نمایش و ارزش: کار تئاتر در نقد اقتصاد سیاسی کارل مارکس

گروه تئاتر ا گزیت ‏‐شبریبررین مبریبررزانژاد ‏بمنبممایش و ارزش | کار تئاتر در نقد اقتصاد سیاسی کارل مارکس مایکل شبنیبنن بویل
استوارت مارتبنیبننi معمولاً‏ در درجه ی اول به جای روش مشخص تولید هبرنبرر،‏ بر روی این امر ‏بمتبممرکز
داشته اند که چگونه جامعه ی سرمایه داری بر روی موضوعات و ارزش های هبرنبرر و بازار در دسبرتبررس
آن تاثبریبرر می گذارد و چگونه مصرف می شود.‏ بیچ اظهار می کند که علبریبررغم بررسی های دقیق
جامعه شناسی و فلسفی مارکسبریبرزم غر ‏بىببىی بر جامعه ی سرمایه داری،‏ غیاب ‏بجتبجحلیل اقتصادی
مارکسیسبىتبىی از هبرنبرر»‏ بر جای خود بافىقفىی است»‏ ‏(ص‎٢١٧‎‏).‏ (١٩) منظور او از این مطلب این است که
حبىتبىی اندیشه ی به ظاهر فرهنگی مارکسیسبىتبىی گرایش به این سو دارد که مناسبات اقتصادی کار
هبرنبرری با سرمایه را تصرتحیتحح نکند.‏ ما با استدلال هابىیبىی که گواه بر ‏«رابطه ی صمیمی میان هبرنبرر و
سرمایه داری»‏ است آشنا هستیم،‏ اما آبجنبجچه اغلب بررسی نشده بافىقفىی می ماند ‏«تفاوت میان شکل گبریبرری
فرهنگی،‏ اجتماعی و سیاسی هبرنبرر توسط سرمایه داری از یک سو،‏ و از سوی دیگر شکل گبریبرری
اقتصادی آن»‏ ‏(ص ١). به بیان دیگر:‏ بسیاری از آبجنبجچه به عنوان ‏بجتبجحلیل فرهنگی مارکسیسبىتبىی
پذیرفته می شود،‏ تاثبریبرر جامعه ی سرمایه داری بر هبرنبرر را از تولید بالقوه ی هبرنبرر به عنوان کالای
سرمایه داری جدا ‏بمنبممی سازد.‏ ا گر چنان که بیچ تا کید می ورزد مارکسبریبرزم ارتودکس کائوتسکی
‏«بسیار درباره ی اقتصاد و اندک درباره ی هبرنبرر گفته است»،‏ پس ‏«مارکسبریبرزم غر ‏بىببىی بسیار درباره ی
هبرنبرر و زیبابىیبىی شناسی گفته است و عملاً‏ هیچ از اقتصاد نگفته است»‏ (٢١٣). بنابراین آبجنبجچه مورد نیاز
است،‏ ‏بجتبجحلیلی اقتصادی است از این که چگونه ‏«هبرنبرر با روش تولید سرمایه داری مشابهببههت
دارد»‏ ‏(ص ۵). ‏همھهممبنیبنن امر درباره ی تئاتر و ‏بمنبممایش نبریبرز صادق است.‏
‏«هبرنبرر و ارزش»‏ بر خلاف روال معمولِ‏ اغلب تفسبریبررهای هبرنبرری تصرتحیتحح می کند که تولید هبرنبرری در
مناسبات اجتماعی سرمایه نگنجیده و ‏«از ‏لحللححاظ اقتصادی استثنابىیبىی»‏ بر شیوه ی سرمایه داری است
(٢٠). با وجود این که هبرنبرر یقیناً‏ می تواند به کالا دگردیسی کند و عملکرد آن در بازار ‏همھهممچون کالا
باشد،‏ اما یک کالای سرمایه داری چون هر کالای دیگر نیست،‏ زیرا به طور معمول به شیوه ی
سرمایه داری تولید ‏بمنبممی شود.‏ مناسبات اجتماعی ای که هبرنبررمند ‏بجتبجحت آن کار می کند ‏‐دست کم
هنگامی که هبرنبرر تولید می کند‐‏ معمولاً‏ جدا از مناسبابىتبىی است که فرآیند تولید سرمایه داری توصیف
شده توسط مارکس تعیبنیبنن می ‏بمنبمماید.‏ هبرنبررمندان بابت فعالیت تولیدی ای که اجرا می کنند مزد
‏بمنبممی گبریبررند،‏ بلکه معمولاً‏ ‏مجممجحصول شان را یا خود می فروشند و یا از طریق کسی که از طرف شان عمل
می کند.‏ به علاوه،‏ وقبىتبىی هبرنبررمندان هبرنبرر تولید می کنند،‏ معمولاً‏ از کارگران ‏بهببههره کشی ‏بمنبممی کنند،‏
دست کم نه به خاطر ابجیبججاد ارزش اضافىففىی.‏ هبرنبررمندان به معنای واقعی کلمه نه جایگاه کار را دارند و
نه سرمایه.‏ ‏مجممجحصول آبهنبهها یک کالای استاندارد نیست،‏ چرا که قیمت تعیبنیبنن شده برای آن به ندرت با
چبریبرزی مثل زمان متوسط کار اجتماعی لازم مطابقت می کند.‏ با این حال،‏ چشم انداز استثنابىیبىی
بودن هبرنبرر چندان مایه ی خوشحالىللىی نیست،‏ و بیچ توضیح می دهد که روی هم رفته منجر به
١٠
Stewart Martin i