BERI]ET

avgust 2009 broj 46
cena: 50 den.
Avioni vo slu@ba
na zemjodelstvoto
Cve}arstvo
Plasman
pa biznis
Organsko grozje
- hrana i lek
Po trud -
BERI]ET

UREDNI^KI ZBOR
Milina
1. Makedonija gi polni ambarite so `ito. Zemjodelcite,
mo`ebi podocna od voobi~aenoto, po~naa da
`neat. Se nadevaat na dobar rod, no i na dobra proda`na
cena. Velat deka dogovorile da im se plati po 10 ili 12
denari za kilogram p~enica. Melni~arite demantiraat
deka padnal dogovor, objasnuvaj}i deka ne se vo mo`nost
da platat tolku visoka cena. I dodeka proizvoditelite
i prerabotuva~ite (ne) se dogovoraat, trgovcite uvezuvaat
gotovo bra{no i sto~na hrana. Pazarot bara i diktira.
Tuka nema milost. Od vakvata {ah-mat sostojba gubat
i zemjodelcite i melni~arite. Prvite, zatoa {to, se
u{te, ne go prodale svojot lanski rod, a vtorite zatoa
{to }e nema {to da rabotat. A se nadevaat na zarabotka.
Vo me|uvreme, glamjata i proniknuvaweto, zemaat del od
rodot kaj `itaricite.
Ovo{tarstvo
Rezidba za
popravka na
gre[kite
Nadnaslov
Sovet
Brucela
razmisli!!
SODR@INA RUBRIKA
10
18
2. Ovoj mesec i p~elarite se podgotvuvaat za narednata
sezona. Avgust e period koga se podgotvuvaat
p~elite za prezimuvawe. Se hranat, dohranuvaat,
prihranuvaat. Ako sega napravat jaki ve{ta~ki p~elni
semejstva, tie }e ja pre`iveat zimata i }e bidat u{te
pojaki narednata sezona.
3. Tezgite na pazarite se {areni. Od crveni praski,
zeleno-`olti kru{i, crveno (mo`ebi i rozevo) grozje,
zeleni lubenici (samo odnadvor), `oltenikavi blagi
diwi.. Dolg ubav piper, crven domat, modar patlixan...
Milina. Pokraj {arenite tezgiwa - iznama~eni zemjodelski
likovi. Onie {to celo vreme se na niva, a vo
kratok period go izlo`uvaat i se „falat” so srabotenoto.
Od toa i zarabotuvaat.
4. AgBiz, amerikanska programa, poddr`uva sinxir na
vrednosti za samoniknati {umski plodovi. Velat deka vo
Makedonija postoi i sobirna ekonomija. Mnogu lu|e, no i
dr`avata, zarabotuva od ona {to lu|eto }e go soberat
i obrabotat. Isto kako {to eden na{
sogra|anin zarabotuva od odgleduvawe
zajaci.
Zaja~arstvo
DOMA[NA HIBRIDNA
RASA ZAJACI
Tutunarstvo
TUTUNARSKATA MAKA
SÈ U[TE GOLEMA
22
30
5. Svetskite lideri priznaa deka
izlezot od krizata e vo zemjodelstvoto.
Ili deka zemjodelstvoto e,
mo`ebi, edinstvenata granka koja ne
trpi seriozni {teti od svetskata
ekonomska kriza. Ma k e donija
mo`e i mora da ja iskoristi ovaa
situacija. Oti e zemjodelska
zemja i ima {to da ponudi. Od
ubavi sela, ne do prena priroda,
kultivira ni vodopa di,
pro{etka so magariwa, sobirawe
planinski ~aevi, dolgi
sedenki, tivka muzika, reka...
Milina, neli!?
So po~it,
Todor Stoj~evski
Mehanizacija
Kompaktna ma[ina
so golema snaga
33
Spisanieto e finansiski poddr`ano od [vedskata
agencija za me|unaroden razvoj. Ovaa pomo{ se sostoi
i od direktno prenesuvawe na iskustvata i znaewata
od farmerite vo [vedska na farmerite vo Makedonija
preku proektot Poddr{ka na zem jodelskite
zdru`enija vo Republika Makedonija - SFARM.
Spisanieto „Moja zemja” izle
guva mese~no i e vo sopst
venost na Federacijata
na farmeri vo Repub lika
Ma kedonija. Prviot broj
iz le ze kako orga ni zaciski
bil ten na FFRM vo april
2003 godina, a od dekemvri
2006 se dis t ri bu ira kako
me se~ no spe cijalizirano
spi sa nie za zem jodelstvo i
ru ra len raz voj.
Moja zemja
avgust 2009
Izdava~:
FFRM Medija
Ul. Gigo Mihajlovski
br.3, 1000 Skopje
tel / faks: 02/ 3099042
Broj na `-smetka:
250-0050000485-38
Banka dep.: Invest Banka
380-1-645333 001- 46
Prokredit banka
Izvr{en direktor i
glaven i odgovoren urednik
Trajan Dimkovski
trajan.dimkovski@ffrm.org.mk
Urednik i novinar
Todor Stoj~evski
todor.stojcevski@media.ffrm.org.mk
Marketing i distribucija
Blagoj~e Najdovski, tel.: 070 937 132
blagojche.najdovski@media.ffrm.org.mk
Foto vest - naslovna
Blagoj~e Najdovski
Novinari:
Maja Manevska, Berta Kitinska,
Suzana Trajkovska, Biljana
Petrovska Mitrevska, Antoanela
Dimitrievska, Svetlana Darudova,
Almira Papi}, Silvana Jovanova
Stru~ni sorabotnici:
\oko Danailov
Il~o Morolov, APRZ
Daniela Kr`ovska, dipl. in`.
Van~o Zahariev, APRZ
Nikol~e Trampevski
Lektor:
Verica Nedelkoska
Sorabotnici:
Martin Traj~ev
Marija Kotevska
Dajana Janeva
Dizajn: Brigada dizajn - Skopje
Pe~ati: Propoint - Skopje
AVGUST 2009 | 3
Po~ituvani ~itateli, site sugestii, zabele{ki, pra{awa i kritiki, Ve molime, da gi ispra}ate na mail adresite navedeni vo impresumot. So
toa }e vlijaete na kvalitetot na sodr`inata i }e dobiete informacii za va{e podobro i pokvalitetno zemjodelsko proizvodstvo ili razvoj na
sredinata. Zatoa, redakcijata Ve ohrabruva da ni pi{uvate.

KOMENTAR
Koj kogo la`e i
manipulira!?
Pi{uva:
\oko Danailov,
pretsedatel na FFRM
Zemjodelcite i ponatamu prodo
l `u vaat da bidat sredstvo
za manipulacija od strana na
razli~ni lica, koi sakaat da
profitiraat na grbot na farmerite.
Toa mo`e da se vidi od poslednite napadi
na A1 televizija. FFRM isprati
dva demanta za objavenite nevistini
deka farmerite se otka`uvaat od
ovaa organizacija, de ka ovaa organizacija
ne gi zastapuva interesite na
farmerite i deka ne e vistinski pretstavnik
na zemjodelcite. Demantite
ne se objaveni na istoimeniot
medium i pokraj toa {to zakonskata
regulativa i Ustavot na Makedonija
go nalo`uvaat toa da bide napraveno.
Tuka se postavuva pra{aweto koj kogo
la`e i manipulira!?.
Za da se dade odgovor na ova pra{awe
eve i nekolku vistinski podatoci:
Koga vo avgust 2008 godina, FFRM gi organizira{e
prvite protesti za neisplatata na mlekoto od Svedmilk
i niskata otkupna cena, tie bea edinstveniot medium
koj gi kritikuva{e protestite i organizira{e forumi
so nivni eksperti i vraboteni vo Svedmilk. Toga{ A1 gi
ubeduva{e farmerite da gi prekinat, no toga{ verojatno
interesot be{e poinakov.
Vo momentot koga sogledaa deka ne mo`at da manipuliraat
so FFRM, so poddr{ka na A1 se formira „Asocijacijata
na zemjodelci”, vo koja ~lenuvaat profesori na
sredni u~ili{ta, biznismeni i po nekolku zemjodelci
koi ja izgubija poddr{kata na ~lenstvoto vo FFRM. Vo
nedostatok na ideja i hrabrost, edinstvena cel za 2009
godina si zacrtaa da plukaat vrz kolegite od drugite
zdru`enija, nekoi zaradi odreden interes, a nekoi za
da si gi zale~at ranite na otfrleni i dobro pro~itani
„lideri”, i po cena da ja zagrozat poddr{kata na najprijatelskata
zemja na makedonskite zemjodelci. FFRM javno
4 | MOJA ZEMJA
gi pra{uva Eftim [aklev i Danail
Palankov {to im zgre{ila FFRM i neka
se potsetat {to ovaa Organizacija
napravila, li~no, za niv. Neka izlezat i
javno neka ka`at {to dobile od FFRM,
a ne so {irewe na izjavi i lagi da go zagrozuvaat
ugledot na Federacijata.
Interesno e toa {to ovoj medium ne
gi informira{e zemjodelcite deka:
FFRM cela godina razgovara{e
so Ministerstvoto za finansii da
se namalat dava~kite na zemjodelcite
i uspea vo toa. Ova sorabotka }
e prodol`i vo interes na re{avawe
na problemite i razvoj na zemjodelstvoto
i na barawe na 83 zdru`enija koi
ja so~inuvaat FFRM.
FFRM otvori kancelarija vo Brisel
za da obezbedi informacii od prva
raka za zemjodelcite i da gi podgotvi
za predizvicite koi gi o~ekuvaat. FFRM reagira{e i }e
reagira sekoga{ koga nekoj zemjodelec ima problem so ostvaruvawe
na subvenciite. Golem del od predlo`enite
merki od programata za poddr{ka na zemjodelcite vo
2009 godina se prifateni kako sugestii na FFRM.
FFRM zapo~na procesot na formirawe na zemjodelski
kooperativi, potpi{a sorabotka so Stopanskata komora
na Slovenija za sorabotka i plasman na zemjodelski
proizvodi od Makedonija na slovenskiot pazar,
ostvari sredba so zemjodelci od Kosovo i Albanija za
prekugrani~na sorabotka. FFRM napravi mre`a na
balkanski zemjodelski organizacii, za nadminuvawe na
problemite i e lider vo ovoj proces i mnogu drugi aktivnosti
za koi }e govorime vo nekoja druga prilika.
Aktivnostite na FFRM }e prodol`at i ponatamu za
razvoj na makedonskoto zemjodelstvo. FFRM od samoto
nejzino formirawe be{e i }e bide lider organizacija
za pomo{ na farmerite i razvoj na zemjodelstvoto, kako
i negovo dobli`uvawe do evropskite farmeri.

Po povod protestite na mlekarite vo Brisel
EU
Evropskite mlekoproizvoditeli baraat
za[titni mehanizmi od EU
Pi{uva:
Martin Traj~ev,
Pretstavnik na FFRM vo EU
Ne samo Republika Makedonija
ima mle~na kriza.
Mlekarskiot sektor na
Evropskata Unija, isto
taka, e vo kriza (iako pottiknata od
drugi pri~ini i vo re~isi perfektni
uslovi za proizvodstvo) i ne se
o~ekuva mlekoproizvodstvoto da ja
prebrodi krizata do krajot na 2009
godina. Zatoa, evropskata lobi organizacija
za zemjodelstvo, Kopa-
Ko`eka, bara Evropskata Komisija da
gi zgolemi sredstvata za poddr{ka
predvideni so EU buxetot za 2010,
od koi kako izvozni subvencii ve}e
se odvoeni okolu 500 milioni evra.
Voedno, od Kopa-Ko`eka objasnuvaat
deka nema nikakov odr`liv na~in
za namaluvawe na koli~inite na
proizvedeno mleko od evropskite
farmeri i nivnite kooperativi.
Ottuka, se bara intervencija od
Komisijata so koja }e se pottikne
zgolemuvaweto na potro{uva~ka
na mleko i mle~ni proizvodi na evropskite
i stranskite pazari. Se
predlagaat razli~ni mehanizmi za
poddr{ka kako finansiski pottik
za upotreba na puter vo proizvodstvoto
na sladoled i peciva, kako i na
Mlekoproizvoditelite
baraat 40 centi za litar
mleko vo prav vo `ivotinskata ishrana.
Vredno da se napomene e deka
od Komisijata se bara odr`uvawe
na nivoto na cenite od 1993 godina
koi denes se poniski i od tie
vo 1997 godina. Pretsedatelot na
Kopa-Ko`eka, Padrejg Vol{, izjavi
deka sekoja vtora farma e pogodena
od krizata, a deka pove}e od 60% od
niv se nao|aat vo pomalku razvieni
sredini, so {to lo{o se vlijae i na
odr`uvaweto i razvojot na ruralnite
sredini.
Vo juni, vo Brisel, se odr`aa i
protesti na evropskite mlekoproizvoditeli.
Tie baraa, spored niv, „fer
cena” od 40 evro centi ili 24 denari
za litar mleko. Vo isto vreme, ima{e
protesti i vo Luksemburg, kade{to
se odr`uva{e neformalen sostanok
na ministrite za zemjodelstvo. Tamu
be{e istaknato deka celokupniot
zemjodelski sektor e vo kriza i deka
soodvetna poddr{ka od buxetot na
EU e klu~na za pre`ivuvawe na ovoj
sektor vo situacija na globalna kriza
so hrana.
Seto ova treba da se zeme v predvid
i od na{ite institucii, no i od
~lenovite na FFRM i da se dojde do
Mlekarskiot sektor na
Evropskata Unija, isto
taka, e vo kriza (iako
pottiknata od drugi
pri^ini i vo re^isi perfektni
uslovi za proizvodstvo)
i ne se o^ekuva
mlekoproizvodstvoto da
ja prebrodi krizata do
krajot na ovaa godina
zaedni~ki prifatlivo re{enie za
sekoga{ prisutnata mle~na kriza vo
Republika Makedonija. I toa preku
finansirawe izgradba na kapaciteti
za proizvodstvo na mleko vo prav
(kako {to be{e najaveno od Vladata),
otvorawe referentni laboratorii
za kontrola na kvalitetot na mlekoto,
indiskriminativno sproveduvawe
na Pravilnikot za odreduvawe
cena na mlekoto i negovi soodvetni
promeni koi }e ovozmo`at kaznuvawe
na pravnite subjekti koi nema da go
sproveduvaat vo celost i za{tita
na doma{nite mlekoproizvoditeli
so koja }e mo`at da se nosat so nelojalnata
konkurencija koja e nametnata
od izvoznite subvencii na EU.
Zemjodelcite go blokiraa Brisel
AVGUST 2009 | 5

