Wojsko i technika Historia 6/2021 promo

www.zbiam.pl
Market-Garden
6/2021
Listopad-Grudzień
cena 18,99 zł (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
W NUMERZE:
Amerykańskie
czołgi lekkie
Rozwój czołgów lekkich w Stanach
Zjednoczonych w okresie międzywojennym
przebiegał powoli
i aż do 1942 r. wozy te traktowano
na równi z czołgami średnimi,
jako podstawowe wozy bojowe.
Dopiero później, pod wpływem
doświadczeń wojennych…
Japoński atak
na Hongkong
Brytyjska decyzja o obronie
Hongkongu, brytyjskiej kolonii
na wybrzeżu Chin, miała charakter
polityczny. Bowiem w 1941 r.
izolowana przez Japończyków
posiadłość Imperium Brytyjskiego,
nie miała szans odeprzeć ataku
wroga. Uznano jednak, że…
ISSN 2450-2480 Index 407739

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 2
Lotnictwo Aviation International
Cena detaliczna 17,99 zł | Prenumerata roczna: 198,00 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
NOWE
CENY
OBOWIĄZUJĄ:
OD 1 STYCZNIA 2022
Wojsko i Technika Historia
+ numery specjalne (6+6)
Cena detaliczna 19,50 zł | Prenumerata roczna: 215 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje 6 numerów regularnych
i 6 numerów specjalnych wydawanych w 2022 roku.
PRENUMERATA
OSZCZĘDZAJ
I BĄDŹ
NA BIEŻĄCO
Wojsko i Technika
Cena detaliczna 16,50 zł | Prenumerata roczna: 182,00 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub dokonaj wpłaty
na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

1
Rozwój czołgów lekkich w Stanach
Zjednoczonych w okresie międzywojennym
przebiegał powoli
i aż do 1942 r. wozy te traktowano
na równi z czołgami średnimi,
jako podstawowe wozy bojowe.
Dopiero później, pod wpływem
doświadczeń wojennych…
Brytyjska decyzja o obronie
Hongkongu, brytyjskiej kolonii
na wybrzeżu Chin, miała charakter
polityczny. Bowiem w 1941 r.
izolowana przez Japończyków
posiadłość Imperium Brytyjskiego,
nie miała szans odeprzeć ataku
wroga. Uznano jednak, że…
Vol. VII, nr 6 (36)
Listopad-Grudzień 2021; Nr 6
www.zbiam.pl
Market-Garden
6/2021
Listopad-Grudzień
cena 18,99 zł (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
6/2021
W NUMERZE:
Amerykańskie
czołgi lekkie
Japoński atak
na Hongkong
ISSN 2450-2480 Index 407739
Na okładce: Sherman Firefly.
Rys. Arkadiusz Wróbel
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/19
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
spis treści
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Operacja „Market-Garden” 4
MONOGRAFIA LOTNICZA
Marek J. Murawski
Junkers Ju 88. Śródziemnomorski TDW: 1942-1943 (8) 20
BROŃ PANCERNA
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Czołgi lekkie w Stanach Zjednoczonych w okresie
międzywojennym 36
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2021
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
BITWY I KAMPANIE
Tadeusz Wróbel
Hongkong 1941. Na straconych pozycjach 56
MOTORYZACJA
Jędrzej Korbal
Motoryzacja II RP (3) 76
HISTORIA
Tymoteusz Pawłowski
Indie w okresie I wojny światowej (1) 86
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria 3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Operacja „Market-Garden”
Największa operacja z udziałem
wojsk powietrzno-desantowych
przeprowadzona
przez aliantów we wrześniu
1944 r. na terytorium okupowanej
Holandii miała
na celu rozdzielenie wojsk
niemieckich i obejście od północy
niemieckich umocnień
obronnych zwanych linią
Zygfryda, co miało umożliwić
wejście do Zagłębia Ruhry
i tym samym przyspieszyć
koniec wojny. Kluczowym
zagadnieniem było uchwycenie
mostów na Renie i innych
rzekach zanim Niemcy zdążą
je zniszczyć. Operacja zaplanowana
została przez marszałka
Montgomery’ego, który
stojąc na czele 21. Grupy
Armii, prowadził wyścig z dowódcą
amerykańskiej 3. Armii
generałem George’em
Pattonem o to, kto pierwszy
dotrze do terenów przemysłowych
III Rzeszy. Montgomery
przekonał do tej
operacji generała Dwighta
Eisenhowera mimo wielkiego
ryzyka jej przeprowadzenia.
