ASA JOURNAL Vol.2 | 2018

วารสารสถาปัตยกรรม 

ของสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ 

The Architectural Journal 

of The Association of Siamese Architects Under Royal Patronage 

ISSUE O2 / 2018 

Design | Theory | History | Vernacular





ISSN : 0857-3050 

บทบรรณาธิการ / Editorial 

คณะกรรมการบริหารสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ ปี 2559-2561 

นายกสมาคม / President อัชชพล ดุสิตนานนท์ / Ajaphol Dusitnanond 

อุปนายก / Vice President เมธี รัศมีวิจิตรไพศาล / Metee Rasameevijitpisal 

ผศ.ดร.ธนะ จีระพิวัฒน์ / Asst.Prof.Thana Chirapiwat, Ph.D. 

ผศ.สุดจิต สนั่นไหว / Asst.Prof.Sudjit Sananwai 

ผศ.กิจโชติ นันทนสิริวิกรม / Asst.Prof.Quijxote Nuntanasirivikrom 

ปรีชา นวประภากุล / Preecha Navaprapakul 

เลขาธิการ / Secretary General ชาติเฉลิม เกลียวปฏินนท์ / Chartchalerm Klieopatinon 

นายทะเบียน / Honorary Registrar พ.ต.ท.สักรินทร์ เขียวเซ็น / Pol.Lt.Col.Sakarin Khiewsen 

เหรัญญิก / Honorary Treasurer ภิรวดี ชูประวัติ / Pirawadee Chuprawat 

ปฏิคม / Social Event Director ทรงพจน์ สายสืบ / Songpot Saisueb 

ประชาสัมพันธ์ / Public Relations Director ผศ.ดร.สุรพงษ์ เลิศสิทธิชัย / Asst.Prof.Surapong Lertsithichai, Ph.D. 

กรรมการกลาง / Executive Committee ม.ล.วรุตม์ วรวรรณ / M.L.Varudh Varavarn 

ผศ.ดร.ณัฐวุฒิ อัศวโกวิทวงศ์ / Asst.Prof.Nattawut Usavagovitwong, Ph.D. 

ณคุณ กนลมาศ / Nakhun Kumnolmas 

ประธานกรรมาธิการสถาปนิกล้านนา / Chairman of Northern Region (Lanna) ขวัญชัย สุธรรมซาว / Khwanchai Suthamsao 

ประธานกรรมาธิการสถาปนิกอีสาน / Chairman of Northeastern Region (Esan) ผศ.สุรศักดิ์ โล่ห์วนิชชัย / Asst.Prof.Surasak Lowanitchai 

ประธานกรรมาธิการสถาปนิกทักษิณ / Chairman of Southern Region (Taksin) วิวัฒน์ จิตนวล / Wiwat Chitnuan 

วารสารอาษากลับมาอีกครั้งในรูปแบบใหม่ที่เกิดจาก 

ความพยายามและความตั้งใจของกองบรรณาธิการที่อยากจะเริ่ม 

เชื่อมโลกวิชาการเข้ากับโลกวิชาชีพ เมื่อสมาคมสถาปนิกสยามฯ 

ได้มอบหมายให้เป็น Editor-in-Chief ของวารสารอาษารูปแบบ 

ใหม่นี้สิ่งหนึ่งที่นึกได้ก็คือบทความประเภทการอัพเดทความเป็น 

ไปต่างๆ ในแวดวง หรือบทความที่มีแต่ความคิดเห็นส่วนตัวของ 

ผู้เขียนต่องานสถาปัตยกรรมสักชิ้น...ไม่น่าจะใช่คำตอบที่เหมาะ 

กับยุคสมัย เนื่องจากเป็นสิ่งที่หาอ่านได้ง่ายดายในโลกออนไลน์ 

อีกทั้งด้วยนโยบายของสมาคมฯ เองที่ให้ความสำคัญกับการเผย 

แพร่องค์ความรู้เชิงวิชาการสถาปัตยกรรมไปในวงกว้าง จึงเป็น 

ที่มาของโครงการจัดทำวารสารอาษารูปแบบใหม่ที่มีเนื้อหาสาระ 

เข้มขึ้น อัดแน่นด้วยเนื้อหาวิชาการ เพื่อสถาปนิกผู้ปฏิบัติการที่ 

อาจจะได้แรงบันดาลใจ และข้อมูลเชิงลึกต่างๆ เพื่อนำไปปรับใช้ 

ในงานออกแบบของตนเอง บทความวิชาการในเล่มนี้เปิดรับงาน 

เขียนวิชาการจากทั่วประเทศ ทั้งจากสถาปนิกและนักวิชาการทุก 

สังกัด ผ่านกระบวนการคัดสรรอย่างเป็นขั้นตอนและมีระบบ ทั้ง 

การอ้างอิงทฤษฏี บทวิเคราะห์มุมมองความคิดเห็นของผู้เขียน 

รวมไปถึงการกลั่นกรองบทความตามหลักวิชาการ ในลักษณะ 

Blind Peer Review คือปกปิดรายชื่อผู้ประเมินและผู้เขียนบทความ 

โดยส่งมอบให้ผู้เชี่ยวชาญในสาขานั้นๆ เป็นผู้ตรวจสอบ 

The return of ASA Journal comes not only with a new 

design but the intention to connect the country’s architectural 

academia to the professional world. Having agreed to take on the 

responsibility as the Editor-in-Chief of the reinvented edition of ASA 

Journal, one thing that comes to my mind is that industry updates 

and articles featuring solely the authors’ point of view towards their 

architectural projects are not the only answers, at least not ones that 

are distinct and would resonate well with the current media landscape. 

These types of articles are now ubiquitously available online. So it is 

the Association’s intention to promote academic works in the field 

of architecture to reach a wider group of audience. The new ASA 

Journal will intensify academic content for architectural practitioners 

- not only as a source of inspiration - but also for information towards 

the creation and development of their own architectural works. 

The academic articles featured in this issue of ASA Journal 

are submitted from contributors across the country by academics 

and architects from different organizations. A systematic selection 

process has been created and the articles will be diverse, from 

theoretical references to critical analyses of the authors’ viewpoints. 

A blind peer review process is also incorporated. With the authors’ 

and assessors’ identities concealed, the selection process will be made 

objectively by experts of that particular field. 

ASA Journal Team 

Steering Committee 

Prof.Dr.Vira Inpuntung 

Dr.Weeraphan Shinawatra 

Dr.Chalay Kunawong 

Contributors 

Dr.Chamnarn Tirapas 

Dr.Chantanee Chiranthanut 

Jeerasak Kueasombut 

Asst.Prof.Dr.Nopadon Thungsakul 

Asst.Prof.Dr.Waricha Wongphyat 

Dr.Winyu Ardrugsa 

Dr.Wonchai Mongkolpradit 

Editor-in-Chief 

Asst.Prof.Dr.Supitcha Tovivich 

Editorial Team 

Asst.Prof.Dr.Waricha Wongphyat 

Dr.Kreangkrai Kirdsiri 

English Translators 

Tanakanya Changchaitum 

Paphop Kerdsup 

Parima Amnuaywattana 

English Advisor 

Luke Yeung 

Art Director / Graphic Designer 

Werapon Chiemvisudhi 

Co-ordinators 

Isarachai Buranaut 

Kanlayaporn Chongphaisal 

โดยปกติฐานข้อมูลของบทความเชิงวิชาการนั้นมักอยู่ 

ตามมหาวิทยาลัย หรือช่องทางออนไลน์สำหรับสมาชิกเฉพาะ 

กลุ่มเท่านั้น นับเป็นโอกาสดีที่วารสารอาษารูปแบบใหม่นี้จะนำ 

เสนอข้อมูลเชิงวิชาการและเชิงลึกสู่ผู้อ่านที่กว้างขวางขึ้นวารสาร 

เล่มนี้อาจจะไม่ใช่ขนมหวานสำหรับคนที่ต้องการอ่านสนุกและ 

อ่านง่าย แต่อย่างน้อยแต่ละบทความมีคาแรกเตอร์ที่ “อ่านได้” 

และไม่ยากเกินความเข้าใจ ความยาวของบทความนั้นจะสั้นกว่า 

บทความวิชาการปกติ เนื้อหาพยายามมุ่งไปที่ประโยชน์ต่อการ 

ปฏิบัติวิชาชีพหรือการเรียนการสอนสถาปัตยกรรม เหมาะสำหรับ 

ผู้ที่ต้องการที่จะเริ่มศึกษาข้อมูลที่ลึกซึ้งในเบื้องต้น เป็นการเชื่อม 

โลกวิชาการกับโลกปฏิบัติการอีกทางหนึ่ง แต่ละเล่มกองบรรณธิ 

การคัดสรรบทความ 7-8 เรื่องต่อเล่ม และมีกำหนดเผยแพร่ปีละ 

2 เล่ม สำหรับเล่มที่สองนี้มี Theme ร่วมกับเล่มที่หนึ่ง และ 

สอดคล้องกับงานสถาปนิก’61 คือ “History-Theory-Design-Vernacular” 

สำหรับผู้ที ่สนใจส่งบทความเพื่อพิจารณาตีพิมพ์สามารถ 

สอบถามเรื่อง Theme ของเล่มหน้าและรายละเอียดอื่นๆ เพิ่มเติม 

ได้ที่ asa.journal.academic@gmail.com 

ผศ.ดร.สุพิชชา โตวิวิชญ์ 

Editor-in-Chief 

Typically, academic journals can only be accessed through 

databases in universities or online systems in which the information 

is available to a specific group of members. It is a great opportunity 

for the new ASA Journal to serve as a platform where academic and 

in-depth information can be presented and be made accessible to a 

wide group of readers. It may not be for someone who is looking for 

an easy read, but each of the selected articles will possess a ‘readable’ 

characteristic that is not too hard to digest. The length of the articles 

will be shorter than that of most academic journals with the content 

aiming to contribute to architectural practice and teaching. These 

articles will serve as a primary source of information for those who 

wish to pursue more elaborate study. In a way, it will connect the 

academic world to the actual practice of the profession. 7 or 8 articles 

will be selected to feature in one issue of the ASA Journal, which will 

be released bi-annually. For the second issue, the theme “History | 

Theory | Design | Vernacular” corresponds with the first issue and 

the Architect Expo ’18. 

For those who are interested in having your articles and 

writing published, do not hesitate to inquire about the themes and 

details of future issues via asa.journal.academic@gmail.com

เว็บเดียวครบ จบเรื ่องบ้านและงานออกแบบ 

www.asa.or.th 

สารนายกสมาคมฯ / Message from the ASA President 

สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ เห็นความสำคัญของการมีพื้นที่ให้สมาชิกสมาคมฯ สถาปนิก นิสิต - นักศึกษา 

สถาปัตยกรรม นักวิชาการและผู้ปฏิบัติวิชาชีพสถาปัตยกรรมได้มีพื้นที่ในการเผยแพร่องค์ความรู้ แนวคิดในการออกแบบรวมถึง 

ผลงานค้นคว้าวิจัยทางด้านสถาปัตยกรรม สมาคมสถาปนิกสยามฯ จึงได้มอบหมายให้ฝ่ายวิชาการ จัดทำวารสารอาษา (ASA Journal) 

เป็นวารสารสถาปัตยกรรมของสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ โดยในเล่มจะเป็นการรวมรวมบทความผลงานทางวิชาการ 

บทความผลงานวิจัย ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษที่อัดแน่นด้วยเนื้อหาวิชาการ โดยได้มอบหมายให้ ผศ.ดร.สุพิชชา โตวิวิชญ์ เป็น 

บรรณาธิการ ซึ่งนับเป็นฉบับที่2 ที่ได้มีการจัดท ำวารสารอาษาในรูปแบบของการรวบรวมบทความวิชาการทั้งทางด้าน Design Theory 

History Vernacular เพื่อให้สถาปนิก นักวิชาการรวมถึงผู้ปฏิบัติวิชาชีพทางด้านสถาปัตยกรรมและผู้ที่สนใจในศาสตร์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวเนื่อง 

ได้เข้าถึงตามนโยบายของสมาคมฯ เองที่ให้ความสำคัญกับการเผยแพร่องค์ความรู้เชิงวิชาการสถาปัตยกรรมในวงกว้าง ทั้งยังสามารถ 

ใช้เป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบและสามารถใช้ข้อมูลในเชิงลึกต่าง ๆ ในการอ้างอิงและปรับใช้ในการออกแบบของตนเอง นับเป็น 

โอกาสดีที่วารสารอาษาได้เป็นช่องทางการศึกษาเพิ่มขึ้นนอกเหนือจากต ำราทั่วไปที่ได้มีการรวมรวมบทความเชิงลึกไว้มากมายให้ผู้อ่าน 

ที่กว้างขวางขึ้น และยังเปิดโอกาสให้สมาชิก นักวิชาการและผู้ปฏิบัติวิชาชีพสถาปัตยกรรมสามารถส่งบทความเพื่อคัดเลือกและตีพิมพ์ 

เผยแพร่องค์ความรู้ให้เกิดประโยชน์แก่วงวิชาการ วิชาชีพสถาปนิกและนำไปสู่การพัฒนาที่กว้างขวางต่อไปในสังคม 

Association of Siamese Architects under Royal Patronage acknowledges the importance of having a platform where members of 

the association, architecture students, academics to architectural practitioners can publish and share their knowledge, ideas, projects 

including researches related to architecture. The association’s academic department has been assigned to oversee the making of ASA 

Journal, the association’s architectural journal that brings together resourceful and thoroughly executed academic researches, 

presented in both Thai and English language. With Assistant Professor Dr. Supitcha Tovivich as the editor, the redesigned ASA 

Journal has continued to its second issue and is still packed with brilliantly written academic works on Design, Theory, History and 

Vernacular as architectural academics and practitioner as well as interested individuals to have access to ASA’s expanding 

architectural database. Following the association’s policy, which prioritizes the promotion of architectural body of knowledge among 

a wider group of audience, ASA Journal is operated to bring readers in-depth knowledge and inspirations for academics, students 

and practitioners to benefit from academically and professionally. The knowledge that comes with the published works can be 

referenced and adapted to one’s approach to and understanding of architectural design. ASA Journal will also be able to serve as a 

resourceful channel that grants the public access to a vast number of comprehensive academic researches done within the realm of 

architecture. ASA Journal also offers a chance for members of ASA, architectural academics and practitioners to submit their written 

works, which will be carefully selected and published as a useful contribution to the architectural academia and industry, and 

hopefully to the greater development of the society. 

อัชชพล ดุสิตนานนท์ / Ajaphol Dusitnanond 

นายกสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ / President, The Association of Siamese Architects Under Royal Patronage 

ค้นหาสถาปนิก 

ทั่วประเทศ 

ค้นหางาน 

ในวงการสถาปนิก 

ไม่พลาดทุกข่าวสาร 

และกิจกรรม 

ในแวดวงสถาปนิก 

ติดตามสื่อทุกช่องทางของสมาคมสถาปนิกสยามฯ 

ทั้งวารสาร ASA CREW / อาษา / จดหมายข่าว / 

ASA Youtube Channel / ASA แอปพลิเคชั่น / เฟซบุ๊กสมาคมฯ 

พร้อมสมัครสมาชิกสมาคมฯ ทางออนไลน์ได้ทันที 

“ถ้าคลิกเข้าไปในเว็บไซต์ www.asa.or.th จะเห็นว่ามี 

การเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม มีเมนูใหม่ๆ ซึ่งเป็นไฮไลต์ เช่น 

‘find an architect’ ซึ่งสถาปนิกสามารถนาผลงานของ 

บริษัท ทั้งผลงาน รูปภาพ แม้แต่วิดีโอมาลงบนเว็บไซต์ 

เป็นการแนะนาบริษัท ส่วนบุคคลทั ่วไปก็สามารถเข้ามาค้นหา 

สถาปนิกได้ เป็นการตอบโจทย์ทั้งบริษัทสถาปนิกและ 

ผู้บริโภคที ่ต้องการสร้างบ้าน ขณะเดียวกันบุคคลหรือ 

บริษัททั ่วไปสามารถนาโฆษณามาลงได้ โดยโฆษณาดังกล่าว 

จะแสดงผลต่อเมื ่อผู้เข้าชมได้แสดงความสนใจในเนื ้อหา 

ที่เกี่ยวเนื่องกับผลิตภัณฑ์นั ้นๆ 

นอกจากนี้เว็บไซต์ดังกล่าวยังเป็นแหล่งรวมสื่อต่างๆ 

ของสมาคมสถาปนิกสยามฯ เช่น จดหมายเหตุ วารสาร 

คลิปวิดีโอ รวมถึงเฟซบุ๊ก เพื่อให้เข้าชมง่ายขึ้นอ่านง่ายขึ้น 

บนทุกอุปกรณ์ และยังสามารถสมัครเข้าเป็นสมาชิกของ 

สมาคมฯ ทางออนไลน์ผ่านเว็บไซต์ได้อีกด้วย 

กลุ่มคนหลักๆ ที ่จะได้ประโยชน์จากเว็บไซต์นี้กลุ่มแรก 

คือ สมาชิกสมาคมสถาปนิกสยามฯ สามารถนาผลงานมา 

ลงบนเว็บไซต์ได้ทั้งในรูปแบบของสมาชิกที ่เป็นรูปแบบ 

บริษัทและรูปแบบบุคคลเพื่อให้มีคนเข้าถึงได้มากขึ้นรวมถึง 

ประกาศหางานบนเว็บไซต์ก็ได้ 

กลุ่มต่อมาคือ นักศึกษาหรือสถาปนิกที 

- 4 - ่กาลังหางาน 

สามารถเข้ามาหาโอกาสการทางานกับบริษัทที่เป็นสมาชิก 

ของสมาคมฯ และเชื่อถือได้ 

JULY-AUG 2017 - ISSUE 05 

กลุ่มต่อมาคือ บุคคลทั ่วไป สามารถเข้าถึงฐานข้อมูล 

เพื่อค้นหาสถาปนิกตามประเภทงาน สถานที่และความถนัด 

รวมไปถึงติดตามข่าวสารที่น่าสนใจเกี่ยวกับวงการสถาปนิก 

อยากขอเชิญชวนท่านสมาชิกสมาคมฯอัปโหลดผลงาน 

ข้อมูลบริษัทและข้อมูลส่วนตัวของท่านขึ้นบนระบบเว็บไซต์ 

ของสมาคมฯ และรับสิทธิ ์ประกาศหางาน ส่วนบุคคลทั ่วไป 

ลองเข้าชม อ่านบทความที่น่าสนใจรับชมสื่อต่างๆของสมาคมฯ 

และลองใช้เมนูใหม่ ‘find an architect’ ดู รับรองว่า 

ได้ประโยชน์แน่นอนค่ะ” 

ศิริมาศ บิ๊กเลอร์ 

Senior Account Director 

Adelphi Digital Consulting Group 

ผู้พัฒนาเว็บไซต์ www.asa.or.th

สารผู้อนวยการสนักบริการวิชาการ / Message from the Academic Service Office 

ติดตามวารสาร ย้อนหลังได้ทาง 

http://asa.or.th/asa-journal-th/ 

เพื่อให้เป็นไปตามแนวนโยบายของนายกสมาคมฯและมติของคณะกรรมการบริหารฯวาระ 2559-61 ซึ่งเล็งเห็นความสำคัญของ 

การมีพื้นที่สนับสนุนให้เหล่าสมาชิกนักวิชาการและผู้ปฏิบัติวิชาชีพด้านสถาปัตยกรรมได้มีโอกาสเผยแพร่แนวคิดในการออกแบบ 

และงานวิจัยด้านสถาปัตยกรรมมากขึ้น นอกเหนือไปจากวารสารที่สถาบันการศึกษาด้านสถาปัตยกรรมต่างๆ ได้จัดทำขึ้น ซึ่งยังมีอยู่ 

ในจำนวนที่ไม่มากนัก จึงมอบให้ สำนักบริการวิชาการ สมาคมสถาปนิกสยามฯ จัดทำวารสารอาษาขึ้นโดยมีกำหนดออกปีละ 2 ฉบับ 

และเป็นสองภาษา ให้เป็นอีกช่องทางหนึ่งในการสื่อสารแนวคิดและผลงานวิจัยด้านสถาปัตยกรรมและเกี่ยวเนื่องสู่สาธารณะ ทั้งใน 

และนอกประเทศผ่านสื่อออนไลน์ดังนั้นในปีพ.ศ.2561นี้ สมาคมฯโดยสำนักบริการวิชาการ ได้มอบหมายให้ ผศ.ดร.สุพิชชา โตวิวิชญ์ 

เป็นบรรณาธิการเพื่อจัดทำวารสารอาษา ฉบับที่ 1และ 2 ซึ่งจะว่าด้วยเรื่อง แนวคิดในการออกแบบ และ สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น ทั้งนี้ 

ฉบับนี้นับเป็นฉบับปฐมฤกษ์ ในช่วงระยะ 2 ปีถัดจากปี 2561เป็นต้นไป จึงขอเชิญชวนให้สมาชิกและนักวิชาการด้านสถาปัตยกรรม 

ทุกท่านติดตามประกาศของสมาคมฯ ในการเตรียมส่งบทความที่จะแจ้งให้ทราบต่อไป เพื่อคัดเลือกลงในวารสารอาษาของสมาคมฯ 

ในฉบับต่อๆ ไป 

To follow the Association’s policy and the Board of Executive’s 2016-2018 agenda concerning the creation of a platform for 

fellow members in architectural academia and professional practitioners to promote and present design concepts and researches, the 

‘new’ ASA Journal is conceived to expand academic resources and publications that up to now have been limited to architectural schools 

and institutes. 

วารสารของสมาคมสถาปนิกสยาม 

ในพระบรมราชูปถัมภ์ 

The Journal of 

The Association of Siamese Architects 

under the Royal Patronage 

ISSUE 02 

JANUARY 

2017 

ISSUE 03 

MAR-APRIL 

2017 

ISSUE 04 

MAY-JUNE 

2017 

The Office of Academic Services of The Association of Siamese Architects (ASA) has been assigned to create this ‘ASA Journal’ and 

it will be a bilingual (Thai and English) and biannual magazine. The new ASA Journal will become a platform where concepts and 

research related to architecture and other disciplines will be made accessible to both Thai and international readers. The year 2018 

reintroduces ASA Journal on the new platform to be known as ASA Journal’. Assistant Professor Dr. Supitcha Tovivich, as the 

Editor-in-Chief, takes the responsibility in overseeing the creation of the first and second issues, with the content of the inaugural issue 

to feature design concepts and thinking and vernacular architecture. 

- FRESH START - 






- OPEN HOUSE - 






- CORE VALUE - 

From 2018 onwards, interested members and architectural academics can follow the latest updates from the Association about the 

submission of articles that will be featured in the next issues of the ASA Journal. 

ดร.วีระพันธุ์ ชินวัตร / Weeraphan Shinawatra, Ph.D. 

ผู้อนวยการสนักบริการวิชาการ / Director of Academic Service Office 

ISSUE 05 

JULY-AUG 

2017 

ISSUE 07 

NOV-DEC 

2017 



Journal of The Association of Siamese Architects 


-SOCIAL ARCHITECT- 

หลังเงาพระเมรุมาศ 



Journal of The Association of Siamese Architects 


-HARIPHUNCHAI DIMENSION- 

- 1 - 

NOV-DEC 2017 - ISSUE 07

สารบัญ / Contents 

ว่าด้วย “วัสดุ” 

: แนวคิดทางสถาปัตยกรรมแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 19 

คสคัญ: วัสดุ, วิโอเลต์-เลอ-ดุก, ก็อตฟรีด เซมเปอร์, จอห์น รัสกิน 

ดร. พินัย สิริเกียรติกุล 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / p.sirikiatikul@gmail.com 

On ‘Material’ 

: An Architectural Notion of the 19 th Century 

หน้า / Page 

58 - 75 

หลักการออกแบบพื้นถิ่นบางประการ 

จากกรณีศึกษาเรือนพื้นถิ่นไทใหญ่ 

รองศาสตราจารย์ ดร.ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ / rawiwan.o@cmu.ac.th 

Some rules of Vernacular Design 

from Case Study of Tai Yai Vernacular Houses 

Associate Professor Rawiwan Oranratmanee, Ph.d. 

Faculty of Architecture Chiang Mai University / rawiwan.o@cmu.ac.th 

การออกแบบการบอกเล่าเรื่องราว 

สหรับบุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น 


10 - 25 


26 - 37 

Keywords: Material, Materiality, Viollet-le-Duc, Gottfried Semper, John Ruskin 

Pinai Sirikiatikul, Ph.D. 

Faculty of Architecture, Silpakorn University / p.sirikiatikul@gmail.com 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าในประเทศไทย 

: จากการอนุรักษ์ สู่การปรับตัวทางสังคมเศรษฐกิจ และโจทย์ท้าทายในการ 

ออกแบบสถาปัตยกรรม 

คสคัญ: การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอย, การอนุรักษ์สถาปัตยกรรม, อาคารเก่า, การฟื้นฟู 

ดร.สายทิวา รามสูต 

ภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ / archstw@ku.ac.th 

Adaptive Reuse of Old Buildings in Thailand 

: From Conservation to Adaptation to Socio-Economic Situations and 

Architectural Design Challenges 

Keywords: Adaptive reuse, architectural conservation, old buildings, rehabilitation 


76 - 97 

คสคัญ: บุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น คนตาบอด นิทรรศการ การบอกเล่าเรื่องราว 

ชาริณี อรรถจินดา 

สถาปนิก ชนาญการ กระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร / charinim@gmail.com 

Saithiwa Ramasoot, Ph.D 

Department of Architecture, Faculty of Architecture, Kasetsart University / archstw@ku.ac.th 

Storytelling for the Blind 

Keywords: visually impaired, blind, blindness, exhibition, storytelling 

Charinee Artachinda 

Fine Arts Department, Ministry of Culture / charinim@gmail.com 

ต้นแบบการยืดอายุวัสดุไม้ไผ่บ้านพื้นถิ่น 

ประยุกต์ลักษณะประเพณีหมู่บ้านกะหร่างปกาเกอะญอ 

โป่งลึก แก่งกระจาน เพชรบุรี 

คสคัญ: กะหร่าง ปกากะญอ, อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน, ไม้ไผ่, บ้าน, การยืดอายุวัสดุ 

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. เทิดศักดิ์ เตชะกิจขจร 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย / terdsak@gmail.com 


98 - 109 

ภาพฉายพัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถวการค้า 

เมืองท่าทะเลอันดามันและคาบสมุทรมลายู 

คสคัญ: รูปด้านหน้าห้องแถว เมืองท่า คาบสมุทรมลายู 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์ 

นักศึกษาระดับปริญญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / pa_patm@hotmail.com 


38 - 57 

Bamboo Material Lifetime Extension Prototype in 

Applied Vernacular House in Paka-kyaw Karen 

Village, Pongluek Kaengkrahjarn, Petchaburi 

Keywords: Paka-kyaw Karen, Kaengkrahjarn National Park, bamboo, house, material, lifetime extension. 

Asst. Prof. Terdsak Techakitkachorn, Ph.D. 

Faculty of Architecture Chulalongkorn University / terdsak@gmail.com 

ดร.เกรียงไกร เกิดศิริ 

อาจารย์ประจภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / arch.su.kreangkrai@gmail.com 

Reflections on the Shophouse Facades Development 

of the Andaman Sea - Malay Peninsula Port Towns 

Maritime Museum of Denmark: 

Bjarke Ingels กับสถาปัตยกรรมใหม่บนพื้นที่เก่า 

คสคัญ: Bjarke Ingels Group, Maritime Museum, underground, Denmark, Scandinavia 


110 - 128 

Keywords: Shophouse Facade, Port town, Andaman Sea-Malay Peninsula 

Pat Wongpradit, Ph.D. Candidate 

Vernacular Architecture Programme, Faculty of Architecture, Silpakorn University, BKK, Thailand / pa_patm@hotmail.com 

Thesis Advisor: Kreangkrai Kirdsiri, Ph.D. 

Lecturer, Department of Architecture, Faculty of Architecture, Silpakorn University / arch.su.kreangkrai@gmail.com 

นวันวัจน์ ยุธานหัส / nawanwaj.yudhanahas@gmail.com 

Maritime Museum of Denmark: Bjarke Ingels 

Keywords: Bjarke Ingels Group, Maritime Museum, underground, Denmark, Scandinavia 

Nawanwaj Yudhanahas / nawanwaj.yudhanahas@gmail.com

หลักการออกแบบพื้นถิ่นบางประการ 

จากกรณีศึกษาเรือนพื้นถิ่นไทใหญ่ 

รองศาสตราจารย์ ดร.ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ / rawiwan.o@cmu.ac.th 

Associate Professor Rawiwan Oranratmanee, Ph.d. 

