127 ปี กระทรวงกลาโหม

ปฐมบทและอุบัติการณ์
ศาลาว่าการกลาโหม ถือเป็นอัครสถานและเสาหลักแห่งความมั่นคงของชาติบ้านเมืองและเป็นอาคารถาวรหลังแรกของกองทัพไทย
ตั้งแต่อดีตตราบจนปัจจุบัน เป็นจุดกำเนิดของสถาบันการทหารสมัยใหม่ ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู ่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงมี
พระราชดำริให้จัดตั้งขึ้นและเสด็จพระราชดำเนินมาเป็นปฐมฤกษ์แห่งอาคาร เมื่อวันที่ ๑๘ กรกฎาคม ๒๔๒๗ โดยในครั้งนั้นมีชื่อเรียก
อย่างเรียบง่ายว่า “โรงทหารหน้า”
มูลเหตุดั้งเดิมเกิดขึ้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติในปีพุทธศักราช ๒๔๑๑ นั้น
ได้เสด็จพระราชดำเนินออกทอดพระเนตรกรมและกองทหารบกเกณฑ์หัดอย่างยุโรป ซึ่งมีมาแต่โบราณกาล และที่มีอยู่ในครั้งรัชกาลที่
๔ เรียกว่า “ทหารหน้า” โดยฝึกหัดยุทธวิธีแบบตะวันตก ซึ่งมีอยู่ในสมัยนั้นถวาย ณ ห้องสนามไชย หน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ พระบรม
มหาราชวัง อยู่เนือง ๆ ทำให้เกิดมีพระราชนิยมการทหารมากยิ่งขึ้น
ในสมัยนั้น ยังมีเจ้านายราชนิกูลและข้าราชการที่ยังมีอายุเยาว์วัยเข้าไปอยู ่ในพระบรมมหาราชวังชั้นในหลายคนด้วยกัน จึงทรงพระ
กรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้จัดเด็กพวกนั้นรวมกันฝึกหัดขึ้นเป็นทหารตามยุทธวิธีใหม่ ในสมัยนั้น ทหารเด็ก ๆ กลุ ่มนั้นเรียกว่า “ทหารมหาดเล็ก
ไล่กา” คือสำหรับไล่กาที่บินมารบกวนข้าวสุกในเวลาทรงบาตร และตั้งแถวยืนรับเสด็จในที่นั้นทุกเวลาเช้า มีจำนวนตัวผู ้เป็นทหารกลุ ่มนั้น
ในชั้นแรกประมาณสัก ๑๒ คน ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ จอมพล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
(แต่เมื่อยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์) กับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์
วโรปการ (แต่เมื่อดำรงพระยศเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์) ทั้ง ๒ พระองค์ซึ่งในเวลานั้นยังทรงพระเยาว์รุ่นราว
คราวเดียวกัน เป็นนายทหารมหาดเล็กไล่กาชุดนั้นมีอายุรุ่นราวคราวเดียวกันทุกคน และผู้เป็นทหารมหาดเล็กล้วนเป็นเด็กไว้ผมจุกโดย
มาก อันควรนับว่าเป็นแค่ชั้นการเล่น ๆ หรือจะนับว่าเป็นแต่ชั้นนักเรียนทหารก็ดี ถึงกระนั้นทหารชุดนี้ก็ได้มีนามว่า “ทหารมหาดเล็ก”
เป็นครั้งแรก และเป็นเหตุให้เกิดมีกรมทหารมหาดเล็กที่จริงจัง สืบเชื้อนามนั้นเป็นหลักฐานต่อมาจึงได้กล่าวถึงทหารชุดนี้ไว้ เพื่อให้เกิด
ความสมบูรณ์ในส่วนนามของทหารมหาดเล็ก
เมื่อจัดตั้งกรมทหารมหาดเล็กขึ้นใหม่ ๆ ในปีพุทธศักราช ๒๔๑๑ ในชั้นต้นไม่มีหน้าที่ราชการอย่างใดมากนอกจากการฝึกหัด พ้น
จากการฝึกหัดแล้วก็เข้ามารับราชการในพระบรมมหาราชวัง ตามตำแหน่งมหาดเล็กข้าหลวงเดิมเช่นแต่ก่อน ครั้นเมื่อได้รับการฝึกหัด
ทราบวิธีการทหารขึ้นบ้างแล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เข้าแถวยืนรับเสด็จในเวลาเสด็จออกพระชาลาหน้าพระที่นั่งราชฤดี
(ซึ่งทหารพวกนี้ได้ประชุมกันพักอยู่ ณ ที่นั้น) ครั้นถึงปีพุทธศักราช ๒๔๑๓ ภายหลังการฝึกหัด จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้มีหน้าที่
เดินแซงเข้ากระบวนตามเสด็จท้ายพระราชยานแทนกรมพระตำรวจหลัง เมื่อมีการเสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมืองครั้งใด กองทหาร
มหาดเล็กนี้ ก็ได้โดยเสด็จพระราชดำเนินประจำรักษาพระองค์อยู ่เป็นนิตย์ จนชั้นที่สุดเสด็จพระราชดำเนินหัวเมืองต่างประเทศก็ได้โปรด
เกล้า ฯ ให้จัดแบ่งทหารมหาดเล็กพวกนี้ไปตามเสด็จด้วย นอกจากการเดินแซงเข้ากระบวน และตามเสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมือง
แล้วก็มีหน้าที่เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในท้องพระโรงตามตำแหน่งมหาดเล็กหลวงเช่นแต่ก่อน
16