NASTAN
Den na ogleduva~i na ovci i kozi 2009
Ov~arstvoto, stopanski
i turisti~ki potencijal
Pi{uva: Biljana Petrovska Mitrevska
So tradicionalna muzika
i pesna, degustacija na
sirewa i ka{kaval, na padinite
na Bistra, vo mesnosta
„Smrdlivi virovi” se odr`a manifestacijata
„Den na odgleduva~ite
na ovci i kozi 2009”. Odgleduva~ite,
po petti pat, se natprevaruvaa vo
stri `ewe i molzewe ovci, frlawe
kamen vo dale~ina, a nekoi od niv so
gordost gi poka`aa svoite najubavi
{arplaninci. Posetitelite u`ivaa
vo prekrasnata priroda na Bistra
i so vnimanie ja sledea borbata
pome|u pelivanite. Pokrovitel na
manifesta cijata be{e Ministerst
voto za zemjodelstvo, {umarstvo i
vodostopanstvo i misijata na Ev ro ­
pskata unija vo Makedonija, a po d­
dr`uva~i GTZ MAFP, Nacionalniot
park Mavrovo i Federacijata na far
meri na Makedonija.
Te{ka bitka
Potencjal
za zarabotka
Na padinite na Bistra
Ogromen interes kaj mediumite
APEL
Do krajot na ovoj mesec
Farmerite da gi osiguraat
svoite posevi
Pi{uva: Dajana Janeva
Federacijata na farmerite na Republika Makedonija
gi informira farmerite deka te~e
prijavuvaweto na merkata za osiguruvawe na
primarnoto rastitelno zemjodelsko proizvodstvo
od osnovni rizici, kako del od Programata za
finansiska poddr{ka vo zemjodelstvoto za 2009 godina.
Spored programata, 25.000.000 denari se odvoeni za
korisnicite na ovaa merka. Ministerstvoto za zemjodelstvo,
{umarstvo i vodostopanstvo subvencionira 60%
od vkupnata vrednost na polisata, a ostanatite pari gi
doplatuva samiot farmer.
Federaci jata, na site dosega{ni sredbi so pretstavnici
na rele va ntnite institucii, potencira deka
celosno go poddr`uva procesot na osiguruvawe, bidej}
i osigurenoto proizvodstvo e najsigurno. No, isto taka,
FFRM pobara da se subvencionira i osiguruvaweto od
dopolnitelni rizici (proleten mraz i poplava) i da se
subvencionira osiguruvawe na sto~arstvoto od osnovni
rizici. Podnesuvaweto na dokumentite za osiguruvawe
na posevite zavr{uva na 30 avgust.
Zemjodelci od Kosovo vo poseta na FFRM POSETA
Interes za
makedonski
proizvodi
Zemjodelci od gradinarskiot i ovo{tarskiot
sektor od Kosovo gi posetija strumi~kiot i
prespanskiot region za da razmenat iskustva
so na{ite zemjodelci-proizvoditeli. Zemjodelcite
izrazija `elba za uvoz na gradinarski
proizvodi i jabolka od Makedonija vo Kosovo. Federacijata
na farmerite vo Republika Makedonija, koja ja
organizira{e posetata, }e pomogne na{ite farmeri da
gi plasiraat svoite proizvodi na kosovskiot pazar.
Gradinarite posetija farmi za proizvodstvo na domati,
piperki, krastavici i cve}e vo Strumica, kako i Sojuzot
na obedineti agroproizvoditeli i Agrometorolo{kata
stanica za utvrduvawe bolesti i {tetnici vo Resen.
Delegacijata poseti i dva ovo{tarnika. Sorabotkata
me|u zemjodelcite prodol`uva i ponatamu.
6 | MOJA ZEMJA

Ciril Smrkoq, pretsedatel na Komorata za zemjodelstvo i {umarstvo na Slovenija INTERVJU
Ogromna iskoristenost na
parite od EU
Pi{uva: Todor Stoj~evski
Iskoristete gi parite od EU
Za sedum godini, spored Programata
za ruralen razvoj, Slovenija dobi
milijarda i dveste milioni evra
ili pomalku od 200 milioni evra
godi[no. Nie imame 95-procentna
iskoristenost na ovie pari. Za
pottik na zemjodelstvoto dobivame
180 milioni evra. Ako odime na
semejstva, toga[ edno semejstvo
mo@e da dobie me\u 5 i 12 iljadi evra
za ruralen razvoj i okolu tri iljadi
evra direktna poddr[ka za razvoj na
zemjodelstvoto, veli Smrkoq
1. [to konstatiravte po posetata
na na{ata zemja - koj e modelot
za uspe{na sorabotka me|u
farmerite od dvete dr`avi?
- Zemjodelcite od Slovenija i Make
donija mora da razmenuvaat iskustva
i da sorabotuvaat me |u sebe.
Na esen, na{i pretstavnici
}e bidat prisutni na va ­
{ i ot sa em za zem jo delst
vo, a isto taka, vo
po ~etokot na septemvri
o~ekuvame p r ­
e tstavnici na Fe
de racijata na fa r m­
erite vo Re pu b lika
Makedonija da go pose
t at slo ve ne~k iot
sa em vo Gorna Radgona.
Ova e regionalen saem
so zemjodelci od Avstrija,
Italija, Hrvatska i Slovenija.
Osven toa, istiot mesec, vo na{ata
zemja se organizira i svetskoto prvenstvo
vo orawe, na koe u~estvuvaat 32
ekipi od isto tolku dr`avi.
Na{ite stru~ni lica, preku Kompetentniot
centar, koj }e se promovira
vo Makedonija, }e gi prenesuvaat
svoite iskustva za koristewe na IP­
ARD sredstvata od Evropskata Unija.
Vo negovata rabota }e u~estvuvaat i
e k s pe rti od Makedonija i zaedni~ki
}e se obideme da iskoristite po ve } e
pari od pretpristapni te fo ­
n dovi za razvoj na zemjodelstvoto.
Vo zemjava
Komorata i
ERA Grupacijata
vo Makedonija ]e
otvorat Kompetenten
centar za razvoj
na na[eto
zemjodelstvo
mno gu aktivnosti
se slu~uvaat p a­
rcija l no i nemaat
do vo lno
si la za ra dikalni
pro meni
i za unapreduvawe
na ovoj
sektor.
2. Kolku se zadovolni
slovene~kite
zemjodelci od
Zaedni~kata zemjodelska
politika i od tretmanot vo
Evropskata Unija?
- Evropa, vo princip, dava mnogu
malku pari za razvoj na zemjodelstvoto.
Site novi ~lenki na Unijata,
kako i onie {to pretendiraat da
stanat del od toa semejstvo, se vo
mnogu te{ka sostojba i ne mo`at
da gi stignat starite demokratski
dr`avi-~lenki na Unijata.
Vsu{nost, i na{ite zemjodelci go
nemaat standardot na evropskiot
farmer, da vodat normalen socijalen
i ekonomski `ivot.
Od vkupniot evropski buxet, 33
otsto odat za razvoj na zemjodelstvoto
i 9 otsto za ruralniot razvoj.
No, ovoj procent na poddr{ka se
pove}e }e se namaluva. Ova e malku i
barame da se zgolemat ovie sredstva
nasproti konceptot na Unijata
za nivno namaluvawe.
Za sedum godini, spored Programata
za ruralen razvoj, Slovenija
dobi milijarda i dveste milioni
evra ili pomalku od 200 milioni
evra godi{no. Nie imame 95 - procentna
iskoristenost na ovie pari.
Za pottik na zemjodelstvoto dobivame
180 milioni evra. Ako odime
na semejstva, toga{ edno semejstvo
mo`e da dobie me|u 5 i 12 iljadi
evra za ruralen razvoj i okolu tri
iljadi evra direktna poddr{ka za
razvoj na zemjodelstvoto.
AVGUST 2009 | 7

INTERVJU
Ciril Smrkoq, pretsedatel na Komorata za zemjodelstvo i {umarstvo na Slovenija
3. [to treba da pravat farmerite
i nivnite pretstavnici za
pove}e da se iskoristat parite
{to se davaat kako pretpristapna
pomo{?
- Farmerite, pred s#, mora da se
educiraat za Evropa. Evropskite
propisi baraat znaewe. Osven toa,
tie treba da sorabotuvaat so instituciite
na sistemot zadol`eni
za sproveduvawe na evropskite programi.
Odli~na mo`nost e tie da se
treniraat so parite od pretpristapnata
pomo{, zatoa {to koga }e
stanete ~lenka na Unijata, }e nemate
pravo na gre{ki. Toga{, kako
{to ve}e znaete, Komisijata kaznuva
i gi blokira parite. Zatoa, kako
dr`ava, mora da vospostavite to~na
i seopfatna baza na podatoci za
zemjodelskite doma}instva. Na{eto
Ministerstvo za zemjodelstvo ima
38 razli~ni bazi na podatoci.
4. Ste bile vo Makedonija i
prethodno. ^uvstvuvate li
napredok vo razvojot na zemjodelstvoto?
- Rabotite se podobruvaat i vo
makedonskoto zemjodelstvo. Posleden
pat bev tuka vo 2000 godina kako minister
za zemjodelstvo i ottoga{ e
poka~eno i nivoto na organiziranost
na farmerite i na instituciite. Toa
e golem napredok. Isto taka, Ministerstvoto
treba da obu~i mnogu lu|e
za koristewe na parite od Unijata, so
pomo{ na jaki regionalni koordinativni
centri. Toa ne e materija {to
treba da ja znae samo odreden, tesen
krug na lu|e. Vo Slovenija, Ministerstvoto
za zemjodelstvo i Plate`nata
agencija napravija dobra informativna
programa za zemjodelcite, koi
bea obu~eni preku na{ite sovetodavni
slu`bi. Gi obu~ivme za IPARD
- koi dokumenti treba da se popolnat,
kakva e postapkata, koga treba da
po~ne procesot na aplikacija. Tuka
nema improvizacii. Zna~ajno e da se
znae deka zemjodelcite koi sakaat
da dojdat do pari od Unijata mora da
imaat odreden procent na u~estvo vo
realizacija na investicijata. Toa e
problem za na{ite farmeri. Drug uslov
e {to investicijata mora da se realizira,
a potoa da se dobijat parite.
Sepak, slovene~kite zemjodelci gi
iskoristija parite.
Vo slovene~kata komora za zemjodelstvo i {umarstvo, so sedi{te vo Qubqana,
~lenuvaat 112 iljadi sopstvenici na zemjodelsko zemji{te i {uma. Taa vrabotuva
320 sovetnici, 400 kontrolori i selekcioneri za stoka, niz osum regionalni
zavodi i edna glavna kancelarija. Ima i posebna institucija vo Maribor
koja raboti na kontrola i sertificirawe na ekolo{koto proizvodstvo
na hrana. Taa e partner na Ministerstvoto za zemjodelstvo, Plate`nata
agencija, Vladata, Sobranieto, zastapuvaj}i gi interesite na svoite ~lenovi
pred doma{nite i me|unarodnite institucii. Komorata gi zastapuva
svoite ~lenovi pred site institucii vo dr`avata. Isto taka, imaat pravo da
gi sledat site propisi i da davaat zabele{ki i sugestii za podobruvawe na
uslovite za rabota i `iveewe. Zaedno so sovetodavnite slu`bi, gi podgotvuva
farmerite da zemat pari za pottik na zemjodelstvoto i ruralniot razvoj.
Pretsedatel na Komorata, od minatata godina, e porane{niot minister za
zemjodelstvo na Slovenija, Ciril Smrkoq.
5. Dali edukacijata e dovolna
da se iskoristat site sredstva
{to gi dava Unijata?
- Osven edukacijata, mora da se po­
~ne i so ubeduvawe na zemjodelcite
ka ko da gi koristat parite. Nie prvo
u~e vme kako treba, a koga nau~ivme,
ze_mame pove}e pari za razvoj na na­
{eto zemjodelstvo. Za toa treba da
se ubedat i va{ite zemjodelci - tie
mo ra da nau~at kako funkcionira toj
si stem. Slovenija ima{e sli~ni mer ­
ki za razvoj na zemjodelstvoto u{te
pr e d da vleze vo Evropskata Unija, taka
{to slobodno mo`am da ka`am de ka
na{ite farmeri ne u~ea samo ~e tiri
godini, tuku kontinuirano od 1992
godina, vedna{ po osamostoju vaweto.
U{te toga{ se postavi nov sistem na
ruralen razvoj.
6. Kakvi se posledicite od
ekonomskata kriza vrz zemjodelskiot
sektor vo Slovenija?
Na{ite zemjodelci gi ~uvstvuva at
posledicite od krizata. Padnaa otku
pnite ceni na zemjodelskite proizvodi,
agroindustrijata s# po te {ko
ja prodava hranata {to }e ja proizvede.
Pred izvesno vreme iz gu bi vme
del od italijanskiot pazar za mleko.
Zagri`eni sme bidej} i ne ma merki
so koi{to }e im se pomo gne na zemjodelcite
i, spored na{i pro cenki,
dokolku prodol`i ovaa si ­ tuacija,
tie mo`e da izdr`at u{te nekolku
meseci. Nekoi farmi } e mora da go
prodadat dobitokot i da prestanat
so rabota.
8 | MOJA ZEMJA

Agencija za potTiknuvawe na razvojot na zemjodelstvoto Sovet
Brucela razmisli!!!
Sekoe zarazeno ili bolno @ivotno e @ Iv
podvi@en izvor na zaraza so bruceloza
Pi{uva: Il~o Morolov, APRZ [tip
Iako `ivotnite, na prv pog
led, se potpolno zd r a vi
i ne poka`uvaat klini~ki
si m p tomi na zaboluvawe,
tie do `ivotno pro do l`uvaat da go
la ~ at pre dizvikuva~ot na bolesta
so mle ko to ili so genitalnite
isce doci. Bo le sta naj~esto
se {iri so hrana, vo da i
polov akt. Najalarmantna
e so sto j bata
so ovci te i ko zite.
Bakte ri jata
pre dizvikuva~
e prisutna vo
og ro men broj vo
abo rtiraniot
fe tus, vo vaginalni
iscedoci po
abo rtus ili normalno
poroduvawe i
Brucelozata e zarazna bolest
na nekoi vidovi `ivotni. Od nea za
bo luvaat i lu|eto, predizvikana od
ba kterijata od rodot Brucella. Kaj
na rodot e poznata kako Malte{ka
tre ska. Brucelozata e pro{irena
me |u ovcite, kozite i govedata, no
e opasnost i za sviwite, ku~iwata
i nekoi divi `ivotni. Naj~esto se
{i ri me|u `ivotni od isto stado,
pre ku direkten kontakt na zdravi
so bolni `ivotni ili so okolina
ili predmeti koi se kontaminirani
so predizvikuva~ot na bolesta.
Sekoj slu^aj
na abortus,
mrtvora\awe,
zadr@ana placenta,
vedna[ da se prijavi
vo veterinarnata
stanica za da se
utvrdat pri^inite
za ovie pojavi.
Mo`e da se inficira i ~ovekot pri
direkten kontakt so volna, ko`a,
me so i proizvodi od meso i mleko
koi poteknuvaat od infi ci rani
`i votni. Infekcijata nastanuva i
pri ishrana so nesva re no mleko i
mle~ni produkti od zarazeni ili
bolni `ivotni. O s o beno opasno e
konzumirawe „ml a do sirewe”, odno
sno sirewe od nepasterizirano
mle ko koe e ~u vano pomalku od 90
dena pred upo trebata. Infekcijata
e mo`na i pri vdi{uvawe na
pra v ili vodeni kapki kontaminir
ani so bruceloza.
10 | MOJA ZEMJA
vo pla ce n tata. Zabolenite ovci i
ko zi, naj ~e s to, abortiraat pri gravidnost
od 3 do 5 meseci. Isto taka
zaboluvaat i ov n i te, koi dobivaat
vospalenie na zgl o bovite i reproduktivnite
or gani.
Prevencija od bruceloza
- najevtin lek
• Hi gienata vo trl
o t o ili {tala ta
spre ~uva {i r e we
na bo le sta
• Ne {tetno
otstranete gi abortiranite
fetusi
i mr tvo r o deni
ja gni w a (ja riwa)
• Pri po ma g awe vo
po ro dot, za do l`i te l no
Najdobra za{tita e sveduvawe na
bolesta na nezna~itelni ra z me ri:
• Vo nemo`nost da se primeni narodnata
„podobro da se spre~i otkolku
da se le~i” i soo~uvaj}i se
so faktot deka bolesto namesto
da se namaluva se pove}e se zgolemuva,
a raste i brojot na zaboleni
lu|e, mora da se razmisluva za
dopolnitelni merki i aktivnosti
(pokraj besprekornata primena
na Programata za suzbivawe i
iskorenuvawe bruceloza)
-
• Vklu~uvawe i na drugi insti tu
cii ko i }e pridonesat kon re -
{avawe n a problemot: na u ~ n i
insti tu c i i, sovedota vni institu
cii, sto ~a rski zdru `e ni ja
Sproveduvawe na zaedni~ka ma-
•
sovna kampawa
• Promena na priodot i gradewe
sorabotka i doverba na relacija
nauka-sovetnik-farmer
• So primena na ovie merki i
ak t i vnosti mo`e da se spre~i
naj golem del od zagubite predizvikani
od bolesta i da do j-
de do celosno iskorenuvawe na
bo lesta.
nosete gumeni ra ka vici i pre stilki,
a potoa izmi jte se so sapun
i voda
• Re dovno ~istete go |uberto, seno
to i postilkata, a nejzinoto
ra sfrlawe po poleto vr{ete go
po sle najmalku tri nedeli
• Vr{ete redovno ~i s t ewe i dezinfe
k c i ja na predmeti t e , obje kt i -
te i pro sto rot vo koj pre sto ju vale
`i vo tni te
• Pasterizirajte go mlekoto pri
negovata pre rabotka vo si rewe
• Ne vr{ete na ba v ka na novi rasp
lo d ni grla od regio ni ka de
bolesta e di ja gno sti ci ra na
• Novokupe ni te `ivotni mo ra da
imaat Uve renie za zdra s tve nata
so st o j ba na `ivotni te i mora,
najmalku 30- de na, da bidat izolirani
pred da se me{aat so drugi
te `ivotni
• Da se izbegnuvaat premini i pasi{ta
kade prestojuvale za bole
ni `ivotni vo izminatite 2
meseci
• Da se izbegnuva koristewe na
tr la, predmeti i oprema za
transpo rt koi bile vo kontakt so
`i votni s o nepoznata zdravstvena
sostoj ba (celosno mehani~ko
~istewe i dezinfekcija na objektite
i o pre mata)
Podvi`en
izvor
na zaraza

