50%

juli 2010 broj 57 www.ffrm.org.mk cena: 50 den. 

Podgotovka na 

@itnite kombajni 

„kleôvce”: 

50% pogolem prinos 

[TETNICI KAJ 

PRASKATA 

Rasadot 

star 60 dena 

- najkvaliteten 

Poîtuvawe na 

princiPite - 

kvalitet i 

profit 

Riârd Deminik 

Zadrugite - 

klu^ za uspehot

UREDNI^KI ZBOR 

Po patot so oblacite 

Do`dovite me nateraa da razmisluvam za 

kli matskite promeni i kako toa }e se odrazi 

vrz zemjodelskite kulturi. Golem broj na 

stru~ waci i eksperti istaknuvaat deka klima 

ta se menuva i moè dosta negativno da vlijae 

i vrz zemjodelstvoto. 

Od druga strana do`dovite me nateraa da 

raz mi sluvam na izrekata „Po patot so oblacite”. 

êsto pati koga ja spomenuvame ovaa misla 

sakame da istakneme deka ne znaeme kade se 

dviìme i dozvoluvame samiot pat da ne dvi ì. 

Toa ~esto pati se slu~uva i vo zemjodelstvoto. 

Dezorganizacijata, obedinuvaweto i ko muni 

ka cijata so nadle`nite institucii ~esto 

pa ti do veduvaat do razli~ni problemi vo zemjo 

d elstvoto. 

Doa|a ètva, povtorno farmerite se so o~u 

va at so problemite so cenata i nekontrolira 

niot uvoz na p~enica od sosedstvoto. 

Doa|a berbata na grozjeto. Vinariite neodam 

na istaknaa deka imaat golema zaliha, 

ta ka {to i toa moè da dovede do revolt kaj 

far me rite. 

Pra{awe e dali site involvira ni strani 

(far meri, biznismeni, vladini i ne vla dini 

in stitucii) }e dovedat do re{avawe na proble 

mite ili povtorno problemite }e ostanat 

sa mo na debatni emisii i razgovori po mi nister 

stva. 

Federacijata i nejzinoto novo rakovodstvo 

na javi podsektorsko organizirawe i re{avawe 

na problemite. Toa e dobar poteg i se nadevam 

de ka toa realno i }e se implementira. 

No, sepak najva`na e dobra ko munikacija, 

organizacija i real no prezentirawe 

na prob lemite 

bez nikakvi ma ni pula cii i 

provokacii. 

Samo na vakov na~in }‌e 

go op redelime na{iot pat 

i nema da dozvolime da se 

dviìme PO PATOT SO OB 

LA CITE. 

So po~‌‌it, 

Biljana Petrovska 

- Mitrevska 

Gradinarstvo 

Rovka zemja – 

mazen kompir 

P~‌‌elarstvo 

Rabotilnica za 

dorabotka na vosok 

za pêlni sandaci 

FFRM 

Izmeni na IPARD 

programata 

Ovo{tarstvostvo 

Od gornici 

do sortni kru[i 

Sto~arstvo 

Na 10 juli 

po [esti pat 

„Denot na 

odgleduvaîte 

na ovci i kozi“ 

SODR@INA 

6 

14 

16 

25 

32 

Spisanieto e finansiski poddr`‌ano od [‌vedskata 

agencija za me|‌‌unaroden razvoj. Ovaa pomo{‌‌ se sostoi 

i od direktno prenesuvawe na iskustvata i znaewata 

od farmerite vo [‌vedska na farmerite vo Makedonija 

preku proektot Poddr{‌‌ka na zemjodelskite 

zdru`‌enija vo Republika Makedonija - SFARM. 

Spisanieto „Moja zemja” izle 

guva mese~‌‌no i e vo sopst 

venost na Federacijata 

na farmeri vo Repub lika 

Ma kedonija. Prviot broj 

iz le ze kako orga ni zaciski 

bil ten na FFRM vo april 

2003 godina, a od dekemvri 

2006 se dis t ri bu ira kako 

me se~ no spe cijalizirano 

spi sa nie za zem jodelstvo i 

ru ra len raz voj. 

Moja zemja 

Juli 2010 

Izdava~‌‌: 

FFRM Medija 

Ul. Gigo Mihajlovski 

Br. 3, 1000 Skopje 

Tel/Faks: 02 3099042 

e-mail: mojazemja@gmail.com 

Broj na `‌‌iro smetka: 

250-0050000485-38 Invest banka 

380-1-645333 001-46 Prokredit 

banka 

Izvr{‌‌en direktor i glaven i 

odgovoren urednik 

Trajan Dimkovski 

trajan.dimkovski@ffrm.org.mk 

Urednik 

Biljana Petrovska Mitrevska 

biljana.petrovska@ffrm.org.mk 

Zamenik urednik 

Makedonka Baldazarska 

domenmk@gmail.com 

Marketing i distribucija 

Blagoj~‌‌e Najdovski 070/937132 

blagojche.najdovski 

@media.ffrm.org.mk 

Foto vest - naslovna 

Blagoj~‌‌e Najdovski 

Lektor 

Verica Nedelkoska 

Novinari 

Antoanela Dimitrievska 

Stru~‌‌ni sorabotnici 

prof. d-r Dragi Tanevski, prof. d-r 

Zlate Arsov, Biqana Mihailovska, 

Savka Markudova, Agron Halimi 

Sorabotnici 

Marija \o{eva Kova~evi} 

Martin Traj~ev 

Eleonora Veljanoska 

Dizajn: Brigada dizajn - Skopje 

Pe~‌‌ati: Propoint Skopje 

Po~‌‌ituvani ~‌‌itateli, site sugestii, zabele{‌‌ki, pra{‌‌awa i kritiki, Ve molime, da gi ispra}‌ate na mail adresite navedeni vo impresumot. 

So toa }‌e vlijaete na kvalitetot na sodr`‌‌inata i }‌e dobiete informacii za Va{‌‌e podobro i pokvalitetno zemjodelsko proizvodstvo ili 

razvoj na sredinata. Zatoa, redakcijata Ve ohrabruva da ni pi{‌‌uvate.

NASTANI RUBRIKA Novo rakovodstvo na FFRMNadnaslov 

Andrija Sekulovski, nov 

pretsedatel na 

FFRM 

Delegati na vondrednata sednica na Generalno sobranie 

^lenovi na 

Upravniot odbor 

Sektorsko re{avawe na problemite i 

gradewe na zaedni~ki stavovi za zemjodelskite 

problemi. Ova e glavnata aktivnost 

na ~ija realizacija }e raboti noviot Upraven 

odbor na Federacijata na farmerite vo RM 

i noviot pretsedatel na FFRM, Andrija Sekulovski. 

„Najva`no vo naredniot period e vistinski da 

posvetime vnimanie na problemite i da napravime 

makedonskoto zemjodelsko proizvodstvo da 

bide konkurentno na doma{niot i na stranskite 

pazari. Jas istaknuvam deka }e gi zastapuvam interesite 

na site ~lenovi na FFRM i }e rabotam 

na pravilno re{avawe na problemite vo zemjodelstvoto”, 

veli Andrija Sekulovski. 

Imeno, noviot pretsedatel e farmer koj se 

zanimava so proizvodstvo na jabolka vo prespanskiot 

region. Toj i negovoto semejstvo egzistiraat 

edinstveno od ovoj biznis. 

Sekulovski e nazna~en za pretsedatel od noviot 

Upraven odbor na FFRM koj zasedava{e na krajot od 

ovoj mesec. \oko Danailov i prethodniot Upraven 

odbor se razre{eni od nivnite funkcii na incijativa 

i barawe na 2/3 od ~lenstvoto na FFRM. 

Pi{uva: Biljana Petrovska-Mitrevska 

^lenovi na Upraven ODBOR 

Andrija Sekulovski, Qubojno, Prespa 

Stevan~e Jordanoski, Maù~i{te, Prilep 

Goce Celeski, Ohrid 

[erafedin Ahmedovski, Urni{te - Dolneni 

Vasil Pinderov, Pirava- Valandovo 

Aleksandar Ristovski, Negotino 

Vasil Mitev, Borievo, Strumica 

Na}o Kimov, Valandovo 

Todor Mu{evski, [tip 

Mitko Sara{ov, [tip 

Suzana Dimitrievska, 

Mustafino, Sveti Nikole 

Aleksandar Stojanovski, Lopate, Kumanovo 

Nedim Kasami, Gorna Bawica, Gostivar 

Memet Sinani, Kamewane, Tetovo 

Nuredin Abduli, Pr{avce, Tetovo 

Vidoe Zafirovski, Gostivar 

Ba{kim @aku, Struga 

4 | MOJA ZEMJA

Godi{en sostanok na Mreàta na mladi Nadnaslov farmeri 

NASTANI RUBRIKA 

Mladite - 

dragocen 

resurs za 

razvoj na 

zemjodelstvoto 

Doma}ini – mladite farmeri od 

strumi~kiot region 

Pi{uva: Eleonora Veljanoska 

Druèwe, zabava, diskusija za toa kolku mladite 

se involvirani vo zemjodelstvoto. Ova 

bea glavnite temi na Godi{niot sostanok 

na Mreàta na mladi farmeri koj se odrà 

na po~etokot na juni pod mototo „Denot na mladite 

farmeri”. Na sredbata be{e istaknato deka 

formiraweto na Mreàta na mladi farmeri pred tri 

godini go opravdalo nejzinoto postoewe i pridonelo 

za nivno organizirawe i vklu~uvawe vo zemjodelstvoto. 

Pritoa be{e potencirano deka mladite farmeri se 

dragocen resurs za razvojot na ekonomijata i, voop{to, 

na op{testvoto. 

„Mladite vo zemjodelstvoto direktno se 

involvirani vo mal procent, moè da se kaè 10 

procenti. Dodeka indirektno, 90 otsto od mladite 

se vklu~eni vo zemjodelstvoto kako semeen biznis, 

osobeno vo ruralnite sredini na koi osnovna dejnost 

im e zemjodelstvoto. No, problem e {to mladite nemaat 

golem interes da se zanimavaat so zemjodelstvo i gi 

napu{taat ruralnite sredini. 

Od druga strana, zemjodelski subvencii kako i EU 

fondovite vo golema mera gi poddrùvaat mladite 

farmeri, me|utoa za da se dojde do niv e mnogu te{ko, 

ne samo za mladite, tuku i za site zemjodelci”, veli 

Sa{o Krcoski, pretstavnik od bitolskiot region vo 

nacionalniot tim na Mreàta na mladi farmeri. 

Glavna cel na Mreàta na mladi farmeri na 

Makedonija e motivirawe na mladite za nivno aktivno 

vklu~uvawe vo zemjodelstvoto, kako i razvivawe na 

liderski ve{tini, timska rabota, komunikacija i 

edukacija me|u mladite farmeri. 

„So drugi zborovi, na{a namera e zemjodelstvoto kako 

zna~aen stopanski segment {to pove}e da se dobliì 

do mladinata, {to zna~i mladite da gledaat na ovoj 

sektor kako na svoja perspektiva i idnina, kako na 

profitna granka, a ne kako na na~in za preìvuvawe”, 

veli Krcoski. 

Sledni aktivnosti na Mreàta se razgleduvawe na 

profilite od ~lenovite, nivnite ve{tini i potrebi 

so {to pravilno }e se raspredelat ~lenovite vo 

predvidenite aktivnosti, a i }e se sogledaat nivnite 

potrebi so {to bi se napravile aktivnosti koi im se 

potrebni na mladite vo Mreàta za postignuvawe na 

nivnite celi. 

Olgica Burovska od Dobrejci kaj Strumica, Daniel Petkovski 

od Probi{tip, Dejan Joleski od Kadino, Prilepsko, Pece 

âvdarovski od Bitola i Sadik Havziu od gostivarskoto 

selo Negotino se proglaseni najdobri farmeri 

Druèweto prodolì na Kole{inskite vodopadi 

Strumica

STAVOVI 

So cel poefikasno da se iskoristat sredstvata, FFRM bara 

Federacijata na farmerite 

vo RM vo izminatiot period 

rabote{e na razgleduvawe na 

IPARD programata i od samite 

razgovori so farmerite i 

od analizite napraveni od 

Oddelenieto za politika i 

razvoj proizlegoa golem broj 

zaklu~oci koi se dostaveni 

do nadle`nite institucii 

za izmenuvawe na IPARD 

programata. 

Izmeni na 

IPARD programata 

Pi{uva: Marija \o{eva- Kova~evi} 

6 | MOJA ZEMJA 

Vrz osnova na na{ite sogleduvawa 

od teren, Federacijata 

smeta deka e potrebno da se 

napravat odredeni izmeni 

vo IPARD programata so cel taa poefikasno 

da se sprovede i podobro 

da se iskoristat sredstvata. 

Vo merkite koi se odnesuvaat na 

investicii vo primarnoto zemjodelstvo 

i diverzifikacija vo zemjodelstvoto, 

Federacijata smeta deka 

treba da se napravat pomestuvawa na 

najmalata vrednost na prifatlivi 

tro{oci za kofinansirawe na proektot 

koja momentno iznesuva 5.000 

evra. Ako izgovorot na Ministerstvoto 

za zemjodelstvo e deka pogolem 

del od merkite se isklu~eni od 

nacionalnata programa za ruralen 

razvoj zatoa {to se predvideni vo 

programata IPARD, toga{ i ovaa programa 

treba da se adaptira na uslovite 

i kapacitetite na farmerite 

za da moè da se zamenat ovie merki i 

da se investira na farmite. 

Ako zememe predvid deka pogolemiot 

del od na{ite farmi se mali, 

toga{ nie gi isklu~uvame ovie farmi 

od investiciska poddr{ka. Farmerite 

velat deka investicija i od 

2.000 evra moè mnogu da pridonese 

za modernizacija na na{ite farmi. 

Isto taka, ovaa minimalna vrednost 

e poprifatliva kaj farmerite za da 

moàt finansiski da ja obezbedat 

celosno i za da moàt da baraat povrat 

na polovina iznos. 

Vo odnos na pribirawe na dokumentacijata, 

farmerite se sretnaa 

so mnogu problemi osobeno 

okolu grade`nite dozvoli za farmite 

i ekolo{kite dozvoli. Iako 

ministerot za transport i vrski 

najavi re{avawe na problemot so 

grade`nite dozvoli preku izmeni 

na zakonskata ramka, sepak dosega sè 

u{te nema napraveno ni{to, a ve}e se 

zboruva za vtor povik na ovaa programa. 

Integriranite dozvoli vo sviwarstvoto 

i ìvinarstvoto se u{te eden 

segment so koj farmerite treba da se 

soo~at za da moàt da apliciraat za 

ovaa programa. Nekoi od farmerite 

koi ve}e podnele aplikacija za dobivawe 

na integrirana ekolo{ka dozvola 

~ekaat i pove}e od edna godina, a 

za da stignat do nejzinata izrabotka 

pla}aat i po 2.000-3.000 evra. 

Vo realizacijata na prviot povik, 

isto taka, be{e uvideno deka golem 

broj dokumenti treba da se obezbedat 

direktno od ministerstvata, no 

ne i od nivnite podra~ni edinici. 

Spored Federacijata, toa dopolnitelno 

ja uslo`nuva procedurata i 

poradi toa treba da se osposobat 

i da se ovlastat i podra~nite edinici 

na mati~nite ministerstva da 

gi izdavaat istite dokumenti. Ako 

se ovozmoì vakviot pristap, }e se 

za{tedi vo vreme i patuvawe na farmerite. 

Vo odnos na brojot na grlata, Federacijata 

smeta deka minimalnata 

brojka kaj ovcite treba da se namali i 

taa da iznesuva 150 soglasno na{ite 

uslovi i kapaciteti na ov~arskite 

farmi. Spored posledniot zemjodelski 

popis, so ov~arstvo se zanimavaat 

okolu 8.400 semejstva, a vkupniot 

broj na ovci e pribli`no 800.000. 

Toa podrazbira deka prosekot e pomal 

od na{ata barana suma ili 95 

ovci/zemjodelsko stopanstvo. Isto 

taka, i kriteriumot za brojot na kravite 

treba da se namali od deset na 

sedum kaj individualnite zemjodelski 

stopanstva poradi slu~uvawata 

vo govedarstvoto i potrebite od 

negovo zakrepnuvawe. Vo ovoj sektor 

imame namalen broj na grla, bidej}i 

farmerite gi prodavaat ili kolat. 

Vo nekoi delovi od Programata 

imame propi{uvawe na kriteriumi 

koi se pogolemi i od pravilnicite 

kako {to e onoj za za{tita na farmskite 

ìvotni. Vo nego e regulirana 

samo gustinata za teliwata, sviwite 

i koko{kite, a vo IPARD programata 

stoi da bide minimum 5 m2 povr{ina 

za odgleduvawe na edna molzna krava, 

1,4 m2 za molzni ovci i kozi, {to go 

nema vo nitu eden zakon ili pravilnik. 

