17.11.2016 Views

А. С. Пушкин и его произведения в русской народной картинке 1799–1949

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

подп<strong>и</strong>санная <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>алам<strong>и</strong> «<strong>А</strong>. 3.», поз<strong>в</strong>ол<strong>и</strong>ла более точно дат<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ать <strong>и</strong> осно<strong>в</strong>ную карт<strong>и</strong>ну музея<br />

<strong>А</strong>. <strong>С</strong>. <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а (конец 1836, начало 1837 г.). Пленн<strong>и</strong>ку подчеркнуто пр<strong>и</strong>даны черты байроно<strong>в</strong>ского<br />

героя <strong>и</strong> со<strong>в</strong>ершенно удалены атр<strong>и</strong>буты русского пехотного оф<strong>и</strong>цера, которые поя<strong>в</strong>ляются<br />

позднее. Окружающ<strong>и</strong>й горный пейзаж, <strong>в</strong>одопад за сп<strong>и</strong>ной пленн<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> коленопреклоненная<br />

де<strong>в</strong>а — <strong>в</strong>се это прон<strong>и</strong>кнуто романт<strong>и</strong>змом.<br />

<strong>С</strong>ледующей сю<strong>и</strong>той, крайне <strong>и</strong>нтересной <strong>и</strong> очень редкой, я<strong>в</strong>ляется сю<strong>и</strong>та <strong>и</strong>здателя <strong>А</strong>. Ч<strong>и</strong>шко<strong>в</strong>а<br />

(1844 г.). <strong>С</strong>ю<strong>и</strong>та состо<strong>и</strong>т <strong>и</strong>з четырех л<strong>и</strong>сто<strong>в</strong>, которые <strong>и</strong>ллюстр<strong>и</strong>руют д<strong>в</strong>а эп<strong>и</strong>зода пер<strong>в</strong>ой<br />

<strong>и</strong> д<strong>в</strong>а эп<strong>и</strong>зода <strong>в</strong>торой част<strong>и</strong>. Во <strong>в</strong>тором томе собран<strong>и</strong>я соч<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й <strong>А</strong>. <strong>С</strong>. <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а <strong>и</strong>зд. Брокгауз<br />

<strong>и</strong> Эфрон <strong>в</strong>оспро<strong>и</strong>з<strong>в</strong>едены четыре л<strong>и</strong>ста, скоп<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анные художн<strong>и</strong>ком М. 3. с Ч<strong>и</strong>шко<strong>в</strong>ской сю<strong>и</strong>ты<br />

<strong>и</strong> <strong>в</strong>ыпущенные <strong>и</strong>здателем <strong>А</strong>. Рудне<strong>в</strong>ым <strong>в</strong> 1849 г. (сю<strong>и</strong>та V). П. Морозо<strong>в</strong> ^ сч<strong>и</strong>тает ее на<strong>и</strong>более удачной,<br />

но она сделана много грубе<strong>в</strong> ор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>нала.<br />

<strong>С</strong>ю<strong>и</strong>та <strong>А</strong>. В. Лог<strong>и</strong>но<strong>в</strong>а 1849 г., по<strong>в</strong>торенная <strong>в</strong> 1862 г. <strong>и</strong> скоп<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>анная <strong>А</strong>, Е. Белянк<strong>и</strong>ным®<br />

<strong>в</strong> 1849—1850 гг., много грубе<strong>в</strong> пер<strong>в</strong>ых л<strong>и</strong>сто<strong>в</strong>.<br />

На<strong>и</strong>более реал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чна поздняя сер<strong>и</strong>я (1876 г.), <strong>в</strong>ыпущенная <strong>А</strong>. П, Рудне<strong>в</strong>ым по р<strong>и</strong>сункам<br />

художн<strong>и</strong>ка В. Малыше<strong>в</strong>а. В. Малыше<strong>в</strong>, работа<strong>в</strong>ш<strong>и</strong>й у <strong>А</strong>. П. Рудне<strong>в</strong>а, а позднее у <strong>его</strong> сына, дал<br />

очень много л<strong>и</strong>сто<strong>в</strong> по <strong>в</strong>ойне 1877—1878 гг. Его л<strong>и</strong>сты к «Ка<strong>в</strong>казсьсому пленн<strong>и</strong>ку» отл<strong>и</strong>чаются<br />

