WOJEWÓDZTWO

44 45
POWIAT GNIEŹNIEŃSKI
IV Trasa A ok. ... km *
Dojazd: samochód, autobus, kolej
GNIEZNO
Miasto leży na Nizinie Wielkopolskiej, na siedmiu wzgórzach (Lecha, św. Piotra,
św. Wawrzyńca, św. Michała, Panieńskim, Krzyżackim i Żnińskim) pośród
polodowcowych jezior (Pojezierze Gnieźnieńskie), otoczone lasami mieszanymi.
Gniezno to pierwsza stolica Polski, pierwsza metropolia kościelna i miasto
św. Wojciecha. Jest siedzibą władz powiatu gnieźnieńskiego i gminy Gniezno
oraz archidiecezji (arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski). Było miastem
królewskim Korony Królestwa Polskiego.
Pierwsze ślady osadnictwa na terenach Gniezna pochodzą sprzed 8–10 tys. lat.
Od końca VIII do połowy X w. na Górze Lecha wznosił się otoczony fosą kamienny
kurhan. Pierwszy gród w Gnieźnie został wzniesiony na Wzgórzu Lecha w latach
940–941. Rozbudowany i zmodernizowany w czasach Mieszka I, stał się siedzibą
Piastów polskich jako główny gród państwa Polan. Mieszko I po 966 r. zbudował
kościół, w którym pochowano jego żonę Dobrawę, zaś na obszarze grodu wzniósł
kamienny zamek z kaplicą. W X w. Gniezno stanowiło jeden z grodów stołecznych
państwa Piastów, obok m.in. Ostrowa Lednickiego, Poznania i Giecza.
Według legend nazwa miasta pochodzi od polskiego słowa „gniazdo” oraz
„gnieździć się” i związana jest z legendą powstania państwa polskiego. Pierwsze
wzmianki pochodzą z lat 1012 i 1018 od kronikarza Thietmara a kolejne
z 1112-1116 r. od Galla Anonima.
W 1000 roku odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław I Chrobry
i Otton III. Wtedy wybudowaną przez Mieszka I świątynię wyniesiono do rangi
katedry. W 1025 r. w Gnieźnie miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego na
króla Polski. W 1038 r. do Gniezna wtargnął książę czeski Brzetysław I. Spalił miasto,
zamek i złupił katedrę. Na skutek zniszczeń Kazimierz Odnowiciel przeniósł
stolicę do Krakowa. Pożar w 1192 r. zniszczył kamienny zamek na Wzgórzu Lecha.
Lokacja miasta na prawie niemieckim nastąpiła prawdopodobnie przed 1239 r.
W 1295 r. odbyła się po 219-letniej przerwie w katedrze gnieźnieńskiej koronacja
króla Przemysła II. W 1300 r. koronował się w mieście Wacław II Czeski.
Lokacyjnie miasto w XIII i XIV w. otaczały mury, a od wschodu fosa. Do miasta
wiodły trzy bramy: Poznańska (Tumska), Toruńska i Pyzdrska.
W 1331 r. miasto zrabowali i zniszczyli Krzyżacy, Odbudowę i rozwój gospodarczy
miasto zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu. Za panowania Władysława
Jagiełły (1419 r.) dzięki staraniom Mikołaja Trąby, gnieźnieńskim arcybiskupom
przyznano tytuł prymasa Polski oraz zastrzeżono dla nich purpurę
kardynalską, dzięki czemu Gniezno umocniło swoją pozycję jako polska „stolica”
chrześcijaństwa. Gniezno było drugim po Krakowie ośrodkiem polskiej kultury,
szczególnie muzycznej. Od XV w. do upadku I Rzeczypospolitej Gniezno
było siedzibą sądów szlacheckich.
W 1768 r. Gniezno stało się stolicą województwa. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej
znalazło się pod zaborem pruskim. W 1794 r. objęte było powstaniem
kościuszkowskim. W tym czasie w Gnieźnie przebywał min. generał Jan
Henryk Dąbrowski. Między 1807 a 1815 rokiem leżało w granicach Księstwa
Warszawskiego, a po Kongresie Wiedeńskim przeszło do Wielkiego Księstwa
Poznańskiego wchodzącego w skład Prus.
SPACER PO
TRAKCIE KRÓLEWSKIM
Spacer po Gnieźnie warto rozpocząć z parkingu u zbiegu Trasy Zjazdu
Gnieźnieńskiego i ul. Łaskiego (parking i wc). Kierujemy się przez
Wzgórze Lecha na Bazylikę Prymasowską pw. św. Wojciecha (wejście do
bazyliki od strony wzgórza. Pozostałe wejścia od ul. Łaskiego, Tumskiej
i św. Wojciecha mają schody).
Dalej ul. św. Wojciecha ok. 100 m i w prawo przez skwer do kościoła
Wniebowzięcia NMP. Ulicą Rynek przecinamy ul. Franciszkańską i wychodzimy
na Rynek w Gnieźnie. Rynek przecinamy w skos na ul. Farną
i docieramy do kościoła Świętej Trójcy. Obchodzimy kościół wokół
i skręcamy w lewo w ul. św. Wawrzyńca a po 100 m w prawo w ul. Jeziorną.
Tak docieramy nad Jezioro Jelonek. Przemierzamy zielone planty
i kierujemy się początkowo na południe. Mając jezioro po prawej stronie
idziemy trasą spacerową wokół ok. 500 m do Parku Piastowskiego.
Tu przy ul. Kostrzewskiego znajduje się Muzeum Początków Państwa
Polskiego (obiekt w pełni dostępny dla w-skersów, wc). Po zwiedzeniu
muzeum idziemy w prawo ul. Kostrzewskiego i dalej w prawo wzdłuż
jeziora parkiem lub ul. Poznańską do ul. Łaskiego na parking.
W latach 1918–1919 było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego.
Po włączeniu miasta w 1919 r. do państwa polskiego przywrócono
dawny herb z orłem w koronie. Okres II wojny światowej to proces
germanizacji i wywózki ludności polskiej z miasta.
Miasto wyzwolone zostało 21 stycznia 1945 r. przez oddziały Armii Czerwonej.
W 1966 r. w Gnieźnie miały miejsce uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski
oraz państwa polskiego. W 1979 r. Gniezno odwiedził Jan Paweł II. W marcu
1994 r. Gniezno otrzymało tytuł „miasta Świętego Wojciecha” nadany przez
Kongregację do spraw Kultu Bożego i Sakramentów. W czerwcu 1997 r. obchodzono
milenium śmierci św. Wojciecha. W uroczystościach uczestniczył papież
Jan Paweł II, prezydenci państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz pielgrzymi
z Polski i Świata. W 2000 r. obchodzono milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego.
Wydarzenia:
– „Festa Fatuorum” w Gnieźnie
– Turniej o Koronę Bolesława Chrobrego,
Pierwszego Króla Polski,
towarzyski turniej żużlowy
– Bieg Europejski
– Turniej tenisowy Firepower Cup
– Memoriał Mariana Grotowskiego
Informacja turystyczna:
Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej, Rynek 14, 62-200 Gniezno,
tel. 61 428 41 00, info@szlakpiastowski.com.pl