Ona {to treba da se po~ituva 

spored Zakonot za blagosostojba na 

ìvotnite e ìvotnoto da ima dovolno 

prostor da moè da gi pravi 

osnovnite dvièwa. 

Ova se samo del od problemite so 

koi se soo~ija farmerite vo prviot 

povik i ako ne se napravat modifikacii 

na IPARD programata vo odnos 

na kriteriumite, povtorno moème 

da o~ekuvame mala zainteresiranot 

i iskoristenost na sredstvata i vo 

sledniot povik.

Evropskite zemjodelski lideri pobaraa 

EVROPSKA UNIJA 

Formirawe na 

Evropska agencija 

za trgovija so hrana 

Pi{uva: Martin Traj~ev, pretstavnik na FFRM vo EU 

Formirawe na Evropska agencija za trgovija so 

hrana koja }e gi sledi pazarnite tekovi, transparentnosta 

vo trgovskite praktiki i }e osigura 

podobra i poramnomerna raspredelenost na 

sredstvata po dolìna na celiot prehranben sinxir. Ova 

e baraweto na evropskite zemjodelski lideri za vreme na 

èstokata debata koja se vode{e vo najgolemata lobi-organizacija 

„Kopa-Koèka” za podobruvawe na lo{ata siutacija 

vo koja se nao|aat zemjodelcite od EU. Kako del od 

strukturata na ovaa agencija bi bil i zemjodelski pravobranitel 

koj bi presuduval vo slu~aj na sporovi me|u site 

igra~i vo sinxiri. Za vreme na debatata be{e pobarano 

da se promenat pravilata za konkurencija vo delot za zemjodelstvoto 

za da moàt zadrugite kolektivno da pregovaraat 

so supermarketite, a so toa da se podobri situacijata 

so niskite otkupni ceni. 

Pretsedatelot na „Kopa-Koèka”, 

Paolo Bruni, predupredi deka evropskite 

zemjodelci i potro{uva~i 

se soo~uvaat so zgolemena cenovna 

nestabilnost za zemjodelski i 

maloproda`ni proizvodi naveduvaj} i 

deka farmerite denes primaat 20% 

od krajnata cena koja ja pla}‌aat 

potro{uva~ite, za razlika od pred 

10 godini koga taa cifra bila 30%. 

Kako osnovna pri~ina za ovaa situacija 

toj ja navede maksimalnata kupovna 

mo} na grst otkupuva~i i supermarketi. 

Od strana na „Kopa-Koèka” 

be{e pobarano od Evropskata komisija da vovede fer dogovorni 

praktiki na nivo na Unijata. 

Vo me|uvreme, evrobirokratite vo Brisel budno ja sledea 

sostojbata, seriozno gi sfatija preporakite na „Kopa- 

Koèka” i vo sklop na rabotata na takanare~enata Visoka 

grupa za mleko i mle~ni proizvodi vmetnaa del od barawata 

na „Kopa-Koèka”. 

Na Evropskata komisija, Visokata grupa i prepora~a da 

napravi analiza za mo`nosta od voveduvawe na kolektivno 

pregovarawe od strana na organizaciite na proizvoditeli 

i promena na pravilata za za{tita na konkurencijata, 

zadolìtelni dogovori i zgolemuvawe na transparentnosta 

na prehranbeniot sinxir. Vo izve{tajot na t.n. Visoka grupa 

be{e navedeno i deka nivnite preporaki moàt bidat primeneti 

vo site zemjodelski potsektori. 

JULI 2010 | 7

MINISTERSTVO ZA ZEMJODELSTVO, [UMARSTVO I VODOSTOPANSTVO 

Kako do pokvalitetno mleko so povisoka cena? 

Eden od na~inite za re{avawe na problemite 

vo proizvodstvoto kaj zemjodelcite ~ii posledici 

se reflektiraat vrz postignuvawe na 

ekonomski opravdani otkupni ceni e sledeweto 

na sovetite i preporakite dadeni od strana na 

stru~nite lica. 

Sovetodavnite uslugi na Agencijata za pottiknuvawe 

na razvojot na zemjodelstvoto (APRZ) se dizajniraat 

i se obezbeduvaat preku: prakti~na primena 

na nau~nite i tehni~kite soznanija naso~eni spored 

potrebite na pazarot; jaknewe i sorabotka na zemjodelskite 

zdruènija; poddr{ka vo sproveduvaweto 

na vladinite programi i merki nameneti za individualniot 

zemjodelski sektor; vospostavuvawe i primena 

na informativni sistemi vo funkcija na podobruvawe 

na mo`nostite za sledewe na zemjodelskite aktivnosti 

i razmena na informacii so ~initelite vo agrokompleksot. 

Eden od na~inite preku koj APRZ gi obezbeduva 

sovetodavnite uslugi e preku t.n. „sovetodavni paketi”. 

Sovetodaven paket pretstavuva zbir od srodni 

ve{tini i znaewa naso~eni kon pomagawe na zemjodelcite 

pri nekoj poseben problem ili zaedno da 

se postigne nekoja specifi~na cel so namera toa da 

se spodeli so zemjodelcite. Sovetodavnite paketi se 

dizajniraat spored prethodno utvrdeni problemi na 

teren, kaj samite zemjodelci, odnosno ovoj princip 

pretstavuva davawe na sovetodavni uslugi vodeni 

spored potrebite na klientite, a toa vo slu~ajot se 

zemjodelcite. APRZ vo momentov raspolaga so slednive 

sovetodavni paketi: 

• Govedarstvo - Higiena na mleko 

• Proizvodstvo na kvalitetna silaà 

• Ov~arstvo - Podobreni tehnologii za proizvodstvo 

na mleko 

• Ov~arstvo - Podobreni tehnologii za proizvodstvo 

na meso 

• Kozarstvo - Podobreni tehnologii za proizvodstvo 

na mleko 

• Reproduktivno iskoristuvawe na sviwite 

• Integralna za{tita i optimalna ishrana vo 

proizvodstvoto na domati pod plastenici 

• Za{tita na kompir 

• Odgleduvawe na jabolka 

• Odgleduvawe na sliva 

• Cve}‌arstvo - odgleduvawe na GERBERA SP. i CHRI- 

SANTHEMUM SP. 

• Dobra p~elarska praktika 

Sekoj sovetodaven paket ima vremetraewe vo zavisnost 

od proizvodstvenata sezona na odredena kultura 

ili sto~arsko proizvodstvo kako i od brojot na isplaniranite 

sesii potrebni za sproveduvawe. Za sekoj 

od paketite postoi pi{an tehni~ki materijal namenet 

za zemjodelcite vo vid na pamflet, bro{ura, kalendar 

i sl. 

So cel transferot na znaewa i ve{tini da stigne 

do pogolem broj korisnici i kvalitetot na toj transfer 

da bide na visoko nivo, eden sovetodaven paket 

se sproveduva vrz t.n. 

rabotna grupa na zemjodelci. 

Kako optimalen 

broj za formirawe na 

edna rabotna grupa moè 

da se smeta od 5 do 15 

~lena. Rabotna grupa 

na zemjodelci pretstavuva 

neformalna grupa 

na proizvoditeli koi se 

vklu~eni vo proizvodstvoto 

na ista kultura ili 

doma{ni ìvotni i koi gi 

spodeluvaat, pove}‌e ili 

pomalku, istite problemi. 

Sekoj ~len treba 

da bide aktiven i posveten 

kako i da prisustvuva 

na site prakti~ni 

i teoretski sesii. Zatoa 

se prepora~uva grupata 

da bide sostavena od 

~lenovi koi ìveat vo 

isto selo ili vo sosedni 

sela. 

Grupata od svoite redovi izbira t.n. „fokus farma” 

odnosno doma}‌in kaj kogo }‌e se izvr{uvaat sesiite od 

sovetodavniot paket. Takviot ~len od grupata dava 

soglasnost deka }‌e obezbedi pristap do potrebnite 

kapaciteti na svojata farma kade {to }‌e se odvivaat 

pokazno-demonstrativnite aktivnosti od sesiite na 

sovetodavniot paket. 

Za re{avawe na problemite od proizvodstveniot 

proces zemjodelcite moàt vo sekoe vreme da se obratat 

do APRZ koja vo momentov ima 30 rabotni edinici 

i 42 disperzirani kancelarii rasprostraneti niz celata 

dràva. 

8 | MOJA ZEMJA

SOVETODAVEN PAKET 

„Kvalitet i higiena na mlekoto” 

Osnovni celi na ovoj sovetodaven paket se: 

• Podobreni praktiki za higiena na mlekoto 

• Namaluvawe na brojot na bakterii vo mlekoto 

• Povisoka otkupna cena za surovoto mleko 

Mlekarnicite baraat kvalitetno surovo mleko, a 

farmerite sakaat da postignat povisoka otkupna cena. 

Kvalitetot na mlekoto e tesno povrzan so higienata na 

mlekoto. Vo Zakonot za bezbednost na hranata i negovoto 

dopolnuvawe sekoj proizvoditel na hrana se obvrzuva 

da posveti golemo vnimanie pri proizvodstvoto, 

prerabotkata, transportot i distribucijata na hrana. 

Za da se ispolnat celite na sovetodavniot paket, 

preduslov e farmerite da bidat zapoznaeni so tri osnovni 

raboti: 

• kako se klasira mlekoto 

• kako se formira otkupnata cena 

• koi se standardite za kvalitet na surovo kravjo 

mleko 

KLASIRAWE NA MLEKOTO 

Surovoto kravjo mleko se klasira vo odnos na vkupniot 

broj na bakterii i vkupniot broj na somatski 

kletki. 

STANDARDI ZA KVALITET NA SUROVOTO KRAVJO 

MLEKO 

• Vkupniot broj bakterii da ne bide pogolem od 

3.000.000 na ml/mleko 

• Somatski kletki ne pove}‌‌e od 400.000 na ml/ 

mleko 

• Negativen test za prisustvo na antibiotik i 

drugi inhibitori 

• Kiselosta ne treba da bide povisoka od 7,6˚YN 

• Da nema dodadeno voda, odnosno to~kata na 

mrznewe da ne e povisoka od -0,530˚S 

• Da ne sodrì kolostralno mleko (da ne se koristi 

mleko osum dena po oteluvaweto) 

• Gustinata da se dviì vo granicite od 1,027 do 

1,035 kg/m3 

• Minimum 3,2% mle~na mast 

• Minimum 2,8 % proteini 

• Minimum suvi materii bez mast 8,5% i da se 

dokaè deka nema dodadeno voda 

• Mlekoto treba da ima karakteristi~na boja, 

miris i vkus 

• Mlekoto treba da e oladeno na 8˚S ili pomalku 

ili da e primeno vo mlekarnicata vo rok od dva 

~asa po molzeweto. 

REALIZACIJA NA PAKETOT 

Sovetodavniot paket zapo~nuva so formirawe na 

rabotna grupa na zemjodelci. Site zainteresirani zemjodelci, 

zdruènija, zadrugi, mesni zaednici ili koj bilo 

drug vid na formalno ili neformalno zdruùvawe moàt 

da formiraat rabotna grupa i da pobaraat prezentacija 

na sovetodavniot paket vo najbliskata kancelarija na 

Agencijata za poddr{ka na razvojot na zemjodelstvoto. 

Sovetnicite na Agencijata na teoretski i prakti~en 

na~in im go prenesuvaat znaeweto i ve{tinite za pravilno 

postapuvawe na farmata pri procesot na proizvodstvo 

na mleko. Isto taka, vr{at edukacija za sanitacija 

i higiena vo farmata. Sesiite se odrùvaat vo termin 

koj{to e prethodno dogovoren pome|u sovetnikot i ~lenovite 

vo rabotnata grupa. Vremetraeweto na sesiite e 

vo zavisnost od vidot i namenata na sesijata i trae od 1 

do najmnogu 3 ~asa. Po sekoja sesija farmerite-u~esnici 

vo grupata dobivaat soodveten sovetodaven pe~aten 

materijal so soveti i preporaki vo vid na letok ili 

bro{ura. 

Sovetodavniot paket e besplaten, a edinstveniot 

tro{ok e za izvr{uvawe na analizite od zemenite probi, 

dokolku toa go pobaraat farmerite od grupata. 

Vo ~etirite dosega{ni sovetodavni sesii odràni 

vo bitolskiot, kumanovskiot, gevgeliskiot i vo gostivarskiot 

region, rezultatite bile golemi. Za mnogu kus 

period vo farmite koi gi primenuvale preporakite na 

sovetnicite bil zabeleàn drasti~no namalen broj na 

bakterii vo mlekoto. 

Srpskiot minister Dragin vo dvodnevna oficijalna 

poseta na Makedonija 

Makedonskoto ministerst vo za 

zemjodelstvo }‌‌e gi pre ne se 

svoite iskustva na ko le gi te od srpskoto 

ministerstvo za zem jodelstvo, 

so cel pobrza imple men tacija na 

evropskite standardi vo zemjodelstvoto. 

Ova go izjavi mi ni sterot za 

zemjodelstvo, Qup~o Di movski, po 

sredbata so svojot srp ski kolega, 

Sa{a Dragin, vo Agen cijata za finansiska 

poddr{ka i ruralen razvoj. 

„Nie moèbi sme eden ili dva 

~ekora ponapred od Srpskata plate` 

na agencija i zatoa MZ[V na 

Republika Makedonija sesrdno }‌e 

izleze vo presret na koe bilo barawe 

na srpskoto ministerstvo vo 

delot na prenesuvawe na iskustvata 

od na{eto dosega{no rabotewe 

i eventualnite gre{ki {to na{ata 

strana gi ima napraveno za da ne 

se povtorat i kaj niv”, re~e ministerot 

Dimovski, dodavaj}‌‌i deka so 

srpskiot minister }‌‌e se razgovara 

za regionalnata sorabotka. Dvete 

ministerstva dosega imaat odli~na 

sorabotka koja }‌‌e prodolì i vo idnina. 

Dvajcata ministri prisustvuvaa 

i na poribuvaweto na Ohridskoto 

Ezero so endemi~niot vid ohridska 

pastrmka. Vo vodite na ezeroto bea 

pu{teni 400 iljadi edinki ohridska 

pastrmka od godina{niot mrest, 

podmladok odgledan po ve{ta~ki 

pat vo novoizgradenite kapaciteti 

na Hidrobiolo{kiot institut 

vo Ohrid. 

Ministerot Dimovski pojasni 

deka se raboti za treto po red poribuvawe 

na Ohridskoto Ezero so 

pastrmka ovaa godina, vo ramkite 

na tekovnite aktivnosti predvideni 

so programata na MZ[V. 

„Ministerstvoto posvetuva 

mak simalno vnimanie na ovie aktiv 

nosti, bidej}‌‌i na{ata ocenka e 

deka mora po sekoja cena da ja za{ 

ti time pastrmkata, kako endemski 

tip vo vodite na Ohridskoto Ezero. 

Vo celost }‌‌e se pridrùvame i 

kon zabranata za ribolov i stopanisuvawe 

so vodite na ezeroto, so 

cel da se za{titi pastrmkata”, 

re~e ministerot Dimovski. 

Toj istakna deka prisustvoto 

na ministerot za zemjodelstvo na 

Srbija na poribuvaweto mu dava 

po{iroka dimenzija na nastanot, 

bidej}‌‌i takvite aktivnosti se od 

interes na po{irokata zaednica. 

juli 2010 | 9

STOÂRSTVO 

Ri~ard Deminik, pretsedatel na AFDI, Gorna Normandija, Francija 

Zadrugite - 

Zemjodelecot mora da moè 

pove}‌‌e da prodava blagodarej}‌‌‌i 

na postoeweto na zadrugata, 

otkolku {to bi moèl da prodava 

dokolku raboti individualno. 

Toa ne zna~i deka sekoga{ }‌‌‌e 

moè da se prodava po povisoka 

cena, no sekoga{ }‌‌e ima garancija 

deka proizvodot }‌‌e bide 

prodaden. 

Pi{‌uva: 

Makedonka Baldazarska 

Interprofesija – 

tipi~no za Francija. 

Toa zna~i sednuvawe 

i dogovarawe 

na ista masa na 

proizvoditelite, na 

prerabotuva~ite i na 

industrijalcite koi 

vr{at prerabotka... 

• [to pretstavuva AFDI? 

- AFDI e organizacija na francuskite zemjodelci 

i za me|unaroden razvoj, formirana vo 1975 godina od 

~etiri golemi profesionalni zemjodelski organi zacii. 

Stanuva zbor za zemjodelski komori formirani od 

zem jodelci, sindikati, zadrugi, banki i osiguritelni 

kom panii, a koi postoele i prethodno. Denes nacionalna 

ta struktura na AFDI ja so~inuvaat 14 regionalni 

or ganizacii i pet organizacii na nivo na departman. 

