Morze_12_2018_opt

More documents

Recommendations

Info

II wojna światowa Japońskie krążowniki ciężkie Japońskie krążowniki ciężkie przeszły do historii jako jedne z najpotężniejszych okrętów w swojej klasie, a także jedne z najskuteczniejszych i najbardziej aktywnych jednostek w całej Cesarskiej Marynarce Wojennej. Historia ich powstania i służby była ściśle związana z japońskim dążeniem do stworzenia sił morskich, zdolnych do przeciwstawienia się każdemu przeciwnikowi, mimo upośledzającego je traktatu waszyngtońskiego. W ostatniej dekadzie przed wybuchem I wojny światowej doszło do wyścigu zbrojeń na niespotykaną dotąd skalę. Po zwodowaniu Dreadnoughta i deklasacji dotychczasowych okrętów liniowych pojawiła się szansa na zmianę układu sił na morzach i oceanach oraz odebrania prymatu Wielkiej Brytanii. Ochoczo przystąpili do tego zarówno jej niemieccy sąsiedzi, ale także Amerykanie i Japończycy, między którymi rozpoczął się ich własny, pacyficzny wyścig. Kolejny – między Francją, Włochami i Austro-Węgrami – zaszedł na Morzu Śródziemnym. Lata 1906-1918 były w związku z tym okresem ponoszenia przez te państwa ogromnych nakładów finansowych na rozbudowę floty wojennej i to takiej, która poza ewentualnym stoczeniem walnej bitwy z analogiczną formacją przeciwnika, nie służyła praktycznie żadnym innym celom, ewentualnie politycznym i propagandowym. Morski wyścig zbrojeń trwał także po zakończeniu Wielkiej Wojny, kiedy to Amerykanie i Japończycy wprowadzali do służby pancerniki z armatami kal. 406 Część I Maciej Szopa i 410 mm, nad analogicznymi projektami pracowali Brytyjczycy, a na deskach kreślarskich pojawiały się coraz to ambitniejsze, bardziej monstrualne jednostki. Aby zahamować ten wyniszczający gospodarczo wyścig rozpoczęte zostały rokowania zakończone podpisaniem 6 lutego 1922 r. traktatu waszyngtońskiego. Było to pierwsze z serii porozumień, które limitowały możliwość budowy floty liniowej. Szczegółowo określono przy tym klasy okrętów oraz limity co do ich tonażu. Zgodnie z tymi postanowieniami najpotężniejsze floty liniowe na świecie miały utrzymywać państwa anglosaskie – Stany Zjednoczone i Wielka Brytania – każde po 525 000 t. Japonia uplasowała się na miejscu trzecim z dopuszczalnym limitem 315 000 t (60% tonażu amerykańskiego), wyprzedzając Włochy i Francję (po 175 000 t). Ograniczono także dopuszczalny całkowity tonaż lotniskowców (Japonia otrzymała znów 60% przydziału brytyjskiego i amerykańskiego, czyli 81 000 t), zabroniono budowy przez 10 lat nowych pancerników, z wyjątkiem tych budowanych jako następcy przestarzałych, ponad 20-letnich okrętów. Nakazano również wstrzymać rozwój wielkości kalibru dział okrętowych ponad 406 mm, czyli największego w tamtych czasach (to, że dwa pancerniki typu Nagato dysponowały kalibrem 410 mm było w tamtym czasie dobrze skrywaną tajemnicą). Aby uniknąć niemieckiej sztuczki sprzed Wielkiej Wojny, kiedy to pod pozorem budowy krążowników liniowych faktycznie powstawały dodatkowe szybkie pancerniki, zakazy objęły także kolejną klasę okrętów: krążowniki. Kaliber ich artylerii miał nie przekraczać 203 mm, a tonaż standardowy – 10 000 t. W zamyśle miało to sprawić, że jednostki tej klasy nie będą w stanie zachwiać równowagi między flotami liniowymi poprzez zagrożenie pancernikom. W praktyce ograniczenia traktatu waszyngtońskiego oznaczały, że wszystkie państwa, które było na to stać, ochoczo zajęły się rozwijaniem krążowników w stronę jak najpotężniejszych jednostek, choć w majestacie prawa międzynarodowego. W ten sposób rozpowszechniła się nowa klasa