Po klęsce w Normandii latem 1944 r. niemieckie
wojska wycofywały się bezładnie
z Francji, a alianckie wojska ścigały
je ograniczone głównie trudnościami w dostawie
paliwa i innego zaopatrzenia, które
trzeba było wozić ze sztucznych portów
w Normandii oraz stosunkowo mało przepustowych,
zdobytych już portów w Cherbourgu
i Le Havre. 2 września brytyjskie wojska
wkroczyły do Belgii, a dwa dni później
Dywizja Pancerna Gwardii wyzwoliła Brukselę
posuwając się przez Belgię niemal bez
walki. Równocześnie XXX Korpus brytyjski
walczący dalej na północ 5 września 1944 r.
zdobył Antwerpię, siłami idącej na jego czele
11. Dywizji Pancernej. Tymczasem polska
1. Aliancka Armia Powietrzno-Desantowa powstała latem 1944 r. składała się z pięciu dywizji
w dwóch korpusach. W brytyjskim I Korpus Powietrzno-Desantowym była 1. DPD i 6. DPD oraz polska
1. Samodzielna Brygada Spadochronowa, natomiast w amerykańskim XVIII Korpusie Powietrzno-Desantowym
była 17. DPD, 82. DPD i 101. DPD.
4

BITWY I KAMPANIE
8
Churchill awansował Montgomerego
do stopnia marszałka, przez co do grudnia
1944 r. był on starszy stopniem od swojego
zwierzchnika Eisenhowera, kiedy i ten otrzymał
piątą gwiazdkę.
1. Aliancka Armia Powietrzno-
-Desantowa
Nieco wcześniej, 2 sierpnia 1944 r. utworzono
oddzielne dowództwo alianckich sił
powietrzno-desantowych, które 16 sierpnia
przekształcono w dowództwo 1 st Allied Airborne
Army. Na jej czele stanęło dwóch, raczej
mało popularnych oficerów. Na dowódcę
mianowano gen. por. Lewisa H. Breretona
(1890-1967), który dość nietypowo ukończył
Akademię Marynarki Wojennej USA w Annapolis
w 1911 r., ale trafił do US Army do Coast
Artillery (artylerii nadbrzeżnej). Przeszedł
on szkolenie lotnicze już w 1913 r., zostając
pilotem wojskowym. W czasie I wojny światowej
latał na samolotach Salmson A2, korygując
ogień amerykańskiej artylerii. Co ciekawe,
w 1918 r. był zaangażowany w planowanie
zrzutu na spadochronach amerykańskiej
1. DP w rejonie Metz, co mogło się stać
pierwszą w historii operacją powietrzno-
-desantową, ale gen. Pershing nie wyraził
na tę operację zgody. Po wojnie był pilotem
lotnictwa bombowego. W 1927 r. jego kariera
omal się nie załamała, kiedy padły podejrzenia,
że jest nałogowym alkoholikiem. Jak
się miało później okazać, podejrzenia były
słuszne, ale mimo to Brereton, przykładający
się do służby, zdołał nie tylko przetrwać, ale
i awansować. Na początku wojny dowodził
siłami lotniczymi na Filipinach, a po ewakuacji,
został dowódcą amerykańskiej 10. Armii
Lotniczej w Indiach (walczącej w Birmie),
a później amerykańskiego komponentu
lotniczego w operacji „Torch” w Afryce Północnej,
ostatecznie został dowódcą 9. Armii
Lotniczej, którą dowodził w czasie lądowania
w Normandii. Nie zdołał jednak zachwycić
gen. Bradleya, którego wojska 9. AL wspierała
w czasie walk w czerwcu i lipcu 1944 r.
Gdyby szczęśliwie nie wyznaczono go na stanowisko
dowódcy 1. Alianckiej Armii Powietrzno-Desantowej,
najprawdopodobniej
Uszkodzony przy lądowaniu szybowiec GC-4A Waco, który mimo wszystko zdołał dostarczyć swój
ładunek w rejonie Eindhoven, w tym widoczny na zdjęćiu samochód osobowo-terenowy Jeep. Wyładunek
obserwują holenderscy cywile.
Spadochroniarze z 501. Pułku Spadochronowego ze 101. Dywizji Powietrzno-Desantowej w Eindhoven.
Na rękawach widoczne godło dywizyjne „screaming eagle” – krzyczący orzeł.
na wniosek Bradleya, Brereton zostałby zdjęty
ze stanowiska dowódcy 9. AL. Co prawda
działania armii w istocie bardzo silnie osłabiły
Niemców, to jednak Bradley, nie do końca
w sumie słusznie, obwiniał Breretona
za przypadki ataków na własne wojska, choć
większość tych ataków przeprowadziły bombowce
ciężkie 8. AL, a nie bombowce średnie
9. AL, choć i im się to przytrafiało. Od ataków
własnego lotnictwa w operacji „Cobra”
zginęło 111 amerykańskich żołnierzy,
a 490 było rannych.
Zastępcą gen. Breretona w 1. Alianckiej
Armii Powietrzno-Desantowej został brytyjski
gen. por. Frederick A. M. Browning (1896-
1965). Skończył on Eton College, po którym
dostał się do Royal Military College w Sandhurst.
Choć nie zdał egzaminów wstępnych,
to jednak dostał się do akademii dzięki rekomendacji
rektora Eton College. Ponieważ
właśnie wybuchła I wojna światowa, Browning
ukończył przyśpieszony program, zostając
oficerem po roku, w 1915 r. Po akademii
dostał się do elitarnej Gwardii, stając się
dowódcą plutonu w 4 th Battalion, Grenadier
Guards. Po wojnie, którą skończył jako kapitan,
był m.in. wykładowcą w Sandhurst, służąc
tu razem z Richardem O’Connorem, Milesem
Dempseyem i Eric Dorman-Smithem,
z którymi się zaprzyjaźnił. Czynnie uprawiał
sport, w tym baseball i żeglarstwo, dwukrotnie
biorąc udział w olimpiadzie zimowej
(w 1924 i 1928 r.) startując w brytyjskim zespole
bobslejowym.