Integralna i navremena
za[tita
Pi{uva: Bo`anka Kuzmanova, APRZ Kavadarci
Pravilna i redovna za{tita na modriot patlixan
SOVET
[teti
Za uspe{no i rentabilno proi
zvodstvo na modar patli xan
mo ra da se primenuva at komplek
sni i ra zno vi dni merki za za­
{ ti ta. Tie treba da se primenuvaat
inte gralno i na vreme. Osnovna merka e
da se poznavaat pri~initelite na bolestite,
{tetnicite i na~inot na ni ­
vno suzbivawe. Za da se postigna t visoki
i kvalitetni prinosi, za{titata
na ovaa kultura mora da bi de efikasna
pri proizvodstvoto na rasad, kako
i po rasaduvaweto vo tekot na celata
vegetacija. Za ovaa cel redovno
i pravilno treba da se primenuvaat
agrotehni~ki i hemiski merki, bidej}
i izostanuvaweto na edna od niv mo`e
da predizvika katastrofalni posledici
po prinos i kvalitet.
Kaj modriot patlixan, najzastapena
bo lest e plamenicata (fitofto­ra
investa ns), lisnata damkavost (alternari
ja solani), a {tetnici koi go napa|aat
se ko mpirovata zlatica (leptinotaresa
de cimilineata), lisni vo{ki
t ri psi i ci ka di.
Za celosna i pravilna za{tita
na modriot patlixan od lisnata damkavost,
vo zemjodelskite apteki ima
{i rok spektar na fungicidi: kontaktni
i sistemati~ni od pove}e hemisk
i industrii.
Fungicidi: ridomil gold, kuprocin
su per, bravo pesto, mankozep, kvadris
i drugi.
Sistemik: forum star, eden od najdobr
i_te za suzbivawe na plamenica.
Hemiski sredstva za borba
protiv {tetnicite:
1. Kompirova zlatica: Aktara, Komfidor,
Regent, Fastak 10 sc, Talstart
10 ec.
2. Crven pajak: Vertimek, Omite i
mnogu drugi.
3. Lisna vo{ka: Karate 2,5 ec, Pirimor,
Komfidor, Aktara, Cess, Hromorel
i dr.
4. Pepelnica: Tilt, Topast, Bumper i
drugi.
Za{titata se vr{i redovno, od 7
do 10 dena, vo zavisnost od pojavata na
bolesti i {tetnici kaj ovaa gradinarska
kultura.
Problemi za odgleduva~ite na lucerka
SOVET
Pogolemi povr{ini, no i problemi
Pi{uva: Van~o Zahariev, APRZ Vinica
Kako rezultat na struktural
nite promeni vo zemjode l­
skata realnost na pod ra ~­
j eto na op{tinite Vinica
i Ko~ani, vo poslednite 20 godini,
se zgo lemi brojnosta na odgleduvan
krup en dobitok. Ova zgolemuvawe dovede
i do zgolemuvawe na povr{inite
pod fura`ni kulturi vo strukturata
na odgleduvani kulturi.
Zna~ajno mesto vo zgolemuvawe na
po vr{inite pod fura`ni kulturi zazema
lucerkata. Ova se dol`i na nejziniot
kvalitativen sostav, prave j­
} i ja nezamenliva po mnogu svojstva.
So zgolemuvawe na povr{inite se
zgo lemuvaat i problemite so koi se
sre }avaat i }e se sre}avaat nejzinite
odgleduva~i.
Ovie problemi, pred se, proizleg u_
va at od zgolemuvaweto na prisustvo
na bolesti, {tetni insekti i parazitni
rastenija.
Dodeka problemite so bolesti
i {te tnici, se u{te ne se vo izraz,
prob lemot so parazitnoto rastenie
kuskuta (Cuscuta sp), od koja naj­
{teten e vidot Cuscuta epithymum
(vo ovoj region se narekuva `olta
tre va, svila ili zmijarka), e mnogu
iz ra zen i nanesuva golemi {teti na
od gle duva~ite. Problemot nasta ni
i opstojuva poradi nezapazuva we na
osnovnite fitosanitarni i agro tehni~ki
merki vo odgleduvaweto, ka ko
{to se: upotreba na sopstveno se me
ili seme od nepoznato poteklo, neko
ntro lirana ispa{a na dobitokot
(dvi `ewe po zarazeni i nezarazeni
pov r{ini) i drugi merki.
Za da se suzbie ovoj parazit ili
da se stavat {tetite vo ekonomski
prifa tlivi granici, potrebno, e:
1. naj prvo, treba da se napu{ti upotre
bata na seme od sopstveno
pro izvodstvo bidej}i e zagadeno
so seme od `olta treva i nema mo­
` no sti za ~istewe;
2. ne treba da se koristi {talsko |u ­
bri vo koe ne prele`alo vo nabi ena
so stojba pove}e od 4 meseci i da
pra vat ispa{a na dobitok so premin
od zarazeni vo nezarazeni pov
r{ini;
3. pa razitot treba da se okosi koga
op fatil mala povr{ina i ne procve
tal. Potoa, okosenata masa se
iz ne suva nadvor od parcelata, se
su {i i se spaluva. Okosenosto me s­
to se isprskuva so po litar na kvadra
ten metar 10% rastvor |ubre
{a litra (NH4NO3) ili 5% rastvor
si n kamen (CuSO4 • 5 H2O).
Do kolku `oltata treva ve}e cvetala
i ima seme, toga{ se vr{i okosuvawe
na zafatenata povr{ina i na
u{ te eden metar nezafaten pojas, pri
{to masata se ostava da se pro su {i.
Po ova, se dodava slama i se gori. Po
izgo ruvaweto, taa povr{ina se prevr
tuva so lizgar na dlabo~ina po golema
od 6 santimetri, po~nuvajki od
periferijata kon centarot.
Pokraj navedenite merki, vo suz
b i vaweto mo`e da se upotrebi 15
% rastvor |ubre {alitra (1,5 kg./10
li tri/voda), pri{to treba da se isp
r ska 3-5 litra na metar kvadraten
za fatena povr{ina. Ili, polesno i
mno gu dobri rezultati dava rasf r l­
a we na 500-700 kilogrami na hektar
|u brivo {alitra (NH4NO3) pred ili
ve dna{ po navodnuvaweto ili po
obe men do`d.
Dobri rezultati se postignuvaat
i so tretman od 0,25 % rastvor
(25ml./10l.voda) na eden od slednive
pre parati: Raundap, Herbacor, Boom-
Efe­kt, Glypfogan-48 SL i Glifpin so
koi se tretira 3-7 dena po koseweto
pre d da po~ne bujniot raste` (8-10
sm visina na lucerkata). Vo novita
li teratura se naveduva deka koncen
tra cijata mo`e da bide 0,7% (70
ml./10 l.voda) za tretman na zafatenata
povr{ina.
AVGUST 2009 | 11

Zemjodelski informaciski sistem
MZ[V
Sobirawe podatoci
na edno mesto
Vospostavuvaweto na ovie sistemi ]e zna^i posta
vuvawe efikasni politiki, koi ]e se baziraat
na potrebite i problemite vo sektorot, za namaluvawe
na nepravilnostite i zloupotrebite,
za podobra kontrola i procenka na efektite od
sprovedenite politiki
Informacii za efikasna
zemjodelska politika
Makedonija dobi Zemjodelski
in fo rmaciski sistem (ZIS)
koj se vospostavuva zaradi
de finirawe i sproveduvawe
efikasna zemjodelska politika i
po litika na ruralen razvoj, kako i za
obe zbeduvawe podatoci za potrebite
na resornoto Ministerstvo za zemjodelstvo,
{umarstvo i vodostopanstvo.
ZIS pretstavuva zbir od integrirani
si stemski alatki koi se bazirani na
so odvetna informati~ka tehnologija
(IT) i infrastruktura vo instituciite
koi, isto taka, treba da ovozmo`at
pri birawe na ovie podatoci za zemjodelstvoto
i ruralniot razvoj, nivno
po t v rduvawe preku analiza i distribuirawe
do krajnite korisnici. Vo s p­
o s tavuvaweto na ovie sistemi }e zna~i
po stavuvawe efikasni politiki, koi }
e se baziraat na potrebite i problemite
vo sektorot, za namaluvawe na
ne pravilnostite i zloupotrebite, za
podobra kontrola i procenka na efe
ktite od sprovedenite politiki.
Vsu {nost, integriraweto na ovie razli
~ni bazi na podatoci i registri,
spored MZ[V, }e gi olesni procedurite
za aplicirawe na zemjodelcite za po d­
dr{ka i }e obezbedi korisni podatoci
za delovniot sektor. Vospostavuvaweto
na elementite na ZIS, osobeno delovite
na Integriraniot administrativen
i kontrolen sistem (IACS), se
edni od najzna~ajnite kratkoro~ni
pri oritetni obvrski od procesot na
in tegrirawe na makedonskoto vo EU
ze mjodelstvoto, definirani vo Nacionalnata
programa za prisposobuvawe
kon evropskoto zakonodavstvo.
So glasno zakonskite obvrski, MZ[V
od 2007 godina po~na so izgradba na
seopfaten sistem na zemjodelski info
rmacii preku postavuvawe na ovie
potsistemi. Za postignuvawe na
po g olem del od institucionalnite
re formi vo zemjodelskiot sektor za
pri spo sobuvawe na politikite i in s­
t i tu ci ite vo soglasnost so barawata
od procesot na pristapuvawe kon EU,
Vladata odobri proekten paket (poddr`an
od zaem od Svetskata banka) nare~en
„Zajaknuvawe i pristapuvaweto
na makedonskoto zemjodelstvoto kon
EU” (ASAP). Odnosno, iako opfatot na
ZIS mo`e da bide razli~en od zemja do
zemja, sepak vo EU i zemjite koi preten
diraat da bidat nejzini ~lenki, se
pre poznavaat slednive t.n. nose~ki
sto lbovi na sistemot: 1) Zemjodelski
sta t istiki so Ekonomski smetki za
zemjo delstvo (EAA);
Paleta proizvodi vo ZPIS
MZ[V od po~etokot na 2008 godina
prezede niza aktivnosti vo nasoka na
sozdavawe na uslovi za postavuvawe
ZPIS preku formirawe na Oddele n­
i e za sledewe na pazarite na zemjode
lsko-prehranbenite proizvodi vo
MZ[V, izbor na grupite na proizvodi,
pazari i reporterite koi gi pribiraat
i dostavuvaat pazarnite poda
toci. Od oktomvri 2008 godina
MZ[V zapo~na so pilot-pribirawe
na cenite od definiranite pazari
pre ku koi se odviva najgolemiot obem
od prometot so soodvetnite proizvodi
i koi po{iroko vlijaat na
formiraweto na cenite (pazari na
ma lo i golemo, prerabotuva~i i otkupuva~i
na ovo{je i zelen~uk, melnici
i trgovci na osnovni inputi). Kako
po ~etni grupi na proizvodi za koi
se pribiraat ceni se izbrani ovo{je
i zelen~uk, `ivi `ivotni i meso,
`itarki i osnovni inputi vo zemjodelskoto
proizvodstvo. Podatocite
se pribiraat od strana na del
od vrabotenite vo deset podra~ni
e dinici na MZ[V i direktno od pravnite
lica vklu~eni vo sistem ot.
Pribiraweto na podatocite od spomenatite
pazari se odviva tekovno,
so namera za etapno pro{iruvawe na
obemot na opfat po proizvodi i pa ­
z a ri i podobruvawe na kvalitetot
na sistemot. Od po~etokot na 2009
go dina e planirano dopolnuvawe na
li stata na opfateni proizvodi so
mle ko i mle~ni proizvodi.
2) Mre`a za smetkovo dstveni podatoci
od farma (FADN) i 3) Zemjodelski
pazaren in fo r ma c i s ki sistem (ZPIS),
dopolne ti so a dmi ni stra ti vni te
sistemi za evidencija i re gi stra cija
na zemjo delskite sto pa n s tva vo 4) Edinstven
re gistar na zemjo de lski stopanstva
(Fa rm registar) i ze mjodelsko
zemji{te vo 5) Sistemot za identifikacija
na ze mji{ni parce li (LPIS).
Tie, od druga strana, se so stavni elementi
i vo fu nkcija na Inte griraniot
administrati ven i ko ntrolen sistem
(IACS) za primena i mo ni toring na politikite
za direktni pla }awa i rural
e n razvoj.
AVGUST 2009 | 13

