JOURNAL OF EURASIAN STUDIES
JOURNAL OF EURASIAN STUDIES
JOURNAL OF EURASIAN STUDIES
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
January-March 2011 <strong>JOURNAL</strong> <strong>OF</strong> <strong>EURASIAN</strong> <strong>STUDIES</strong> Volume III., Issue 1.<br />
_____________________________________________________________________________________<br />
gelmekteydi. 16 Yazı(bich) ve yazma aracının birbiriyle irtibatlı olması kuvvetle muhtemeldir. Uchiraltu<br />
tarafından yeni baştan kurulan pichik sözcüğü yazı ve oyma işinin birbiriyle yakınen irtibatlı olduklarını<br />
gösteriyor. Tüm İç Asya içerisindeki muhtelif simgeler (yaşam ağacı işaretleri, gamalı haç vb.) bizleri<br />
bozkır halklarına götürebiliyor. Ayrica erken Türkçe "irü" sözcüğü üstte bahsi geçen yazı sözcüğü ile<br />
bağlantılı olabilir fakat Clauson onu ‘belgü’ işareti yahut ‘damga’ 17 ile ilişkilendirmiştir.<br />
Macarca’daki yazı ile alakalı sözcüğün bizi Orta ve İç Asya’ya çıkarması da dikkate değerdir.<br />
Gerçi Macar Etimolojik sözlüğü Macarca ‘ír’ (‘yazma’) kelimesinin Çuvaşça karakterli Eski Türk dilinde<br />
'yaz-' olduğunu ifade etse bile varsayılan asli şekil *ir* olabilir. Bu sözcük, Hunların diğer bir bağı olan<br />
Moğol dilinde de keşfedilmiştir. 18 Szentkatolnai’ya göre Macarca ‘ír’ sözcüğü Moğolca ‘ira’ ile ilintilidir.<br />
Sonuncusu ‘oyma’ manasına sahiptir. 19<br />
Aynı neticeye onu, “işaret, simge” ile irtibatlandıran Czuczor Fogarasi Sözlüğünün 20 yazarları da<br />
varmıştır. Yakınlarda Katalin Csornai Macarca ‘ró’nun (‘oyma’) bir Hunca kelime olarak Çin vesikalarında<br />
‘lu’ şeklinde var olduğunu 21 ve de oyma yazıların ve bu yazma işinin kutsal görüldüğünü ortaya<br />
koymuştur.<br />
Macar etimoloji sözlüğü ‘ró’ kelimesinin kökenine dair herhangi bir görüş sunmuyor. 22 Üstte bahsi<br />
geçen üç kelimenin son on yıllar boyunca keşfedilen Orta Asya dahilindeki runik abidelerin bulgularıyla<br />
tamamlanan böylesi erken bir dönem içerisinde bulunduğu gerçeği, bozkır halklarının sonradan Türk,<br />
Avar, Eftalit ve diğerleri arasında varlığını sürdüren, gelişmiş bir edebi kültüre sahip olduklarının apaçık<br />
bir delilidir.<br />
Kadar, Baş Yargıç<br />
Uchiraltu’ya göre ‘godouhou’ Çin kaynaklarının kaydettiği üzere Hunların önemli bir ünvanıydı. Moğol<br />
dilbilimci onu ‘kutugu’ olarak yeni baştan kurar. Eski Türk halkları arasında ilintili bir ünvan olarak ‘kut’<br />
ya da ‘gut’a rastlanabilmektedir. Clauson’a göre menşeyi belirsiz olan ‘idikut’ ünvanı Uygurlar, Türkler ve<br />
vesaire arasında kabilelerin yöneticilerinin rütbesi idi. 23 Uchiraltu Çin ve Orta Asya kaynaklarını tetkik<br />
etmiş ve Hunlar arasında baş yargıç rütbesinin ‘kutugu’ olduğunu bulmuştur. Moğollar ‘kukuktu’<br />
sözcüğünü muhafaza etmişler ve onu hala Budist azizlerini tanımlamak amacıyla kullanmaktadırlar. Eski<br />
Türk dillerinde kut sözcüğü Tanrının inayeti manasına gelirdi fakat aynı zamanda güç ve cenap da<br />
demekti. 24<br />
16 Clauson, 1972. 293.<br />
17 Clauson, 1972. 197. Macarca ’bélyeg’ sözcüğü Moğolca’daki belge’dir.<br />
18 Clauson, 1972. 293.<br />
19 Bálint, 1877. 24.<br />
20 Czuczor-Fogarasi, 2003.<br />
21 DeGroot, 2006. 69. 554. dipnot<br />
22 TESz III. 426.<br />
23 Clauson, 1972. 46.<br />
24 Clauson, 1972. 594.<br />
_____________________________________________________________________________________<br />
© Copyright Mikes International 2001-2011 51
Change language