Faculty of Architecture Chiang Mai University 

บทน 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเป็นสถาปัตยกรรมที่สร้างโดยกลุ่มชน 

เพื่อให้สอดคล้องกับบริบท ทั้งบริบทของสภาพแวดล้อม เศรษฐกิจ 

สังคม วัฒนธรรม การเมืองและการปกครอง ภูมิปัญญาในงาน 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นถือได้ว่าเป็นองค์ความรู้ที่สั่งสม ขัดเกลาอย่าง 

ค่อยเป็นค่อยไป ผ่านสภาวะและเวลาที่เปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่อง 

ข้อดีของความรู้พื้นถิ่น คือ ถูกทดลองมาแล้วปรับใช้ในบริบทชีวิต 

ประจำวันโดยคนหลายรุ่นจนสั่งสมมาในหลากบริบทหลายสังคม 

ผ่านกระบวนการเรียนรู้ด้วยการลงมือทำ (Hands-on learning) 

การลองผิดและลองถูก (Trial and error) จนได้รูปแบบและ 

เทคโนโลยีที่เหมาะสม ศาสตราจารย์พอล โอลิเวอร์ ผู้เชี่ยวชาญ 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นจากสหราชอาณาจักรได้กล่าวว่า บทเรียนที่ 

มีค่าของงานพื้นถิ ่น คือ ความสามารถในการปรับตัวของ 

สถาปัตยกรรมต่อบริบทแวดล้อมและความเปลี่ยนแปลง ธรรมชาติ 

ของความเปลี่ยนแปลงไม่ได้เป็นเส้นตรงไหลเรื่อยไป มันมีความวน 

เวียน หากเราเรียนรู้ที่จะเชื ่อมโยงภูมิปัญญาพื้นถิ่นเข้ากับองค์ 

ความรู้ในระบบ เราจะสามารถสร้างองค์ความรู้เชิงบูรณาการเพื่อ 

แก้ไขปัญหาสถาปัตยกรรมและสภาพแวดล้อมโดยผ่านแนวคิดการ 

ออกแบบพื้นถิ่น (Vernacular design) ได้1 อามอส แรพอพอร์ท 

ศาสตราจารย์ด้านสภาพแวดล้อมศึกษาได้เคยชี้แนะเกี่ยวกับการ 

ออกแบบพื้นถิ่น ว่าหน้าที่ของนักวิชาการในแนวทางพื้นถิ่น คือ ต้อง 

ถอดออกมาว่าอะไรคือแก่นความรู้ที่ใช้ได้ และหน้าที่ของนัก 

ออกแบบ คือ ประยุกต์ใช้ความรู้ให้เหมาะสมกับบริบทและยุคสมัย 

(Rapoport, 2006) ดังภาพที่ 1 

รองศาสตราจารย์วิวัฒน์ เตมียพันธ์ (2529) ได้กล่าวว่า 

แนวทางการศึกษาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นมีสองแบบ แบบแรกเป็น 

แนวทางของนักวิชาการที่มุ่งทำความเข้าใจสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น 

เพื่อเป็นความรู้พื้นฐาน ส่วนแบบที่สองเป็นแนวทางของนัก 

ออกแบบที่มุ่งค้นหาความรู้หรือเกณฑ์สำคัญบางประการเพื่อนำไป 

ประยุกต์ใช้ในการออกแบบตามแนวทางและปัญญาสร้างสรรค์ 

เฉพาะตน ศาสตราจารย์อรศิริปาณินท์(2551) กล่าวว่า การศึกษา 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น ต้องใช้ความรู้พื้นถิ่นจากภาคสนามเป็นข้อมูล 

หลัก แต่ปัญหาสำคัญ คือ ความรู้หรือเกณฑ์การออกแบบ 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นมักเป็นความรู้ที่ซ่อนอยู่ฝังลึกในแต่ละสังคม 

(Tacit knowledge) ใช้การสืบทอดด้วยบอกเล่าด้วยวาจาประกอบ 

การลงมือทำร่วมกันหรือเรียนรู้แบบครูพักลักจำ อีกทั้งยังมีสูตรและ 

วิธีคิดที่ไม่สอดคล้องกับระบบวิธีที่ใช้ในทางการศึกษาและวิชาชีพ 

ในปัจจุบันเสมอไป จึงเป็นข้อจำกัดของนักออกแบบและสถาปนิก 

ในการเข้าถึงความรู้พื้นถิ่น ต้องใช้เวลาสืบค้นเสาะแสวงหาและใช้ 

ความอุตสาหะและความพากเพียรในการทำความเข้าใจ โดย 

เฉพาะการทำความเข้าใจกับวิธีคิดที่แตกต่างและเฉพาะตัวที่ซ่อน 

อยู่ในแต่ละสังคมวัฒนธรรม 

ภาพที่ 1 : กรอบแนวคิดเรื่องการออกแบบพื้นถิ่น ที่มา : Rapoport, 2006 

Image 1 : Conceptual Framework of Vernacular Architecture (Source: Rapoport, 2006) 

12 13 

1 

บทสนทนาในชั้นเรียนหลักสูตร MA in International Studies in Vernacular Architecture ที่มหาวิทยาลัยออกฟอร์ด บรูคส์ ในช่วงปี ค.ศ. 2005 

วารสารสถาปัตยกรรมของสมาคมสถาปนิกสยาม 

ในพระบรมราชูปถัมภ์ Issue 02 / 2018 

The Architectural Journal of The Association of Siamese Architects 



ในพระบรมราชูปถัมภ ์ Issue 02 / 2018 


under the Royal Patronage

กรณีศึกษา 

บทความนี้นำเสนอบทสังเคราะห์จากผลจากการศึกษาภาคสนามในสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นไท 

ใหญ่ (ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณีและเชาวลิต สัยเจริญ, 2557; ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี, 2558) เหตุ 

ที่เลือกศึกษากลุ่มไทใหญ่เนื่องจากเป็นกลุ่มไทที่มีขนาดใหญ่ เก่าแก่และตั้งถิ่นฐานเป็นวงกว้าง มี 

ลักษณะสถาปัตยกรรมที่เรียบง่ายตรงไปตรงมาซึ ่งสามารถเรียนรู้เพื่อการประยุกต์ใช้ได้ดี การศึกษา 

ของผู้เขียนในถิ่นฐานไทใหญ่ดำเนินมาตั้งแต่ พ.ศ. 2554 จนปัจจุบัน มีงานภาคสนามในสามถิ่นฐาน 

ไทใหญ่นอกประเทศ คือ ถิ่นฐานไทใหญ่ในอินเดีย (ลุ่มน้ำพรหมบุตรในอัสสัมและอรุณาจัลประเทศ) 

พม่า (รัฐฉาน) และจีน (เขตปกครองตนเองเต๋อหง) บทความนี้ได้ถอดเป็นบทเรียนบางประการจาก 

งานภาคสนามในอินเดียและพม่า เพื่อชี้ให้เห็นถึงหลักเกณฑ์สำคัญบางประการที่สามารถปรับใช้ได้ 

กับการออกแบบสถาปัตยกรรมในปัจจุบัน โดยเริ่มจากหลักการกำหนดทิศทาง องค์ประกอบ ขนาด 

สัดส่วน ระบบโครงสร้างและปลูกสร้าง 

2. องค์ประกอบพื้นฐานของกลุ่มเรือน 

กลุ่มเรือนไทใหญ่มีองค์ประกอบตามวิถีชีวิตดังแสดงในผังบริเวณในภาพที่ 3 ของเรือนเดี่ยว 

บนที่ดินขนาดประมาณร้อยตารางวาถึงสองร้อยตารางวาเศษ เรือนนี้ตั้งอยู่ภายในรั้วไผ่หรือรั้วอิฐดิน 

ที่ล้อมแบบหลวมๆ การเข้าถึงเรือนเริ่มต้นจากหน้ารั้วสู่โข่งเฮิน หรือข่วงเรือน เป็นลานโล่งหน้าเรือน 

เพื่อแยกเรือนออกจากพื้นที่สาธารณะภายนอก ถัดจากข่วงเรือน คือ ตัวเรือนหลักเพื่อการอยู่อาศัย 

และมีเรือนประกอบภายนอก 4 คือ ยุ้งข้าว โรงเก็บของ ตลอดจนคอกสัตว์ บ่อน้ำ สวนครัว และทาง 

เชื่อมสู่เรือนพี่เรือนน้องที่อยู่ถัดไป 

1. การกหนดทิศทาง 

คนไทใหญ่มีหลักกำหนดทิศทางจากการอ้างอิงสภาพแวดล้อมของถิ่นฐานในพื้นที่ราบลุ่มใน 

หุบเขาที่วางตัวตามแนวเหนือและใต้ ถือคติวางเรือนตามสัณฐานที่ตั้ง คือ ไม่วางแนวแปเรือนขวาง 

แปดอยและลำน้ำ คำว่า แปดอย หมายถึง สันของภูเขา ส่วนลำน้ำ หมายถึง แนวของทางน้ำ ด้วยเหตุ 

ที่สันเขาและลำน้ำในถิ่นฐานไทใหญ่ทางตอนเหนือของภูมิภาคส่วนมากจะวางแนวเหนือและใต้ทำให้ 

คนไทใหญ่กำหนดการวางแนวสันหลังคาเรือนตามแนวเหนือและใต้ให้สอดคล้องกับภูมิประเทศ โดย 

กำหนดให้ชานอยู่ทิศใต้ (ทิศใต้ในภาษาไทใหญ่เรียกว่าหนชาน) ห้องนอนอยู่ทางทิศเหนือ (ทิศเหนือ 

ในภาษาไทใหญ่เรียกว่าหนห้อง) 2 มีพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ ประกอบด้วย เสาผีหรืออาจเรียกต่างกันไป เช่น 

เสามงคล เสาขวัญ หิ้งพระและหันหัวนอนไปทางตะวันออก (วันออก) และมีครัวไฟอยู่ทางตะวันตก 

(วันตก) นอกจากนี้ยังถือคติการวางไม้พื้นเรือนว่า “กินที่เหง้า นอนที่ปลาย” คือ วางแนวไม้ให้เหง้า 

หรือโคนไม้อยู่ทางส่วนครัวและให้ปลายหรือส่วนยอดไม้ไปทางหัวนอน 3 สูตรทิศทางนี้สามารถ 

สังเคราะห์ได้ดังภาพที่ 2 

pen 

post 

ภาพที่ 3 : แสดงองค์ประกอบพื้นฐานของกลุ่มเรือน 

Image 3 : Compositions of Tai Yai house compound 

ภาพที่ 2 : หลักพื้นฐานของการจัดวางทิศทางของเรือนไทใหญ่ 

Image 2 : Basic rules of Tai Yai houses’ orientation. 

3. องค์ประกอบของเรือนหลัก 

เรือนหลักหรือเฮินโหลงถือเป็นเรือนประธานที่มีสูตรกำกับชัดเจน ช่างเรือนไทใหญ่เรียกสูตร 

การแบ่งส่วนของเรือนหลักว่า สูตรเรือนสามห้อง (ภาพที่4) ตามองค์ประกอบหลักสามส่วน คือ ส่วนนอก 

ส่วนกลาง และส่วนใน ที่สัมพันธ์กับวิถีชีวิตไท คือ กิน อยู่ หลับนอน หลักการจัดวางองค์ประกอบนี้ยัง 

ทำหน้าที่แบ่งลำดับพื้นที่จากสาธารณะ สู่พื้นที่กึ่งสาธารณะและพื้นที่ส่วนตัว การแบ่งระหว่างส่วนมัก 

ใช้การทำระนาบพื้นให้ต่างระดับกันเล็กน้อย ประกอบกับการกั้นผนังระหว่างส่วน เพื่อสร้างการปิด 

ล้อมพื้นที ่ส่วนตัว ป้องกันอันตรายและปกป้องทรัพย์สิน ระหว่างส่วนกลางกับส่วนในมักเป็นโถงโล่ง 

ทะลุถึงกัน มีเพดานเฉียงตามระนาบหลังคาใช้อยู่อาศัยและรับรองพี่น้องที่มาพักค้าง ส่วนในเป็นส่วน 

นอนของครัวเรือน มักใช้มุ้งหรือม่านสีทึบกั้นแยกกันเป็นครัวเรือนละหนึ่งห้องเสาหรือช่วงเสา (Span) 

สูตรหนึ่งครัวเรือนหนึ่งช่วงเสานี้ถือเป็นความต้องการพื้นที่ส่วนตัวที่พอดีกับการใช้งานเพื่อการหลับนอน 

2 

การศึกษาของเรณู วิชาศิลป์ (2538) ทั้งจากเอกสารและการสืบคำไทใหญ่ในหลายถิ่นฐาน พบว่ามีการอ้างอิงทิศเรียกทิศเหนือว่า หนห้อง และทิศใต้ว่า หนชาน 

3 

หลักคิดนี้มีปรากฏในงานเขียนเกี่ยวกับเรือนพื้นถิ่นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของ Roxana Waterson ด้วย 

4 

ข่วงและลานทำหน้าที่เป็นพื้นที่เปลี่ยนผ่านจากสาธารณะสู่กึ่งส่วนตัวลำดับแรกของไท เช่น หน้าเมือง มีช่วงเมือง เป็นพื้นที่เปิดโล่งแบบอเนกประสงค์เพื่อพบปะทางสังคมวัฒนธรรมระดับเมือง เปิดตลาดในวันตลาด 

รวมพลในยามสงคราม ส่วนหน้าบ้าน มีข่วงบ้าน เป็นพื้นที่ที่ทำหน้าที่คล้ายกับข่วงเมือง แต่เป็นสังคมในระดับบ้าน ข่วงถือเป็นพื้นที่เป็นหน้าเป็นตาของชุมชน จึงต้องมีการดูแลรักษาและจัดภูมิทัศน์ให้สะอาดเรียบร้อยเสมอ 

14 15 









post 

ภาพที่ 4 : แสดงองค์ประกอบพื้นที่ใช้สอยในเรือนหลัก 

Image 4 : Compositions of functional spaces of the main house 

4. การกหนดขนาดและสัดส่วน 

เรือนไทใหญ่กำหนดขนาดเรือนตามสัดส่วนคน มีหน่วยวัดพื้นฐาน คือ คืบ ศอก และวา โดย 

กำหนดขนาดและสัดส่วนเรือนไว้ดังแสดงในภาพที่5 ขนาดมาตรฐานที่พบมาก คือ เรือนสามห้องและ 

ห้าห้อง มีสิบสองเสาและสิบห้าเสา จากการวัดช่วงเสาพบว่าแต่ละช่วงเสามีระยะประมาณหนึ่งวาเศษ 

หรือประมาณสองเมตรกว่า 5 ส่วนช่วงเสาด้านสกัดจะมีช่วงกว้างกว่าด้านยาวเล็กน้อย คือ ประมาณ 

วาครึ่ง หรือราวเกือบสามเมตรเศษ เรือนมาตรฐานสามห้องจึงมีขนาดกว้างห้าเมตรเศษกว่าถึงหกเมตร 

เศษและยาวเจ็ดถึงแปดเมตรเศษ การขยับขยายเป็นเรือนสี่หรือห้าห้อง ใช้การเพิ่มช่วงเสาไปตามยาว 

ไปพร้อมกับการเพิ่มระยะช่วงเสาด้านสกัดตาม สูตรคุมสัดส่วนกว้างต่อยาวในภาพรวม คือ ไม่เกิน 

1:2 โดยสัดส่วนที่พบมากคือ 1:1.5 

เรือนขนาดมาตรฐานที่กล่าวนี้เป็นเรือนเดี ่ยวแบบพื้นฐานของครอบครัวที่อยู่ร่วมกัน 2-3 รุ่น 

แบบครอบครัวขยายของไท กรณีเรือนที่ตั้งครอบครัวใหม่และยังไม่มีลูก มักสร้างเรือนขนาดสามห้อง 

มีแปดเสาด้วยไม้ไผ่หรือไม้จริงบางส่วนแล้วจึงขยับขยายตามการเติบโตต่อไป อย่างไรก็ตาม แบบ 

เรือนที่พบมากในปัจจุบัน คือ เรือนสองจั่ว ในลักษณะขยายตัวหรือสร้างพร้อมกันในคราวเดียว หลัก 

การพิจารณาเรือนหลักให้ดูจากเรือนที่มีเสามงคลกำกับและมักใช้เป็นที่นอนเจ้าเรือน ส่วนเรือนรอง 

มักสร้างให้เล็กกว่าเรือนหลักอยู่เล็กน้อย เรียกว่า เรือนอ่อนหรือเรือนเล็ก ใช้เป็นครัว และ/หรือ ส่วน 

นอนของลูกชายที่แต่งงานแล้ว 

การกำหนดความสูงในแนวตั้งมีสูตรชัดเจนเช่นกัน ความสูงของการยกเรือนเป็นไปตามความ 

พร้อมของครัวเรือนเมื่อแรกตั้ง ซึ่งพบว่ามีระดับความสูงต่างกัน คือ เรือนต่ำมักสูงเพียงสุนัขลอดได้ 

บางครั้งเรียกว่า เรือนหมานั่ง 6 เป็นเรือนของครอบครัวใหม่ที่มีทรัพยากรน้อย หรือต้องการสร้างอย่าง 

ง่ายและรวดเร็ว เนื่องจากพึ่งอพยพใหม่ใช้หลังคาแบบเพิง ขยับความสูงขึ้นมาอีกระดับเป็นเรือนยกพื้น 

สูงไม่เกินเอวหรือราวหนึ่งเมตร เรียกว่า เรือนเพียงเอว ใช้ในกรณีที่เจ้าเรือนมีทรัพยากรน้อย จึงเลือก 

สร้างให้พออยู่ได้ส่วนเรือนแบบมาตรฐานมักยกพื้นพอให้คนเดินลอดได้เรียกว่า เรือนห้าง การกำหนด 

ความสูงแนวตั้งนิยมใช้หน่วยวัดเป็นศอกและบวกเพิ่มด้วยหน่วยคืบ โดยแบ่งสูตรความสูงเป็นสาม 

ช่วงเช่นกัน คือ ช่วงใต้เรือนประมาณ 4-5 ศอก ช่วงเหนือเรือนประมาณ 4-5 ศอก (มักให้สูงกว่าส่วน 

ใต้เรือนเล็กน้อย) และช่วงจอมเรือนหรือยอดเรือน 3-5 ศอก การกำหนดความชันหลังคา ใช้สูตรเทียบ 

ความสูงดั้งกับระยะกึ่งกลางขื่อ โดยให้มีความสูงดั้งน้อยกว่าระยะกลางขื่อเล็กน้อย เมื่อตรวจสอบ 

ความชันมาตรฐานพบว่ามีความชันประมาณ 35-40 องศา ความสูงเรือนจากพื้นดินถึงยอดหลังคา 

โดยรวม เท่ากับ ประมาณ 10-15 ศอก หรือประมาณ 5-8 เมตร 

16 17 


5 

ระยะนี้มีความเหมาะสมกับขนาดเสื่อนอนและมุ้งคลุมสำหรับหนึ่งครอบครัวที่ประกอบด้วยพ่อ ในพระบรมราชูปถัมภ์ Issue 02 / 2018 

แม่และลูกที่ยังเล็ก 

6 The Architectural Journal of The Association of Siamese Architects 

เช่น กรณีภัยพิบัติหรือการอพยพฉับพลัน under the Royal Patronage ซึ่งพบได้บ่อยครั้งจากปัญหาภัยธรรมชาติหรือภัยสงคราม 

5. โครงสร้าง 

ภาพที่ 5 : การกหนดขนาดและสัดส่วนเรือน 

Image 5 : Specification of sizes and proportions of a Tai Yai house 

ระบบโครงสร้างประกอบด้วยโครงแนวตั้งและนอนเป็นสำคัญดังภาพที่ 6 ช่างพื้นถิ่นไทใหญ่ 

ได้กล่าวว่า ถ้าจะสร้างเรือนต้องเตรียมไม้เก้ากองไว้ให้พร้อมก่อน ไม้ทั้งเก้ากองนี้รวบรวมส่วนประกอบ 

โครงสร้างเรือนไม้ไว้ครบถ้วน ประกอบด้วย 1 เสา 2 คาน 3 ตง 4 ขื่อ 5 แป 6 กลอน 7 ฝา 8 ฟาก 9 คา 

การสะสมไม้เป็นหน้าที่ของพ่อและลูกชายที่ต้องช่วยกันสะสมทรัพยากรไว้สร้างหรือขยายเรือนเมื่อ 

ออกลูกชายออกเรือน ไม้กองที่สำคัญและหายากที่สุด คือ เสา เพราะทำหน้าที่รับน้ำหนัก ยึดโยงเรือน 

สู่พื้นดินและเชื่อมโยงเรือนสู่ท้องฟ้า การจะหาไม้ที่มีลำต้นตรง สวยงาม ไม่มีตำหนิ และมีความยาว 

10-15 ศอก จำนวน 12-15 ต้น ไม่ใช่เรื่องง่าย ฤดูกาลหนึ่งอาจสะสมไม้เสาได้เพียง 2-3 ต้นเท่านั้น 

ลูกผู้ชายกว่าจะมีภรรยาได้จึงต้องอดทนรอเวลาให้ได้ไม้พอ สำหรับงานของผู้หญิงในการ เตรียมไม้ 

เก้ากองเป็นงานแบบย่อยมือย่อยตีนหรืองานละเอียด ได้แก่ การสานฟากทำพื้น ฝา และการเรียงคา 

ไว้มุงหลังคา ดังนั้น การแบ่งแรงงาน (Division of labour) คือ ผู้ชายทำโครงสร้าง ผู้หญิงทำเปลือก 

อาคาร ตลอดจนสนับสนุนเสบียงอาหารระหว่างการปลูกสร้าง 





Post 

ภาพที่ 6 : ภาพขยายเปิดหลังคาแสดงระบบโครงสร้างเรือน 

Image 6 : Illustration displaying a house’s structural components 

6. การปลูกสร้าง 

โลกทัศน์ไทใหญ่ถือว่าการปลูกสร้างเรือนถือเป็นกระบวนการสร้างเรือนทางกายภาพและจิต 

วิญญาณ 7 เพื่อให้เรือนมีชีวิตผ่านการทำพิธี กระบวนการของการขึ้นเรือนเป็นไปตามหลักการของ 

โครงสร้างไม้ ดังภาพที่ 7 ประกอบด้วย การฝังเสาหรือวางเสาบนฐานหิน โดยตั้งเสาขวัญก่อน มักเป็น 

เสาทางตะวันออกเฉียงเหนือหรือต้นถัดจากนั้นในแนวตะวันออก หรืออาจเป็นตำแหน่งอื่นตามการ 

ทำนายดวงชะตาของเจ้าเรือนตามคติพราหมณ์ที่เข้ามามีอิทธิพลในภายหลัง เสามงคลมีพบแบบ 

เสาเดี่ยวเป็นส่วนใหญ่กรณีมีเสาคู่พบว่ามักเป็นเสาคู่รับขื่อแรกเมื่อตั้งเสาครบแล้วจึงยึดเสาเข้าด้วยกัน 

ภาพที่ 7 : กระบวนการปลูกสร้างเรือน 

ด้วยคาน พาดตงบนคาน แล้วจึงขึ้นโครงหลังคา ประกอบด้วย ขื่อ แป กลอน แล้ววางตะแกรงสานถี่ 

การถอดบทเรียนเพื่อการออกแบบร่วมสมัย 

เพื่อรับคา จากนั้นจึงตั้งฟากฝาและวางฟากพื้นเป็นอันเสร็จการก่อสร้าง ระยะเวลาตลอดกระบวนการ 

ข้อสังเกตบางประการที่น ำไปสู่หลักเกณฑ์ทั่วไปในการออกแบบพื้นถิ่นจากกรณีศึกษาเรือนไทใหญ่ 

ใช้วิธีเอาแรงกันเป็นเวลา 3-5 วันจึงแล้วเสร็จ 

ได้แก่ 

• หลักการออกแบบตามสภาพแวดล้อม ได้แก่ การยกพื้นเรือนลอยเหนือดิน การใช้ระนาบตั้ง 

และนอนเพื่อถ่ายระดับ สร้างร่มเงาและการปิดล้อม การทำหลังคาชันระบายน้ำฝนและความร้อนจาก 

เรือน และการเลือกใช้มวลและเปลือกอาคารที่โปร่งเบาเพื่อระบายอากาศ 

• การกำหนดขนาดและสัดส่วนที่เหมาะสมมีการใช้สูตรเลขสามในหลายมิติเช่น เรือนสามห้อง 

7 

สะท้อนถึงความเชื่อว่าเรือนมีชีวิต เป็น Animated object ซึ่งพบทั่วไปในภูมิภาค 

ความสูงสามส่วน สูตรเลขสามนี้มีพบมากทั่วภูมิภาค สามารถปรับใช้เป็นเกณฑ์ทั่วไปที่สามารถนำไป 

18 

ทดลองปรับในการกำหนดสัดส่วนพื้นที่ใช้สอยได้ 

19 









• การใช้สัดส่วนผู้อยู่อาศัยในการวัดและกำหนดระยะ หลักคิดนี้เป็นเรื่องที่น่าทดลองสำหรับนัก 

ออกแบบในปัจจุบัน เราใช้ระบบอ้างอิงสัดส่วนมนุษย์ในระบบสากลมานานพอสมควร หากเราลอง 

อ้างอิงจากผู้อยู่อาศัยจริง ในการกำหนดช่วงเสาและระยะต่างๆ และการใส่เศษแบบงานพื้นถิ่นเพื่อ 

ปรับให้สัดส่วนลงตัว เช่น การบวกคืบเป็นการใส่เศษเพิ่ม 10-15 เซนติเมตร เป็นการมองหาความพอดี 

จากการเติมรายละเอียดทีละน้อยระหว่างกระบวนการไม่ต่างจากการปรุงอาหารหรืองานพื้นบ้านแขนง 

อื่น 

• การกำหนดรูปทรงของอาคารหลักและการขยับขยายต่อเติมตามเวลา แนวคิดการกำหนดเรือน 

หลักของไทใหญ่มีที่มาจากหน่วยพื้นฐานที่เล็กที่สุดที่พอเหมาะพอดีการขยับขยายต่อเติม มักเป็นการ 

เพิ่มตามการใช้งานหรือตามจำนวนผู้ใช้ กลวิธีที่ใช้มีทั้งการยื่นพื้นและผนังออกไปในระยะต่างๆ ไป 

จนถึงการเพิ่มโครงสร้างเสาเพื่อขยายเรือนใหม่ขนานไปกับเรือนเดิม 

• การเปลี่ยนถ่ายของพื้นที่อย่างมีชั้นเชิง ทั้งด้วยกลวิธีการถ่ายระดับ การสร้างเขตหมายพื้นที่ 

การปิดล้อมเพียงบางส่วน เหล่านี้เป็นกลไกการออกแบบพื้นถิ่นในการสร้างระนาบเพื่อแบ่งส่วนและ 

ยกพื้นที่แทนการใช้เครื่องเรือนเพื่อนั่งและนอน ไปพร้อมกับการจัดลำดับที่ว่าง จัดวางแสงและเงา 

และไหลเวียนมวลอากาศและพลังงาน 

• ความเข้าใจในระบบโครงสร้างไม้แบบเสาและคาน โครงสร้างไม้ของไทมีกำหนดระนาบหลัก 

เพียงสองระนาบ คือ ระนาบตั้งและนอน ระนาบตั้งมีเสา ส่วนระนาบนอนมีคาน-ตง และขื่อ-แป สำหรับ 

ระนาบเอียงหรือเฉียงเพื่อสร้างระนาบหลังคาที่มีความชันหรือขยายพื้นที่ฝาด้วยการผายฝาออก 

เป็นการปรับโครงสร้างแนวตั้งให้เอียงโดยถ่ายน้ำหนักสูงระนาบหลักทั้งสอง คือ ตั้งและนอน 

• ความตระหนักในเรื่องของความต้องการทรัพยากรปลูกสร้าง การกำหนดชิ้นส่วนโครงสร้าง 

ชัดเจนเป็นไม้เก้ากองหรือธรรมเนียมการสะสมไม้หลายฤดูกาลก็ดี เป็นการสร้างความตระหนักรู้ใน 

ความต้องการใช้ทรัพยากร (Resource usage requirement) การออกแบบโครงสร้างที่ดี หมายรวม 

ถึง การรู้และเข้าใจระบบประกอบสร้างจากหลักคิดพื้นฐานของการรับแรง ตลอดจนการปรับแนวแกน 

หรือการบิดแกนที่เหมาะสมกับวัสดุทั้งที่เป็นไม้ และปรับเปลี่ยนไปเป็นวัสดุอื่น เช่น ปูน หรือเหล็ก 

สรุป 

การออกแบบพื้นถิ่นหรือ Vernacular design เป็นการออกแบบบนฐานคิดของงาน 

สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น จึงย่อมมีธรรมชาติคล้ายกับงานพื้นถิ่นที่มักไม่ตายตัวเป็นแบบสำเร็จรูป หากแต่ 

ปรับเปลี่ยนไปตามบริบทและความต้องการของผู้สร้าง นักออกแบบพื้นถิ่นจึงไม่ใช่ผู้มองหาสูตรสำเร็จ 

ของการออกแบบ แต่เป็นผู้ที่ปรับใช้หลักคิดจนได้รูปแบบที่ลงตัว ดังนั้น ผลลัพธ์ปลายทางย่อมอยู่ 

ที่ทางเลือกปรับใช้ในงานออกแบบนั้น ผู้ออกแบบอาจเลือกคงรูปแบบไว้จนอาจละม้ายคล้ายงาน 

ดั้งเดิม หรืออาจดึงแนวคิดมาปรับสร้างรูปแบบที่ต่างไปจากเดิมแต่คงกลิ่นอาย สัมผัส อารมณ์ในแบบ 

พื้นถิ่น งานออกแบบพื้นถิ่นเป็นแนวคิดที่แฝงคติการออกแบบเชิงนิเวศมนุษย์โดยมิได้มุ่งเอาความงาม 

เป็นเป้าหมายแรก แต่เพื่อตอบสนองกับปัจจัยแวดล้อมและความต้องการของผู้อยู่อาศัย ความสำเร็จ 

ของงานออกแบบพื้นถิ่นที่สำคัญจึงสะท้อนออกมาจากความพอดีและลงตัวของสถาปัตยกรรมใน 

สภาพแวดล้อมและความสุขสบายผู้อยู่อาศัยเป็นสำคัญ 

เอกสารอ้างอิง 

Oliver, P. (2005). Lectures given to students at Master of Arts in International Studies in Vernacular Architecture. Oxford: 

Oxford Brookes University. 

Rapoport, A. (2006). Vernacular Design as a Model System. In Asquith, L & Vellinga, M edited. Vernacular Architecture in 

the Twenty-First Century: Theory, education and Practice.179-198. Oxford: Taylor and Frncis. 

Waterson, R. (2009). The Living House: Anthropology of Architecture in Southeast Asia. Tokyo: Tuttle. 

ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี. (2556). รูปแบบบ้านเรือนของกลุ่มชาติพันธุ์ในอุษาคเนย์. เชียงใหม่: สานักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 

ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี. (2558). ถิ่นฐานบ้านเรือนไทใหญ่ในรัฐฉาน ความเชื่อมโยงทางสถาปัตยกรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไท. 

กรุงเทพฯ: สานักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ. 

ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี และเชาวลิต สัยเจริญ. (2557). แบบแผนบ้านเรือนไทใหญ่ในอินเดีย พลวัตทางสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นไท 

ในพื้นที่พหุวัฒนธรรม. เชียงใหม่: คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 

เรณู วิชาศิลป์. (2538). คาบอกทิศทางในภาษาไท. ใน Proceedings of the International Conferences in Tai Languages & Cultures: 

116-126, Bangkok, December, 1995. 

วิวัฒน์เตมียพันธ์. (2529). แนวทางการศึกษาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น. เผยแพร่ในการอบรม “แนวทางการศึกษาและวิจัยทางศิลปกรรมไทย” 

ของคณะมัณฑนศิลป์ร่วมกับคณะอนุกรรมการการวิชาการโครงการจัดตั้งหอศิลป ณ มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

อรศิริ ปาณินท์. (2551). เรือนพื้นถิ่นไทย-ไท. กรุงเทพฯ: คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

20 21 









Some rules of Vernacular Design 

from Case Study of Tai Yai Vernacular Houses 

Associate Professor Rawiwan Oranratmanee, Ph.D. 

Faculty of Architecture, Chiang Mai University / rawiwan.o@cmu.ac.th 

Introduction 

Vernacular Architecture is essentially a built structure designed and constructed to correspond with the surrounding 

environmental, economic, social, cultural and political context. The know-how from vernacular architecture forms part of a body 

of vernacular wisdom that is gradually accumulated, polished and refined through the changing course of time and conditions. 

The intrinsic value of vernacular wisdom is the fact that it has been tried and applied in the everyday life context through 

generations. It evolves through varying contexts and social conditions, strengthened through hands-on learning and the process 

of trial and error, until the most suitable characteristic and technology are attained. Professor Paul Oliver, an expert on the World’s 

vernacular architecture said that a valuable lesson of vernacular architecture is its ability to adapt itself to different environmental 

contexts and changes. The nature of change is never been linear, but rather it circulates. If we are able to learn to connect and 

incorporate local wisdoms to the knowledge developed and provided by formal educational and professional institutions, we will 

be able to formulate an integrated body of knowledge to achieve new architectural and environmental solutions through 

vernacular design (Oliver, 2005). Amos Rapoport, Professor of Environmental Behavior Studies, once suggested that the role of 

academics in the vernacular approach to design is to extract the usable knowledge while the role of designers is to apply that 

knowledge to the contemporary context and time ((Rapoport, 2006). See Image 1. 

Associate Professor Wiwat Taemeeyaphan (1986) 

proposed two approaches to vernacular architecture studies. 

The first one is put forward by the academics whose objective 

is to attain greater understanding in vernacular architecture as 

a fundamental knowledge. The second approach related to the 

architects’ pursuit of knowledge or standards that can be applied 

to one’s individual design direction and creativity. Professor 

Onsiri Panin (2008) cited that the study of vernacular architecture 

relies on the local wisdoms obtained through fieldwork 

as the main source of empirical knowledge. The significant 

problem, however, is that the local wisdoms related to vernacular 

architecture are often in the form of tacit knowledge that has 

been transmitted verbally in combination with the use of 

techniques that have been passed on and observed through 

actual practices. In addition, there are concepts, rules and 

processes in the making of vernacular architecture in real-life 

context that are not consistent with the conventions and 

methodology provided by the modern educational system and 

professional practice. Such differences become the limitation 

for designers and architects to access vernacular wisdoms and 

as a result requires them to study, research and explore with 

great dedication and effort to understand specific, and 

sometimes, different ways of thinking derived from and hidden 

in a society or a culture. 