P^ELARSTVO
Iskustvo na Institut za p~elarstvo od Rusija
I p~elite [tedat energija
Napi{ale: Prof. Lebedova V.P,
Prof. Irenkova N.V, Prof. Lebedev V.I.
Prevela: Berta Kitinska
Procesot na dobivawe i podgoto
vka na hranata e slo`ena
i komplek s na aktivnost vo
o dnesuvaweto na p~elnoto
se mejstvo. Za formirawe na eden tovar
cve ten pr av, p~elite posetuvaat od 7
do 20 cvetovi, dodeka za ispolnuvawe
na medniot `eludnik so nektar pravat
od 250 do 1446 poseti. „Mehanizmite
so koi se obezbeduva sobiraweto hrana,
so minimalna potro{uva~ka na
ene rgija, pridonesuva do zgolemuvawe
na sobira~kata funkcija. Se slu~uvaat
dla boki fiziolo{ki promeni vo
organi zmot na p~elata koi na stanuvaat
pri nivnata podgotovka za izletni~ka
rabota. Kaj edinkite ko i se podgotveni
za izvr{uvawe na ov ie funkcii
se namaluva `ivata ma sa (prose~no
za 36%), se zgolemuva spe cifi~noto
zna~ewe na muskulite i na rastot,
odnosno na „nosivosta”. Po toa, naglo
Nektarot go sobiraat p~elite od
tri grupi: izvidni~ki, prima~ki i
sobira~ki. P~elite izvidni~ki se mno ­
gu aktivni edinki koi tragaat za hrana,
informiraat za toa kade se nao|a i
gi mobiliziraat p~elite so bira~ki za
nejzino iskoristuva we. Dodeka cvetovite
la~at nek ta r, p~elite sobira~ki
i p~elite izvi dni~kii letaat, go sobiraat
i go nosat vo ko{nicata. Po
presta no k na izla~uvaweto na nektarot,
so bira~kite se vra}aat vo
gne zdo to i spokojno sedat na sa}eto
vo o~e kuvawe na nov signal za pojava
na hrana vo prirodata. P~elite
izvi dni ~ ki prodol`uvaat intenzivno
da ja istr`uvaat okolinata, odre
du vaj}i go prisustvoto na nektar
vo cvetovite, negovoto izobilstvo,
do stapnost i sodr`ina na {e}erot.
Ne o phodnosta od vakvi aktivnosti e
po vrzana so toa {to cvetovite la ~ at
ne ktar periodi~no, koj zavisi od meteorolo{kite
uslovi, vremeto vo tekot
na denot i drugi faktori. Ra bo tata
na p~elite izvidni~ki do z vo luva
navremeno i brzo p~elite so bi ra~ki
da se preorentirat vo is ko ristuvawe
na produktivnite pa {i, zgolemuvaj}i
ja efikasnosta vo rabotata vo sobiraweto
hrana na p~e lnoto dru{tvo.
14 | MOJA ZEMJA
se namaluva volumenot na srednoto
crevo (prose~no za 63%) i se pojavuva
mestoto neophodno za ra zmestuvawe na
medniot `eludnik koj se zgolemuva so
polnewe na nektarot”, ve lat od Institutot
za p~elarstvo od Ru sija.
Procesot za nao|awe nektar mo`e
da se smeta za mehanizam za za{teda na
hrana. Ako sekoja p~ela postojano bi ja
vr{ela ovaa funkcija, toa bi pretstavuvalo
nepotrebno tro{ewe na zalihite
hrana. Vo podgotovkata na hranata,
va`na uloga imaat prima~kite
p~e li (tretata grupa), osobeno kon
obi lnata pa{a. Tie ja primaat hranata
donesena od sobira~kite p~eli vo
ko {nica i so toa gi osloboduvaat od
po natamo{na rabota. „P~elite, bez
za stoj, baraat pa{i, istra`uvaj}i gi
izvo rite na nektar”, veli Ribbands.
„Ne ktarot koj ima pomalku od 4,5% saha
ro za, p~elite ne go koristat. Toj mo_
ra da bide od 20-66%”, veli naukata.
Ta ka, pri 17% koncetracija, p~elite vo
me dniot `eludnik sobiraat prose~no
42 miligrama hrana. Pri 34% - 55 i
pri 68%- 61 miligram hrana. Koncetra
cijata na {e}erot vo nektarot vlijae
na brzinata vo sobiraweto, ja odreduva
dol`inata na negovata prerabotka
i tro{okot na energija. Nektarot koj
se nosi vo ko{incite sodr`i 50%
vo da prose~no. Za da se zabrza isparu
vaweto na vlagata, p~elite go raz
m e stuvaat vo najtoplite mesta na
gne zdoto (vo blizina na legloto) i gi
sta vaat kapkite vo }eliite.
Ekert e eden od prvite koi zaklu~il
de ka p~elite izletni~ki (do
80%) sobi raat hrana na rastojanie
do 750 metri od p~elarnikot. Iako,
Nakaktivni se p~elite izvidni~ki
po e dine~no obele`ani edinki se zabele`ani
i na rastojanie od 3.4 - 4.2
km. Podocna ubedlivo se doka`alo deka
naj ekonomi~niot let na p~elite e vo
gra nicite na 750 metri. Na patot do
do ma, dolg 500 do 750 metri, p~elite
tro {at 43% od sobranata hrana. Pri
oda le~enost na p~elarnicite od 3
kilo metri, nosat samo 1/3 nektar.
Najmedonosnite podra~ja, p~elite
so bira~ki gi markiraat so fermonona
sonovata `lezda. Cvetovite koi ne
sodr`at nektar gi obele`uvaat so
repe lent (odbiva~ka) supstancija. So
toa zna ~itelno go zgolemuvaat rezultatot
na rabotewe vo sobiraweto hranata.
Naj dobrite uslovi za sobirawe i
prerabo tka na nektarot, reguliraweto
na vla`nosta i temperaturite, po magaat
vo postoe~kite biolo{ki optimumi
na ja~ina na p~elnoto dru{tvo
(50-60 iljadi rabotni~ki) za vreme na
gla vnata pa{a. Za toa vreme, p~elite
odgle duvaaat mali legla i sobiraat
cve ten prav. Za sporedba so rabotata vo
ju ni, vo period na razvoj na dru{tvata,
cveten prav sobiraat 50-51% p~eli sobi
ra~ki, za vreme na pa{ata nosat samo
5-10%, a avgust 12- 15%. Vo tekot na
godi nata, p~elnoto dru{tvo go namaluva
brojot na ~lenovi. Vo periodot
ko ga ima izobilstvo na hrana (krajot
na juni i po~etokot na juli), dru{tvoto
ima m maksimalen broj p~eli (do 80 iljadi
edinki). Kako {to se bli`i esenta,
se namaluva cvetaweto na medonosnata
pa {a i zakonomerno, se namaluva i brojot
na insekti (do 15 iljadi). Vo zimskiot
period se vospostavuva biolo{ki
opti mum na ja~ina so minimalna po tro­
{u va~ka na hrana i energija.

Tradicionalno poluvekovno p~elarewe
P^ELARSTVO
50
godini
so p^elite
Pi{uva: Almira Papi}
85-godi{niot Pavle Bo{kovski od
selo Selce, kru{evsko, pove}e od polovina
vek odgleduva p~eli. Nekoga{ imal
50 sandaci i 30 ko{ari, no sega ima
samo 25 sandaci so p~eli. Pravi ko{ari
za p~elite, koi se sostojat od dva dela:
osnovica i povit. Osnovicata mo`e da
bide od cre{a, sliva, leska, a oklopot
se pravi od povit koj raste po drvjata.
Otkako }e se splete, taa se lepi so
govedska lepe{ka, a za da se privle~t
p~elite i da ostanat vo ko{arata, taa
se prema~kuva so materka. Toj otkriva
na kakov na~in proizveduva vosok,
propolis i polen. „Pri sobirawe na
medot, p~elite ja sobiraat i bilnata
Medot ne se vadi od ramkite s# dodeka dobro ne sozree, otkako p~elite }e gi
zape~atat ramkite. P~elite se na~aduvaat za da slezat vo dolniot magacin, a
onie koi }e ostanat na ramkata, so specijalna meka ~etka poleka se turkaat vo
magacinot. Od celiot sandak se vadat ramkite i potoa, so specijalna viqu{ka,
go otvoraat gorniot sloj na vosokot. „Se stava vo centrifuga kade {to se cedi
medot. Potoa, medot se cedi so cedalka i taka procedeniot med se stava vo tegli
ili kofi. Iscedenite ramki se vra}aat nazad vo sandakot za povtorno da
po~nat da gi polnat. Toj dodava deka dokolku medot ne e dobro sozrean, mo`e da
skisne”, veli dedo Pavle.
Godinite ne se pre~ka za p~elarewe
smola od pupkite na odredeni drvja i
grmu{ki, posebno od brezata. Bilnata
smola e obvitkana okolu papkata. Taa
e glavna „surovina” za proizvodstvo
na propolis, a p~elite so nea „dezinficiraat”
vnatre, vo ko{nicata. So
nego gi popolnuvaat puknatinite, gi
pokrivaat izvalkanite delovi na sandacite.
Osven toa, polenot, kako cveten
prav, na p~elite im slu`i kako hrana.
„P~elite go sobiraat od cve}iwata i
go skladiraat vo }eliite. Pri svoeto
vra}awe vo ko{nicite, p~elite mo`e
da nosat od 8 do 15 miligrami polen.
P^ELARSTVO
Krajot na letoto - po^etok na nova sezona
Pi{uva: Silvana Jovanova
Sovremenata p~elarska pra
ktika go izbegnuva prirodnoto
roewe bi d e j}i e
porizi~no i ima pomali prinosi.
Spored Riste Ololovski, p~elar
od skopska Kisela jabuka, tokmu
avgu st i juli se idealni meseci za
fo rmirawe novi p~elni semejstva po
ve {ta~ki pat. Ololovski poteknuva
od p~elarska familija. Za sebe veli
deka cel `ivot e so p~elite. Ima
stotina p~elni semejstva na tri
lokacii, Vodno, Lazaropole i po kraj
rekata Radika. Iskustvoto go nau~ilo
deka kontroliranoto roewe
na p~elite, postojanite proverki
na ko{nicata i navremenata zamena
na starata i iscrpena matica
so nova matica se klu~ za uspeh. Toj
ob ja snuva deka najdobar na~in da se
fo rmira novo p~elno semejstvo e dokolku
od sekoja posilna zaednica
se zemat 1-2 ramki so leglo, p~eli i
hra na. Potoa od 5-6 takvi ramki da
se formira semejstvoto na koe vedna{
}e mu se dade oplodena mlada
ma tica ili ve}e sledniot den }e se
vne sat dva zreli ma ti~nici.
Ololovski veli deka vo avgust,
vsu {nost, po~nuva novata sezona
za p~elarite. Osven vo podra~ja kade
{to se odgleduva son~ogled ili
ka de {to ima soodvetni uslovi,
ovoj mesec pa{ata e namalena, a nastapuvaat
i intenzivnite letni gore{tini.
Zatoa, neophodno e site
p~e lni semejstva detalno da se pregledaat
i da se posveti posebno
vni manie na maticata, na op{tata
so stojba na samoto semejstvo, kako i
na rezervite so hrana.
Mo`e da bideme sigurni deka
novo formiranite semejstva se po d­
gotveni za zima samo ako do sredinata
na avgust sekoe p~elno semejstvo
gi obezbedi neophodnite rezervi so
hra na do slednata prolet. Dokolku
od odredeni pri~ini semejstvoto
ne uspealo da se snabdi so dovolno
hra na, se prepora~uva p~elarot da
Juli i avgust se idealni
meseci za formirawe
novi p^elni semejstva
po ve[ta^ki pat, no mora
da se vnimava na hranata
i prihranuvaweto. Ovoj
mesec, p^elite treba da
obezbedat dovolno med i
cveten prav za da prezimat
ili p^elarot treba
soodvetno da gi prihrani
im pomogne da gi nadopolnat rezervite.
Voobi~aeno, kako dopolnitelna
hrana, na p~elite im se da va
cvrsta i te~na hrana. Spored Ololovski,
„zimnicata” koja treba da ja
imaat p~elite vo avgust ne smee da
bide pomala od 15 kilogrami za edno
semejstvo. Za kraj, Ololovski sovetuva
da ne se zaboravi da se smali
otvorot na poletalkata i da se
vnimava na ventilacijata.
AVGUST 2009 | 15

KAMPAWA
Prodol@uva kampawata
„Zdrava
hrana
i to^ka!”
Kampawata „Zdrava hrana
i to ~ka!” prodol`uva. Na
dvata edukativni seminari,
vo or ganizacija na
Upravata za ve terinarstvo i Ministerstvoto
za zemjo delstvo, {umarstvo
i vodostopa nstvo vo Skopje
i Ohrid, pominaa okolu pedeset
prets tavnici na makedonski kompanii
od se verozapadniot i jugozapadniot
del na Makedonija koi
treba da imple mentiraat HACCP
sistem. „Celta na seminarite e da
se educiraat operatorite so hrana
od `ivotinsko poteklo za istorijata
i detalite za ovoj sistem, pri­
~inite i preduslovite za negovo voveduvawe,
nivnite zakonski prava i
obv rski, kako i za nivnata uloga vo
pro izvodstvoto na bezbedna hrana”,
ve lat od ovie institucii.
Eksperti predava~i na seminarite
se Katerina Kostadinova od kom
panijata „Integrirani sistemi za
kvalitet” i Hrvoje Vidalina, ekspert
za ocenuvawe sistemi za bez
bednost na hrana od kompanija ta
SGS ADRIATICA od Hrvatska. Vo septemvri
e predvideno da se za okru`i
teoretskiot del od edukati vniot
segment na kampawata so re alizacijata
na tret seminar, po {to
}e zapo~ne sproveduvawe na prakti~niot
del od obukata na oper
atorite so hrana od `ivotinsko
po teklo preku ~etiri poseti na
ko m pa nii koi ve}e implementirale
HACCP sistem.
Kostadinova i Vidalina
so mediumite
Prvo teorija, potoa
poseti na kompanii
„Jajca“
na steblo
Nevoobi~aeni domati za na{e podnebje GRADINARSTVO
Pi{uva: Todor Stoj~evski
Odli~no
slatako
Minuva~ite pra{uvaat dali
rastat jajca na stebloto
Vo bav~ite na dojrananki
te Anka Veselinovi} i
Milka \akovi} rast a t ne ­
voobi~aeni doma ti za make
donskoto podnebje. Sedum de seti
o sumgodi{nata Anka, vo svo jot
dv or vo seloto Sretenovo, ~uva domati od Izrael. Tie se mali kako ri bizli.
Obvi tkani se so ko{ulica, koja mora da se otstrani za da se dojde do domatot.
Baba Anka gi proizveduva pove}e od deset godini. Veli deka ne gi see,
tu ku deka sami niknuvaat od semeto {to padnalo od prethodna ta be rba. Po
ni knuvaweto, taa pravi red vo bav~ata. Rodot go bere vo juli i avgu st. „Pravam
slatko, koe go davam na prijatelite i na semejstvoto. Doma tot e mnogu
l esen za odgleduvawe. Ne bara nikakva za{tita, tuku sa mo agrotehni~ka
obrabotka, kako sekoja zemjodelska kultura „, veli baba An ka.
Nejzinata sogra|anka i pet godini pomladata dojran~anka, Milka \akovi},
proizveduva domati kako „jajca „. Vsu{nost, tie se beli, a koga }e
sozre at, dobivaat `oltenikava boja. „Gi sadam vo maj, a gi beram vo septemvri,
oktomvri. Domatite se specijalizirani za pravewe slatko. Se kopaat,
no ne baraat za{tita. Ra|aat mnogu, kako jajca na steblo.
AVGUST 2009 | 17

OVO[TARSTVO
Letna rezidba kaj ovo{kite
Rezidba za
popravka na gre[kite
Pi{uva: Daniela Kr`ovska, dipl. in`. agronom
Grankite baraat
pravilna polo`ba
Pokraj zrelata rezidba vo
ve getacija, mo`e da se vr{i
u{ te edna rezidba - letnata
rezidba. Taa gi poprava
eve ntualnite gre{ki od zimskata
re zidba, a pokraj toa ja odr`uva i
kru nata koja sme ja izbrale. Krunata
treba dobro da bide osvetlena
za da go izbegne zasen~uvaweto i
ogo luvaweto na vnatre{niot del
i so toa }e se spre~i rodot da se
pre mesti na nadvore{niot del od
kru nata.
Prednosti:
- So otstranuvawe na vi{okot
gra nki i grankite so nepovolna
po lo`ba, sredinata na krunata }e
do bie pove}e osvetluvawe, a }e se
akti viraat i dolnite papki;
- Ostavenite granki so pravilna
po lo`ba }e dobivaat pove}e hrana,
po ve}e jaglehidrati i so toa podobro
}e podnesuvaat niski temperaturi;
- Plodovite }e bidat pooboeni;
-Poradi delumno gubewe na ze lena
ta masa, sozrevaweto }e se za bavi,
a plodovite podobro }e se za ~uvaat;
- Se namaluva vremeto za zimska
re zidba;
- So zelenata rezidba go spre­
~uvame intenzivniot rast vo slednata
godina, osobeno vo predelot
na vrvot na stebloto;
- So ovaa rezidba podobro narastuvaat
napravenite rani;
Vreme na izveduvawe: letnata
re zidba se pravi vo ovoj mesec, kako
i juni i juli.
Se pravi so otstranuvawe na
site isu{eni i skr{eni granki, na
site granki koi zasenuvaat ili ja
zadu{uvaat krunata. Se otstranuvat
site vodopii ili jalovici koi brzo
rastat, tro{at hrana i ne se rodni.
Letnata rezidba e osobeno va`na
za mladite ovo{ki, koi treba da se
kontroliraat edna{ mese~no, za da
se ograni~i rastot na nepotrebni
letorasti i da se forsira rastot na
skeletnite i drugi letorasti. Golema
gre{ka e ako kaj mladite nasadi se
potpreme samo na zimskata rezidba,
bidej}i nepotrebnite letorasti }e
potro{at ogromni koli~estva asimilati,
a so toa }e zaostanat potrebnite
letorasti.
SOVET
Rentonot - hit docna zelka
Rentonot - hit docna zelka
Pi{uva:
Trajko Balamovski,
diplomiran agronom
Zelkata renton dostignuva te`ina me|u eden i dva kilograma, a
zelkata od tipot sakato, vo isklu~itelni situacii, mo`e da dostigne
i do deset kilogrami, iako naj~esto te`i me|u 4,5 i 6,5 kilogrami
Momentalen hit na docna zelka
e renton, a za rana zelka
e tipot sakato. Rana ta
zelka se rasaduva vo avgust
(od 1 do 15 avgust), na rastojanie
od 70 sa ntimetri me|u redovite i 40
santi metri vo redovite. Docnata zelka
renton, isto taka, se sadi na 70
sa ntimetri me|ured, no pogusto, na
30 do 35 santimetri, vo redot.
Re ntonot dostignuva te`ina me|u
eden i dva kilograma, a sakatoto,
vo isklu~itelni situacii,
mo `e da dostigne i do deset
kilogrami, iako naj­
~esto te`i me|u 4,5 i
6,5 kilogrami.
Pred rasaduvaweto
na niva, po vr {inata
se nabrazduva so brazdi
red od red. Vo
br a z dite, prvo se pu­
{ ta voda i kako {to taa te~e, se
sta va rasadot. Se vr{i me|uredovo
na vodnuvawe vedna{, sledniot de n
ili den podocna, po sadeweto.
Toa se povtoruva 2-3 pati vo tekot
na prvata nedela za da se fati
i da ne se isu{i rasadot. Potoa,
navodnu vaweto prodol`uva edna{
nedelno. So prvite 3-4 navodnuvawa
vo prvata nedela, se pravi i
me|uredovo za pra {uvawe so motika
ili motokulti vator,
to kmu vo faza koga
li stot e zavien
i e porasnat
od 10 do 15
sa ntimetri.
Pred da se
rasadi zelkata,
povr{inata
mo ra da se
tre tira so zemji{ten insekticid
pro tiv kowo{tip i sovica. Vo borbata
protiv plevelite se koristat
STOMP 330 ili „Devrinol” herbicidi.
Vo zavisnost od tipot na po~vata,
se stava i razli~na doza.
Vege tacijata na sakatoto trae me|u
110 i 130 dena, a kaj rentonot, koj e podo
cen, od 160 do 210 dena. Rentonot
ka ko sorta mo`e da se ~uva na niva.
(Balamovski e eden od prvite diplo
mirani agronomi vo Makedonija.
Prvo rabotel vo kompanija, a
potoa vo Centarot za unapreduvawe
na individualnoto zemjodelstvo
ili denes poznata kako Agencija
za pottiknuvawe na razvojot
na zemjodelstvoto)
18 | MOJA ZEMJA

