04 ÝQTÝSADÝYYAT30 APREL - 2 MAY 2011 ZAMAN“Panasonic”dän35 min iþçi çýxarýlacaq1Almaniyadaiþsizlärinsayý azalýr,Ýspaniyadaisä artýrYaponiyanýn mäiþät texnikasý väelektronika istehsalçýsý “Panasonic”þirkäti öz ämäkdaþlarýnýn 10%-ni,yäni 35 min iþçisini ixtisar etmäk qärarýnagälib. Þirkät rähbärliyi bu qärarýxärcläri ähämiyyätli däräcädä azaltmaqvä Asiya regionunda räqabät qabiliyyätiniqorumaq niyyäti ilä izah edib. “Panasonic”ikiillik restrukturizasiya proqramýna1,3 mlrd. dollar ayýrýb. Þirkätkütlävi ixtisarlarý 2013-cü ilin mart ayýnaqädär yekunlaþdýrmaðý näzärdä tutur.Qeyd edäk ki, äsasý 1918-ci ildä qoyulan“Panasonic” þirkäti “Panasonic”,“National”, “Technics” vä “Quasar” kimiticarät markalarýna sahibdir.Avropanýn än böyük1iqtisadiyyatýna malikolan Almaniyada iþsizlik soniyirmi il ärzindä än aþaðý säviyyäyäenib. Federal ÝþAgentliyinin hesablamalarýnagörä, cari ilin aprel ayýnda ölkädäkiiþsizlärin sayý mart ayýilä müqayisädä 132 min azalaraq,3 mln. 78 min näfärtäþkil edib. Hesabatda o dadeyilir ki, eyni dövrdä iþsizliksäviyyäsi 0,3% azalaraq,7,3%-ä düþüb. Mütäxässisläralman iqtisadiyyatýnýn 2007-ci ildä baþlayan qlobal maliyyäböhranýndän ävvälki säviyyäsinäyüksälmäyä baþladýðýnadiqqät çäkirlär. Belä ki,bu ölkänin iqtisadiyyatý 2010-cu ilin son rübündä 0,4% böyüyüb.Bu, ävvälki rübläränisbätän, az da olsa, iräliyäaddým sayýlýr. Ötän il ölkäninRusiya hökumäti may ayýnýn11-dän benzinin ixrac rüsumunun44% artýrýlmasý barädä qärarqäbul edib. Bu isä o demäkdir ki,Rusiya benzininin ixrac rüsumu 1tona görä 408,3 dollar täþkil edäcäk.Hökumäti belä bir addým atmaðamäcbur edän säbäb ölkäninbir sýra bölgälärindä benzin qýtlýðýnýnyaranmasýdýr. Rusiya EnergetikaNazirlyi ölkädä yaranan benzinqýtlýðýný neft mähsullarýnýn ixracýnýn67% artmasý vä iri þirkätlärinyanacaðý ällärindä saxlamalarý iläizah edir. Mälumat üçün bildiräkki, ötän il Rusiya ümumilikdä 3mln. ton neft mähsulu ixrac edib.ümumi iqtisadi böyümäsindäisä 3,5% göstärici qeydä alýnýb.Almaniyadan färqli olaraq,Ýspaniyada iþsiz insanlarýnsayý durmadan artýr. Sonmälumatlarda Ýspaniyada iþsizliksäviyyäsinin 20%-äyüksäldiyi bildirilir. Bu ölkädä4,5 mln. näfär iþsiz var. Ýspaniyanýniqtisadi böhranla üzläþmäsihämin insanlarý iþtapmaq üçün ölkä xaricinägetmäyä vadar edir. Problemdänçýxýþ yolunu bu cürgörän ispanlarýn sayý isä getdikcäartmaqdadýr. BeynälxalqStatistika Ýnstitutununaçýqladýðý räqämlärä görä,son bir il ärzindä ölkä xaricindäyaþayan Ýspaniya vätändaþlarýnýnsayý 8,2%, yäni 128min 655 näfär artaraq, 1,7mln.