22 



Academic Journal of The Association of Siamese Architects 


Case Study 

This article presents the synthesis of the fieldwork 

studies of Tai Yai Vernacular Architecture (Rawiwan Oranratnamee 

and Chaowalit Saicharoent, 2014: Rawiwan Oranratmanee, 

2015). The studies focus on vernacular architectures of 

Tai Yai, a large and long-existing ethnic group with an expansive 

area of settlement in upper Southeast Asia, Southern China and 

Northeastern India. The continuing studies have been conducted 

from 2011 to present with three fieldworks done outside of 

Thailand in Tai Yai’s settlement in India (the area around the 

basin of Brahmaputra river in Assam and Arunachal Pradesh), 

Myanmar (Shan State) and China (Dehong Autonomous 

Prefecture). The article features some of the lessons acquired 

from the fieldworks carried out in Myanmar and India from the 

rules in orientation, composition, size, and scale including 

structural and construction systems, which can be applied to 

modern architectural design. 

1. Orientation 

The orientation of Tai Yai houses is done in reference to 

the environmental and climatic conditions of the settlement, 

which is often a river valley that rests along the north-south 

axis. Tai people’s belief in the orientation of their domestic 

environment follows the form of the land that they live in. 

To be more specific, the orientation of a Tai Yai house is in 

parallel with the mountain ridge and the river. With north-south 

orientation of the ridges and rivers in most of Tai Yai’s settlements 

in the northern part of the region, the Tai Yai people design and 

build their homes to be in the corresponding direction. The 

veranda is situated towards the south direction (the south is 

referred to as hon chan) with the sleeping quarters located 

towards the north (hon hong). 1 The sacred space is where the 

sacred pole (Phii pole or Mongkhol pole or Kwan pole) and the 

Buddha shrine (keng phra) are situated. Inhabitants sleep with 

their head facing east (wan ok) while the kitchen is situated 

towards west (wan tok). The wood flooring is also derived from 

the concept of ‘eat at the tip, sleep at the root’, in which the 

placement of the wooden panels is done with top part used as 

the sleeping quarter and the bottom part or the root as the house’s 

kitchen area. 2 The orientation can be explained in the illustration 

in Image 2. 

2. House composition : Clustered house 

of Tai Yai 

Tai Yai’s clustered house consists of different domestic 

structures, each derived from the inhabitants’ daily way of life 

as shown in the illustration of the house isometric projection 

(Image 3). The image illustrates a single house located on an 

approximately 200 square wa land plot, with a fence made of 

bamboo or clay bricks created to loosely indicate the boundary. 

The house’s initial point of access is the fence, which is connected 

to khong huen or khuang ruen. This particular area is an open 

space that separates the house from the outside public space. 3 

Adjacent to khuang ruen is the main house where the inhabitants 

live and other additional built structures such as a granary, a 

storage area, animal, a pond, kitchen and the walkway, which 

connects to other houses within the same cluster. 

3. Architectural compositions of the 

main house 

The main house or ‘hern long’ has its own specific 

design and spatial rules. The compositions are identified 

through spatial hierarchy from public to semi-public and 

private spaces. Such division is achieved with the difference 

of activities, floor level, and some spatial marks. Local Tai Yai 

builders as well as inhabitants from the fieldworks explain the 

spatial rule of this particular built structure as the “three-room 

house” (Image 4), following three principal compositions: the 

front, the middle and the rear, corresponding with the inhabitants’ 

daily routine - eating, living and sleeping. The front part 

comprises of the veranda for the family’s daily activities and 

guest reception. The middle part, separated from the front part 

by a wooden wall, is a main hall used for the family’s living 

area during nighttime and for overnight guests to sleep. It also 

accommodates the Buddha shrine and the hearth, if it is designed 

to be incorporated inside the main house. The rear part 

is the most enclosed private space used for the family’s sleeping 

areas. The family members in different sub-families usually 

sleep in separated mosquito nets. One family simply occupies 

one span between the two poles. Inside the rear part, 

or else, the middle part, we can find the sacred pole, as already 

mentioned. 

4. Size and proportion 

The specification of sizes and proportions of Tai Yai 

houses corresponds with the human scale with ‘kueb’, ‘sok’ and 

‘wa’ as the fundamental scaling units as shown in Image 5. With 

the number of family members being the key indicator, the 

rooms are often constructed in odd numbers while the poles 

are conventionally in even numbers. The most common standard 

sizes are the 3-room and 5-room program with 12 and 15 poles, 

respectively. The measurement reveals that each span’s approximate 

range is a little over 2 meters. 4 The span between the poles 

of the end side is longer with the approximate length of a little 

over 3 meters. The width of the standard three-room house 

ranges between 5 to 6 meters with the length that ranges between 

6 and 8 meters. To expand the functional space to a 4-5 room 

house, additional spans are incorporated to the house’s length 

with the range of the end side increased, following the overall 

maximum width-length proportion of 1:2 while the most 

common proportion is 1:1.5. 

The standard house is a basic single residential structure 

that accommodates an extended family with members from two 

to three generations. Newly married members with no kids often 

build a 3-room, 8-pole house using bamboo and timber before 

the size of the family expands in the future. Nonetheless, the 

most common structure is the double-gable house, which is 

1 

From the study done by Renoo Wichasin (1995), the existing documents and oral history regarding the use of Tai words in various settlements find the use of the term ‘hon hong’ and ‘hon chan’ to refer to 

the north and south directions, respectively. 

2 

The notion also appears in the writings about Southeast Asian vernacular architecture by Waterson (2009) and Oranratmanee (2013). 

3 

Kuang and court serve as a transition space from public to the private space. Similar convention can be found with the urban planning where a town often has ‘Khuang Mueng), which is basically an open, 

multifunctional space that accommodates cultural and social gathering in an urban scale. For a vernacular house and village, Khuang Ruen and Khuang Bann function similarly to Khuang Mueng but at a 

residential and communal scale. 

4 

This particular range is suitable with the size of the sleeping mat and mosquito net for one small family of parents and young children.

constructed as an annex or an extra living unit and built at the 

the load of the house to the ground and functioning as a 

and the use of light and airy mass and building shell to optimize 

structure system lies in the basic rule of architectural planes, 

same time as the main house. The main house, which is often 

structure that offers vertical support. However, finding 12-15 

natural ventilation. 

comprising of the vertical and the horizontal. The vertical 

used as the owner’s sleeping area, can be determined by the 

straight, strong and beautiful trunks with usable height 

plane is comprised of poles whereas the horizontal plane is 

presence of a sacred pole. The secondary house is traditionally 

(10-15 sok) is not an easy task. Only 2-3 poles are usually found 

The specification of sizes and proportions incorporates 

made of beams-joists and crossbeams-purlin structure. The 

smaller than the main house, known as hern Orn or Ruen Lek. 

in a season or a year. For a son to get married and start a new 

the law of three to various dimensions of the architecture such 

additional inclined plane is created for the roof structure and 

This particular area houses a kitchen and/or a sleeping area of 

family, he has to wait until sufficient wood is procured. The 

as the 3-room program or 3-portion height of the house. The 

extension of functional space through the expansion of walls, 

the married son. 

role of female members in the household includes assistance 

use of the three-room house, which can be found throughout 

in which the vertical structure is inclined with the structural 

in weaving the material such as ‘fak’ for the house’s floor and 

Southeast Asia, and can be applied to the general standard of 

elements of the vertical and horizontal plane help to support 

The specification of the height follows a clear formula, 

walls and assembling ‘ka’ for roofing. Essentially, the division 

vernacular design and allocation of functional spaces of a 

the transmitted weight. 

presumably reflecting the family’s financial ability. As a result, 

of labor can be simply categorized with the male members 

standard house for a single family, while the extension of the 

the heights of Tai Yai houses vary considerably. ‘hern ma nung’ 5 

responsible for the house’s structure whereas the female 

house can be applied for extended spatial needs of a contem- 

The realization in the demands for construction re- 

(a sitting dog house) is a house with a lean-to roof and the floor 

members handles the house’s shell as well as preparing meals 

porary house. 

sources, the specification of structural parts such as the nine 

that is elevated to the height for only a dog to walk through. 

for family members during the construction of the house. 

piles of wood and the collection of wood from different 

This type of house is usually an alternative for families with 

The utilization of human scale in the design and con- 

seasons emphasizes the architecture’s resource usage 

limited resources or the need for a quick and simple shelter after 

a relocation or settlement on a new piece of land. The waist-high 

6. Construction 

struction of vernacular design should be further experimented 

by contemporary architects and designers. There has been the 

requirement. A good structural design refers to the knowledge 

and understanding in the structural system, which is derived 

house or (‘hern piang ew) is constructed with the floor elevated 

Tai Yai’s belief regards home construction as both a 

use and reference of the human scale as a part of the universal 

from the basic rules of weight bearing including the 

approximately one meter from the ground, and is also an option 

physical and social process. For a house to be lived in physi- 

system developed by the western system. By referencing the 

adjustment of axes to suit different materials from wood to 

for families with limited resources. For a standard house, ‘hern 

cally and spiritually, a ritual is performed with the process that 

experience of the actual users, the specification of span lengths 

concrete and steel. 

hang’, the floor is elevated high enough for human to walk 

underneath. The specification of the house’s vertical height 

often uses ‘sok’ or ‘elbow scale’ and ‘kueb’ or ‘hand scale’ as the 

follows the modus operandi of Tai Yai’s house construction as 

shown in Image 7. The poles are cultivated to stone footings 

beginning with the sacred pole, which is usually the one 

and ranges can help the architecture attain the more suitable 

scale. For instance, the addition of kueb, which equals 10-15 

centimeters, to a span or a range can help achieve the most 

Conclusion 

measurement unit. The height of a house is divided into three 

situated towards the northeastern direction or the adjacent 

suitable proportion. The details are gradually and minimally 

Vernacular design is developed on the conceptual 

different parts. The height of the elevated floor equals 4-5 sok, 

pole located towards the east. The sacred pole can be cultivated 

added to the design along the construction process, which 

basis of vernacular architecture, and as a result, contains sim- 

while the house body is usually a little bit higher. The height of 

at any other locations as indicated by the calculation of the 

similar to the method of cooking as well as the way other 

ilar natures to vernacular structure for the great flexibility and 

‘jom hern’ or ‘yod ruen’ is between 2-3 sok. The indication of 

owner’s birth date as a result of Brahma influence in Tai Yai 

vernacular creations are made. 

versatility of style. Vernacular design is varied by different 

the roof ’s sloped angle is derived from the proportion between 

culture. A house may contain one or two sacred poles, with 

contexts and each builder’s preferences. Designers applying 

the angle of the inclined roof and the range to the center of the 

the latter pole traditionally constructed to support the first 

The specification of the form and program of the main 

vernacular design, therefore, should learn to conceptualize the 

beam (the leaning angle is a little shorter than the range to 

crossbeam. When all the poles are bolted, the beams are 

building and future expansion all derive from the smallest 

rules before applying their design works. The design output 

center of the beam). The standard angle of the inclination 

brought in to fasten the structure together. The joists are 

fundamental unit. The expansion is usually driven by new 

depends on the application, in which the designer is able to 

ranges between 35-40 degrees while the height of a standard 

placed on the beams before starting the construction of the 

functional demands and increased number of users. The 

capture and choose to apply into their design works. 

house (from the ground floor to the top of the roof) is between 

roof structure, which comprises of crossbeams, purlins and 

methods vary from the expanding of functional space through 

10-15 sok or approximately 5-8 meters. 

rafters. The tightly woven meshes are placed as the base of the 

floor and wall extensions all the way to the construction of 

Vernacular design is the concept that associates itself 

5. Structure 

roof. Walls and floors are then installed as the final step. The 

construction process takes up to 3-5 days to complete. 

additional structures in order for the annex to be built in 

parallel with the main house. 

to human ecological design, whose primary objective is not 

to fulfill aesthetic purpose but to correspond to environmental 

The structural system comprises of vertical and hori- 

factors and fulfill users’ demands. The success of vernacular 

zontal frames as shown in Image 6. Tai Yai builders explain 

that nine different piles of wood need to be prepared for the 

construction of a house. The nine piles include all the wood 

needed for the house’s structural construction and consist of 

Some Lessons from Tai Yai House 

Case Study for Contemporary Vernacular 

Design 

The well-calculated transition of spaces is executed 

through the variation of floor levels, the specification of the 

spatial boundary, partial enclosure of space, are all the 

mechanisms of vernacular design utilized to create a series of 

design is, therefore, reflected from the architecture’s abilities 

to integrate local wisdom into actual context as well as the 

comfort that is created for its users. 

poles, beams, joists, crossbeams, purlins, rafters, walls, floors 

In terms of environmental design, Tai Yai house is an 

planes for a house. Spaces are allocated and the floor is raised 

and roofs. Father and sons take the responsibility of collecting 

example of a simple timber building structure that is easy to 

in different variations instead of the use of furniture for sitting 

the wood and other resources for the construction of a house 

follow, such as the way the floor is elevated above the ground, 

and sleeping. Such spatial manipulation also encompasses 

of their own and the new house for a son’s new family. The 

the use of vertical and horizontal plane to create transitioning 

the arrangement of spatial hierarchy, presence of light and 

most important and most difficult resources to find are the 

levels, the provision of shade and enclosure, the lean-to roof 

shadow as well as air ventilation and energy circulation. The 

poles that serve as the key weight bearing element, transferring 

that enhances efficient rain water drainage and heat ventilation, 

understanding in the timber structure based on post-and-beam 

5 

For instance, during the time of disaster or sudden relocation, which often takes place after a strike of natural disaster or wartime. 

25 





การออกแบบการบอกเล่าเรื่องราว 

สหรับบุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น 

ชาริณี อรรถจินดา 

สถาปนิก ชนาญการ กระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร / charinim@gmail.com 

บทคัดย่อ 

บทความเรื่องการออกแบบการบอกเล่าเรื่องราวผ่านการ 

จัดนิทรรศการสำหรับบุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น 

มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นข้อมูลสำหรับนักออกแบบนิทรรศการ 

สถาปนิก และภัณฑารักษ์ในการทำความเข้าใจเกี่ยวกับธรรมชาติ 

การรับรู้ของคนตาบอดในประเทศไทย เพื่อนำไปออกแบบและ 

เตรียมเนื้อหา รวมถึงสือที่สามารถเล่าเรื่องสำหรับบุคคลที่มีความ 

บกพร่องทางการมองเห็นซึ่งเป็นกลุ่มเป้าหมายได้อย่างมี 

ประสิทธิผล อธิบายปัจจัยที่แตกต่างกันทั้งทางกายภาพความพิการ 

ทางสายตา ประสบการณ์ที่เคยมองเห็นมาก่อนหรือตาบอดสนิท 

ตั้งแต่แรกเกิด รวมถึงปัจจัยด้านสังคม ซึ่งต้องการการออกแบบเป็น 

พิเศษโดยมีเงื่อนไขปัจจัยหลักและภาวะแวดล้อมเฉพาะ การ 

ทำความเข้าใจพื้นฐานทำให้นักออกแบบการบอกเล่าเรื่องราว 

สามารถออกแบบสื่อและสิ่งแวดล้อมเพื่อการเล่าเรื่อง (narrative 

environments) ที่สอดคล้องกับกลุ่มเป้าหมาย บทความนี้วิเคราะห์ 

จากแหล่งข้อมูล 2 ประเภทได้แก่ ข้อมูลทางด้านความหมายและ 

ลักษณะการรับรู้ของคนตาบอดในประเภทต่างๆ จากเอกสารอ้างอิง 

และข้อมูลสะท้อนจากการปฏิบัติการจริงในงานนิทรรศการ 

นำสัมผัสพระสุเมรุ: นิทรรศการสัมผัสเพื่อผู้พิการทางสายตา 

ในนิทรรศการงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาท 

สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร โดยใช้ 

วิธีการเฝ้าสังเกตุตั้งสมมุติฐาน ทดลอง และการสัมภาษณ์กลุ่มเป้า 

หมาย มุ่งเน้นการศึกษาทางด้านสื่อเพื่อการเรียนรู้ พฤติกรรม 

ศาสตร์ และสังคมศาสตร์ แยกอธิบายตาม 5 หัวข้อหลัก ได้แก่ 

การใช้สื่อเพื่อการบอกเล่าเรื่องราวของวัตถุ การบอกเล่าเรื่องราว 

ของผัง การบอกเล่าเรื่องราวผ่านผิวสัมผัส สีและแสง การบอกเล่า 

เรื่องราวที่เป็นนามธรรม และ การจัดผังการจัดแสดง ความเข้าใจ 

ในทั้ง 5 หัวข้อนี้ ทำให้นักออกแบบสามารถนำไปเป็นข้อมูลเพื่อ 

ต่อยอด สร้างสรรค์การออกแบบการบอกเล่าเรื่องราวสำหรับบุคคล 

ที่มีความบกพร่องทางการมองเห็นในประเทศไทยได้ต่อไป 

คสคัญ: บุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น คนตาบอด นิทรรศการ 

การบอกเล่าเรื่องราว 

26 27 









บทน 

พิพิธภัณฑ์เป็นแหล่งเรียนรู้อิสระที่ทุกคนสามารถตัดสินใจได้ด้วยตนเองว่า อยากจะรู้เรื่องใด 

ในความลึกระดับใด พื้นที่ในพิพิธภัฑณ์จึงเป็นแหล่งเรียนรู ้ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับผู ้ที่มีความ 

บกพร่องทางร่างกายและสติปัญญาที่ต้องการค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง เนื่องจากบุคคลกลุ่มนี้ยัง 

ไม่ได้รับโอกาสทางการศึกษาร่วมกันกับนักเรียนในโรงเรียนทั่วไป เนื้อหาที่ทางภัณฑารักษ์คัดมาเพื่อ 

บอกเล่าผ่านการจัดแสดงในรูปแบบต่างๆ จึงเป็นแหล่งการเรียนรู้ที่สำคัญสำหรับการพัฒนาตนเอง 

ให้มีความรู้ความสามารถในทางที่ตนเองสนใจ ความสมัครใจในการเรียนรู้นี้ จึงทำให้เกิดการเข้าชม 

อย่างตั้งใจและคาดหวัง ดังนั้นพิพิธภัณฑ์จำเป็นต้องคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมและการจัดแสดงเพื่อช่วย 

อำนวยความสะดวกและสนับสนุนการเรียนรู้ แม้ว่าจะต้องเพิ่มงบประมาณในการจัดสร้างก็ตาม 

การรับรู้ที่ต่างกันของคนตาบอดทั้ง 2 ประเภท เป็นปัจจัยที่ต้องคำนึงถึงในการออกแบบรวม 

กับปัจจัยความแตกต่างของการรับรู้ผ่านประสบการณ์ในอดีตแยกเป็น 2 ประเภท 3 ได้แก่ ผู้ที่ไม่เคย 

มีประสบการณ์การมองเห็นมาก่อนเลย ซึ่งแตกต่างจากผู้ที่มีประสบการณ์การรับรู้ผ่านการมองเห็น 

มาก่อน แยกอธิบายดังนี้ 

1.2.1 คนตาบอดตั้งแต่แรกเกิด การรับรู้ของคนตาบอดประเภทนี้ จะใช้จินตาการจากการรับ 

รู้โดยโสตประสาทอื ่นๆ ประมวลร่วมกับคำบอกเล่า ไม่สามารถเข้าใจสีได้ตรงกับความเป็นจริงแต่ 

สามารถจินตนาการสีสันได้เมื่อเทียบกับสิ่งที่รู้จัก เช่น น้ำมีสีฟ้า ความรู้สึกเย็นและความสดชื่น จึง 

จดจำความรู้สึกของสีฟ้าได้ คนตาบอดตั้งแต่แรกเกิด ไม่สามารถเข้าใจวัตถุ พื้นที่ และ space ที่อยู่ 

เลยระดับเอื้อมถึง เช่น ฝ้าเพดาน หลังคา มักจะรับรู้สถาปัตยกรรมด้วยผนังหรือสิ่งบอกขอบเขตภายใน 

อาคาร ยากที่จะทำความเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างภายนอกและภายใน ทั้งนี้ หากมีการเรียนรู้ 

ประกอบกับการมีประสบการณ์และเครื่องมือช่วยเหลือ คนตาบอดตั้งแต่แรกเกิด สามารถทำความ 

เข้าใจสิ่งเหล่านี้ได้ดี 

1.2.2. คนตาบอดภายหลัง การรับรู้ของคนตาบอดประเภทนี้ มีความแตกต่างจากคนตาบอด 

ประเภทแรกเป็นอย่างมาก เพราะสามารถจินตนาการต่อจากประสบการณ์เดิมที ่จดจำได้เมื่อครั้งยัง 

มองเห็น สามารถเข้าใจถึงสีสันได้ดี สามารถเข้าใจถึงสิ่งที่อยู่เหนือศีรษะได้ 

จากการอธิบายทางการแพทย์และการวิเคราะห์เรื่องการรับรู้ที่แตกต่างกันดังกล่าว ทำให้นัก 

ออกแบบการบอกเล่าเรื่องราวผ่านการจัดนิทรรศการ สามารถเลือกใช้สื่อได้กว้างขวางกว่าการใช้วัตถุ 

สัมผัสเพียงอย่างเดียว สิ่งสำคัญอีกอย่างหนึ่งที่ควรคำนึงถึงคือ คนตาบอดไม่ได้มีการรับรู้แบบเด็ก 

การเตรียมสื่อเพื่อการเรียนรู้นั้น ไม่ได้มีรูปแบบหรือน้ำเสียง (Tone of voice) แบบเดียวกับที่ใช้ในการ 

อธิบายเด็ก 

ตอนที่ 1. ประเภทผู้ที่มีความบกพร่องทางสายตา และลักษณะการเรียนรู้ 

การรับรู้ส่วนใหญ่เป็นการรับรู้ด้วยสายตา คนเราพึ่งพาการมองเห็นมากที่สุด จึงไม่ได้ใช้ศักยภาพของ 

โสตอื่นซึ่งได้แก่ หูในการรับฟัง จมูกในการได้กลิ่น และร่างกายสัมผัส ซึ่งเป็นโสตที่คนตาบอด 1 ใช้ใน 

การรับรู้และทำความเข้าใจสภาพแวดล้อม คนตาบอดสามารถจดจำสถานที่ด้วยกลิ่น เสียง และมี 

ความจำที่แม่นยำ ผู้ที่มีความบกพร่องทางสายตามีหลายประเภท มิใช่เฉพาะคนที่มองเห็นความมืด 

ดำเท่านั้น นิยามทางการแพทย์ของคนตาบอด 2 หมายถึงผู้ที่มองไม่เห็น หรือ พอเห็นแสง เห็นเลือน 

ลาง โดยมีความสามารถในการมองเห็นได้ไม่ถึง 1/10 ของคนปกติหลังจากที่ได้รับการรักษาและแก้ไข 

ทางการแพทย์ หรือมีลานสายตา (ระยะกว้างของการมองเห็น) กว้างไม่เกิน 30 องศา โดยแบ่งเป็น 

2 ประเภท ดังนี้ 

1.1.1 คนตาบอดสนิท หมายถึง คนที่ไม่สามารถมองเห็นได้เลย หรืออาจมองเห็นได้บ้างไม่ 

มากนัก ไม่สามารถใช้สายตา หรือไม่มีการใช้สายตาให้เป็นประโยชน์ ในการเรียน การสอน หรือทำ 

กิจกรรมได้ ต้องใช้ประสาทสัมผัส อื่นแทนในการเรียนรู้ 

1.1.2 คนตาบอดไม่สนิท หรือบอดเพียงบางส่วน สายตาเลือนราง หมายถึง มีความบกพร่อง 

ทางสายตา สามารถมองเห็นบ้าง แต่ไม่เท่าคนปกติเช่น ต้องมองในระยะใกล้มากๆจึงจะเห็นวัตถุเห็น 

แสงสว่างบ้าง เป็นต้น 

1 

คาว่า “คนตาบอด” เป็นศัพท์เฉพาะที่ใช้อย่างเป็นทางการสาหรับผู้บกพร่องทางสายตาทุกประเภท 

2 

พระราชบัญญัติการฟื้นฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ.2534 มาตรา 4. 

3 

รายงานการศึกษาสภาพและความต้องการใช้สื่อการศึกษาของนักเรียนตาบอดระดับมัธยมศึกษาตอนต้นในโรงเรียนเรียนร่วมในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล, 

วันที่สืบค้น 10 พฤศภาคม 2561. แหล่งที่มา www.braille-cet.in.th/Braille-new/content-files/books/_res_full.doc 

ตอนที่ 2. การใช้สื่อเพื่อการบอกเล่าเรื่องราวของวัตถุ 

“สิ่งนี้คืออะไร” เรื่องราวพื้นฐานในการทำความเข้าใจสิ่งหนึ่งว่าหน้าตารูปร่างเป็นอย่างไร ใช้ 

งานได้อย่างไร ในบางสิ่งที่เคยรู้จักหรือเคยได้ยินมาแล้ว เช่น ช้าง คนตาบอดเคยได้ยินว่าช้างเป็นสัตว์ 

รูปร่างใหญ่โต มีงวงและมีงา ซึ่งอาจจะเคยได้จับช้างมาแล้วบ้าง แต่เนื่องจากช้างมีขนาดใหญ่จึงอาจ 

ไม่สามารถเข้าใจถึงช้างทั้งตัวได้ เมื่อสัมผัสแบบจำลองช้าง สามารถจับสัมผัสช้างทั้งตัวด้วย 2 มือได้ 

ทั่ว คนตาบอดจึงสามารถเข้าใจถึงรูปร่างของช้างที่แท้จริง รับรู้ว่างวงและงาอยู่บริเวณหน้าของช้าง 

ดวงตาอยู่ด้านข้างซ้ายขวา ในกรณีศึกษานิทรรศการนำสัมผัสพระสุเมรุคนตาบอดหลายคน ที่ได้เรียน 

รู้ประสบการณ์ใหม่ว่า สัตว์หลายชนิดมีตาอยู่ด้านข้าง มิใช่อยู่ด้านหน้าเหมือนอย่างมนุษย์เรา สิ่งนี้ 

เป็นตัวอย่างการผูกประสบการณ์ใหม่เข้ากับประสบการณ์เดิม ได้ผลเป็นจินตนาการต่อยอดในการ 

ทำให้เข้าใจสิ่งที่อยู่รอบตัวมากยิ่งขึ้น 

นัยยะหนึ่งที่ได้จากการเฝ้าสังเกตุและสัมภาษณ์คนตาบอดในนิทรรศการนำสัมผัสพระสุเมรุ 

การเรียนรู้สิ่งที่ไม่เคยรู้จักมาก่อนเลย เช่น หน้าบันของงานสถาปัตยกรรมไทย คนตาบอดจะสัมผัสไป 

ทั่วๆวัตถุจัดแสดง และผูกจินตนาการเป็นรูปทรงง่ายๆ อ้างอิงตามสิ่งที่มีลักษณะคล้ายกัน เช่น “เป็น 

สามเหลี่ยม วัสดุเป็นไม้ มีลายนูนๆอะไรสักอย่างอยู่ตรงกลางสามเหลี่ยม ข้างๆเป็นแหลมๆเหมือน 

ฟัน” หากเพิ่มคำอธิบายที่สามารถผูกกับคำที่เคยได้ยิน เช่น ช่อฟ้า และนำสัมผัสบริเวณด้านบนที่เป็น 

ช่อฟ้า คนตาบอดจะสามารถผูกเรื่องขึ้นมาได้ว่า สิ่งที่เรียกว่าหน้าบันนี้ทำจากไม้เป็นชิ้นทรงสามเหลี่ยม 

มีลวดลายตรงกลาง มีช่อฟ้าอยู่บริเวณด้านบนสุด สิ่งนี้อยู่บนหลังคาโบสถ์ตามวัดต่างๆ เป็นต้น 

วัตถุที่ใช้เป็นสื่อ มี2 แบบคือวัตถุจริง และวัตถุที่ทำเลียบแบบขึ้นเป็นหุ่นจำลอง การสัมผัสวัตถุ 

โบราณจริงนั้น นอกจากจะทำให้เข้าใจเรื่องราวของวัตถุแล้ว ยังให้ความตื่นเต้น ความรู้สึกพิเศษ และ 

ทำให้เกิดการจดจำได้ดี โดยต้องสวมถุงมือไร้กรด ป้องกันการเสียหายที่เกิดจากเหงื่อ ในทางกลับกัน 

การสวมถุงมือทำให้ไม่สามารถสัมผัสถึงวัสดุและพื้นผิวได้ดังนั้นอาจจะนำวัตถุชิ้นเล็กที่ใช้วัสดุเดียวกัน 

ให้สัมผัสจับต้องด้วยมือเปล่า จากนั้นจึงให้ใส่ถุงมือและจับวัตถุจริง การเลื่อกวัตถุ ควรเป็นวัตถุที่มี 

ความแข็งแรง ติดตั้งอย่างแข็งแรงบนแท่นจัดแสดง มีขนาดพอที่จะจับได้ทั่วถึงและเดินได้รอบ 

29 





ตอนที่ 3. การบอกเล่าเรื่องราวของผัง 

คนตาบอดสามารถรับรู้เรื่องผังได้ดี และสามารถจดจำผังได้ดีอีกด้วย การอธิบายผังมักใช้สื่อ 

จำลอง 2 มิติด้วยเส้นนูน อาจเป็นการซ้อนชั้นของวัสดุแผ่นบาง หรือการดุน หรือการพิมพ์สามมิติต้อง 

ระมัดระวังเรื่องความคมของขอบ เพราะคนตาบอดจำเป็นต้องใช้นิ้วรูดไปตามเส้นขอบ สามารถ 

ออกแบบให้ขอบเขตนูนเป็นเส้นบางๆก็ได้(นูนเท่าอักษรเบรลล์) ใช้ความแตกต่างของพื้นผิววัสดุช่วย 

ในการสื่อความหมาย ประกอบกับป้ายอักษรเบรลล์ในผัง ที่สำคัญคือ ต้องมีความกว้างไม่มากกว่า 

การใช้ 2 มือเอื้อมถึง การวางผังต้องวางถูกทิศกับอาคารที่เป็นอยู่จริง 

ในกรณีการอธิบายเรื่องราวของผัง เช่น แผนผังอาคารสิ่งก่อสร้างพระเมรุมาศ เริ่มจากการจับ 

สัมผัสขอบเขตของท้องสนามหลวงจนทั่วก่อน อ่านป้ายอักษรเบรลล์ที่บอกถึงอาคารแวดล้อมเพื่อให้ 

เข้าใจว่าทิศทางอยู่ทางไหน เช่น มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์อยู่ด้านล่าง พระบรมหาราชวังอยู่ด้านขวา 

จากนั้นจึงสัมผัสตามคำบรรยายเข้ามาจากทางเข้าหลักซึ่งมีประสบการณ์เดินผ่านเข้ามาเมื่อสักครู่นี้ 

การใช้เสียงบรรยายจะอธิบายว่าเรายืนอยู่ตรงไหน ตรงหน้าคืออะไร ซ้ายและขวาคืออะไร เมื่อเดินเข้า 

มาผ่านอะไร และเริ่มใช้การอธิบายตามโครงสร้างเดียวกันคือ ตรงหน้าคืออะไร ซ้ายขวาคืออะไรต่อ 

ไป ตัวอย่างเสียงบรรยายเรื่องราวของผังบริเวณมณฑลพิธีท้องสนามหลวง ในนิทรรศการนำสัมผัส 

พระสุเมรุ: นิทรรศการสัมผัสเพื่อผู้พิการทางสายตา 4 

บริเวณมณฑลพิธีท้องสนามหลวง 

ท้องสนามหลวงฝั่งทิศใต้ เป็นสถานที่ก่อสร้างอาคารพระเมรุมาศและสิ่งปลูกสร้างประกอบที่ใช้ในพระ 

ราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร 

ผังของบริเวณมณฑลพิธีเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีทางเข้าหลักอยู่ด้านทิศเหนือ มีถนนกว้างอยู่ด้านหน้า 

ใช้เป็นเส้นทางริ้วขบวนพระบรมราชอิสริยยศ 

การสัมผัสหุ่นจำลองที่ต้องการสื่อถึงเรื ่องราวว่าสิ ่งนี้หน้าตาอย่างไร ควรใช้วัสดุที่คงทนและ 

ไม่มีมุมแหลมคม เช่น หุ่นหล่อโลหะ ถึงจะได้รายละเอียดน้อยว่า แต่คงทน จับถนัดมือ ถ้าต้องการให้ 

มีสีสัน อาจใช้หุ่นเรซิ่น หุ่นปูนปลาสเตอร์ หรือหุ่นไม้ทาสี แต่ต้องแน่ใจว่าวัตถุและการจัดแสดงไม่มี 

อันตราย ไม่มีผงละออง เป็นอันตรายต่อคนตาบอดประเภทที่สามารถมองเห็นได้ในระยะใกล้อาจสูด 

ดมฝุ่นละอองหรือสารเคมีเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้ดังนั้นหากต้องการสื่อความหมายด้วยกลิ่น ต้อง 

แยกสื่อนั้นออกมาให้ชัดเจน คนตาบอดสามารถหยิบวัตถุนั้นขึ้นมาดมได้เอง ซึ่งการดมกลิ่นนั้นเป็นการ 

สื่อเรื่องราวในด้านอารมณ์และจดจำได้ลึกที่สุด 

สิ่งจำเป็นคือ ความสะอาดของวัตถุจัดแสดง แท่น ราวจับ และเครื่องมือสื่ออื่นๆที่ใช้ใน 

นิทรรศการสำหรับคนตาบอด ต้องสามารถทำความสะอาดได้ด้วยแอลกอฮอล์ สามารถทนการเช็ดถู 

ไม่มีซอกมุมที่เช็ดไม่ถึง รวมถึงวัสดุที่ใช้ทำป้ายอักษรเบรลล์ ควรใช้โลหะแผ่นบาง print หรือดุนนูน 

โดยจะต้องเก็บขอบให้เรียบร้อย อาจใช้กรอบยางโค้งมนรัดรอบ 

การจับสัมผัสของคนตาบอด เป็นการสัมผัสที่นุ่มนวล ไม่ได้จับรุนแรง ไม่ได้มีแรงพุ่งเข้าไปเพื่อ 

จับวัตถุ ส่วนใหญ่จะเริ่มสัมผัสจากป้ายอักษรเบรลล์ แล้วเคลื่อนมือไล่มาตามพื้นแท่นจัดแสดง เริ่ม 

สัมผัสจากฐานขึ้นไปจนครบทั้งวัตถุ แล้วจึงลดมือมาจับตั้งแต่ด้านล่างใหม่ ดังนั้นการบอกเล่าเรื่อง 

ราว จึงเริ่มจากป้ายบอกว่าสิ่งนี้คืออะไร มีคำอธิบาย จากนั้นสามารถเล่าเรื่องจากล่างขึ้นบนได้ เช่น 

ต้องการอธิบายเรื่องหลังคาทรงจั่ว หลังจากอ่านป้ายว่า “หลังคาทรงจั่ว: หลังคาของสิ่งก่อสร้าง ที่มี 

ลักษณะเป็นสามเหลี่ยม” เมื่อคนตาบอดสัมผัสแบบจำลองทั่วแล้ว จึงเริ่มการอธิบาย อาจใช้แบบเสียง 

บรรยายหรือเจ้าหน้าที่ช่วยบรรยาย “บ้านนั้นจะมีพื้นบ้าน มีเสาตั้งอยู่ทั้ง 4 มุม ถัดขึ้นมาจะเป็นหลังคา 

ทรงสามเหลียมเรียกว่า หลังคาทรงจั่ว” เป็นต้น 

30 



เมื่อยืนอยู่บนถนนและหันหน้าเข้าสู่มณฑลพิธี ทางซ้ายมือเป็นที่ตั้งของพลับพลายกสนามหลวง เป็น 

อาคารโถงขนาดเล็ก ใช้สำหรับ.... 