Kaj cve}arot Sokolovski od Bitolsko CVE]ARSTVO
Plasman,
Pi{uva:
Marija Kotevska
pa biznis
“Pred da se po~ne so ovoj biznis, najdobro e da se
najde plasman. Makotrpna rabota, no dokolku se
ima `elba, }e se uspee”, objasnuva Sokolovski
Desetgodi{en
biznis
Krin, kala, ri|i, hrizantema,
ge rber, iris, gladi ola i
zeleni lo za aran`irawe e samo
del od asortimanot cve}e
na farmata na bitol~anecot Slo bo d­
an Sokolovski. So ovoj biznis po~nal
pr ed desetina godini, na okolu dveste
ili trista kvadratni metri. Denes,
toj ima okolu 6 iljadi kvadratni metri,
a okolu 1.700 metri
se pod fo lija. Negovata
farma se nao|a na Gradsko
Po le, blizu Bitola.
„Pred da se po~ne
so ov oj biznis, najdobro
e da se najde
plas man. Makotrpna
rabo ta, no dokolku se
Glaven problem
za ovoj zemjodelec e
nepostoeweto mrE@a
za distribucija,
odnosno dostava na
cve]iwata.
Sokolovski, me|u mnogute cve}iwa, proizveduva i krin. Nekolku
vr sti se azijatica, longa-azijatik, orientalni (kralski) krinovi.
Spo red Sokolovski, najgolem nedostatok za odgleduvawe longa-azija tik
e nemaweto literatura za prihrana i preparati za za{tita. No, od dolgogodi{noto
iskustvo, nau~il kako se odgleduva i za{tituva. Idealni uslovi na po~va za odgleduvawe
se kiselata i varovni~kata po~va. Taa ne bara visoka temperatura, odnosno ide alna
temperatura e od 25 do 30 celziusovi stepeni. „Ako e mnogu `e{ko, go za{tituvam so zasenuvawe.
Go navodnuvam so sistem kapka po kapka, no ako treba odam i so ra~no navodnuvawe.
Pre pora~uvam toa da se pravi nave~er, iako najdobro e nautro”, sovetuva Sokolovski.
Toj objasnuva deka edinstven {tetnik e gasenicata i deka so nea se {titi solanate, aktare,
~ er i drugo od nea go za{tituva cve}eto so.... Gi prihranuva so kristalni |ubriva, koi ~inat
od 170 do 300 denari po kilogram. Tie se rastvoraat vo voda i se prska na sekoi petnaeset dena,
od maj do oktomvri. Krinovite gi sadi na 20 dena za da gi ima vo tekot na celiot period za
pro davawe. Pred proda`bata gi stava vo voda, eden den, za da mo`e da stojat bez voda ~etiri
do pet dena. Komorata go prodol`uva vekot na cve}eto od sedum do deset dena.
ima `elba, } e se uspee”,
obja snuva Sokolovski.
Toj gi prodava svoite
pro izvodi na pazarite
i cve}arnicite vo
Bi tola, Ohrid, Prilep,
Skopje i Veles.
Luko vicite gi nabavuva
od Skopje. Tie
se od holandsko po t­
e klo. Za da gi na mali
tro {ocite, toj sam pravi
rasad vo oktomvri.
Gi so rtira lukovicite
i gi s tava vo komo ra (ladilnik).
„Ko ja bilo sorta
cve} e go ima od maj do oktomvri.
Ladi lnikot mi pomaga
da go zadr`am cve}eto
vo pupka, da go prodol`i
vekot na traewe i da ja zadr`i
sve`inata. Luko v i ­
cata se zakopuva vo zemja i
se ~uva vo po~va, dve godini,
za da narasne. Potoa
se presaduva za da dobie
cvet”, objasnuva Slo bodan.
Se prodavaat na pazarite i cve}arnicite
AVGUST 2009 | 19

AGRO-ALTERNATIVA
95% samoniknati {umski plodovi se izvezuvaat vo Evropa
Vrgaw, rujnica, smr~ka i lisi~arka
- najizvezuvani pe^urki
Pi{uva: Berta Kitinska
Izvozot na
samoniknati [umski
plodovi, lani,
iznesuval 17 milioni
dolari, dodeka
izvozot na pe^urka e 7
milIoni dolari
Sinxirot na vrednosti za samoniknati
plodovi ima zna~ajna
ulo ga vo agrobiznisot vo Ma kedonija,
bidej}i devedeset i pet
procenti od proizvodstvoto se prodava
na izvoznite pazari, velat od Ag­
Biz programata na USAID. „Najgolemiot
del od izvozot odi za Italija, koja
po ~na so otkupuvawe i na (ostatocite
od prerabotkata od pe~urkite). Bidej}i
kineskata pe~urka nema dovolno aroma,
pe~urkite od Balkanot, a so toa i od
Makedonija se me{aat so kineskata pe­
~urka, za taa da dobie aroma i kako takva
da se plasira na stranskiot pazar”,
ve li Goran Angelovski, koordinator na
si nxirot na vrednosti - samoniknati
vi dovi pri AgBiz programata. Vrgawot,
Angelovski
vo poseta na
prerabotuva~ki
kapaciteti
ru jnicata, smr~kata i lisi~arkata
se najizvezuvani pe~urki koi mo`e da
se sretnat niz celata dr`ava a osobeno
vo demirhisarskiot, bitolskiot,
male{evskiot i pore~anskiot re gion.
Kompaniite svojata surovina ja kupuvaat
od otkupni puktovi, kade {to
sobira~ite gi nosat sobranite pe­
~urki bilo kako sve`i ili isu{eni.
Od aspekt na odr`livo sobirawe na
pe ~urkite potrebna e edukacija na
sobira~ite. Taa treba da se organizira
od Ministerstvoto za `ivotna sredina
i prostorno planirawe i Minister
stvoto za zemjodelstvo {umarstvo i
vodo stopanstvo. Vo ramkite na svojata
sertifikacija za organsko proizvodstvo
nekoi kompanii, so svoi sredstva,
vr{ea obuka na sobira~ite no toa ni
od daleku ne e dovolno”, veli Angelovski.
Izvozot na {umskite plodovi vo
2008 godina iznesuva okulu 17 miloni
dolari, a samo od izvozot na pe~urka se
zaraboteni okulu 7,7 miloni dolari.
Vo april 2009 godina, po inicijativa
na pretstavnici na 10 kompanii
koi realiziraat pove}e od 50 procenti
od makedonskiot izvoz na samoniknati
rastenija, go formiraa zdru`enieto na
gra|ani, sobira~i, otkupuva~i, prerabotuva~i
i trgovci „[umski Plod”. Prviot
uspeh na zdru`enieto e privremeno
to otpovikuvawe na odlukata za
za brna za izvoz na pe~urkata smr~ka vo
so ra botka so Ministerstvoto za `ivotna
sredina i prostorno pla nirawe .
Zd ru`enieto ima potenci jal da stane
pa rtner na AgBiz i telo pre ku koe
~leno vite }e mo`at da komuni ci ra at so
dr`a vnite i internacionalnite institu
cii i organizacii”, veli Angelovski.
AGRO-ALTERNATIVA
Poseta na „Ekstra Fungi” od Ko~ani
Poluproizvodi od pe~urki na
evropskite trpezi
Pi{uva: Berta Kitinska
Francija, Italija i Germanija se
dr`avite kade, vo izminative pet godini,
ko~anskata kopanijata „Ekstra
Fungi „ja prodava svojata prerabotena
pe~urka. „Proizvodite od na{ata
kompanija se prodavaat na golemo, vo
razli~ni pakuvawa, soglasno barawata
na na{ite kupuva~i. Nie prerabotuvame
sve`i, isu{eni, zamrznatite i
salmureni pe~urki”, veli Sa{ko Antovski,
sopstvenik na kompanijata
„Ekstra Fungi „od Ko~ani. Sve`ite i
isu{enite pe~urki gi redat vo gajbi
od po 3 kilogrami, dodeka zamrznatite
gi prodavaat vo plasti~ni vre}i i
Cenata na pe~urkata zavisi od godi{nata berba.
Godinava, cenata na vrgawot se dvi`i od 7 do 8 evra za
kilogram, dodeka lisi~arkata od 5 do 6 evra za kilogram
Delikates na
evropskite
trpezi
kartonski kutii od 5 do 8 kilogrami.
Surovinata ja nabavuvaat sve`a i
isu{ena, od lokalnite posrednici,
koi gi kupuvaat pe~urkite vo lokalnite
otkupni centri. Gi prerabotuvaat
pred da gi prodadat na pazarite
vo Evropskata Unija, kade pe~urkata se
prodava kako poluproizvod vo golemite
supermarketi, objasnuva Antovski. „Cenata
na pe~urkata zavisi od godi{nata
berba. Ovaa godina, cenata na vrgawot
se dvi`i od 7 do 8 evra za kilogram,
dodeka lisi~arkata od 5 do 6 evra za
kilogram”, veli Antovski.
Kompanijata „Ekstra Fungi” e korisnik
na kratkoro~na tehni~ka poddr{ka
od AgBiz programata na USAID vo delot
na sproveduvawe na HACCP sistemot.

Voda, temperatura i sve` vozduh
KRATKO
Prasiwata
baraat mnogu voda
Dokolku vo tekot na odgleduvaweto na prasiwata
ne postoi mo@nost tie da dobivaat sve@a
voda, toga[ tie ]e po^nat da pijat mokra^a, a
posledica od toa e proliv i nivno uginuvawe
Pi{uva:
Aleksandar Drqa~i~,
specijalist za
za{tita na sviwi
Vo tekot na periodot na doewe,
potrebno e da se obezbedi dovolna
koli~ina voda za piewe
za prasiwata i matoricite,
posebno koga imame visoki temperature.
Vo tekot na letnite temperaturi,
matoricite baraat okolu 40
litri voda dnevno. Treba da se znae i
toa deka sekoe prase, prose~no, cica
od 0.7 do litar mleko. Bez ogled {to
prasiwata cicaat i na niv treba da im
se obezbedi dovolno koli~estvo sve`a
voda. Gre{ka e dokolku se misli deka
vo ovaa faza niv ne im e potrebna voda.
Taa potreba se zgolemuva koga po~nuva
prihranuvaweto na prasiwata, od pet
dena. Dokolku vo tekot na odgleduvaweto
na prasiwata ne postoi mo`nost tie
da dobivaat s ve`a voda, toga{ tie }e
po~nat da pijat mokra~a, a posledica
od toa e proliv i nivno uginuvawe.
Gre{ka e, isto taka, dokolku se
pomisli deka toa e posledicia od nedovolno
sol vo ishranata za prasnite matorici
i se dodade u{te pove}e osven
potrebnoto. Pokraj vodata, potrebno
e kade {to le`at prasiwata da im se
obezbedi adekvatna temperatura i
sve` vozduh.
Potrebno e vo odredeni vremenski
periodi da se provetruva
prasili{teto za prasiwata i matoricite
da dobivaat dovolna koli~ina
sve` vozduh.
Uginuvaat
bez voda

TUTUNARSTVO
Vo vele{ko Rlevci
Naslov
vo dva reda
Tutunarskata
maka s# u{te golema
Dokolku tutunot bide pla ten kako i lanskata godina,
veli Svetlana, zaedno so premijata toga{ e dobro i }e
mo`e pristojno da se `ivee
Pi{uva: Antoanela Dimitrievska
Iako dojdoa novi vremiwa,
novi ma{ini, nova tehnologija,
tutunoproizvo dite
lite s# u{te imaat golemi
maki kako da dojdat do gotovo
`olto zlato. Za da dojdat do gotov
kalapen tutun, velat zemjodelcite,
potrebni se {est meseci. Tutunot,
os ven vo prilepskiot region, e pri ­
suten i vo Vele{ko. Vo seloto Rlevci,
na pet-{est kilometri od Veles,
semejstvata Mitu{evski, prvi
bratu~edi, dolgo vreme pro izve duva
at tutun.
Maka od rana zora
Makata po~nuva rano nautro. Celoto
semejstvo, u{te vo ~etiri ~a ­
sot, vo temni zori, koga vremeto e
ladno, odat na niva. Vo `e{tina,
tu tunot svenuva, veli Svetlana.
Taa, so svojot soprug, dvete ker}i
i sinot, rabotat bez mnogu zbo ruvawe.
„Razmenuvame edvaj po zbor
- dva. Gledame {to pobrzo da ja
zavr{ime rabotata. Okolu sedum
~a sot, premoreni, se vra}ame do ma,
pojaduvame i sednuvame na ni `e we.
Naj~esto rabotime sami, iako pone
koga{ pomagaat sosedite, pri jatelite
ili rodninite”, veli Mi tu­
{evska. Mo`e da nani`at pove}e od
40-50 nizi dnevno. Pri ni`eweto,
ra zgovaraat kako roditeli i deca.
Ednata }erka postojano pee i
po sakuva da stane peja~ka. Sinot e
zadol`en za noseweto jadewe i s#
{to e potrebno. Znae da raska`e
nekoja prikazna, da izrecitira ne ­
koja pesna. Isto taka, znae i da ni­
`e. Godinava pomagal i pri kopaweto
na tutunot, kako vistinski ma`,
gordo veli Svetlana.
Ova semejstvo, 16 godini raboti
tu tun. Sadeweto im e olesneto oti
rabotat so ma{ina, no i pona tamu
ni`at na raka. So iglata i konecot
v raka ni`at pet do {e st ~asa
dnevno, sednati pod se nka vo dvorot
ili vo poladnite pro sto rii.
Ru~aat okolu 14 ~asot, pre moreni.
No, tutunot bara i da se kopa,
nekolku pati vo tekot na letoto,
za da ne fati plevel. Toa naj~esto
se pravi nave~er ili nau tro koga e
ladno, veli Svetlana. No, godinava
problem im sozdal i gra dot koj padnal
prviot den koga go nasadile tutunot.
Ostanale samo steblata. „Tutunot
e ~udna ku l tura i ne uginuva.
Znae da opstoi i koga e najte{ko.
Zatoa, toa e makedonskiot simbol
na ma ki te i stradawata. Berbata }e
ja za vr{ime do krajot na oktomvri“,
veli majkata Svetlana. No, makite
pro dol`uvaat so kalapewe, pri {to
po vtorno e vklu~eno celoto seme j­
st vo Mitu{evski.
Dobra cena za pristoen `ivot
Dokolku tutunot bide platen ka ko
i lanskata godina, veli Sve tla na,
zaedno so premijata toga{ e dobro
i }e mo`e pristojno da se `ivee. No,
vo izminative godini, so minimal­
22 | MOJA ZEMJA

