ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (1903-1984) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

111
ἄνθρωποι ὑπῆρξαν ἔχοντες δέκα δακτύλους; Οἷον οὖν ψήφους ἔχοντες τοῦ οἰκείου
ἀριθμοῦ τούτῳ τῷ πλήθει καί τ᾿ ἄλλα ἀριθμοῦσι;».
Γιά μᾶς εἶναι τώρα φανερό ὅτι τά δέκα δάχτυλα τῶν χεριῶν ἐδημιούργησαν τό δεκαδικό
σύστημα.
Εἶναι εὔκολο νά καταλάβωμε, ὅτι μποροῦμε νά πάρωμε γιά βάση ὁποιονδήποτε ἀ-
ριθμό καί νά φτιάξωμε ὁσαδήποτε ἀριθμητικά συστήματα θέλομε (δωδεκάδες, ἑξηκονταδικό).
Καί εἶναι φανερό ὅτι γιά κάθε σύστημα χρειαζόμαστε ψηφία ἕνα λιγώτερο
ἀπ᾿ τή βάση καί τό μηδέν. Ἐδῶ θέλω νά πῶ, ὅτι τό σύμβολο 0 πού ἔχομε γιά
τό μηδέν τό χρησιμοποίησε γιά πρώτη φορά ὁ Πτολεμαῖος καί δέν εἶναι ἄλλο ἀπό
τό ὄμικρον, τό ἀρχικό γράμμα τῆς λέξεως «οὐδείς», γιά νά δηλώσει ὅτι σέ κάποια
τάξη μονάδων δέν ὑπάρχουν μονάδες, (Ἐχρησιμοποίησε δηλαδή ὁ Πτολεμαῖος ἀτελῶς
τό σύστημα θέσεως στή γραφή τῶν ἀριθμών, τήν καταπληκτική αὐτή ἐφεύρεση
τῶν Βαβυλωνίων).
Ἀξιοπρόσεχτο εἶναι τό δυαδικό σύστημα, μέ βάση δηλαδή τό 2. Σ᾿ αὐτό χρησιμοποιοῦμε
μόνο δύο ψηφία, τό 0 καί τό 1. Ἔτσι οἱ ἀριθμοί 1, 2, 3, 4 γράφονται στό
δυαδικό σύστημα 1, 10, 11, 100. Τό σύστημα αὐτό εἶναι ἡ βάση τῶν ἠλεκτρονικῶν
ὑπολογιστῶν, ἀφοῦ εἶναι ἀρκετά τά δύο ψηφία 0, 1, νά δείχνουν τό πέρασμα ἤ ὄχι
τοῦ ἠλεκτρικοῦ ρεύματος.
Στή συνέχεια θά δοῦμε πῶς καλλιέργησαν οἱ Ἕλληνες τή θεωρία τῶν ἀριθμῶν (ὄχι
τήν πρακτική).
Ὅταν ἡ κυριώτερη ἐνασχόληση τοῦ ἀνθρώπου ἦταν ἡ καλλιέργεια τῆς Γῆς, ἡ
ἀνάγκη νά μοιράσουν τούς καλλιεργημένους ἀγρούς τούς ἀνάγκασε νά ἀναπτύξουν
τίς πρῶτες στοιχειώδεις γνώσεις τῆς Γεωμετρίας, γιά τήν κατάμέτρηση. Οἱ
πλημμύρες τοῦ Νείλου καταστρέφανε κάθε χρόνο τά σύνορα τῶν χωραφιῶν. Ὁ
Ἡρόδοτος στό ΙΙ βιβλίο του γράφει σχετικά πώς ὁ Σέσωστρις ἐμοίραζε κάθε φορά
μετά τίς πλημμύρες τά χωράφια, ὥστε καί οἱ γεωργοί νά ἔχουν εἰσόδημα κι᾿ αὐτός
νά παίρνει τούς φόρους. Γι᾿ αὐτό ἔπρεπε νά χαράσσουν γραμμές, νά μετρᾶνε ἐκτάσεις,
νά φτιάξουν δηλαδή κτηματολόγιο, «δοκέοι δέ μοί γε ἐντεῦθεν γεωμετρίῃ
εὑρεθεῖσα εἰς τήν Ἑλλάδα ἐπανελθεῖν». Μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου καί ἄλλοι λαοί
πῆραν τίς πρῶτες γνώσεις γιά πρακτικούς βέβαια σκοπούς.
Στήν Κίνα καί στίς Ἰνδίες ἐγνώριζαν, ὅτι τό τρίγωνο πού ἔχει πλευρές 3, 4, 5 εἶναι
ὀρθογώνιο καί τό χρησιμοποιοῦσαν σέ ἀγροτικές ἐργασίες, ὅπως εἶναι ἡ περίφραξη
χωραφιῶν, ὅπου χρειάζεται ἡ κατασκευή ὀρθῆς γωνίας.
Πρίν νά δοῦμε τήν τεράστια μεταβολή πού ἔγινε στη θεώρηση τῶν γνώσεων αὐτῶν
ἀπό τούς Ἕλληνες, ἄς δοῦμε μέ λίγα λόγια πῶς ἐδημιουργήθηκε ἡ Ἀστρονομία, ὡς
τήν ἡμέρα πού τήν παρέλαβαν κι᾿ αὐτήν οἱ Ἕλληνες, ὥστε νά δοῦμε μετά, τήν
προσφορά τῶν κυριώτερων ἐκπροσώπων τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπιστήμης καί στούς τρεῖς
κλάδους.
Ἡ Ἀστρονομία εἶναι ἡ ἀρχαιότερη ἐπιστήμη.
Στήν πρωτόγονη ἐποχή καί πολλούς αἰῶνες ἀργότερα, ὁ ἄνθρωπος ζοῦσε ἀτενίζοντας
ἕνα θεαματικό καί ἄγριο πάλεμα στοιχείων ἀγνώστων. Οἱ ροδοδάχτυλες
αὐγές, τά ποτάμια, οἱ καταρράχτες, οἱ ὁρμητικές θύελλες, τά αἰωνόβια δένδρα, οἱ