dutch mountains

148 149
tige wethouders en enkele directeuren van woningcorporaties – ook de
noodzaak zagen van een kwalitatief sterke volkshuisvesting.
Ze zegt: ‘Je kunt als architect visionair zijn en voorbeelden willen stellen,
maar zonder meedenkende opdrachtgever kom je nergens.’
mers, je local partner, vijf jaar heb je het met elkaar volgehouden,
als het goed is heb je samen iets moois gemaakt. Daarna scheiden
de wegen zich, iedereen gaat weer wat anders doen.
Ik ben altijd verdrietig aan het eind, als ik een gebouw overhandig
aan de mensen die er gebruik van maken. Vergelijk het met kinderen
die je opvoedt en onvermijdelijk hun eigen weg gaan. Ik denk dan: ik
hoop dat ze er goed voor zorgen.’
*
We zijn in Lerida, Lleida op z’n Catelaans, na Barcelona de tweede stad
van Catalonië. Ze bouwde er een groot congrescentrum en theater, een
indrukwekkend gebouw. Aards. Het kreeg de kleuren, dat gelige oranje,
van de Spaanse aarde. De zandstenen die ze gebruikte, hebben dat ook.
In het interieur heeft ze tot in details het fruit uit deze landbouwstreek
verwerkt, op een eigen manier, anders zou het een cliché zijn.
Menigeen op het bureau was tegen geweest. Ze vond dat ze moest doorzetten.
Dit is wat ze nu eenmaal voor ogen had. Ze geeft vaak en hoog op
van de medewerkers. ‘In al mijn vuur zijn zij mijn aarde, de
vaste grond.’
Ze is trots op de gemeenschap die ze vormen met elkaar.
En toch: ‘Er is wel degelijk één kapitein, hoor. Ontwerpen
is geen democratisch proces. Maar als ze betere ideeën
hebben volg ik die.
Architectuur is een heel ingewikkeld beroep. Je moet zo
veel weten, zo verschrikkelijk veel weten... Het beste werk
maak je pas na je vijftigste.’
Lleida wordt gedomineerd door de vijftiende-eeuwse
kathedraal Seu Vella, op de top van een heuvel. Nu bouwde
zij als contrapunt haar cultureel centrum, aan de aarde
ontsproten. ‘Het zijn twee monumenten van de stad’, zegt
ze. ‘Ze kijken naar elkaar.’
Het is een even opwindende als gewaagde gedachte,
dat beseft ze als eerste. ‘Ik ben altijd als de dood dat
het niet goed wordt. Dadelijk vindt iedereen in Lleida
het lelijk.’ Lichte huivering, maar ook: ‘Nee, het is geen
onzekerheid. Ik ben heel kritisch over mijn werk. Het is de
verantwoordelijkheid die ik voel. Die gaat bij mij verder dan
bij anderen, denk ik vaak. Een onvergetelijk gebouw, dat is
wat ik wil maken. Onvergetelijke collectieve ruimtes.’
Die complexe en intense verhouding tot het werk heeft ook een weemoedige
kant, zo blijkt: ‘Stel je voor, je werkt vijf jaar aan een gebouw. Vijf jaar
trek je op met allerlei partijen, opdrachtgever, aannemer, onderaanne-
‘Architectuur
is een heel
ingewikkeld
beroep. Je moet
zo veel weten, zo
verschrikkelijk veel
weten... Het beste
werk maak je pas
na je vijftigste.’
‘Ik ben altijd
verdrietig aan het
eind, als ik een
gebouw overhandig
aan de mensen
die er gebruik van
maken. Vergelijk
het met kinderen
die je opvoedt en
onvermijdelijk hun
eigen weg gaan. Ik
denk dan: ik hoop
dat ze er goed voor
zorgen.’
*
Wat is nou de reden waarom je voor dit vak koos?
‘De verbeelding. Het is het verlangen om dingen te maken die er nog
niet zijn en die bijdragen aan de kwaliteit van het leven. Dat je denkt
dat je ontwerp goed is en dat je iedereen weet te overtuigen – dat
is een fascinerend proces. Jij zegt: zo moet het. En ze doen het nog
ook!’
Heb je nog altijd het idee dat je een maatschappelijke verantwoordelijkheid
hebt?
‘Ja, dat heb ik zeker, ook al klinkt het misschien wat ouderwets. Ik
ben opgeleid in de jaren zeventig, ik heb me ingezet voor sociale
woningbouw. Als je nu naar het onderwijs kijkt en naar de tijdschriften
over architectuur gaat het in sterke mate over star architecture.
Over architectuur van de meest vreemde vormen, voor de hoogste
budgetten. The sky is the limit.
De jonge generatie moet weer terug naar de basis, vind ik. Dat is
ook een financiële kwestie. De tijd van het grote geld is voorbij en
men moet zich in Europa afvragen hoe om te gaan met bijvoorbeeld
bestaande bouw, met kleinere projecten.’
Zoals je het nu formuleert komt die sociale bewogenheid niet
voort uit innerlijke overtuiging, maar is het vooral een financiële
en economische kwestie.
‘Ja, misschien is dat zo. Ik weet dat eigenlijk niet. Kijk, er wordt
tegen mij gezegd: Francine kan mooi praten over architectuur in
dienst van de maatschappij, maar zelf zet ze monumentale gebouwen
neer. Maar het zijn altijd publieke gebouwen, gebouwen voor
de gemeenschap. Ik probeer altijd iets te maken dat mensen in een
stad of regio verheft of verder brengt.’
Ik zeg graag van mijn werk: het is visionair en dienstbaar. Dienstbaar
niet in de zin van onderdanig, gedienstig. Ik maak gebouwen
INTERVIEW NEDERLANDS JAN TROMP
INTERVIEW NL JAN TROMP