W kampanii francuskiej 1940 r. dowodził
128. Brygadą Piechoty „Hampshire” (BP)
z 43. DP „Wessex”, przeżył ewakuację z Dunkierki.
Później dowodził 24. Brygadą Gwardii,
a następnie w listopadzie został dowódcą
nowo sformowanej 1. Dywizji Powietrzno-
-Desantowej (DPD). Co ciekawe, na tym stanowisku
ukończył szkolenie jako pilot lotnictwa
współpracy z armią na samolotach
Auster. Później w 1943 r. został dowódcą
brytyjskich wojsk powietrzno-desantowych,
a następnie I Korpusu Powietrzno-Desantowego
(KPD), złożonego z brytyjskich 1. DPD
i nowo sformowanej 6. DPD. Mimo, że Browning
był dobrym dowódcą, który niewątpliwie
potrafił dobrze wyszkolić podległe mu
wojska oraz właściwie zaplanować działania
powietrzno-desantowe, to jednak konfliktował
się z każdym, kto miał odmienne zdanie
od niego. Nie był za bardzo lubiany przez
dowódcę amerykańskiego XVIII KPD, gen.
mjr. Matthew B. Ridgwaya (1895-1993), który
uważał go za zarozumialca i sprytnego manipulatora.
To właśnie gen. por. Browning był
głównym planistą operacji „Market-Garden”.
W grudniu 1944 r. Browning został szefem
sztabu South East Asia Command na Cejlonie,
ściągnięty tu przez adm. Lorda Mountbattena,
którego Browning był protegowanym.
Po wojnie był Sekretarzem Wojskowym

MONOGRAFIA LOTNICZA
Marek J. Murawski
8
Junkers Ju 88.
Śródziemnomorski TDW: 1942-1943
Po zdobyciu Tobruku i dotarciu
do kolejnej linii obrony
brytyjskiej 8. Armii pod
El Alamein, Feldmarschall Erwin
Rommel przerwał dalsze
natarcie, aby zebrać zapasy
zaopatrzenia, dać odpocząć
swoim żołnierzom oraz poczekać
na uzupełnienie stanów
osobowych i sprzętu. Okazało
się jednak, że z uwagi na nadmiernie
wydłużone linie komunikacyjne
oczekiwane zapasy
oraz sprzęt nie nadeszły.
Wobec takiej sytuacji dowódca
Afrikakorps nie miał innego
wyjścia, jak ponowić natarcie,
aby nie dać czasu nieprzyjacielowi
na umocnienie zajmowanych
pozycji.
Godło LG 1 wymalowane pod kabiną samolotu Junkers Ju 88 A-5.
formacja samolotów myśliwsko-bombowych
Kittyhawk z australijskiego 450 dywizjonu.
Wprawdzie Ju 88 należące do 3./LG 1 zdołały
uniknąć strat, ale zestrzelony został podchodzący
do lądowania bombowiec Ju 88
A-4 należący do 2./LG 1, który jako ostatni
wracał z jednej z porannych misji. Oblt. Friedrich
Michel wraz z pozostałymi członkami
załogi poniósł śmierć. Podczas ataku z lotu
koszącego na zaparkowane na lotnisku bombowce,
australijskie Kittyhawki uszkodziły
jeszcze trzy samoloty należące do II./LG 1.
Powtarzające się naloty lotnictwa brytyjskiego
na lotnisko Bir el Abd zmusiły jeszcze
tego samego dnia do ewakuacji jednostki do
bazy Iraklion na Krecie, skąd kontynuowano
operacje nad El Alamein.
Przez kolejne trzy dni Ju 88 z I. i II./LG 1
bombardowały pozycje nieprzyjaciela pod
El Alamein nie ponosząc dalszych strat,
aż wreszcie o świcie 9 lipca 1942 r. Rommel
ruszył do natarcia starając się obejść główną
pozycję wroga od południa. Pierwszego
dnia ofensywy Niemcy poczynili niewielkie
postępy, jednak już 10 lipca 9. Dywizja
australijska kontratakowała na północnym
20
Atak poprzedziło bombardowanie pozycji
brytyjskich pod El Alamein przez
Ju 88 należące do I. i II./LG 1, które miało
miejsce już o świcie 5 lipca 1942 r., pomiędzy
5:15 a 7:15. Do kolejnej operacji, rozpoznania
walką szosy prowadzącej z El Alamein
do Burg el Arab samoloty z 3./LG 1 wystartowały
około 11:00. Zaraz po starcie, jeszcze
nad lotniskiem, bombowce rozpoczęły
manewrowanie w celu utworzenia szyku
bojowego. Wówczas niespodziewanie spod
osłony chmur z kierunku słońca wyskoczyła

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Czołgi lekkie
w Stanach Zjednoczonych
w okresie międzywojennym
W czasie II wojny światowej
amerykańskie wojska
pancerne, mimo pewnych
jakościowych niedostatków
sprzętowych, okazały się być
bardzo sprawnym narzędziem
prowadzenia walki.