-na yüksälib.Rusiya benzinin ixrac rüsumunu artýrdýRusiyanýn cari ilin ilk dörd ayýndaixrac etdiyi neft mähsulu 4 mln.tona bärabärdir. Qeyd edäk ki, Rusiyahökumäti ölkädä neft mähsullarýnýnqiymätinin däyiþmäz qalmasýndamaraqlýdýr vä bu mäqsädlämüäyyän iþlär görür. Ammabunun äksinä olaraq, dünyada neftmähsullarýnýn qiymätläri durmadanartýr. Buna görä dä rus þirkätlärininçoxu neft mähsullarýný yerlibazardansa, xarici bazarlarda satýþaçýxarmaða üstünlük verirlär.Rusiya hökumätinin benzinin ixracrüsumunun 44% artýrýlmasý barädäqärarý da mähz bu prosesin qarþýsýnýalmaða yönälib.Kriminal xäbärläriçärisindähär cüräsinärastgälmäk olar:qardaþ qardaþýbýçaqladý,arvad häyatyoldaþýný doðradý,sürücü yolpolisini döydüvä sair vä ilaxýr.Eläsi däolur ki, heç xäcalätdändilinäala bilmirsän.SÄMÄD MÄLÝKZADÄHäyatýmýz kriminallaþýr,gäl indi rahat yaþaNecä deyärlär, kor-kor, gör-gör, cämiyyät sürätlä kriminallaþýr. Bufikrin täsdiqi üçün heç hüquq-mühafizä orqanlarýnýn yarýmillik, yaxudillik hesabatlarýna baxmaq lazým deyil, sadäcä, här gün agentliklärininformasiya bloklarýný oxumaq, telekanallarýn täqdim etdiyi xäbärläridinlämäk yetär. Täxminän här beþ-altý informasiyadan birioxucuda stress yaradýr. Birhäftälik kriminal xäbärlär içärisindä härcüräsinä rast gälmäk olar: qardaþ qardaþý býçaqladý, arvad häyat yoldaþýnýdoðradý, sürücü yol polisini döydü vä sair vä ilaxýr. Eläsi däolur ki, heç xäcalätdän dilinä almaq istämirsän.Ýnsaný aðrýdan elä xäbärlär dä rastlaþýrsan ki, häftälärlä unudabilmirsän. Olayý özlüyündä dönä-dönä saf-çürük etsän dä, bir täräfäçýxa bilmirsän...Son günlärin än aðrýlý-acýlý xäbärlärindän biri Bärdädän gäldi.Rayonun Qasýmbäyli kändinin sakini Cämaläddin Paþayevin tükürpädiciintiharý çoxlarýný sarsýtdý. Kimlärinsäsänä qarþý özbaþýnalýðýna dözmäyib özhäyatýna son vermäk, þübhäsiz, çox dähþätliiþdir. Ancaq ailä-uþaq qarþýsýnda çýxýlmazväziyyätä düþmäk dä heç käsä näsib olmasýn.Cämaläddin evin sonbeþiyi olduðundan ataanasýnýnda qayðýsýný çäkmäli olub. Buna görädä o, yeniyetmä vaxtýndan här cür aðýryüngülädözüb. Üç övlad atasý olan gänc çiyninädüþän aðýrlýðý yüngülläþdirmäk mäqsädilädövlätin verdiyi imtiyazdan istifadä üçünbir neçä däfä Rayon Sosial Müdafiä Fondunamüraciät edib. Lakin onun bu müraciätlärimüsbät näticälänmäyib. Näticädä cana doyanCämaläddin övladlarýný Sosial MüdafiäFondunun binasý qarþýsýna ataraq geri dönüb.Körpäläri doðma ocaða polis gätirib.Deyilänä görä, bu zaman polislä Cämaläddinarasýnda da mübahisä baþ verib. Häyat yoldaþýnýndediyinä görä, Cämaläddin polisäbildirib ki, haqq-ädalät yerini tapmasa, özümüyandýracaðam. Guya mayor rütbäli häminpolis isä onu sakitläþdirmäk äväzinä,“yandýrmayanýn var-yoxunu... arvad-uþaðýný...”deyä söyüb. Bundan sonra