Gänc ailälärä ipoteka krediti verilmäsi qaydaları sadäläşdiriläcäk

häftäsonu0830 APREL - 2 MAY 2011 ZAMANSinqapurþähär-ölkädir.Onun ärazisi 607kvadratkilometrdir.Sinqapur þähär-ölkäsinäeynizamanda 63 kiçikada daxildir vä bumäkanlarýn härbiri dünyanýn ängözäl güþäläri sýrasýnadaxildir.Ýlboyu bu adalaraturist axýný var väbu da Sinqapurunbüdcäsinä milyardlarladollargälir gätirir. Ölkädähäyat säviyyäsiolduqca yüksäkhesab edilir. Buradaadambaþýnadüþän milli gälir22,4 min dollartäþkil edir ki, buda olduqca yüksäkräqämdir.QRAFÝK:ABDURRAHMAN LEVENTAsiyanýn kähräbasý -Sinqapurþähäri1Vaxtilä Malayziyanýn birhissäsi olan Sinqapuräsrarängiz täbii gözälliyävä zänginliyä malikdir. Buna görä därässamlar bu þähäri däniz sahilindäyatmýþ gözälä bänzädirlär. Dünyanýnhär yerindän turistläri cälb edän Sinqapuruhäm dä kähräba þähär adlandýrýrlar.Sinqapurun ecazkar täbiätiinsana öz qayðýlarýný unutdurur, onutamam baþqa bir alämä aparýr. Eynizamanda insan bu þähärdä özünüolduqca särbäst vä tählükäsiz hissedir.Digär täräfdän, Sinqapur härtäräfli,yüksäk inkiþaf etmiþ unikal mäkankimi dünyada þöhrät qazanýb.Qäribä taleli þähärDünyanýn sivilizasiya märkäzlärindänbiri hesab edilän Sinqapurþähär-ölkänin özünämäxsus taleyivar. XIX äsrin ävvällärinä kimiSinqapur Malayziyanýn bir hissäsi olub.Amma hämin äsrin ävvällärindäingilislär Sinqapurun olduqca mühümstrateji bir mäkanda yerläþdiyinivä onun Cänub-Þärqi Asiyaya açýlanqapý olduðunu anlayaraq buradamöhkämlänmäyä baþlayýblar. Bundansonra þähär sürätlä inkiþaf edäräk,bölgänin än önämli ticarät märkäzlärindänbirinä çevrilib. II Dünyamüharibäsi illärindä Sinqapuru yaponlariþðal ediblär. Müharibädänsonra ingilislär þähäri Böyük Britaniyanýndominionuna çeviriblär. Bunabaxmayaraq, 1963-cü ildä SinqapurMalayziya Federasiyasýnýn tärkibinädaxil olub. Nähayät, 1965-ci ildämüstäqilliyini elan edib. Bundansonra þähär-ölkä daha sürätlä inkiþafedib. Ölkä rähbärliyi täbii yeraltý särvätlärläzängin olmayan Sinqapuraxarici särmayäçiläri cälb edä bilib.Näticädä qýsa müddätdä Sinqapurdünyanýn än inkiþaf etmiþ sänayemärkäzlärindän birinä çevrilib.Þähär-ölkäSinqapur þähär-ölkädir. Onunärazisi 607 kvadratkilometrdir.Sinqapur þähär-ölkäsinä eyni zamanda63 kiçikada daxildirväbu mäkanlarýnhär biri dünyanýn än gözäl güþälärisýrasýna daxildir. Ýlboyubu adalara turist axýný var väbu da Sinqapurun büdcäsinämilyardlarla dollar gälir gätirir. Ölkädähäyat säviyyäsi olduqca yüksäkhesab edilir. Burada adambaþýna düþänmilli gälir 22,4 min dollar täþkiledir ki, bu da olduqca yüksäk räqämdir.Varlý ölkä olmasýný valyuta ehtiyatlarýda sübut edir. 5 milyon näfäräyaxýn ähalisi olan Sinqapurun hazýrdaqýzýl valyuta ehtiyatý 100 milyarddollardýr.Sinqapur müasir þähärdir. Ähalininhamýsý, demäk olar ki, mänzil väiþlä tämin olunub.