Na dràvno nivo ima 6.000 ~lenovi, individualni zemjodelci, 

koi ìveat od zemjodelstvoto i pla}‌aat ~lena 

rina od 30 evra godi{no, dodeka profesionalnite 

zem jodelski zdruènija, zadrugi, banki, osiguritelni 

kom panii, pla}‌aat kotizacija od minimum 250 evra pa 

na gore. 

Inaku, korenite na vakvoto organizirawe se pot tik 

nati od gladot {to ja zafati Afrika vo 1973 g. Vsu{ 

nost, so tie kontakti stanavme svesni deka za da im se 

po mogne na afrikanskite farmeri da ja nadminat taa 

kri za treba da sorabotuvame podolgoro~no, odnosno da 

gi poddrìme pri nivniot razvoj. 

• Koi se celite na va{ata organizacija? 

- Imame dve celi. Prvata e da sorabotuvame so zem jodel 

cite-partneri od razli~ni zemji na nivnite proekti, 

zaradi ostvaruvawe na celite koi se zacrtani vo 

kon kretniot proekt. Vtorata cel, odnosno misija, se 

od nesuva na toa da se podigne svesta kaj naselenieto 

i odgovornite za toa koi se problemite na zemjodelcite 

vo sopstvenata zemja i da se ovozmoì iznao|awe na 

niv no re{enie. Da pojasnam, na{ata cel i pri~inata 

po radi koja sme ovde ne e da se preslika primerot na 

Fran cija i ona {to nie go primenivme za nadminuvawe 

na problemite na francuskite farmeri da se napravi 

vo drugite zemji na ist na~in, tuku da ponudime mo`ni 

na ~ini na iznao|awe na re{enie. Zna~i, celta e zaed no 

da razmisluvame so federaciite na farmeri i zemjodel 

skite organizacii za toa kako moème da se organizi 

rame i kako moè da pridoneseme za sozdavawe na edna 

podobra sostojba. 

• So Makedonskata federacija potpi{avte Memorandum 

za sorabotka. [to zna~i toa? Koi se pridobivki 

te od vakvoto zdruùvawe? 

- Sre}‌ni sme {to imame mo`nost da sorabotuvame so 

Ma kedonija i tokmu poradi toa go potpi{avme memo randu 

mot za sorabotka so na{iot partner – FFRM. Ne sme 

tu ka da nametneme kakva bilo politika ili na~in na 

ra botewe. Glavnata cel na ovaa sorabotka e da dademe 

pod dr{ka na organizaciite na farmeri. Vo toj pogled 

na {ite aktivnosti se odnesuvaat na razli~ni domeni, 

me |utoa sekoga{ odgovaraat na potrebite na organi zacii 

te na farmeri ili na samite farmeri. ^lenovite 

na AFDI se pred sè farmeri, taka {to koga sme na teren 

se trudime da diskutirame so farmerite, da gi 

slu{ neme i razbereme nivnite potrebi. Smetame deka 

10 | MOJA ZEMJA

klu~ na uspehot 

Mle~na kriza 

Prodadi za da proizvede{ 

- Mislam deka sostojbata e ista re~isi sekade zatoa {to koga e prolet 

imame pogolem izbor na hrana i normalno deka }‌e imame i pogolemo 

koli~estvo na mleko. I toa, vsu{nost, sozdava edna razlika pome|u proizvodstvoto 

i po tro {uva~kata. Mlekoto e mnogu poevtino otkolku vo zimskiot 

period, zatoa {to mlekoproizvoditelite go prerabotuvaat vo mleko vo 

prav i puter, koi{to po malku se vrednuvaat otkolku sireweto ili jogurtot. 

Pazarot se otvori. Vsu{nost, toa e idejata na EU da ovozmoì slobodno 

cirkulirawe na dobrata, taka {to ima proizvodi koi doa|aat odnadvor 

i golema razmena me|u samite zem ji koi gi proizveduvaat. 

Za vreme na mle~nata kriza od edna strana imavme nametnati kvoti, 

a od druga, mora{e da se adaptira ponudata na pobaruva~kata za cenata 

da go za dovoluva i proizvoditelot i potro{uva~ot. Toa be{e ona {to gi 

naluti mle koproizvoditelite koi smetaat deka se nao|aat vo paradoksalna 

situa ci ja. I zatoa {to se trudevme taa cena da bide prifatliva 

za dvete strani, se soo~ivme so golema konkurencija na me|unarodniot 

pazar, zatoa {to i na svetskiot pazar ima{e zgolemeno proizvodstvo {to 

dovede do pad na ceni te. 

Nie se rakovodime od oficijalnata Povelba za dobri sto~arski praktiki, 

ko ja e sozdadena od dràvata i francuskite mlekoproizvoditeli i 

sekoj od far merite izraboti buxet spored prethodno utvrdeni standardi. 

Povelbata se odnesuva na toa koi standardi se primenuvaat i vo nea vleguvaat 

site od red bi koi se odnesuvaat na kvalitetot na proizvodstvoto, 

sanitarnite uslovi koi mora da bidat ispolneti i voedno na blagosostojbata 

na samite ìvotni. Osnovnoto pravilo na Povelbata e: prodadi za da 

proizvede{! Na{ite mlekari, ~lenki na zadrugata „Agril”, se trudat da 

proizvedat kvalitetno, a nie da obezbedime plasman na toa proizvodstvo. 

Patem davame sekakov tip na uslugi za zemjodelcite, surovini, soveti ili 

nekoi potrebni materijali. 

ne bi moèle uspe{no da rabotime 

dokolku ne znaeme to~no kakov e konteks 

tot, kakva e realnata sostojba vo 

zemjata vo koja rabotime, koi se nivnite 

problemi i vo kakva sostojba se 

nao|aat. Prviot pristap na ovaa sorabotka 

e razmenata na idei i na iskust 

va so farmerite i vospostavuvawe 

vrska so koja{to }‌e moè da se 

pri bliàt kon nivnata problematika 

i }‌e moè da im pomognat so soveti 

za da gi re{at svoite problemi. 

Va` no e farmerite da sfatat deka 

tre ba da se obedinat, bidej}‌i taka 

}‌e imaat golema politi~ka va`nost 

i }‌e moàt samite da se izborat za 

svoi te prava. 

• Sega na Balkanot ste prisutni 

sa mo na Kosovo i vo Makedonija. 

Ima te li intencija za sorabotka 

i so drugi zemji? 

- Ne znam. Bi sakal ovaa sorabotka 

da se odrì. Inaku, organizacijata 

AFDI sorabotuva prete`no so 

afri kanskite zemji, nedovolno razvie 

nite zemji i zemjite vo razvoj, 

zna ~i zemji kako Kolumbija, Kosovo, 

Ukraina, Makedonija, zemji koi sega 

se vo razvoj i koi ne se tolku lo{i 

vo taa nasoka. Da pojasnam, po~navme 

so zemji vo razvoj i na po~etokot sorabotkata 

se sostoe{e vo objasnu vawe 

na osnovnata tehnika na obrabotka 

na zemjata. Sega rabotime mnogu 

na poleto na obuka na zemjodelcite 

i farmerite i vo pogled na nivnoto 

organizirawe. Vsu{nost, toa e glavnata 

cel i pri~inata poradi koja 

sme vo Makedonija i vo Kosovo, od nosno 

rabotime na olesnuvawe na procesot 

na kreirawe na zdruènija na 

zemjodelci i farmeri. 

• Spomenavte deka zemjodelcite 

vo Francija si formirale svoja 

ban ka. Dali toa zna~i deka }‌e gi 

so vetuvate na{ite zemjodelci i 

na toa pole? 

- Toa bi bilo dobar sovet. Bankata 

vo Francija funkcionira na baza na 

zaemi, bidej}‌i ne moè da se razvie 

zemjodelstvoto bez finansiska poddr{ 

ka, taka {to bi bilo dobar sovet 

da se oformi banka od toj tip. 

• Dali taa banka, vo sporedba so 

drugite, raboti so poniski kamatni 

stapki za zemjodelcite? 

- Vo osnova, da. Postojat takvi 

po evtini zaemi i poniski kamatni 

stap ki, no dràvata pomaga tie da 

se odràt i da bidat vo interes na 

zemjodelcite. Porano bankata posta 

vuva{e povisoki kamatni stapki, 

no nie, zemjodelcite, se izborivme 

za nivno namaluvawe. Sega, kamatnite 

stapki se dviàt okolu 4% (iako 

va riraat so inflacijata). 

• Vo Makedonija kooperativite ne 

za ìveaja poradi nedostig na 

do verba. Kako se spravuvate so 

ovoj problem? 

- ]e odgovoram na pra{aweto so 

pri mer od Kosovo, kade {to ra bo time 

od 2003 godina. Po ovoj od re den 

period vo Kosovo ima zadrugi koi 

dobro funkcioniraat. Zna~i, lu |e to 

imaat doverba vo zadrugite. Za drugata 

sekoga{ zna~i eden ~ovek, eden 

glas. I bi potenciral deka sozda vaweto 

na zadrugite e navistina klu~ 

na uspehot zatoa {to so ogled na 

toa so kolkava povr{ina raspolaga 

at zemjodelcite vo ovie zemji, mislam 

deka nema drug izlez, osven da 

se raboti vo ramki na zaedni~ka organizacija. 

I pokraj goleminata na 

farmite, pove}‌e ne e mo`no sekoj da 

raboti individualno. [to i da napravi 

edna zadruga za da bide efikasna, 

nema da ja ostvari filozofi 

jata poradi koja e sozdadena ili 

ide jata {to leì vo zadnina, tuku 

tre ba da odgovori na odredeni ekonom 

ski kriteriumi. Ova zna~i deka 

zem jodelecot mora da moè pove}‌e 

da prodava blagodarej}‌i na postoewe 

to na zadrugata, otkolku {to bi 

mo èl da prodava dokolku raboti 

in dividualno. Toa ne zna~i deka 

se koga{ }‌e moè da se prodava po 

po visoka cena, no sekoga{ }‌e ima 

ga rancija deka proizvodot }‌e bide 

pro daden. 

juli 2010 | 11

GRADINARSTVO 

Podgotovki za rasad za kromid 

Rasadot 

star 60 

dena – 

najkvaliteten 

Optimalen period za seidba 

e od 25 avgust do 10 septemvri. Za najkvaliteten 

standarden rasad se smeta 

onoj koj vo vremeto na rasaduvawe e so 

starost od 50 do 60 dena, so dobro oformeni 

3-4 lista, so visina na stebloto 

10-15 sm, a debelina od 0,3 do 0,6 mm. 

Pi{uva: dipl. in`. agr. Savka Markudova 

Edna od najzastapenite gradinarski kulturi vo 

gevgeliskiot region e kromidot, koj se odgleduva 

kako zimska kultura, me|utoa podgotovkite za 

rasad se u{te vo tekot na letnite meseci koga 

temperaturata e mnogu visoka. Za da se namali rizikot 

od uginuvawe na rasadot po rasaduvaweto, pojava koja 

se slu~uva vo poslednite godini poradi lo{ite klimatski 

uslovi i slabiot korenov sistem na kromidot, 

neophodno e da se primenat niza agrotehni~ki merki 

i da se stimulira razvojot na korenoviot sistem, za 

da se podobri ishranata na rastenijata, da se regenerira 

i aktivira po~venata mikroflora. So toa }e se 

ovozmoì rastenijata dobro da se vkorenat do pojavata 

na niskite temperaturi i uspe{no da prezimat. 

Za dobivawe na kvaliteten rasad za kromid (koj se 

see u{te vo tekot na avgust) gi dostavuvame slednite 

preporaki do farmerite: 

• Pravilen izbor na sorta – sorti koi se 

prisposobeni na na{ite klimatsko-po~veni 

uslovi i davaat dobri rezultati; 

• Da koristat kupen sertificiran semenski 

materijal, a ne doma{no proizvedeno seme zatoa 

{to nekoi od bolestite moàt da opstanat i 

da se prenesat poradi neprimeneta za{tita 

vo tekot na proizvodniot proces na seme 

i neizvr{ena dezinfekcija na doma{niot 

semenski materijal. 

• Osven toa, poradi neprimenuvawe na prostorna 

izolacija moè da dojde do pojava na vkrstuvawe 

na razli~ni sorti. 

• Zapazuvawe na optimalen rok za seidba i 

rasaduvawe e eden od va`nite preduslovi za 

dobivawe visok kvalitet na standardnoto 

proizvodstvo. 

• Seidba da se izvr{i vo optimalniot period za 

seidba, od 25 avgust do 10 septemvri; 

• Da koristat pregoreno arsko |ubre ili 

kvalitetna gradinarska po~va kako supstrat 

vo leata, a ne pesokliv mil, koj ne ja zadrùva 

vlagata i |ubrivata i da ne se koristi isto 

mesto sekoja godina za postavuvawe na lei; 

• Da postavat zasen~uvawe na rasadot za 

ostvaruvawe na povolni klimatski uslovi 

i za{tita od grad i silni do`dovi, kako i 

strani~ni ogradi za za{tita od doma{ni 

ìvotni; 

• Da ja zapazat normata na seewe na semeto vo 

rasad so 2-3 gr/m2; 

• Da vospostavat pravilen vodno-vozdu{en reìm 

vo rasadoproizvodstvoto so redovno i pravilno 

navodnuvawe (vo ranite utrinski ili docnite 

popladnevni ~asovi i vodata da navleze do 

nivoto na korenot, a ne samo povr{inski); 

• Da se postavat visoki lei za podobar voden 

reìm (za oceduvawe na vodata); 

• Da vr{at redovno plevewe na rasadot za da 

se otstranat trevite koi mu se konkurenti na 

rasadot; 

• Da vr{at redovna preventivna za{tita na 

12 | MOJA ZEMJA

asadot so najmalku 1-2 polivawa vo korenot 

i dve prskawa (spored preporakite od 

Sovetodavniot paket); 

• Da koristat biostimulatori i kristalni 

|ubriva so zgolemeno koli~estvo na fosfor 

za forsirawe na razvojot na podobar korenov 

sistem, za podobro vkorenuvawe, za balansirana 

i podobra ishrana; 

• Poslednoto navodnuvawe i |ubrewe da se 

izvr{i 2-3 dena pred rasaduvaweto, so 

specijalni „antistres” |ubriva, zaradi 

podobro prifa}awe i namaluvawe na stresot 

po rasaduvaweto. 

Za najkvaliteten standarden rasad se smeta 

onoj koj vo vremeto na rasaduvawe e so starost od 50 

do 60 dena, so dobro oformeni 3-4 lista, so visina na 

stebloto 10-15 sm, a debelina od 0,3 do 0,6 mm. 

Postar i pogolem rasad za rasaduvawe vo 

tekot na zimsko-proletniot period doveduva do 

formirawe na predvremena pojava na cvetni stebla 

namesto na lukovici. Znaej}i ja ovaa nepoèlna 

pojava koja e pri~ina za namaluvawe na kvalitetot 

na proizvodstvoto, proizvoditelite na kromid 

upotrebuvaat mal rasad za rasaduvawe. Od druga 

strana, pak, mnogu mal i nedovolno iskalen rasad, koj 

ima slab korenov sistem i mala v{mukuva~ka mo}, moè 

da ne bide prifaten po rasaduvaweto i da ugine vo 

tekot na zimskiot period. 

Lukovicite stasuvaat rano, 

vo tekot na maj, pa poradi 

toa se mnogu atraktivni ne 

samo za doma{niot, tuku i za 

stranskiot pazar. 

Podgotovka za tretirawe na rasadot so biostimulator 

Rasaduvawe na kromidot 

Iskornat rasad 

pred rasaduvawe 

Kontrolna i tretirana varijanta so biostimulator 

(Pogolemata dolìna na celoto rastenie, na glavniot koren i 

na korenoviot sistem e preduslov rastenijata da bidat dobro 

vkoreneti i da prezimat vo tekot na zimskiot period) 

JULI 2010 | 13

GRADINARSTVO 

Na nivite vo Ska~inci, Vele{ko 

Rovka zemja – 

mazen kompir 

Mnogu e va`no zemjata da 

bide rovka – od toa zavisi 

dali kompirite }e bidat 

mazni i dali } e imaat 

ubava forma i golemina. 

Vo sprotivno, } e bidat krivi 

i neprivle~ni za kupuva~ite 

Pi{uva: Antoanela Dimitrievska 

Kon krajot na maj i vo tekot 

na celiot juni pazarite se 

preplaveni so ubavi, mazni, 

svetlokafeavo-òlti 

kompiri. Me|u brojnite prodava~i 

na vele{kiot pazar se zapoznavme 

so 74-godi{niot ~i~ko Angel Burov 

i negovata sopruga Ruà koi na 

proda`ba nudat ubavi mazni kompiri 

so pravilna forma i golemina. 

„Od dete se zanimavam so zemjodelstvo. 

Im pomagav na roditelite. 

