ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (1903-1984) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

114
τήν ἐπινόηση τῆς ἀποδείξεως γιά τήν ἀλήθεια τῶν μαθηματικῶν προτάσεων. Ἡ
ἔννοια τοῦ ὅρου «ἀπόδειξις» δέν εἶναι τόσο ἁπλῆ ὅσο φαίνεται. Προϋποθέτει ὁλόκληρο
σύστημα ἐννοιῶν. Στόν Εὐκλείδη θά δοῦμε τί εἶναι τό σύστημα αὐτό.
Ἐκεῖνο πού πρέπει νά τονίσωμε εἶναι, ὅτι τή στιγμή πού ὁ Θαλῆς ἔνοιωσε τήν
ἀνάγκη νά πεισθεῖ γιά κάτι πού ἐγνώριζε καί γιά νά πεισθεῖ ἔκαμε μιά σειρά ἀπό
συλλογισμούς καί ἀπέδειξε μιά πρόταση «ἔσχε μίαν ἀναλαμπήν», ὅπως εἶπε ὁ
Kant. Εἶναι ἡ στιγμή πού γεννήθηκε ἡ ἐπιστήμη. Γυρνώντας ἀπό τήν Αἴγυπτο κατέπληξε
τόν κόσμο προβλέποντας ἔκλειψη Ἡλίου.
Στό Θαλῆ ἀποδίδονται διάφορα θεωρήματα:
1) Ἡ διάμετρος διχοτομεῖ τόν κύκλο.
2) Οἱ γωνίες τῆς βάσεως ἰσοσκελοῦς τριγώνου εἶναι ἴσες.
3) Οἱ ἀντικόρυφες γωνίες εἶναι ἴσες.
4) Ἡ γωνία πού εἶναι ἐγγεγγραμμένη σέ ἡμικύκλιο εἶναι ὀρθή: «πρῶτον κατάγράφω
ἐν ἡμικυκλίῳ ὀρθογώνιου τρίγωνου καί εἶα θῦσαι βοῦν»...
5) Βρῆκε τόν τρόπο νά προσδιορίζει τήν ἀπόσταση πλοίου ἀπό τόν λιμένα.
Στήν Ἀστρονομία: Βρῆκε, ὅτι οἱ 4 ἐποχές τοῦ ἔτους δέν εἶναι ἴσες μεταξύ τους.
Βρῆκε ὅτι τό Πολικό ἀστέρι (α τῆς μικρᾶς Ἄρκτου τώρα) εἶναι ἀκίνητο. Ὑπολόγισε
τή φαινομένη διάμετρο τοῦ Ἥλιου καί τῆς Σελήνης σέ μισή μοῖρα (32´ 4´´).
Ἀνακάλυψε, ὅτι ὁ Ἥλιος στήν περιφορά του γύρω ἀπό τή Γῆ δέν ἔχει τήν ἴδια
πάντα ταχύτητα. Βρῆκε τή λόξωση τῆς Ἐκλειπτικῆς. Εἶπε πρῶτος ὅτι ἡ Σελήνη παίρνει
τό φῶς ἀπό τόν Ἥλιο.
Ἴσως, ὅμως, ἡ μεγαλύτερη δόξα τοῦ Θαλῆ εἶναι ἡ ἀνακάλυψη τοῦ ἠλεκτρισμοῦ καί
τοῦ μαγνητισμοῦ. Μέ τήν ἀνακάλυψη αὐτή ὁ Θαλῆς εἰσάγει τό ἀνθρώπινο πνεῦμα
στά μυστήρια τῆς θείας δημιουργίας. Ἀλλά καί ἡ συνολική θεώρηση τοῦ κόσμου
καί ἡ προσπάθεια ν᾿ ἀναγάγει ὅλα τά φαινόμενα σέ μιάν ἀρχή, ἀποτελεῖ πραγματικό
ἐκπληκτικό ἐπίτευγμα τοῦ Θαλῆ.
Ὁ Θαλῆς ἵδρυσε τήν περιώνυμη σχολή τῆς Μιλήτου. Περίφημα ἔμειναν τά γνωμικά
τοῦ Θαλῆ. «Πρεσβύτερον τῶν ὄντων Θεός· ἀγέννητον γάρ. Κάλλιστον Κόσμος·
ποίημα γάρ Θεοῦ. Ἰσχυρότατον ἀνάγκη· κρατεῖ γάρ πάντων. Γνῶθι σ’αὐτόν. Χαλεπόν
τό ἑαυτόν γνῶναι. Βαρύ ἀπαιδευσία, μέτρῳ χρῶ» κ.ἄ.
Διάδοχος τοῦ Θαλῆ στη σχολή τῆς Μιλήτου ἔγινε ὁ Ἀναξίμανδρος, πού γεννήθηκε
στή Μίλητο τό 611 π.Χ. καί πέθανε ἐκεῖ στά 547 π.Χ. Ὁ Ἀναξίμανδρος θεωρεῖ ἀρχή
τῶν ὄντων τό ἄπειρο. «Ἀναξίμανδρος ἀρχήν εἴρηκε τῶν ὄντων τό ἄπειρον», λέγει ὁ
Σιμπλίκιος. Ἀπ᾿ αὐτό γίνονται ὅλα καί σ᾿ αὐτό καταλήγουν φθειρόμενα. Ἑτόλμησε
νά διατυπώσει κοσμογονική θεωρία πού φαίνεται σάν πρότυπο θεωριῶν τοῦ Laplace
καί τοῦ σημερινοῦ Weizsäcker.
Ὁ Ἀναξίμανδρος θεωρεῖται ὁ ἱδρυτής τῆς Μαθηματικῆς Ἀστρονομίας. Ἑχρησιμοποίησε
καί ὄργανα μετρήσεως. Διατυπώνει τήν ἐξωφρενική γιά τήν ἐποχή του
θεωρία «τήν γῆν εἶναι μετέωρον, ὑπό μηδενός κρατουμένην, μένουσαν δέ διά τήν
ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν, τό δέ σχῆμα αὐτῆς γυρόν, στρογγύλον, κίονι λίθῳ
παραπλήσιον». Ἐκπληκτικός προάγγελος τῆς Παγκόσμιας Ἕλξης τοῦ Νεύτωνα.