Cämaläddinöz üstünä neft tökäräk yandýrýb... Bu fikirlärbir qäzetçi hämkarýmýzýn hämin kändä säfärindän sonra qälämä aldýðýyazýdandýr. Onu da deyim ki, bu barädä televiziyada gedän informasiyabir qädär “ütülänmiþ” täqdim edildi. Sanki intiharda günahelä ölän soydaþýmýzdadýr.Düþünüräm ki, intihar cähdinin qarþýsýný almaq üçün çox þey etmäkolardý. Ýlk növbädä, balalarýnýn bir tikä çöräyä möhtaclýðýna dözäbilmäyän ataný sakitläþdirmäk üçün mämur sämimiyyäti, därdinäþirin dillä ortaq olacaq soydaþ sözü lazým idi. Täässüf ki, Cämaläddininbu harayýný eþidib, onu ölümün älindän alan olmayýb...Bu yerdä yadýma bir neçä il ävväl Däväçinin Daðbilici kändindäqäfil yoxa çýxan Mäcidova bacýlarýnýn taleyi düþdü. Känddä bir qoyunitändä polis alämi bir-birinä qatýr, gedib-gälib här gün neçä näfäridindirir vä nähayät istäyinä nail olur. Ancaq günün günorta çaðýndaiki gül bala itkin düþdü, täässüf ki, aylarla çäkän istintaq däqiq bir þeyortaya qoya bilmädi. Qýzlarýn qaragün anasý göldän çýxarýlan cäsädinonlarýn övladýna aid olmadýðýný, bundan älavä, günahlandýrýlan þäxsinbu iþdä äli olmadýðýný söyläsä dä, ona fikir verän tapýlmadý. Qýzlarýnatasý däfälärlä bildirmiþdi ki, bu iþdä polisin äli var, äsl cinayätkarhäbs edilmäsä, özümü mähv edäcäyäm.... Hämin iþ nä ilä näticäländi,bilmiräm, ancaq onu biliräm ki, äsl cinayätkarý tapmaq istäsäydilär,iþ bu qädär uzanmazdý.Onu da älavä edäk ki, son aylarda intiharlarýn sayý xeyli artýb. Buisä ciddi narahatlýq doðurmalýdýr.Bu arada bir saytýn xäbär baþlýqlarýna diqqät yetiriräm. Budur:“Barmaðý qýrýlan qýz azärbaycanlýlarla ruslar arasýnda kütlävi davayasäbäb oldu”, “Ýtkin düþän mühasibin meyiti Kürdän tapýldý”,“Yaponiyada täbii fälakät qurbanlarýnýn sayý 14 min 517 min näfäräçatdý”, “Amerika daðýlýr”, “ Baþ häkim vä häyat yoldaþý qäzadaöldülär” vä s.Hälä gün yenicä yarý olub. Yäqin ki, günün sonunadäk daha birneçä kriminal hadisä barädä informasiya veriläcäk.Bäli, häyatýmýz getdikcä kriminallaþýr. Demäk, aðrý-acýlarýmýz daartýr. Gäl indi rahat yaþa... s.melikzade@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV
ÝQTÝSADÝYYAT 0530 APREL - 2 MAY 2011 ZAMANKeçmiþ sovet respublikalarýndademoqrafik fälakät yaþanýrSovetlär Birliyinin daðýlma-sonra keçmiþ sovetpsýndanrespublikalarýnda ähalinin sayý käskinþäkildä azalmaða baþlayýb.Apardýðýmýz araþdýrmalar göstärirki, azalma Birliyä daxil olan qeyrimüsälmanrespublikalarýnda müþahidäolunur. Müsälman respublikalarýndanyalnýz Qazaxýstanda belätendensiya qeydä alýnýb ki, bu da1991-99-cu illär arasýnda bu ölkädäyaþayan qeyri-müsälman (äsasänruslar) ähalinin miqrasiyasý hesabýnabaþ verib. Qeyd edäk