ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (1903-1984) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

119
δος τοῦ χρόνου. Ὁ Ἀριστοτέλης διέσωσε τίς κοσμογονικές καί ἀστρονομικές γνῶμες
τῶν Πυθαγορείων. Στό ἔργο του «περί οὐρανοῦ» γράφει γιά τούς Πυθαγορείους:
«Ἐπί γάρ τοῦ μέσου, πῦρ εἶναι φασί, τήν δέ γῆν, ἕν τῶν ἄστρων οὔσαν, κύκλῳ
φερομένην, περί τό μέσον, νύκτα τε καί ἡμέραν ποιεῖ». Ἤ ἀλλοῦ: «Κινοῦσι δέ τήν
Γῆν οὔ μέν γε μεταβατικῶς ἀλλά τροπικῶς, τροχοῦ δίκην περί τό ἑαυτῆς κέντρον».
Σαφέστατες ἰδέες γιά τίς κινήσεις τῆς Γῆς. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀριστοτέλης γράφει «Σχῆμα δ᾿
ἔχει σφαιροειδές ἀναγκαῖον αὐτήν». Καί δικαιολογεῖ τήν ἀπόλυτη καί κατηγορηματική
αὐτή γνώμη μέ τό σχῆμα τῆς σκιᾶς τῆς γῆς πάνω στή Σελήνη, στίς
ἐκλείψεις της, πού εἶναι πάντοτε κυκλικό καί ἀπό τό ὅτι δέν βλέπουν τίς νύχτες
ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τά ἴδια ἀστέρια. Ἄλλα βλέπουν στήν Ἀθήνα, ἄλλα στήν Αἴγυπτο.
Διατυπώνει μέ σαφήνεια τό ἀξίωμα τῆς ἀδρανειας: «Εἰ δέ μη ἔστι μῆτε φύσει μῆτε
βία (κίνησις) ὅλως οὐδέν κινηθήσεται. Ἕτι οὐδείς ἄν ἔχοι εἰπεῖν διατί κινηθέν
στήσεταί που· τί γάρ μᾶλλον ἐνταῦθα ἤ ἐνταῦθα; ὥστε ἤ ἠρεμήσει ἤ εἰς ἄπειρον
ἀνάγκη φέρεσθαι, ἐάν μη τι ἐμποδίση κρεῖττον». «Ἐάν δέν ὑπάρχει κίνηση οὔτε
φυσική οὔτε ἀπό κάποια δύναμη, κανένα δέν θά κινηθεῖ. Ἀκόμη κανένας δέν
μπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ ὅτι ἕνα σῶμα πού κινεῖται θά σταθεῖ κάπου. Καί γιατί νά
σταματήσει ἐδῶ ἤ ἐκεῖ; Ὥστε ἤ θά ἠρεμήσει ἤ θά κινεῖται ἐπ᾿ ἄπειρον, ἄν δέν τό
ἐμποδίσει κάποια μεγαλύτερη δύναμη».
Τίποτε περισσότερο δέν εἶπε ὁ Νεύτων στό ἴδιο ἀξίωμα.
Μέ τούς παραπάνω καί πολλούς ἄλλους τελειώνει ἡ μεγάλη περίοδος τῶν Μαθηματικῶν
πού ἐκάλυψε χρονικό διάστημα 300 ἐτῶν περίπου καί ὑπῆρξε πλουσιώτατη
σέ γεωμετρικές ἀνακαλύψεις.
Ἐδῶ βρίσκομε τά ἄλυτα λεγόμενα προβλήματα, τό διπλασιασμό τοῦ κύβου, τόν τετραγωνισμό
τοῦ κύκλου ἤ τήν τριχοτόμηση ὀξείας γωνίας, πού στάθηκαν ἀφορμή
σέ περίφημες ἐργασίες.
Ἐδῶ βρίσκομε τήν ἀρχή τῆς Γεωμετρικῆς ἄλγεβρας κ.ἄ. Στήν περίοδο αὐτή τά
Μαθηματικά εἶδαν τήν ὡραιότερή τους ἄνθηση, πού τό ἄρωμά της ξεχύθηκε σ᾿
ὅλην τήν ἀνθρωπότητα καί σ᾿ ὅλους τούς αἰῶνες διατηρήθηκε καί διατηρεῖται.
Ὅλος ὁ κόσμος τιμᾶ καί θαυμάζει τούς δημιουργούς τῆς ἄνθησης αὐτῆς.
Ἡ ἐργασία ὅμως τῆς περιόδου αὐτῆς εἶχε ἀνάγκη νά τακτοποιηθεῖ, νά συστηματοποιηθεῖ.
Κι᾿ αὐτό γίνεται μέ τούς μεγάλους Γεωμέτρες τῆς β´ περιόδου: τόν Εὐκλείδη,
τόν Ἀρχιμήδη καί τόν Ἀπολλώνιο. Εἶναι οἱ τρεῖς μέγιστοι Μαθηματικοί τῆς
ἀρχαιότητος. Σ᾿ αὐτούς παραδόθηκαν τά Μαθηματικά λαμπικαρισμένα, ἀπογυμνωμένα
ἀπό κάθε φυσικό πού εἶχαν, ὅμοια μέ λογικά κατάσκευάσματα, ἔξω
ἀπό τόν φυσικό κόσμο. Μήπως ὅταν λέμε: εὐθεῖα εἶναι ἡ γραμμή πού προσδιορίζεται
ἀκριβῶς ἀπό δύο της σημεῖα, δέν ἔχομε ἕνα καθαρό λογικό κατασκεύασμα
τοῦ ὁποίου δέν μπορεῖ νά βρεθεῖ ὁ φυσικός ἀντιπρόσωπος;
«Οὐκοῦν καί ὅτι τοῖς ὁρωμένοις εἴδεσι προσχρῶνται καί τούς λόγους περί αὐτῶν
ποιοῦνται, οὐ περί τούτων διανοούμενοι, ἀλλ᾿ ἐκείνων περί οἷς ταῦτα ἔοικε», λέγει
ὁ Πλάτων στήν Πολιτεία του. Λίγα λόγια γιά τό ἔργο τῶν τριῶν Μεγάλων.