Czesław Miłosz - Polonia.sk

CZERWIEC 2011Irena Krzywickadobra następnych pokoleń. Tą drogą,odrzucając z życia całe piękno, całyporyw i żywioł uczucia, uczynimy zeświata jedną wielką stajnię racjonalnejhodowli zwierząt ludzkich”. Toona, głosząc apoteozę uczuć, przedkładającmiłość nad małżeństwo, podobnabyła do Entuzjastek, chociaż tepotępiały małżeństwo bez miłości,zaś ona głosiła możliwość i potrzebęmiłości bez małżeństwa.Z mównicy młoda Nałkowska zarzuciładziałaczkom kobiecym, żedomagając się zniesienia prostytucji,jako kobiety „dobrego prowadzeniasię” nie zaprosiły prostytutek, by posłuchać,co one na ten temat mają dopowiedzenia: „Naszym zadaniemw dziedzinie etyki jest przewartościowaniezasad etyki, rządzącej dzisiajnami. Dzisiejszy podział kobiet namoralne i niemoralne jest dokonanyz punktu widzenia mężczyzny. Wyzwolenienasze musi nam dać nowezupełnie kryterium klasyfikacji, nowycenzus etyczny. Nie właściwościerotyczne, nie nasz stosunek do mężczyznypowinien orzekać o naszejmoralności. Walcząc o równouprawnieniepolityczne i ekonomiczne, niewolno nam zapominać, że nie jesteśmyobywatelkami, póki nasze prawouczestnictwa w zjazdach kobiecychzależeć będzie od tego, jakie są naszeprywatne sprawy miłosne”.I tak wybuchł skandal. Młodadziewczyna popsuła uroczystą atmosferęzjazdu, podzieliła kobiety na te,które są „za”, i te, które są „przeciw”.Tylko jedna Kazimiera Bujwidowagłośno i otwarcie przyznała, że „owanajmłodsza kobieta [...] jest szczerąi gardzi kłamaną pruderią swych matek”i dzięki temu jest „stanowczo samodzielniejszą”.Dyskusja przeniosła się do kawiarńi na łamy pism. Miesięcznik społeczno-literacki„Krytyka” w numerze10. z 1907 roku opublikował w całościreferat Nałkowskiej, zatytułowanyUwagi o etycznych zadaniach ruchukobiecego. Na łamach tego samegopisma autorkę zaatakował dr W. Miklaszewski,zarzucając jej, że zachęcakobiety do nierządu i rozwiązłościseksualnej, co w rezultacie prowadzido upadku społecznego. Z kolei Nałkowskąpoparła m.in. Maria Turzymaw artykule O miłości. Jeszcze w sprawiereferatu p. Rygier-Nałkowskiej.Zofia Nałkowska, zwracając publicznieuwagę na ciało jako źródłoprzyjemności, przełamała obowiązującedotąd w dyskursie emancypacyjnymtabu, i wprowadziła pojęcia miłościwyzwolonej i kobiety wyzwolonej,mającej prawo do dysponowaniawłasnym ciałem. Na długo zyskałaopinię skandalistki, ale postulat wyzwoleniaseksualnego kobiet, którypoczątkowo spotkał się z gwałtownąkrytyką i odrzuceniem ze strony ruchukobiecego, w różnych formachpowracał, by w końcu zyskać stałemiejsce w dyskursie emancypacyjnym.W latach trzydziestych XX wiekuswobodę seksualną kobiet nie kojarzonojuż z przejmowaniem przez niepropagowanego przez Nałkowskąmęskiego wzorca obyczajowego.„Okazało się – jak pisze S. Walczewskaw Damach, rycerzach i feministkach– że kobieta »wyzwolona« zaczynamówić o sprawach ważnych, dotądprzemilczanych jako wstydliwei intymne”. Taką kobietą była IrenaKrzywicka, młodsza od Zofii Nałkowskiejo piętnaście lat, absolwentka polonistykiUniwersytetu Warszawskiego,powieściopisarka, tłumaczka, krytykteatralny, publicystka. Miała dwadzieściacztery lata, gdy wyszła za mążza Jerzego Krzywickiego, syna wybitnegosocjologa Ludwika. Cztery latapóźniej poznała Tadeusza Boya-Żeleńskiego,największą miłość swego życia,ale męża nie porzuciła.Sprawami kobiet zainteresowałasię, gdy w kamienicy, w której mieszkała,w krótkim czasie zmarły z powodupokątnych skrobanek trzy kobiety.I jak po latach wspominaław Wyznaniach gorszycielki, to onanamówiła Boya, by jako lekarz z wykształceniauświadomił kobietom, żeistnieją mniej drastyczne środki zapobieganianiechcianej ciąży i jednocześniepodjął walkę z ustawą antyaborcyjną,do której sama się włączyła.Prawa kobiet do aborcji bronili niedogmatyczniintelektualiści oraz feministkina łamach „Kuriera Codziennego”i w „Kobiecie Współczesnej”.Dla Boya kwestia swobodnej aborcjibyła przede wszystkim kwestią socjalno-liberalną;z jednej strony odwoływałsię do prawa kobiet do swobodyosobistej, z drugiej silnie akcentowałkonsekwencje społeczne zmuszaniakobiet do rodzenia dzieci, którychnie były w stanie utrzymać. Zabierającegłos w sprawie ustawy antyaborcyjnejfeministki – Irena Krzywicka,Teodora Męczkowska i dr JustynaBrudzińska-Tylicka – uważały, że niechcianaciąża jest takim samym dramatemdla biednych, jak i bogatychkobiet i stały na stanowisku, że zakazaborcji godzi w podstawowe prawakobiety jako jednostki ludzkiej. Dlanich macierzyństwo było wyłączniesprawą kobiety.W październiku 1931 roku w Warszawiena Lesznie otwarto pierwsząw Polsce Poradnię Świadomego Macierzyństwa.Stało się to przede wszystkimz inicjatywy Boya-Żeleńskiego,Ireny Krzywickiej i osób związanychz Towarzystwem Świadomego Macierzyństwa,popieranych przez ludzipióra i medycyny: Pawła Hulkę-Laskowskiego,Wandę Melcer, MarięMorską, dr Hermana Rubinrauta,dr Justynę Budzińską-Tylicką i HelenęBoloz-Antoniewiczową. Poradnią kierowaładr Budzińska-Tylicka. Udzielanow niej nie tylko porad, ale prowadzonoteż szeroką akcję propagandową.Na temat nowoczesnych metodzapobiegania ciąży wygłaszali prelekcjespecjalnie sprowadzani z Anglii,21