Wojsko i Technika Historia nr spec 2/2022 _short

www.zbiam.pl
Ukraina 1914-1922
NUMER SPECJALNY 2/2022
Marzec-Kwiecień
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
W NUMERZE:
Desant i bitwa
pod Anzio
Pierwszy miesiąc walk pod Anzio
zakończył się klinczem. Alianci,
nie mogąc ruszyć do natarcia,
przeszli do działań obronnych.
Niemcy napierali, próbując
zepchnąć ich do morza. Pole bitwy,
coraz bardziej przypominało
I wojnę światową…
Blaski i cienie
polskiej aplot
Dążenie do doskonałości w
myśl zasady, że Polski nie stać
na zakup uzbrojenia przeciętnego
okazało się zgubne. Podobnie jak
postawienie całego programu
na jedną kartę bez zabezpieczenia
alternatywy o choćby przejściowym
charakterze…
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 2
Lotnictwo Aviation International
Cena detaliczna 17,99 zł | Prenumerata roczna: 198,00 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
NOWE
CENY
OBOWIĄZUJĄ:
OD 1 STYCZNIA 2022
Wojsko i Technika Historia
+ numery specjalne (6+6)
Cena detaliczna 19,50 zł | Prenumerata roczna: 215 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje 6 numerów regularnych
i 6 numerów specjalnych wydawanych w 2022 roku.
PRENUMERATA
OSZCZĘDZAJ
I BĄDŹ
NA BIEŻĄCO
Wojsko i Technika
Cena detaliczna 16,50 zł | Prenumerata roczna: 182,00 zł
12 numerów w tym 1 numer GRATIS
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub dokonaj wpłaty
na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Pierwszy miesiąc walk pod Anzio
zakończył się klinczem. Alianci,
nie mogąc ruszyć do natarcia,
przeszli do działań obronnych.
Niemcy napierali, próbując zepchnąć
ich do morza. Pole bitwy,
coraz bardziej przypominało
I wojnę światową…
Dążenie do doskonałości w
myśl zasady, że Polski nie stać
na zakup uzbrojenia przeciętnego
okazało się zgubne. Podobnie jak
postawienie całego programu
na jedną kartę bez zabezpieczenia
alternatywy o choćby przejściowym
charakterze…
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
Vol. VIII, nr 2 (38)
www.zbiam.pl
Ukraina 1914-1922
NUMER SPECJALNY 2/2022
Marzec-Kwiecień
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
NUMER SPECJALNY 2/2022 1
W NUMERZE:
Desant i bitwa
pod Anzio
Blaski i cienie
polskiej aplot
Na okładce: Martin B-26 Marauder.
Rys. Arkadiusz Wróbel
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2022
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
HISTORIA
Tymoteusz Pawłowski
Wojna o niepodległość Ukrainy 1914-1922 4
BROŃ PANCERNA
Tomasz Szulc
Chińskie transportery opancerzone 18
BITWY I KAMPANIE
Tomasz Szlagor
Operacja „Shingle”. Desant i bitwa pod Anzio (2) 32
MONOGRAFIA PANCERNA
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Pojazdy specjalne na podwoziach czołgów M48 i M60 44
ARTYLERIA PRZECIWLOTNICZA
Jędrzej Korbal
Zamknąć górny pułap. Blaski i cienie polskiej artylerii
przeciwlotniczej (10)
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Nowa Gwinea w ogniu: 1944-1945 (3) 78
MONOGRAFIA LOTNICZA
Leszek A. Wieliczko
Lockheed Hudson (2) 88
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria
60
3

Tymoteusz Pawłowski
Wojna o niepodległość
Ukrainy 1914-1922
Ukraina toczyła sto lat temu
wielką wojnę o niepodległość.
Wojnę przegraną i nieznaną,
bo skazaną na zapomnienie
– wszak historię piszą zwycięzcy.