Jednakże droga do ich stworzenia
była kręta i wyboista.
Jednocześnie jest to bardzo
mało znany rozwój, wszyscy
bowiem koncentrują się bądź
to na niemieckich wojskach
pancernych, bądź na radzieckich,
zupełnie nie doceniając
tego, co w okresie poprzedzającym
przystąpienie USA
do wojny zrobili Amerykanie.
W
ramach amerykańskiego Korpusu
Ekspedycyjnego biorącego udział
w I wojny światowej w Europie,
22 grudnia 1917 r. sformowano Tank Corps
of the American Expeditionary Forces. Dowódcą
tych sił został gen. bryg. Samuel
D. Rockenbach (1869-1952), kawalerzysta,
który stał na czele US Army Tank Corps
aż do jego rozwiązania w 1920 r. Później był
komendantem szkoły pancernej w Fort Meade
w Maryland, a następnie do 1933 r. dowodził
2. Brygadą Artylerii w Fort Sam Houston
w Teksasie, po czym przeszedł na emeryturę.
Po rozwiązaniu Korpusu Pancernego nie
odegrał on niestety żadnej roli w rozwoju
amerykańskich wojsk pancernych.
W czasie I wojny światowej formowany we
Francji Tank Corps miał otrzymać łącznie 2000
francuskich czołgów lekkich Renault FT17 oraz
200 brytyjskich czołgów średnich Mark VI. Ponieważ
jednak tych ostatnich nigdy nie zbudowano,
zamówienie przekierowano na nowe
Mark VIII Liberty, których US Army otrzymała
łącznie 100, ale już po wojnie.
Ostatecznie głównym typem amerykańskiego
czołgu w czasie I wojny światowej
były francuskie Renault FT17, w które wyposażono
dwa bataliony 304. Brygady Czołgów:
326. Batalion Czołgów (kpt. Sereno
Brett) i 327. Batalion Czołgów (kpt. Ronulf
Compton). Na czele brygady stanął ppłk
George S. Patton Jr. Brygada weszła do akcji
w bitwie pod Saint-Mihiel 12-15 września
1918 r., wspierając działania amerykańskiego
IV Korpusu gen. mjr. Josepha T. Dickmana.
Amerykański atak zakończył się sukcesem,
a występ pod Saint-Mihiel, ok. 30 km na południowy
zachód od Metzu, został zdobyty
przez Amerykanów.
W I wojnie światowej w składzie brytyjskiej
4. Brygady Czołgów walczył też amerykański
batalion czołgów ciężkich, 301 st Heavy
Tank Battalion, wyposażony w brytyjskie
Bezpośrednio po I wojnie światowej amerykańskie zakłady wykonały na podstawie licencji 925 czołgów
Renault FT17, oznaczonych w Stanach Zjednoczonych jako Light Tank M1917. Do 1932 r., był
to podstawowy typ czołgu lekkiego i podstawowy typ czołgu w US Army w ogóle.
36

BROŃ PANCERNA
Pierwsza demonstracja czołgu M1919
miała miejsce w styczniu 1920 r., ale skończyła
się porażką. Czołg miał mnóstwo
usterek i sporo wad. Na początku lutego
1920 r. M1919 został dostarczony na poligon
Ordnance Department Aberdeen
Proving Ground, gdzie szybko okazało się,
że Christie niczego nie poprawił. Czołg nadal
cierpiał z powodu różnych niesprawności
i awarii. Oczywiście, w tej sytuacji nikt tego
czołgu nie chciał.
Wiosną 1922 r. Christie dostał drugą
szansę, kiedy teoretycznie poprawiony wóz
M1921 ponownie przystąpił do prób. Była
to nieco ulepszona odmiana M1919 z podobnym
podwoziem, która zamiast wieży miała
kazamatę z dwoma karabinami maszynowymi
kal. 7,62 mm po bokach z przodu oraz
działo kal. 57 mm w przedniej płycie. Czołg
był nieco lżejszy, ważył 12,7 t, ale jego prędkości
nie były imponujące. Na gąsienicach
poruszał się z prędkością 12 km/h, na kołach
W czerwcu 1929 r. zbudowano poprawiony prototyp T1E2. Do napędu zastosowano mocniejszy silnik
Cunningham 132 KM. Pancerz pogrubiono do 15,8 mm, zaś krótkolufową armatę 37 mm zastąpiono
długolufową Browning o takim samym kalibrze, ale o większej prędkości początkowej pocisku.
Zmodyfikowany T1E3 różnił się od poprzednich wersji zastąpieniem nieamortyzowanego zespołu kół
jezdnych podpartych drążkami wyrównawczymi nowym zawieszeniem z amortyzacją sprężynową.
zaś jego prędkość wzrosła z 20 do 24 km/h.
Także i ten czołg nie zachwycił US Army,
bowiem był niewiele lepszy od poprzednika.