ฝั่งขวามือ จัดเป็นแปลงสาธิตโครงการพระราชดำริด้านการเกษตร อาทิ ..... 

เมื่อเดินตรงเข้ามาผ่านพลับพลายกสนามหลวงทางซ้ายมือและแปลงสาธิตทางขวามือแล้ว จะเข้าสู่ 

บริเวณมณฑลพิธีซึ่งถูกกำหนดด้วยแนวรั้วราชวัติและอาคารที่ตั้งอยู่บนแนวรั้วทั้งสี่ด้าน ได้แก่ ทับ 

เกษตร มีลักษณะเป็น... 

ถัดเข้ามาในมณฑลพิธี บริเวณกึ่งกลางของพื้นที่ คือพระเมรุมาศทรงบุษบกเก้ายอด เป็นอาคารประธาน 

... 

บริเวณมณฑลพิธีนี้ มีพื้นที่รวมทั้งหมดกว่า 50 ไร่ หรือมีขนาดเป็นสองในสามของพื้นที่สนามหลวง ถือ 

เป็นการใช้พื้นที่มณฑลพิธีในงานพระเมรุมาศที่ใหญ่ที่สุดในสมัยรัตนโกสินทร์ 

ตอนที่ 4. การบอกเล่าเรื่องราวผ่านผิวสัมผัส สี และแสง 

คนตาบอดทุกประเภทสนใจในเรื่องสีและวัสดุในขณะที่สัมผัสวัตถุจัดแสดงมักถามว่า “สีอะไร” 

และ “ทำมาจากอะไร” ดังนั้นการออกแบบเพื่อสนับสนุนการสื่อความหมายผ่านสีสันและวัสดุอาจใช้ 

การออกแบบพื้นผิวที่ต่างกัน ข้อสังเกตุที่ได้จากนิทรรศการนำสัมผัสพระสุเมรุคนตาบอดสามารถแยก 

สีเทาที่ใช้การพ่น และสีทองที่ใช้การทาของชิ้นส่วนงานสถาปัตยกรรมได้ และยังสามารถแยกความ 

แตกต่างระหว่างพื้นผิวสัมผัสของอคิลิคใสและอคิลิคพ่นสี รวมถึงความแตกต่างระหว่างเส้นใยของ 

เนื้อผ้าได้อีกด้วย การบอกเล่าผ่านแสงสี จำเป็นต่อผู้พิการทางสายตาประเภทตาไม่บอดสนิท การให้ 

สีและแสงที่เหมือนจริง สนับสนุนการเรียนรู้ของคนตาบอดที่มองเห็นสีในระยะใกล้การออกแบบแสง 

สีของสิ่งแวดล้อม เช่น การจำลองร่มเงาของต้นไม้ การให้แสงสว่างเข้มอ่อน การกระพริบของแสงสี 

ร่วมกันกับสื่อเสียง ทำให้ผู้พิการทางสายตา สามารถได้รับเรื่องราวที่บอกเล่าได้มากขึ้น 

4 

กรมศิลปากร. (2560). ฐานข้อมูลพระเมรุมาศ และองค์ประกอบพระเมรุมาศ. วันที่สืบค้น 10 พฤศภาคม 2561. แหล่งที่มา http://phramerumas.finearts.go.th/exhibition7.php 



ตอนที่ 6. ผังการจัดแสดง 

การวางวัตถุและสื่อที่หลากหลายนั้น สามารถวางได้ทั้งแบบ linear และ non-linear narrative 

การจัดเตรียมผังการเดินสัมผัสสำหรับคนตาบอกที่มักจะมาเป็นกลุ่ม เช่น กลุ่มสมาคมคนตาบอดแห่ง 

ประเทศไทย หรือกลุ่มโรงเรียนสอนคนตาบอด ต้องเผื่อพื้นที่สำหรับคนตาบอดหลายสิบคน รวมถึงผู้ 

ติดตามหนึ่งต่อหนึ่ง ดังนั้นการวางผังแบบทางเดียว (one direction) และเล่าเรื่องแบบ non-linear 

narrative จึงมีความเหมาะสม เพราะสามารถเริ่มจากจุดใดก็ได้และเคลื่อนที่เป็นวงจนครบรอบ ทำให้ 

ไม่ต้องรอเริ่มจากชิ้นแรก ควรมีสัญลักษณ์นำทาง โดยใช้การนำทางด้วยแผ่นผืนทางตั้ง (horizontal 

panel) เช่น ผนัง ซึ่งคนตาบอดมีความคุ้นเคย ทำให้คนตาบอดสามารถเดินตาม circulation ได้อย่าง 

มั่นใจมากกว่าการใช้สัญลักษณ์ที่พื้นเพียงอย่างเดียว อาจออกแบบราวจับที่ยาวไปตลอดนิทรรศการ 

มีสัญลักษณ์นูนบนราวจับรวมถึงพื้นที่ทั้งหมดในพิพิธภัณฑ์ต้องมีสัญลักษณ์บนพื้นและสิ่งอำนวย 

ความสะดวกตามมาตรฐานการออกแบบสิ่งแวดล้อมสำหรับคนพิการ 

ตอนที่ 5. การบอกเล่าเรื่องราวที่เป็นนามธรรม 

นามธรรมอย่างเช่น ความยิ่งใหญ่ต้องใช้เครื่องมือการเล่าเรื่องแบบผสมสื่อสิ่งแวดล้อม (narrative 

environments) เช่น การเล่าเรื่องด้วยวัตถุผสมกับทักษะการเปรียบเทียบ ในกรณีนิทรรศการ 

นำสัมผัสพระสุเมรุ ใช้ประติมากรรม ‘ครุฑ’ เป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดเรื่องราวของความใหญ่โต 

ของพระเมรุมาศ คนตาบอดจะได้รับประสบการณ์เริ่มต้น โดยการสัมผัสประติมากรรมครุฑชิ้นเล็กก่อน 

อธิบายว่าครุฑนั ้นคือคนรวมกับพระยาอินทรีย์ คนตาบอดสามารถจับแบบจำลองขนาดเล็กได้ทั่วทั ้ง 

ตัว สัมผัสปีก จงอยปาก ลำตัวเป็นคน ขาและหางเป็นนก จึงได้เรียนรู้เรื่องครุฑคืออะไรเรียบร้อยแล้ว 

จากนั้นนำสัมผัสประติมากรรมครุฑองค์จริงที่นำมาจัดแสดงไว้ความสูงใหญ่ของประติมากรรมทำให้ 

คนตาบอดเอื้อมจับได้ถึงขา เอวและปลายปีกเท่านั้น ทำให้เข้าใจถึงความใหญ่โตของประติมากรรม 

ที่ใช้ประดับพระเมรุมาศ ร่วมกับคำอธิบายว่า ประติมากรรมใหญ่เช่นครุฑนี้มีอีกหลายสิบตัว รายล้อม 

อยู่เพียงส่วนฐานของพระเมรุมาศเท่านั้นเอง เมื่อเข้าใจว่าครุฑคืออะไร มีความใหญ่โตขนาดเอื้อมไม่ 

ถึง และยังมีหลายตัวประดับไว้เพียงแค่ส่วนฐาน ประกอบกับประสบการณ์ที่สัมผัสแบบจำลองพระ 

เมรุมาศไปแล้ว จึงจินตนาการออกว่า พระเมรุมาศนั้นมีความยิ่งใหญ่เพียงใด 


ความคาดหวังและการจัดเตรียมพื้นที่ในพิพิธภัณฑ์ 

การจัดการพิพิธภัณฑ์สำหรับบุคคลที่มีความบกพร่องทางการมองเห็น นอกจากจะเป็นแหล่ง 

เรียนรู้ทางเลือกแล้ว ยังเป็นการสนับสนุนการเปิดพื้นที่สาธารณะเพื่อผู้พิการให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น 

นอกจากความคาดหวังในเรื่องเนื้อหาแล้ว พื้นที่ในพิพิธภัณฑ์ยังถูกคาดหวังเรื่องความปลอดภัย ดัง 

นั้นการเตรียมพื้นที่สื่อสิ่แวดล้อม (narrative environments) และวัตถุที่เหมาะสม ระบบการทำสะอาด 

การเตรียมสื่อนำทางในการชม สิ่งเล็กน้อยเหล่านี้สร้างความปลอดภัยและสนับสนุนการเรียนรู้ของผู้ 

เข้าชม นิทรรศการสำหรับผู้พิการทางสายตาอาจแยกส่วนเป็นพิเศษ ลดการรบกวนจากเสียงผู้เข้าชม 

นิทรรศการทั่วไป แต่อย่างไรก็ดีพิพิธภัณฑ์ควรเตรียมการออกแบบบอกเล่าสำหรับผู้พิการทางสายตา 

และผู้พิการประเภทอื่นปนไปกับนิทรรศการทั่วไปด้วย เพื่อเริ่มเปิดโอกาสให้เกิดความคุ้นชินในการอยู่ 

ร่วมกันในสังคม 

กฎกระทรวงฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2542) ออกตามความใน พ.ร.บ.การฟื้นฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. 2534 และระเบียบคณะกรรมการฟื้นฟู 

สมรรถภาพคนพิการ ว่าด้วยมาตรฐาน อุปกรณ์หรือสิ่งอานวยความสะดวกโดยตรงแก่คนพิการ พ.ศ.2534 

พระราชบัญญัติการฟื้นฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ.2534 มาตรา 4. 

กรมศิลปากร. (2560). ฐานข้อมูลพระเมรุมาศ และองค์ประกอบพระเมรุมาศ. (ออนไลน์). แหล่งที่มา http://phramerumas.finearts.go.th/ 

exhibition7.php วันที่สืบค้น 10 พฤศภาคม 2561. 

พรรษชล ศรีอิสราพร, พัลลภ เมาลานนท์ และเอกชัย เจริญชัยมงคล. ศูนย์เทคโนโลยีทางการศึกษา ส่วนส่งเสริมการผลิตสื่อการศึกษา 

เพื่อคนพิการ สานักปลัดกระทรวงศึกษาธิการ. (2548). 

รายงานการศึกษาสภาพและความต้องการใช้สื่อการศึกษาของนักเรียนตาบอดระดับมัธยมศึกษาตอนต้นในโรงเรียนเรียนร่วมในเขต 

กรุงเทพมหานครและปริมณฑล. (ออนไลน์). แหล่งที่มา www.braille-cet.in.th/Braille-new/content-files/books/_res_full.doc 

วันที่สืบค้น 10 พฤศภาคม 2561. 

33 





Storytelling for the Blind 

Charinee Artachinda 

Fine Arts Department, Ministry of Culture / charinim@gmail.com 

Abstract 

This article encompasses the design and storytelling of exhibition design for visually impaired persons. It aims to serve 

as a source of information for narrative designers, architects and curators to obtain a better understanding regarding the nature 

of sensory abilities of the blind in Thailand. The content can contribute to the development of design as well as the use of 

contents and media for more effective storytelling of exhibitions whose targeted audiences are visually impaired persons. The 

article provides explanations of different physical conditions of vision loss, including experiences between people who were 

born blind and those whose visual impairments come later in life and with a number of social factors considered. This type of 

exhibition requires a special method of design for it has its own specific factors and environmental conditions. With a comprehensive 

basic understanding, narrative designers are able to design mediums and narrative environments that best resonate 

with the target audience’s expectations and behaviors. This article analyzes data from two different sources. The first involves 

the given definitions and the levels of visual impairment. The second source are referenced documents and data obtained from 

an observation of ‘Experience Phra Sumeru: Please Touch Exhibition for People with Visual Impairments’, held as a part of the 

Royal Funeral of King Bhumibol Adulyadej exhibition. Through observation, hypothesis, experimentation and interviews of 

the targeted audience, the article studies the utilization of media in the aspect of education, behavioral science and social science. 

The content is presented into 5 topics: Telling an object’s story through the use of media, Telling stories of a plan, storytelling 

through textures, colors and lighting, storytelling the abstract concepts, and exhibition plan design. The understanding 

in all the 5 topics will help designers achieve new developments of narrative design for visually impaired people in Thailand. 

Keywords: visually impaired, blind, blindness, exhibition, storytelling 

Introduction 

A museum is a learning resource where everyone can 

freely pursue their interests in the desired extents and according 

to their own preferences. The museum space is therefore 

a significant source of knowledge, especially for those who are 

physically or intellectually impaired but are still motivated to 

learn because they have not been included as a part of the 

compulsory education system that allows them to study in a 

regular school. Contents in which curators select to be exhibited 

through various forms of media and presentation become 

important learning resources for these individuals to develop 

themselves and pursue knowledge of their interest and achieve 

the intended level of skills. Such determination to learn causes 

their intention and expectation from the learning experience 

to be rather high. As a result, despite the possible increase of 

cost, museums have to find ways to effectively incorporate 

creative and environmentally conscious approaches to exhibition 

design in order to best facilitate and reinforce their 

learning experience. 

Chapter 1: Types of Visually Impaired Persons and 

their Learning Abilities 

While most people perceive primarily through their 

vision and they rely on visual information as the most important 

means of sensory perception, other physical senses such as 

listening, smelling and touching, are not used to their fullest 

potential. These physical senses 1 are what visually impaired 

persons use to experience and comprehend the environment. 

The blind are able to remember a place from its smell, sounds 

and memory. There are also several types of visual impairment 

apart from complete visual loss. Medical definitions of blindness 

2 encompass individuals who are not able to see or those 

who can see only refractions or partially blinded people who, 

after receiving medical treatments, see obscurely or with 1/10 

visual ability compared to normal people, including those with 

less than 30 degrees of visual field (the total area that a person 

is able to see when the eyes are fixed in one position). Persons 

with visual impairment can be categorized as: 

1. A person with total blindness refers to individuals who 

are completely incapable of seeing anything, or with very limited 

sight including those who cannot use their vision to perform 

tasks such as studying, teaching or participating in everyday life 

activities, consequentially forcing them to use other physical 

senses for learning. 

2. A person with partial blindness refers to visually impaired 

individuals with limited vision compared to a normal 

person, for instance, those who can see only within a very 

limited distance, or those who are able to perceive only a certain 

amount of light. 

The differences between the two types of blindness are 

factors that need to be considered in exhibition design along 

with different background experiences 3 of the target audience, 

which can be categorized into individuals who have past visual 

experiences and those who do not. The explanations can 

be elaborated as follows: 

1.2.1 Blindness from birth: The experience of individuals 

with this type of blindness is attained from imagination 

using other physical senses in combination with audio perception. 

Persons with this kind of visual impairment are unable 

to understand the concept of colors but they can imagine the 

colors in comparison with the things they have the knowledge 

of. For instance, water is blue, cold and refreshing, and as a 

result, the concept of the color blue is memorized as feelings. 

People with visual impairment from birth are not able to 

understand objects, spaces including living spaces beyond 

their physical reach such as the ceiling and roof and often 

experience architecture through the presence of walls and 

other physical boundaries they can touch. It is also difficult 

for people with this type of blindness to comprehend the relationship 

between interior and exterior. However, through 

learning and experiences accumulated with the help of assisting 

tools, individuals who were born with total visual impairment 

are capable of understanding these things. 

1.2.2 People who lose their vision later in life possess 

significantly different perceptive experiences for they are able 

to further their imagination from the experiences they had 

when they were still able to see, which allows them to have a 

good understanding of colors as well as objects and spaces that 

are beyond their physical reach. 

With medical explanations and analyses regarding 

different background experiences of blind persons, a narrative 

is presented through the design of an exhibition that employs 

a more diverse range of media in addition to the use of tactile 

physical objects. Another important factor that should be put 

into consideration is that the blind possess different perceptive 

abilities from a child, which means the learning media does 

not have to contain the same tone of voice used for explaining 

information for kids. 

Chapter 2: Telling an Object’s Story 

“What is this? How does it work?” are the basis of how 

an object’s physical appearance is understood. For instance, 

some blind persons may have background knowledge of 

certain things or living creatures such as an elephant. They 

may be familiar with the animal as a massive creature with 

tusks and a trunk while some have even personally touched a 

real elephant. The fairly large body of the animal may be 

problematic for the blind to imagine what an entire elephant 

looks like. As a result, by being able to touch a model of an 

elephant with their own two hands, the blind are able to have 

a better comprehension about an elephant’s actual physique, 

including the positions of the trunk, tusks and their eyes. In 

the case study of ‘Experience Phra Sumeru: Please Touch 

Exhibition for People with Visual Impairments’, several 

exhibition goers with visual loss are able to learn that several 

animals have eyes on the side of their faces and not in the front 

like a human being. It exemplifies the learning of new 

experiences in addition to the original knowledge one already 

possesses, allowing blind people to develop their imagination 

and understand more about the physical reality of the 

surrounding environment. 

One of the implications obtained from the observation 

and interviews of blind people who attended the exhibition 

was how they learned new knowledge such as the gable roof 

in Thai architecture. The blind experienced the exhibition 

space by touching the displayed objects as they formulated 

simple forms in their imagination, referencing them with 

physical properties such as ‘triangular-shaped wood with 

details of embossed pattern at the center and the tooth-like 

sharp edges on the sides.” By adding audio descriptions related 

to the words they are familiar with such as the gable apex and 

1 

The term ‘visually impaired person’ is officially used to refer to individual of all types of visual impairments. 

2 

The Rehabilitation of Disabled Persons Act, B.E. 2534. Section 4. 

3 

Report on the study on the conditions and demands for educational mediums of visually impaired students in secondary levels of participating schools in Bangkok and Vicinity. Retrieved 10 May 2018. 

35 





utilizing the physical texture of this particular architectural 

element, visitors who are visually impaired are able to imagine 

the gable as a triangular shaped wood with a pattern at the 

center and a gable apex crowned at the top, including how this 

particular architectural element is installed on the roof of an 

ordination hall in a temple. 

The exhibited objects can be categorized as actual 

objects or models. To be able to touch the actual object allows 

the blind to understand the story behind it as well as the 

excitement that helps one remember the experience. Visitors 

are asked to wear acid-free gloves to protect the objects from 

being damaged by human sweat. However, by wearing a glove, 

they are unable to feel the actual texture of the object. Another 

approach is the use of a smaller object with the same material 

as the authentic object for exhibition goers to touch with their 

bare hands before touching the actual object while wearing 

gloves. The displayed objects should be strong and securely 

installed on the exhibition stand with the size that is big enough 

for one to touch and feel the texture as well as for one to walk 

around. 

Models should be made of durable materials with no 

sharp edges, for instance, cast steel, which may contain fewer 

details but is stronger and easier to hold and handle while 

resin, plaster concrete or painted wood may render more 

colorful results. However, the models and exhibition are 

required to have a high level of safety with no dust or debris 

that can potentially harm visitors with nearsightedness who 

may inhale toxic debris and chemicals. Alternatively, scent is 

a physical sense that can help a story to be communicated in 

the most emotional and deepest levels. If smells are used to 

help communicate a story, the medium should be displayed 

separately in order for viewers with visual impairments to pick 

up the objects and smell them at their own preference. 

What is mandatory is the hygiene of the exhibited 

objects, including the exhibition stands, handles and other 

tools needed for an organization of an exhibition for visually 

impaired audiences. Everything has to be sanitized using alcohol 

and is able to withstand constant cleaning with no inaccessible 

corners. The material of the signs with embossed 

braille text should be a thin steel plate while sharp corners 

must be made blunt or entirely covered with rubber. 

Visually impaired persons touch and feel objects softly 

and attentively. There is no harsh force exerted on the objects. 

The viewing experience often begins with the braille text sign 

before they gradually move their hands to the platform stands 

where the objects are displayed. The touching process usually 

starts with the base and goes up to the entire object before it 

moves down again to the bottom part. The storytelling can be 

done from the braille text describing an object in bottom-up 

order. For instance, the description of a gable roof, which reads, 

‘gable roof: the triangle-shaped roof of a built structure.” Once 

the viewers thoroughly touch the model, additional narration 

is brought in whether it is by recorded audio or by an exhibition 

staff, for example: “A house comprises of a floor with columns 

at 4 corners. The roof structure resting on the columns is 

triangular-shaped gable roof.” 

Chapter 3: Telling Stories of a Plan 

The blind are completely capable of understanding the 

rationale behind a floor plan and tend to be able to remember 

the details to a great extent. The presentation often uses a 

two-dimensional medium with embossed texture to render a 

more palpable touch, which can be achieved by superimposed 

layers of thin material sheets or embossed details of the design 

including 3D printing technology. Sharp edges must be eliminated 

for the blind’s viewing experience relies primarily on 

touching. The design can be executed through the use of thin, 

embossed lines (with the lines bearing similar details as Braille 

letters). The difference in textures can help communicate the 

story, especially when presented in combination with the braille 

text description. Most importantly, the width of the model 

must not be wider than the reach of a human’s arm range and 

the orientation must be in accordance with the actual plan of 

the building. 

To explain the story using a plan such as the floor plan 

of the Royal Crematorium, the presentation begins with the 

perimeter of Sanam Luang where the structure is located in. 

The braille text provides information about the surrounding 

structures to create an understanding of the overall direction, 

for instance, the location of Thammasat University at the 

bottom and Grand Palace on the right. The description in 

braille leads visitors to feel the plan, which starts off with the 

main entrance (visitors had personally experienced the space 

since they had just walked pass the actual main entrance). 

Voiceover is incorporated to help explain the current position 

visitors are in the plan including the adjacent structures and 

other things they walk pass as they enter the exhibition ground. 

The explanation follows the same structure, which begins by 

describing the objects in the front, and then on the left and 

right side. 

Following are excerpts from the audio descriptions 

narrating stories and meanings behind the program and different 

structures inside the Ceremonial Ground at ‘Experience 

Phra Sumeru: Please Touch Exhibition for People with Visual 

Impairments’. 4 

The Royal Crematorium at Sanam Luang 

The south of Sanam Luang is where the structure of the Royal 

Crematorium and other built structures of the Royal Cremation 

of His Majesty King Bhumibol Adulyadej are located in. The 

plan of the Sanam Luang Ceremonial Ground is rectangle in 

shape with the main entrance located to the north and the multiple-lane 

roadway at the front used as the main road for the 

processions of honour in the Royal Cremation Ceremony. 

When standing on the road and facing the ceremonial ground, 

the left side is the “Royal Pavilions”, which is the place for the 

King and members of Thai Royal Family… 

On the right side is the exhibition demonstrating the late King’s 

Royal agricultural projects such as… 

When walking pass the Royal Pavilions and the exhibition 

ground demonstrating the late King’s Royal agricultural projects 

on the left, one enters the ceremonial ground whose boundary 

is indicated by Ratchawat (Enclosure fences) and the structures 

locating along the fence lines on all four directions of the ceremonial 

ground, such as Thab Kaset (Government Officials’ 

Pavilions), which contains structural details of…. 

Further inside the ceremonial ground, at the center of the plan, 

is the Royal Crematorium, which comprises nine spire-roofed 

pavilions… 

The Ceremonial Ground takes up the total space of 19.7 acres 

or two-thirds of Sanam Luang, which is considered to be the 

largest ceremonial ground used for a Royal Funeral in the Rattanakosin 

Era. 

Chapter 4: Telling Stories through Textures, Colors 

and Light 

People with all types of visual impairments are interested 

in colors and materials. When a blind person touches a displayed 

object, one of the questions he or she often asks is ‘what 

color is it?’ and ‘what is it made from?’. As a result, the exhibition 

design that is able to accentuate the communicated 

meanings through colors and materials may also use different 

textures to create a more diversified and comprehensive 

experience. An observation from the ‘Experience Phra Sumeru: 

Please Touch Exhibition for People with Visual Impairments’ 

is the visually impaired visitors’ ability to differentiate the 

textures of transparent and painted acrylic sheets, including 

the distinction between various types of fabric. The use of light 

and colors in storytelling is crucial for partially blinded visitors 

for the realistic use of colors and light can contribute to people’s 

learning experience, especially for those who are able to see 

colors within a short distance. The design of light and colors 

of the environment such as the simulated shades of trees, 

different levels of opacity, the flickering effects of light and 

colors, are utilized in combination with audio media, allowing 

the visually impaired to better receive the communicated 

messages. 

Chapter 5: Telling Abstract Stories 

Abstract concepts such as ‘grandness’ require the use 

of a narrative environment as a key storytelling tool. For instance, 

the storytelling approach that combines the use of an 

exhibited object to comparative narratives in ‘Experience Phra 

Sumeru: Please Touch Exhibition for People with Visual 

Impairments’ can be seen from the presentation of a ‘Garuda’ 

as a tool to communicate the ‘scale’ of the Royal Crematorium 

in the physical sense. 

Visitors experience the exhibition by feeling the small 

version of the Garuda sculpture as an audio description 

explains the Garuda as the king of birds with the half bird-half 

human body. The blind are able to touch the entire model of 

the creature from the wings, mouth, feathered body, human 

legs and bird tail. After all the basic information about Garuda 

is provided, visitors are led to feel the actual sculpture on 

display. Due to the massive size of the actual sculpture, visitors 

4 

Fine Arts Department. (2017). Database of the Royal Crematorium and accessories. Retrieved 10 May 2018. Source: http://phramerumas.finearts.go.th/exhibition7.php 

36 37 









are able to touch only the legs, waist and the tip of the wings 

of the Garuda as they learn about the scale of the sculpture 

created as an ornamental element of the Royal Crematorium. 

The experience is complemented with additional explanation 

that there are ten other sculptures used as the base of the 

Royal Crematorium. With the knowledge about the ‘Garuda’ 

explained and the physical features experienced, combined 

with the previous experience of having touched the model of 

the Royal Crematorium, the visually impaired audiences are 

able to imagine and realize the spectacular scale of the crematorium’s 

actual structure. 

impaired audiences may be held in a separate section to reduce 

disturbing noises from viewers of the regular exhibition space. 

Nevertheless, every museum should carefully prepare the 

storytelling method for the blind audience and visitors with 

other types of handicaps to encourage awareness of and respect 

for diversity among members of the society. 

Bibliography 

Ministerial Regulation No.4 (B.E. 2542) issued under The Rehabilitation of Disabled Persons Act, B.E. 2534. Section 4. and 

the rules of the Commission of Rehabilitation of Disabled Persons regarding the standard of assisting tools and 

facilities for disabled persons. B.E. 2534 

The Rehabilitation of Disabled Persons Act, B.E. 2534. Section 4. 

Fine Arts Department. (2017). Database of the Royal Crematorium and accessories. Retrieved 10 May 2018. Source: http:// 

phramerumas.finearts.go.th/exhibition7.php 

Chapter 6: Exhibition Plan Design 

The display of objects and mediums can be done in 

linear and non-linear narratives. The circulation is designed 

for visually impaired visitors who usually come in groups such 

as field trips organized by the Thailand Association of the Blind 

or School for the Blind, which leads the exhibition space to 

accommodate tens of visitors at a time including a minimum 

of one chaperone for each group. The one directional circulation 

and non-linear narrative are two of the most suitable 

approaches for they allow visitors to experience the exhibition 

from any part of the circulation and to complete the cycle 

without the need to have only one specific starting point. 

Direction signs are pivotal such as the use of horizontal panels 

such as walls, in which most visually impaired persons are 

familiar with, allowing them to walk in the designed circulation 

with greater confidence instead of using solely floor symbols. 

The railing system can be designed to cover the entire exhibition 

with low-relief symbols on different parts of the railing and 

other exhibition spaces while the other facilities should follow 

the standard of environmental design for the handicapped. 

Passachon Sriissaraporn, Pallop Maolanon and Ekachai Charoenchaimongkol. Center for Educational Technology. Production 

of Educational Media for Disabled Person Promotion Unit. Office of the Permanent Secretary For Education (2005) 

Report on the study on the conditions and demands for educational mediums of visually impaired students in secondary levels 

of participating schools in Bangkok and Vicinity. (Online). Source: www.braille-cet.in.th/Braille-new/content-files/ 

books/_res_full.doc. Retrieved 10 May 2018. 