Była to jednak wojna
na olbrzymią skalę, toczona
z zaangażowaniem i wytrwałością
nie mniejszymi niż
polskie starania w walkach
o niepodległość i granice.
4
Początki państwowości ukraińskiej sięgają
IX wieku, a sto lat później – w 988 r.
– książę Włodzimierz Wielki przyjął
chrzest. Państwo to nazywało się Rusią Kijowską.
W XIII wieku Ruś podbili Tatarzy, ale
ziemie te były stopniowo wyzwalane. O Ruś
walczyły dwa państwa, państwa, w których
obowiązywał ten sam język urzędowy,
ta sama religia, ta sama kultura i te same
zwyczaje co w dawnej Rusi Kijowskiej: Wielkie
Księstwo Moskiewskie oraz Wielkie Księstwo
Litewskie. W 1569 r. w sprawy Rusi zaangażowała
się również Korona Królestwa
Polskiego. Po kilkuset latach wykształciły się
trzy państwa sukcesyjne po Rusi Kijowskiej:
tam gdzie były silne wpływy Wielkiego Księstwa
Litewskiego, powstała Białoruś, tam
gdzie były silne wpływy Moskwy, powstała
Rosja, a tam gdzie były wpływy – nie takie
silne – Polski, powstała Ukraina. Nazwa ta pojawiła
się dlatego, że żadne z trzech zaangażowanych
nad Dnieprem państw nie chciało
przyznać mieszkańcom tamtych ziem prawa
do nazywania się Rusinami.
Ogłoszenie III Uniwersału Ukraińskiej Centralnej Rady, czyli proklamacji Ukraińskiej Republiki Ludowej
20 listopada 1917 r. w Kijowie. W centrum widać charakterystyczną patriarchalną postać Mychajło
Hruszewskiego, a obok niego Symona Petlurę.
Przesilenie nastąpiło w 1772 r. Pierwszy
rozbiór Rzeczypospolitej praktycznie wyeliminował
Polskę i Wielkie Księstwo Litewskie
z gry politycznej. Państwo Tatarów na Krymie
straciło turecką ochronę, a wkrótce zostało
inkorporowane przez Moskwę i jego ziemie
stały się obszarem kolonizacji rosyjskiej.
Wreszcie Lwów i okolice dostały się pod
wpływy Austrii. Na niemal 150 lat ustabilizowało
to sytuację na Ukrainie.
Ukraińskość w XIX wieku była przede
wszystkim kwestią lingwistyczną, a tym samym
geograficzną i dopiero później – polityczną.
Dyskutowano o tym, czy istnieje
odmienny język ukraiński, czy jest to gwara
języka rosyjskiego. Zasięg używania mowy
ukraińskiej oznaczał tym samym obszar
Ukrainy: od Karpat na zachodzie po Kursk
na wschodzie, od Krymu na południu
po Mińsk Litewski na północy. Władze w Moskwie
i Petersburgu uważały, że mieszkańcy
Ukrainy posługują się „małorosyjską” gwarą języka
rosyjskiego i są częścią „Wielkiej i Niepodzielnej
Rosji”. Z kolei większość mieszkańców

– i często przechodzących przemiany reorganizacyjne
– formacji ochotniczych.
Upadek ukraińskiego państwa
hetmańskiego: 1918 r.
Losy Hetmanatu zależały jednak od losów
Cesarstwa Niemieckiego i państwa Austro-
-Węgierskiego. Wczesną jesienią 1918 r. rozpad
Austro-Węgier i wojenna klęska Niemiec
była łatwa do przewidzenia. W październiku
hetman odbył podróż do Niemiec i spotkał
się z cesarzem Wilhelmem. Zwiększyło to nie
tylko jego prestiż – zarówno wewnętrzny,
jak i międzynarodowy oraz wśród oficerów
armii okupacyjnych – ale pozwoliło również
na prowadzenie samodzielnej polityki zagranicznej.