I tak arogancki Christie, który nikogo nie
słuchał, zaprzepaścił szansę na wypromowanie
swojego nowatorskiego rozwiązania
w Szefostwie Piechoty. Szefostwo uznało
teraz, że to ślepa uliczka w rozwoju czołgów.
Zrezygnowano z projektu czołgu uniwersalnego
i powrócono do koncepcji czołgów
średnich (dawnych ciężkich) mających pełnić
rolę czołgów przełamania obrony i czołgów
lekkich, mających towarzyszyć piechocie
w jej metodycznym natarciu. Czołgi średnie
nie bardzo mogły dotrzymać tempa
posuwającym się na własnych nogach piechurom,
nie z powodu swojej żółwiej prędkości,
ale też z powodu sporej awaryjności.
Czołgi lekkie były jednak bardziej mobilne,
były nieco szybsze, mniej podatne na awarie
i nie miały tendencji do zagrzebywania
się w każdym napotkanym kawałku nieco
bardziej miękkiej ziemi.
Stagnacja i nowe koncepcje
W listopadzie 1923 r. US Army wydała Field
Service Regulations of the United States Army,
czyli regulamin polowy wojsk lądowych, który
możemy też nazwać regulaminem walki. Wymienia
się w nim sześć rodzajów wojsk mających
własne szefostwa: piechotę, kawalerię,
artylerię, saperów, łączność i korpus powietrzny.
Nie wspomniano tu o zupełnie oddzielnym
rodzaju wojsk, US Army Coast Artillery
Corps (CAC) który funkcjonował w latach
1901-1950 na takich zasadach jak Korpus Piechoty
Morskiej w Marynarce Wojennej, a który
odpowiadał nie tylko za artylerię nadbrzeżną
do walki z celami morskimi, ale także za ciężką
artylerię kolejową oraz, co ważniejsze, za artylerię
przeciwlotniczą.
Warto w tym miejscu przytoczyć fragment
tej regulacji, by uświadomić sobie, jak w owym
czasie postrzegano rolę czołgów:
51. Główną misją piechoty jest zbliżenie
się do nieprzyjaciela, atak i jego zniszczenie,
uchwycenie jeńców oraz zajmowanych przez
wroga pozycji, natomiast w obronie – powstrzymanie
jego natarcia, utrzymanie własnych
pozycji oraz odrzucenie atakujących sił
poprzez kontratak. W natarciu piechota posuwa
się w taki sposób, by mieć na uwadze
szybkie zajęcia takich obiektów terenowych,
które będą stanowiły punkty wspierające dalsze
natarcie. W obronie piechota utrzymuje
linię oporu, która ma oparcie w tych obiektach
terenowych które są niezbędne dla kontynuowania
ataku przez nieprzyjaciela, a także mają
znaczenie przy późniejszym podjęciu kontrofensywy,
ogień karabinów maszynowych
Odmiana T1E4 była niezwykłą przebudową czołgu T1, w której przedział silnikowy przeniesiono
do tyłu, przedział bojowy do środkowo-przedniej części kadłuba, a jednocześnie zastosowano zawieszenie
skopiowane z brytyjskiego czołgu Vickers E.
39

Tadeusz Wróbel
56
Hongkong 1941
Na straconych pozycjach
Brytyjska decyzja o obronie Hongkongu, brytyjskiej kolonii
na wybrzeżu Chin, miała charakter polityczny. Bowiem w 1941 r.
izolowana przez Japończyków posiadłość Imperium Brytyjskiego,
nie miała szans odeprzeć ataku wroga. Uznano jednak,
że oddanie go bez walki może osłabić wolę oporu Chińczyków
będących w stanie wojny z Japonią od lata 1937 r. Poza tym
byłby to cios dla wizerunku imperium w świecie.
Hongkong, niewielka brytyjska kolonia
na wybrzeżu Chin, była w 1941 r. izolowana
przez japońskie sił zbrojne,
zarówno od strony lądu, jak i morza. Skoncentrowani
na obronie przed niemiecką
Trzecią Rzeszą Brytyjczycy, traktowali Daleki
Wschód jako drugorzędny teatr działań wojennych.
Dysponując ograniczonymi zasobami
postanowili skupić się na obronie swych
najcenniejszych azjatyckich posiadłości, Malajów
i Indii. Niemniej jednak w Hongkongu
pozostawiono kilkunastotysięczny garnizon,
który miał stawiać opór jak najdłużej. Wojna
z Japonią wybuchła w końcu roku, gdy obchodzono
setną rocznicę, kiedy „Union Jack”
po raz pierwszy załopotał na noszącej tę nazwę
wyspie. Hongkong stał się zalążkiem
większej posiadłości kolonialnej.
Handlowy przyczółek
20 stycznia 1840 r. brytyjski minister spraw
zagranicznych Henry John Temple, 3rd Viscount
Palmerston upoważnił admirała George’a
Elliota i jego kuzyna kapitana Charlesa Elliota
do uzyskania jakiejś wyspy u wybrzeży Chin
na port handlowy. Co ciekawe, w tym czasie
trwała już I wojna opiumowa (1839-1842).