Ölkädä elektronika sänayesi olduqcayüksäk säviyyädä inkiþaf edib.Burada dünyanýn äksär aparýcý ölkälärininelektron mallar istehsal edänzavodlarý vä ya onlarýn filiallarý fäaliyyätgöstärir. Kiçik ölkä olsa da, xariciticarät dövriyyäsinin häcminä äninkiþaf etmiþ ölkälär belä, Sinqapurahäsäd aparýrlar. Ölkänin xarici ticarätdövriyyäsi 460 milyard dollar täþkiledir. Bunun isä yarýsýný xaricä göndärilänelektron sänayesi mähsullarýtäþkil edir.Sinqapur Asiyanýn häm dä än irikommersiya, maliyyä vä sänaye märkäzlärindänbiridir. Mähz bu xüsusiyyätinägörä bu ölkäni Cänub-ÞärqiAsiyanýn Ýsveçräsi adlandýrýrlar. Buda täsadüfi deyil. Çünki Sinqapurdadünyanýn än etibarlý banklarýndanhesab edilän 130 iri bank fäaliyyätgöstärir vä onlarýn ämanätçilärininsayý olduqca çoxdur. Dünyanýn änvarlý adamlarý Ýsveçrä ilä müqayisädä,hazýrda öz ämanätlärinidaha çoxSinqapur banklarýndasaxlamaðaüstünlükverirlär.Strateji väcoðrafi baxýmdanolduqca älveriþliyerdä, däniz yollarýnýnkäsiþdiyi mäkandayerläþmäsi Sinqapurudünyanýn aparýcý ticarätmärkäzlärindän birinäçevirib. Bura bir növ müxtälifölkälär üçün bazar rolunu oynayýr.Sinqapur häm dä dünyanýn än iri limanþähärlärindändir. Här gün müxtälifölkälärdän buraya 150-200 müxtäliftäyinatlý (äsasän yük) gämi yanalýr. Ona görä dä Sinqapur limanýyük dövriyyäsinin häcminä görädünyada ikinci yerdädir.Mädäniyyätlär qovþaðýSinqapur Asiyanýn güzgüsü, onunsivilizasiyalara açýlan qapýsý, mädäniyyätlärqovþaðýdýr. Burada ÞärqläQärb, keçmiþlä bu gün, müxtälifadät-änänälär, Ýslam, xristian vä digärdinlär vä xalqlara mäxsus arxitekturainciläri bir harmoniya täþkil edäräk,Sinqapura özünämäxsus bänzärsizlikbäxþ edir.Sinqapurun ähalisi dä täbiäti kimirängarängdir. Adanýn äsas yerliähalisini malaylar täþkil edir. Ancaqada-þähärin sürätli inkiþafý ilä älaqädarburaya Avropadan, Çindän, ocümlädän Hindistandan vä digär ölkälärdänmüxtälif dillärdä danýþan,färqli dinlärä, mädäniyyätlärä vädünyagörüþünä mäxsus çoxlu saydainsan köç edib. Hazýrda ähalinin 75faizindän çoxunu çinlilär, 14 faiziniisä malaylar täþkil edirlär. Ähalininçoxmillätli olmasý onlarýn dini vä mädänibaxýmdan färqli olmalarý ilä dämüþayiät olunmaqdadýr. Ölkä ähalisinin32 faizini buddistlär, 22 faizinidaosizm täräfdarlarý, 17 faizini müsälmanlar,13 faizini xristianlar, 3 faiziniisä induslar täþkil edirlär. Qeydetdiyimiz kimi, ähalinin tärkibininçoxsaylý olmasýna baxmayaraq, ölkädääsas dövlät dili malay dilidir. Ancaqingilis dili adanýn qeyri-räsmidövlät dili hesab edilir. Burada alimäktäblärin hamýsýnda tähsil ingilisdilindädir. Orta mäktäblärdä ingilisdili äsas ana dillärindän biri kimitädris olunur. Bir sözlä, Sinqapurdaingilis dilini bilmäyän bir näfär däolsun tapmaq mümkün