ki, 1999-cuildän sonra Qazaxýstan ähalisininsayýnda azalma qeydä alýnmayýb.Bu ölkälärdä ähalinin sayýnýn azalmasýäsasän miqrasiya vä täbii artýmsäviyyäsinin aþaðý düþmäsiläbaðlý olub. Latviya, Litva, Estoniya,Belarus, Rusiya vä Ukraynada täbiiartýmýn aþaðý düþmäsi äsas demoqrafikproblem hesab olunur. Ermänistanvä Gürcüstanda isä ähalininsayýnýn azalmasýna daha çox miqrasiyasäbäb olub. Son 20 ildä änçox azalma Gürcüstanda, än azazalma isä Qazaxýstanda qeydä alýnýb.Sovetlär Birliyinin daðýlmasýndansonra ähalinin sayý Gürcüstanda18,8%, Moldovada 18,4%, Latviyada15,8%, Estoniyada 14,7%,Ukraynada 11,6%, Litvada 10,6%,Ermänistanda 9,6%, BelarusdaASB-dän qadýn sahibkarlara dästäkpSumqayýtda “Regionlarda qadýnsahibkarlýðýnýn inkiþafý” layihäsiçärçiväsindä növbäti tädbirkeçirilib. Azärbaycan Sänaye Bankýnýn(ASB) dästäklädiyi layihäninäsas mäqsädi, qadýnlarýn idarä etdiklärikommersiya müässisälärinä7,1%, Rusiyada 3,7%, Qazaxýstandaisä 3,3% azalýb. Azärbaycan dadaxil olmaqla, Sovetlär Ýttifaqýnýntärkibindä olmuþ digär müsälmanrespublikalarda ähalinin sayýndaartým baþ verib. 1991-ci ildän sonraähalinin sayý Özbäkistanda 27,6%,Tacikistanda 27,4%, Türkmänistanda25,7%, Azärbaycanda 20,7%,Qýrðýzýstanda isä 9,4% artýb. Qeydedäk ki, bu ölkälärdä ähalinin sayýnýnartmasý täbii artým säviyyäsininyüksäk olmasý ilä baðlýdýr.Son 10 il ärzindä Ermänistandaiqtisadi fäal ähalinin sayý 18% azalýb2000-ci ildä Ermänistanda iqtisadifäal ähalinin sayý 1 mln. 447min näfär olduðu halda, 2010-cuildä 1 mln. 186 min näfär olub. Ýqtisadifäal ähalinin sayýndaký azalmacari ildä dä davam edib. Bu ilinilk iki ayý ärzindä bu ölkädä iqtisadifäal ähalinin sayý 0,8% vä ya 9,4min näfär azalýb. Bu barädä mälumatýErmänistan Milli StatistikaXidmäti açýqlayýb. Bundan baþqa,Ermänistanda iþsizlik säviyyäsiötän il 6,8%-ä bärabär olub ki, buda Müstäqil Dövlätlär Birliyinä(MDB) daxil olan ölkälär arasýndaän yüksäk göstärici hesab olunur.Räsmi statistikaya görä, ötän il buölkädä iþsizlärin sayý 79 min näfärolub. Bu barädä mälumatý MDBDövlätlärarasý Statistika Komitäsiaçýqlayýb. Komitänin hesabatýndagöstärilir ki, MDB-yä üzv dövlätlärarasýnda Qazaxýstan vä Belarusdansonra iþsizliyin än aþaðý säviyyädäolduðu ölkä Azärbaycandýr. 2010-cu ildä iþsizlik säviyyäsi Qazaxýstanda0,4% (35 min), Belarusda0,7% (33 min), Azärbaycanda isä0,9% (39 min) säviyyäsindä olub.Bu göstärici Rusiyada 2,1% (1 mln.589 min), Moldovada 3,1% (41min), Ukraynada 2,7% (545 min),Qýrðýzýstanda 2,6% (63 min) vä Tacikistandaisä 2,3%-ä (48 min) bärabärdir.