Rząd Państwa Ukraińskiego zaczął
podkreślać, że nie jest sojusznikiem państw
centralnych, tylko krajem neutralnym,
a w początkach listopada nawiązał kontakty
dyplomatyczne z Francją i Wielką Brytanią.
Jednocześnie hetman porozumiał się z opozycją,
tworząc rząd jedności narodowej, nie
zawahał się nawet odbudować formacji
Strzelców Siczowych, uchodzącej za zbrojne
ramię skrajnej opozycji.
7 listopada 1918 r. przedstawiciele ententy
wydali jednak oświadczenie będące
wyrokiem nie tylko dla rządów hetmańskich,
ale – jak się wkrótce miało okazać – dla całej
Ukrainy. Ogłosili że Państwo Ukraińskie
nie jest neutralne, tylko związane sojuszem
z Niemcami, a poza tym Ukraina jest jedynie
częścią Rosji, którą należy odbudować w jej
przedwojennych granicach.
W tej sytuacji Pawło Skoropadski postanowił
walczyć o zachowanie przynajmniej autonomii
ukraińskiej w ramach nowej, demokratycznej
Rosji. Nie spodobało się to oczywiście
w Berlinie, w którym tliły się jeszcze nadzieje
na utrzymanie w Europie wschodniej państw
buforowych życzliwych Niemcom. Zmiana
rządu w Berlinie z cesarskiego na republikański
jedynie pogorszyła sytuację: niemieccy
republikanie uważali hetmana za monarchistę.
Nie miało to zresztą znaczenia: faktyczną
władzę nad wojskiem niemieckim sprawował
– wezwany z Kijowa do Berlina w początkach
listopada – Wilhelm Groener. A niemiecką
politykę w Kijowie realizowała armia
niemiecka. 16 listopada 1918 r. rozpoczął się
w Kijowie kolejny zamach stanu – tym razem
mający na celu nie wyniesienie, a obalenie
Pawło Skoropadskiego.
Symon Petlura kształcił się na prawosławnego
księdza, ale został wyrzucony z seminarium
w rodzinnej Połtawie za propagowanie
ukraińskości. Jako emigrant polityczny znalazł
schronienie we Lwowie, skąd przybył
do Kijowa po odwilży lat 1905-1907. Został
proukraińskim dziennikarzem, a w Ukraińskiej
Centralnej Radzie pełnił rolę ministra
spraw wojskowych i cieszył się dużą sympatią
żołnierzy. Zdymisjonowano go w przededniu
objęcia władzy przez Pawło Skoropadskiego
i powszechnie uchodził za przywódcę
HISTORIA
socjalistycznej opozycji. 13 listopada 1918 r.
zorganizował Dyrektoriat, który rozpoczął
przygotowania do zbrojnego przejęcia władzy.
16 listopada rozpoczął działania zbrojne
– pretekstem były pogłoski o manifeście
Niemiecka pocztówka przedstawiająca dywizję sinożupanników (mundury są oczywiście błękitne).
Hetman Pawło Skoropadski podczas przeglądu dywizji sinożupanników (mundury są oczywiście szare).
hetmana Skoropadskiego zapowiadającego
federację z Rosją. Główną siłą przewrotu byli
niedawno restytuowani Strzelcy Siczowi, ale
istotna była pomoc wojsk niemieckich, które
zablokowały siłom wiernym hetmanowi drogę
do stolicy. Próba odzyskania inicjatywy
przez hetmanat zakończyła się 18 listopada
krwawą klęską w bitwie pod Motowyliwką.
Siły wierne hetmanowi zostały zablokowane
w Kijowie, ale żadna ze stron nie była w stanie
zdobyć przewagi. Ostatecznie z dalszej
walki 14 grudnia zrezygnował Skoropadski,
przekazując swoją władzę Radzie Ministrów,
która oddała ją Dyrektoriatowi.
