patras 2006 - ecoc-doc-athens

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ
Κείµενα µεταπτυχιακών φοιτητών του Τµήµατος Θεατρικών
Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πάτρας
Χοηφόροι του Αισχύλου
Οι Χοηφόροι είναι το δεύτερο δράµα της Ορέστειας
(458 π.Χ.), της µοναδικής τριλογίας που σώθηκε από
το σύνολο της δραµατικής παραγωγής των αρχαίων
Ελλήνων τραγικών. Ο Αισχύλος δραµατοποίησε τα
γεγονότα που ακολούθησαν την επιστροφή του
Αγαµέµνονα από τον Τρωικό Πόλεµο στο οµώνυµο
πρώτο δράµα της τριλογίας. Στις Χοηφόρους τα
γεγονότα επαναλαµβάνονται, µε απόλυτη σχεδόν
αντιστοιχία, µε την επιστροφή και την εκδίκηση του
Ορέστη για το φόνο του πατέρα του Αγαµέµνονα.
Το πρώτο µέρος του δράµατος, µε τις επικλήσεις, τον
κοµµό και τις προσφορές (χοές) για τον εξευµενισµό
του πνεύµατος του νεκρού, είναι µια µεγαλειώδης
σύνθεση λόγου, µουσικής και όρχησης στο πλαίσιο της
θρησκευτικής τελετουργίας, που δίνει στην τραγωδία το
όνοµά της. Στο δεύτερο µισό του δράµατος η τραγωδία
του οίκου των Ατρειδών οδηγείται στην κορύφωσή
της µε την µητροκτονία. Η Κλυταιµνήστρα, που ήταν
ο θύτης στον Αγαµέµνονα, γίνεται τώρα το θύµα. Ωστόσο,
η επιστροφή του Ορέστη καταλήγει σε αδιέξοδο, καθώς
η δολοφονία της Κλυταιµνήστρας αποτελεί ένα µιαρό
έγκληµα και η εκδίκηση του ήρωα συνεπάγεται
ταυτόχρονα και τη δική του ενοχή και τιµωρία.
Ο Ορέστης ενεργεί µεν σύµφωνα µε την εντολή του
Απόλλωνα, αλλά δεν είναι απλά ένα όργανο των θεών,
ούτε µόνο το θύµα της κληρονοµικής κατάρας: αυτό
που αναγκάζεται να πράξει, υποκύπτοντας στην επιταγή
της µοίρας, ταυτίζεται τελικά και µε τη δική του βούληση.
Στο τέλος της τραγωδίας ο Ορέστης αποχωρεί
κυνηγηµένος από τις Ερινύες. Η αίσθηση του χάους,
τόσο στο µυαλό του ήρωα όσο και στην πόλη του
Άργους, η ερηµιά και το αδιέξοδο, είναι οι τελικές
εικόνες που αποµένουν στο θεατή. Πρόκειται για µια
τραγωδία χωρίς κάθαρση, σκοτεινή και εφιαλτική.
Είναι άλλωστε η µοναδική σωζόµενη τραγωδία που
τελειώνει µε ένα ερώτηµα. Ο αιώνιος νόµος της ∆ίκης,
που παραδοσιακά εκπληρωνόταν στο πνεύµα της
ανταπόδοσης, αποδεικνύεται ανεπαρκής. Η ταύτιση του
Ορέστη και της Κλυταιµνήστρας και το γεγονός ότι
ο ίδιος πρέπει στις Χοηφόρους να επαναλάβει όσα και
εκείνη έπραξε, εκφράζουν την αποτυχία του συστήµατος
δικαιοσύνης που ίσχυε έως τότε. Η εξισορρόπηση του
θεατή και η κάθαρση θα πραγµατοποιηθούν µόνο
στο τρίτο δράµα της τριλογίας, τις Ευµενίδες, όπου θα
πραγµατοποιηθεί και η µετάβαση από τη µυθολογική
δικαιοσύνη στην ιστορική δικαιοσύνη.
Μαρία Ρενιέρη
Οιδίπους Αντί-Οιδίπους του Γιώργου Βέλτσου
Το Οιδίπους Αντί-Οιδίπους είναι το τέταρτο θεατρικό έργο
του Γιώργου Βέλτσου.∆ιαβάστηκε για πρώτη φορά
ενώπιον κοινού από τον ίδιο το συγγραφέα στους
∆ελφούς, στο πλαίσιο της 12ης ∆ιεθνούς Συνάντησης
Αρχαίου Ελληνικού ∆ράµατος, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του
Βασίλη Παπαβασιλείου.
Με το συγκεκριµένο έργο του ο Γιώργος Βέλτσος εντάσσεται στην
κατηγορία των συγγραφέων που διατυπώνουν µια διαφορετική
ερµηνεία του µύθου του Οιδίποδα.
Ο µύθος υφίσταται µεταλλάξεις, τόσο σε επίπεδο δοµής όσο και σε
επίπεδο µορφής, και προβάλλει τα νέα οράµατα του λογοτέχνη.