Ölkälär1991 2010 FÄRQmln. näfär mln. näfär1. Gürcüstan 5,45 4,43 -18,8%2. Moldova 4,36 3,56 -18,43. Latviya 2,66 2,24 -15,8%4. Estonya 1,57 1,34 -14,7%5. Ukrayna 51,9 45,9 -11,6%6. Litva 3,69 3,3 -10,6%7. Ermänistan 3,57 3,23 -9,6%8. Belarus 10,2 9,48 -7,1%9. Rusiya 148,3 142,9 -3,7%10. Qazaxýstan 16,5 16,1 -3,3%11. Özbäkistan 20,8 28,8 +27,6%12. Taciqistan 5,51 7,59 +27,4%13. Türkmänistan 3,63 4,88 +25,7%14. Azärbaycan 7,13 8,99 +20,7%15. Qýrðýzýstan 4,42 5,48 +19,4%dästäyin göstärilmäsi vä geniþländirilmäsindänbarätdir. Layihäninäsas hädäf qruplarý regionlardabizneslä mäþðul olan sahibkar qadýnlarvä ya biznes fäaliyyätinä baþlamaqarzusunda olan täläbälär,müällimlär, valideynlärdir. “Öz biznesinänecä baþlamalý” vä “Yenibaþlayanlar üçün biznesin idaräolunmasý sertifikatlaþdýrýlmýþ proqram”seminarlarýndan biznesläriniinkiþaf etdirmäk istäyän qadýnlarbährälänirlär. Layihänin qarþýyaqoyduðu mäqsädlärdän biri bu sahädähäyata keçirilän dövlät proqramlarýnýnicrasýna dästäk olmaqdanibarätdir. Qadýn sahibkarlýðýnýninkiþafý, gänclärin vä ümumilikdäähalinin mäþðulluðunun yerli säviyyädätämin edilmäsi dä bu proqramlarýntärkib hissäsidir.ÜRFAN MÄMMÄDLÝÖlüm çarpayýsýndan yazýlan mäktub…Elektron ünvanýmýza bir mäktub daxil olub. Oxuyub, çox täsirländim.Heç düþünmädän onu növbäti guþämdä yerläþdirmäyiqärara aldým. Nöqtäsinä, vergülünä toxunmadým desäm,sämimi olmaram. Amma inanýn ki, elä nöqtäsinä vä vergülünätoxunmuþam, qalan här þeyi olduðu kimi veriräm. Sizindä täsirlänäcäyinizdän äminäm. Buyurun, siz dä oxuyun.“Salam. Bu mäktubu sizä artýq häyatda olmayan biri yazýr.Özümü täqdim edärdim, amma Sizin üçün nä färqi var ki,üzünü heç vaxt görmädiyiniz vä bundan sonra da görmäyäcäyinizbirisinin adýný bilmäk näyinizä lazýmdýr? Siz bu mäktubuoxuyanda män artýq häyatda olmayacam. Sizä yazmaqdaisä baþqa mäqsädim var. Äslindä bu mäktubu sizin kimibir neçä tanýmadýðým adama göndäräcäm, ägär çatdýrsam.Män ölümcül yataq xästäsiyäm vä bir neçä saatdan sonragözlärimi bu äbädi, iþýqlý, keþmäkeþli, maraqlý (nä bilim, dahanecä adlandýrýrsýnýz onu) dünyaya elä äbädi olaraq da yumacam.Artýq 10 ildir ki, xästäyäm vä bu halýmdan qurtulmaq,azad olmaq, göylärä qovuþmaq istäyiräm. Valideynlärim çoximkanlý adamlardý. Atam bank müdiri, anam isä böyük birbiznes þirkätinin rähbäridir. Bu yaþa qädär yaþamaðýmda damähz onlarýn pulunun vä tanýþlarýnýn böyük ämäyi olub. Bälkäbundan sonra da bir neçä il yaþaya bilärdim, amma mänonlardan gizlin mänä qoþulan sistem þlanqýný qolumdan ayýrmýþamvä häyatla vidalaþmaq üçün sayýlý saatlarým qalýb. Niyäbunu ediräm? Bayaq dediyim kimi, BEZMÝÞÄM!Män än yaxþý müällimlärdän därs aldým, amma mänimheç vaxt sinif yoldaþým olmadý, män än mäþhur markalardangeyimlär