An Exhibition Space: Expectations and Preparation 

Museum management for visually impaired individuals 

serve not only as a resource of knowledge but also as a 

significant support in opening public spaces to be handicapped 

friendly and accessible and providing them the equal right to 

learn and attain a better quality of life. In addition to the contents, 

a museum space is expected to provide visitors not only 

the learning experience but also safety through creative and 

efficient preparation of space, narrative environments and 

appropriate use of exhibition objects including a suitable 

cleaning system and assisting tools. An exhibition for visually 

38 39 









ภาพฉายพัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถวการค้า 

เมืองท่าทะเลอันดามันและคาบสมุทรมลายู 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์ 

นักศึกษาระดับปริญญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / pa_patm@hotmail.com 

ดร.เกรียงไกร เกิดศิริ 

อาจารย์ประจภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / arch.su.kreangkrai@gmail.com 


การศึกษาเรื่อง “ภาพฉายพัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถว 

การค้าเมืองท่าทะเลอันดามันและคาบสมุทรมลายู” เป็นการศึกษา 

ภายใต้กรอบความคิดเรื่อง “รูปแบบทางสถาปัตยกรรม (Typology)” 

วัตถุประสงค์ของบทความมุ่งเน้นศึกษารูปแบบขององค์ประกอบ 

ทางสถาปัตยกรรมที่ปรากฏบนรูปด้านหน้าห้องแถวเมืองท่าว่ามี 

พัฒนาการเป็นอย่างไร โดยขอบเขตพื้นที่ศึกษาในเมืองท่าทะเล 

อันดามันและคาบสมุทรมลายูประกอบด้วย เมืองกันตัง เมืองภูเก็ต 

เมืองตะกั่วป่า ประเทศไทย และเมืองจอร์ททาว์น ปีนัง ประเทศ 

มาเลเซีย งานวิจัยประกอบด้วย การศึกษาข้อมูลเอกสารและลง 

ภาคสนามสำรวจรังวัด เพื่อศึกษาลักษณะกายภาพของพื้นที ่และ 

รูปแบบ ร่วมกับข้อมูลจากการสังเกต ถ่ายภาพ และสัมภาษณ์เพื่อ 

นำมาศึกษาวิเคราะห์ด้วยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ พบว่าพัฒนาการรูป 

ด้านหน้าห้องแถวเมืองท่าแบ่งออกเป็น 7 ระยะคือ 1) The 1 st 

localized style 2) The 2 nd localized style 3) The 1 st eclectic 

style 4) The 2 nd eclectic style 5) The 3 rd eclectic style 6) Art 

deco style 7) Early modern style 

คสคัญ : รูปด้านหน้าห้องแถว เมืองท่า คาบสมุทรมลายู 

1 

ธิดา สาระยา. (2554 ).“ประวัติมหาสมุทรอินเดีย” กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์เมืองโบราณ, 462. 

2 

40 Wheatley, Paul. (1961) “The Golden Khersonese : Studies in the Historical Geography of the Malay Peninsula before A.D. 1500.” Kuala Lumpur: University of Malaya Press. 41 

ภูมิหลัง 

ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นที่รู้จักเนื่องด้วยเป็น 

ภูมิภาคบนเส้นทางการค้าทางทะเลจากอินเดียไปจีนมาช้านาน 

ผ่านการรับรู้ของตะวันตกว่า “อินโดจีน” จากทะเลโคโลมันเดลของ 

อินเดียมายังทะเลอันดามันของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 

จนถึงช่องแคบมะละกาบริเวณคาบสมุทรมลายูที่ซึ่งเป็นจุดเปลี่ยน 

ของลมมรสุม ผลิตผลจากการจอดพักเรือเพื่อรอลมมรสุมนี้ทำให้ 

เกิดชุมชน ภายใต้ระบบการค้าในท้องถิ่น เริ่มต้นจากการแลก 

เปลี่ยนสินค้าซึ่งผลิตได้เองในท้องถิ่นกับสินค้าภายนอกเพื่อนำมา 

ใช้ในพิธีกรรมหรือเก็บสะสมเป็นสมบัติของตระกูล ระบบการค้าใน 

ลักษณะนี้ก่อให้เกิดความเป็นศูนย์กลาง ซึ่งศูนย์กลางสำคัญ 

ประกอบด้วยการเป็นผู้ผลิต ผู้ส่งออกและผู้ขายอยู่ในตัวเอง 

ศูนย์กลางบางแห่งอยู่ในทำเลที่ดีก็จะพัฒนาเป็นเมืองท่าการค้า 

(Entrepot หรือ Port town) และเป็นคลังสินค้า (Emporium) (ธิดา. 

2011 : 462) 1 โดยเมืองท่าสำคัญที่ถูกอ้างถึงบนพื้นที่คาบสมุทร 

ภาคใต้ของไทยและคาบสมุทรมลายู ได้แก่ เมืองมะละกา เมือง 

สิงคโปร์เมืองปีนัง เมืองปัตตานีเมืองสงขลา เมืองกันตัง เมืองถลาง 

เมืองตะกั่วป่า เป็นต้น เมืองท่าเหล่านี้ผูกโยงกันเป็นเครือข่ายติดต่อ 

ระหว่างกันผ่าน “เส้นทางเดินเรือคาบสมุทร” รวมถึงการเดินทาง 

โดยใช้ แพ เกวียน ม้า ช้าง และสัตว์พาหนะอื่น ๆ ดังที่ Wheatly 

Paul ประมวล 11 เส้นทางที่ใช้กันในอดีตจนถึงปัจจุบัน ยกตัวอย่าง 

เช่น เส้นทางข้ามคอคอดกระ, เส้นทางแม่น้ำตะกั่วป่า, เส้นทาง 

แม่น้ำตรัง, เส้นทางเคดะห์-ปัตตานี, เส้นทางกลันตัน-มะละกา 

เป็นต้น (Wheatly. 1961) 2 สะท้อนภาพการเติบโตของเมืองท่าบน 

คาบสมุทรทั้งตอนบนและตอนล่างอันสัมพันธ์กับการติดต่อค้าขาย 

อย่างต่อเนื่อง 









นอกจากปัจจัยทางภูมิศาสตร์ที่กำหนดตำแหน่งการเกิดเมืองท่าแล้ว ความอุดมสมบูรณ์ของ 

ทรัพยากรยิ่งทำให้ชัยภูมิของคาบสมุทรภาคใต้และคาบสมุทรมลายูเป็นที่หมายปองของบรรดา 

ผู้ประกอบการค้าบนเส้นทางสายมหาสมุทร ทั้งจีน สยาม และชาติตะวันตกนานาประเทศที่สับเปลี่ยน 

หมุนเวียนเข้ามามีอิทธิพลเหนือพื้นที่ดังกล่าว นับตั้งแต่โปรตุเกส ฮอลันดา และท้ายสุด คือ อังกฤษ 

ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่สืบทอดวัฒนธรรม และประจักษ์หลักฐานทางวัฒนธรรม และความสัมพันธ์ดังกล่าว 

มาอยู่จนกระทั่งปัจจุบัน ดังภาพสะท้อนผ่าน “สถาปัตยกรรมประเภทห้องแถวการค้า” ในเมืองท่าต่างๆ 

วรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง 

ในสารานุกรมสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นโลก (Encyclopedia of Vernacular Architecture) โดย 

Paul Oliver เสนอว่า การก่อตัวของ “ห้องแถวการค้า (Shop House)” เกิดจากความต้องการเรื ่อง 

ประโยชน์ใช้สอยเป็นสำคัญ 3 (Paul Oliver, 1998: 21) สอดคล้องกับงานเขียนของ Julian Davison 

ที่ให้คำอธิบายสถาปัตยกรรมประเภทห้องแถวว่า ทำหน้าที่รองรับการพาณิชย์และพักอาศัยอยู่ภายใน 

อาคารหลังเดียวกัน โดยมากมักจะพบห้องแถวปลูกสร้างอยู่ริมถนนเพื่อสะดวกในการค้าขาย ทั้งนี้ 

เจ้าของบ้านจะทำการค้า หรือธุรกิจอยู่ในพื้นที่ชั้นล่างตัวอาคารด้านหน้า ในขณะที่ครอบครัวจะอยู่ 

อาศัยในตัวอาคารด้านหลัง และพื้นที่ชั้นสองของห้องแถว 4 

ประกอบกับเมื่อพิจารณาในเรื่อง “รูปทรง(Form)” และ “รูปด้านหน้า(Facade)” ของห้องแถว 

ทั้ง Julian Davison และ Tan Yeow Wooi ให้คำจำกัดความไปในทิศทางเดียวกันว่า ลักษณะอาคาร 

สูง 2-3 ชั้น หน้าแคบแต่ลึกยาว ผนังด้านหน้าอาคารชั้นล่างถูกถอยล่นจากแนวถนน ในขณะที่แนว 

ผนังชั้นบนอ้างอิงกับขอบถนนยื่นคลุมพื้นที่เฉลียงด้านหน้าโดยถ่ายน้ำหนักผนังชั้นบนลงสู่เสา และใน 

หนึ่งช่วงแถว (Block) ผนังกั้นระหว่างคูหาจะถูกใช้ร่วมกัน (Shared party walls) ด้วยห้องแถวสร้าง 

ต่อเนื่องเรียงเป็นแนวยาวตลอดถนนจึงทำให้พื้นที่เฉลียงด้านหน้าของห้องแถวสามารถใช้เป็น “ทาง 

เดินในร่ม (Covered walkway)” หรือที่เรียกว่า “หง่อคากี่ (Five-foot way)” ซึ่งผู้บุคคลทั่วไปใช้สัญจร 

ไปมาหลบแดดและฝนได้ ส่วนโครงสร้างและวัสดุพื้นฐานที่ใช้ก่อสร้างห้องแถว คือ ไม้และอิฐ 5 

ทั้งนี ้รูปแบบของห้องแถวอันเป็นเอกลักษณ์ถือกำเนิดขึ้นจากสัมภาระทางวัฒนธรรมของ 

คนจีนที่ย้ายถิ่นจากประเทศจีนไปตั้งถิ่นฐานนอกประเทศ ในสารานุกรมสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นโลก (Paul 

Oliver. 1998: 657) ยังให้ข้อมูลว่าห้องแถว เกิดขึ้นภายใต้อิทธิพลจีนโดยเริ่มสร้างขึ้นในพื้นที่คาบสมุทร 

มลายู และมีพัฒนาการอย่างต่อเนื่องจนเป็นเอกลักษณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมืองท่าต่าง ๆ รุ่งเรืองขึ้น 

จากการถูกกำหนดให้เป็นสถานีการค้า แหล่งรวบรวมสินค้า แหล่งแลกเปลี่ยนสินค้า ตลอดจนแหล่ง 

รวมรวมเครื่องอุปโภค-บริโภคที่จำเป็นสำหรับการเดินทาง 6 โดยเฉพาะการเข้ามามีอิทธิพลภายใต้ 

เครือจักรภพอังกฤษ (บริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษ) ผ่านการสถาปนาดินแดนอาณานิคม 

ช่องแคบ (Strait Settlement) เมื่อปีพ.ศ.2329 ประกอบด้วย เมืองปีนัง เมืองสิงคโปร์และเมืองมะละกา 

โดยมีสถานีการค้าใหญ่ตั้งอยู่ที่ “เมืองจอร์จทาวน์เกาะปีนัง” ทำให้เมืองท่าต่างๆ ในคาบสมุทรมลายู 

เติบโตมากยิ่งขึ้น และเริ่มต้นปลูกสร้างห้องแถวควบคู่กับการพัฒนาเมืองตั้งแต่ปลายคริสต์ศตวรรษ 

ที่ 18 เป็นต้นมา 

ในระยะเวลาเดียวกันนั้นเมืองท่าคาบสมุทรภาคใต้ของประเทศไทยก็เติบโตและพัฒนาควบคู่ 

กัน สัมพันธ์ผ่านการติดต่อค้าขายทางทะเล ดังจะเห็นได้จากห้องแถวที่ปรากฏในเมืองท่าต่าง ๆ ได้แก่ 

เมืองปัตตานี เมืองสงขลา เมืองนครศรีธรรมราช เมืองกันตัง เมืองภูเก็ต และเมืองตะกั่วป่า ทั้งนี้พบ 

การศึกษาเรื่องห้องแถวในพื ้นที่ดังกล่าวหลายชิ้น เช่น วสันต์ ชีวะสาธน์ เสนอในรายงานวิจัยว่า 

สถาปัตยกรรมประเภทตึกแถวในเมืองปัตตานีได้รับอิทธิพลจีน ในภาพรวมลำดับให้เห็นพัฒนาการ 

ของรูปแบบทางสถาปัตยกรรมผ่านมุมมองทางประวัติศาสตร์7 (วสันต์.2529) เช่นเดียวกับการศึกษา 

ลักษณะสถาปัตยกรรมแบบจีน-ปอร์ตุเกส ในเขตเมืองนครศรีธรรมราชของ อุดม หนูทองและมโน 

พิสุทธิรัตนานนท์(อุดม, มโน.2543) เน้นการศึกษาสถาปัตยกรรมในเชิงประวัติศาสตร์พร้อมยกตัวอย่าง 

กรณีศึกษาในการวิเคราะห์8 ส่วนการทบทวนวรรณกรรมที่ศึกษาในย่านเมืองเก่าสงขลา พบการศึกษา 

เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่น วัฒนธรรม กายภาพเมืองเป็นส่วนใหญ่ในการศึกษารายละเอียดทาง 

สถาปัตยกรรมประเภทตึกแถว สุภาวดีเชื้อพราหมณ์ให้ข้อเสนอว่า ตึกแถวเมืองเก่าสงขลามีภาพลักษณ์ 

ของวัฒนธรรมจีนที่เด่นชัดด้วยวิถีชีวิตของผู้คนถ่ายทอดสู่รูปแบบสถาปัตยกรรมซึ่งยอมรับและผสมผสาน 

สื่อแสดงผ่านพัฒนาการของตึกแถวที่พบทั้ง จีนผสมไทย จีนผสมฝรั่ง และแบบสมัยใหม่9 (สุภาวดี. 

2546) และการศึกษาที่แสดงให้เห็นความเชื่อมโยงในภาพรวม ผ่านงานวิจัยของ ธนรัชต์ ถาวรโรจน์ 

เสนอว่าการก่อรูปของสถาปัตยกรรมตึกแถวในเมืองท่าชายฝั่งทะเลตะวันออกของคาบสมุทรภาคใต้ 

ประเทศไทยว่า ปัจจัยสำคัญเกิดจากลักษณะเด่นทางภูมิศาสตร์และการอพยพ (immigration) เข้ามา 

ของชาวจีนโดยพัฒนาการของตึกแถวเป็นแบบจีนดั้งเดิม แบบจีนผสมพื้นถิ่นภาคใต้และแบบจีนผสม 

ตะวันตก 10 (ธนรัชต์.2547) 

จากการทบทวนวรรณกรรมแสดงให้เห็นว่าการศึกษาเรื่องสถาปัตยกรรมประเภทห้องแถวการค้า 

ในเมืองท่าชายฝั่งทะเลตะวันออกของคาบสมุทรภาคใต้ประเทศไทย มีการศึกษาวิจัยและได้องค์ความรู้ 

เพื่อสร้างคำอธิบายพัฒนาการของห้องแถวแล้ว แต่ทว่าหากพิจารณาองค์ความรู้เรื่องห้องแถวใน 

เมืองท่าชายฝั่งทะเลตะวันตกของคาบสมุทรภาคใต้ประเทศไทยพบว่ายังขาดการศึกษาและการสร้าง 

คำอธิบาย 

คถามการวิจัย 

เพื่อสร้างคำอธิบายและทำความเข้าใจถึงพัฒนาการของรูปด้านหน้าห้องแถวในเมืองท่าชายฝั่ง 

ทะเลตะวันตกของคาบสมุทรภาคใต้ประเทศไทยหรือที่รู้จักกันในชื่อ “ทะเลอันดามัน (Andaman sea)” 

จำเป็นต้องศึกษาเทียบเคียงเชื่อมโยงกับเมืองปีนังอันเป็นสถานีการค้าหลักของดินแดนอาณานิคม 

ช่องแคบ (Strait Settlement) ซึ่งในอดีตเปรียบเสมือนแสงเทียนแห่งคาบสมุทรมลายู ส่องสว่างเชื้อ 

เชิญให้เหล่าบรรดาพ่อค้าทางทะเลเข้าไปร่วมประกอบธุรกิจด้วย 

ดังนั้นการศึกษาเรื่อง “ภาพฉายพัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถวการค้าเมืองท่าทะเลอันดามัน 

และคาบสมุทรมลายู” 11 มุ่งศึกษาผ่านห้องแถวภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์เมืองท่าประกอบด้วย เมือง 

ตะกั่วป่า จังหวัดพังงา, เมืองถลาง จังหวัดภูเก็ต และเมืองกันตัง จังหวัดตรัง ฝั่งทะเลอันดามัน 

ประเทศไทย และเมืองจอร์ททาวน์ เกาะปีนัง ในคาบสมุทรมลายู โดยมีคำถามวิจัยว่า พัฒนาการของ 

รูปด้านหน้าห้องแถวการค้าในเมืองท่าฝั่งทะเลอันดามัน-คาบสมุทรมลายูเป็นอย่างไร? 

ภาพที่ 1 : แสดงตแหน่งเมืองท่าทะเลในอันดามันและคาบสมุทรมลายูอันเป็นพื้นที่ศึกษา 

Image 1 : Ilustration study area: positions of Four port towns in the Andaman Sea-Malay Peninsula 

3 

Paul Oliver. (1998). “Encyclopedia of Vernacular Architecture Volume 1”. Cambridge: Cambridge University. 21. 

4 

Julian Davison. (2010). “Singapore Shophouse”. Singapore: Talisman Publishing. 14. 

5 

Tan Yeow Wooi. (2015). “Penang Shophouses”. Penang: Phoenix Press. 1. 

6 

Paul Oliver. (1998). “Encyclopedia of Vernacular Architecture Volume 1”. Cambridge: Cambridge University. 657. 

7 

วสันต์ ชีวะสาธน์.(2529). “รายงานการวิจัยสถาปัตยกรรมจีนในเมืองปัตตานี”. สงขลา: ทุนวิจัยจากมูลนิธิ เจมส์ ทอมป์สัน ประจาปีการศึกษา 2528-2529, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. 

8 

อุดม หนูทองและมโน พิสุทธิรัตนานนท์. (2543). “สถาปัตยกรรมแบบจีน-ปอร์ตุเกส ในเขตเมืองนครศรีธรรมราช” วารสารมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ 1 (มกราคม-เมษายน 2543). 85-114. 

9 

สุภาวดี เชื้อพราหมณ์. (2546). “ตึกแถว: ผลผลิตทางกายภาพและวัฒนธรรมในชุมชนเมืองเก่าจังหวัดสงขลา”. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

10 

ธนรัชต์ ถาวรโรจน์. (2547). “การศึกษาตึกแถวบริเวณย่านการค้าเก่าในเมืองท่าชายฝั่งทะเลตะวันออกของคาบสมุทรภาคใต้ ประเทศไทย”. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย 

มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

11 

This article is a part of the thesis. “Shop House in Indian Ocean’s Port Town in South East Asia” by Pat Wongpradit under funding “The Royal Golden Jubilee (RGJ) Ph.D. Programme 18th”. Thailand Research Fund (TRF)

ระเบียบวิธีวิจัย 

ระเบียบวิธีวิจัยประกอบด้วย การศึกษาข้อมูลเอกสารและลงภาคสนามสำรวจรังวัด เพื่อ 

ศึกษาลักษณะกายภาพของพื้นที่และรูปแบบ ร่วมกับข้อมูลจากการสังเกต ถ่ายภาพ และสัมภาษณ์ 

เพื่อนำมาศึกษาวิเคราะห์ด้วยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ 

ในขั้นตอนการเก็บข้อมูลภาคสนาม เริ่มต้นการจัดทำแผนที่จากภาพถ่ายดาวเทียมเพื่อดำเนิน 

การสำรวจอย่างเร็ว (Rapid Survey) ด้วยการถ่ายภาพและวิธีการสังเกต เพื่อเก็บรวบรวมรูปแบบทาง 

สถาปัตยกรรมของห้องแถวทั้งหมด จากนั้นนำมาคัดสรรห้องแถวที่มีรูปด้านหน้าของอาคาร (Front 

Façade) ที่แตกต่างกันเพื่อคัดสรรเป็นกรณีศึกษาสำหรับขั้นตอนการสำรวจรังวัดรูปด้านหน้าของ 

อาคาร และเมื่อได้ “ตัวแทน (Represent)” ของรูปแบบทางสถาปัตยกรรมห้องแถวที่เป็น “ตัวแบบที่ 

หาได้ยาก (Rarity)” จึงวางแผนประสานงานกับเจ้าของห้องแถวที่เป็น “กรณีศึกษาคัดสรร (Selected 

Case studies)” เพื่อขอสำรวจรังวัดรูปด้านหน้าอาคาร รวมทั้งสัมภาษณ์ข้อมูล 

ผลการวิจัย 

จากการทบทวนวรรณกรรมในประเด็นการศึกษาเรื่องสถาปัตยกรรมประเภทห้องแถวในเมือง 

ท่าชายฝั่งทะเลอันดามันของไทย พบการศึกษาในเมืองถลาง จังหวัดภูเก็ต เรื่อง “โครงการศึกษาความ 

เป็นไปได้ในการปรับปรุงย่านเมืองเก่าในถนนบางสายให้มีสภาพแวดล้อมที่สวยงาม” (คณะ 

สถาปัตยกรรมศาสตร์สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. 2540.) ซึ่งมีข้อเสนอ 

ในการปรับปรุงย่านเมืองเก่ารวมถึงอธิบายมิติทางประวัติศาสตร์เมือง เช่น โครงสร้างพื้นฐาน สภาพ 

เศรษฐกิจและสังคม รวมทั้งการจัดทำแบบอาคารบางหลังในพื้นที่ นับเป็นการศึกษาในทาง 

สถาปัตยกรรมที่ศึกษาลงรายละเอียดมากที่สุดเท่าที่มีมา (คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบัน 

เทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง, 2540) นำเสนอพัฒนาการทางสถาปัตยกรรมเพียง 

แบบจีน แบบนีโอคลาสสิก แบบอาร์คเดโค่ และแบบสมัยใหม่12 นอกจากนี้ยังมีการศึกษาของยงธนิศร์ 

พิมลเสถียร (2552: 14) “เรียนรู้สถาปัตยกรรมในเมืองเก่าภูเก็ต” ได้จำแนกรูปแบบห้องแถวออกเป็น 

4 ยุค คือ 1) พ.ศ. 2411-2443 เป็นช่วงการเริ่มพัฒนาเมือง รูปแบบตึกแถวจึงเป็นไปตามวัฒนธรรม 

ของผู้อาศัยชาวจีนเป็นหลัก 2) พ.ศ. 2444-2474 เป็นช่วงที่การค้าขายแร่ดีบุกเฟื่องฟู ขณะเดียวกัน 

อังกฤษก็เข้ามาปกครองปีนังและสิงคโปร์และได้ก่อสร้างสถาปัตยกรรมในรูปแบบที่เป็นที่นิยมซึ่งนับ 

ได้ว่าเป็นช่วงของการผสมผสานรูปแบบสถาปัตยกรรมเอเชียกับยุโรป 3) พ.ศ. 2475-2499 เป็นช่วง 

หลังเปลี่ยนแปลงการปกครองที่เกิดขึ้นพร้อมกับการเข้ามาของสถาปัตยกรรมแบบสมัยใหม่หรือโม 

เดิร์น รวมทั้งการก่อสร้างแบบคอนกรีตเสริมเหล็ก ห้องแถวได้เปลี่ยนรูปแบบหน้าต่างเป็นทรงเรขาคณิต 

และ 4) หลัง พ.ศ. 2499 เป็นต้นมา 13 จะเห็นว่าได้ให้ภาพพัฒนาการของห้องแถวแบ่งเป็นช่วงเวลา 

ซึ่งสอดคล้องกับประวัติศาสตร์แต่ก็เป็นเพียงข้อเสนอผ่านการศึกษาในเรื่องรูปด้านหน้าห้องแถวอันเป็น 

เค้าโครงต่อยอดให้กับการศึกษาของพัฒนพล สิทธิโชคและเกรียงไกร เกิดศิริ ซึ่งเป็น “คนใน”พื้นที่ 

ทำการศึกษาเรื่อง “ความหลากหลายของรูปด้านตึกแถวในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์เมืองเก่าภูเก็ต” 

ข้อเสนอประกอบด้วยเนื้อหา 2 ส่วนว่าด้วยประวัติศาสตร์เมืองเก่าและแบบแผนทางสถาปัตยกรรม 

ในการศึกษานี้ เป็นการมองผ่านความเป็นพหุวัฒนธรรมของคนในท้องที่ผสานกับความหลากหลาย 

ที่ปรากฏบนรูปด้านหน้าห้องแถว โดยเสนอพัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถว (Shophouse Facade) 

แบ่งออกเป็น 6 รูปแบบ คือ “ห้องแถวแบบท้องถิ่น ระยะที่1 (Local Style Type I)”“ห้องแถวแบบท้องถิ่น 

ระยะที่2 (Local Style Type II)” “ห้องแถวแบบสรรค์ผสาน แบบที่1(Eclectic Style Type I)” “ห้องแถว 

แบบสรรค์ผสาน แบบที่ 2 (Eclectic Style Type II)” “ห้องแถวแบบสมัยใหม่ (Modern Style)” 

และ“ห้องแถวรูปแบบใหม่(Contemporary Style)” 14 จะเห็นว่าในการศึกษาดังกล่าวนี้จำแนกรูปแบบ 

ห้องแถวไว้โดยละเอียด ดังนั้นในการศึกษาชิ้นนี้จะใช้ผลการศึกษาของพัฒนพลและเกรียงไกร 

เป็นแนวทาง 

Local Style I Local Style II Eclectic Style I Eclectic Style II Early Western Style 

ภาพที่ 2 : แสดงพัฒนาการรูปแบบตึกแถวเมืองถลาง จังหวัดภูเก็ต 

Image 2 : Ilustration the Thalong shophouse development in Phuket province. 

[Local Style Type I] 

[Local Style Type II] 

[Eclectic Style Type I] 

[Eclectic Style Type II] 

[Early Modern Style] 

[Modern Style] 

ภาพที่ 3 : แสดงตแหน่งตึกแถวรูปแบบต่าง ๆ ในเมืองถลาง จังหวัดภูเก็ต 

Image 3 : Ilustration the locations of Thalang shophouse typology in Phuket province. 

12 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. (2540). “รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการศึกษาความเป็นไปได้ในการปรับปรุงย่านเมืองเก่าในถนนบางสายให้มีสภาพแวดล้อมที่สวยงาม”. กรุงเทพ 

: สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. 

13 

ยงธนิศร์ พิมลเสถียร. (2552). “เรียนรู้สถาปัตยกรรมในเมืองเก่าภูเก็ต” ใน วารสารบ้านและเมืองเพื่อการพัฒนาบ้านและเมือง การเคหะแห่งชาติ 2, (เมษายน-มิถุนายน). 13-17. 

14 

พัฒนพล สิทธิโชคและเกรียงไกร เกิดศิริ. (2559). “ความหลากหลายของรูปด้านตึกแถวในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์เมืองเก่าภูเก็ต” ในการประชุมวิชาการวิจัย-สร้างสรรค์: สรรพศาสตร์ทางสถาปัตยกรรม “ระดับชาติ”และ”ระดับ 

นานาชาติ”. สถาปัตย์ปาฐะประจาปี พ.ศ.2559. สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นและสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรม. ณ.ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (เอกสารออนไลน์). 

45 





“ย่านประวัติศาสตร์ทับเที่ยงจังหวัดตรัง” 15 (ปัทม์ 2557: 366-371) โดยศึกษาห้องแถวในบริบท 

ที่สัมพันธ์กับการ “ประเมินคุณค่า” จึงผูกโยงแนวคิดเข้ากับรูปแบบทางสถาปัตยกรรมของห้องแถว 

โดยให้ความหมายที่สัมพันธ์กับประวัติศาสตร์ความโดยจำแนกพัฒนาการของห้องแถวออกเป็น 

5 ระยะ คือ “ตึกแถวแบบจีนสมัยที่1”“ตึกแถวแบบจีนสมัยที่2”“ตึกแถวแบบจีนผสมตะวันตกอิทธิพล 

นีโอคลาสสิค” “ตึกแถวแบบตะวันตกร่วมสมัย”“ตึกแถวแบบตะวันตกสมัยใหม่” ทว่าเมื่อมีการศึกษา 

สมบูรณ์ดังที่ปรากฏในวิทยานิพนธ์16 ต่อเนื่องมาเป็นบทความ “บริบทแวดล้อมที่ส่งผลต่อการก่อตัว 

และการพัฒนาของตึกแถวในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์ทับเที่ยง จังหวัดตรัง” (ปัทม์และเกรียงไกร. 

2558: 205-222). ได้ปรับจำแนกพัฒนาการของห้องแถวตามบริบททางประวัติศาสตร์สังคม และ 

วัฒนธรรมที่แวดล้อมในช่วงเวลาที่ห้องแถวเหล่านั้นได้ก่อตัวขึ้นโดยเสนอพัฒนาการของรูปแบบห้องแถว 

ดังนี้ “ตึกแถวแบบท้องถิ่น ระยะที่ 1 (Localization Style Step 1)” “ตึกแถวแบบท้องถิ่น ระยะที่ 2 

(Localization Style Step 2)” “ตึกแถวแบบสรรค์ผสาน (Eclectic Style)” “ตึกแถวแบบท้องถิ่น ระยะ 

ที่ 3 (Localization Style Step 3)” “ตึกแถวแบบอาร์ตเดคโค่ (Art Deco Style)” “ตึกแถวแบบสมัย 

ใหม่ระยะต้น (Early Modernism Style)” และ “ตึกแถวสมัยใหม่และหลังสมัยใหม่ (Modern and 

Post Modern)” 

การทบทวนวรรณกรรมดังกล่าวเป็นประโยชน์กับการศึกษารูปแบบตึกแถวเมืองท่ากันตัง 

เนื่องจากความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์ที่เกื้อกูลกันมาโดยตลอดระหว่างทับเที ่ยงซึ่งเป็นศูนย์กลาง 

การปกครองจังหวัดตรังตั้งแต่ปี พ.ศ.2458-ปัจจุบัน ทำหน้าที่เมืองในแผ่นดิน (In land) เพื่อกระจาย 

สินค้าส่งต่อไปยังพื้นที่ใกล้เคียงและตามภูมิภาคต่างๆ ซึ่งการรับเพื่อส่งต่อนั้นก็ต่อเนื่องมาจากเมืองท่า 

กันตังซึ่งเป็นศูนย์กลางการปกครองเก่าก่อน (พ.ศ.2433-2458) นั่นเอง 

จากการเก็บข้อมูลภาคสนามและทำการวิเคราะห์รูปด้านหน้าห้องแถวเมืองท่ากันตังจังหวัดตรัง 

สามารถลำดับพัฒนาการของรูปด้านหน้าตึกแถว ได้ดังนี้ 

ภาพที่ 5 : แสดงตแหน่งตึกแถวรูปแบบต่าง ๆ ในเมืองกันตัง จังหวัดตรัง 

Image 5 : Ilustration the locations of Kantang shophouse typology in Trang province. 

ภาพที่ 4 : แสดงพัฒนาการรูปแบบตึกแถวเมืองกันตัง จังหวัดตรัง 

Image 4 : Ilustration the Kantang shophouse development in Trang province. 