na otkupna cena, ne se ispla te{e
vlo`enoto, veli taa. Imame i mnogu
golemi tro{oci za najlon, za preparati,
za |ubre. „Od firmata so
koja sklu~ivme do govor davaat samo
seme. Nie ne go osiguruvame nasadot
bidej}i osi guritelnite kompanii
baraat pari vo ke{. Porano osiguruvavme,
a potoa pri eventualnite
{teti od nevreme, dodeka da dojdea
pro ce nitelite tutunot malku
}e prk ne{e i dobivavme minimalna
ot{teta. Se nadevame deka }e imame
do bar prinos”, veruva Svetlana.
Po trebni se sedum do osum berbi.
No toa zavisi od vrne`ite zatoa
{to vo seloto Rlevci nema voda.
Tu ka, velat od ova semejstvo, se navodnuva
samo pri sadewe, koga vo data
se nosi so buriwa.
Po berbata na rabota
^udna kultura koja ne uginuva
Pi{uva: Antoanela Dimitrievska
So sli~na prikazna se nadovrzuva i Lile Mitu{evska. Taa
po ve}e od 18 godini raboti tutun. I nejzinoto semejstvo e
pre okupirano so tutunot kako mo`nost za egzistencija.
Na utro stanuvaat mnogu rano. Koga berat, jadat po nekoja
bonbona za energija. Sinot i soprugot, vedna{ po berbata,
zaminuvaat na rabota, a `enskiot del od semejstvoto pro dol`uva
so ni`ewe. I ova semejstvo koristi ma{ina za ni`ewe.
Nejzinata }erka, sredno{kolka, ne saka da ja prodol`i tradicijata
na odgleduvawe tutun. „Te{ko se raboti tu tunot.
Zadovolni sme od lanskata cena, so premijata, koga proizvedovme
700 kilogrami. Godinava o~ekuvame do eden ton“,
objasnuva Lile.
ОУКИ
ISO
HACCP
GLOBALGAP
HALAL
Органскопроизводство
ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА СТАНДАРДИ
9001:2008
22000:2005
14001:2004
13485:2003
Прехранбена индустрија
Угостители
МалоиГолемо продажба
Свежо
Житни култури
Овошје
Семенски материјал
Стандардза управувањесобезбедност на храна,
комплементарен со НАССР системот, наменет за
пазарите со население од исламска вероисповед.
Контролирано земјоделско производствто
засновано на пропишани операциииконтролирана
ограничена употреба на ѓубриваисредсва за заштита
ОБУКИ
Обуки за оценувачи на стандардите : ISO, HACCP, GLOBALGAP
Водени од акредитирани преведувачи од земјатаистранство.
Присутните се здобиваатсосертификати
Актредитирани од: IRCA, RABQSA, FAS.
Www.fc.com.mk
ОБУКИ
AVGUST 2009 | 23

LOZARSTVO
Ekolo{ko lozje
Organsko grozje-
hrana i lek
Pi{uva: Svetlana Darudova
Organskoto grozje e hrana
i lek. Vaka veli pedesetgodi{niot
Atanas Delov
od Negotino, eden od
re tkite vo dr`avata koj vinovite
lozi, so godini, ne gi za{tituva so
pesticidi, tuku so biolo{ki sredstva.
Vo sekoj moment o~ekuva sertifikat
za proizvodstvo na organsko
grozje otkako prethodno, tri
godini, negovite lozja bea vo faza
na konverzija ili pro~istuvawe.
„Tap ijata za organski proizvoditel
na grozje avtomatski }e bide i dokaz
deka vinoto od mojata vinarija e
organsko. Iako u{te pred nekolku
go d ini ispituvawata od Zavodot za
zdravstvena za{tita poka`aa deka
vo vinoto nema prisustvo na pesticidi,
te{ki metali i ve{ta~ki
|ubriva”, veli Delov.
Po~etok so nedoverba i podbiv
Negovata „organska” prikazna zapo­
~nuva vo 2000 godina, koga po ra di
zdravstveni problemi, semejnata
bav~a po~nuva da ja za{tituva so
biolo{ki, a ne so hemiski prepa ra ti.
Podocna toa go primenuva i vo svoite
lozja. „Ostanav bez rabota i se
zapi{av na fakultet za za{tita na
`ivotnata sredina vo Ni{. Tamu se
zapoznav so prvite lu |e na Zdru`enie
koi proizveduvaat biodinami~ko
pro izvodstvo i taka na vlegov vo taa
prob lematika”, ve li toj.
Delov veli deka grozjeto za­
{titeno so biolo{ki sredstva ima
podobar vkus, aroma i pove} e hranlivi
materii od ona koe bilo tretirano
so hemija. „Zgora na toa, ovie
sredstva ne mu {tetat na grozjeto
duri i ako so niv go za{tituvame
pred samata berba. Po znati se mnogu
slu~ai koga lozari se zatrule
dodeka prskale vo lozo vite nasadi
so pesticidi”, veli na{iot sogovornik.
Negovite bliski so nedoverba ja
primile vesta deka saka da proizveduva
ekolo{ko vino. Ostanatite na
toa gledale so podbiv. Negoviot
so sed so lozje, agronom, mu se smeel
koga slu{nal deka namesto so hemi­
Upornosta pobeduva
24 | MOJA ZEMJA

Klasi~na muzika za veselo lozje
“Proizveduvajte
organsko grozje”
Biodinami~koto proizvodstvo ima osobeni rezultati dokolku na
rastenijata im se pu{ta klasi~na muzika, otkriva Delov. Toj tvrdi
deka proizvoditelite vo svetot, pri tretirawe na rastenijata, na
traktorite imaat zvu~nici od koi pu{taat klasika. „Rastenijata od
opa~inata na listot imaat pori vo forma na violinski klu~. Koga
slu{aat klasi~na muzika, gi otvaraat tie pori i podobro gi primaat
preparatite», objasnuva Atanas. Zatoa dodeka prskal vo lozjeto,
negovata }erka svirela na violina pokraj lozite.
ja, grozjeto }e go za{tituva so lekoviti
bilki i izmet od kravi, ovci i
kozi. „Me zafrkavaa deka sum prskal
so izmet, oti navistina preparatite
mirisaa na izmet od doma{ni
`ivotni. A i lekovitite bilki,
ko ga }e postojat vo voda, dobivaat
sli~en miris. Jas mol~ev i prskav.
Sle dnata godina, mi velat daj od izmetot,
da naprskame i nie“, se potsetuva
Delov.
Spored nego, svetot se tepa za
organsko proizvodstvo, a kaj nas se
u{te nema navika da se bara ova proizvodstvo.
Ima eden hektar lozje a
tajnite na organskoto proizvodstvo
gi primenuva i vo bav~ata i kaj
p~e lite. Proizveduva i organski
oc et od grozje kako i sok bez konzervansi.
I lozata bara qubov i vnimanie
Prvo i osnovno, veli Delov, e toa
{to na lozjeto se stavaat prirodni
|ubriva. „So toa ne se zagaduva
zemjata so elementi koi ja pravat
tvrda kako beton i go uni{tuvaat
`i votot vo nea. Od prirodnoto |u ­
b re, pome{ano so komiwe od grozje i
slama, a razgradeno so kaliforniski
glisti, zemjata stanuva `iva”,
objasnuva toj. Delov raska`uva deka
ova proizvodstvo ne e mnogu poskapo
vo odnos na preparatite, tuku bara
mnogu pogolema nega. „Potrebno e
po ~esto prskawe, a so toa se poskapuva
proizvodstvoto. Prirodnite
pre parati imaat poslabo dejstvo
i zatoa e potrebno pove}ekratno
tretirawe. No, vo odredeni slu~ai,
ova proizvodstvo mo`e da bide duri
i poevtino od klasi~noto, odnosno
organskoto lozje mo`e da dade pove}
e grozje od klasi~noto i so podobar
kvalitet”, veli ovoj zemjodelec.
Preparatite mo`e da se najdat
vo proda`ba. Biodinami~koto
proizvodstvo, raska`uva Delov,
bara pove}e prisutnost vo lozjeto za
razlika od klasi~noto proizvodstvo.
Dokolku zemjodelcite re{at so
za{titata na lozjata da go {titat
i sopstvenoto zdravje, zdravjeto na
drugite i celata `ivotna sredina,
veli Delov, zemjodelskite aptekari
namesto pesticidi }e prodavaat
biolo{ki preparati.
Buba mara i „helikopter~e“ vo
lozjeto
Sredove~niot negotinec pre pora­
~uva site lozari i zemjodelci da se
svrtat kon organskoto proizvodstvo,
bidej}i kako {to naglasuva,
idninata e vo organskite zemjodelski
proizvodi. Toj smeta deka
Makedonija treba da se svrti
kon takanare~enoto humano proizvodstvo
na biodinami~ki proizvodi.
Zemjava ima potencijal za takvo
ne{to. „Na po~etokot e te{ko da
se plasiraat takvite proizvodi
vo zemjava. Vsu{nost, plasmanot e
i najgolemiot problem oti lu|eto
baraat organska hrana ama nekoj da
ja proizvede, da im ja donese doma i
toa po poevtina cena. Zatoa, pokraj
sega{noto subvencionirawe, potreben
e dopolnitelen stimul od
dr`avata za pove}e zemjodelci da
se odlu~at za organsko proizvodstvo”,
uveruva toj.
Dodeka da trgne rabotata vo
semejstvoto Delovi, tie vinoto go
~uvaat vo inoks sadovi. Kapaci tetot
e 20 toni, a na zaliha ima pet
toni vino. Go prodava po `elba
na kupuva~ot, vo nalivna ili fla­
{irana sostojba. Glavno na stranci,
no i vo doma{ni luksuzni hoteli,
restorani i prodavnici.
Ce nata zavisela od pobaruva~kata.
Za sebe veli deka e ekolog, enolog
i propovednik za zdrava `ivotna
sre dina. „Poglednete vo edno lozje.
Ako vo nego nema buba mara i
helikopter~e, okolinata e zatruena“,
veli Delov.
Vinoto na Delov
kako afrodizijak
Na skopskiot Fakultet za zem jodel
ski nauki i hrana, kade {to pred
nekolku godini bilo ate stirano
vinoto na Delov, pot vr duvaat deka
stanuva zbor za vi no {to e svoeviden
eliksir so afro dizija~ki svojstva.
Stru ~ wacite velat deka vakvo vino
se proizveduva mnogu retko, a
ne go va ta cena na evropskite pazari
dostignuvala po sto evra za 750
grama. Na fakultetot bilo kon statirano
deka vo vinoto nema pesti
cidi, ve{ta~ki |ubriva i te {ki
metali, tuku kompleks na B, C i E
vitamini, aminokiselini i enzimi.
„Ova vino mo`e da se kori sti kako
afro dizijak. Mislam deka ne treba
da se prodava vo go lemi pakuvawa
bidej}i ne e za opiv awe, tuku treba
da se koristi kako lek“, bila preporakata
{to ja dobil Delov.
AVGUST 2009 | 25

GRADINARSTVO
Manev od kavadare~ka Palikura
Se `ivee
od modar
patlixan
Rodot od modriot patlixan go prodava na
pazarot vo Kavadarci. „Site me znaat na
pazarot i go ~ekaat mojot rod. Nosam polna
traktorska prikolica i ja prodavam za
eden den. Zadovolen sum i od cenata {to ja
dostignuva modriot patlixan”, veli Manev
od Palikura
Do`dovite davaat rod, no nosat i bolesti {tetnici
Dragan Manev, `itel na seloto Palikura,
e mnogu zadovolen od proizvodstvoto i
proda`bata na modar patlixan. Poslednive
~etiri godini, modriot patlixan e „glavna”
zemjodelska kultura na negovata niva pokraj domatite,
piperot, praskite, lozjeto... Za ovaa sezona nasadil pet
dekari modar patlixan. „Sekoja godina, sadam se pove}e
i se podocna. Raniot modar patlixan go naseav na niva
na krajot na april a rasadot sam go proizveduvam. Berbata
na raniot modar patlixan po~nuva kon sredinata
na juli. Vo me|uvreme, okolu 10 juni sadam docen modar
patlixan, koj se bere na krajot na avgust. Taka, berbata
na modar patlixan trae dva meseci”, veli Dragan. Od
pette dekari modar patlixan, Manev i negovoto semejstvo
o~ekuvaat 40 iljadi par~iwa ili okolu 20 tona
rod, no spored niv, se zavisi od vremenskite uslovi.
Tie objasnuvaat deka „modriot” bara mnogu vlaga,
mnogu voda i mnogu za{tita. Zadovolni se od vrne`ite
ovaa godina, no potrebata od voda za navodnuvawe ja zadovoluvaat
od rekata Crna reka ili od privatniot bunar.
Od druga strana, veli Manev, do`dovite donele i
mnogu bolesti i {tetnici, {to zna~i odvojuvawe pove}
e pari za sredstva za za{tita. „Plamenicata, pepelnicata,
crveniot pajak.. tie go napa|aat modriot patlixan”,
veli ovoj zemjodelec.
Ovaa gradinarska kultura bara dve kopawa i
prihranuvawe so Tarawa. Odnosno, Manev frla pet
vre}i kako osnovno |ubrewe (3x15) i u{te tolku vre} i
tarana kako prihrana. Glaven problem, priznava ovoj
`itel na Palikura, e toa {to zemjodelcite ne ja ispituvaat
zemjata i nejzinite potrebi za |ubre, tuku
frlaat „od prilika”. Tuka se pravi prvata seriozna
gre{ka poradi neispituvawe na po~vata.
Rodot od modriot patlixan go prodava na pazarot
vo Kavadarci. „Site me znaat na pazarot i go ~ekaat
mojot rod. Nosam polna traktorska prikolica i ja prodavam
za eden den. Zadovolen sum i od cenata {to ja
dostignuva modriot patlixan”, veli Manev.
Negovoto semejstvo, poslednive re~isi 30 godini,
`ivee od zemjodelstvo. Pret hodno, negovite ro diteli
~uvale ovci, no Manev gi
zamenil so zemjodelski
kulturi.
Pali-vozi
„Zaboravam da mu stavam
nafta oti malku tro{i”
Manev e sopstvenik na eden
od postarite traktori
vo Makedonija. Negoviot
KRA MER e proizveden vo
juli 1962 godina. Go kupil
pred nekolku godini vo
zem java za iljada evra.
„Golem problem”, na {ega
veli toj, e {to traktorot
tro{i mnogu malku i zaborava
da mu stavi na f ta.
„Nemam nikakvi pro b le mi
so odr`uvaweto na traktorot.
Pali-vozi. Zim no
vreme go palam bez nikakvi problemi, a im pomagam i
na soselanite da gi zapalat svoite traktori”, veli
Manev. Traktorot ima 30 kowski sili, nema bo{ pumpa
i raboti so vozdu{no ladewe. Kramerot vle~e polni
prikolici pesok, gradinarski kulturi, se upotrebuva
vo gradinarstvoto, lozarstvoto.
26 | MOJA ZEMJA