Se slu~uva{e ponekoga{ i da prespieme 

po bav~ite”, vaka ja zapo~na 

svojata prikazna ~i~ko Angel. „Kompir 

odgleduvam na niva od ~etiri 

dekari vo selo Ska~inci, na dvaesetina 

kilometri od Veles. Iako 

mnogu godini ìveam 

vo Veles, sè u{te ja 

obrabotuvam svojata 

niva vo rodnoto selo, 

osobeno otkako ostanav 

bez rabotata vo 

BRAKO”, raskaùva 

~i~ko Angel. Toj so 

zadovolstvo ja objasnuva 

celata postapka 

od podgotovka na zemjata do 

dobivawe mlad kompir podgotven 

za na pazar. „Zemjata se ora prvpat 

naesen i povtorno naprolet. Potoa 

se branuva, odnosno se sitni so t.n. 

brana za zemja, dodaten element na 

traktorot. Mnogu e va`no zemjata 

da bide rovka – od toa zavisi dali 

kompirite }e bidat mazni i dali 

} e imaat ubava forma i golemina. 

Vo sprotivno, }e bidat iskriveni 

i neprivle~ni za kupuva~ite. Se 

pravat redovi i zadolìtelno mora 

da se kopa nivata, odnosno da se 

otstrani troskotot i trevata za 

da niknat kompirite. Tie se sadat 

na rastojanie od 50, 60 do 70 santimetri 

od red do red i 30 santimetri 

od edno do drugo leglo na 

kompiri”, objasnuva Burov. Toj veli 

deka obi~no sadat od 10 do 15 mart 

i kompirite za berba stasuvaat po 

tri meseci, nekade kon krajot na 

maj, odnosno vo po~etokot na juni. 

„Kompirot e mlad eden mesec, a potoa 

stanuva star. Gi sadime sortite 

„agrija”, „minerva”, – site se holandski 

semiwa, a gi nabavuvame od zemjodelskite 

apteki. Burov ni pojasnuva 

deka obi~no na dekar stava od 

100 do 150 kilogrami semenski kompir, 

a vo zavisnost od klimatskite 

uslovi, moè da iskopa i sobere 

od 1,5 do 2 tona kompiri. „Porano 

na{ite roditeli sadele samo dve 

sorti i toa crveni kompiri od sortite 

„dizire” i „kondor”, a i retko 

gi prskale za{to nemalo nikakvi 

{tetnici. Zatoa kompirite bile 

mnogu zdravi. Nie sega sme prinudeni 

da gi prskame bidej}i {tetnikot 

nare~en kompirova zlatica bukvalno 

go obrasnuva kompirot i zatoa 

mora da go za{titime, kako i od 

kompirovite mu{i~ki”, potencira 

~i~ko Angel. 

Inaku, patot do Ska~inci e 

te{ko prooden, nema avtobuska 

linija, a toj i tetka Ruà na niva 

odat so traktor. Seloto Ska~inci 

e zapusteno i re~isi nema redovni 

ìteli. Ostanaa samo nivite na koi 

semejstvoto Burovi i u{te desetina 

semejstva od seloto, koi odamna 

ìveat vo Veles, odat povremeno, 

ne{to da zasadat i da dobijat 

plodovi koi potoa }e gi ponudat na 

gradskiot pazar.

[tetnici kaj praskata 

OVO[TARSTVO 

Navremena za{tita 

– zdravo ovo{je 

(Sovetot e izvadok od bro{urata na „Hromos – pesticidi”) 

Crna praskova vo{ka (Anuraphis 

persicae) – Prezimuva vo jajca, a od 

mart do april se izveduvaat larvite. 

Ima 4-5 generacii godi{no. 

Praskova lisna vo{ka (Myzus 

varians) – Po boja e svetlozelena. Prezimuva 

vo oblik na larva, osnova~ki 

ènki se javuvaat od april do maj. 

Larvite ostanuvaat na ovo{kata od 

kade {to cicaat sokovi i pravat deformacija 

na listot. Kon krajot na 

oktomvri vo{kite ra|aat vo{ki od 

dvata pola i tie nosat jajca za prezimuvawe. 

Se prska zime ili rano 

naprolet koga }e se najdat 3-5 jajca 

po zemen primerok za analiza. 

Zelena lisna vo{ka (Myzus persicae) 

– Moè da prezimi i vo letni 

formi koga temperaturata ne e pod 

-12 Celziusovi stepeni. Prvata generacija 

moè da se javi u{te vo fevruari. 

Napa|a preku 400 vidovi na 

rastenija. Edinstven vektor na prenos 

na virusni zaboluvawa – preku 

22 bolesti. 

Molec na papkite (Recurvaria 

nanella) – Ima edna generacija. Prezimuva 

vo nerazviena gasenica 

vo bela kokona. Vo periodot pred 

cutewe se budat i pravat {teti, 

bu{ej}i gi papkite, a tie ne se razvivaat, 

no ostanuvaat celi. 

Praskov molec (Anarsia lineatella) 

– Ima dve generacii godi{no. 

Prvata e vo tekot na maj i juni, a 

prezimuva vo prv stadium na larva. 

Vtorata generacija e vo avgust i tie 

davaat generacija za prezimuvawe. 

Napa|a letorasti i gi uni{tuva 

(3-4 letorasti). 

Praskov svitkuva~ (Lasperesia molesta) 

– Prezimuva vo stadium na gasenica 

vo svilena kokona, a kon krajot na 

proletta preminuva vo kukla i potoa 

izleguvaat peperutki koi nesat po 

100-200 jajca. [tetite se na letorastite 

i plodovite, a na izbu{enite 

letorasti se javuva smola. Ima od 4 do 

6 generacii godi{no i sekoja trae okolu 

eden mesec. Napadot na plodovite 

e kon krajot na juni do avgust i toa e 

periodot koga treba da se tretira. 

JULI 2010 | 15

OVO[TARSTVO 

Kalemeweto diva kru{a - gornica prerasnuva vo tradicija 

Od gornici do 

sortni kru{i 

Zafatenosta na kalemeweto na divite kru{i so pove} e 

pitomi sorti kru{i, kantarka, klapovka, viljamovka i 

drugi, vo prosek e od 80 do 90%, dokolku se vnimava kozite 

i ovcite da ne go o{tetat drvceto po samoto prifa}awe 

na kalem-grankata. 

Pi{uva: Antoanela Dimitrievska 

Divata kru{a ja ima vo 

izobilstvo po na{ite livadi i 

rit~iwa. 

Kalem-grankite za kalemewe na divite 

kru{i Agencijata gi obezbedila u{te od 

januari koga bile vo miruvawe i koga sokot 

nema dvièwe. Kalem-grankata potoa se 

~uva na konstantna temperatrura za da ne 

dojde do aktivirawe na zaspanite pupki. 

Koga taa }e se nakalemi na divata kru{a, 

toga{ doa|a do pottiknuvawe od sokot, 

odnosno dvièweto, i toa zna~i deka ima 

prifa}awe na kalem-grankite. 

Najdobar na~in na kalemewe na divata 

kru{a e kalemewe na procep, smeta Kuzmanovski, 

a najdobar period za kalemewe - od 

po~etokot do krajot na april. „Jas apeliram 

do kolegite”, veli Kuzmanovski, „po prifa} 

aweto na kalem-grankata, so noì~ki da gi 

oslobodat kalemite za tie da moè da rodat 

plodovi”. 

Okolu 2.500 divi kru{i - gornici godinava bea iskalemeni so pitomi 

kalemi vo mesnosta nare~ena Dolgi Rid pred naselbata â{ka, 

Vele{ko, ~ii livadi i rit~iwa izobiluvaat so ovie drvca. Ovaa 

akcija vo organizacija na Agencijata za pottiknuvawe na razvojot na 

zemjodelstvoto (APRZ) za prvpat be{e izvedena lani vo mariovskiot del na Bitolsko 

koga bea iskalemeni 2.000 divi kru{i - gornici. Pritoa zafatenosta na 

drvcata so kalemite e 95-98%. Inicijativata za vakvata blagorodna ideja za 

kalemewe na divi kru{i koja saka da stane tradicija i da se pro{iri vo site regioni 

e na Jordan Kuzmanovski, direktor na APRZ. Ovaa ideja toj ja zapo~nal u{te 

pred desetina godini, koga bil profesor vo Srednoto zemjodelsko u~ili{te vo 

Bitola i koga svoite u~enici gi nosel na kalemewe na divi kru{i. 

Ovaa prolet (na 22 i 23 april) iskusnite zemjodelski stru~ni lica od cela 

Makedonija dva dena kalemea, razmenuvaa iskustva i se druèa. 

Kalemewe 

Samiot proces na kalemewe stru~no go objasni iskusniot agronom Stefan 

Stojkovski od Bitola, koordinator po lozarstvo i ovo{tarstvo vo APRZ, so 

pomo{ na svojot kolega Qube Talevski. 

- Najprvo se podgotvuva podlogata za kalemewe. So mala pila se otstranuvaat 

site nepotrebni granki odnosno izrastoci na gornicata i ostanuva samo 

stebloto so dva-tri ~atala od grankite koi }e bidat kalemeni. 

- Se pravi popre~en presek i toj dobro se izramnuva, a potoa se pristapuva 

kon kalemeweto. 

- Se podgotvuva kalem-grankata i na podlogata se pravi eden vertikalen rez 

na korata i se vmetnuva pitomata kalem-granka pod korata. 

- Ako e podebela podlogata, se stavaat dve kalem-granki i potoa sleduva 

vrzuvawe so vrzivo i prema~kuvawe so kalemarski vosok. Toa e celata operacija 

na kalemewe, veli Stojkovski. 

Toj pojasnuva deka nekolku meseci po prifa}aweto na kalem-grankata treba 

da se izvr{i ~istewe na izrastocite od diviot del na podlogata. Osven 

kalemewe so kalem-gran~e, moè da se kalemi i pod kora i na ise~ok, na procep, 

na cel procep i na obi~en procep. Zafatenosta na kalemeweto na divite kru{i 

- gornici so pove}e pitomi sorti kru{i, kantarka, klapovka, viljamovka i drugi, 

dosega pri na{ite akcii vo prosek e od 80 do 90%, dokolku se vnimava kozite 

i ovcite da ne go o{tetat drvceto po samoto prifa}awe na kalem-grankata. No, 

kako {to pojasnuva agronomot Stojkovski, vo slednite tri godini potrebno e da 

se pro~istuva diviot del. Za da se formira kro{nata, grankite treba stru~no 

da se izreàt slednata godina i slednite tri godini i da se sledi sostojbata 

so divite izrastoci koi treba da se otstranuvaat. 

Negoviot kolega Qube Talevski pojasnuva deka na gotovoto kalem~e odozgora 

se stava kalemarski vosok, a nekoi namesto kalemarski vosok stavaat izolirban. 

Ako e vrzano so krpa, toga{ }e ima otvori na spojnoto mesto. Bidej}i kalemeweto 

be{e izvr{eno so izolirban, ostana samo del otvoren na presekot na kalemgran~eto, 

na koj se stava kalemarski vosok i postapkata e zavr{ena. 

16 | MOJA ZEMJA

POLEDELSTVO 

Dobra zemjodelska praktika za proizvodstvoto na tutun 

Po~ituvaweto na principite – 

osnova za 

kvalitet i profit 

Ne moè da se prepora~a eden edinstven {ablon na DZP za site farmi 

kade {to se proizveduva ovaa kultura, no vo sekoj slu~aj, treba 

da se po~ituvaat odredeni principi od subjektite koi se direktno 

involvirani vo procesot na proizvodstvo na tutun 

Pi{uva: prof. d-r Zlatko Arsov i asistent m-r Romina Kabranova 

Konceptot na Dobra zemjodelska praktika (Good 

Agricultural Practice – GAP) ima za cel da se obezbedi 

odr`livo i ekonomski opravdano proizvodstvo 

na koja bilo zemjodelska kultura. 

Za proizvodstvoto na tutun konceptot na DZP moè da 

se definira i kako „Zemjodelska praktika so koja se obezbeduva 

ekonomski isplatlivo proizvodstvo na kvaliteten 

tutun so istovremena za{tita ili podobruvawe na 

po~vata, vodata, vozduhot, ìvotinskiot i rastitelniot 

svet”. 

Proizvodstvoto na tutun se odviva vo mnogu razli~ni 

regioni {irum svetot, vo razli~ni zemjodelski sistemi i 

razli~ni stepeni na usovr{enost, kade {to ne moè da se 

prepora~a eden edinstven {ablon na DZP za site farmi 

kade {to se proizveduva ovaa kultura. No, vo sekoj slu~aj, 

treba da se po~ituvaat odredeni principi od subjektite 

koi se direktno involvirani vo procesot na proizvodstvo 

na tutun. Za taa cel se pravi Programa za DZP. Vo 

po{irokoto zemjodelsko proizvodstvo postojat mnogu 

varijacii na definicii na Programata za DZP, no sepak 

ima odredena unificiranost, vo zavisnost od oblasta za 

koja e nameneta. 

Vo DZP programata za orientalski tutun treba da bidat 

opfateni slednite klu~ni elementi: 

1. Menaxirawe so po~vata i vodata; 

2. Pravilen izbor na tipovi i sorti; 

3. Agrotehni~ki merki (vo rasadoproizvodstvo i 

na niva); 

4. Integralna za{tita od pleveli i {tetni 

organizmi; 

5. Menaxirawe so pesticidi; 

6. Berba i su{ewe na tutunot; 

7. Doma{na manipulacija i skladirawe na tutunot; 

8. Obuki na zemjodelcite; 

9. Socio-ekonomski efekti. 

3. Agrotehni~ki merki 

Vo grupata na agrotehni~ki merki koi se od osobena 

va`nost se: obrabotkata na po~vata, |ubreweto i 

berbata na tutunot. 

3.1 Obrabotkata i podgotovkata na po~vata treba da 

bide: 

• So najmali mo`ni {teti vo odnos na 

poremetuvaweto na ìvotnata sredina; 

• Da se odrùva plodnosta na po~vata i nejzinata 

struktura; 

• Da se vklu~i rotacija na kulturi, konzervacija 

na po~vata, podobruvawe na po~venata plodnost 

i da se minimizira erozijata; 

• Kontrola na plevelite i podobruvawe na rastot 

i prinosot na tutunot. 

3.2 \ubreweto i prihranuvaweto na tutunot na niva 

treba da bide: 

• Bazirano na hranliviot status na po~vata, 

potrebite na kulturata i od prethodnite 

iskustva za dadeniot lokalitet; 

• Aplikacijata treba da se vr{i vo to~no 

opredeleno vreme i individualno za sekoja 

povr{ina; 

• Prihranuvaweto na tutunot treba da se vr{i so 

to~no odobreni |ubriva. 

3.3 Da se optimizira proizvodstvoto po edinica 

povr{ina: 

• Prifa}awe na najproduktivnite i odr`livi 

praktiki soodvetni za odreden tip na tutun 

i lokalitet, sè do postignuvawe na sakaniot 

kvalitet; 

• Dobivawe na uedna~en nasad; 

18 | MOJA ZEMJA

• Minimizirawe na zagubite vo prinos od fizi~ki 

o{tetuvawa na listot, kako {to se prezrejuvawe 

za vreme na berbata, kako i od menuvawe na 

bojata vo procesot na su{ewe. 

3.4 Berba i su{ewe: 

• Berbata da se izveduva vo optimalnoto vreme za 

konkretnata insercija/klasa na tutun; 

• Su{eweto da se izveduva soodvetno za 

postignuvawe optimalen kvalitet na tutunot; 

• Da se vr{i to~na klasifikacija na lisjata; 

• Da se vnimava na ~uvaweto na tutunot vo nizi so 

cel da se zadrì negoviot kvalitet. 

3.5 Sproveduvawe na lokalni istraùvawa za 

ponatamo{en razvoj na konceptot i detalite na DZP 

bazirani na novi razvojni re{enija na lokalno nivo i 

po{iroko, so poseben osvrt na lokalnite prakti~ni 

iskustva i inovacii 

4. Integrirano upravuvawe so {tetni organizmi 

(Integrated pest management – IPM). 

Pretstavuva sistemski pristap vo za{titata na 

rastenijata, koj koristi informacii za da se donesuvaat 

re{enija za podobri na~ini za suzbivawe na {tetni 

organizmi, so akcent na integrirawe na site dostapni 

metodi. IPM ne zna~i celosno eliminirawe na 

pesticidite, tuku nivna soodvetna upotreba kako odbrana 

od {tetni organizmi ~ij napad ne moè da se odrùva na 

prifatlivo nivo so upotreba na drugi alternativi. Kade 

i kolku pesticidite treba da se primenuvaat, }e zavisi i 

od lokalnite zakoni i propisi. 

4.1 Vode~ki principi pri integrirano upravuvawe so 

{tetni organizmi se: 

• Rotacija na tutunot so drugi kulturi, koi gi 

potisnuvaat {tetnite tutunski organizmi. 