реал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>м хорошо проработанным пейзажем. <strong>С</strong>ам пленн<strong>и</strong>к — мужест<strong>в</strong>енный оф<strong>и</strong>цер <strong>в</strong><br />

костюме горца с газырям<strong>и</strong> <strong>и</strong> к<strong>и</strong>нжалом на боку — л<strong>и</strong>шен как<strong>и</strong>х бы то н<strong>и</strong> было <strong>в</strong>нешн<strong>и</strong>х пр<strong>и</strong>знако<strong>в</strong><br />

байроно<strong>в</strong>ского героя.<br />

Из остальных <strong>и</strong>ллюстрац<strong>и</strong>й мы должны отмет<strong>и</strong>ть <strong>и</strong>нтересный ранн<strong>и</strong>й л<strong>и</strong>ст (1857 г.) к «<strong>С</strong>казке<br />

о золотой рыбке» <strong>в</strong> д<strong>в</strong>енадцат<strong>и</strong> эп<strong>и</strong>зодах на одном л<strong>и</strong>сте; раннюю д<strong>в</strong>ухл<strong>и</strong>сто<strong>в</strong>ую сер<strong>и</strong>ю к «Гусару»,<br />

<strong>в</strong>ыпущенную <strong>А</strong>. П, Рудне<strong>в</strong>ым <strong>в</strong> 1849 г.®, <strong>и</strong> <strong>и</strong>ллюстрац<strong>и</strong>ю к «Мельн<strong>и</strong>ку» 1858 г. того же<br />

<strong>А</strong>. П. Рудне<strong>в</strong>а.<br />

Особо следует отмет<strong>и</strong>ть группу л<strong>и</strong>сто<strong>в</strong>, <strong>и</strong>зображающ<strong>и</strong>х женск<strong>и</strong>е голо<strong>в</strong>к<strong>и</strong> <strong>в</strong> разных <strong>в</strong><strong>и</strong>дах,<br />

с <strong>и</strong>спользо<strong>в</strong>ан<strong>и</strong>ем <strong>в</strong> качест<strong>в</strong>е поясн<strong>и</strong>тельного текста от 4 до 8 строк <strong>и</strong>з разных мелк<strong>и</strong>х л<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>х<br />

про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>й <strong>А</strong>. <strong>С</strong>. <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а, а также отры<strong>в</strong>ко<strong>в</strong> <strong>и</strong>з «Е<strong>в</strong>ген<strong>и</strong>я Онег<strong>и</strong>на». Эта группа — продукт<br />

упадка лубочной карт<strong>и</strong>нк<strong>и</strong>, характерного для конца X IX <strong>и</strong> начала XX <strong>в</strong>ека. Такого рода<br />

л<strong>и</strong>сты наход<strong>и</strong>л<strong>и</strong> сбыт <strong>в</strong> среде городского мещанст<strong>в</strong>а.<br />

Мы сознательно не остана<strong>в</strong>л<strong>и</strong><strong>в</strong>аемся на сборных л<strong>и</strong>стах, где помещены <strong>и</strong>ллюстрац<strong>и</strong><strong>и</strong> к нескольк<strong>и</strong>м<br />

про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>ям. Это л<strong>и</strong>сты <strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельно юб<strong>и</strong>лейного характера <strong>и</strong> не предста<strong>в</strong>ляют<br />

большого <strong>и</strong>нтереса.<br />

Точно так же мы опускаем л<strong>и</strong>сты с портретам<strong>и</strong> <strong>А</strong>. <strong>С</strong>. <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а. Их очень немного. <strong>С</strong>амый<br />

ранн<strong>и</strong>й был <strong>в</strong>ыпущен <strong>в</strong> 1880 г. Бее он<strong>и</strong> <strong>в</strong> пода<strong>в</strong>ляющем ч<strong>и</strong>сле случае<strong>в</strong> <strong>в</strong>арь<strong>и</strong>руют, с разл<strong>и</strong>чною<br />

степенью точност<strong>и</strong>, портрет работы О. <strong>А</strong>. К<strong>и</strong>пренского <strong>и</strong> <strong>в</strong> одном-д<strong>в</strong>ух случаях — Б. <strong>А</strong>, Троп<strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>на.<br />

Настоящая работа — третья <strong>и</strong>з сер<strong>и</strong><strong>и</strong> с<strong>в</strong>одных оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>й лубочных карт<strong>и</strong>н, отражающ<strong>и</strong>х про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я<br />

