Czesław Miłosz - Polonia.sk

Wędrując po świecie z polskością w sercuSłoneczne dzieciństwo spędziłam w miasteczkuDaugawpils. Wiedziałam, że to jest kącikŁotwy, który leży blisko Białorusi, Litwy i Rosji,a czułam, że najbliżej właśnie Rosji. Wszystko wokółmnie toczyło się po rosyjsku: rozmowy w rodzinie, naulicy, w sklepach, w telewizji, a później też w szkole.Tak byłam przyzwyczajona do tejrosyjskiej „swojej” atmosfery, że nigdynie zapomnę zdziwienia, kiedy poraz pierwszy trzymałam w ręku słownikangielsko-łotewski: nie mogłamznaleźć, gdzie się kończy wyraz obcy,a gdzie zaczyna się tłumaczenie, bowszystkie wyrazy były zapisane za pomocąalfabetu łacińskiego, a nie tego„mojego”, czyli cyrylicy. W szkole zawszemiałam wysokie oceny z językaojczystego, czyli rosyjskiego, ale czasamisię okazywało, że używam jakichśdziwnych wyrazów, których niezna nikt inny i których nie byłow słownikach… Obserwowałam, pytałam,słuchałam, szukałam i oczy zaczęłymi się otwierać: cała ta rosyjskośćbyła mi obca.W czasach wojennych moichprzodków wysłano z Polski (terytoriumteraźniejszej Ukrainy) do Kazachstanu.Wysłano za to, że byli Polakami– tak jest napisane w dokumentach,które widziałam na własne oczy.Tam, w Kazachstanie, urodzili się moirodzice, którzy od dzieciństwa wiedzieli,że mają zachowywać się wedługradzieckich reguł: rozmawiać porosyjsku, nie wspominać o swoim pochodzeniu,nie obchodzić świąt religijnych.W inteligenckiej rodziniemojej matki poszanowanie tradycjibyło naprawdę zakazane. Teraz dopierookazało się, że babcia zawszeznała modlitwy po polsku, ale nigdynie nauczyła dzieci modlić się w tymjęzyku, natomiast mój ojciec znał polski,ale był zmuszony zapomniećo tym wszystkim w szkole, w pracy,w życiu społecznym…W latach 80-tych moi rodzice osiedlilisię na Łotwie, w kwitnącym wtedykraju Związku Radzieckiego. Byliw trudnej sytuacji: nie umieli pisaćpo polsku, nie znali łotewskiego,przyjechali nie wiadomo skąd, rozmawialipo rosyjsku… Na początkuprzyjmowano ich gościnnie, ale porozpadzie ZSRR nazwano „okupantami“,ponieważ posiadali paszport „nieobywatelaŁotwy”. I w tym właśniemomencie zaczyna się moje życie.Też miałam taki paszport, ale wpisanow nim moją narodowość – polską.Też rozmawiałam i myślałam porosyjsku, ale dowiedziałam się, że tedziwne wyrazy, których używano tylkow mojej rodzinie – „szuchla” (zamiast„szufla”), „rundelek” (zamiast„rondel”), „rusznik” (zamiast „ręcznik)– to wpływ moich ukraińskichi polskich korzeni. A nazwa mojegorodzinnego miasta – Daugawpils,brzmi po polsku – Dyneburg. Postanowiłambyć tym, kim jestem, a nietym, kim mnie starano się zrobić.Zaczęłam walczyć o swoją tożsamośći status w społeczeństwie. Zdałamegzamin naturalizacyjny i zdobyłamobywatelstwo łotewskie. Nauczyłamsię modlitw, poszłam do kościołai pociągnęłam za sobą rodziców. Zaczęłamuczyć się polskiego i zmieniłamrosyjską szkołę na polską. Starannieuczyłam się wszystkich języków,bo zdecydowałam, że wykorzystamswoją sytuację i wszędzie będęczuć się swojsko – z Rosjanami, Polakamii Łotyszami. Podjęłam studiapolityczne na Uniwersytecie Łotewskimi, nie zważając na to, że wskazywalimi: „Masz akcent, pochodzisz zewschodniej części Łotwy, na pewnojesteś Rosjanką”, odważnie pisałamswoje prace i mówiłam po łotewsku.Tak, jak większość mniejszości narodowychna Łotwie (których jest ok.50%), jestem rosyjskojęzyczna, ale jestemPolką! Starałam się działać narzecz polskości i na rzecz integracjiw społeczeństwie łotewskim.Spotkając się osobiście lub badającnaukowo losy Polaków, poznałam ichwielu na Łotwie. Stanowią prawie 3%mieszkańców, w większości zamieszkująkatolicką część Łotwy – Łatgalię.Historie licznych z nich podobne sądo mojej. Najczęściej wywodzą sięz Białorusi, Ukrainy, Litwy czy też samejŁotwy (Łatgalia od dawna jestznana jako polski kraj, bowiem kiedyśpodlegała Polsce). Większość nie zadajepytań i po prostu akceptuje to, żeinni utożsamiają ich z Rosjanami.Oczywiście, oprócz tej rosyjskojęzycznejwiększości, jest też polska łotewskojęzycznamniejszość. Jeśli ciPolacy słyszeli język polski, to możekiedyś od babci. Właśnie dzięki staraniomtakich babć nawet wśród całkiemrosyjskojęzycznych Polaków żyjąpolskie tradycje katolickie. Możnatu spotkać ludzi, którzy na co dzieńmówią po rosyjsku, ale chodzą do kościoławyłącznie na msze polskiei modlą się po polsku…Żartuję czasami, że Łotwa to nie tylkokraj jezior, lasów i bursztynów, aleteż kraj mniejszości narodowychi różnorodności. Prawie każda rodzinajest mieszana, w każdym pokole-30MONITOR POLONIJNY