deyil. Bununlabelä, dövlät dili kimi malay dilindän,hämçinin Çin dilindän dä istifadäolunur. Etniklärin kompaktyaþadýqlarý rayonlardaký mäktäblärdätähsil häm yerli, häm dä ingilisvä malay dillärindä aparýlýr.Sinqapurun gözäl täbiätionun insanlarýnýn uzunömürlüolmasýna gätirib çýxarýb.Burada insanlar75-85 il yaþayýrlar. Ölkädätäbii artým da yüksäk hesab edilir.Belä ki, täbii artým min näfärä 13näfärdir. Bunun äksinä olaraq,ölüm hallarý azdýr vä cämisi minnäfärä 3,5 adam täþkil edir.Demokratiya vä azadlýqSinqapuru färqländirän bir xüsusiyyätdä onun demokratik ölkäolmasýdýr. Burada rängindän, sayýnýnazlýðýndan vä ya çoxluðundan, ocümlädän dinindän asýlý olmayaraq,bütün vätändaþlar än yüksäk väzifäläräseçilmäk hüququna malikdirlär.Mäsälän, Sinqapur ähalisinin böyükhissäsini çinlilär vä malaylar täþkiletmäsinä baxmayaraq, ölkäni idaräedän milliyätcä hindistanlýdýr. Ölkäprezidenti 6 il müddätinä seçilir, ancaqidaräetmädä äsas aðýrlýq Baþ nazirinüzärinä düþür.Sinqapurun siyasi häyatýnda änönämli rol oynayan qurum Xalq HäräkatPartiyasýdýr. Bu partiya 1954-cü ildä yaradýlýb vä ölkänin Malayziyadanayrýlaraq müstäqillik qazanmasýndaönämli rol oynayýb. 1961-ciildä isä bir qrup ondan ayrýlaraq SosialistCäbhäsi Partiyasýný qurublar.Fählä Partiyasý isä 1957-ci ildäqurulub vä daha çox sosializm kursuyeridir. 1988-ci ildä Fählä PartiyasýSosializm Cäbhäsi Partiyasi ilä koalisiyadadýr.Demokrat Partiyasý 1980,Demokratik Alyans Partiyasý isä1990-cý ildä qurulub.Ölkä ähalisi qanunlara çox hörmätläyanaþýr. Buna görä dä buradaqanun pozuntusuna çox az rast gälmäkmümkündür. Qanunu pozanlarisä olduqca särt þäkildä cäzalandýrýlýrlar.Sinqapuru färqländirän bir xüsusiyyätdä digär ölkälärä mäxsus olankorrupsiya vä rüþvätxorluðun burada,demäk olar ki, olmamasýdýr.Turistlär diyarýSinqapurun iqlimitropikhesab edilir.Ammaburanýntropik iqlimidä özünämäxsusxüsusiyyätlärä malikdir.Ölkädä orta illik iqlim 28-36däräcä hesab edilir. Ýqliminmülayimliyi Sinqapuru ilboyuturistlär üçün cälbedici edir.Sinqapurda yaðýþlar ancaq oktyabr-fevralaylarýnda yaðýr vä buzaman täbiät daha da gözälläþir.Gözäl täbiäti, sivil istirahät märkäzläriilboyu buraya turist axýnýnasäbäb olur. Son mälumata görä, ildäbu ölkäyä12-15 milyon turist gälir.Sinqapur häm dä täbii qoruqlar þähäridir.Buradaký heyvanat parkýnýndünyada tayý-bärabäri yoxdur. 70hektar sahäsi olan Bukit-Tima qoruðuinsan äli däymämiþ täbii trpoikmeþälärdän ibarätdir. 20 hektar ärazisiolan Curonq quþ parký da turistlärinän sevimli yerlärindändir. Sentozavä digär adalarda isä turistlärüçün xüsusi äyläncä märkäzläri var.Bir sözlä, Sinqapur dünyanýn änecazkar vä gözäl mäkanlarýndan biri,Asiyanýn kähräba ölkäsidir.Yazýný internet materiallarý äsasýndaÄziz Mustafa hazýrlayýb.