• Odrùvawe na to~na evidencija za site 

prethodno odgleduvani kulturi, koi vklu~uvaat 

informacii za: po~vata (istorijat na 

odgleduvawe na prethodnite kulturi, izvr{eni 

po~veni analizi), {tetni organizmi, bolesti i 

pleveli i pravewe na zapisi; 

• Sledewe i prou~uvawe na mo`nosti za pojava na 

bolesti i pleveli vo idnina; 

• Koristewe na odobreni i otporni sorti; 

• [irewe na prirodni {tetni organizmi i 

predatori i uni{tuvawe na alternativni 

rastenija koi se doma}ini na {tetni 

organizmite i na bolestite na tutunot; 

• Zaoruvawe na tutunskite lei i tutunskite 

ostatoci po zavr{uvaweto na proizvodniot 

ciklus; 

• Uni{tuvawe na otpadniot tutunski materijal 

po zavr{uvaweto na proizvodniot ciklus; 

• Precizno se identifikuvaat {tetnite 

organizmi; 

• Da se prou~uvaat i sledat site aspekti 

na {tetnite organizmi, kako {to se 

ìvotniot ciklus, navikite, {tetata {to ja 

predizvikuvaat na tutunot, prisustvoto ili 

otsustvoto na prirodnite predatori; 

• Vospostavuvawe na ekonomski prag na {teta 

za sekoj pri~initel na {teti i da se odredi 

soodvetno nivo na dejstvuvawe vrz osnova na 

efektivni kontrolni merki; 

• Prezemawe na merki za kontrola na {tetni 

organizmi samo koga tro{ocite na kontrolata 

se pomali od {tetata pri~ineta vrz tutunot; 

• Prezemawe na merki protiv {tetnite organizmi, 

koga tie se pojavuvaat vo del od poleto, za da se 

izbegne {irewe na celiot nasad; 

• Otstranuvawe i uni{tuvawe na zarazenite 

rastenija; 

• Koristewe samo na onie pesticidi i biolo{ki 

agensi koi se registrirani i odobreni za tutun 

i se vo soglasnost so site propisi i upatstva; 

• Vodewe to~na evidencija za koristeni 

pesticidi, vklu~itelno i aktivnata materija, 

proizvoditel, primenetoto koli~estvo (doza/ 

koncentracija), kako i datumot na nivnata 

primena; 

5. Menaxirawe so pesticidi. 

5.1 Vode~ki principi pri menaxiraweto so 

pesticidite se: 

• Koristewe na pesticidi samo koga e apsolutno 

neophodno; 

• Koristewe samo na pesticidi koi se specijalno 

odobreni za tutun; 

• Sledewe na site aspekti nazna~eni na 

etiketata, instrukciite i upatstvoto za nivno 

koristewe; 

• Koristewe na li~ni za{titni sredstva za 

rakuvawe, me{awe i primena; 

• Bezbedna primena za da se za{titat lu|eto, 

ìviot svet i ìvotnata sredina; 

• Pravilno skladirawe na pesticidite; 

• Zabrana za jadewe, piewe i pu{ewe dodeka 

se vr{i rakuvawe, me{awe ili primena na 

sredstvata za za{tita; 

• Zabrana za me{awe i primena na pesticidite vo 

blizina na otvorena voda; 

5.1.2 Pri izborot na sredstvata za za{tita va`no e: 

• Da se izbere najmalku toksi~no i najmalku 

rezistentno za{titno sredstvo koe{to e 

bezbedno za lu|eto, ìviot svet i za ìvotnata 

sredina, a istovremeno da obezbedi efikasna 

kontrola na {tetnite organizmi, bolestite i 

plevelite; 

• Izbranite sredstvata za za{tita da se 

prisposobat na situacijata i da ne se {tetni za 

prirodnite predatori na {tetnite organizmi; 

• Sredstvata za za{tita da se specifi~ni vo 

na~inot na dejstvuvawe, a ne so {irok spektar. 

Smetame deka so primena na navedenite principi i 

praktiki od strana na na{ite tutunoproizvoditeli 

}e se ostvari odr`livo i ekonomski opravdano 

proizvodstvo na tutun. 

JULI 2010 | 19

POLEDELSTVO TD DZP „Kle~ovce”, Kumanovsko 

50 % 

pogolem 

prinos na 

p~enica i ja~men 

Pi{uva: Makedonka Baldazarska 

Ako po utroto denot se poznava, 

toga{ zemjodelskoto 

pretprijatie „Kle~ovce” 

od Kumanovo so pravo 

moè da o~ekuva odli~en prinos od 

ovogodi{nata ètva na p~enica i na 

ja~men. Imeno, na startot na ètvata, 

vo prvite dva dena, tie o`neale nad 

12 toni ja~men od 18 dekari povr{ina 

ili re~isi tri pati pove} e od 

dosega{niot prosek. 

„O`neavme 6.760 kg po hektar. Vrz 

baza na ona {to go imame za prvite denovi 

od ètvata i ona {to e na teren, 

o~ekuvame prinosite da bidat nad 

prose~nite vo Republika Makedonija. 

Sekako, lo{ite vremenski uslovi, intenzivnite 

vrneì vo sredinata na 

juni (tokmu na po~etok na ètvenata 

sezona), kako i toplotniot bran prethodno, 

}e ni go namalat prosekot 

za minimum 20% ili skoro eden ton 

prinos po hektar. Da ne bea toplotnite 

branovi sigurno }e `neevme po 

5,5 do 6,5 toni po hektar”, veli Bube 

Trajkovski, sopstvenik na zemjodelskoto 

pretprijatie „Kle~ovce”. Toj 

pojasnuva deka ova zemjodelsko pretprijatie 

go zel od ste~aj so plan za 

realizacija vo 2008 godina. Sega e 

gord na zabeleìtelnite rezultati 

{to gi postignale za samo dve godini, 

osobeno vo odnos na prinosot. 

„Spored podatocite so koi raspolagam, 

prinosite za periodot od 2003 do 


Za nepolni dve godini 

rodot e zgolemen za nad 

50% i toa na zemjata rangirana 

vo 4. i 5. kategorija. 

Godinava, vrz osnova 

na koli~inite dobieni 

na prviot kontrolen den 

na ètvata na ja~men, 

od samo edna parcela 

(povr{ina od 6,6 hektari) 

o`neale 5,6 tona po 

hektar 

2007 g. ne nadminale 2.746 kg p~enica 

i ja~men po hektar od naseanite 

povr{ini. Koga stanav sopstvenik, 

vo januari 2008 godina, povr{inite 

ve} e bea naseani, taka {to ne moè{e 

da se intervenira na agrotehni~kite 

podgotovki, no zatoa pak so primena 

na ve{ta~ki |ubriva i za{tita i preventiva 

od bolesti, uspeavme da go 

zgolemime prinosot na 3.600 kg po 

hektar. Ve}e vo 2009 g. zavr{ivme so 

prose~en prinos od nad ~etiri toni 

po hektar. Zna~i, za nepolni dve godini 

prihodot go zgolemivme za nad 

50% i toa na zemjata rangirana vo 4. i 

5. kategorija. Godinava, vrz osnova na 

koli~inite {to gi dobivme na prviot 

kontrolen den na ètvata na ja~men, 

od samo edna parcela (povr{ina od 

6,6 hektari) izleze 5,6 tona po hektar”, 

objasnuva Trajkovski i dodava 

deka ekstra prinosot e od ja~menot od 

sortata „barun”, koj{to e posaden na 

ugar odnosno edna godina odleàna 

po~va. 

„Vo Makedonija se see i sortata 

„reks”, no „barunot” e edna od ponovite 

sorti, proizvod na Zemjodelskiot 

institut od Osijek. Taa e mnogu 

rodna, no za na{i uslovi bara i dopolnitelni 

vloùvawa, pred sè vo 

sredstva za za{tita od bolesti. Za 

àl, kaj nas nikoj ne primenuva fungicidi 

za za{tita od fuzarium i pepelnica 

i toa e golema gre{ka”, izloùva 

sopstvenikot. 

Pove}ekratnoto zgolemuvawe 

na prinosite {to se o~ekuvaat 

vo „Kle~ovce”, iskusniot agronom 

veli de ka se dolì na kompletno 

pro fesionalno izvr{enata podgotovka, 

izborot na seme, pravilnoto 

seewe, prihranuvawe i za{tita na 

posevite. Toj veruva deka rezultatite 

od godina{nava, treta po red 

ètva, }e go pokaàt toa, no im sugerira 

na zemjodelcite da seat p~enica 

na povr{ina koja moàt temelno da 

ja obrabotat. „Nie godinava gi reduciravme 

povr{inite. Poseavme 

p~enica i ja~men samo na 700 hektari 

od mo`ni 950 za taa namena, dodeka 

na 250 hektari ja smenivme kultura- 

Poslednive godini stimulaciite nè odràa vo ìvot. Za proizvodstvo 

na sertificirano seme godinava se dava 14.000 denari po hektar bez 

ograni~uvawe.

ta, obrabotuvame dobito~en gra{ok i gradinarski 

kulturi, diwa, lubenica. Na toj 

na~in seeme vo optimalen rok, a slednata 

godina taa povr{ina pod drugite kulturi }e 

ja iskoristime za seidba na p~enica. Zna~i, 

pravime plodored. Edna godina na odredena 

povr{ina sadime edna kultura, a narednata 

na istata povr{ina seeme p~enica. Idejata 

e zemjodelcite da naseat onolku kolku {to 

moàt finansiski da izdràt sovremena 

primena od podgotovka za seewe do celosna 

za{tita na ìtarkite. 

„Na{a prednost e toa {to nie ne dozvoluvame bolesta da dojde 

vo klasot. Godinava u{te vo maj izvr{ivme za{tita od fuzarium, 

zrnoto go za{titivme vo klas, a prskaweto go napravivme avionski. 

Perspektivata e i vo toa {to na{eto seme ima mnogu pomalku 

{ansi za razboluvawe od ona koe ne e tretirano. Najbitna rabota 

e deka cel svet vleguva i po nekolku pati so za{tita od fungicidi, 

insekticidi, pa imaat dobri prinosi. Vo Makedonija nitu 0,1 

% ne se primenuva i zatoa nemame rezultati. Bez upotreba na fungicidi 

nema dobri prinosi”, veli sopstvenikot na „Kle~ovce”. 

10 denari za kilogram ? 

„Okolu cenata na p~enicata mnogu 

golema uloga igra i prinosot. Kako 

sega stojat rabotite, daleku sme od 

evropskite prinosi i ceni, no mora 

da se pribliìme. Svetskata cena 

na p~enica e mnogu niska, od 100-120 

evra po ton. Nie so taa cena ne moè 

da se vklopime, zatoa {to nitu imame 

tolku stimulacii, nitu pak tolku 

golemi prinosi. Kaj nas, smetam deka 

ako cenata bide 10 denari, }e gi pokrie 

tro{ocite na nekoj na~in. No, i 

po taa cena p~enicata nema koj da ja 

kupi. Lu|eto se ostaveni stihijno da 

proizveduvaat. Inaku, so sovremeno i 

modernizirano proizvodstvo, mislam 

deka uvozot na p~enica }e se namali za 

minimum 50%”. 

„Kle~ovce” raspolaga so 1070 hektari obrabotliva povr{ina koja se nao|a me|u patot Kumanovo 

- Kriva Palanka i patot Kumanovo - Sveti Nikole ili na vozdu{na linija od atarot 

na selo Kle~ovce kon atarot na Novoseqane. Perspektivata na „Kle~ovce” e vo proizvodstvoto 

na semenska p~enica, ~ij kvalitet od lani go za{titile so brendirana vre} a. 

Vo momentov raspolagaat so poveke sorti na p~enica: „radika”, „milenka”, „orov~anka”, 

„balkanija”, „makedonska rodna”, „pobeda”, „altana”, „mila”, „novosadska rana”. 

Vo„Kle~ovce” za prvpat vo Makedonija se 

primenuva se~kawe na slamata na nivite. Na 

izdrobenata slama na eden hektar se dodava 30 

kilogrami aktivna materija od azot za polesno 

da se razgradi i so toa vo start se dobiva organska 

masa. No, ako vrz ise~kanata slama na nivata 

ne se frli |ubrivo za razgraduvawe, toj proces 

se odviva mnogu pobavno. „Spored kalkulacijata 

{to ja napraviv za minatata godina, za{tedivme 

|ubrivo vo iznos do 6.000 denari po hektar. No, 

realno postoi rizik ako ise~kanata slama ne se 

zaora dobro ili ako nema dovolno vrneì, moè 

da se pojavi problem. Lani ima{e mnogu vrneì 

{to potpomogna slamata dobro da se razgradi, 

pa zatoa godinava povr{inite koi bea posadeni 

so dobito~en gra{ok (koj kako azotofiksator ja 

zbogatuva po~vata so azot) i povr{inite koi se 

naseani p~enica na p~enica (kade {to po~vata 

e izrabotena so tretirawe na slama) dadoa 

natprose~ni rezultati. No, vo sekoj slu~aj, so 

godini nanazad imalo lo{a navika slamata 

da se potpaluvala, {to sega ve}e i zakonski e 

zabraneto, pa se~kalkata za slamata e odli~en 

izbor”, veli Trajkovski. 

Uslovi za dobri prinosi se: optimalen 

rok na seidba (literaturata, 

a i na{eto iskustvo pokaùva deka 

optimalniot rok za seewe e od 5, 10 

do 25 oktomvri. Sekoi 10 dena zadocnuvawe 

od optimalniot rok zna~at 

10% zaguba na prinosot); koristewe 

kvalitetno sortno seme; normalno, 

tuka spa|aat i agrotehni~kite merki 

okolu podgotovkata za seidba 

– idealno nanesuvawe na semeto na 

12,5 sm pri lentasto seewe; slednata 

etapa e upotreba na ve{ta~ki 

|ubriva, no na prethodno analizirana 

po~va; primena na fungicidi za 

za{tita od fuzarium i pepelnica 

nema golemi prinosi. 

JULI 2010 | 21

POLJODELSTVO 

Opredeluvawe na vlagata vo po~vata spored metodot na Kridl (Criddle) 

Polskiot voden 

kapacitet se 

opredeluva so dopir 

Prakti~no opredeluvawe na vlagata vo po~vata so pomo{ na 

dopir so raka (metod spored Kridl, citiraat ûkaliev 

i Tanaskovi}, 2006 g.) 

PVK (polski voden kapacitet) e gorna granica na lesno dostapna voda i ne e poèlno sodrìnata na voda vo 

po~vata da se ka~i nad ovaa vrednost poradi formirawe na slobodna voda koja se isceduva vo podlabokite 

sloevi i so sebe gi nosi |ubrivata i pesticidite. 

% od 

PVK 

0 

50 ili < 

od 50% 

od PVK 

50-70% 

od PVK 

70-90% 

od PVK 

Pri 

PVK 

>PVK 

Mnogu lesni 

po~vi 

Suvo rastresito, 

~esti~kite od 

po~vata pominuvaat 

pome|u prstite 

Sè u{te suvo na 

izgled, ne se 

obrazuva top~e 

pod pritisok 


izgled, ne se 


pod pritisok 

Ima tendencija za 

poslabo lepewe, a 

ponekoga{ moè da 

se napravi i top~e 

Pri cedewe na 

primerok po~va nema 

slobodna voda, no na 

rakata se ~uvstvuva 

vla`na obvivka okolu 

top~eto 

Pri protresuvawe na 

primerok od po~va se 

pojavuva 

slobodna voda 

Lesni po~vi 

Suvo rastresito, 

~esti~kite od 

po~vata pominuvaat 

pome|u prstite 


izgled, ne se 


pod pritisok 

Pod pritisok ima 

tendencija da se 

formira grutka, no 

obi~no se raspa|a 

Formira labavo 

top~e, koe lesno 

se dobiva i ne e 

leplivo 

Sredni po~vi 

Pra{kasto, suvo, 

lesno se raspa|a vo 

prav 

Pomalku tro{kasto, 

ne se 

raspa|a pod 

pritisok 

Formira grutka pod 

pritisok, grutkata e 

plasti~na 

Formira grutka koja 

e mnogu plasti~na i 

svivliva, pri visok 

procent na glina 

lesno se lepi 

Te{ki i mnogu te{ki 

po~vi 

Tvrdo, zbieno, 

so mnogu 

puknatini 

Malku 

plasti~no, pod 

pritisok 

formira grutka 

Formira grutka, so 

triewe pome|u palecot 

i pokazalecot 

ostava traga 

Lesno ostava tragi na 

prstite i 

lesno se razma~kuva 

Isto kako levo Isto kako levo Isto kako levo 

So gme~ewe se 

osloboduva 

slobodna voda 

Slobodna voda moè 

da se iscedi samo so 

stiskawe 

Na povr{inata od 

primerok po~va se 

pojavuva 

slobodna voda 

Извадок од книгата: Opredeluvawe na vremeto i potrebnoto koli~estvo 

voda za zalevawe kaj zemjodelskite kulturi 

22 | MOJA ZEMJA

Pove}e informacii na www.ffrm.org.mk/reklami

RUBRIKA PÊLARSTVO 

Istraùvawe 

Pod naslov 

Ozonot gi 

~isti ko{nicite 

Testiraweto 

pokaàlo deka ozonot 

vlijae na razgraduvawe 

na insekticidite 

coumaphos 

i tau-fluvalinate, 

koi denes imaat 

{iroka primena vo 

p~elarstvoto za kontrola 

na varozata i 

drugite neprijateli 

na p~elite 

(Rodoqub @ivadinovi}, d-r med., specijalist po epidemiologija, pretsedatel na SPOS) 


Ozonot ve}e se koristi namesto hlorot za dobivawe 

na zdravstveno bezbedna voda za 

piewe i ozoniraweto na vodata vo bazenite 

vo razvienite zemji e ve}e praktika. Najnovite 

istraùvawa pokaùvaat deka toj moè da se koristi i za 

dezinfekcija na ko{nicite. So toa ko{nicite bi moèle 

da bidat ne samo po~isti, tuku i zdravstveno pobezbedni 

za ìvotot na p~elite. Do ovie zaklu~oci do{la entomologot 

Rozalind R. Xems(Rosalind R. James), koja ja vodi 

Agencijata za prou~uvawe na biologija na opra{uva~i vo 

Utah. Taa go testirala vlijanieto na ozonot na dva insekticida 

(coumaphos i tau-fluvalinate), koi denes imaat 

{iroka primena vo p~elarstvoto za kontrola na varozata 

i drugite neprijateli na p~elite. Studijata pokaùva 

deka ovie insekticidi se akumuliraat vo ko{nicite, 

vklu~uvaj}i go i sa}eto. A toa isto sa}e, po vadeweto na 

medot, p~elarite pak go vra}aat vo ko{nicite i povtorno 

go koristat. 

