NYXmag SAYI 004

Nuh’un Gemisi
Sinemanın Ozanı
Andrei Tarkovski
Bir diğer örnek sinemanın şairi, ressamı, filozofu gibi
pek çok unvana sahip olan Andrei Tarkovski. Uzun
plan sekanslar, varoluşun sürekli sorgulanması, şiirsel
atmosfer ve kaydırmalı tek plan çekimler Tarkovski’nin
alamet-i farikalarıdır. Sinemada gerçek zamanı
yakalamaya çalışmasını, sonrasında yapılan kurgunun
değil, asıl o eserin gerçek zamanının önemli olduğunu
ortaya koyduğu felsefi, otobiyografik ve çok lezzetli
kitabı Mühürlenmiş Zaman gibi bir kitabın da yazarıdır
aynı zamanda.
Tarkovski daha ilk filmi İvan’ın Çocukluğu ile
1962’de Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan’ı
alarak bütün dünyanın ilgisini çekmiş ve yepyeni
şiirsel bir sinema dilinin müjdesini vermiştir…
O dönem Sovyetler’de film yapmak pek kolay değildir
kuşkusuz Tarkovski gibi muhalif ruhlar için… 1969’da
Andrei Rublev’i çeker, Sovyet yönetiminin her türlü
engellemesine rağmen Cannes’da Fipresci ödülünü
kazanır. Ve ancak 1972’de dolaşıma girer film…
1972’de çektiği ve Sovyetler’in, Kubrick’in 2001
Space Odyssey filmine rakip olarak çıkardığı söylenen
Solaris’ten sonra 1975 yılında otobiyografik filmi Ayna
gelir, bambaşka bir tat, doku… Tabii ki bu da engellere
takılır hatta pek çok resmi otorite tarafından
yasaklanması gereken bir film olarak görülür. Gerçi
mesela dostu Sergei Paradyanov gibi hapislerde
yatmamıştır veya filmleri zinhar yasaklanmamıştır,
yine de film çekecek ortamı bulmuştur. Problem,
yetkililerin filmi görmelerinden sonra ortaya çıkar.
Tarkovski’nin klasik toplumcu gerçekçi ve doğrudan
anlatımı kabul etmeyip filmlerinde antin kuntin
sanatsal ağırlıklı ifadelere yer vermesi, yönetimin
hoşuna gitmez kuşkusuz. Fakat Tarkovski gibi huysuz
ve asi bir ruh için bu kadarı bile fazladır. 1979’da
belki de başyapıtı sayılabilecek (en iyilerin içinde
mükemmel diyelim…)
Stalker’i yaptıktan sonra artık daha fazla dayanamayıp
İtalya’ya gider. Sıla özlemini yine çok şiirsel bir dille
anlattığı enfes Nostalghia’yı İtalya’da, son filmi
Kurban’ı ise çok sevdiği Bergman’ın memleketinde ve
onun film ekibiyle İsveç’te çeker (efsanevi görüntü
yönetmeni Sven Nykvist’in görüntüleri muhteşemdir).
Evet sene 1985-1986… Kurban filmi çekiliyor.
Çekimin ortalarında Andrei Tarkovski kanser
olduğunu öğrenir. Maalesef durum iç açıcı değildir.
İronik bir şekilde, Kurban filmi, düşsel bir nükleer
savaştan insanlığı kurtarmak için, inançlı ve
yine dünyanın yükünü taşıyan emekli bir tiyatro
oyuncusunun, kendi cenneti olarak kurduğu yaşam
alanını ve hatta kendini kurban etmesini anlatır. Filme
devam eder, bitirir… Ve filmin sonundaki görselde
aslında Tarkovski insanlık durumuyla ilgili bir umut
vermez, yine bize bırakır… Ama en sona düşen
karede bu filmi oğlu Alyoşa’ya ithaf ettiğini yazar. İşte
buradadır umut...
Tarkovski, bitmek tükenmek bilmeyen film yapma
ve en iyisini yapma arzusunu, sürekli kesintiye,
yasaklamalara uğrayarak, çözümü yurtdışında
bularak (ama oradan da sıla hasretinin filmini
yaparak) yaşamış, bu yükün ağırlığıyla hasta olmuş,
ısrarla filmini bitirmiştir.
Cannes’da herhangi bir yasağa takılmadan 4 ödül
aldığını görmüş ve sonra hayata gözlerini yummuştur.
Öldüğünde sadece 54 yaşındadır. Yoldaşı Bergman’ın
Yedinci Mühür filminde olduğu gibi, sanki Azrail’le bir
anlaşma yapmıştır.
NYX
243