Konflikt wybuchł, gdy władze Cesarstwa Chin
próbowały powstrzymać import produkowanego
w Indiach opium. Eksport ten przynosił
wielkie zyski Brytyjczykom. Zalew chińskiego
rynku narkotykiem był katastrofą społeczną
i gospodarczą.
Okazja do wymuszenia na Chińczykach
udostępnienia terytorium pojawiła się po wygranej
przez Brytyjczyków drugiej bitwie pod
Chuenpee. Wtedy opanowali oni chińskie forty
na wyspach Chuenpee i Taikoktow, w cieśninie
Humen, nazywanej przez Europejczyków Bocca
Tigris lub Bogue. Cesarski urzędnik Qishan
w ramach ugody pokojowej zaproponował
Charlesowi Elliotowi wyspę Hongkong lub półwysep
Koulun. Ten wybrał wyspę leżącą na południe
od Zatoki Kantońskiej, będącej ujściem
Rzeki Perłowej. Jej powierzchnia wynosiła około
75 km². W rejonie północno-wschodniego
jej krańca, w przejściu Lye Mun, szerokość
Port w Hongkongu z zakotwiczonymi brytyjskimi, francuskimi i amerykańskimi okrętami; 1936 r.
Kolonia brytyjska, znana jako Hongkong składała się z półwyspu Koulun i wyspy Honkong.

BITWY I KAMPANIE
z batalionów: szkockiego, kanadyjskich grenadierów
i żołnierzy z Pendżabu oraz 4., 5., 6.
i 7. kompanii HKVDC. Komendę nad nią objął
bryg. John Kelburne Lawson. Stanowisko dowodzenia
brygady ulokowano w schronach
w Wong Nai Chong Gap.
Natomiast East Brigade (Brygada Wschód)
tworzyły bataliony Royal Rifles i radżputów
oraz 1., 2. i 3. kompania HKVDC (dwie z kompanii
stanowiły rezerwę). Mobilna artyleria
zapewniająca wsparcie piechurom miała
po cztery haubice 152 mm i 114 mm oraz trzy
94 mm. Poza tym do obrony plaż były dwie
18-funtowe armaty polowe i pięć przeciwpancernych
2-funtówek. Brygadą Wschód
dowodził bryg. Wallis.
Linia rozdziału pomiędzy brygadami
przebiegała od rejonu PB 52 na północno-
-zachodnim krańcu zatoki Causeway i biegła
przez wioskę Tai Hang, Jardine’s Lookout
(433 m n.p.m.), rezerwuar Wong Nai Chung,
Violet Hill (433 m n.p.m.), Stanley Mound
do Chung Hom Kok.
Na wschodzie pierwsza linię obrony stanowili
żołnierze 5. batalionu 7 th Rajput Regiment,
a na zachodzie 2. batalion 14 th Punjab Regiment.
Natomiast Kanadyjczycy wysłani zostali
do ochrony południowych i wschodnich wybrzeży,
bo generał Maltby obawiał się japońskiego
desantu od strony morza. Natomiast
1. batalion The Middlesex Regiment obsadzał
pillboxy w obu sektorach. Starsi wiekiem żołnierze
HKVDC z grupy Hughesa mieli za zadanie
bronić elektrowni w North Point.
Desant japoński na wyspę Hongkong
nastąpił w nocy 18 grudnia 1941 r. Wróg
wybrał jako miejsce ataku słabiej zurbanizowane
jej północno-wschodnie wybrzeże.
Do walki ruszyło sześć batalionów, po dwa
z każdego z pułków piechoty. 3. batalion
228. pp i 1. batalion 230. pp zostawiono
jako siły okupujące Koulun. Zaś 1. batalion
229. pp stanowił rezerwę. W dwóch falach
przerzucono nocą na wyspę 7,5 tys. Japończyków.
Lądowali oni około 21:00 w czterech
miejscach na froncie szerokim na około
3,5 km pomiędzy North Point a Zatoką Aldrich,
w sektorze obrony batalionu Radżputów.
Do 22:00 uchwycili przyczółek. W indyjskiej
jednostce, która straciła większość
oficerów, upadło morale. Celem 2. batalionu
229. pułku piechoty, który lądował w dwóch
punktach w zatoce Aldich, były koszary Lye
Mun koło Sai Wan Hill (340 m n.p.m.). Natomiast
3. batalion tego pułku parł w kierunku
Mount Parker (532 m n.p.m.). 228. pp lądował
w centrum na przylądku Braemar Point,
a 230. pp wysadzono na zachodniej flance,
18 grudnia 1941 r. na północnym cyplu wyspy Hongkong Japończycy wysadzili desant. Następnego
dnia obrona została podzielona na dwa izolowane obszary, co znacznie utrudniło stawianie oporu.
Brygadier Wallis rozkazał stanowiącym
odwód brygady pododdziałom kanadyjskim,
a także spieszonym marynarzom i lotnikom,
wykonać nocny kontratak, ale nie udało
im się odzyskać fortu na wzgórzu Sai Wan.
Za to ponieśli bardzo poważne straty. Żołnierze
East Brigade wycofali się na południe.