11 listopada 1918 r. Ukraina miała jeden
rząd i ćwierćmilionowe siły zbrojne, a Polska
miała pół tuzina rządów i niespełna 10 tys.
9

BROŃ PANCERNA
Tomasz Szulc
Chińskie
transportery opancerzone
18
Po proklamowaniu w 1949 r. Chińskiej Republiki Ludowej zaistniała
potrzeba zdefiniowania zadań i doktryny jej sił zbrojnych.
Wcześniej Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza prowadziła
głównie działania partyzanckie, walcząc przeciwko regularnej
armii japońskiej i (z przerwami) armii Kuomintangu (chińskiego
rządu centralnego, funkcjonującego w latach 1927-1949). Jej
doświadczenia postanowiono przekuć w doktrynę obronną kraju,
mającą polegać na wpuszczeniu wroga na własne terytorium
i pokonaniu go w walkach partyzanckich.
Kołowy transporter opancerzony WZ-521.
Tak egzotyczny z pozoru pomysł miał
dość solidne uzasadnienie. Po pierwsze,
armia komunistycznych Chin miała
spore doświadczenie w takich działaniach.
Po drugie, taka doktryna pasowała do poglądów
Przewodniczącego Mao, który uważał
wieś i jej mieszkańców za podstawę funkcjonowania
kraju. Po trzecie, taka koncepcja nie
wymagała tworzenia nowocześnie uzbrojonej,
a więc kosztownej armii – jej podstawą
miała być piechota, uzbrojona niemal wyłącznie
w broń lekką. Znaczna część chińskich
wojskowych, a szczególnie oficerowie,
wykształceni w ZSRR, byli świadomi absurdalności
takiej doktryny, czego dowiodła choćby
wojna koreańska, w której od 1950 r. uczestniczyły
setki tysięcy chińskich „ochotników”,
którzy walczyli używając w miarę nowoczesnych
radzieckich czołgów i najnowocześniejszych
myśliwców. Dlatego, nie odrzucając
oficjalnie koncepcji narodowej wojny partyzanckiej,
forsowano zakupy nowoczesnej
broni i technologii jej produkcji w ZSRR.
Chińska baza produkcyjna była jednak przeraźliwie
zacofana, brakowało kadry na wszystkich
szczeblach (od robotnika, do głównego
technologa i dyrektora), a dostawy z ZSRR nie
mogły pokryć nawet niewielkiej części potrzeb
gigantycznej liczebnie armii chińskiej.
Na dodatek już pod koniec lat 50. ub. wieku
relacje między władzami obu krajów zaczęły
się szybko pogarszać i już na początku kolejnej
dekady pomoc radziecka całkowicie ustała,

Tomasz Szlagor
Operacja „Shingle”
Desant i bitwa pod Anzio
2
Pierwszy miesiąc walk pod
Anzio zakończył się klinczem.
Alianci, nie mogąc ruszyć
do natarcia z przyczółka,
przeszli do działań obronnych.
Niemcy napierali, próbując
zepchnąć ich do morza.
Pole bitwy, na którym
dziesiątki tysięcy żołnierzy
tkwiły w błocie, masakrowane
ogniem artylerii, albo szły
do ataku przez pola minowe
i zwoje drutu kolczastego,
coraz bardziej przypominało
czasy I wojny światowej.
„Generale, to jest jak kopanie
leżącego”
W przededniu kolejnej bitwy o przyczółek
gen. Eberhard von Mackensen miał do dyspozycji
dziewięć związków taktycznych: dwie
dywizje pancerne (26. i DPanc „Hermann
Göring”), dwie dywizje grenadierów pancernych
(3. i 29. DGPanc), cztery dywizje piechoty
(65., 114., 362. i 715. DP) oraz jedną dywizje
spadochronową (4. DSpad). Oprócz nich
miał pod komendą szereg mniejszych jednostek,
w tym grenadierów i wojsk pancernych
(po jednym batalionie czołgów Tygrys
i Pantera oraz dział pancernych Brummbär
oraz kompanię niszczycieli czołgów Elefant).