Ο συγγραφέας προτείνει νέες διαδικασίες πρόσληψης του αρχαίου
µύθου µέσω της παρανάγνωσής του και «προκαλεί» έτσι τον
διαµορφωµένο «ορίζοντα προσδοκιών» του κοινού.
Ο Οιδίπους του Γιώργου Βέλτσου παραπέµπει εµφανώς στον
Οιδίποδα του Σοφοκλή. Θα λέγαµε ότι δικαιώνεται η σύγχρονη
θεωρία της διακειµενικότητας, που αντιλαµβάνεται το κείµενο ως
γραφή µπροστά στον καθρέφτη που αντανακλά ένα άλλο κείµενο,
καθώς ο συγγραφέας αποδέχεται τη συµβολική και φιλοσοφική
σηµασία του µύθου του Οιδίποδα και υφαίνει το παράδοξο
του ήρωα. Αναγνωρίζει κανείς στο κεντρικό δραµατικό πρόσωπο
έναν παραλλαγµένο Οιδίποδα, που προχωρεί µέσα από
το αντικαθρέφτισµα του αντιδραµατικού προσωπείου προς
µια διαλογική αποκάλυψη του «άλλου εαυτού» του.
Η νέα Σφίγγα ξεκάθαρα δίνει την ταυτότητα του νέου Οιδίποδα:
«Αλλά ανυπόδητος εσύ όσο κι αν τρύπωσες στη φαντασία των πραγµάτων
µε διάνοια σαν τον σοφό [… ] στάζεις αρρώστια, Οιδίποδα».
Το έργο χαρακτηρίζεται από το συγγραφέα ως «ένα έργο της
προσφυγιάς» και ο ίδιος το ονοµάζει «ποίηµα». Αγγίζοντας τη
µεταµοντέρνα γραφή υποβάλλει στον αναγνώστη µιαν ανοίκεια
σχέση µε το οικείο. Ο λόγος των προσώπων ηχεί ανατρεπτικός και
ίσως ο Γιώργος Βέλτσος επιφυλάσσει στη γλώσσα µια χρήση
καρναβαλική, κατά τον ορισµό του Mikhail Bakhtin, «Στον αιώνα του
Ορέστη και της Ηλέκτρας που επέρχεται, ο Οιδίπους θα είναι κωµωδία».
Στο νεότερο αυτό «δράµα», λοιπόν, που συνθέτει ο Γιώργος Βέλτσος
παίρνει πάλι µορφή η τραγωδία της ανθρώπινης τυφλότητας και των
αντιφάσεων του κόσµου. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι
ο σοφόκλειος µύθος «αλλοιώνεται», αλλά ο Οιδίποδας αντέχει
όλες αυτές τις «αλλοιώσεις», γιατί όπως αποδεικνύει η διακειµενική
ανάγνωση του κειµένου, ο πυρήνας του µύθου παραµένει στην
ουσία απροσπέλαστος, προβάλλοντας αξίες και ζητούµενα της
σύγχρονης εποχής.
Γεωργία ∆ηµοπούλου
Ηρακλής του Heiner Müller
Το έργο γράφτηκε το 1966. Ο Müller χρησιµοποιεί ως παραδείγµατα
τους αρχαίους ελληνικούς µύθους για να αποδώσει τις συλλογικές
εµπειρίες του ανθρωπίνου γένους. Ο Ηρακλής δεν επιτελεί
στο συγκεκριµένο έργο άθλους αλλά εργασίες, όπως τις ονοµάζει
ο συγγραφέας. Είναι ο κεντρικός ήρωας σε ακόµα τρία έργα
του συγγραφέα, «Ηρακλής 2 ή Η Ύδρα», «Ηρακλής 13» και
«Η Απελευθέρωση του Προµηθέα».
Στο έργο του Müller περιγράφεται ο πέµπτος άθλος του Ηρακλή,
η κόπρος του Αυγεία, µέσα όµως, από µία αινιγµατική-κωµική µατιά.
Στην αρχή του έργου εµφανίζονται δύο Θηβαίοι, οι οποίοι βρίσκουν
τον Ηρακλή να κοιµάται, αφού έχει φάει τέσσερα βόδια που ήταν η
αµοιβή του για τον προηγούµενο άθλο του. Επικρατεί έντονη
δυσοσµία. Οι Θηβαίοι προσπαθούν να τον πείσουν να καθαρίσει
38
39
NOTES ON THE PLAYS
Texts written by post graduate students of the Department
of Theatre Studies of the University of Patras
Aeschylus’ Choephorae
Choephorae is the second drama of Oresteia (458 BC),
the only trilogy saved from the totality of the drama
plays of the Ancient Greek tragedians.Aeschylus
dramatised the events that followed Agamemnon’s
return from the Trojan War in the homonymous first
drama of the trilogy. In Choephorae the events are
repeated, with almost absolute correspondence,
with Orestes’ return and his revenge for the murder
of his father Agamemnon.