Vo tekot na eksperimentot, ovie 

insekticidi bile izloùvani na 

konstantno relativna vla`nost 

na vozduhot od 50%, na razli~ni 

temperaturi, so razli~ni koncentracii 

na ozonot i insekticidite 

coumaphos i tau-fluvalinate. Koristej}i 

doza ozon od 500 delovi 

na milion pri temperaturi od 33,9 

Celziusovi stepeni, vo traewe od 

10 do 15 ~asa, uspeale da se razgradat 

dvata insekticida vo celost, no za razgraduvawe na 

pogolemi dozi na tau-fluvalinate bile potrebni 20 ~asa. 

Isto taka, bila prou~uvana i sposobnosta na ozonot da 

vlijae na golemiot voso~en molec vo site negovi stadiumi, 

od jajcata do vozrasnite edinki. Mladite larvi 

na voso~niot molec bile ubieni po samo nekolku ~asa 

izloènost na ozonot. No, za jajcata koi{to pretstavuvaat 

najotporen stadium vo razvojot na voso~niot molec 

bile potrebni nekolku dena. 

Xems planira vo slednite testovi da gi utvrdi na~inite 

na koi{to bi se razgraduvale i drugite pesticidi koi se 

opasni za p~elite. Taa utvrdila i deka ozonot efikasno gi 

ubiva mikroorganizmite, koi se predizvikuva~i na mnogu 

bolesti kaj p~elite, kako {to se varovni~koto leglo i amerikanskata 

gnilost, no potrebni se mnogu pogolemi dozi na 

ozon i mnogu podolgi izloùvawa na nego. 

Praznoto sa}e ja zgolemuva 

agresivnosta kaj p~elite 

Malku e poznato deka koga sa}eto vo ko{nicata 

vo pogolema mera e prazno se zgolemuva agresivnosta 

na p~elite. P~elnite semejstva koi se nao|aat vo 

ko{nicite kade {to sa}eto vo pogolemiot del e prazno 

odgovaraat na napadot dva pati pobrzo i go uboduvaat 

napa|a~ot dva pati pove}e otkolku semejstvata so mnogu 

mali povr{ini na prazno sa}e (Kolins, Rinderer, 1985). 

Od praznoto sa}e se osloboduva dosega neidentifikuvan 

feromon, koj go poja~uva izletuvaweto na p~elite 

i aktivnosta na sobirawe i skladi{tewe na medot, no 

i go podiga nivoto na odgovor na napadite. Vlijanieto 

na praznoto sa}e, bez obyir dali vo nego se odgleduvalo 

leglo ili ne, pri zgolemuvaweto na aktivnostite 

na p~elite pri sobirawe na medot e odamna poznato 

(Rinderer, Bakster, 1980). Koga nektarot vo prirodata 

go ima vo izobilstvo, semejstvata od popraznoto sa}e 

donesuvaat okolu 30% pove}e med. 

Kolins i Rinderer (1985) ukaùvaat deka ova e rezultat 

na toa {to semejstvata vo prirodata ~ie sa}e vo 

golem del e prazno imaat osnovna potreba da go za{titat 

i ona malo koli~estvo na med {to ve}e go sobrale, pa 

prirodata napravila tie da bidat poagresivni koga ima 

mnogu prazni }elii vo ko{nicata, bidej}i toga{ e osobeno 

bitno da gi za{titat sozdadenite zalihi.

Rabotilnica za dorabotka na vosok za p~elni sandaci 

PÊLARSTVO 

Od piti do 

voso~ni 

osnovi 

Pi{uva: Makedonka Baldazarska 

Procesot na prerabotka na 120 litri vosok vo 

osnovi za p~elnite sandaci trae 14 ~asa 

Vo rabotilnicata za dorabotka na vosok na Todor 

Petkov, sopstvenik na „Agro ìto” od Probi{tip, 

godi{no se prerabotuva od 10 do 12 tona vosok 

vo osnovi za p~elnite sandaci za potrebite na 

pogolemiot del od makedonskite p~elari (vo zemjava ima 

okolu 80.000 p~elni semejstva). Vo negovata rabotilnica 

se pro~istuva iskoristeniot vosok i povtorno se vra}a za 

koristewe. Petkov objasnuva deka pravat sekakov tip na 

voso~ni osnovi, zavisno od ramkite {to gi upotrebuvaat 

p~elarite. Standardni dimenzii imaat voso~nite osnovi 

za sandacite od tipot „Lanstrut” i „Dadan blat”, no poslednite 

godini se poaktuelni pomali ramki od tipot na 

„Farar”. Spored nego, najdobro e voso~nite osnovi da se 

menuvaat po trigodi{no koristewe, koga treba da se smenat 

ili prerabotat. Od eden kilogram vosok se vadat 14 lanstrutovi 

osnovi, a 11 od tipot „Dadan-blat”. Prerabotka na 

1 kg vosok ~ini 70 denari i se dobiva 5% tehnolo{ki otpad. 

Obemot na rabota e koncentriran naj~esto od po~etokot 

na fevruari do krajot na juli. Toga{ e sezonata, a najintenzivna 

e rabotata vo april i maj, koga cvetaat drvjata. 

P~elarite nosat vosok 

za prerabotka vo forma na 

poga~i vo rabotilnicata. 

Procesot zapo~nuva so 

stavawe na voso~nite poga~i 

vo poseben kazan, t.n. sterilizator 

(vo ovaa faza postapkata 

trae od 5 do 6 ~asa). Tuka 

se vr{i topewe na vosokot na 

temperatura od 140°C, a za da 

se postigne taa temperatura, 

ima pritisok od 2,5 atmosferi. 

Otkako }e se postigne temperaturata 

od 140°C, taa se odrùva okolu 

1,5 ~asa, a potoa se ispu{ta pritisokot 

so poseben ventil. Temperaturata 

se simnuva na 90°C i vosokot se 

preto~uva vo vtoriot kazan. Ovde temperaturata 

se sveduva na 80 °C (taa e 

rabotna temperatura na vosokot) i vosokot 

ostanuva od 5 do 6 ~asa za da se 

staloì i site ne~istotii da padnat 

na dnoto. Zna~i deka tuka vosokot se 

pro~istuva, se reciklira i kako takov 

se pu{ta vo slednata faza na ladewe. 

Koga }e pomine toj period, vosokot e 

spremen za dorabotka i se pu{ta vo 

valjacite kade {to te~e po priroden 

pat na temperatura od 75 °C. 

Ventilot od kade {to 

potekuva vosokot se zagreva za 

da se otpu{ti. Za da zapo~ne da 

se formira lenta, vosokot go 

pre~ekuvame i povlekuvame na 

hartija dodeka da dojde do valjacite 

koi se navla`nuvaat so 

voda vo koja ima posebna masna 

te~nost koja se koristi za organskoto 

proizvodstvo, a ulogata na 

te~nosta e vosokot da se odlepi 

od valjacite. Zad niv ima ventilator, koj{to ja simnuva 

temperaturata na vosokot koj pa|a me|u valjacite od 75 na 

30°C, a toa se postignuva tokmu so pu{tawe na voda na valjacite 

i so ladniot vozduh od ventilatorot. 

Ma{inata 

ima vgradeno i 

poseben digitron 

koj ja meri 

dolìnata 

na voso~nite 

osnovi, koja 

prete`no e 

420 mm. Taa se 

podesuva elektronski, 

preku 

elektri~en magnet. Koga }e dojde potrebnata dolìna, toj 

go aktivira zap~enikot po elektronski pat i magnetot 

udira na noòt. [irinata ili visinata na voso~nite osnovi 

se mesti so ovie noèvi (mehani~ki), koi se pomestuvaat 

levo-desno. Taka na primer, ako vadime „Lanstrut”, gi 

namaluvame, ako sakame „Dadan-blat”, noèvite gi zgolemuvame. 

Od pred dve godini Petkov se registriral i za dorabotka na 

organski vosok, za {to ima i sertifikat od „Balkan bioset”. Za 

dorabotka na organskiot vosok celokupno se vr{i dezinfekcija 

na kazanite i ma{inata so 98% alkohol. Karakteristi~no e toa 

{to organskiot vosok se zema isklu~itelno od kapa~iwata. Za da 

pomine eden p~elar od konvencionalno vo organsko proizvodstvo 

mu trebaat pet godini. 

Ma{inata za prerabotka na vosok, Petkov ja kupil vo 1995 godina 

od firmata „Zletovo eksport” od Probi{tip (uvezena od Germanija). 

Taa ima kapacitet da preraboti 40 litri vosok na ~as. Bidej} 

i vo poslednite godini p~elite se sè popodlo`ni na razni bolesti, 

a vosokot e kako eden vid na sun|er za bolestite, Petkov pred 

~etiri godini nabavil i sterilizator, preku koj se uni{tuvaat 

site pri~initeli i zarazi {to gi zagrozuvaat p~elite. Najopasna 

bolest kaj p~elarstvoto e varovni~koto leglo ili amerikanskiot 

gnile`. Taa e opasna i ako se pojavi go uni{tuva celoto semejstvo, 

pa i celiot p~elarnik. 

JULI 2010 | 25

RUBRIKA CVE]ARSTVO 

Rasko{nite Pod naslov cvetovi na fuksijata 

Obetkata – 

Vo svetot postojat preku 800 

hibridni sorti na fuksijata, 

a vo Makedonija qubitelite 

na ova cve}e sigurno moàt 

da najdat barem dvaesetina 

vida 

omilenoto 

cve}e 

na na{ite 

prababi 

Cve}eto obetka ili fuksija 

(fuchsia) be{e omileno 

cve}e na na{ite prababi, 

no ovaa ubavica i denes e 

mnogu barana i odgleduvana vo celiot 

svet. Selekcionerite i obrnuvaat 

golemo vnimanie, pa taka 

postojat preku 800 hibridni sorti 

na fuksijata. 

Vo Makedonija, sekako, ne 

moàt da se najdat site vidovi, no 

qubitelite na ova cve}e sigurno 

moàt da najdat barem dvaesetina 

vida vo na{ite rasadnici i cve} 

ari. 

Karakteristiki 

Fuksijata e pove}egodi{no i 

poluzimzeleno rastenie koe go dobilo 

svoeto ime po ~ovekot so dve 

profesii, botani~ar i lekar, Leonard 

Fuksa. Fuksijata ja ima kako ispraveno 

i kako vise~ko cve}e. So 

specijalna nega i potstriùvawe 

moè da se dobie celo steblence 

prepolno so cvetovi koe pove}e godini 

}e ja krasi va{ata terasa ili 

dvor. 

Fuksijata cuti rasko{no 

od april do krajot na esenta. 

Vise~kite vidovi na fuksijata, 


poradi svojata forma, se poznati 

i pod imeto „balerina”. Cvetovite 

se dvojni ili edine~ni i gi ima 

kako dvobojni (belo-rozovi, crvenobeli, 

rozovo-violetovi i sl.) i kako 

ednobojni od svetlorozova do temnovioletova. 

Uslovi za odgleduvawe 

Fuksijata poteknuva od vla`nite 

i sveì planinski predeli na Sredna 

i Ju`na Amerika. Imaj}i go predvid 

potekloto, vo zimskite meseci 

treba da i se najde dobro osvetleno 

mesto na terasata ili vo stanot, 

no ne direktno na sonce. Koga } e 

ja smestite na pogodno mesto, ne 

e prepora~livo da i go menuvate 

bidej}i }e gi otfrli site pupki i 

cvetovi. 

- Fuksijata se presaduva sekoja 

godina vo fevruari ili mart, 

ponekoga{ i podocna, vo eden do 

dva broja pogolema saksija. Dokolku 

rastenieto e pogolemo, ne mora da 

se presaduva sekoja godina. 

- Smesata na zemjata vo koja 

se odgleduva treba da bide {to 

pohranliva i rastresita i zatoa 

e najdobro da se kupuva tresetna 

zemja, koja{to treba da se pome{a 

Pi{uva: Biqana Mihajlovska 

so malku pesok. Dokolku imate dobro 

pregoreno {talsko |ubre, moè 

da se izme{a vo ednakvi koli~ini 

so tresetot i pesokot, a na dnoto 

na saksijata se stava drenaèn sloj 

od pokrupen pesok ili iskr{eni delovi 

od stara terakotna saksija. 

- Pred presaduvaweto rastenieto 

malku se potstriùva (od pet 

do deset santimetri, vo zavisnost 

od goleminata na rastenieto). 

Otse~enite delovi nemojte da gi 

frlate bidej}i moè da posluàt 

za reznici. 

- Vo tekot na celata vegetacija 

fuksijata treba da se poliva dobro, 

osobeno vo letnite meseci i 

toa sekojdnevno, a vo mnogu toplite 

denovi treba i da se orosuva so 

mlaka voda. 

- Rastenieto treba redovno da 

se prihranuva. Najdobro e da se 

prihranuva so te~ni mineralni 

|ubriva kako {to se „Cvetal” ili 

„Wuhal” i toa edna{ nedelno po 2 

gr. na litar voda. 

- Za obetkata da bide gusta, 

poèlno e nekolku pati vo godinata 

da se potskratuva. Obetkite 

koi se na terasa ili vo dvorot pred

krajot na septemvri treba da se 

vnesat vnatre, vo poladna svetla 

prostorija (moè i vo podrum, no ne 

pod 8°C . 

- Za vreme na zimskiot period 

rastenieto se poliva retko i malku, 

samo kolku da ne se isu{i. 

Za{tita 

Obetkite gi napa|aat brojni 

{tetnici, kako razni lisni vo{ki, 

{titest molec, stenici (Lygus), a 

najopasni {tetnici se eriophyles 

fuchsiae i eriophyles vitis, koi{to gi 

uni{tuvame so preparati na baza 

na sulfur 

Dobro neguvajte ja va{ata obetka 

so golema qubov i vnimanie i 

taa }e vi vozvrati so prekrasen 

cut preku celata letna sezona. 

Najpoznati sorti na obetki se Marinka, Deutsche Kaiserin, Lord Byron, Frau MarieKohler, Dollarprincessin itn. 

Lesno se razmnoùvaat od reznik i toa vo pesok ili vo obi~na tegla so voda. [tom }e pu{ti ìli~ki, treba da 

se presadi vo sad so pre~nik od 10 santimetri. 

juli 2010 | 27

juli 2010 | 29

Sredstva za higiena vo sto~arskite farmi 

îsti molzni sistemi 

– kvalitetno mleko 

Navreme 

prezemenite 

higienski 

aktivnosti 

}‌e ovozmoàt 

pogolem 

prinos od 

sekoe grlo 

na koe e 

posveteno 

vakvo 

vnimanie. 

Sovremenite trendovi vo proizvodstvoto na mleko 

beskompromisno navleguvaat vo na{ite proizvodstveni 

sistemi i baraat mlekoproizvoditelite da bidat 

posoodvetno opremeni za da moè da gi sledat. 