okrętu (dokładniej podklasa) – krążownik ciężki. Za jego prekursora jest uważany dzisiaj brytyjski typ Hawkins, którego projektowanie rozpoczęto jeszcze w 1915 r. Okręt ten był uzbrojony w jednolitą artylerię główną 7xI kal. 190 mm w pojedynczych półwieżowych stanowiskach rozmieszczonych wzdłuż kadłuba. Tylko dwie armaty nie były położone w płaszczyźnie symetrii wzdłużnej, co oznaczało możliwość prowadzenia ognia burtowego niemal z całego posiadanego arsenału. Oznaczało to siłę ognia niemal dorównującą poprzednikom krążowników ciężkich, czyli krążownikom pancernym. Krążownik ciężki był też od swoich poprzedników średnio o niemal 10 w. szybszy, miał niecałe 2/3 masy, którą wypierały jednostkowo ostatnie pokolenia krążowników pancernych i wymagał mniejszej załogi (o około 100 osób). Nowe okręty były więc tańsze, mimo że ich wartość bojowa była co najmniej porównywalna. Recepta na upokorzenie Choć Japończycy zostali uznani praktycznie za trzecią potęgę morską świata, to nie zostało to uznane za sukces, raczej za policzek na arenie międzynarodowej, a nawet przejaw rasizmu. W Tokio szczególnie boleśnie odczuwano fakt, że większy tonaż przyznano USA, państwu już od dawna postrzeganemu jako rywal o dominację na Oceanie Spokojnym. Stało się tak, mimo że Japonia przystąpiła do wojny przeciwko Niemcom, poniosła pewne ofiary (choć Krążowniki 6. Sentai na kotwicowisku Shinagawa w październiku 1935 r. Na pierwszym planie Furutaka, z trzema białymi pasami na tylnym kominie, oznaczającymi trzeci okręt 6. Dywizjonu. W tle widać inne jednostki tego ugrupowania: Aobę i Kinugasę. Fot. NHHC 42 grudzień 2018 MORZE
Epoka pary i pancerza Krążownik Foudre w pierwotnej roli transportowca torpedowców na próbach morskich. Fot. NHHC Michał Glock Wszystkie wcielenia Foudre`a Foudre to jedna z ciekawszych hybryd zbudowanych na potrzeby Marine Nationale na przełomie XIX i XX w. Słabo uzbrojony krążownik mający przewozić torpedowce, był następnie wykorzystywany do transportu małych okrętów podwodnych, potem jako stawiacz min, największa francuska baza pływająca wodnosamolotów morskich, a ostatecznie skończył jako warsztatowiec. Doświadczenia wojny rosyjsko-tureckiej 1877-1878 oraz francuskich działań w czasie konfliktu w Chinach w 1885 r. jasno wykazały, że w warunkach nowoczesnej wojny ważne jest posiadanie pływającej bazy torpedowców. Zadaniem takiej jednostki był przewóz torpedowców w pobliże atakowanego celu oraz zapewnienie tym jednostkom obsługi technicznej, a załogom miejsca do odpoczynku. Mowa tu o małych torpedowcach II klasy, a w zasadzie kutrach torpedowych uzbrojonych początkowo przeważnie w miny wytykowe lub torpedy holowane oraz lekkie działka 1 . Rosjanie na Morzu Czarnym w roli nosicieli wykorzystywali szybkie statki zarekwirowane z Floty Ochotniczej. Francuzi na Dalekim Wschodzie mieli statek Japon 2 . Zapewniał on obsługę wszystkim kutrom torpedowym operującym pod Tajwanem (objętym francuską blokadą). W odróżnieniu od statków rosyjskich, które były nosicielami kutrów, pełnił on funkcję raczej warsztatowca, gdyż kutry były przewożone na pokładach pancerników 1 Pod koniec lat 80. XIX r. standardem była jedna wyrzutnia torpedowa kal. 356 lub 406 mm. 2 Statek wykorzystywany był przez marynarkę wojenną jako węglowiec. kolonialnych i krążowników stanowiących trzon sił bojowych Marine Nationale w tamtym rejonie. W obu przypadkach, dzięki przewadze technicznej, udało się zmusić przeciwnika do podjęcia działań defensywnych. Turcy musieli ograniczyć swoje działania na Morzu Czarnym, a Chińczycy de facto przegrali