Chociaż po miesiącu walk większość z nich
była zdziesiątkowana, wciąż były to znaczne
siły. W tym czasie do 715. DP dołączył batalion
„Barbarigo” sił zbrojnych RSI (państewka
Mussoliniego). Ponadto, w składzie 4. DSpad
służyli włoscy ochotnicy, weterani dywizji
spadochronowych „Nembo” i „Folgore”.
Broniący przyczółka VI Korpus miał
w swoim składzie tylko cztery dywizje piechoty
(amerykańskie 3. i 45. DP oraz brytyjskie
1. i 56. DP) – wszystkie równie wyczerpane,
co ich przeciwnik – oraz połowę
amerykańskiej 1. DPanc (jeden pułkowy zespół
Leopold alias „Anzio Express” (nazwa nadana przez alianckich żołnierzy na przyczółku), jedno
z dwóch niemieckich dział kolejowych kal. 280 mm, podczas załadunku.
32
Pod koniec lutego 1944 r. przyczółek
miał u podstawy (wzdłuż brzegu morza)
ok. 35 km szerokości, a w najdalej wysuniętym
miejscu (pod Cisterną) 24 km głębokości.
Linia frontu, biegnąca po jego obwodzie
od strony lądu, wynosiła ok. 50 km.
Hitler przykładał wielką wagę do walk pod
Anzio ze względu na dużą wartość propagandową
ewentualnego zwycięstwa nad
aliantami w tej bitwie. Z tego względu już
22 lutego, trzy dni po fiasku operacji „Fischfang”,
dowodzący 14. Armią gen. von Mackensen
zaproponował kolejny kontratak.
Tym razem zamierzał uderzyć z północnego
wschodu, kierując się na Nettuno. Operacji
nadano dość oryginalny kryptonim „Seitensprung”
(skok w bok).

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
44
Pojazdy specjalne
na podwoziach czołgów M48 i M60
Na podwoziach M48 i M60 w Stanach Zjednoczonych zbudowano
kilka typów ciekawych pojazdów, z których trzy weszły
do produkcji i eksploatacji. Bardzo często ich rola jest marginalizowana,
a tymczasem bez nich wojska nie są w stanie wykonać
swoich zadań na polu walki. Ciągnik ewakuacyjny M88 ARV
(Armored Recovery Vehicle) na podwoziu M48 powstał w liczbie,
w jakiej nie wyprodukowano wielu czołgów, zbudowano
go bowiem 3205 sztuk. Mostów towarzyszących M60A1 AVLB
(Armored Vehicle Launched Bridge) wykonano 518 sztuk.
I wreszcie, zbudowano 312 wozów inżynieryjnych M728 CEV
(Combat Engineer Vehicle) na podwoziu M60 i M60A1, do niszczenia
przeszkód, usuwania min i torowania drogi.
Doświadczenia II wojny światowej pokazały,
że czołg nie jest łatwo zniszczyć.
Mnóstwo wozów unieruchomionych
w walkach remontowano i ponownie kierowano
do jednostek. Najczęściej sprawa wyglądała
tak, że jeśli wojska nacierały, to uszkodzone,
unieruchomione czołgi pozostawały
na tyłach, skąd były ściągane do polowych
warsztatów technicznych i w nich usprawniane
lub kierowane do zakładów remontowych,
gdzie je naprawiano i ponownie przekazywano
do wykorzystania. Gorzej było, gdy własne
wojska się cofały, wtedy uszkodzony sprzęt
przechodził w ręce nieprzyjaciela.