Vo taa nasoka od farmerite se bara podobruvawe na kvalitetot 

na mlekoto, a namaluvawe na tro{ocite za proizvodstvo. 

So cel da se za{titi sopstveniot prihod i da se zgolemi 

prinosot, sega, koga se trudime da gi dostigneme evropskite 

standardi, neophodno e da pristapime kon koristewe na najkvalitetni 

sredstva za ~istewe na molznite sistemi. Svesni 

sme deka nepravilnoto ~istewe na sistemite doveduva 

do proizvodstvo na neispravno mleko, razvoj na bakterii i 

razni bolesti vo samoto stado. Toa se posledici koi mnogu 

lesno go zagrozuvaat raboteweto. Specifi~nite i jaki koncentracii 

na ovie sredstva, isto taka, go zagrozuvaat i 

zdravjeto na korisnicite dokolku se koristat nepravilno i 

vo nedozvoleni koli~estva. 

Vo ovoj del spa|a i higienata na vimeto na kravite 

pred i po molzeweto. Pravilnoto ~istewe na 

vimeto i negovata dezinfekcija go namaluvaat 

brojot na mastitisi vo va{ata farma, vlijaat antibakteriski 

i spre~uvaat {irewe na bolesti. 

Navreme prezemenite higienski aktivnosti }e 

ovozmoàt pogolem prinos od sekoe grlo na koe e 

posveteno vakvo vnimanie. 

Spre~uvaweto na infekciite mastitis vo 

golem del }e gi namali va{ite tro{oci, }e ve dovede 

do maksimirawe na prinosot, }e go namali 

obemot na rabota, a voedno }e imate zadovolno i 

zdravo stado. [irok spektar na proizvodi moàt 

da vi pomognat za rano utvrduvawe i le~ewe na ovaa naj~esta bolest kaj molznite kravi. 

Na na{iot pazar moàt da se najdat razni proizvodi za ~istewe, dezinfekcija i higiena 

za farmite. Sepak, pri nivniot izbor treba da se bide mnogu vnimatelen, bidej}i toa 

se sredstva koi direktno doa|aat vo kontakt so mlekoto i moàt da go naru{at negoviot 

kvalitet i, {to e u{te polo{o, da go zagrozat zdravjeto na onie koi go konsumiraat. Preporakata 

e da se koristat sertificirani sredstva spored strogo dadeni upatstva. 

Godinava na na{iot pazar 

moè da se najde i celata 

paleta na proizvodi na renomiraniot 

proizvoditel 

„DeLaval”, koi{to vo Makedonija 

gi distribuira kompanijata 

„Simpeks”. So cel 

da gi promovira i podobro 

da gi zapoznae korisnicite 

so nivniot kvalitet, ovaa 

kompanija ponudi i obu~en 

kadar, koj{to sovetuva kako 

bezbedno i sigurno da 

gi namalite tro{ocite za 

~istewe, a voedno da dobiete 

zdravo stado i bespre 

korna higiena vo va{ite 

ob jekti. 

30 | MOJA ZEMJA

Podgotovka na ìtnite kombajni za vreme na Nadnaslov ètva MEHANIZACIJA RUBRIKA 

So ispraven kombajn, 

pomali zagubi vo zrno 

Zgolemenite zagubi ~esto se predizvikani od nepravilnata 

regulacija na rabotnite delovi na kombajnot, poradi {to vo 

tekot na ètvata posebno vnimanie treba da se posveti na 

negovoto odrùvawe 

(@iten kombajn John Deere vo ètva) 

Pi{uva: prof. d-r Dragi Tanevski, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana - Skopje 

Za podolg vek i kvalitetna 

rabota na kombajnot va`no 

e sekojdnevno odrùvawe, 

podma~kuvawe i prisposobuvawe 

na oddelni spojki i rabotni 

elementi. I pokraj toa {to vo prethodnite 

podgotovki, pred ètvata, 

se zamenuvaat site dotrajani 

delovi i oddelni spojki (sklopovi), 

va`no e da se kontrolira prisposobenosta 

na kombajnot i vo tekot 

na ètvata. 

Najgolemite zastoi se javuvaat 

tokmu vo po~etokot na ètvata, 

odnosno vo prvite nekolku dena, a 

pri~ina za toa naj~esto e nedovolno 

kvalitetnata podgotovka na kombajnot. 

Pojavata na defektite na 

kombajnite vo tekot na ètvata go 

prodolùva traeweto na ètvata, 

a posledica na toa e neminovnoto 

zgolemuvawe na zagubite. Zgolemenite 

zagubi ~esto se predizvikani 

od nepravilnata regulacija 

na rabotnite delovi na kombajnot, 

poradi {to vo tekot na ètvata 

posebno vnimanie treba da se posveti 

na negovoto odrùvawe. 

Za dobra rabota i podolg vek 

na traewe na kosa~kiot sistem 

potrebno e sekojdnevno da se kontrolira 

sostojbata na prstite na 

kosata i otvorot na vodilkata. 

Site prsti na kosata mora da bidat 

ispraveni. Skr{enite prsti treba 

da se zamenat so novi, a ako postojat 

svieni, tie treba da se ispravat 

i niveliraat. Svienite prsti predizvikuvaat 

zadu{uvawe na kosata 

i zgolemuvawe na trieweto, pa poradi 

zamor na materijalot moè da 

dojde i do pukawe na noèvite. Na 

sekoi pet ~asa rabota treba da se 

podma~kuva ekscentri~niot zglob 

do pogonot na kosata i {kolkata. 

Krilestiot mehanizam e naj~est 

pri~initel za golemiot procent na 

zagubi na zrno na hederot na kombajnot. 

Zatoa, krilestiot mehanizam 

treba pravilno da bide reguliran i 

prisposoben za razli~ni uslovi na 

rabota. Kaj krilestiot mehanizam 

potrebno e sekojdnevno da se proveruva 

dali prstite se izvitkani, 

dali ima nekoi deformacii na letvite, 

odnosno da ne se iskriveni. 

Naj~esti pri~ini za izvitkuvawe 

na letvite se mnogu zategnatiot 

klinest remen ili, pak, permanentnoto 

podma~kuvawe na zglobnite 

vrski me|u nosa~ot na letvite na 

podvi`nite i nepodvi`nite rozeti. 

Poradi toa, vo tekot na denot 

treba povremeno da se kapnuva po 

nekolku kapki motorno maslo SAE-30. 

Pri ètvata naj~esto doa|a do 

zadu{uvawe na otvorot na kontrabarabanot, 

a toa naj~esto se slu~uva 

pri ètva na polegnat posev, koga 

kosa~kiot sistem odi nisko, pa ~esto 

pati so kosata se zafa}a i po~va. 

Do zadu{uvawe moè da dojde i pri 

minuvawe od vlaèn na suv posev 

pri {to pra{inata i sitnite primesi 

se lepat za metalnite re{etki 

na kontrabarabanot ili, pak, koga 

vo posevot ima mnogu zelen plevel. 

Zadu{uvaweto go spre~uva pominuvaweto 

na zrnoto niz otvorite na 

kontrabarabanot, pa pogolem procent 

na zrno odi zaedno so slamata 

vo slamotresite, so {to se zgolemuvaat 

zagubite vo zrno zatoa {to slamotresite 

moàt da oddelat 15% od 

vkupno ovr{enite zrna. 

Zatoa e potrebno po~esto da se 

kontrolira ~istotata na kontrabarabanot 

preku strani~nite otvori, 

a osobeno koga }e se pojavi pogolem 

procent na zagubi na ovr{eni zrna 

vo slamata preku slamotresite. 

Vo tekot na ètvata treba da se 

kontrolira paralelnosta na {inite 

na barabanot i kontrabarabanot so 

merewe na otvorot pome|u niv na 

vlezot i na desettata {ina. Za da 

se izvr{i vr{idba bez neovr{eni 

klasovi i bez zgolemen procent na 

skr{eni zrna, u{te vo podgotvitelniot 

period potrebno e da se proveri 

dali barabanot e pravilno balansiran. 

Za dobro oddeluvawe na zrnoto 

od slamata potrebno e da se kontrolira 

i ~istotata na re{etkastata 

povr{ina na slamotresite, koi{to 

~esto se zadu{uvaat pri rabotata 

vo polegnat posev. Potrebno e 

edna{ dnevno da se podma~kuvaat 

leì{tata so mast KLM-3. 

Vo tekot na denot pove}e pati 

treba da se kontrolira sobirnata 

povr{ina, bidej}i vo me|uprostorot 

me|u kaskadite ~esto se sobira 

po~va ili se nalepuva sitna masa, 

pra{ina i sl. Vo takvi slu~ai ne 

moè kontinuirano da se transportira 

zrnoto i sitnite primesi 

na sitata, pri {to doa|a do 

zadu{uvawe na sitoto. 

JULI 2010 | 31

STOÂRSTVO RUBRIKA Manifestacija 

Nadnaslov 

Na 10 juli po 

{esti pat 

„Denot na 

odgleduva~ite na 

ovci i kozi” 

Organizatorite na nastanot Postojanata rabotna grupa za 

regionalen ruralen razvoj na zemjite od Jugoisto~na Evropa 

( SWG) najavuva golem broj na atrakcii: natprevari 

vo molzewe i strièwe na ovci; natprevar za najkvalitetno 

sirewe i ka{kaval proizvedeni vo mandra; izlo`bi 

na kolekcii na ovci i kozi, kako i izlo`ba na ov~arski 

ku~iwa; borba na ov~ari-pelivani i trka so kowi. 

Na 9 i 10 juli na padinite na 

Bistra, blizu Gali~nik, 

po {esti pat tradicionalno 

}e se odrì manifestacijata 

„Den na odgleduva~ite na 

ovci i kozi”. 

Za po{irokata javnost, naj atraktiven 

e nastanot koj }e se odrì na 

otvoreno, na 10 juli, na farmata na 

„Vardar 03”, na lokalitetot „Smrdlivi 

virovi” koj se nao|a na patot Mavrovo-Gali~nik. 

Glavniot organizator na 

nastanot Postojanata rabotna grupa za 

regionalen ruralen razvoj na zemjite 

od Jugoisto~na Evropa (SWG) najavuva 

golem broj atrakcii: natprevari vo 

molzewe i strièwe na ovci; natprevar 

za najkvalitetno sirewe i ka{kaval 

proizvedeni vo mandra; izlo`bi na 

kolekcii na ovci i kozi, kako i izlo`ba 

na ov~arski ku~iwa; borba na ov~aripelivani 

i trka so kowi. 

„Denot pred glavniot nastan, tradicionalno, 

go predvidovme za odrùvawe 

na trkalezna masa. Godinava diskusiite 

}e se odvivaat na temata „Ocenka 

na jagne{koto meso na linija na kolewe 

– SEUROP standard”. Se odlu~ivme da 

i dademe prostor na ovaa tema bidej}i 

e mo{ne aktuelna vo zemjodelsko-prehranbeniot 

sek tor vo celiot region, a 

obedinuva nekolku klu~ni pra{awa: 

kvalitet i bezbednost na hranata, 

konkurentnost na jagne{koto meso i 

mo`nosti za izvoz na evropskite pazari. 

Od Evropskata komisija e obezbeden i 

TAEX ekspert, a u~estvo }e zemat i eksperti 

od Makedonija i regionot. Faktot 

{to }e gi imame site ovie u~esnici 


na edno mesto i toa u~esnici od celiot 

region, nè pottikna da go iskoristime 

denot i za organizirawe na delovni 

sredbi pome|u niv. O~ekuvame golem interes 

na farmerite, no i na trgovcite 

ne samo od Makedonija, tuku i od sosednite 

zemji: Bugarija, Srbija, Albanija, 

Kosovo, Crna Gora, Hrvatska i drugi”, 

veli Boban Ili}, Generalen Sekretar 

na SWG. 

Niz izminative godini manifestacijata 

„Den na odgleduva~ite na ovci i 

kozi” se zdobi so golem rejting, ne samo 

kaj nas, vo Makedonija, tuku so gordost 

moè da se kaè deka taa stana prepoznatliv 

praznik na odgleduva~ite na 

ovci i kozi od celiot region. Za SWG, 

manifestacijata pretstavuva potvrda 

za uspe{no ostvarena uloga na fasilitator 

vo procesot na jaknewe na regionalnata 

sorabotka fokusirana na aktuelni 

temi/pra{awa koi se od interes 

na zemjite od Jugoisto~na Evropa. 

Nekolku godini nanazad doma}in na manifestacijata „Denovi na 

odgleduva~ite na ovci i kozi” e „Vardar 03” - Gradsko, eden od najdobrite 

kombinati vo makedonskoto zemjodelstvo, koj gi sledi novite moderni trendovi 

vo zemjodelstvoto. Spored niv, ovoj nastan pretstavuva odli~na mo`nost 

za razmenuvawe na iskustva i druèwe pome|u odgleduva~ite na ovci i kozi. 

Kapacitetot na ba~iloto na koe se odrùva manifestacijata e okolu 3.000 

grla ovci i se nao|a blisku do patot koj go povrzuva Mavrovo so Gali~nik, {to 

pretstavuva golema prednost pri transportot na mlekoto i materijalite od 

ba~iloto do mandrata. Ona {to e specifi~no za nego e toa {to izobiluva so 

mnogu voda i zatoa pa{ata ja ima vo podolg period. 

Spored „Vardar 03” - Gradsko, ov~arstvoto vo Makedonija e sè u{te na nisko 

nivo. 

„Na~inot na odgleduvawe na ovcite e prete`no nomadski. So vakviot na~in 

na odgleduvawe ima golemi tro{oci pri selidba na ovcite, no so doma}insko 

rabotewe i so voveduvawe posovremeni rasi ovci i modernizirawe na 

proizvodstvoto, ov~arstvoto moè da bide profitabilen biznis”, veli Vane 

Cvetkov, rakovoditel na sektor Sto~arstvo vo VARDAR 03 Gradsko.

30 | MOJA ZEMJA

Regionalen pazaren informator 

Ungarija – nov pazar za 

makedonskite jabolka? 

Vo januari, vo sorabotka so programata Agbiz 

na USAID, {est ~lena od Obedinetite proizvoditeli 

na jabolka od Resen gi posetija ungarskite 

kompanii za da nau~at kako da gi 

odrùvaat sveìte jabolka po berbata. Za vreme na 

~etiridnevnata studiska poseta, na makedonskite 

odgleduva~i na jabolka od prespanskiot region im bea 

prikaàni praktikite, tehnikite i tehnologijata {to 

ja primenuvaat nivnite ungarski kolegi vo odgleduvaweto 

na jabolka i vo biznis-trgovijata. 

U~esnicite se sretnaa so pretstavnici od site 

nivoa na sinxirot na vrednosti na sveì jabolka. Tie 

posetija proizvoditel koj im pokaà kako da se bide 

uspe{en vo zbieniot ungarski pazar za sveì jabolka; 

go posetija i skladi{teto za ~uvawe na jabolka (so 

tehnologija na kontrolirana upotreba na kislorod); 

gi vidoa prostoriite za proizvodstvo na jabolkov sok 

i ja nabquduvaa operacijata na integrirano proizvodstvo 

na jabolka. Od menaxerot na Sovetot za jabolka, 

u~esnicite ja osoznaa legislativata na EU povrzana 

so jabolkata, kako se podobruva proizvodstvoto na 

jabolka i kako se primenuvaat merkite za za{tita na 

rastenijata. Tie, isto taka, bea zapoznaeni so tehnikite 

za pakuvawe i kalibrirawe koi gi ispolnuvaat barawata 

na pazarot na EU. Vo ramkite na ovoj studiski 

prestoj makedonskite jabolkoproizvoditeli go posetija 

i Pazarot na golemo vo Budimpe{ta i Zdruènieto 

za odgleduvawe, prerabotka i marketing na bozel. 

Grupite se sretnaa i so zamenik-pretsedatelot 

na Nacionalniot sovet na proizvoditeli na ovo{je i 

zelen~uk, distributeri i prerabotuva~i vo Ungarija i 

nau~ija kako Sovetot gi za{tituva interesite na sekoj 

~len od sinxirot na vrednosti i pomaga da najdat potencijalni 

pazari. 

Klu~nite trendovi koi bea identifikuvani vo 

tekot na ovaa studiska poseta se slednive: 

- Spored statistikite na FAO, ungarskite 

odgleduva~i na jabolka vo 2008 g. proizvele 568.000 

toni jabolka, {to ja rangira Ungarija na 21. mesto vo 

svetot kako proizveduva~ na jabolka. Ova koli~estvo e 

nabrano od 43.100 hektari. 

- Jabolkoto od vidot „ajdared” pretstavuva re~isi 

50% od vkupnoto proizvodstvo ili 250.000 toni. Ungarskite 

odgleduva~i proizveduvaat prete`no crveni 

sorti, kako {to e „crveniot deli{es”, koj se prodava 

za dobra cena i ima zna~itelna pobaruva~ka na regionalnite 

pazari. Del od celoto koli~estvo e nameneto 

za sveà potro{uva~ka, a ostatokot e za obrabotka. 