wojnę. Projektowanie nowej jednostki na potrzeby floty francuskiej rozpoczęto w 1890 r. w Arsenale w Tulonie. Kierował tym pracujący tam por. inż. Jean Casimir Duplaa-Lahitte, który w 1884 r. został odznaczony Legią Honorową za udział w działaniach bojowych w Chinach, gdzie pływał na kutrach torpedowych. Nowa jednostka początkowo miała być budowana w oparciu o nieznacznie przerobione plany zwykłego statku. Planowano nazwę Seine, ale gdy podjęto decyzję o budowie okrętu wojennego z prawdziwego znaczenia zmieniono nazwę na Foudre (pol. błyskawica) 3 . Projekt nowego okrętu- krążownika zaakceptował minister Édouard Barbey 4 30 listopada 1891 r. Zapytanie kontraktowe wysłano do czterech stoczni i w kwietniu 1892 wybrano ofertę Chantiers de la Gironde z Bordeaux. Kontrakt na kwotę 13 880 tys. franków 5 podpisano 9 czerwca 1892, zaś pierwsze prace stoczniowe rozpoczęto 3 Wcześniej nazwę tę nosiła fregata śrubowa. 4 Barbey był kojarzony ze zwolennikami Młodej Szkoły. Był ministrem marynarki w rządzie Maurice’a Rouviera (od 30 maja do 12 grudnia 1887 r.) oraz w rządzie Pierre’a, a Tirarda i Charlesa de Freycineta (od 10 listopada 1889 do 27 lutego 1892 r.). 5 Dla porównania, budowany mniej więcej w tym samym czasie pancernik obrony wybrzeża Bouvines kosztował niecałe 15 mln franków, krążowniki pancerne typu Amiral Charner trochę ponad 8,6 mln za okręt. pod koniec roku. Niestety budowa, jak to często było we Francji, często musiała być przerywana ze względu na zmiany wprowadzane w projekcie. Po pierwsze, z powodu gabarytów samego okrętu, jak i torpedowców jakie miano przewozić, zmniejszono ich liczbę z 10 do 8. Wzrosła też wyporność Foudre`a. Pierwsze przymiarki zakładały około 5500 t, w praktyce wzrosła ona do 6089 t. Na etapie budowy zrezygnowano także z masywnych masztów bojowych oraz ograniczono liczbę załogi z 504 do 410 ludzi. W odróżnieniu od większości okrętów francuskich tamtego okresu Foudre miał tylko niewielkie dośrodkowe pochylenie burt i wysoki gładkopokładowy kadłub. Zrezygnowano także z taranu. W zamian dziób zyskał kształt spłaszczonej litery ’S’. Opis konstrukcji Wykonany ze stali kadłub o długości całkowitej 118,7 m został podzielony przez 11 poprzecznych grodzi wodoszczelnych na 12 przedziałów. Kotłownia zajmowała trzy z nich (F, G i H), podzielone wzdłuż dodatkowymi grodziami. Maszynownia zajmowała kolejny przedział (I), także rozdzielony wzdłużnie. Praktycznie na całej długości kadłuba rozciągało się dno podwójne. Nie było wzdłużnych grodzi przeciwtorpedowych, a ich rolę miały spełniać zasobnie węglowe posadowione wzdłuż kotłowni i maszynowni. Kolejnym elementem mającym poprawiać bezpieczeństwo był korytarz biegnący wzdłuż zasobni węglowych. w którym wbudowano drzwi wodoszczelne. Bardzo skromnie prezentowało się opancerzenie. Foudre nie miał pasa pancerza na burcie (choć pierwsze projekty takie rozwiązanie przewidywały). Aby utrzymać w ryzach wyporność i nie powodować wzrostu kosztów budowy zadowolono się tylko pokładem pancernym grubości 45 mm (w części płaskiej) i 105 mm (na skosach). Opancerzone było także stanowisko dowodzenia (100 mm) i maski armat kal.100 mm (54 mm). Łączna masa płyt pancernych wynosiła 54 grudzień 2018 MORZE
Page 1 and 2: Morski chrzest Ślązaka San Juan o
Page 3 and 4: Polska Marynarka Wojenna Tomasz Gro
Page 5 and 6: Katastrofy i wypadki Marcin Chała
Page 7: II wojna światowa Niemiecki okręt
Page 11 and 12: Epoka pary i pancerza Krzysztof Kub
Page 13: Z polskich stoczni Prom Krzysztof S

Morze_12_2018_opt

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?