geyindim, amma o geyimlärdä gäzäbilmädim, män dünyanýn än gözäl þähärlärindä oldum,amma yalnýz xästäxanalarý gördüm, mäni hämiþä hamýsevdi, amma män sevilmädim. Än bahalý telefon aldýlarmänä, amma zäng edib danýþacaðým bir dostum olmadý.Hämiþä ätrafýmdakýlardan märhämät hissi duydum, ammaheç kimä märhämätli ola bilmädim. Bilirsiz mänim näqädär pulum var??? Heç män dä bilmiräm. Çünki onlarýheç vaxt xärcläyä bilmädim. Mänim üçün pulun az vä yaçox olmaq anlayýþý yox idi bu dünyada. Ýstädiyim här birþey bircä gündä otaðýma gälir, täkcä saðlamlýqdan baþqa.Atam här þey aldý mänä, bircä saðlamlýðý ala bilmädi.Çünki o satýlmýrdý.Bircä þeyi anladým ki, pul heç nädir. Nifrät ediräm PULa,var-dövlätä, atamýn yaltaq dostlarýna, onlarýn süni märhämätinä.Yazýðým gälir onlara. Bädbäxtdirlär. Çünki kaðýz parçasýnýnäsirinä çevriliblär, quldular, ancaq var-dövlätä baþ äyirlär.Qoy äysinlär, äyilsinlär, yerä girsinlär. Mänsä xoþbäxtdäm.Çünki bir azdan azad olacam, göylärä uçacam, bu murdarlardan,äxlaqsýzlardan, qullardan uzaqlaþacam. Bir dä, onlarýnsüni märhämätlärini görmäyäcäyim üçün çox xoþbäxtäm.Daha bu mähkum olduðum çarpayýdan da qurtulacam. Gäzäcämküçäläri, parkda uþaqlarla oynayacam, onlarla mahnýoxuyacam, mäktäbä gedäcäm, dalaþacam, seväcäm vä seviläcäm…onlar mäni görmäsälär dä. Äsas odur ki, azad olacam…Bu mäktubu sizä vä sizin kimi täsadüfän seçdiyim bir neçänäfärä yazmaqda mäqsädim odur ki, häyatý pul üçün yaþamayýn.Häyatda daha gözäl, daha däyärli þeylär var. Qul olmayýn,baþ äymäyin kaðýz parçasýna. Pul bäräkätdir, pul müqäddäsdir,pul här þeydir deyänlärä inanmayýn. Ägär elä olsaydý,o müqäddäs pul, heç olmasa bir insaný ölümdän qurtarardý,bir insana þäfa verärdi, bir insaný xoþbäxt edärdi. Razýdeyilsiz? Sizä deyiräm, ey älläri pullar oynayan, özlärini xoþbäxtsayan insanlar, bälkä, xoþbäxtliyiniz haqda bir dä fikirläþäsiniz???Mäktubumu sona qädär oxuduðunuz üçün täþäkkürlär.Ýndi gözlärimi rahat yuma biläräm…Hörmätlä: Nicat QarayevBu yazýný därc etsäniz, çox mämnun olaram. Ýndidän täþäkkürlär”.Täsirländinizmi? Çox güman ki, “bäli” deyäcäksiniz. Yazýdakýsälislik bunun yataða mähkum bir xästä täräfindän yazýldýðýnaþübhälär oyadýr. Män dä þübhäländim. Amma näbilmäk olar, bälkä dä, bu yazýný elä son günlärini yaþayan birxästä yaza bilär. Här halda, män bu yazýný oxuculara çatdýrmasaydým,özümü günahkar hesab edäcäkdim. Digär täräfdän,kimin täräfindän yazýlmasýndan asýlý olmayaraq, buradaibrätamiz bir häyat hekayäti qälämä alýnýb. Nicat yaþayýrmý,dünyasýný däyiþibmi, bilmiräm. Ona necä dua edäcäyimi bilmiräm.Allah bilän mäslähätdir. u.memmedli@zaman.azDÝZAYNER: PÜNHAN ABBASOV