AVGUST 2009 | 27

IDNINA
Zemjodelska avijacija vo Makedonija
Mnogu ~esto, poradi esenskite vrne`i, se docni so seidba. Poradi pogolema vlaga,
traktorite so redosealki ne mo`at da ja izvr{at seidbata. Zatoa, tuka se avionite,
koi poefikasno go vsejuvaat sekoe zrno, veli Petkovski
Re~isi ~etiri decenii trae streme`ot za
osvojuvawe na visinskite prostori. Nikola
Petkovski, pilot od 1973 godina, osven slobodata
niz oblacite, vo 1982 godina go otkril
i nevidliviot spoj na zemjata so neboto. Zemjodelskata
avijacija vo Makedonija ja po~na svojata
istorija vo nekoga{nata „Agrohemizacija”
vo {eesettite, a Petkovski, kako iskusen
pilot so brojni nagradi i priznanija, ja
imal ~esta da ja formira prvata avijacija
vo slu`ba na proizvodstvoto na hrana.
So nad stote avioni, so ostanatiot tim
piloti, gi opslu`uvaa golemite kombinati,
opfa}aj}i gi golemite parceli so
razli~ni tretirawa. Po~nuvaj}i od seidba,
do |ubrewe i hemiska za{tita. Pozitivnite
iskustva od upotrebata na zemjodelskata avijacija
ne potonaa so rasformiraweto na kombinatite,
tuku Petkovski vo 1996 godina formiral i sopstvenata
firma, „Boniair”.
Kratko vreme - golema parcela
Avioni
vo slu`ba na
zemjodelstvoto
Upotrebata
na avionskoto
tretirawe e
neisplatliva za
povr{ina pomala
od 10 hektari
Pi{uva: Suzana Trajkovska
Prednostite se golemi, veli iskusniot pilot. „Osven
{to se za{teduvaat pari, se {tedi vreme, rabotna
raka, energija, a i efikasnosta e pogolema. Vo seidbata
ramnomerno se raspredeluva semeto, prinosite se
za 10% povisoki, a i polesno se podnesuva su{ata.
Pri tretirawe so insekticidite, herbicidite
i fungicidite, preku mikrorasprskuva~i, se
vnimava i na ekologijata. So avionite, ramnomerno
i precizno se rasprskuva materijalot
bez razlika dali e seme ili pesticid
ili se vr{i prihrana. I ne samo toa,
mnogu ~esto, poradi esenskite vrne`i se
docni so seidbata. Poradi pogolema vlaga
traktorite so redosealki ne mo`at da ja
izvr{at seidbata. Zatoa, tuka se avionite,
koi letaj}i mnogu nisko, poefikasno go vsejuvaat
sekoe zrno. Od taa visina se dobiva i zabrzuvawe
na semeto, {to ovozmo`uva po~vata polesno i
podobro da go primi”, veli Petkovski.
Prednostite na zemjodelskata avijacija prvi gi voo~ile Amerikancite.
U{te od 1922 godina se formirani prvite semejni
avijacii. Za golemite prostrani planta`i na p~enka, soja, `ito
i dru gi kulturi bile potrebni mnogu denovi za da se zavr{i edna
ope racija vo opredelen vegetaciski period. Nemalo izedna~enost
na rodot i kva litetot, {to negativno se odrazuvalo vrz pri nosite
i rentabilnosta. So avionite, za kratko vreme, se zavr{uvala potrebnata
agrotehnika. Vo po~etokot, farmerite bile skepti~ni, no
po docna zemjodelstvoto ne mo`elo da opstane bez avijacijata. I sega
nad 90% vo ovaa razviena zemja, tretiraweto so hemiski preparati,
prihranuvaweto i seidbata se vr{at so avijacijata. Istiot primer
postoi i vo Latinska Amerika, Azija, Evropa i vo sosedstvoto.
Finansiski isplatlivo tretirawe
Poniski ceni
Cenite na avijacisko tretirawe se poniski vo odnos na onie koga se upotrebuva traktorot. Mesto tro{ok od pribli`
no 3.000 de nari od hektar za vinova loza, avionskata aplikacija so hemiski preparati ~ini 700 denari, zavisno
od oddale~enosta na povr{inata. Mnogu pova`na e goleminata na parcelata. Okrupnuvaweto na povr{inite }e gi namali
tro{ocite, Nekoga{nite mali pionerski ~ekori, koi uporno gi izoduva ili poto~no gi preletuva Nikola, so seta
hrabrost, se dobar patokaz za toa kade treba da se dvi`i makedonskiot agrar. Sekoja viso~ina mo`e da se os voi.
28 | MOJA ZEMJA

Opitni poliwa so tritikale vo Kumanovsko
POLJODELSTVO
Kultura na
idninata
“Mislam deka tritikaleto }e bide kultura
na idninata. Vo naredniot period
treba da se izberat i najkvalitetnite i
najprinosni sorti vo odredeni regioni”,
veli d-r Milisav Ivanovski
Pi{uva: Maja Manevska
Noviot vid `itna kultura, selekcionirana so
vkrstuvawe na p~enica i ‘r`, tritikaleto,
ima perspektiva za odgleduvawe na makedonskite
prostori. Ova se rezultatite poseani
na opitno pole vo selo Oblavce, op{tina Staro
Nagori~ane. Ova e eden od pette lokaliteti na koi
post avile vakvi opiti Agencijata za pottiknuvawe na
razvojot na zemjodelstvoto, Zemjodelskiot Institut i
zemjodelcite. Vo Oblavce se prezentirani pet sorti
od ovaa `itna kultura. Trite sorti, triglav, male{ i
agrounija, se otporni na izmrznuvawe. Prvite dve se
prigodni za ridsko-planinskiot region, a se seat naprolet,
do krajot na fevruari. Agrounija bara srednoplodni
po~vi, taa e tipi~no zimska i se see samo
naesen. „Mislam deka tritikaleto }e bide kultura na
idninata. Vo naredniot period treba da se izberat i
najkvalitetnite i najprinosni sorti vo odredeni regioni”,
veli d-r Milisav Ivanovski.
So nade` za pobogata `etva
Tritikaleto mora da se plasira vo javnosta kako kultura
~ie zrno ima golema nutritivna i biolo{ka vrednost
za ~ovekot i za dobitokot. Se koristi za pra vewe
leb, a isto taka e i vredna koncentrirana dobito~na
hrana poradi visokiot procent proteini.
Ovaa `itna kultura dava visoki prinosi, od pet do
osum toni po hektar ili 50 do 60 toni zelena krma.
Ima umerena potreba za voda i zgolemena otpornost na
su{a.
„Kako registriran zemjodelec re{iv da poseam tritikale
na najkarpestata po~va. Se nadevam na bogata
`etva”, veli Dragutin Ivanovski od selo Stracin. Tritikaleto
}e go iskoristi i za ishrana na kravite {to
gi ~uva.
Zemjodelcite se optimisti deka nadle`nite institu
cii }e prodol`at da gi ispituvaat i drugite kulturi
za toa kako uspevaat vo odredeni regioni vo ze m ­
java.
Po tri decenii, vo {tipsko, povtorno se
`ne e {e maslodajna repka. Kombajnite vlegoa
vo nivite i go sobraa rodot. ^eti rieset
isedumgodi{niot Nake Na kov od selo
Vrsa kovo e edinstveniot zemjodelec, koj na deset hektari,
ja posea ovaa industriska kultura. „Pred dve
godini sfativ deka vo Ov~epolieto se po malku se see
maslodajnata repka. Re~isi i ja nema. Re{iv da poseam.
Po dva neuspe{ni obidi, ja poseav porano, vo avgust.
Padnaa prvite do`dovi, pronikna rastenieto i dobiv
mnogu bogat rod. Tri toni po hektar, a toa e maksimumot
{to go dava ovaa maslodajna repka na ovaa zemja”,
veli Nakov. Toj vlo`il 30 iljadi denari i potpi{al
dogovor za otkup so fabrika za proizvodstvo na ladno
cedeno maslo od [tip.
Zemjodelcite treba da se motiviraat za seidba
na ova industriska kultura.Tie ne se dovolno informirani
za proizvodstvoto na maslodajnata repa.
Bidej}i e osno vna surovina za proizvodstvo na maslo
za jadewe, se koristi i kako surovina za biodizel
gorivo,treba da se napravat kapaciteti {to ke mo`at
Vo {tipskiot region
Maslodajnata se vra}a na nivite
Pi{uva: Julija Malinova
da ja otkupat na vreme i da ja prerabotat. Maslodajnata
repa treba da se vrati na nivite i da se re{i
problemot so plasmanot”, veli Nakov.
Ovaa kultura ne bara posebni uslovi za odgleduvawe.
Va`no e po~vata da e dobra i da se posee vo optimalniot
rok na seidba. Taa mo`e da gi iskoristi
proletnite do`dovi, no ne i pre~at i podolgite
su{ni periodi vo Ov~epolskiot kraj. Cenata za otkup
na maslodajnata re pa ne e definirana, no mo`e da
dostigne i do 20 denari od kilogram. ,,Ako maslodajnata
repa se vrati na poliwata, zadovolni }e bidat
i p~elarite, bidej}i taa cuti vo mart. Ubavite `olti
cvetovi gi privlekuvaat p~elite”, veli edinstveniot
proizvoditel na ma slo dajna repa. Toj se nadeva deka
pokraj pro izvo dstvoto na maslodajnata repa, vo ovoj
kraj }e se razvie i p~elarstvoto. Subvenciite i dobrata
cena za otkup }e gi motiviraat zemjodelcite da
ja poseat ovaa kultura. „Na poliwata vo ov~epolieto,
ovaa kultura bila mnogu zastapena. Vreme e da se vrati
bidej}i ima idealni uslovi Maslodajnata repa”,
dodava Nakov.
AVGUST 2009 | 29

ZAJA^ARSTVO
Stevo Pejovski, skopska Pintija
Doma{na
hibridna
rasa zajaci
Prvo kaj zajacite, pa na pro{etka
Vo raboteweto na Pejovski mu pomaga ne goviot
devet godi{en sin David. Toj, pred i po
u~ili{te sekoga{ gi nadgleduva zajacite,
davaj}i im hrana i voda. Prvo, kako {to
veli, }e pomine kaj zajacite, a potoa odi na
pro{etka so drugarite.
Neobi~na zabava so zajacite
Pi{uva:Todor Stoj^evski
Poslednite {est-sedum godini
vo `ivotot na profesionalniot
diplomiran
arhi tekt Stevo Pejovski
se ispolneti so neobi~nosta na
zaja cite. Negovoto triesetgodi{no
hobi dobiva profesionalni dimenzii,
a qubovta kon prirodata go
„naterala” da izgradi dom vo skopskata
naselba Pintija (na patot kon
Dra~evo).
Vo negoviot dvor, kako aritektonsko
zdanie, se izyidani kafezite
vo koi se smesteni zajacite.
Nekoga{ imal i 280 grla, a sega ~uva
okolu 140 zaja~iwa, odnosno 35 majki
i 12 vozrasni ma`jaci. Gi ima od
novozelandski beli, kaliforniski,
orija{i, germanski {arici, kanadski
beli i vkrsteni doma{ni rasi.
„So vkrstuvawe na nekolku rasi,
dobiv doma{na hibridna rasa, koja
za pet meseci ima prirast od 4.8 kilogrami,
iako voobi~aeno e da porasnat
do 3.8 kilogrami. I orija{ite
rastat mnogu golemi, do 15 kilogrami,
no kaj mene postignuvaat okolu
sedum”, veli Pejovski.
Iako ima klanica za zajaci vo
Sveti Nikole, Pejovski sam gi kole
zajacite zatoa {to ima mal broj
za kolewe. Razmisluva da izgradi
sopstvena klanica, no seto toa,
kako {to objasnuva, zavisi od interesot
na mesarnicite za proda`ba
na zaja~ko meso. „Koga bi imalo pazar,
bi rabotel so u{te pogolema
famra i pove}e grla. Toga{, navistina,
bi se isplatel ovoj biznis,
zatoa {to ~isto zaja~ko meso e 250
denari, a se pla}a od 160 do 170 denari
za kilogram `iva mera”, veli
Stevo. Brojot na zajaci na ovaa farma
ne se zgolemuva poradi nemaweto
klanica v blizina i dogovor so
nekolku mesarnici. Sepak, vo zemjava
ne postoi mnogu golem interes za
zaja~koto meso oti narodot, spored
Pejovski, ne znae mnogu za negovite
kvaliteti. Negovoto iskustvo govo
ri deka kaj nego doa|aat lu|e so
zdravstveni problemi zatoa {to
zaja~koto meso nema masnotii, a ima
i minerali koi ne mo`e da se najdat
vo drugite vidovi meso.
Toj gi hrani zajacite so `ito
(ja~men, oves, krupno melena p~enka),
so briketi (koncentrat) i so
suva detelina. Ponekoga{ im stava
sve` morkov, jabolko i spawa},
no ne i zelka. Tie pijat voda preku
kan~iwa, a kako `ivotni baraat
mnogu golema higiena. Vo svetot e
poznato i zaja~koto |ubre kako mnogu
kvaliteten proizvod.
Pejovski e gord na toa {to svoeto
hobi go pretvoril vo semeen biznis,
no i zatoa {to poleka, no sigurno,
kako {to veli ovoj arhitekt, se
namaluva uvozot na zaja~ko meso od
drugite dr`avi.
Zajakot smiruva
Spored narodnite pre ­
d anija, raska`uva Pejovski,
dokolku pu { ti{
zajak vo {tala kaj kow,
toj celosno } e se smiri.
Mnogu lu |e kupuvale zaja
ci za se be smiruvawe
ili za smi ruvawe na
`ivo tni te.
Hibridna rasa so prirast od 4.8 kg
Rasni grla za priplod
Zajacite gi prodava kako rasni
grla za priplod i za zaja~ko meso.
„Rasnite za jaci gi baraat lu|e
{to sakaat da ~uvaat od ovie `i ­
vo tni. Za sre}a, toj interes se
po ve} e se zgolemuva oti mo ite
ra si se retki vo Makedonija. Vo
re gionov sum edinstveniot {to
odgleduva najmnogu za jaci vo ra sa.
Standardno, imam 10 do 12 kaliforniski
i novozelendski majki”,
ra s ka`uva ovoj arhitekt.

Koga sekoja minuta ^ini pari, smetajte na John Deere

John Deere 1450 CWS kombajn
MEHANIZACIJA
Kompaktna ma{ina so
golema snaga
Pi{uva:
Nikola Trampevski
Dobro poznatiot kvalitet i sigurnost
na brendot John Deere, kako
i site karakteristiki na ”Sredna
golemina kombajni” se sodr`ani vo
modelot 1450 CWS (Cylinder-Walker
Separation), serija 2 (tehnologija
baraban-slamotres):
Glavni karakteristiki se:
• kabina dizajnirana da osigura
odli~na predglednost i vrvna
udobnost za upravuva~ot;
• golem kapacitet koj obezbeduva
vrvna `etva na site posevi, vo
site uslovi i odli~en kvalitet
na sobranoto zrno;
• kapacitet na bunkerot za `ito
6000 - 8000 litri, mo`nost od
samonivelirawe;
• turbo motori so snaga od 216 ks
i 255 ks, koj ovozmo`uvaat rabota
i vo najte{ki uslovi;
• heder 4,12 m - 6,0 metri, koj ovozmo`uva
niski rezovi i pri najgolemi
brzini, so senzori za kopirawe
na terenot i nagibot.
Tehnologija
barabanslamotres
Klimatizirana, komforna i pregledna kabina
Koga doa|a vreme za sobirawe na
letninata, doa|a vremeto na kombajnite.
Site zemjodelci se svesni deka,
navreme, treba da se o`nee. Vo `etva
sekoja minuta e dragocena. Nema zemjodelec
ili zemjodelska kompanija
koja ne posakuva sovremen kombajn,
so cel da se izbegnat nepotrebnite
defekti i zastoi, da se zapazi kvalitetot
na sobranoto zrno, a rasturot
da se svede pod 1 procent.
Da se nadevame deka so
novite pred-evropski FO N­
D OVI i mo@nosta od 50%
refundirawe na dadenite
sredstva za nova mehanizacija,
nabavkata na novite
kombajni ]e stane realnost
i vo Makedonija.
Kopirawe
na teren
Problemot kaj nabavkata na novi
kombajni e eden i edinstven - cenata.
Okolu 115 iljadi evra e cenata
so vklu~en 5% DDV. So ovie pari
se prezema kontrola nad `etvata, a
nesigurnosta od nenavremena i nesigurna
`etva se sveduva na minimum,
so potpolna udobnost:
• kabina so avtomatski klima
ured, sedi{te so pnevmatska
suspenzija;
• kontrola na upravuvawe i site
funckii samo so pomo{ na edna
komandna poluga so kop~ina;
• monitori za vizuelno sledewe
na site funkcii;
• pred sezonski servis so cel
kontrola na site le`i{ta
(so pomo{ na laserski top se
meri temperaturata na site
le`i{ta) i osnovni funkcii i
dava~i na parametri so pomo{
na kompjuterska programa;
• hederi so mo`nost za nagoduvawe
na pritisokot na tloto i
prilagoduvawe na rezot ponisko,
po visina, so cel i polegnatoto
`ito da mo`e da se o`nee
vo te{ki uslovi za rabota;
• reverzibilen pogon koj se aktivira
so kop~e od kabinata i
ovozmo`uva otstranuvawe na
zaglaveniot materijal i podobar
protok
AVGUST 2009 | 33