เมื่อทบทวนวรรณกรรมในเรื่องห้องแถวเมืองตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ไม่พบการศึกษาใน 

ประเด็นทางสถาปัตยกรรมเลย หากแต่มีการศึกษาถึงเมืองตะกั่วป่าในแง่มุมประวัติศาสตร์ ซึ่งพอจะ 

สะท้อนภาพของห้องแถวและเมืองได้อดีตได้บ้าง ดังบันทึกของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว 

เมื่อครั้งยังทรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร เมื่อปี 

พ.ศ. 2452 ตอนหนึ่งว่า “..พ้นบ้านพระยาตะกั่วป่าไปถึงตลาด มีตึกแถวอย่างจีนอยู่สองข้างถนน ตึก 

เหล่านี้อยู่ข้างจะชำรุดทรุดโทรมมาก ต่อตลาดไปก็มีบ้านเรือนตลอดมา จนถึงเชิงเขาที่ตั้งพลับพลา... 

ที่ตลาดใหญ่นี้รู้สึกว่าเป็นเมืองมากกว่าที่เมืองใหม่ ซึ่งได้ขึ้นไปดูเมื่อคืนนี้ ที่นี่ตึกกว้านบ้านช่องก็มี 

มากกว่า ผู้คนก็ดูแน่นหนา ที่เมืองใหม่นั้นช่างสมชื่อตะกั่วป่าจริง ๆ คือมีตะกั่ว (ดีบุก) ทั่วไปทั้งเกาะ 

และส่วนป่าก็เห็นอยู่มากกว่าบ้าน..” 17 (มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. 2506: 62-64) ดังจะเห็นได้ว่าตะกั่วป่า 

มีความเป็นเมืองและตึกแถวปลูกสร้างสองข้างฝั่งถนน รูปด้านหน้าตึกแถวเหมือนอย่างจีน (ได้รับ 

อิทธิพลจีน) ภาพตึกแถวที่ปรากฏในช่วงปลายรัชกาลที่ 5 นี้แลดูค่อนข้างทรุดโทรม ซึ่งสอดคล้องกับ 

งานนิพนธ์ในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ (2533: 13) อธิบายเรื่องเมืองตะกั่วป่าว่าในรัชกาล 

ที่ 5 เมืองตะกั่วป่าเป็น 1 ใน 4 เมืองที่ผูกภาษี อากรหัวเมืองฝ่ายตะวันตกเรียกว่า “ภาษีผลประโยชน์” 

แต่พระยาเสนานุชิต (นุช) ผู้อภิบาลเมืองเป็นแต่ผู้ดีมีชาติตระกูลเก่าไม่เชี่ยวชาญการค้าขาย ยังผลให้ 

เศรษฐกิจเมืองตะกั่วป่าไม่รุ่งเรืองเท่าที่ควรหากเทียบกับเมืองถลาง 18 

15 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์. (2557). “พัฒนาการรูปแบบทางสถาปัตยกรรมของตึกแถวการค้าในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์ทับเที่ยง จังหวัดตรัง” ใน การประชุมวิชาการระดับชาติ และนานาชาติอิโคโมสไทย 2557: ภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์ 

และมรดกวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: อิโคโมสไทย. 366-371. 

16 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์. (2557). “การศึกษาพัฒนาการของรูปแบบตึกแถวจังหวัดตรัง”. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น, บัณฑิตวิทยาลัย, มหาวิทยาลัยศิลปากร. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย 

มหาวิทยาลัยศิลปากร. 23. 

17 

มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. (2506). “จดหมายเหตุประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ ร.ศ.128 ของ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว” กรุงเทพฯ: ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์. 62-64. 

18 

ดารงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยา. (2533). “อธิบายเรื่องเมืองตะกั่วป่าและธรรมะ” อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพมหาอามาตย์โทพระยาคงคาธราธิบดี (พลอย ณ นคร). 13. 

46 47 









จากการเก็บข้อมูลภาคสนามและทำการวิเคราะห์รูปด้านหน้าห้องแถวเมืองท่าตะกั่วป่า 

จังหวัดพังงาสามารถลำดับพัฒนาการของรูปด้านหน้าตึกแถว ได้ดังนี้ 

และเมื่อลำดับพัฒนาการของรูปด้านหน้าตึกแถวเมืองท่าทะเลอันดามันกับเมืองปีนังคาบสมุทร 

มลายู ดังนี้ 

ภาพที่ 6 : แสดงพัฒนาการรูปแบบตึกแถวเมืองตะกั่วป่า จังหวัดพังงา 

Image 6 : Ilustration the Takuapa shophouse development in Pangnga province. 

ภาพที่ 7 : แสดงตแหน่งตึกแถวรูปแบบต่าง ๆ ในเมืองตะกั่วป่า จังหวัดพังงา 

Image 7 : Ilustration the locations of Takuapa shophouse typology in Pangnga province. 

ภาพที่ 8 : แสดงพัฒนาการรูปแบบตึกแถวเมืองท่าทะเลอันดามันและคาบสมุทรมลายู 

image 8 : Ilustration the development of shophouse facades in the Andaman Sea-Malay Peninsula port towns 

48 49 









ภาพที่ 9 : แสดงตแหน่งตึกแถวรูปแบบต่าง ๆ ในเมืองถลาง จังหวัดภูเก็ต 

Image 9 : Ilustration the locations of Thalang shophouse typology in Takuapa Pangnga province 

จากลำดับพัฒนาการของรูปด้านหน้าห้องแถวตามภาพที่ 8 จะเห็นว่าสามารถแบ่งได้เป็น 3 

สไตล์หลัก ประกอบด้วย Localized style, Eclectic style และ Modern style โดยในช่วง Localized 

style รูปด้านหน้าห้องแถวมีความหลากหลายมาก ห้องแถวในเมืองท่าแต่ละแห่งรูปร่างหน้าตาแตก 

ต่างกันโดยสิ้นเชิง แต่สิ่งที่เป็นลักษณะร่วมคือ หลังคาทรงจั่ว โครงสร้างและวัสดุที่ใช้ในการก่อสร้าง 

แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะคือ (1) โครงสร้างหลัก (เสาและผนังรับน้ำหนัก) เป็นโครงสร้างก่ออิฐถือปูน 

(2) โครงสร้างรองเป็นไม้ใช้ในส่วนผนังตกแต่ง โดยภาพรวมห้องแถวมิได้เน้นการประดับตกแต่งใด ๆ 

มากนัก ส่วนรูปแบบผนังด้านหน้าพบผนัง 3 รูปแบบ คือ (1) ผนังใต้หน้าต่างเป็นแถบยาวและเน้นเปิด 

ช่องหน้าต่างรวมถึงช่องลมระบายอากาศตลอดช่วงเสา โดยผนังบริเวณใต้หน้าต่างนี้บ้างทำด้วยไม้ 

บ้างก่ออิฐถือปูน (2) ผนังก่ออิฐถือปูน ไม่มีการประดับตกแต่ง (3) ผนังไม้ตีตามตั้งและตีตามนอน รูป 

แบบหน้าต่างและช่องลมพบ 3 รูปแบบ คือ (1) หน้าต่างไม้บานเปิดคู่เรียงต่อเนื่องกันยาวตลอดช่วง 

เสาและช่องลมเหนือหน้าต่างยาวขนานกันไป (2) หน้าต่างไม้บานเปิดคู่ (3) หน้าต่างไม้สูงยาวคล้าย 

บานประตู แต่แบ่งการบานเปิดบานเป็นสองช่วงบน-ล่างโดยด้านล่างกั้นด้วยราวลูกกรงไม้กันตก 

ลักษณะลูกฟักหน้าต่างทั้งหมดเป็นไม้ทึบส่วนช่องแสงเป็นเกล็ดไม้ติดตาย รูปแบบประตูและช่องลม 

พบ 3 รูปแบบ กล่าวคือ (1) ประตูไม้บานเฟี้ยมและช่องลมด้านบนเปิดยาวตลอดช่วงเสา (2) ประตูไม้ 

บานเปิดคู่กึ่งกลางขนาบสองข้างด้วยหน้าต่างไม้เป็นฝาถังโดยเหนือบานประตูและหน้าต่างพบเป็น 

ช่องลมด้านบนเปิดยาวตลอดช่วงเสา (3) ประตูไม้บานเปิดคู่ และหน้าต่างไม้บานเปิดคู่ ทางเดินใน 

ร่มพบ 2 ลักษณะ คือ หงอคากี่ หรือ Five foot-way และการยื่นหลังคากันสาด รับด้วยเสาหรือค้ำยัน 

เพื่อเป็นทางเดินในร่ม 

Eclectic Style แบ่งออกเป็น 3 ช่วงด้วยกันคือ ช่วงต้น (1 st Eclectic Style) ช่วงกลาง (2 nd 

Eclectic Style) และช่วงปลาย (3 rd Eclectic Style) ในเรื่องรูปแบบหลังคายังคงใช้หลังคาจั่วเป็น 

รูปแบบหลักเป็นลักษณะร่วมกัน ในช่วงกลางและช่วงปลาย Eclectic Style พบการตกแต่งบริเวณสัน 

จั่ว (Roof ridge) ด้วยกระเบื้องดินเผาและกระเบื้องปรุบ้าง รวมถึงพบลักษณะการใช้ Parapet ในการ 

ตกแต่ง โครงสร้างในช่วงต้น Eclectic Style โครงสร้างหลักเป็นเสาและผนังรับน้ำหนักก่ออิฐถือปูน 

ส่วนโครงสร้างรองเป็นโครงสร้างไม้ ต่อมาในช่วงกลาง Eclectic Style พบว่าโครงสร้างทั้งหมดเป็น 

เสาและผนังรับน้ำหนัก และในช่วงปลาย Eclectic Style เริ่มพัฒนารูปแบบการก่อสร้างโดยใช้ 

โครงสร้างระบบเสา-คานคอนกรีตเสริมเหล็ก รูปแบบผนังด้านหน้าในช่วงต้น Eclectic Style นิยมผนัง 

ใต้หน้าต่างเป็นแถบยาวและเน้นเปิดช่องหน้าต่างรวมถึงช่องลมระบายอากาศตลอดช่วงเสา โดยผนัง 

บริเวณใต้หน้าต่างนี้บ้างทำด้วยไม้บ้างก่ออิฐถือปูน หากเป็นการก่ออิฐถือปูนก็มักพบการตกแต่งด้วย 

กระเบื้องปรุและประดับเป็นลวดลายด้วยกระเบื ้องเคลือบอย่างจีนบ้าง ส่วนในช่วงกลาง Eclectic 

Style มักเป็นผนังก่ออิฐถือปูนทาสีและในและช่วงปลาย Eclectic Style พบการประดับตกแต่งปูนปั้น 

เป็นลวดลายต่าง ๆ บนผนัง รูปแบบหน้าต่างและช่องลมในช่วงต้น Eclectic Style นิยมเป็นหน้าต่าง 

ไม้บานเปิดคู่เรียงต่อเนื่องกันยาวตลอดช่วงเสาและเน้นเปิดช่องลมเหนือหน้าต่างยาวตลอดช่วงเสา 

เช่นกัน ลักษณะลูกฟักหน้าต่างและช่องแสงนิยมใช้เกล็ดไม้ ส่วนช่วงกลางและช่วงปลาย Eclectic 

Style ยังคงนิยมหน้าต่างไม้บานเปิดคู่ด้านบนเป็นช่องแสงกระจกโค้ง วางเรียงอย่างสมมาตรเป็น 

จังหวะห่างกันล้อมรอบด้วยซุ้มปูนปั้น อีกทั้งในช่วงนี้ยังนิยมใช้หน้าต่างไม้สูงยาวคล้ายบานประตูแต่ 

แบ่งการบานเปิดบานเป็นสองช่วงบน-ล่างโดยด้านล่างกั้นด้วยราวลูกกรงไม้กันตก ลักษณะลูกฟัก 

หน้าต่างและช่องแสงพบทั้งเกล็ดไม้และกระจก รูปแบบประตูและช่องลมของ Eclectic Style พบใน 

2 รูปแบบ กล่าวคือ ประตูไม้บานเฟี้ยมและช่องลมด้านบนเปิดยาวตลอดช่วงเสา และประตูไม้บาน 

เปิดคู่กึ่งกลางขนาบสองข้างด้วยหน้าต่างไม้บานเปิดคู่โดยเหนือบานประตูและหน้าต่างนี้มักพบช่องลม 

ระบายอากาศเป็นรูปทรงลักษณะแตกต่างกันไป ทางเดินในร่มของ Eclectic Style เป็นหงอคากี่ หรือ 

Five foot-way 

Modern Style แบ่งออกเป็น 2 ช่วงด้วยกันคือ ช่วงต้น (Art Deco Style) และช่วงปลาย (Early 

Modern Style) ในเรื่องรูปแบบหลังคาในระยะต้นยังคงใช้หลังคาจั่วและใช้ Parapet ปิดหลังคาด้าน 

หน้า ต่อมาจึงเริ่มใช้หลังคาแบน (Slab) เป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก โครงสร้างใช้ระบบเสา-คาน 

คอนกรีตเสริมเหล็กและก่อผนังด้วยอิฐมอญ รูปแบบผนังด้านหน้าปรากฎองค์ประกอบตกแต่งเป็น 

เส้นตั้งและเส้นนอน รวมถึงการสร้างแผงบังแดด (Fin) เป็นเหมือน Skin อีกชั้นเพื่อตกแต่งรูปด้านหน้า 

ซึ่งไม่จำเป็นต้องสัมพันธ์กับช่องเปิด รูปแบบหน้าต่างและช่องลมพบทั้งหน้าต่างไม้บานเปิดคู่ลักษณะ 

ลูกฟักหน้าต่างเป็นไม้ทึบและช่องแสงกระจก และอีกรูปแบบเป็นหน้าต่างกระจก บางครั้งนิยมเป็น 

เกล็ดกระจกปรับมุม รูปแบบประตูและช่องลมยังคงนิยมใช้ประตูไม้บานเฟี้ยมและช่องลมด้านบนเปิด 

ยาวตลอดช่วงเสา ทางเดินในร่มยังพบการใช้หงอคากี่หรือ Five foot-way อยู่บ้าง แต่นิยมยื่นกันสาด 

คสล. ออกมาคลุมทางเดินมากกว่า 

สรุปผลการวิจัย 

พัฒนาการรูปด้านหน้าห้องแถวเมืองท่าทะเลอันดามันและคาบสมุทรมลายูแบ่งออกเป็น 

7 ระยะคือ 1) The 1 st localized style 2) The 2 nd localized style 3) The 1 st eclectic style 

4) The 2 nd eclectic style 5) The 3 rd eclectic style 6) Art deco style 7) Early modern style 

50 51 










Julian Davison.(2010). “Singapore Shophouse”. Singapore: Talisman Publishing. 

Pat Wongpradit, Kreangkrai Kirdsiri, Ornsiri Panin. (2015). “Contexts Effecting Architectural Form of Shophouse and Its 

Development, Historic Urban Landscapes of Tub-Tiang, Trang Province” in Journal of Najua : Architecture, Design 

and Built Environment Vol.29. Bangkok : Silapakorn University. 205-222. 

Paul Oliver. (1998). “Encyclopedia of Vernacular Architecture Volume 1”. Cambridge: Cambridge University. 

Tan Yeow Wooi. (2015). “Penang Shophouses”. Penang: Phoenix Press. 

Wheatley, Paul. (1961). “The Golden Khersonese : Studies in the Historical Geography of the Malay Peninsula before 

A.D. 1500”. Kuala Lumpur: University of Malaya Press. 

ยงธนิศร์ พิมลเสถียร. (2552). “เรียนรู้สถาปัตยกรรมในเมืองเก่าภูเก็ต” ใน วารสารบ้านและเมืองเพื่อการพัฒนาบ้านและเมือง 

การเคหะแห่งชาติ 2, (เมษายน-มิถุนายน). 13-17. 

วสันต์ ชีวะสาธน์.(2529). “รายงานการวิจัยสถาปัตยกรรมจีนในเมืองปัตตานี”. สงขลา: ทุนวิจัยจากมูลนิธิ เจมส์ ทอมป์สัน ประจาปี 

การศึกษา 2528-2529, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. 

สุภาวดี เชื้อพราหมณ์. (2546). “ตึกแถว: ผลผลิตทางกายภาพและวัฒนธรรมในชุมชนเมืองเก่าจังหวัดสงขลา”. วิทยานิพนธ์ปริญญา 

มหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

สานักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2548). “แผนที่มรดกทางวัฒนธรรมทับเที่ยง”. กรุงเทพฯ: สานักนโยบาย 

และแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. 

อุดม หนูทองและมโน พิสุทธิรัตนานนท์. (2543). “สถาปัตยกรรมแบบจีน-ปอร์ตุเกส ในเขตเมืองนครศรีธรรมราช” ในวารสาร 

มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ 1 (มกราคม-เมษายน 2543). หน้า 85-114. 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. (2540). “รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการศึกษา 

ความเป็นไปได้ในการปรับปรุงย่านเมืองเก่าในถนนบางสายให้มีสภาพแวดล้อมที่สวยงาม”. กรุงเทพ : สถาบันเทคโนโลยี 

พระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. 

ดารงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยา. (2533). “อธิบายเรื่องเมืองตะกั่วป่าและธรรมะ” อนุสรณ์ในงานพระราชทาน 

เพลิงศพมหาอามาตย์โทพระยาคงคาธราธิบดี (พลอย ณ นคร). 

ธนรัชต์ ถาวรโรจน์. (2547). “การศึกษาตึกแถวบริเวณย่านการค้าเก่าในเมืองท่าชายฝั่งทะเลตะวันออกของคาบสมุทรภาคใต้ 

ประเทศไทย”. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

ธิดา สาระยา. (2554). “ประวัติมหาสมุทรอินเดีย”. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์เมืองโบราณ. 

นริศรานุวัดติวงศ์, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยา. (2540). “จดหมายเหตุระยะทางไปตรวจราชการแหลมมลายู ร.ศ.121”. 

กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์. (2557). “พัฒนาการรูปแบบทางสถาปัตยกรรมของตึกแถวการค้าในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์ทับเที่ยง จังหวัดตรัง” 

ในการประชุมวิชาการระดับชาติ และนานาชาติอิโคโมสไทย 2557: ภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์และมรดกวัฒนธรรม. 

กรุงเทพฯ: อิโคโมสไทย. 356-374. 

ปัทม์ วงค์ประดิษฐ์. (2557). “การศึกษาพัฒนาการของรูปแบบตึกแถวจังหวัดตรัง”. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต 

สาขาวิชาสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น, บัณฑิตวิทยาลัย, มหาวิทยาลัยศิลปากร. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร. 

พัฒนพล สิทธิโชคและเกรียงไกร เกิดศิริ. (2559). “ความหลากหลายของรูปด้านตึกแถวในภูมิทัศน์ย่านประวัติศาสตร์เมืองเก่าภูเก็ต” 

ในการประชุมวิชาการวิจัย-สร้างสรรค์: สรรพศาสตร์ทางสถาปัตยกรรม “ระดับชาติ”และ”ระดับนานาชาติ”. สถาปัตย์ปาฐะ 

ประจาปี พ.ศ.2559. สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นและสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรม. ณ.ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (เอกสารออนไลน์). 

มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. (2506). “จดหมายเหตุประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ร.ศ.128 ของ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า 

เจ้าอยู่หัว”. กรุงเทพฯ: ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์. 

52 53 









Reflections on the Shophouse Facades Development of the 

Andaman Sea - Malay Peninsula Port Towns 

Pat Wongpradit, Ph.D. Candidate 

Vernacular Architecture Programme, Faculty of Architecture, Silpakorn University, BKK, Thailand / pa_patm@hotmail.com 

Thesis Advisor: Kreangkrai Kirdsiri, Ph.D. 

Lecturer, Department of Architecture, Faculty of Architecture, Silpakorn University / arch.su.kreangkrai@gmail.com 

Abstract 

This study investigates the shophouse facades development of various typologies from the 18th to the 20th century 

focusing on 4 port towns on the Andaman Sea-Malay Peninsula: Kantan, Phuket and Takuapa in Thailand; and Penang in 

Malaysia. The study is carried out by researching documents along with site surveys and measurements in order to examine 

physical characteristics and styles of the areas. The findings indicate that the evolution of shophouse façades can be sequentially 

categorised into seven styles which are: 1) The 1st Localized Style; 2) The 2nd Localized Style; 3) The 1st Eclectic Style; 

4) The 2nd Eclectic Style; 5) The 3rd Eclectic Style; 6) Art Deco Style; and 7) Early Modern Style. 

Keywords: Shophouse Facade I Port town I Andaman Sea-Malay Peninsula 

Background 

Southeast Asia is renowned as a location along the 

maritime trade route from India to China for centuries. Western 

countries perceive this region as “Indo China” spanning from 

the Coromandel Sea in India to the Andaman Sea in Southeast 

Asia and Strait of Malacca in the Malay Peninsula where it is 

a changing point of monsoon winds. This area is an anchorage 

point along the monsoon area and communities were established 

for local trading. The trading began from the interchange 

of local goods with imports that were used for ceremonies or 

to be collected as family treasures. This trading system created 

centrality which comprises of manufacturers, exporters and 

sellers. Some areas that were in a good location developed as 

an “Entrepot” or Port towns and Emporiums (Thida. 2011: 

432). 

The significant port towns on the Southern Peninsula 

of Thailand and Malay Peninsula are Malacca, Singapore, 

Penang, Pattani, Songkhla, Kelantan, Thalang, Takuapa and 

others. These seaports are connected through the “Peninsula 

Shipping Route” along with other types of transportation including 

rafts, horse carts, horses, elephants and other animals 

used as vehicles. Wheatly Paul compiled 11 routes that were 

widely used from the past until present time such as the Kra 

Isthmus, the Takuapa River, the Trang River, Kedah-Pattani, 

Kelanran-Melaka and others (Wheatly. 1961). These routes 

reflect the development of seaports in both upper and lower 

parts of the peninsula related to successive trading. 

Apart from geographical factors that influenced the 

position of the port towns, abundant resources made the 

location of the southern peninsula and the Malay Peninsula a 

fascinating destination for traders along the maritime route. 

Chinese, Siamese and Europeans such as Portuguese, Hollandic 

and British continued to have influences on the area. This was 

the period that cultures were inherited and cultural evidences 

were manifested. These relationships can be seen in “Shophouse 

architecture” in several port towns. Consequently, in 

the study of shophouses, it is necessary to mention of two 

principal groups that are influential in the area of southern 

peninsula and the Malay Peninsula. 

Literature review 

According to Paul Oliver’s Encyclopedia of Vernacular 

Architecture, it is considered that the creation of “Shophouse” 

was the result of in the need of functions (Paul Oliver, 1998: 

21). It is in agreement with Julian Davison’s explanation stating 

that the shophouse is a kind of architecture which accommodates 

both commercial and residential purposes in one building. 

Shophouses are generally found along streets as it is convenient 

To explain and understand the shophouse facade development 

in western port towns along the Andaman Sea, it 

is crucial to study relationships between those port towns and 

Penang, where it is the main trading station in the Strait Settlement 

for maritime merchants to run a business in the 

Malay Peninsula. 

Therefore, “Reflections on the Shophouse Facades 

Development of the Andaman Sea-Malay Peninsula Port 

Towns” aims to study shophouses in the historic urban landscape 

of port towns which are: Takua Pa (Phangnga province), 

Thalang (Phuket province) and Kelantan (Trang province) in 

the Andaman Sea of Thailand; and George Town (Penang) in 

Malay Peninsula. The research question is: What is the develfor 

trading activities. The owners run a business on the ground 

floor and live in the back side and on the first floor of shophouse. 

Regarding the form and facade of shophouses, Julian 

Davison and Tan Yeow Wooi both have a general agreement 

on the definition of the shophouse as a building that is two or 

three stories high. Shophouses also have narrow but long form. 

The ground floor façade is recessed from the street edge while 

the façade on the upper floor projects out towards the road 

line and covers the pavement below. This upper wall transfers 

weight to the columns. In each block, there are shared party 

walls between shophouses and their neighbors on either side. 

Normally shophouses are built continuously along the road 

therefore the area in front of the buildings can be used as a 

covered walkway or so called “Five-foot way” which provides 

pedestrians shade from the sun and rain. The structure and 

general materials in shophouse are mainly from timber and 

masonry. 

The shophouse is a unique building type which was the 

outcome of the culture of Chinese people who migrated from 

China. According to the Encyclopedia of Vernacular Architecture 

(Paul Oliver. 1998: 657), the shophouse was initially 

built under Chinese influence in the area of the Malay Peninsula 

and continuously developed in its identity. This was 

particularly the case for the port towns that became prosperous 

from settlement as commercial coast stations, trading 

stations, and sources of consumer goods needed for travel. 

The role of the Commonwealth of England (British East India 

Company) in Southeast Asia had influences through the Straits 

Settlements in 1862 which consisted of Penang, Singapore and 

Malacca. The capital of the trading stations was George Town 

in Penang. Consequently, prosperity increased in port towns 

in the Malay Peninsula. The establishment of shophouses along 

with urban development started since the 18th century. 

In the meantime, port towns in the Southern Peninsula 

of Thailand grew and developed concurrently and also 

connected through marine trading as can be seen from shophouses 

in port towns such as Pattani, Songkla, Nakhorn Si 

Thammarat, Kelantan Phuket and Takua Pa. A considerable 

amount of relevant literature has been published. Wasan 

Cheewasat indicated that Chinese architecture had an influence 

on shophouses in Pattani. His holistic study revealed a development 

of architectural style through historical aspects 

(Wasan, 1996). A study of Sino-Portuguese architecture in 

Nakorn Si Thammarat province written by Udom Nuthong 

and Mano Pisootrattananon (2000) focused on the architecture 

study through a historical point of view together with giving 

case studies for analyses. The existing literature on the old 

community of Songkhla Province focuses particularly on local 

history, culture and urban physical characteristics. Regarding 

shophouse study in architectural detail, Supawadee Chuapram 

revealed that shophouses in Songkla old town has explicit 

images of Chinese culture from their lifestyle to the architecture. 

It is demonstrated through the evolution of shophouses 

which blended Chinese-Thai, Chinese-Western and modern 

styles (Supawadee, 2003). The research conducted by Dhanaraj 

Thavaroj explored ways in which shophouses were established 

in the old commercial districts of Eastern seaports on Thailand’s 

Southern peninsula. The study highlighted that important 

factors of shophouse creation were geographic features 

and Chinese immigration. The development of the shophouse 

was represented in the Traditional Chinese style, the Chinese-Vernacular 

Thai style and Chinese-European style 

(Dhanaraj, 2004). 

Literature review clearly resulted in a large amount of available 

literature on the architectural study of shophouses in Eastern 

port towns in Southern Peninsula of Thailand. Together these 

studies provided important insights into the explanation of 

the shophouse development. However, there has been no reliable 

evidence of architectural knowledge of shophouse in 

Eastern port towns in Southern Peninsula of Thailand. 

Research questions 

54 55 









opment of Shophouse facades in the Andaman Sea-Malay 

of Asian-European architecture style; 3)1932-1956 - after the 

As previously stated, literature review is beneficial for 

As demonstrated in Figure 8, the evolution can be 

Peninsula port towns? 

Siamese revolution along with the arrival of Modern architecture 

the study of shophouse styles in Kantang district because it 

categorised into three major styles which are: Localized style; 

Method 

and reinforced concrete construction and geometric elements 

applied to shophouses; and 4) after 1956. 

has historical significance with Tuntieng where it has been the 

capital of Trang from 1915 to the present time. It plays a role 

Eclectic style; and Modern style. Localized style consists of 

having diversity of front facades. Shophouses in each port 

This research is conducted based on literature review 

as a hub where merchandise is distributed to nearby areas and 

towns look different but they share a mutual appearance of 

and site surveys in order to gain insights into the physical 

It can be seen that shophouse evolution was divided 

other regions. This distribution continued from Kantang port 

gable roofs. Their structure and materials contain two parts: 

characteristics and styles of the areas. The information is 

by periods of time related to history. However this study 

which was the old central area from 1893 to 1915. 

1) major construction (columns and bearing walls) using 

gathered by observation, photography and interview, and then 

particularly focuses on the front facade of the shophouse. This 

concrete and masonry; and 2) minor construction using tim- 

analyzed by qualitative methods. 

research led to further study of Pattanapol Sittichoke and 

With the process of collecting data on site along with 

ber for wall decorative features. In general, little decoration 

Kreangkrai Kirdsiri who are “insiders” in this area. Their study 

the analysis of front facades of shophouses in Kantan, shop- 

was applied in shophouses. Upper façade patterns were found 

The procedure of collecting survey data on site started 

“Diversity of Shophouse Façade in Old Town Phuket” provided 

house development can be summarized as follows: (See Figure : 6) 

to be three types: 1) continuous wooden or brick wall under 

with maps from satellite imagery to make a rapid survey by 

2 major parts of content which are old town history and 

windows with air-vents above the span; 2) Masonry brick walls 

photography and observation in order to gather architectural 

architecture patterns. They studied through the diverse culture 

For shophouses in Takuapa (Phangnga province), no 

without decorative ornaments; and 3) vertical and horizontal 

characteristics of shophouses. The next process is selecting 

of the local people together with a variety of shophouse front 

previous study has investigated their architectural aspects. 

slat walls. Window and air-vents have three styles: 1) contin- 

shophouses with different front facades to be case studies and 

facades. The research reported that shophouse facades can be 

There was only a historical study on shophouses and urban 

uous row of double timber paneled windows with parallel 

then followed by their measurement. Later on, shophouse that 

categorised into 6 types: “Local Style Type I”; “Local Style Type 

conditions in the past. It is found in the memoir of King Va- 

air-vents above the full width of span; 2) double-leaf wooden 

were representative of various architectural characteristics of 

II”; “Eclectic Style Type I”; “Eclectic Style Type II”; Early 

jiravudh (King Rama VI) when he was a crown prince in 1909, 

casement windows; and 3) full-length wooden paneled win- 

shophouses were chosen. Finally, appointments were made 

Modern Style”; and “Modern Style”. Therefore, the study of 

when he stated that “…from Phraya Takua Pa residence to the 

dows horizontally separated into two sections, with timber 

with the owners of the selected case studies to ask for permis- 

Pattanapol and Kreangkrai will be used as a guide in some 

market, there are Chinese shophouses along both sides of 

railing at the bottom part and louvered wooden grill above. 

sion to work on their measurement and interview. 

parts of this paper. 

street. These buildings are somewhat dilapidated. Passing 

There are three types of doors and air-vents: 1) folding timber 

through the market, there are houses along the way up to the 

doors with air-vent above along the span; 2) one main dou- 

Results 

With regard to the architectural study of shophouses 

in the Kantang district in Trang province, only similar research 

hill where the pavilion was set ... this large market seems more 

like a old city than a new city where I had a look last night. In 

ble-leaf wooden door flanked by two wooden windows; and 

3) double-leaf wooden door with double-leaf wooden window. 

From literature reviews of the architectural study of 

was found in the Tub Tieng or current Trang capital district. 

this place, there are more buildings and people. The new town’s 

The covered walkway along the road has two kinds: 1) Five 

shophouses in port towns in Thai Andaman Sea, it was found 

Those studies are “Cultural Heritage Atlas of Tub-Tieng” by 

characteristic is suitable with its name “Takua Pa” as it is full 

foot-way; and 2) a slab jutting out over the pavement support- 

that a previous research of Thalang (Phuket) entitled “Complete 

Environment Resource Plan and Policy Center (2005) and 

of lead (tin) all over the island. And the forest can be seen 

ed by pillars or bracing. 