The first part of the drama, with invocations, laments
and offerings (choes) for the ease the status of the
deceased’s soul, is a magnificent composition of speech,
music and dance within the scope of the sacred ritual,
after which the tragedy was named. In the second half
of the drama, the tragedy in the house of the Atreides
peaks with matricide. Clytemnestra, who was the
perpetrator in Agamemnon, is now the victim.
However, the return of Orestes reaches an impasse,
as the murder of Clytemnestra constitutes an immoral
crime and the hero’s revenge simultaneously means
his own guilt and punishment. Orestes acts according
to Apollo's orders but he is not simply a pawn of
the gods nor a mere victim of the hereditary curse:
the act that he is forced to do, giving into destiny's
command, eventually identifies with his own will.
At the end of the tragedy, Orestes flees chased by
the Erinyes.The sense of chaos, both in the hero's mind
and in the city of Argos, isolation and impasse are the
last images remaining for the spectator. A dark and
frightening tragedy without catharsis -moreover, it is
the only tragedy saved that ends with a question.
The eternal law of Justice, which was traditionally
delivered within the spirit of reciprocation, is proven
inadequate.The coidentity of Orestes and Clytemnestra,
and also the fact that in Choephorae Orestes must
repeat all actions that Clytemnestra had done, express
the failure of the justice system that applied until then.
The balance of the spectator and catharsis are realised
only in the third drama of the trilogy, Eumenides,
in which transition from mythical justice to historical
justice is completed.
Maria Renieri
Oedipus Anti-Oedipus by Giorgos Veltsos
Oedipus Anti-Oedipus is the fourth theatrical play
of Giorgos Veltsos.The author himself recited the play
for the first time before an audience in Delphi, within
the scope of the 12th International Meeting of Ancient
Greek Drama, under the staging instructions of
Vassilis Papavassiliou.
With this play, Giorgos Veltsos is classified amongst
the authors that express a different interpretation
of Oedipus' myth.The myth undergoes mutations both
on a structural and formation level, highlighting the litterateur's new
visions.The author proposes new procedures of interpreting the
ancient myth by misreading it and thus ‘challenges’ the audience’s
pre-shaped ‘horizon of expectations’.
Oedipus by Giorgos Veltsos obviously makes reference to Oedipus
by Sophocles. One would argue that the modern theory of causality
-perceiving the text as a script in front of a mirror which reflects
another text- is vindicated as the author accepts the symbolic and
philosophical meaning of Oedipus' myth and weaves the hero’s
paradox. In the main dramatic character, one recognizes an altered
Oedipus progressing through the image of the anti-drama disguise
towards a dialogic apocalypse of the ‘alter ego’.The new Sphinx
clearly gives the new identity of Oedipus: “Although barefoot
you may creep far in the fantasy of things with the intellegence of
a wiseman [… ] you drip of disease, Oedipus”.
The author characterises the play as a ‘play of refugees’ and he calls
it a ‘poem’. Making contact with post contemporary writing,
he sends the reader into an unfamiliar relationship with the familiar.
The characters’ speech seems subversive and perhaps Giorgos
Veltsos reserves a carnival use in the language, according to Bakhtin’s
definition, ‘In the era of Oedipus and Electra to come, Oedipus
will be a comedy’.
In this contemporary ‘drama’, composed by Giorgos Veltsos,
the tragedy of human blindness and the world's contradictions
is revived. One would say that the Sophoclean myth is ‘distorted’.
However, Oedipus can withstand all of these ‘distortions’ because,
as proven by the causality reading of the text, the core of the myth
remains substantially unapproachable, highlighting values and
questions of current times.
Georgia Dimopoulou
Hercules by Heiner Müller
The play was written in 1966. Müller uses the Ancient Greek myths
as examples to reproduce the collective experiences of the human
race. In this particular play, Hercules does not perform labours but
jobs, as the author calls them. Hercules is the main hero in three
more of the author’s works: ‘Hercules 2 or Hydra’, ‘Hercules 13’
and ‘The Liberation of Prometheus’.
The play of Müller describes the fifth labour of Hercules, the
Stables of Augeas, from an enigmatic and comical point of view.
In the beginning, two Thebans make their appearance and find
Hercules sleeping, after having eaten four oxen that he was given
as a reward for his previous labour. A foul smell prevails.
The Thebans try to persuade Hercules to clean the place by
disposing the faeces. Hercules begins cleaning, but quits when
confronting such filth. Zeus helps him and encourages him to
continue. Cleaning (with use of tools, animals, water and fire)
represents the evolutionary stages of mankind. Finally, he manages
to clean the stables with the help of the rivers.Then he tears
Augeas in two and puts the heavens in his pocket.These two
symbolic actions specifically mark the shift of the myth to current
reality. Augeas, who represents the old order of things, is torn
apart by Hercules and Hercules takes divinity into his possession
by putting the heavens in his pocket.