Rozkaz odwrotu bryg. Wallis wydał po konsultacji
z generałem Maltby. Jego ludzie mieli
dotrzeć w rejon Stone Hill i Stanley Village.
Stanowiący w tym czasie główną siłę brygady
kanadyjscy strzelcy, bo resztki batalionu
Radżputów nie miały większej wartości bojowej,
zajęli pozycje w Palm Villa nad zatoką Tai
Tam, Stone Hill, Sugar Loaf Hill, Stanley View
i Stanley Mound. Stanowisko dowodzenia
brygady było w rejonie Stone Hill. Niestety
podczas odwrotu stracono większość mobilnych
dział. Alianci musieli porzucić też
baterie artylerii nadbrzeżnej na przylądkach
Collinson i D’Aguilar. Wybór Półwyspu Stanley
jako miejsca obrony oznaczał też zerwanie
kontaktu z West Brigade. Wallis chcąc
go odzyskać rozkazał przeprowadzić kontratak
wzdłuż zatoki Repulse. Brygadier liczył,
że jego ludziom uda się dotrzeć do Wong Nai
Chong Gap, gdzie było stanowisko dowodzenia
West Brigade.
Wysłane nocą przez jej dowódcę bryg.
Lawsona plutony grenadierów, mające przygotować
blokady dróg w strategicznych
punktach, odkryły, że wróg jest już w wielu
miejscach w głębi wyspy. Kontratak podjęty
przez kompanię A i pluton z kompanii D,
którego celem było odzyskanie Jardine’s Lookout
i Mount Butler początkowo powiódł się.
68
Japońska artyleria ostrzeliwuje brytyjskie pozycje w Hongkongu.
kilkaset metrów na wschód od North Point
i elektrowni. Po zdobyciu przyczółków
Japończycy szybko ruszyli w głąb wyspy,
korzystając z miejscowych przewodników.
Pewna grupa osób z lampami została
schwytana przez Brytyjczyków i rozstrzelana.
Japończykom udało się zająć do świtu
wzgórza, Mount Butler (436 m n.p.m.),
Mount Parker i Jardine’s Lookout. W ich rękach
była północno-wschodnia część wyspy.
W niezniszczonej stoczni Taikoo w ich
ręce wpadły budowane tam dwa trałowce,
HMS Taitam i HMS Waglan.
Część kompanii A pod dowództwem kompanijnego
sierżanta-majora Johna Roberta Osborna
zdobyła szczyt Mount Butler. Jednak
kilka godzin później Japończycy przeprowadzili
kontratak i Kanadyjczycy zostali okrążeni.
Niebawem inny japoński oddział okrążył
dwa plutony z kompanii D. Z pułapki udało
się wydostać tylko kilku żołnierzom. W walkach
zginął sierż. Osborn, który własnym
ciałem przykrył rzucony przez Japończyków
granat. Za ten czym został pośmiertnie odznaczony
najwyższym brytyjskim orderem
wojennym, Victoria Cross.

Jędrzej Korbal
Motoryzacja II RP
3
72
Okres dominacji włoskich Fiatów, a później Polskich Fiatów na
polskim rynku motoryzacyjnym wspartej celową polityką państwa
trwał aż do drugiej połowy lat 30. Założenie o ochronie
monopolistycznej pozycji Państwowych Zakładów Inżynierii,
jako jedynego wytwórcy samochodów osobowych i ciężarowych
na terenie Rzeczpospolitej, okazało się błędne. Z roku na rok
będące w ofercie modele pojazdów stawały się coraz mniej konkurencyjne
względem konstrukcji zachodnich, których napływ
nad Wisłę blokowały bardzo wysokie cła. Rezygnacja z części
obostrzeń, a przede wszystkim dopuszczenie do udziału w rynku
innych graczy miało pozwolić na otwarcie kolejnego, równie
skomplikowanego co poprzednie, rozdziału polskiej motoryzacji.
Pierwsze syndromy zmian mających
nastąpić w polskiej motoryzacji dało
się zaobserwować z nastaniem 1936 r.
Przywoływana we wcześniejszych częściach
artykułu argumentacja kół handlowych jak
i dziennikarzy branżowych wydawała się
chociaż w części przemawiać do decydentów,
którzy coraz częściej skłaniali się m.in.
do ukierunkowania profilu produkcyjnego
PZInż. pod kątem potrzeb armii – czołgi,
ciągniki, samochody terenowe i specjalne.
Krokiem w tym kierunku była również zaplanowana
na lata 1937-1938 rozbudowa zakładów
– głównie Fabryki Samochodów Cięża-
Porównanie warsztatowej wersji PF 621 oraz Chevroleta 155 FHD (COE) z rzadko spotykaną rozbudowaną
kabiną kierowcy oraz zakrytym na stałe nadwoziem.
rowych Ursus w Ursusie (tzw. F1). Inwestycje
w Czechowicach miały pozwolić na równolegle
wytwarzanie dwóch typów wozów bojowych,
gdyż wcześniej realizację zamówień
na czołgi TKS i 7TP przeplatano z obstalunkami
na ciągniki gąsienicowe C2P i C7P korzystając
w zasadzie z jednej linii produkcyjnej.