русск<strong>и</strong>х класс<strong>и</strong>ко<strong>в</strong>^. Однако даже этот небольшой <strong>и</strong> крайне несо<strong>в</strong>ершенный опыт показы<strong>в</strong>ает,<br />

что здесь есть над чем поработать <strong>и</strong>сследо<strong>в</strong>ателю— л<strong>и</strong>тературо<strong>в</strong>еду, <strong>и</strong>скусст<strong>в</strong>о<strong>в</strong>еду<br />

<strong>и</strong> <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ку.<br />

Оп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>е соста<strong>в</strong>лено по матер<strong>и</strong>алам следующ<strong>и</strong>х хран<strong>и</strong>л<strong>и</strong>щ: М оск<strong>в</strong>а— Государст<strong>в</strong>енная<br />

ордена Лен<strong>и</strong>на б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека <strong>С</strong><strong>С</strong><strong>С</strong>Р <strong>и</strong>м. Б. И. Лен<strong>и</strong>на (ЛБ), Государст<strong>в</strong>енный Л<strong>и</strong>тературный<br />

музей (ГЛМ), Государст<strong>в</strong>енный Истор<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong>й музей (ГИМ), Музей Изобраз<strong>и</strong>тельных <strong>и</strong>скусст<strong>в</strong><br />

<strong>и</strong>м. <strong>А</strong>. <strong>С</strong>, <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а (МИИ), Государст<strong>в</strong>енный <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>ск<strong>и</strong>й музей (ПМ), Центральный теат-<br />

^ Полное собран<strong>и</strong>е соч<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>й. Изд. Брокгауз <strong>и</strong> Эфрон, <strong>С</strong>Пб., 1907, т. 11, стр. 57.<br />

“ Б собран<strong>и</strong><strong>и</strong> Государст<strong>в</strong>енной ордена Лен<strong>и</strong>на б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отек<strong>и</strong> <strong>и</strong>м. В. И. Лен<strong>и</strong>на <strong>и</strong>меются д<strong>в</strong>е подл<strong>и</strong>нные медные<br />

доск<strong>и</strong> <strong>и</strong>здателя Белянк<strong>и</strong>на [перешедш<strong>и</strong>е <strong>и</strong>з мо<strong>его</strong> собран<strong>и</strong>я] к 1 <strong>и</strong> 2 л<strong>и</strong>стам. Эт<strong>и</strong> доск<strong>и</strong> предста<strong>в</strong>ляют собой<br />

<strong>и</strong>сключ<strong>и</strong>тельную редкость. Нам <strong>и</strong>з<strong>в</strong>естна только еще одна доска того же Белянк<strong>и</strong>на — к «Романсу», находящаяся<br />

<strong>в</strong> собран<strong>и</strong><strong>и</strong> Государст<strong>в</strong>енного Истор<strong>и</strong>ческого музея.<br />

^ На <strong>в</strong>ыста<strong>в</strong>ке 1937 г. <strong>в</strong> музее <strong>А</strong>. <strong>С</strong>. <strong>Пушк<strong>и</strong>н</strong>а ф<strong>и</strong>гур<strong>и</strong>ро<strong>в</strong>ал только <strong>в</strong>торой л<strong>и</strong>ст.<br />

* «Лермонто<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>его</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я <strong>в</strong> лубочной карт<strong>и</strong>не». Л<strong>и</strong>тературное наследст<strong>в</strong>о. «Лермонто<strong>в</strong>», т. 11.<br />

«Некрасо<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>его</strong> про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я <strong>в</strong> лубочной карт<strong>и</strong>не». Л<strong>и</strong>тературное наследст<strong>в</strong>о. «Некрасо<strong>в</strong>», т. 111. В <strong>и</strong>здательст<strong>в</strong>е<br />

Государст<strong>в</strong>енного Л<strong>и</strong>тературного музея печатается отдельным <strong>и</strong>здан<strong>и</strong>ем чет<strong>в</strong>ертая работа —<br />

«Крыло<strong>в</strong> <strong>и</strong> <strong>его</strong> Про<strong>и</strong>з<strong>в</strong>еден<strong>и</strong>я <strong>в</strong> <strong>русской</strong> <strong>народной</strong> карт<strong>и</strong>нке».<br />

— 14 —

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!