CamSep 2 S

PORÓWNANIE CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ WYKLUCZANIA
ORAZ WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ W
UKŁADZIE FAZ ODWRÓCONYCH W OZNACZANIU POLIGIKOLI
ETYLENOWYCH W PROCESIE KONSERWACJI DREWNA
ARCHEOLOGICZNEGO
Maciej TRZNADEL, Irena JAGIELSKA, Marian KAMIŃSKI
/Wysokosprawna chromatografia cieczowa
(ang. High Performance Liquid Chromatography HPLC)/
Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej,ul. G.
Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, maciejtrznadel@wp.pl
Impregnacja poliglikolami etylenowymi (PEG) stanowi najbardziej powszechną, metodę
konserwacji drewna archeologicznego. Drewno archeologiczne poprzez długotrwałą depozycję w
wodzie, bądź w podmokłej glebie, ulega powolnej dezintegracji ścian komórkowych, związanej z
hydrolizą celulozy. Obiekty drewniane zachowują swój kształt jedynie, dzięki obecnej w nim
wodzie, ponieważ osłabiona struktura drewna nie wystarcza, aby zapewnić fizyczną stabilność
przedmiotu. Poliglikole etylenowe, umożliwiają zastąpienie wody, usunięcie zanieczyszczeń
akumulowanych przez wiele lat, oraz powodują wzmocnienie ścian komórkowych drewna.
Działania te pozwalają na zachowanie oraz ewentualną ekspozycję muzealną zabytków. Procedura
konserwatorska polega na umieszczaniu obiektów w kąpielach wodnych roztworów PEG o różnych
stężeniach i różnych masach molekularnych, w podwyższonej temperaturze. Stosowane są
najczęściej PEG o dwóch średnich masach molekularnych - małocząsteczkowe (300 - 600 Da),
mające za zadanie jak najgłębszą penetrację drewna oraz zastąpienie znajdującej się w nim wody,
oraz wielkocząsteczkowe o masie ok. 4000 Da, zapewniające stabilność fizyczną zabytku po
zakończeniu procesu konserwatorskiego. Wzajemne proporcje obu polimerów są istotne ze względu
na możliwość pochłaniania przez obiekt wilgoci z otoczenia, w przypadku pozostawienia zbyt dużej
ilości PEG o niższych masach molekularnych, które wykazują właściwości higroskopijne, oraz brak
odpowiedniej wytrzymałości w przypadku niedostatecznego nasycenia drewna PEG o wyższej
masie molekularnej.
Komunikat zawiera porównanie opracowanych metodyk oznaczania PEG w konserwowanym
drewnie archeologicznym z zastosowaniem chromatografii wykluczania (GPC/ SEC) w warunkach
liofilowych oraz hydrofilowych, jak również z wykorzystaniem wysokosprawnej chromatografii
cieczowej w odwróconym układzie faz (RP-HPLC), z zastosowaniem detektorów:
refraktometrycznego (RID), fotometrycznego, tzw. tablicowego (UV-VIS/DAD) oraz laserowego
detektora foto-dyspersyjnego (LLSD).
Ze względu na różnice w mechanizmie i oddziaływaniach decydujących o rozdzielaniu w obu
układach faz, jak również, skomplikowaną matrycę próbki, zawierającą: barwniki,
zanieczyszczenia, produkty degradacji PEG, dodawane do kąpieli czynniki antykorozyjne - obie
metody umożliwiają uzyskanie dodatkowych informacji na temat składu analizowanej mieszaniny.
Każda warunkuje też określony sposób przygotowani próbki do analizy końcowej.
Przedmiotem komunikatu jest porównanie użyteczności chromatografii cieczowej wykluczania oraz
wysokosprawnej chromatografii cieczowej w układzie faz odwróconych w oznaczaniu poligikoli
etylenowych w procesie konserwacji drewna archeologicznego. W wyniku badań stwierdzono
przydatność obu technik. Jednak, w obu problemem jest trudny do określenia wpływ obecności i
zawartości składników matrycy analitycznej, na dokładność oznaczenia poszczególnych poliglikoli.
27