Wyjściem z tej niekorzystnej sytuacji było
zastosowanie pancernych ciągników ewakuacyjnych,
które były zdolne wjechać na pole
bitwy i nawet pod ostrzałem przeciwnika
ściągnąć uszkodzony wóz w bezpieczne
miejsce, gdzie był on ładowany na transporter
i odwożony do naprawienia. Ciągniki
ewakuacyjne były pomocne także jako wozy
pomocy technicznej, kiedy trzeba było przywrócić
sprawność czołgom unieruchomionym
w wyniku awarii powstałych podczas
przemieszczania poza polem walki.
W Stanach Zjednoczonych w czasie
II wojny światowej używano ciągnika ewakuacyjnego
M31 TRV (Tank Recovery Vehicle)
przebudowanego z czołgu średniego
M3 Lee, a później także ciągnika M32 TRV,
powstałego na podwoziu M4 Sherman. M31
i M32 wykazały swoją sporą przydatność. Już
po wojnie w Stanach Zjednoczonych wdrożono
do eksploatacji ciągnik ewakuacyjny
M74 ARV (Armored Recovery Vehicle) wykorzystujący
podwozie M4A3E8 Sherman z poziomymi
sprężynami amortyzującymi. Został
on zaprojektowany na bazie wozu M32, żeby
poradzić sobie z większymi i cięższymi czołgami
M26 Pershing i M47 Patton.
Ciągniki ewakuacyjne M88
7 października 1954 r. na podstawie decyzji
Komitetu ds. Uzbrojenia, Departamentu
Uzbrojenia US Army przystąpiono do prac
nad pancernym ciągnikiem ewakuacyjnym
dla nowego czołgu amerykańskich
wojsk pancernych, M48 Patton III. Otrzymał
Lemiesz w ciągniku ewakuacyjnym M88 i M88A1 nie służył do pełnienia roli spycharki, lecz do unieruchomienia
ciągnika w czasie pracy wyciągarki lub żurawia.

Jędrzej Korbal
Zamknąć górny pułap.
W zapoczątkowanym w 2018 r. na łamach „Wojsko i Technika
Historia” cyklu artykułów publikowanych pod zbiorczym tytułem
„Zamknąć górny pułap…” omówiono niemal całą tematykę
dotyczącą bezpośrednio polskiej artylerii przeciwlotniczej średniego
i dużego kalibru jak i towarzyszącego jej wyposażenia
wspomagającego prowadzenie ognia. Objęta ambitnym programem
modernizacji formacja WP doświadczyła szeregu wzlotów
i upadków mających bezpośredni wpływ na jej kształt w okresie
pokoju oraz zdolność do prowadzenia walki w konflikcie zbrojnym.
W zamykającym powyższy cykl artykule autor przedstawia
ostatnie elementy tworzonego od podstaw nowoczesnego systemu
obrony przeciwlotniczej II Rzeczpospolitej oraz podsumowuje
całość wysiłków podejmowanych w latach 1935-1939.
10
Blaski i cienie polskiej artylerii
przeciwlotniczej
w pierwszej kolejności równie kłopotliwym
dla jednostek w polu samolotom rozpoznania
artyleryjskiego.
Zdaniem polskich wojskowych maszyny
rozpoznawcze pracowały przeciętnie na wysokości
około 2000 m znajdując się w zasięgu
armat 40 mm (teoretyczny zasięg tej broni
wynosił 3 km). Problem w tym, że obserwację
z ww. wysokości prowadzono w oddaleniu
od stanowisk nieprzyjaciela wynoszącym
4-6 km. Dystans ten zdecydowanie
wykraczał już poza możliwości armat wz. 36.
