Przewodnik geoturystyczny - Instytut Nauk Geologicznych PAN

KrawêdŸ bloku Gór Sowich … 4rejonie Srebrnej Góry uleg³y bardzo intensywnej deformacji polegaj¹cej na strzaskaniutektonicznym ska³y i powstaniu tzw. brekcji i kataklazytów. Tego typu deformacjaodbywa siê na niewielkich g³êbokoœciach, na których ska³y reaguj¹ w sposób kruchyna deformacjê. Takie strzaskane i skataklazowane gnejsy sowiogórskie mo¿emy obserwowaæw odkrywce na zakrêcie szosy w górnej czêœci Srebrnej Góry (PD 13). Podobneska³y wystêpuj¹ w równole¿nikowym pasie na granicy z jednostk¹ bardzk¹. Ichpowstanie wi¹¿e siê z ruchami wypiêtrzaj¹cymi blok Gór Sowich w stosunku do basenubardzkiego. Ruchy te wywo³a³y gwa³towne pog³êbienie basenu i grawitacyjne zsuwaniesiê mas skalnych i powstanie zespo³u olistolitowego Gór Bardzkich.Ska³y osadowe brze¿nej, przysowiogórskiej czêœci jednostki bardzkiej s¹ najlepiejods³oniête w znanym przekopie dawnej kolejki zêbatej zbudowanej jeszcze naprze³omie XIX i XX wieku. Przekop ten rozpoczyna siê na Prze³êczy Srebrnej, napo³udnie od miasteczka, przy wiadukcie dla turystów (PD 14) i biegnie szerokim³ukiem otaczaj¹cym od po³udnia górê Ostróg. Ca³a trasa dawnej kolejki sowiogórskiejjest godna przejœcia. W dwóch miejscach, w których trasa przecina doliny zachowa³ysiê wspania³e, ceglane wiadukty o wysokoœci do 20 m. Roztacza siê z nichpiêkny widok na Kotlinê ¯danowa i otaczaj¹ce Góry Bardzkie.W przekopie kolejki na d³ugich odcinkach miêdzy Prze³êcz¹ Srebrn¹ a ¯danowemdobrze ods³oniête s¹ ska³y osadowe. S¹ to piaskowce, mu³owce i i³owce wystêpuj¹cew ³awicach o gruboœci od 10 do 40 cm, w ca³ym profilu, w regularnym nastêpstwie odska³ grubiej ziarnistych w dolnej czêœci ³awic przez drobniej ziarniste, a¿ po bardzodrobnoziarniste i³owce w ich stropie. Gruboœæ ³awic oraz udzia³ piaskowców w stosunkudo mu³owców maleje ku górze profilu. Mu³owce generalnie przewa¿aj¹ jednak nadpiaskowcami. Tego typu warstwowania zwane s¹ warstwowaniami frakcjonalnymi,a ³awice – ³awicami turbidytowymi. Dobrze widoczne s¹ one równie¿ w ma³ej odkrywceu wylotu Nowej Wsi K³odzkiej (PD 15). S¹ one typowe dla kompleksów fliszowych.Takie zespo³y ska³ powstaj¹ w wyniku stopniowego osadzania siê piasków i mu³kówz tzw. pr¹dów zawiesinowych – czyli pr¹dów wody obci¹¿onych gêst¹ zawiesin¹, któreprzemieszczaj¹c siê po stokach podmorskich, stopniowo trac¹ prêdkoœæ, co prowadzido osadzania siê ziaren, poczynaj¹c od najgrubszych do najdrobniejszych. Ka¿da kolejna³awica w profilu reprezentuje osobny pr¹d zawiesinowy. £atwo sobie uœwiadomiæ,¿e takie osady mog³y tworzyæ siê wzd³u¿ brzegów aktywnych tektonicznie – to znaczytam, gdzie nastêpowa³a szybka dostawa osadów z l¹du, a trzêsienia Ziemi mog³yu³atwiaæ uruchamianie grawitacyjnego ich sp³ywania na dno basenu. Takie w³aœnie warunkipanowa³y w dolnym karbonie na skraju bloku gnejsowego Gór Sowich i basenubardzkiego. Równoczeœnie przewaga mu³owców nad piaskowcami i powszechnoœæwarstwowañ p³askorównoleg³ych i frakcjonalnych œwiadczy o doœæ znacznej odleg³oœci,któr¹ przeby³y pr¹dy zawiesinowe od brzegów morza. Basen bardzki siêga³ wówczasznacznie dalej ni¿ dziœ – jednostka bardzka jest jedynie jego fragmentem, który49