PRETPLATA
Po~ituvani pretplatnici,
Ve molime, vo kuponot odgovorete na pra{aweto „{to
najmnogu, a {to najmalku Vi se dopa|a vo spisanieto” i
odgovorot, zaedno so potpolnetiot kupon i uplatnica
(obrazec PP 10), pratete gi na:
FFRM Medija
“Gigo Mihajlovski” br. 3
1000 Skopje
So ovoj kupon, neotpoviklivo, se pretplatuvam na:
- 3 broja - 6 broja - 12 broja
Pretplatata ja uplativ na `iro smetka na FFRM Medija, broj
250005000048538, deponent Invest banka, so naznaka „Preplata
za spisanie Moja Zemja” (Obrazec PP 10) od:
Ime i prezime
_____________________________________________________
Adresa:
_____________________________________________________
Telefon
______________________________________________________
Trimese~na pretplata za spisanieto „Moja Zemja” - 150 denari, so DDV
[estmese~na pretplata za spisanieto „Moja Zemja” - 250 denari, so DDV
Dvanaesetmese~na pretplata za spisanieto „Moja Zemja” (~lenovi na
FFRM) - 550 denari, so DDV
Dvanaesetmese~na pretplata za spisanieto „Moja Zemja” (ostanati
~itateli) - 850 denari, so DDV
(Za dopolnitelni informacii, kontaktirajte n#
na telefonskiot broj 02/ 30 99 042)
„Moja Zemja” i „Toka Ime” Vi ovozmo`uvaat
BESPLATNO oglasuvawe. Dokolku sakate da kupite,
prodadete ili da najdete ne{to, Ve molime,
ise~ete go ovoj kupon i pratete go na slednava
po{tenska adresa:
Redakcija na spisanie „Moja zemja” ili „Toka Ime“
Ulica „Gigo Mihajlovski”, broj 3
1000 Skopje
KUPUVAM - PRODAVAM - BARAM
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
Za oglasot da bide objaven vo naredniot broj na
spisanijata „Moja Zemja” i „Toka Ime”,
BESPLATNIOT kupon treba da pristigne do
redakcijata, najdocna do 15-ti vo tekovniot mesec.
Oglasot treba da sodr`i maksimum 15 zborovi, a
dokolku imate pogolem oglas, toga{ kontaktirajte
ja redakcijata na 02/3099042.
Osven preku po{ta, kuponot mo`e da go pratite i
na slednava mail adresa:
todor.stojcevski@ffrm.org.mk

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR
Domatite na vrvot na
makedonskiot izvoz
Makedonskite domati se hit na me|unarodniot
pazar. Tekovniot trend na rast na izvozot na domati
prodol`uva ovaa godina, pri {to re~isi 80 otsto od
nejzinata berba e ve}e izvezena, objavi Ministerstvoto
za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo.
Pozitivniot trend se o~ekuva da prodol`i vo tekot na
letoto, koga proizvodstvoto go dostignuva svojot maksimum.
Vo 2008 godina, Makedonija izveze okolu 62.526
toni domati vo vrednost od 21.12 milioni evra, re~isi
dvojno pove}e, 36.593 toni izvezeni vo 2005 godina.
Podatoci od UNCOMTRADE
(Izvozot vo Srbija go vklu~uva i Kosovo).
Izvor: www.setimes.com
Izvoz na piperka vo 2008
Izvozot na piperki ne postigna zabele`itelna brojka
vo 2008 godina. Pove}eto od koli~inite koi se izvezuvaat
se so dobar kvalitet, sve`i i nameneti za proda`ba
vo supermarketi vo sosednite zemji. Dodeka, del od niv
se od vtora klasa i se otkupuvaat od prerabotuva~kata
industrija vo Makedonija, koja e mnogu razviena i go otkupuva
pogolemiot del od doma{no proizvedenata piperka.
Ponekoga{ duri i potrebite na prerabotuva~ite ne
se potpolno zadovoleni od doma{noto proizvodstvo.
Podatoci od UNCOMTRADE
(Izvozot vo Srbija go vklu~uva i Kosovo).
Izvor: AgBiz
Turcija
Proizvodstvoto na zelen~uk i
ovo{je vo ovaa sezona
Dobrata klima vo Turcija go poddr`uva rastot na
sektorot zelen~uk i ovo{je, koj pridonese kon dobivawe
status na ovaa zemja kako eden od najgolemite proizvoditeli.
Turcija se stremi kon dobivawe polnopravno
~lenstvo vo EU, pritoa sve`iot zelen~uk i ovo{je bi
bile najkonkurentni vo Evropskata Unija. Vo periodot
januari-april 2009 godina, vkupnoto proizvodstvo na
domati e zgolemeno mnogu vo sporedba so istiot period
prethodnata godina. Proizvoditelite o~ekuvaat 25%
zgolemuvawe vo ranoto proizvodstvo poradi dobrite
klimatski uslovi. Godi{noto proizvodstvo e proceneto
deka }e iznesuva 13,700,000 MT. Vkupniot izvoz na sve`i
domati e zgolemeno za 19.46% vo periodot januari-april
godinava. Rusija e glavnoto odredi{te za sve`ite turski
domati. Proizvodstvoto na domati zazema 38% od
vkupnoto proizvodstvo na zelen~uk. Domatite mo`e da
se odgleduvaat na celata teritorija na Turcija, no domatite
koi se konsumirat sve`i se odgleduvaat vo Mediteranskiot
region.
Izvor: www.fructidor.com
Pazarni informacii
od Polska
DOMATI - Iako cenata na domatite, vo prethodniot
period, se namali, sepak nivnata momentalna cena e
preskapa za da bidat konkurentni so cenite od drugite
zemji na ruskiot pazar. Kako rezultat na ova, izvozot na
domati od Polska vo Rusija e namalen. Vo poslednite
denovi, cenata na domatite vo kartonska ambala`a od
6 kilogrami iznesuva 0.58-0.62 evra i 0.62-0.66 evra za
kilogram B, odnosno BB klasa.
PIPERKA - Doma{nata crvena piperka se pojavi
na pazarite vo Polska, no ponudata ne e golema. Vo
po~etokot na juli, vo provincijata Mazovietski, vo
regionot so golemo proizvodtsvo Przitik, cenata na
crvenata piperka iznesuva{e 1.37 evra po kilogram. Se
o~ekuva cenata da se namali kako {to raste ponudata.
Cenite na golemo na doma{nite blagi piperki se
prili~no stabilni kako rezultat na stabilnata ponuda
na ovoj zelen~uk na pazarot. Vo sredinata na juli,
cenata na zelenata piperka vo kartonska ambala`a
iznesuva{e okolu 0.53 evra po kg. Cenata na belite
piperki iznesuva{e malku pove}e okolu 0.76 evra za kg.
Dodeka crvenata piperka e najskapa i iznesuva{e okolu
1.35 evra po kg.
Mislewata izrazeni vo regionalniot pazaren informator ne gi
izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za Me|unaroden
Razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski dr`avi.

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR
KRASTAVICI - Vo tekot na minatiot mesec mo`e{e
da se zabele`i trend na rastewe na cenite na krastavicite
proizvedeni vo plastenici, osobeno kratkite
krastavici. Slabata ponuda na ovoj zelen~uk ima{e se
pogolemo vlijanie na nivnata cena. Vo sredinata na juli,
krastavicite dostignaa cena od 0.68 evra po kg. Dodeka
dolgite krastavici se poevtini i nivnata maksimalna
cena dostigna do 0.45 evra po kg.
ZELKA - Ponudata na mlada zelka e mnogu golema vo
momentot. Vremenskite uslovi se podobni i zatoa zelkata
raste brzo i dostignuva pogolema dimenzija. Spored
vremenskite prognozi vremeto }e bide so pomalku do`d
otkolku vo juni, {to zna~i deka ponudata na zelka }e
prodol`i da bide visoka. Kako rezultat na ova, cenata
na zelkata e niska i verojatno nema da se promeni. Vo
sredinata na juli cenata za kg zelka iznesuva{e od 0.045
do 0.09 evra.
Izvor: www.fresh-market.pl; www.fructidor.com
Vesti od ruskiot pazar
DOMATI - Rast na cenata na domatite od plastenici
e zabele`ano na pazarite za zelen~uk i ovo{je. Spored
vode~kite eksperti, lo{ite vremenski uslovi e pri~ina
za namaluvawe na ponudata. Vo vtorata polovina na juli,
cenata na domati iznesuva{e 0.99 evra po kg.
KROMID - Izvestuva~ite od pazarite za zelen~uk i
ovo{je od Moskva izvestuvaat za poka~uvawe na cenata
na kromidot. Vo vtorata polovina od juli, cenata na kromidot
uvezen od Turcija i Egipet iznesuvala 0.55 evra
po kg. Treba da se spomene deka samo nekolku dena prethodno,
cenata na kromidot iznesuvala 0.42 evra po kg.
Izvor: www.lol.org.ua
Trgovija na
domati Italija
Italija e golem izvoznik, no i uvoznik na proizvodi
od domati, prvenstveno zatoa {to ima vnatre{na trgovija
vo samata industrija. Taa uvezuva zna~itelna koli~ina
kako input za ponatamo{na prerabotka. Posle SAD, Kina
e najgolemiot izvor na ovoj uvoz. Pove}eto proizvodi od
domati koi se uvezuvaat, se prerabotuvaat i povtorno se
izvezuvaat. Regulativata za etiketirawe od 2004 godina,
nameneta za favorizirawe na doma{nite proizvodi
preku identifikuvawe na izvorot na inputot od domati,
ne rezultira so zabele`itelno smaluvawe na uvozot,
od Kina ili od drugi zemji. Neodamna vo italijanskiot
izvozen pazar se slu~ija pomestuvawa. Opa|awe na izvoz
na nekoi nivni tradicionalni pazari, kako {to e Germanija
e smenet so rast na pazarite vo Isto~na Rvropa
i Rusija. Dodeka Italija e eden od vode~kite izvoznici
na preraboteni proizvodi od domati, za da se zadovoli
doma{niot pazar i stabilnite pobaruvawa za izvoz,
potrebno e zgolemuvawe na uvozot. Najgolemiot pazar za
kineskoto domatno pire e Italija, kade {to toa se prerabotuva
za ponatamo{na upotreba.
Izvor: www.fructidor.com
Golemoproda`ni ceni vo Bugarija vo juli 2009
(vo amerikanski dolari)
Grad Sofija Varna
Proizvod Poteklo Cena Poteklo Cena
Doma{no 1.01
Doma{no 0.72
Domati Makedonija 0.65
Polska 0.94
Polska 0.86
Piperki
(zeleni)
Piperki
(babura)
Ceni na zemjodelski proizvodi
vo nekoi od sosednite zemji
Doma{no
Makedonija
0.79
0.65
Doma{no 0.86
[panija 3.60 [panija 3.60
Krastavici Doma{no 0.50 Doma{no 0.72
Zelka
Jabolko
(zlaten
deli{es)
Jabolko
(crven
Deli{es)
Grozje
Doma{no
Makedonija
Italija
Avstralija
Italija
Grcija
Antigva
i Barbuda
0.29
0.18
1.87
0.94
1.87
0.72
Doma{no 0.32
Italija
Avstralija
Italija
Grcija
3.60 Antigva
i Barbuda
1.87
1.01
1.87
0.86
3.89
Izvor: www.ams.usda.gov
Golemoproda`ni ceni vo Hrvatska
vo juli 2009 (vo kuni)
Proizvodi Osijek Split Zagreb
Domati 7.50 7.00 6.00
Piperki 10.00 7.00 10.00
Piperki (babura) 8.00 5.00 5.00
Krastavici 3.30 4.00 3.00
Zelka 2.00 4.00 2.00
Pe~urki 22.00 23.00 18.00
Jabolko Ajdaret 5.80 6.00 6.00
Jabolko Jonagold 7.00 6.00 6.00
Jabolko Zlaten
deli{es
7.50 6.00 6.00
Grozje 21.00 25.00 18.00
1 Euro - 7.33 Kuna
Izvor: www.tisup.mps.hr
Domati
Golemoproda`ni ceni vo Belgrad
vo juli 2009 (vo dinari)
Proizvod Poteklo Cena
Doma{na
Makedonija
55
55
Piperki Doma{na 45
Piperki (babura) Doma{na 40
L uti piperki Doma{na 90
Krastavici
Doma{na
Makedonija
20
20
Zelka Doma{na 12
Jabolko Greni Smit Avstrija 110
Jabolko Zlaten deli{es Avstrija 110
Jabolko Crven Deli{es Avstrija 110
Grozje J. Afrika 250
1 Evro - 93 dinari
Izvor: www.stips.minpolj.rs.gov.yu

Golemoproda`ni ceni vo Podgorica
vo juli 2009 (vo evra)
Proizvod Min Maks Prosek
Jabolko Ajdaret 0.70 0.75 0.73
Jabolko Greni Smit 0.75 0.85 0.80
Jabolko Zlaten Deli{es 0.75 0.75 0.75
Jabolko Crven Deli{es 0.75 0.85 0.80
Trpezno belo grozje 1.90 1.90 1.90
Trpezno crno grozje 1.20 1.80 1.50
Domati 0.20 0.50 0.35
Piperka 0.50 0.60 0.55
Piperka (babura) 1.06 1.15 1.11
Krastavici 0.20 0.30 0.25
Proda`ni ceni vo Albanija
vo juli 2009 (vo lek)
Izvor: www.amiscg.org
Proizvod Tirana Fier Kor~a
Jabolko Ajdaret 60
Jabolko Zlaten deli{es 99 99 94
Jabolko Starking 99 78 63
Domati 41 23 33
Piperki (zelena) 21 16 32
Zelka 50 80 63
Krastavici 24 17 26
1 Euro - 129 Lek
Izvor: www.mbumk.gov.al
Proda`ni ceni vo Albanija
vo juli 2009 (vo lek)
Proizvod Tirana Fier Kor~a
Jabolko Ajdaret 60
Jabolko Zlaten deli{es 99 99 94
Jabolko Starking 99 78 63
Domati 41 23 33
Proda`ni ceni vo Kosovo
vo juli, 2009 (vo evra)
Proizvod Pri{tina Uro{evac Pe}
Jabolko 1.00 1.00 1.30
Domati 0.70 0.60 0.80
Piperki
(zelena)
Piperki
(somborka)
0.80 0.60 0.70
1.20 1.30 0.70
Zelka 0.20 0.30 0.15
Krastavici 0.35 0.40 0.30
Proizvod
p~enka JUS
kvalitet,
rod 2008.
rinfuz
p~enica,
merkantilna,
JUS kvalitet,
rod 2009,
rinfuz
p~enica,
merkantilna,
JUS kvalitet,
rod
2008., rinfuz
Ceni na
berza vo
Budimpe{ta
Ceni na berza
Euronekst
Pariz
17.07.2009
Izvor: www.food-ks.org
Promet na berzata vo Novi Sad
od 13 do 17 juli 2009 godina
Ponudena
koli~ina
615
toni
1 565
toni
500
toni
P~enica
Prodadena
koli~ina
vo toni
275
toni
380
toni
375
toni
118.50 evra ton
(fju~ers avg 09)
P~enica
140.50 evra ton
(fju~ers avg 09)
Finalni
ceni vo
din/kg so DDV
11,34 - 12,42
din/kg
10.15 - 10 ,26
din/kg
12,96
din/kg
1 Evro = 93 Dinari
P~enka
115.94 evra ton
(fju~ers sept 09)
P~enka
137.50 evra ton
(fju~ers avg 09)
Fju~ersi se narekuvaat standardiziranite dogovori
za kupuvawe ili proda`ba na odredena
koli~ina na stoka po utvrdena cena i odreden rok
vo idnina
Piperki (zelena) 21 16 32
Zelka 50 80 63
Krastavici 24 17 26
1 Euro - 129 Lek
Izvor: www.mbumk.gov.al