Ungarskata pobaruva~ka za jabolka ne e zadovolena 

od strana na doma{noto proizvodstvo, a ova pretstavuva 

dobra mo`nost za makedonskite proizvoditeli i 

trgovci na jabolka. 

„Ova e dobra mo`nost da se vleze na ungarskiot 

pazar so „ajdared” proizveden od mnozinstvoto na 

makedonskite proizveduva~i na jabolka. Konkurentskata 

prednost na makedonskite odgleduva~i e odli~nata 

crvena boja i specifi~niot vkus na crvenoto „ajdared” 

jabolko, proizvedeno vo Makedonija. So cel makedonskoto 

jabolko da bide konkurentno pozicionirano na 

pazarite na EU, makedonskite kompanii moraat da investiraat 

vo podobruvaweto na rakovodeweto po berbata, 

sortiraweto, pakuvaweto, soodvetnoto ladewe i 

skladirawe”, re~e Lovre Ristevski, menaxer na sinxirot 

na vrednosti za sveò ovo{je i zelen~uk. 

JULI 2010 | 35

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Pi{uva: Agron Halimi 

Izvoz na krastavici od Makedonija 

Izvozot na krastavicite vo minatite pet godini 

se dviì vo nagorna linija osven lanskata, 

2009 godina, koga izvozot e namalen za 20 otsto. 

Najgolemite izvozni partneri na Makedonija za 

krastavici se Srbija, vklu~uvaj}i go i Kosovo, koi 

voedno se tradicionalni uvoznici za pove}eto 

od zemjodelskite proizvodi, so duri 62 otsto od 

vkupniot izvoz na krastavici, potoa sleduvaat 

zemjite od EU so 17 otsto, Bosna i Hercegovina so 7,5 

otsto i sosednite zemji, Albanija, Hrvatska i Crna 

Gora. 

Srbija 

jagodite po 70 - 250 dinari 

Cenite na pove}eto zemjodelski proizvodi vo Srbija 

vo vtorata polovina na maj se razlikuvaa duri i za 

pove}e od 100 otsto zavisno od gradot. Na primer, 

jagodite vo Vaqevo se prodavaa za 70 dinari, dodeka 

vo Vrawe za 250 dinari, spored podatocite na 

dràvnata kancelarija za statistika na Srbija. @ 

itelite na Subotica i Vaqevo za kilogram zelka 

pla}aa 28,90 dinari, dodeka vo Pan~evo 73,70 dinari. 

Cenata za kilogram krastavici iznesuva{e 60 dinari 

vo Leskovac i Smederevo, dodeka vo Belgrad, Vaqevo, 

Uìce, Novi Sad i Pan~evo be{e 100 dinari. Cenata 

na domatite iznesuva{e 100 dinari vo Subotica, 

dodeka 160 dinari vo Vrawe i Kraguevac. Cenata 

na jabolkata iznesuva{e 20 dinari vo Vrawe, Nov 

Pazar i vo Smederevo, dodeka vo Sremska Mitrovica 

e zabeleàna nivnata najniska i najvisoka cena od 

20 do 90,90 dinari. 

www.poljopartner.rs 

Malinite sè u{te nemaat cena 

Podatocite se prezemeni od statisti~kata 

oddel na ON. 

Polska 

Cenata na zelkata opa|a 

Cenite na ranata zelka se vo opa|awe vo Polska. 

Pobaruva~kata na zelka e sè u{te golema, no isto 

taka i ponudata. Vo sredinata na juni cenata na 

ranata zelka iznesuva{e 0,12 evra za kg, dodeka vo 

centralnoto podra~je na Polska cenata iznesuva{e 

od 0,24 do 0,31 evra po kg. 

Otkako cenata na jabolkata opadna vo minatiot 

mesec, potoa ostana stabilna. Cenata na „ajdaretot” 

kako i na drugite sorti kako {to se „jonagold”, 

„gloster”, „{ampion” i „elise” se na istoto nivo. 

Cenata na jabolkata se dviì od 0,14 evra za kg za 

70+ golemina i 0,16 za 80+. Pogolemite jabolka se 

prodavaat samo so posebni nara~ki od isto~niot 

pazar. 

www.fresh-market.pl 

Izvozot na {panskite domati vo Rusija e 

namalen za 28 otsto 

Spored „Fepeks”, {panskata federacija na 

proizvoditeli i izvoznici na ovo{je i zelen~uk, 

izvozot na {panski domati vo Rusija za 2009 godina 

iznesuva 11.149 toni, {to pretstavuva namaluvawe od 

28 otsto vo sporedba so 15.584 toni domati koi{to 

se izvezeni vo 2008 godina vo Rusija. 

www.tomatoestoday.com 

Berbata na malini zapo~na vo vaqevskiot kraj dodeka 

po~etokot na berbata na ovoj proizvod vo arilskiot 

kraj treba da zapo~ne po edna nedela. Operatorite 

na ladilnicite sè u{te ne se oglasuvaat so cenite 

za otkup, pa taka proizvoditelite na malina od 

Vaqevo prognoziraat deka otkupnata cena na 

po~etokot na sezonata }e bide od 130 do 150 dinari. 

Vo Ariqe farmerite istaknuvaat deka nivnata 

malina e najkvalitetna i se nadevaat na cena od 200 

dinari. Kako {to predviduvaat proizvoditelite, 

proizvodstvoto na malina ovaa godina }e bide 

pomalo za 30% do 40% vo sporedba so minatata 

godina. 

www.poljopartner.rs 

l 

Moskva 

Cenata na grozjeto vo porast 

Cenata na domatite vo Moska vo sredinata na 

minatiot mesec opadna. Poradi zgolemenata ponuda 

na domati od Holandija i Belgija cenite se sniìja 

od 1,85 na 1,72 evra za domati od Holandija i od 1,59 

na 1,32 za domatite od Belgija i Turcija. 

Cenata na krastavicite vo sredinata na juni e 

opadnata kako rezultat na zgolemenata ponuda. 

Cenata za kilogram krastavici od 0,93 se namali na 

0,55 evra. 

Spored ekspertite, cenata na grozjeto na pazarot vo 

Moskva raste poradi namalenata ponuda na grozjeto 

so poteklo od Latinska Amerika. Trpeznoto grozje 

ve}e se uvezuva od Izrael. Cenata za kilogram roze 

grozje bez semka iznesuva od 2,11 do 2,25 evra, beloto 

Mislewata izrazeni vo regionalniot pazaren informator ne gi 

izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za Me|‌unaroden 

Razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski dràvi. 

36 | MOJA ZEMJA

RUBRIKA 

grozje od 2,38 do 2,51 evra, dodeka crvenite sorti sè 

u{te se uvezuvaat od île i nivnata cena e poka~ena 

od 1,98 na 2,11 evra za kg. 

www.freshmarket.ru 

Turskite piperki ostanuvaat doma 

Turskoto proizvodstvo na piperki e sè u{te 

orientirano kon lokalniot pazar. Turcija e edna 

od najva`nite zemji-proizveduva~i na ovo{je i 

zelen~uk vo svetot. Vo 2008 godina berbata vo 

Turcija iznesuva{e okolu 40 milioni toni ovo{je 

i zelen~uk od koi 27 milioni toni zelen~uk i 13 

toni ovo{je. Turcija e treta zemja vo svetot po 

proizvodstvo na piperka. No, sepak taa izvezuva samo 

3,5 % od celoto proizvodstvo na ovo{je i samo 1,3 % 

od proizvodstvoto na zelen~uk, vklu~uvaj}i go tuka i 

sveìot i preraboteniot zelen~uk. 

www.pepperstoday.com 

Evropejcite potro{ile 14% pomalku za 

zelen~uk vo 2008 g. 

„Fre{fel Evropa” go izdade izve{tajot za 2009 

godina za potro{uva~kata na zelen~uk, spored koj e 

zabeleàn pad na potro{uva~kata na sve` zelen~uk. 

Vkupnata potro{uva~ka na zelen~uk po ìtel vo 

2008 godina iznesuva 103,54 kilogrami, koja spored 

izve{tajot na „Fre{fel”, e namalena vo sporedba so 

120,68 kilogrami kolku {to vo minatite pet godini e 

potro{eno po ìtel. Ova pretstavuva namaluvawe od 

14,2 otsto, sporedeno so prose~nata potro{uva~ka na 

zelen~uk vo minatite pet godini. 

www.tommatoestoday.com 

Italijanskiot izvoz se oporavuva 

Brojkite za izvozot na Italija vo prvite dva meseci 

od 2010 godina gi pokaùvaat prvite znaci na 

oporavuvawe. Imeno, zgolemuvawe vo vrednost od 47% 

e registrirano, od 231 milioni evra. Vrednosta na 

izvozot e zgolemena kaj site sektori. Zabeleìtelno 

zgolemuvawe e postignato vo izvozot na citroni 

koj{to e zgolemen za 113%, kako i izvozot na suvo 

ovo{je i zelen~uk koi, isto taka, imaat postignato 

dobri rezultati od 26% odnosno 16,4% zgolemuvawe. 

Izvozot na sveò ovo{je, isto taka, e podobren, iako 

so pomali brojki (6,7%). Od druga strana, uvozot e 

namalen i vo koli~estvo i vo vrednost od - 5,8% vo 

koli~estvo i - 6,1% vo vrednost. 

www.greenmed.eu 

Bugarija }e gi promovira vinata vo Srbija 

Bugarija vo prvoto trimese~je od ovaa godina, vo 

sporedba so istiot period minatata godina, go ima 

zgolemeno izvozot na vino za 46 otsto. Izvr{nata 

kancelarija za lozarstvo i vinarstvo na Bugarija 

soop{tuva deka planira da otvori izlo`ben prostor 

za zemjodelski proizvodi vo Moskva, no isto taka 

planira i promovirawe na bugarskite vina vo 

Italija, Velika Britanija, Kina, Vietnam, Turcija, no 

i vo Srbija. Spored podatocite od istata agencija, 

Bugarija ima izvezeno 6,1 milioni litri, vo vrednost 

od 5,4 milioni evra, {to pretstavuva zgolemuvawe 

za 161 otsto vo sporedba so istiot period minatata 

godina. Glaven pazar na bugarskoto vino e Rusija 

vo koja{to za vreme na gorespomenatiot period se 

plasirani 4,3 milioni litri so vrednost od dva 

milioni evra. Istovremeno uvozot na vino vo Bugarija 

e namalen za 28 otsto. 

www.poljopartner.com 

Ceni na nekoi od regionalnite pazari 

Golemoproda`ni ceni vo Sofija vo juni 2010 

(vo levovi) 

Proizvod Poteklo Cena 

Domat Doma{ni/Turcija 0,99/0,93 

Piperka (zelena) Turcija 1,49 

Piperka (babura) [panija 3,41 

Krastavici Doma{no 0,74 

Zelka Doma{na/Makedonija 0,37/0,31 

„Zlaten deli{es” Italija 1,43 

„Crven deli{es” île/Italija 1,55/1,49 

1 evro – 1,95 leva 

Izvor: www.ams.usda.gov 

Golemoproda`ni ceni vo Hrvatska vo juni 2010 (vo kuni) 

Proizvodi Osijek Split Zagreb 

Domat 10,58 14,33 10,25 

Piperka 13,75 20,00 16,00 

Piperka (babura) 16,67 21,67 18,00 

Krastavici 5,95 5,83 6,75 

Zelka 4,25 2,70 3,50 

Pe~urki 21,33 22,50 17,25 

Jabolko „ajdaret” 3,50 5,17 4,00 

Jabolko „jonagold” 5,60 5,17 4,00 

Jabolko „zlaten 

deli{es” 

5,30 5,33 4,00 

Grozje 21,33 19,33 22,00 

1 evro – 7,2 kuni 

Izvor: www.tisup.mps.hr 

Proda`ni ceni vo Albanija vo juni 2010 

(vo leki) 

Proizvod Tirana Fier Kor~a 

Jabolko 

„ajdaret” 

60 40 

„Zlaten 

deli{es” 

92 105 

Domat 59 50 37 

Piperka 

(zelena) 

74 82 97 

Zelka 54 41 47 

Krastavici 22 23 23 

1 evro - 137 leki 

Izvor: www.kash.org.al

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Proda`ni ceni vo Kosovo vo juni 2010 

(vo evra) 

Proizvod Pri{tina Uro{evac Pe} 

Jabolko 0,27 0,70 1,05 

Grozje 2,20 2,40 1,95 

Domat 0,40 0,50 0,52 

Piperka 0,72 0,90 1,05 

Zelka 0,21 0,12 0,15 

Krastavici 0,18 0,35 0,32 

Izvor: www.food-ks.org 

Proizvod 

Domat 

Maloproda`ni ceni za juni vo R.M 

Klasa 

Min. Maks. Najzastap. 

Prva 31 52 40 

Vtora 20 35 30 

Krastavici 23 34 29 

Bel piper 60 74 65 

Kompir 15 30 25 

Zelka 15,5 25 19,4 

Kromid 26 35,5 33 

Grav 100 122 109 

Kru{i 95 110 102 

Cre{i 43 63 51 

Jagodi 43 55 45 

Praski 30 47 40 

Limon 54 63 59 

Banana 47 52 50 

Kategorija 

Tele 1-6 meseci 

June 6-18 meseci 

Molzni kravi 

Jagniwa do 18 kg 

Jagniwa nad 18 kg 

Ovci 

Prasiwa 20-35 kg 

Goenica 90-110 kg 

Jariwa 

Ceni od sto~nite pazari vo R.M za juni 

Sto~ni pazari 

Zabel. 

Skopje Ko~ani Tetovo Merka 

min. 166 140 115 kg/`.m 

maks. 178 160 135 kg/`.m 

najzastap. 166 150 130 kg/`.m 

min. 130 100 120 kg/`.m 

maks. 140 120 130 kg/`.m 


min. 46.100 40.000 17.000 Grlo 

maks. 80.000 55.000 24.000 Grlo 

najzastap. 61000 50000 21000 Grlo 

min. 140 120 150 kg/`.m 

maks. 160 130 180 kg/`.m 


min. 110 110 120 kg/`.m 

maks. 130 120 140 kg/`.m 


min. 6700 4000 4500 Grlo 

maks. 8500 5000 6500 Grlo 

najzastap. 7000 4500 6200 Grlo 

min. 140 140 140 kg/`.m 

maks. 160 160 160 kg/`.m 


min. 90 90 90 kg/`.m 

maks. 120 100 110 kg/`.m 


min. 130 90 120 kg/`.m 

maks. 140 100 160 kg/`.m 


Seno (bala) najzastap. 70 kg 6 kg 6 13-18 kg 

Lucerka (bala) najzastap. 50 kg 8 kg 8 10-15 kg 

38 Slama | MOJA (bala) ZEMJA najzastap. 40 kg 2 kg 2 4-6 kg 

* Cenite se izrazeni vo denari 

Golemoproda`ni ceni vo Podgorica vo 

juni 2010 (vo evra) 

Proizvod Min Maks Prosek 

Jabolko 

„ajdaret” 

0,60 0,63 0,62 

Jabolko 

„zlaten 

0,75 0,75 0,75 

deli{es” 

Jabolko 

„crven 

0,95 0,95 0,95 

deli{es” 

Trpezno grozje 2,50 2,50 2,50 

Domat 0,90 1,10 1,00 

Piperka 1,68 1,73 1,71 

Piperka 

(babura) 

1,75 1,85 1,80 

Zelka 0,15 0,20 0,18 

Krastavici 0,40 0,60 0,50 

Izvor: www.amiscg.org 

Golemoproda`ni ceni vo Srbija vo juni 

2010 (vo dinari) 

Proizvod Beograd Novi Sad 

Domat 150 120 

Piperka 250 200 

Piperka 

(babura) 

250 250 

Krastavici 100 120 

Zelka 60 50 

Jabolko 

„ajdaret” 

60 60 

Jabolko „crven 

deli{es” 

120 150 

Jabolko 

„zlaten 

deli{es” 

120 150 

1 evro – 103,4 dinari 

Izvor: www.stips.minpolj.rs.gov.yu 

Golemoproda`ni ceni za juni vo R.M 

Proizvod Klasa Min. Maks. Najzast 

Domat 

Prva 20 35 25 

Vtora 20 25 20 

Krastavici 15 20 16,5 

Bel piper 50 60 50 

Kompir 15 18 15 

Zelka 10 15 10 

Kromid 8 10 8 

Grav 80 100 80 

Kru{i 30 40 40 

Jabolka 

Jagodi 20 35 25 

Praski 20 25 20 

Limon 30 40 33 

Banana 20 40 28 

Izvor: www.mzsv.gov.mk 

ZPIS-Pazarni informacii

50%

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?