Kluczowa była jednak nie kolejna ingerencja
w PZInż. i jego doinwestowanie, a korekta
dotychczasowego stanowiska względem
wytwórczości cywilnej.
Samochody osobowe oraz większość
ciężarowych miały powstawać już nie tylko
w monopolizującej rynek wytwórni państwowej,
ale przede wszystkim w nowych, prywatnych
zakładach dysponujących odpowiednimi
koncesjami i licencjami udzielonymi przez
podmioty zagraniczne. Walka o szybkie odwrócenie
niekorzystnych dla Polski trendów
w zakresie motoryzacji przypadła w udziale
m.in. wicepremierowi Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu
i min. Julianowi Piaseckiemu. Dążąc
do zabezpieczenia w pierwszej kolejności
potrzeb sektora cywilnego, a tym samym
rozbudowy interesującej wojskowych gałęzi
transportu samochodowego, rząd przyjął kilka
podstawowych założeń:
umożliwienie silnym kapitałowo i wytwórczo
podmiotom gospodarczym z branży
metalowo-przetwórczej nawiązania współpracy
z koncernami zagranicznymi w celu
uzyskania licencji na wytwarzanie samochodów
nad Wisłą;
uruchomienie programu rządowego
wsparcia kredytowego dla budowy nowych
montowni i zakładów produkujących podzespoły
dla przemysłu samochodowego połączonego
z systemem ulg celnych;
ułatwienia w uzyskaniu koncesji
na montaż samochodów oraz przyznanie
statusu producenta krajowego, o ile dany

Tymoteusz Pawłowski
1
Indie
w okresie I wojny światowej
Brytyjska obecność w Indiach rozpoczęła się w 1611 r., gdy – założona
parę lat wcześniej – Kompania Wschodnioindyjska założyła
pierwszą faktorię handlową. W ciągu następnych dwóch
wieków Brytyjczykom udało się ograniczyć aktywność obecnych
na Półwyspie Dekan innych państw europejskich – przede
wszystkim Portugalii, Holandii i Francji – oraz opanować zbrojnie
lub podporządkować sobie politycznie większość państw
indyjskich. Ekspansja brytyjska szła ze wschodu – dzisiejszego
Bangladeszu – na zachód. Na wschodzie Indii założono bowiem
pierwsze faktorie, a na zachodzie istniało muzułmańskie Imperium
Mogołów, cesarstwo potężne jeszcze w XVIII wieku, ale
słabnące z upływem lat.
bezpośrednio rząd brytyjski w Londynie. Krokami
formalnymi było więc zdetronizowanie
Bahadura Szaha II – ostatniego Wielkiego
Mogoła, firmującego swoim imieniem powstanie
w Indiach – i koronowanie królowej
Wiktorii na cesarzową Indii (z powodu opóźnień
z formalnościami uczyniono to dopiero
w 1878 r.). Władza brytyjska była realizowana
dwutorowo: w Londynie działało ministerstwo
ds. Indii (India Office) zarządzające
koloniami, w kolonii natomiast urzędował
wicekról, pełniący funkcje reprezentacyjne
i... policyjne. Jego obowiązkiem było bowiem
86
W
1857 r. wybuchło w Indiach antybrytyjskie
Wielkie Powstanie, zwane
również – w zależności od perspektywy
politycznej – buntem sipajów, powstaniem
hinduskim, pierwszą wojną o niepodległość.
Bezpośrednią przyczyną powstania
było wprowadzenie do uzbrojenia karabinu
wzór 1853 kal. .577 (oficjalnie „Enfield Pattern
1853 rifle-musket”). Po jednostkach wojskowych
Kompanii Wschodnioindyjskiej rozeszła
się plotka, że nowa amunicja impregnowana
jest łojem wieprzowo-wołowym. Użycie wieprzowiny
raziło uczucia religijne muzułmanów,
a użycie wołowiny – hinduistów, czyli
dwóch największych grup religijnych Indii. Nie
była to prawda, ale sipajowie – hinduscy żołnierze
Kompanii – najpierw odmówili wykonywania
rozkazów, a następnie wymordowali
oficerów, urzędników i ich rodziny. Powstanie
wybuchło 11 maja 1857 r., ale Brytyjczycy zareagowali
błyskawicznie i już 20 października
zdobyli Delhi – stolicę rebeliantów. Zdławienie
powstania oficjalnie ogłoszono jednak
dopiero 8 lipca 1859 r.
Powstanie zmieniło sytuację w Indiach.
Kompania Wschodnioindyjska została wkrótce
rozwiązana, a władzę w Indiach przejął
W latach 1878–1880 miała miejsce druga wojna brytyjsko-afgańska w której używano mieszanki
starego i nowego uzbrojenia. Mniejsze działo to 7-funtowa armata górska (już gwintowana, ale
jeszcze odprzodowa), większe – 40-funtówka Armstronga. gwintowana, odtylcowa, ale wciąż bez
oporopowrotników, a więc po każdym strzale konieczne było ponowne wtoczenie jej na stanowisko
ogniowe. Artylerzystami są Brytyjczycy, obsługą zwierząt – mułów i słoni – zajmują się Hindusi.