Report: Feasibility Study of Improving Old Town in Some 

“The Study of Shophouse Development in Tubtieng Old Town, 

more than house.” (King Vajiravudh, 1963: 62-64). The state- 

Streets for Beautiful Environment” (Faculty of Architecture, 

Trang Province” by Pat Wongpradit (2014, 366-371). It was 

ment showed that Takua Pa was a developed town and shop- 

The second style is Eclectic Style which can be divided 

King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, 1997) 

studied in the context related to “evaluation” which also related 

houses along the roads were built with Chinese influence as 

into three phases: 1st Eclectic Style, 2nd Eclectic Style and 3rd 

was made. It proposed old town renovation and explained 

to architectural styles of shophouses. In relation to historical 

shown in their front facades. Furthermore, shophouses in the 

Eclectic Style. The common characteristic of the roof style was 

historical point of view such as the fundamental structure, 

development, shophouse development can be classified into 

late period of King Chulalongkorn (King Rama V) were some- 

mainly gable roof. In the 2nd Eclectic Style and 3rd Eclectic 

socio-economic and environmental aspects. The study also 

5 phases: “Chinese Style Type I”; “Chinese Style Type II”; 

what dilapidated. This information was found in the document 

Style, decoration can be seen in the roof ridge made of baked 

provided drawings of some buildings in the area which made 

“Neo-classical Chinese-European”; “Contemporary European”; 

written by Prince Damrong Rajanubhab (1963:62-64) that 

clay shingles and Chinese glazed tiles. Parapet walls can be 

it one of the most elaborate architectural studies (Faculty of 

and “Modern European”. Nevertheless, there was a further 

described Takua Pa as one of the four taxation districts in the 

seen in the structure in the early age of Eclectic Style. Major 

Architecture, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, 

study in the form of a completed thesis and then continuing 

west. Yet Phraya Senanuchit (Nut), the governor of Takuapa 

structure is constructed by columns and load bearing mason- 

1997). However it presented only architectural development 

in the paper titled “Contexts Affecting Architectural Form of 

was a noble who was not proficient in trading. Consequently 

ry walls whereas minor part is wooden structure. In the mid- 

of Chinese style, Neo Classic style, Art Deco style and Modern 

Shophouse and its Development, Historic Urban Landscapes 

the economic development of Takua Pa was not as prosperous 

dle period, the entire structure is made by columns and 

style. 

of Tub Tiang, Trang Province” (Pat and Kreangkrai, 2015:205- 

as that of Thalang. 

bearing walls. In the last period of the Eclectic Style, construc- 

Apart from this, in his study “Architecture in Old Town 

222). The paper adopted a way to categorise the shophouse 

tion technology was developed therefore the structure is made 

Phuket”, Yongtanit Pimonsathean (2009:14) classified shop- 

evolution according to the contexts of historical, social and 

The process of collecting data on sites along with the 

of reinforced concrete. The upper facade in the beginning 

house characteristics into 4 main eras: 1) 1868-1900 

cultural environment in each period of time. It argued that 

analysis of the front facade of shophouses in Takuapa, shop- 

consists of long wall below continuous windows and air-vents 

- the beginning of urban development which the 

shophouse styles are: “Localization Style Step 1”; “Localization 

house development can be organized as follows: (See Figure : 7) 

above along the bay. The wall in the bottom part of the face is 

architecture style followed Chinese culture as Chinese population 

Style Step 2”; “Eclectic Style”; “Localization Style Step 3”; “Art 

either timber or masonry wall decorated with Chinese glazed 

came; 2)1901-1931 

Deco Style”; “Early Modernism Style”; and “Modern and Post 

The shophouse façade evolution in the Andaman 

ceramic tiles. In the middle phase, the facade is usually paint- 

- when the tin industry grew together with British 

Modern”. 

Sea-Malay Peninsula port towns: (See Figure : 8) 

ed masonry walls and later the wall is ornamented with dec- 

colonization of Penang and Singapore which led to popularization 

orative bas-reliefs towards the last stage of Eclectic Style. 

56 57 









Windows and air-vents in the initial age of Eclectic Style are 

usually continuous rows of double timber louvered windows 

along the bay with continuous wooden grill above. In the 

middle and last periods of Eclectic Style, double leaf windows 

were still widespread as well as fanlights above which were 

embraced with moldings. Another widely used style is full 

length windows separated into two sections with timber railing 

at the bottom part. Window panels and air-vents of this 

type are either wooden louvered shutters or glass. Door and 

air-vents can be two types: 1) wooden folding doors with long 

air-vent above; and 2) a middle double-leaf wooden door 

flanked by two wooden windows which have various shapes 

of air-vents above. Only one type of covered sidewalk in Eclectic 

Style is a Five foot-way. 

The last style is Modern Style which can be divided into 

two phases: 1) Art Deco Style and 2) Early Modern Style. In 

the early style, the roof style consisted of gable roofs and parapet 

walls to cover the gable roof from the front view. Concrete flat 

slab roofs were introduced later. The structural system was 

concrete beam and column together with masonry walls. The 

upper facade was designed with vertical or horizontal elements. 

Fins were created as another layer of facade skin to decorate 

the front elevation which did not necessarily relate to the 

openings. Windows and air-vents were found to be double 

windows in two patterns. First are timber paneled windows 

with glass fanlights above and another type are glass paneled 

windows which might be glass louvered shutters. Doors and 

air-vents were popular and consisted of large double-leaf 

wooden paneled doors and air vents along a bay. Covered 

walkways were partly Five foot-ways but mostly designed as 

cantilevered roofs to cover pedestrians. 

Research answer 

The evolution of shophouse facades in port towns in the Andaman 

Sea-Malay Peninsula can be divided into 7 styles as 

follows: 1) The 1st Localized Style; 2) The 2nd Localized Style; 

3) The 1st Eclectic Style; 4) The 2nd Eclectic Style; 5) The 3rd 

Eclectic Style; 6) Art Deco Style; and 7) Early Modern Style. 

The Prince Narisara Nuwattiwong, son of Mongkut, King of Siam. (2007). “Memoir from official trip to Southern provinces 

on the Malayu Peninsula Rattanakosin era 121 (1902)”. Bangkok: The Fine Arts Department. 

Pat Wongpradit. (2014). “The study of shophouse development in Tubtieng Old Town, Trang Province”. In International and 

National Conference ICOMOS THAILAND 2014: Historic Urban Landscape and Heritage. Bangkok: ICOMOS 

Thai. Page 356-374. 

Pat Wongpradit. (2014). “The study of shophouse development in Trang Province”. Thesis. Master of Arts Program in Vernacular 

Architecture, Silpakorn University. Bangkok: Graduate School, Silpakorn University. 

Pattanapol Sittichoke and Kreangkrai Kirdsiri (2016). “Diversity of shophouse façade in old town Phuket”. In National and 

International Conference on Research and Design in Architecture and Related Fields 2016. Princess Maha Chakri 

Sirindhorn Anthropology Centre. (Online). 

Vajiravudh, King of Siam. (1963). “Memoir from official trip to Southern provinces Rattanakosin era 128 (1909) of the king 

Vajiravudh”. Bangkok: Suksapanpanit. 

Yongtanit Pimonsathean. (2009). “Architecture in old town Phuket”. In Bann lae muang journal for house and urban development, 

National Housing Authority 2 (April-June). Page 13-17. 

Wasan Cheewasat. (1996). “Chinese architecture in Pattani”. Songkla: Research report of James Thompson scholarship, academic 

year 1995-1996. Prince of Songkla University. 

Bibliography 

Supawadee Chuapram. (2003). “Shophouse: Evolution of vernacular architecture from physical and culture in old community 

of Songkhla Province”. Thesis. Master Architecture. Graduate School, Silpakorn University. 

Julian Davison.(2010). “Singapore Shophouse”. Singapore: Talisman Publishing. 

Pat Wongpradit, Kreangkrai Kirdsiri, Ornsiri Panin. (2015). “Contexts Effecting Architectural Form of Shophouse and Its 

Development, Historic Urban Landscapes of Tub-Tiang, Trang Province” in Journal of Najua : Architecture, Design 

and Built Environment Vol.29. Bangkok : Silapakorn University. 205-222. 

Environment Resource Plan and Policy Center. (2003). “Cultural Heritage Atals of Tub-Tieng”. Bangkok: Environment Re 

source Plan and Policy Center. 

Udom Nuthong and Mano Pisootrattananon (2000). “Sino-Protuguese architecture in Nakorn Si THammarat province”. In 

Walailak Journal 1 (January-April 2000). Page 85-114. 

Paul Oliver. (1998). “Encyclopedia of Vernacular Architecture Volume 1”. Cambridge: Cambridge University. 

Tan Yeow Wooi. (2015). “Penang Shophouses”. Penang: Phoenix Press. 

Wheatley, Paul. (1961). “The Golden Khersonese : Studies in the Historical Geography of the Malay Peninsula before A.D. 1500”. 

Kuala Lumpur: University of Malaya Press. 

Faculty of Architecture, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang. (1997). “Complete Report: Feasibility Study of 

Improving Old Town in Some Streets for beautiful environment”. Bangkok: King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang. 

Prince Damrong Rajanubhab. (1963). “Explanation of Takua Pa and Dhama”. Memorial to the cremation of Maha Ammarttho 

Phrayakongkatarathipbodi (Ploy Na Nakhon). 

Dhanaraj Thavaroj. (2004). “The study on shop-houses of the old commercial districts of Eastern seaports on Thailand’s 

Southern peninsula”. Thesis. Master of Architecture. Silapakorn University. 

Thida Saraya. (2011). “The History of Indian Ocean”. Bangkok: Muangboran Journal. 

58 59 









ว่าด้วย “วัสดุ” 

: แนวคิดทางสถาปัตยกรรมแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 19 

ดร. พินัย สิริเกียรติกุล 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร / p.sirikiatikul@gmail.com 


ท่ามกลางกระแสความสนใจต่อวัสดุในวงการสถาปัตยกรรมทุกวันนี้ 

บทความนี้มุ่งศึกษาจุดก ำเนิดและพัฒนาการยุคแรกของแนวความคิด 

ทางสถาปัตยกรรมเกี่ยวกับวัสดุ โดยพิจารณามุมมองต่อวัสดุที่แตกต่าง 

ของ 3 นักเขียนทางสถาปัตยกรรมแห่งยุโรปในศตวรรษที่19 ได้แก่ 

วิโอเลต์-เลอ-ดุก, ก็อตฟรีด เซมเปอร์ และ จอห์น รัสกิน บทความ 

เสนอว่า ไม่เคยมีความเห็นพ้องต้องกันในเรื่องว่าวัสดุนั้นควรจะเป็น 

เช่นไรในทางสถาปัตยกรรม ซึ่งด้วยพื้นฐานเช่นนี้นี่เองที่จะปลดปล่อย 

เราจากการยึดติดกับแนวความคิดใดแนวความคิดหนึ่ง และทำให้ 

สามารถยอมรับความหลากหลายในการตีความวัสดุที่น ำไปสู่ผลลัพธ์ 

ทางสถาปัตยกรรมที่แตกต่างได้ 

คสคัญ: วัสดุ, วิโอเลต์-เลอ-ดุก, ก็อตฟรีด เซมเปอร์, จอห์น รัสกิน 

ไพท์: “หากกล่าวถึง ไมเคิลแองเจโล และ คริสโตเฟอร์ 

เรน, คนหนึ่งเริ่มต้นจากผลของคลาสสิค อีกคน [เริ่ม] 

จากศิลปะแบบอิตาเลียน เราควรเริ่มจากอะไรดี” 

เลธาบี: “วัสดุ” 

บทสนทนาระหว่างเบเรสฟอร์ด ไพท์ (Beresford Pite) 

และวิลเลียม เลธาบี (William Lethaby) ในชั้นเรียน 

“ปัญหาของสถาปัตยกรรมสมัยใหม่” ณ Architectural 

Association ลอนดอน ค.ศ. 1896 (‘An Architectural 

Symposium’, 1896: 307) 

แน่นอนว่า “วัสดุ” เป็นส่วนสำคัญอย่างยิ่งของสถาปัตยกรรม 

สถาปนิกในทุกยุคสมัยตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันต้องรู้จักคุ้นเคยกับวัสดุ 

อย่างไรก็ตามหากกล่าวในฐานะทฤษฎีสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ 

“วัสดุ” เพิ่งได้เข้ามามีบทบาทราว 2 ศตวรรษที่ผ่านมานี้เอง 

ภาพที่ 1 : โบสถ์ออลเซนต์ส สร้างเสร็จในปี ค.ศ. 1902 ออกแบบโดยวิลเลียม เลธาบี นักประวัติศาสตร์และสถาปนิกขบวนการศิลปหัตถกรรม 

คกล่าวของเขาที่ว่า “ความงามนั้นไม่ใช่ประเด็นคถามทางด้านรูปทรงเท่านั้น แต่คือร่องรอยการใช้ปัญญา (mind) ที่มีต่อวัสดุอย่างเหมาะสม” (1913: 176) 

แสดงให้เห็นอิทธิพลทางความคิดของวิลเลียม มอร์ริสอย่างชัดเจน ที่มาภาพ : RIBA Collections (1902). All Saints, Brockhamption-by-Ross, Herefordshire. 

60 61 





Image 4 : the Theravada Buddhist Cosmology 12 

ผลจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการปฏิวัติ 

อุตสาหกรรมทำให้ยุโรปในคริสต์ศตวรรษที่ 19 เป็นดินแดนที่ 

ก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการก่อสร้างที่สุดเมื่อเทียบกับทวีปอื่น ๆ 

บรรดานักคิดและสถาปนิกแห่งสังคมยุโรปจึงต้องครุ่นคิดกับ 

ประเด็นปัญหาใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้นในวงการสถาปัตยกรรมและการ 

ก่อสร้างอยู่เสมอ ทฤษฎีเกี่ยวกับวัสดุเป็นส่วนหนึ่งของกระแสดัง 

กล่าว ดังบทสนทนาข้างต้นที่สะท้อนภาวะสับสนในวงการสถาปนิก 

อังกฤษในช่วงปลายศตวรรษว่า ควรเริ่มต้นการออกแบบ 

สถาปัตยกรรมด้วยรูปแบบของยุคใดดีซึ่งนอกจากเลธาบีจะปฏิเสธ 

วิธีเริ่มต้นด้วย “รูปแบบ” อันเป็นความเชื่อที่ยึดถือกันมาอย่าง 

ยาวนานแล้ว ยังเสนอให้พิจารณา “วัสดุ” เป็นตัวตั้งต้นแทน 

แนวคิดของเลธาบีที่ให้หันมาให้ความสำคัญกับวัสดุส่วน 

หนึ่งได้รับอิทธิพลมาจากปาฐกถา เรื่อง “The Influence of Building 

Materials upon Architecture” ของวิลเลียม มอร์ริส (William 

Morris, 1834-1896) ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้นำทางความคิดและศิลปิน 

คนสำคัญของขบวนการศิลปหัตถกรรมของอังกฤษ (The Art and 

Crafts Movement) โดยมอร์ริสเสนอว่า สารัตถะของสถาปัตยกรรมนั้น 





อยู่ที่การใช้วัสดุ “ชัดเจนว่าวัสดุนั้นถือเป็นรากฐานทางสถาปัตยกรรม ไม่ผิดเลยหากจะนิยาม 

สถาปัตยกรรมว่าเป็นศิลปะแห่งการก่อสร้างที่เหมาะสมด้วยวัสดุที่คู่ควร” (1902 : 391) แรงบันดาล 

ใจของมอร์ริสในปาฐกถาชิ้นนี้มาจาก คุณสมบัติบางประการของอาคารชนบทในอังกฤษที่ดู “เรียบ ๆ 

ไม่โอ้อวด และใช้การได้จริง” ดังที่เขากล่าวว่า “ทักษะที่ช่างก่ออิฐ หยิบ จับ เลือก วัสดุมาประกอบเข้า 

ด้วยกันอย่างมีจังหวะจะโคน ผ่านการกะเก็งอย่างชำนาญนั้น สร้างสรรค์งานได้ดีทีเดียว” (1902 : 394) 

[ภาพที่ 1] 

การหันเหความสนใจจาก “รูปแบบ” มาสู่ “วัสดุ” ในวงการสถาปนิกอังกฤษในปลายคริสต์ 

ศตวรรษที่ 19 ข้างต้นนี้ เป็นปรากฏการณ์ที่สถาปนิกและนักการทูตชาวเยอรมัน เฮอร์มันน์ มุทธีซิอุส 

(Hermann Muthesius, 1861-1927) ถือว่าพัฒนาขึ้นเป็นครั้งแรกในอังกฤษ “นี่คือความสำเร็จของ 

ชาวอังกฤษที่ยังได้รับการชื่นชมน้อยไป พวกเขาคือพวกแรกที่ก้าวข้ามวิกฤตทางรูปแบบสถาปัตยกรรม 

ขณะที่ในยุโรปไม่มีความเคลื่อนไหวอะไรแบบนี้เลย” (2007, Vol.1 : 101) มุทธีซิอุสค้นพบกระแส 

ความสนใจในวัสดุในช่วงที่มาทำงานเป็นผู้ช่วยด้านวัฒนธรรมให้แก่สถานทูตเยอรมนีในประเทศ 

อังกฤษ อันเป็นตำแหน่งที่ทำให้เขาได้มีโอกาสศึกษาบ้านพักอาศัยและวิถีการอยู่อาศัยของชาวอังกฤษ 

อย่างกว้างขวาง เวลากว่า 6 ปีที่เขาอุทิศให้กับการศึกษาดังกล่าวนี้ได้สรุปออกมาเป็นหนังสือ The 

English House จำนวน 3 เล่ม ที่ตีพิมพ์ในปี 1904-1905 ซึ่งนอกจากจะเป็นหนึ่งในผลงานของเขาที่ 

รู้จักกันมากที่สุดแล้ว ยังเป็นผลงานที่ให้มุมมองเกี่ยวกับ “ความเป็นอังกฤษ” ผ่านสายตา “คนนอก” 

ที่น่าสนใจทีเดียว 

ใน The English House มุทธีซิอุสได้นิยามวิถีปฏิบัตินิยม (pragmatism) ของสถาปนิก 

ขบวนการศิลปหัตถกรรมในอังกฤษว่า “Materialism” (2007, Vol. I: 148-149) แม้คำ ๆ นี้จะมีรากศัพท์ 

มาจากภาษาเยอรมัน “Materialismus” อันเป็นคำที่ปรากฏในทฤษฎีสถาปัตยกรรมในเยอรมนีมาก่อน 

เช่น ในงานเขียนของ ก็อตฟรีด เซมเปอร์ (Gottfried Semper) และ คาร์ล เชฟเฟอร์ (Karl Schafer) 

ซึ่งเป็นนักทฤษฎีที่มุทธีซิอุสติดตามผลงานอย่างใกล้ชิด อย่างไรก็ตามการใช้คำนี้ของมุทธีซิอุสใน 

อังกฤษให้ความหมายที่แตกต่างไปจากรากศัพท์ภาษาเยอรมันอย่างค่อนข้างจะสิ้นเชิง เพราะเขาใช้ 

“Materialism” ในความหมายของวิธีคิดที่เน้นผลที่เกิดจากการลงมือทำ อันเป็นแนวคิดที่ตรงข้ามกับ 

ปรัชญาจิตนิยม (Idealist Philosophy) ซึ่งเป็นรากฐานของทฤษฎีแบบเซมเปอร์ ดังที่เขากล่าวว่า 

การบรรยายหรือดูงานทางสถาปัตยกรรม ไม่ว่าจะเป็น การโชว์เนื้อแท้วัสดุ การแสดงสัจจะวัสดุ หรือ 

การเค้นศักยภาพของวัสดุให้ออกมา ตลอดจนคำทับศัพท์แปลก ๆ อย่าง ดีแมทธีเรียลไลเซชั่น (dematerialisation) 

ฯลฯ การที่เราพูดถึงวัสดุได้อย่างหลากหลายมิติในทุกวันนี้ อาจทำให้เราลืมไปแล้ว 

ว่า สถาปนิกได้ก้าวมาไกลจากเมื่อครั้งที่คุณค่าและความหมายของวัสดุยังคงเป็นที่ถกเถียงกันในทาง 

ทฤษฎี 

การนิยามสถาปัตยกรรมว่าเป็น “ศิลปะแห่งวัสดุ” (the art of materials) นั้นเกิดขึ้นเป็นครั้งแรก 

ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 แม้จะกล่าวได้ว่าสถาปนิกใช้วัสดุในการทำอาคารมานับแต่โบราณกาล แต่ 

ก่อนหน้าคริสต์ศตวรรษที่19 สถาปนิกยังไม่รู้จักการอธิบายความหมายของสถาปัตยกรรมด้วย “วัสดุ” 

นิยามเช่นนี้มีความหมายที่แท้จริงอย่างไรเป็นนิยามที่เกิดขึ้นเฉพาะเจาะลงในแต่ละเวลาสถานที่หรือว่า 

แท้จริงแล้วมีลักษณะเป็นวาทศิลป์สากลอย่างที่เกิดขึ้นดาษดื่นในยุคแห่งสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ 

การสำรวจ 3 แนวความคิดหลัก ๆ เกี่ยวกับวัสดุในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ดังที่จะได้กระทำต่อ 

ไปนี้ จะช่วยยืนยันว่า โดยแท้จริงแล้วไม่เคยมีความเห็นพ้องต้องกันถึงบทบาทและความหมายของ 

วัสดุในทางสถาปัตยกรรมเลย เพราะทันทีที่มีข้อเสนอว่าการใช้วัสดุควรจะเป็นเช่นนี้ ไม่เป็นเช่นนั้น 

เราก็จะพบตรรกะที่แตกต่างกันในเรื่องเดียวกันแทบจะทันที 

“ปล่อยให้อิฐพูดภาษาอิฐ หิน...พูดภาษาหิน แต่ละวัสดุมีสเนียงของตัวเอง” : สนัก 

เหตุผลนิยมฝรั่งเศส 

ในฝรั่งเศส บรรดานักเหตุผลนิยม (Rationalists) เชื่อว่า สถาปัตยกรรมนั้นเกิดมาจากระบบโครงสร้าง 

(structural system) ซึ่งกำหนดมาแล้วก่อนงานก่อสร้างจะเริ่มขึ ้น ดังที่นักทฤษฎีและสถาปนิกชาว 

ฝรั่งเศส วิโอเลต์-เลอ-ดุก (Viollet-le-Duc, 1814-1879, ภาพที่ 2) กล่าวไว้ใน Discourses on Architecture 

พิมพ์ครั้งแรกในภาษาฝรั่งเศสเมื่อ ค.ศ. 1889 ว่า “สถาปัตยกรรมทั้งหลายนั้นก่อรูปมาจาก 

โครงสร้าง” (1959 : 3) เป้าหมายทางสถาปัตยกรรมที่สำคัญที่สุดในความเห็นของเขาคือ “การสร้าง 

รูปแบบภายนอกให้สอดคล้องสัมพันธ์กับระบบโครงสร้าง [ภายใน]” (1959 : 3) พูดอีกอย่างได้ว่า สิ่งที่ 

ถูกสร้างขึ้นมานั้นต้องคล้อยตามระบบที่เป็นตัวก่อรูปมันขึ้นมา 

สิ่งที่ต้องมีมาก่อนในบรรดาสรรพสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นนั้นควรมาจากวัสดุ จุดประสงค์ และ 

การก่อสร้าง รูปแบบจึงควรเป็นผลที่ตามมาจากข้อกำหนดเบื้องต้นเหล่านี้ ไม่ใช่จากแนวคิด 

ประเภทอุปาทานที่เป็นอิสระ แต่เหนืออื่นใดแล้ว งานฝีมือควรจะต้องพิถีพิถันสมบูรณ์ 

เรียบร้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ นี่จึงกลายเป็นสภาวะที่แยกจากกันไม่ได้ (2007, Vol.1 : 148) 

ด้วยมุมมองเช่นนี้หลังจากที่มุทธีซิอุสกลับไปยังเยอรมนีเขาจึงได้ผลักดันให้เกิดกระแสความ 

สนใจใน ฝีมือช่าง การก่อสร้าง และวัสดุ เช่นที่เกิดขึ้นในอังกฤษ 

อย่างไรก็ตามในที่นี้ผู้เขียนไม่ได้ต้องการบอกว่า ขบวนการศิลปหัตถกรรมในอังกฤษเป็น 

จุดกำเนิดแบบจริงแท้แน่นอนของขบวนการสถาปัตยกรรมสมัยใหม่(อันเป็นประเด็นที่นิโคลลัส เพฟเนอร์ 

เสนอใน Pioneers of Modern Design: From William Morris to Walter Gropius) เพราะแม้จะมี 

ส่วนจริงก็ตาม แต่ความก้าวหน้าทางวิชาการในปัจจุบันก็ได้ขยายมุมมองในการพิจารณาต้นก ำเนิดของ 

ขบวนการสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ไปทั้งกว้างและไกลกว่าที่เคยเข้าใจ 

สิ่งที่ผู้เขียนเห็นว่าน่าสนใจกว่าคือ ประเด็นปัญหาเกี่ยวกับความเป็นมาของ “วัสดุ” หากวัสดุ 

เป็นส่วนสำคัญยิ่งทางสถาปัตยกรรมอย่างปฏิเสธไม่ได้แล้ว เราน่าจะพิจารณาในทางประวัติศาสตร์ว่า 

วัสดุได้เคยเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของข้อถกเถียงทางทฤษฎีทางสถาปัตยกรรมอย่างไรเพราะนับตั้งแต่กลาง 

ทศวรรษที่ 1980 เป็นต้นมา ที่วัสดุได้กลับมาเป็นที่พูดถึงกันในวงการสถาปัตยกรรมอีกครั้งหนึ่ง 

(Weston, 2003 : 186) จนเราแทบจะไม่เคยไม่ได้ยินการเอ่ยถึง “material” หรือ “materiality” ในระหว่าง 

ภาพที่ 2 : สถาปนิกและนักทฤษฎีชาวฝรั่งเศส วิโอเลต์-เลอ-ดุก 

ที่มาภาพ : Bonjour. (2015). A portrait of Viollet-le-Duc. Accessed November 11, 2017. 

Available from https://bonjourparis.com/wp-content/uploads/2015/11/Viollet-Duc.jpg 


62 63 









สำหรับวิโอเลต์-เลอ-ดุกแล้ว โครงสร้างไม่มีรูปธรรม แต่คือตัวระบบ ซึ่งไม่อาจถูกลดทอน หากดำรงอยู่ 

อย่างถาวร เกินอายุขัยของอาคารเสียอีก เพราะสิ่งก่อสร้างนั้นจะมีวันทรุดโทรมเสื่อมสลาย แต่ระบบ 

โครงสร้างจะคงอยู่ชั่วกาลและมิอาจทำลายได้ [ภาพที่ 3] ด้วยแนวคิดเช่นนี้จึงเป็นไปได้ที่สถาปนิกจะ 

ประยุกต์ระบบโครงสร้างอาคารในอดีตมาใช้ใหม่ยกตัวอย่างเช่น สามารถนำระบบโครงสร้างหลังคาโค้ง 

(vaulting) ของโบสถ์โกธิคในศตวรรษที่13 มาใช้สร้างสรรค์งานสถาปัตยกรรมใหม่ได้ 

แม้ไม่อาจกล่าวได้ว่าวิโอเลต์-เลอ-ดุกเป็นต้นคิดสกุลของสำนักเหตุผลนิยมฝรั่งเศส แต่ด้วยผล 

งานของเขาที่เขียนขึ้นได้อย่างน่าจูงใจนั้นทำให้ทฤษฎีเหตุผลนิยมทางโครงสร้าง (Structural Rationalism) 

เป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง (Forty, 2000 : 277) พอ ๆ กับที่ได้สร้างข้อถกเถียงขึ้นในวงการสถาปัตยกรรม 

ฝรั่งเศสอย่างร้อนแรง สิ่งที่วิโอเลต์-เลอ-ดุกต่อต้านอย่างแข็งขันมาตลอดคือ การหยิบยืมรูปแบบทาง 

สถาปัตยกรรมที่เคยใช้กับวัสดุอย่างหนึ่งมาใช้กับวัสดุอีกประเภทหนึ่งโดยไม่ค ำนึงถึงความแตกต่างทาง 

วัสดุ เขาได้วิจารณ์โบสถ์St. Eugene ในปารีส [ภาพที่4] ที่ออกแบบโดย หลุยส์-ออกุส บัวโล (Louis-Auguste 

Boileau) อย่างรุนแรง เนื้อหาหลักของการบริภาษก็คือการหยิบยืมรูปแบบสถาปัตยกรรมโกธิคแห่ง 

ยุคกลาง ซึ่งเดิมสร้างขึ้นจากวัสดุธรรมชาติอย่างหินและไม้แล้วมาทำใหม่ใน ค.ศ. 1855 ด้วยวัสดุสมัย 

ใหม่อย่างเหล็กหล่อ วิโอเลต์-เลอ-ดุก วิจารณ์ว่า “เราไม่ควรทำเหล็กหล่อให้มีรูปแบบอย่างหิน เพราะการ 

เปลี่ยนแปลงใด ๆ ทางวัสดุต้องนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงรูปแบบ” (Viollet-le-Duc, 1855; อ้างถึงใน Legault, 

1997 : 25) สำหรับวิโอเลต์-เลอ-ดุกแล้ว รูปแบบรูปทรงทางสถาปัตยกรรมไม่ได้เกิดมาจากหลักการทาง 

โครงสร้างเท่านั้น แต่ยังต้องเป็นไปตาม “ธรรมชาติ” ของวัสดุที่ใช้ในการก่อรูปทางสถาปัตยกรรมนั้นด้วย 

ภาพที่ 3 : Analytical Drawings ที่เป็นแบบฉบับของวิโอเลต์-เลอ-ดุก แสดงกายวิภาคของอาคารแบบตัดผ่าน จนดูราวกับว่า 

อาคารขาดเสถียรภาพทางโครงสร้าง แต่ที่ยังอยู่ได้ไม่พังทลายหรือร่วงลงมาเป็นชิ้น ๆ เพราะมี “โครงสร้าง” ที่มองไม่เห็นแต่รับรู้ได้ รองรับอยู่ I 

ที่มาภาพ: Viollet-le-Duc. (1875). Dictionnaire Raisonné de l’ Architecture Françoise, Vol. IV ‘Construction’. Paris: V.A. Morel et C., Editeurs: 84, 93. 

อย่างไรก็ตามการนำระบบโครงสร้างเก่ามาทำให้เกิดรูปแบบใหม่ของสำนักเหตุผลนิยมนี้ ไม่ได้ 

รวมไปถึงวัสดุด้วย วิโอเลต์-เลอ-ดุกบอกกับเราว่า รูปแบบทางสถาปัตยกรรมนั้นนอกจากเป็นผลที่ตาม 

มาจากระบบโครงสร้างแล้ว ยังต้องสื่อถึงคุณลักษณะของวัสดุที่ตัวมันเองถูกสร้างขึ้นมา เขากล่าวใน 

เรื่องนี้อย่างชัดเจนว่า “เราพอใจกับการแทนที่อาร์คโค้งที่ทำจากเหล็กด้วยอาร์คโค้งที่ทำขึ้นมาจากหิน 

หรือ? เปล่าเลย เราอาจนำหลักการมาใช้ แต่หากวัสดุเปลี่ยน รูปแบบก็ต้องเปลี่ยนตาม” (1959 : 54) 

ลักษณะการถามเองตอบเองทำนองนี้มีอยู่ใน Discourses on Architecture แทบทั้งเล่มก็ว่าได้ 

ภาพที่ 4 : รูปตัดแสดงโครงสร้าง St. Eugene ปารีส ออกแบบโดย หลุยส์-ออกุส บัวโล 

การใช้วัสดุสมัยใหม่อย่างเหล็กหล่อมาทดแทนวัสดุไม้และหิน เป็นวิธีการที่ขัดต่อหลักการเหตุผลนิยมทางโครงสร้าง 

ที่มาภาพ: OPUS 5 architects. (2004). Eglise Saint-Eugène-Sainte-Cécile. Accessed November 11, 2017. 