Aby skutecznie pracować dowódca baterii
armat dozorujących średnie wysokości musiał
posiadać własną centralę obserwacyjno
60
Na posiedzeniu KSUS 17 grudnia 1936 r.
ponownie dyskutowano sprawę obrony
przeciwlotniczej obszaru krajowego
(OPL OK), która wcześniej była poruszana
w dniach 7 lutego i 31 lipca tego samego
roku. W toku dyskusji na nowo wywołany został
wątek obrony przed zagrożeniami z powietrza
wielkich jednostek, w szczególności
dywizji piechoty. Każda DP miała zgodnie
z zaaprobowanymi już wcześniej przez KSUS
analizami dysponować 4 plutonami armat
40 mm á 2 działa. Tutaj pojawiła się ciekawa
sugestia, aby dywizja dla odpowiedniego nasilenia
ognia na średnich wysokościach i odległościach
wykraczających poza skuteczny
zasięg dział 40 mm dodatkowo dysponowała,
co najmniej samodzielną baterią ruchomą
armat 75 mm. Postulat wydawał się słuszny,
gdyż w ten sposób zamierzano przeciwdziałać
nie tylko lotnictwu bombowemu, ale
Do czasu uruchomienia produkcji starachowickich dział przeciwlotniczych kal. 75 mm armaty
kal. 75 mm wz. 97/25 stanowiły podstawę polskiego systemu OPL.

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
74
Nowa Gwinea w ogniu: 1944-1945
Po ciężkich walkach o Lae
i Salamaua japońskie linie
obronne uległy rozerwaniu.
To był przełom, ale do zwycięstwa
było jeszcze daleko.
Wiadomo, że gen. Douglas
G. MacArthur postawił sobie
za cel powrót na Filipiny, skąd
zamierzał uderzyć na Tajwan
(wówczas Formozę) i dalej
– na Japonię. Realizując swój
plan, gen. MacArthur musiał
oczyścić z Japończyków
północne wybrzeże Nowej
Gwinei. Bez tego komunikacja
z Filipinami byłaby poważnie
zagrożona. Dlatego droga
do Filipin prowadziła właśnie
tędy – wzdłuż północnych
brzegów Nowej Gwinei.
30 zatwierdzono wspólne ustalenia
września 1943 r. podczas obrad rządu
japońskiego z udziałem cesarza
sztabów generalnych Cesarskich Wojsk Lądowych
Japonii i Cesarskiej Marynarki Wojennej,
określające linię tzw. absolutnego pierścienia
obronnego, na której należało oprzeć obronę
kraju. Łańcuch ten ciągnął się od zachodniej
części Nowej Gwinei poprzez Karoliny i Mariany.
W tym momencie wszystkie trzymane
jeszcze pozycje biegnące na wschód od tej linii,
w tym Madang i Wewak na Nowej Gwinei,
Rabaul na Nowej Brytanii i ostatnie pozycje
na zachodnich Salomonach – miały prowadzić
działania opóźniające, by kupić czas dla
rozbudowania umocnień i sił na głównej pozycji
obronnej. Japońscy przywódcy z góry
skazali więc te pozycje na straty, ale nie zamierzali
ich łatwo oddać.
Zdobycie Finschhafen
Około 9000 japońskich oficerów i żołnierzy
odchodziło z Lae i Salamaua w kierunku
północnych wybrzeży półwyspu Huona oraz
w kierunku osady i portu Finschhafen. Wyczerpani
i ostrzeliwani przez amerykańskie
i australijskie lotnictwo, z trudem przedzierali
się traktami wiodącymi przez dżunglę.
Gen. por. Hatazō Adachi dowodzący 18. Armią,
postanowił skierować do Finschhafen
20. DP, która zajmowała się budową nigdy
3
nie ukończonej drogi z Madang do Lae. Problem
polegał na tym, że była ona 300 km dalej
na zachód od półwyspu Huona. Dlatego
do jej przerzutu trzeba było zaangażować
wszystkie dostępne środki pływające. Jako
pierwszy do Finschhafen dotarł 80. Pułk Piechoty
(pp) i 26. Pułk Artylerii (pa). Natomiast
z 9000 oficerów i żołnierzy głównie z 51. DP,
którzy odchodzili z Lae i Salamaua, do pozycji
na północ od Finschhafen dotarło 6500.
Resztki 51. DP zajęły pozycje na północnym
wybrzeżu półwyspu Huona.
15 września 1943 r. gen. Douglas MacArthur
zwołał w Port Moresby konferencję planistyczną.
Tego dnia australijska 9. DP weszła
Po zajęciu Lae i Salamaua w obronie japońskiej powstała luka, jednak aby dopełnić dzieła rozerwania
łańcucha obronnego Japonii trzeba było jeszcze zająć port i lotnisko Finschhafen na półwyspie
Huona. Na zdjęciu desant wojsk australijskich na północ od Finschhafen.

Leszek A. Wieliczko
Lockheed Hudson
2
Pierwszym i największym użytkownikiem Hudsonów podczas
II wojny światowej była Wielka Brytania. Później samoloty tego
typu dostała Kanada, Australia i Nowa Zelandia. Samoloty tego
typu służyły także w lotnictwie Stanów Zjednoczonych, Brazylii,
Chin, Francji, Irlandii, Holandii, Portugalii i Związku Południowej
Afryki. Już po wojnie do grona użytkowników dołączyły Birma
i Izrael. Samoloty Hudson wykorzystywano do patrolowania
mórz i zwalczania okrętów podwodnych, eskorty konwojów,
a także do bombardowania, rozpoznania fotograficznego,
przewozu ludzi i ładunków, ewakuacji rannych, zrzutu agentów
na terenie kontrolowanym przez nieprzyjaciela, poszukiwania
i ratownictwa nad morzem, rozpoznania pogody, szkolenia pilotów
i członków załóg, holowania celów powietrznych.
Gdy 1 września 1939 r. wybuchła II wojna
światowa, Kongres Stanów Zjednoczonych
uchwalił ustawę o neutralności (Neutrality
Act), która zabraniała eksportu uzbrojenia
do zaangażowanych w wojnę krajów bezpośrednio
z terytorium Stanów Zjednoczonych.
Piloci Lockheeda przylatywali więc Hudsonami
na lotnisko Pembina w Dakocie Północnej,
leżące na granicy Stanów Zjednoczonych
i Kanady. Samoloty były przeciągane mułami
z amerykańskiej na kanadyjską stronę lotniska,
skąd – po dopełnieniu biurokratycznych
formalności – mogły już odlecieć do Halifaksu
w Nowej Szkocji. Tam po częściowym demontażu
były ładowane na statki i wysyłane
88
Wielka Brytania
Między lutym 1939 a czerwcem 1943 r. RAF
dostał w sumie 1665 Hudsonów, w tym
319 egz. Mk I, 19 egz. Mk II, 371 egz. Mk III,
321 egz. Mk IIIA, 30 egz. Mk IV, 195 egz. Mk V
i 410 egz. Mk VI. Pozostałe zostały przekazane
krajom sojuszniczym, przejęte przez Amerykanów,
utracone podczas transportu, pozostawione
do dyspozycji producenta lub też
nie zostały odebrane. Początkowo Hudsony
były wysyłane statkami w stanie częściowo
zdemontowanym z portów w Long Beach
w Kalifornii i Nowym Jorku (po uprzednim
przylocie na nowojorskie lotnisko Floyd Bennett
Field) do Liverpoolu w Wielkiej Brytanii.
Ich ponowny montaż i obloty kontrolne
prowadzone były w utworzonym przez Lockheeda
British Reassembly Division na lotnisku
Speke koło Liverpoolu. Montowano tam
również brytyjskie wyposażenie, wieżyczki
strzeleckie i uzbrojenie.
Samolot Hudson Mk III (V9158) OS-T z No. 279 Squadron RAF z Bircham Newton z łodzią ratunkową
Mk I podwieszoną pod kadłubem. Głównym zadaniem eskadry były misje poszukiwawczo-ratownicze
nad morzem (Air-Sea Rescue, ASR).