Available from http://www.opus5.fr/PARIS-IX-Eglise-Saint-Eugene-Sainte-Cecile 

mage 4 : the Theravada Buddhist Cosmology 12 

64 65 









หลักการของนักเหตุผลนิยมฝรั่งเศสที่ว่า วัสดุแต่ละประเภทมีรูปแบบเฉพาะตัวอัน “แท้จริง” นี้ 

ในที่สุดแล้วได้นำไปสู่สมมติฐานว่า “วัสดุใหม่ย่อมนำไปสู่รูปทรงใหม่ทางสถาปัตยกรรม” ซึ่งได้กลายเป็น 

รากฐานทางทฤษฎีให้กับสถาปนิกขบวนการสมัยใหม่แห่งปลายศตวรรษที่19 ถึงต้นศตวรรษที่ 20 ใน 

การพยายามเสาะแสวงหารูปแบบทางสถาปัตยกรรมอัน “แท้จริง” ของวัสดุสมัยใหม่อย่างเหล็กกล้าและ 

คอนกรีตเสริมเหล็ก 

ที่กล่าวมานี้คือแนวคิดเกี่ยวกับวัสดุแห่งศตวรรษที่19 ที่พัฒนาขึ้นโดยสำนักเหตุผลโครงสร้าง 

นิยมฝรั่งเศส ต่อไปจะได้กล่าวถึง แนวความคิดเกี่ยวกับวัสดุแบบที่2 ซึ่งสืบสายมาจากวัฒนธรรมการ 

ก่อสร้างของประเทศแถบที่ใช้ภาษาเยอรมัน 

“จงลืมความเป็นวัสดุ” : ก็อตฟรีด เซมเปอร์ กับการสร้างระบบสัญลักษณ์ 

นักทฤษฎีและสถาปนิกชาวเยอรมัน ก็อตฟรีด เซมเปอร์ (1803-1879, ภาพที่ 5) เสนอใน Style in the 

Technical and Tectonic Arts, or, Practical Aesthetics ว่า เป้าหมายสูงสุดทางสถาปัตยกรรมไม่ใช่ 

โครงสร้าง แต่คือการสร้างสัญลักษณ์และแม้ระบบการแทนที่สิ่งต่าง ๆ ด้วยสัญลักษณ์นี้จะต้องกระทำ 

ผ่านองค์ประกอบอาคาร ไม่ว่าจะเป็นโครงสร้างหรือวัสดุก็ตาม แต่การที่สถาปัตยกรรมจะสามารถ 

สื่อสารเชิงสัญลักษณ์ได้นั้น ก่อนอื่นจะต้องทำลายคุณสมบัติของวัสดุให้หมดลงเสียก่อน เราจึงสามารถ 

มองเห็นสัญลักษณ์นั้นได้อย่างชัดเจน ดังที่เซมเปอร์กล่าวว่า “การทำลายความเป็นจริงเกี่ยวกับวัสดุ 

เป็นสิ่งจำเป็นต่อการเกิดรูปแบบทางสัญลักษณ์ที่มีความหมาย เป็นงานสร้างสรรค์ของมนุษย์ที่จะ 

ตั้งอยู่ได้ด้วยตัวของมันเอง” (2004 : 439) 

การปฏิเสธคุณสมบัติทางกายภาพของวัสดุเช่นนี้อาจอธิบายให้เห็นภาพได้ชัดขึ้นด้วยคำกล่าว 

ของนักทฤษฎีชาวเยอรมันอีกท่านหนึ่ง คือ คาร์ล บอททิเชอร์ (Carl Bötticher) โดยเฉพาะตอนที่ 

กล่าวถึง “หิน” 

เจตจำนงในที่นี้ ไม่ใช่การแสดงคุณลักษณะของหินว่าเป็นหินที่ตายแล้ว ตรงกันข้ามคือการ 

ทำให้แก่นสารของหินนั้นมลายหายไป ทันทีที่หินถูกรูปแบบที่อุปมาเสมือนดั่งแนวคิดของมัน 

เข้าครอบงำ (เช่น รูปแบบทางศิลปะ) มโนทัศน์เกี่ยวกับหินจะอันตรธารหายไป แล้วความคิด 

เชิงอุปมาก็เข้ามาแทน ( อ้างถึงใน Herrmann, 1984: 143) 

ตัวอย่างผลงานในประวัติศาสตร์ที่รู้จักกันดีคือวิหารกรีกที่สร้างขึ้นทั้งหมดด้วยหินอ่อน แต่อยู่ 

ในรูปแบบของอาคารโครงสร้างไม้ 

ทั้งเซมเปอร์และบอททิเชอร์ให้ความสำคัญกับกระบวนการสร้างสัญลักษณ์ทางศิลปะไว้อย่าง 

สูง ซึ่งแตกต่างจากวิโอเลต์-เลอ-ดุก ที่ถือว่าการหยิบยืมรูปแบบที่เคยใช้กับวัสดุหนึ่งมาใช้กับอีกวัสดุ 

หนึ่งนั้นเป็นการกระทำที่ “หลอกลวง” ต่อ หลักการทางโครงสร้าง และ “ธรรมชาติ” ของวัสดุ 

แต่เซมเปอร์แย้งว่าสถาปัตยกรรมนั้นจริง ๆ แล้วมีวิวัฒนาการมาจากกระบวนการเปลี่ยนรูป 

แปรสภาพเชิงอุปมาอุปไมย หรือที่เรียกกันในภาษาอังกฤษว่า Transmutation of the materials เช่น 

นี้ทั้งสิ้น เมื่อธรรมชาติของวัสดุถูก “แปลง” เท่านั้น ที่ความหมายทางสัญลักษณ์จะปรากฏขึ้นและเข้า 

ครอบงำแทนที่ เซมเปอร์เชื่อมั่นเป็นอย่างยิ่งว่า หากถ้อยคำความหมายที่พูดขึ้นในภาษาหนึ่งสามารถ 

แปลความในอีกภาษาหนึ่งได้ ฉันใดก็ฉันนั้น สัญลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมก็สามารถสื่อสารได้ด้วย 

สื่อ (วัสดุ) ต่างชนิดกัน [ภาพที่ 6] 

แนวคิดเชิงสัญลักษณ์แบบเซมเปอร์นี้เป็นระบบคิดที่สลับซับซ้อน ต้องอาศัยการตีความจึงจะ 

เข้าใจความหมายจนสามารถนำไปรังสรรค์งานได้อย่างมีศิลปะ แต่หลายทศวรรษที่ผ่านมาก็ได้พิสูจน์ 

แล้วว่า นับวันทฤษฎีที่เขาเขียนทิ้งไว้ก็ยิ่งจะทวีความสำคัญขึ้น 

ภาพที่ 5 : นักทฤษฎีและสถาปนิกชาวเยอรมัน ก็อตฟรีด เซมเปอร์ 

ที่มาภาพ : Alchetron. (2017). Gottfried Semper. Accessed November 11, 2017. 

Available from https://www.ethz.ch/en/news-and-events/eth-news/news/2014/06/ 

temple-to-science/_jcr_content/news_content/textimage_0/image.imageformat. 

lightbox.892553585.png 


66 67 









ปลุกให้ตื่นจากภวังค์: รัสกินและไฮเดกเกอร์ 

แนวความคิดที่3 เกี่ยวกับวัสดุเสนอโดยนักคิดนักวิจารณ์ชาวอังกฤษในศตวรรษที่19 นามจอห์น รัสกิน 

(John Ruskin, 1819-1900, ภาพที่ 7) รัสกินกล่าวในหนังสือ The Seven Lamps of Architecture ว่า 

วัสดุนั้นไม่ได้มีพลังสร้างสรรค์ในตัวเอง แต่มาจากมนุษย์ซึ่งแม้เขาจะเห็นด้วยกับความคิดที่ว่า วัสดุต่าง 

กันย่อมมีคุณสมบัติทางกายภาพที่ไม่เหมือนกันและไม่มีวัสดุใดที่มีคุณสมบัติเหมือนกันทุกประการ แต่ 

สิ่งที่ไม่มีในวัสดุทว่าจำเป็นต่อการสร้างสรรค์เป็นอย่างยิ่ง คือ มันสมองและแรงงาน ซึ่งรัสกินเชื่อว่าสอง 

องค์ประกอบนี้ต่างหากที่เป็นพลังสร้างสรรค์ที่แท้จริงสามารถทำให้วัสดุดาด ๆ ธรรมดากลับกลายเป็น 

มีคุณค่าขึ้นมาได้ 

ภาพที่ 7 : นักวิจารณ์สถาปัตยกรรมชาวอังกฤษจอห์น รัสกิน 

ที่มาภาพ : Pre Raphaelite Art. (2013). John Ruskin photographed by Frederick Hollyer, 

1894. Accessed November 11, 2017. Available from http://preraphaelitepaintings. 

blogspot.com/2013/10/john-ruskin-photographed-by-frederick.html 

หัวใจของ The Seven Lamps of Architecture อยู่ในบทที่ชื่อว่า “The Lamp of Life” ซึ่งรัสกิน 

กล่าวถึงสมรรถภาพของสถาปัตยกรรมในการปลุก “สิ่งที่ปราศจากชีวิต” ให้กลับมีชีวิตชีวาว่า เป็นข้อที่ 

ทำให้สถาปัตยกรรมแตกต่างไปจากงานสร้างสรรค์ประเภทอื่น ๆ 

สรรพสิ่งจะสูงส่งหรือต่ ำตมนั้นขึ้นอยู่กับพลังสร้างสรรค์ทางสติปัญญาที่ทุ่มเทลงไปกับมัน ที่น่าทึ่ง 

และสำคัญที่สุดคือ สถาปัตยกรรมมีศักยภาพแห่งการสร้างสรรค์ในด้านนี้มากกว่าศาสตร์อื่น ๆ […] 

สถาปัตยกรรมนั้นล้วนประกอบขึ้นมาจากวัสดุที่ไม่ได้มีคุณค่าอะไรในตัวเอง ต่างไปจากดนตรี 

ที่ประกอบด้วยโน้ตอันไพเราะ ภาพเขียนที่วาดขึ้นด้วยสีสันที่สวยงาม แต่งานสถาปัตยกรรม 

ล้วนแต่สร้างขึ้นมาจากวัสดุพื้น ๆ ไร้ชีวิต สถาปัตยกรรมจะสง่างามและน่าอภิรมย์ได้นั้นขึ้นอยู่กับ 

การแสดงออกทางปัญญาที่เราทุ่มลงไปในการผลิต (1865 : 123) 

ภาพที่ 6: กระท่อมดึกดบรรพ์ โดย วิลเลียม แชมเบอร์; สหรับแชมเบอร์และเซมเปอร์แล้ว 

การศึกษาจุดกเนิดทางสถาปัตยกรรมเป็นไปเพื่อพิสูจน์ว่าสถาปัตยกรรมนั้นเป็นศิลปะแห่งการเลียนแบบทางวัสดุ 

ที่มาภาพ : William Chambers. (1759). A Treatise on the Decorative Part of Civil Architecture. London: Priestley and Weale, pl opposite p.1 

รัสกินแสดงให้เห็นอย่างแจ่มชัดว่า ลำพังวัสดุนั้นไม่อาจสร้างสรรค์อะไรขึ้นมาได้สิ่งสำคัญอยู่ที่ 

“การลงมือปฏิบัติ” ที่มนุษย์เรามีต่อวัสดุ [ภาพที่ 8] ด้วยเหตุนี้เขาจึงไม่เชื่อว่าจะสามารถเข้าใจวัสดุได้ 

ในทางทฤษฎี แต่จะเข้าถึงเมื่อใช้วัสดุทำอะไรบางอย่าง ซึ่งการมุ่งเน้นใน “ปฏิบัติการ” แทนที่จะเป็น 

“ทฤษฎี” เช่นนี้เป็นหนึ่งในความแตกต่างที่สำคัญระหว่างทัศนะของรัสกิน กับสำนักเหตุผลนิยมฝรั่งเศส 

และสำนักคิดแบบเซมเปอร์ ขณะเดียวกันก็เป็นทัศนะที่มีพื้นฐานใกล้เคียงกับปรัชญาสายปรากฏการณ์ 

ศาสตร์ (Phenomenon Philosophy ) โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นความสัมพันธ์ระหว่าง “ความคิด” 

และ “สิ่ง” แม้ว่าแนวคิดปรัชญาทั้งสองจะมีที่มาที่แตกต่างกันก็ตาม 

68 69 









ผลงานที่เข้าข่ายนิยามศิลปะทางสถาปัตยกรรมของรัสกินและไฮเดกเกอร์ชิ้นหนึ่งได้แก่Kelling 

Place ในเมือง Norfolk ประเทศอังกฤษ ซึ่งเป็นคฤหาสน์ชนบท ออกแบบก่อสร้างระหว่าง ค.ศ. 1904- 

1906 โดยสถาปนิกแห่งขบวนการศิลปหัตถกรรมชื่อ เอ็ดเวิร์ด พายเออร์(Edward Prior) น่าสนใจว่าใน 

การสร้างบ้านหลังนี้พายเออร์ได้ประยุกต์แนวคิด “ปลุกให้ตื่น” อย่างถึงแก่นที่สุดทีเดียว [ภาพที่ 10] 

ภาพที่ 8 : ภาพสลักนูนต่ำรูปสัตว์ประหลาดที่ประตูทิศเหนือของ Cathedral of Rouen ทภาพพิมพ์ตามสเก็ตช์ของจอห์น รัสกิน 

สหรับรัสกินนั้นคุณสมบัติวัสดุไม่สคัญเท่ากับร่องรอยของหยาดเหงื่อแรงงานและสติปัญญาที่ปรากฏในงานศิลปะ 

ที่มาภาพ : John Ruskin. (1865). The Seven Lamps of Architecture. New York: John Wiley&Son, Plate XIV. 

Buddhist Cosmology 12 

นักปรัชญาชาวเยอรมัน มาร์ติน ไฮเดกเกอร์ (Martin Heidegger, 1889-1976, ภาพที่ 9) ได้ 

วิจารณ์ปรัชญาแบบพลาโต (Platonism) อย่างถอนต้นก่นรากว่า ได้ปูพื้นฐานปรัชญาตะวันตกมาอย่าง 

ผิด ๆ ตั้งแต่สมัยกรีก เรื่อยมาจนถึงครึ่งแรกศตวรรษที่20 ทีเดียว ทั้งนี้เพราะพลาโตแบ่งแยก “ความคิด” 

(idea) และ “สิ่ง” (thing) ออกจากกัน โดยไฮเดกเกอร์แย้งว่า เราไม่ควรพิจารณา “ความคิด” (idea) และ 

“สิ่ง” (thing) แบบแยกขาดซึ่งกันและกัน เพราะ “ความคิด” ไม่ได้เป็น “สิ่ง” ที่มีมาก่อนอย่างที่เข้าใจกัน 

ผิด ๆ มาโดยตลอด แต่ดำรงอยู่ในการรับรู้ของเราที่มีต่อสิ่ง ๆ นั้น และอยู่ในสิ่ง ๆ นั้นเอง ความคิดในเรื่อง 

นี้ของไฮเดกเกอร์อาจสรุปด้วยวลีของกวีชาวอเมริกัน วิลเลียม คาร์รอส วิลเลียมส์(William Carlos Williams) 

ที่ว่า “ไม่มีความคิด [ในที่ใดทั้งนั้น] นอกจากในสิ่งนั้นเอง” (“no idea but in things”) 

ในบทความ “The Origin of the Work of Art” ไฮเดกเกอร์ได้กล่าวว่า “การสร้างสรรค์ศิลปะคือ 

การทำให้บางสิ่งบางอย่างถือกำเนิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม โดยที่สิ่งนั้นถูกทำให้ผลิดอกออกผล” (1975 : 

60) ส่วนประเด็นเกี่ยวกับ “วัสดุ” ไฮเดกเกอร์กล่าวไว้อย่างน่าสนใจ (ซึ่งคล้ายกับรัสกิน) ว่า วัสดุนั้นเป็น 

สิ่งพื้น ๆ ดำรงอยู่อย่างนั้น เช่นนั้น เสมอมา คือ ไม่มีชีวิต แต่เมื่อถูก “ปลุก” ขึ้นมา และถูกทำให้เป็นตัวแทน 

ของสิ่งที่มีสิ่งที่เป็น โมเมนต์นี้เองที่มันได้ถือกำเนิดขึ้นเป็น “งาน” (work) สำหรับไฮเดกเกอร์แล้วหัวใจ 

ของศิลปะทางสถาปัตยกรรม คือการเปิดเผยธาตุแท้ของวัสดุให้แสดงออกมา อย่างที่เขากล่าวว่า “ทำให้ 

มันเป็นอย่างที่มันมีอยู่” (1975 : 31) 

ภาพที่ 10 : Kelling Place ออกแบบโดย เอ็ดเวิร์ด พายเออร์ ระหว่าง ค.ศ. 1904-1906 

แม้วัสดุส่วนใหญ่ของอาคารหลังนี้จะขุดขึ้นมาจากใต้ดิน แต่สิ่งที่ทให้วัสดุกลายเป็นงาน 

สถาปัตยกรรมขึ้นมาได้คือ สติปัญญาและแรงงาน สองอย่างนี้เท่านั้น 

ที่มาภาพ: โดยผู้เขียน เมื่อปี 2010 


เรื่องมีอยู่ว่าในระหว่างที่พายเออร์มาดูสถานที่ที่จะสร้างบ้านหลังนี้ เขาพบว่าใต้ผืนดินแถบนี้เต็ม 

ไปด้วยก้อนกรวดเม็ดโต ๆ (gravel) รวมถึงกรวดหินตะกอน (flint pebbles) และทราย เขาจึงหาวิธีใช้ 

ของที่มีอยู่แล้วในพื้นที่เป็นวัสดุในการก่อสร้างบ้านหลังนี้กล่าวคือ ก้อนกรวดเม็ดโตถูกใช้เป็นส่วนผสม 

ของผนังโครงสร้างคอนกรีตอัดแน่น กรวดหินตะกอนเป็นวัสดุผิวหน้าผนังเพื่อความสวยงาม และทราย 

เป็นส่วนผสมทำปูนสอ มีวัสดุเพียงส่วนน้อยเท่านั้นเช่น หินสีน้ำตาล กระเบื้องมุงหลังคาแผ่นเรียบดินเผา 

ที่ต้องนำมาจากที่อื่น ทั้งนี้เพื่อใช้ในการทำรายละเอียดผนัง ประดับเตาผิง และการตกแต่งอื่น ๆ 

หากเราพิจารณาผนังโครงสร้างคอนกรีตอัดแน่นของบ้านหลังนี้ และเพ่งพินิจไปยังเม็ดกรวดแต่ละ 

ก้อน จะพบว่าโดยตัวมันเองแล้ว ไม่ได้แลดูมีค่าอะไร และยิ่งหากเราจินตนาการว่าเอามือแคะก้อนหิน 

เหล่านั้นออกจากผนัง มันก็จะคงหลุดร่วงคืนสภาพกลายเป็นก้อนหินที่แสนจะธรรมดาก้อนหนึ่งเหมือน 

สภาวะแรกเริ่มที่ถูกขุดมาจากพื้น [ภาพที่ 11] “ความมีชีวิตชีวา” ทางสถาปัตยกรรมในที่นี้จึงไม่ได้ดำรง 

อยู่ในธรรมชาติของหินแต่ละก้อน หากคือผลโดยรวมจากการใช้วัสดุให้ได้สถาปัตยกรรมที่มีหลายพื้นผิว 

หลากสัมผัส 

ภาพที่ 9: นักปรัชญาชาวเยอรมันมาร์ติน ไฮเดกเกอร์ 

ที่มาภาพ : Los Angeles Review of Books. (2015). The Philosopher Martin 

Heidegger. Accessed November 11, 2017. Available from https:// 

lareviewofbooks.org/article/what-to-make-of-heidegger-in-2015/#! 

71 





On ‘Material’: An Architectural Notion of the 19 th Century 

Pinai Sirikiatikul, Ph.D. 

Faculty of Architecture, Silpakorn University / p.sirikiatikul@gmail.com 

Abstract 

‘Materiality’ has recently returned to architectural discussion. This paper looks at its origin and the early development of 

‘material’ as a theory in 19th-century Europe. By examining and comparing the theoretical approaches to material of 3 different 

architectural writers - Viollet-le-Duc, Gottfried Semper and John Ruskin - the paper suggests that there is no consensus view on 

how material should be in architecture. It is on this basis that liberates us from an absolute definition of the term, leaving us open 

to a reinterpretation of the concept that it can lead to a plurality of solutions. 

Keywords: Material, Materiality, Viollet-le-Duc, Gottfried Semper, John Ruskin 

72 





ภาพที่ 11 : รายละเอียดผนังที่ Kelling Place 

ที่มาภาพ: โดยผู้เขียน เมื่อปี 2010 


แน่นอน เราอาจพิจารณาการใช้วัสดุของพายเออร์ในที่นี้ว่าเป็นการพยายามสร้างความกลมกลืน 

กับสภาพแวดล้อมท้องถิ่น กระทั่งมองว่าเป็นวิธีลดต้นทุนการก่อสร้างก็ได้(Cruickshank, 1999 : 42) 

แต่ผลงานอันวิจิตรที่เกิดขึ้นมาจากการใช้“วัตถุดิบ” ซึ่งตามความจริงแล้วก็อยู่ในที่แห่งนี้มาก่อนจะไม่มี 

ทางเกิดขึ้นได้เลยหากปราศจากซึ่งความตั้งใจอันแน่วแน่ของสถาปนิกและแรงงานที่ร่วมมือกันสร้างบ้าน 

หลังนี้ขึ้นมาอย่างพิถีพิถัน 

ในแง่นี้ สิ่งที่ทำให้ของไม่มีชีวิตกลายเป็นมีชีวิตขึ้นมานั้นอยู่ที่“การลงมือปฏิบัติ” ซึ่งเป็นปัจจัย 

แห่งการสร้างสรรค์ที่ไม่สามารถเกิดมาก่อนหรือเติมเข้ามาภายหลังได้ หากต้องเกิดขึ้นระหว่างการก่อสร้าง 

จนทำให้สิ่งดิบ ๆ หยาบ ๆ อย่าง หิน ดิน ทราย กลายเป็นงานสร้างสรรค์ขึ้นมาได้ 

ใครก็ตามที่ได้เคยอ่านงานของ 3 สำนักคิดที่กล่าวมานี้จะพบว่าขณะที่พลิกหนังสือไปในแต่ละหน้าแต่ละ 

สำนักล้วนพูด “ถูก” ตามตรรกะที่ตนสร้างขึ้นมาทั้งสิ้น “วัสดุ” คืออะไร มีบทบาทเช่นไร มีตำแหน่งแห่งที่ 

ในโลกนี้และสัมพันธ์กับปัจจัยสร้างสรรค์อื่น ๆ อย่างไร จริงๆ แล้วล้วนเป็นคำถามที่ถูกจัดวางในทิศทาง 

ที่สอดรับกับทฤษฎีที่ดำรงอยู่ก่อนแล้ว ดังนั้นเมื่อเกิดประเด็นปัญหาใหม่ๆ ขึ้น แต่ละสำนักจึงพยายาม 

หาทางอธิบาย “วัสดุ” ตามพื้นฐานทางปรัชญาของตนเอง ด้วยเหตุนี้ประเด็นคำถามเกี่ยวกับวัสดุจึงยัง 

คงเปิดกว้าง สามารถถกเถียงกันได้อีกหลายแง่มุมไม่รู้จบเพราะตราบใดที่วัฒนธรรมการก่อสร้างในสังคม 

ยังมีการเคลื่อนไหว แนวคิดเกี่ยวกับวัสดุของเราย่อมเปลี่ยนแปลง และแต่ละสังคมก็สามารถผลิตความ 

หมายของตนเอง ในลักษณะที่ไม่จำเป็นต้องเหมือนกับที่เกิดขึ้นในที่อื่น 

ท่ามกลางกระแสความสนใจใน “Material” ที่ได้หวนคืนมาอีกครั้ง การที่สถาปนิกในปัจจุบัน 

สามารถพูดถึง “วัสดุ” ได้อย่างเป็นคุ้งเป็นแคว เป็นสัญญาณบ่งชี้ว่าทฤษฎีวัสดุแห่งศตวรรษที่19 ยังคง 

มีอิทธิพลต่อวงการสถาปัตยกรรมมากแค่ไหน แต่ถึงกระนั้นคำถามที่ยังคงอยู่ก็คือ คุณภาพทาง 

สถาปัตยกรรมนั้นแท้จริงแล้ว ขึ้นอยู่กับ วัสดุที่สร้างขึ้น หรือจริง ๆ แล้ว ทั้งสองเป็นอิสระจากกัน 

คำถามนี้จะยังคงอยู่ต่อไป 

Pite: ‘in the case of Michelangelo and Wren, the one 

started with Classic results and the other with Italian: 

what should we start with?’ 

Lethaby: ‘With materials’. 

A conversation between Beresford Pite and William 

Lethaby at Architectural Association in 1896, in a talk 

to the members of the Class of Design on the subject of 

‘The Problem of Modern Architecture’. (Anon, 1896: 307) 

Material is without question indispensable to architecture. 

Architects in every period are familiar with materials; but as 

a ‘theory’ of modern architecture, material has become important 

merely around two centuries ago. The situation 

changed in the 19th century as a result of the Industrial Revolution, 

with the advent of modern materials like iron and 

concrete, and demanded architects to deal with materials not 

just as a building medium but also as a concept. Lethaby’s 

reply to Pite’s question, which rejected at once the pursuit of 

architectural styles, is just one symptom of how essential 

materials were for architects in late-nineteenth-century Britain. 

Lethaby’s ideas about materials were in part derived 

from William Morris’s lecture, ‘The influence of building 

materials upon architecture’, given in 1891, in which Morris 

had formed the idea of turning to materials in order to resist 

the imitation of style. The problem of architecture in Morris’ 

time was its preoccupation with past styles, and he argued that 

the essence of architecture lay instead in the use of the materials 

and the ways in which they are handled in their execution. 

He said, ‘the subject of Material is clearly the foundation of 

architecture and perhaps one would not go very far wrong if 

one defined architecture as the art of building suitably with 

suitable material’. (1902: 391) The source to which Morris 

turned was the certain qualities of ‘ordinary country buildings’ 

such as simplicity, unpretentiousness and practicality: ‘the skill 

with which the mason has picked out his longs and his shorts, 

and put the thing together with really something, you must 

say, like rhythm and measurement (his traditional skill that 

was), and with the best possible results’. (1902: 394) [fig 1] 

The notion of paying attention to materials rather than 

styles was regarded by German architect Hermann Muthesius 

(1861-1927) as having been first advanced in English architecture: 

‘It was English’s achievement – and it cannot be rated 

highly enough – to have been the first to find an escape from 

this dilemma and to have done so at a time when nothing of 

the kind was yet stirring on the continent’. (2007, Vol.1: 101) 

In his book The English House, Muthesius went on to describe 

the pragmatism of the old craftsmanship that he witnessed 

many Arts and Crafts architects turning to, and then characterised 

the British Arts and Crafts Movement as ‘Materialism’. 

(2007, Vol. I: 148-149) The term ‘Materialism’, or in the original 

German terms ‘Materialismus’, which Muthesius used to 

describe a certain quality he perceived in English architecture, 

had been present in the German architectural context before 

- most evidently in the writings of Gottfried Semper and of 

Karl Schäfer, both theorists of whom Muthesius was a close 

follower. Muthesius used the term ‘Materialism’ to characterise 

a non-idealistic way of thinking about architecture, in 

opposition to the Idealist philosophy that was present in 

Semper. In The English House, Muthesius wrote: 

73 





All the prerequisites for every man-made object should 

same as the rhetoric of modernist architecture elsewhere? 

architectural forms generated by the structural principle, but 

Both Semper and Bötticher placed a higher value on 

lie in its material, purpose and construction, its form 

A quick sketch of the 19th-century attitudes towards materials 

they also need to be in accordance with the nature of the 

artistic symbolism. Unlike Viollet-le-Duc who regarded the 

should be consequent upon these prerequisites and not 

in the following discussion will give an idea just how differing 

materials used to make them. It is this proposition of French 

imitation of a form used in one material to another as ‘un- 

upon an independent preconceived idea. But above all, 

ideas about materials have been. 

Rationalists that each material brings out its own ‘truthful’ 

truthful’ to the nature of the materials, Semper argued that 

workmanship should be as sound as possible; this 

became the indispensable condition […].(2007, Vol. 1: 148) 

After Muthesius returned to Germany, he was the one 

who drove German architectural discussion forward by 

turning to practical issues of craftsmanship, construction, and 

‘Let brick to be brick, stone to be 

stone, every material speaks in its 

own language’: French Rationalist 

In France, Rationalists held that architecture derives from a 

form that helped to formulate one of the most well-known 

axioms of modernist architects that new material would lead 

to a new form of architecture. 

‘To forget the material’: Gottfried Semper 

and a process of symbolisation 

the development of architecture derived from this very process 

of metaphorical transformation; only as the nature of the 

materials is ‘translated’ can symbolic meaning emerge. Just as 

the meaning of the word spoken in one language can be translated 

into another language, so too a particular symbolic 

meaning in architecture is transferable between different 

materials that he found integral to British arts and crafts 

architecture. 

However, this is not to say that Modernism was originated 

in Britain (as Nikolaus Pevsner does in Pioneers of 

Modern Design: From William Morris to Walter Gropius). 

Though his association between the Arts and Crafts Movement 

and the development of modernism is in certain respects still 

valid, recent studies have given a much more comprehensive 

view of the origins and development of modernism. 

What is more intriguing is about the material – for if 

it is so indispensable to architecture, we should ask how it 

became an issue in architectural discourse, historically. Since 

the mid-1980s onwards, the question about material has 

returned to an architectural discussion so frequently that in 

any talk on architecture or any building visit, it is almost 

impossible not to hear somebody talk about ‘material’ or 

‘materiality’. Our possible discussions about architecture 

concerning material today such as ‘the true nature of the 

material’, ‘the truthful expression of the material’ or ‘to put the 

materials into limits’ as well as using the term like ‘dematerialisation’, 

might lead one to take it for granted that they are a 

part of an architect’s innate abilities, although this is far from 

accurate. 

The definition of architecture as an art of material was 

a 19th-century creation. Although architects used materials 

to make buildings for centuries, before the 19th century it did 

not occur to any architect to describe their work in terms of 

materials. The opportunity is taken here to look historically 

at its basis and at the way in which it had been discussed in 

relation to architecture. What then, we may ask, does it means 

to say that architecture is the art of materials? Can we see the 

determined system of structure. Viollet-le-Duc (1814-1879, 

fig 2) proposed that ‘all architecture proceeds from structure, 

and the first condition at which it should aim is to make the 

outward form accord with that structure’. (1959:3) In other 

words, what is built takes second place to the system that was 

adopted to build it. Structure, for Viollet, is irreducible, permanent, 

surpassing beyond the life of the building itself; though 

buildings decay, their structures endure, and it is possible to adopt 

a structural system of old buildings. An example of this is the 

system of vaulting of the thirteenth-century Gothic cathedrals 

for a creation of new architecture. (fig 3) 

Such a manner of reworking something old and translating 

into a new form does not, according to Rationalist 

principle, apply to materials. Viollet-le-Duc proposed that the 

form of architecture, apart from being the outcome of the 

structure, needs to communicate the characteristic of the 

material of which it is made of. Viollet-le-Duc made this point 

clear when he put it as follows: 

Does it then follow that if we would make use of the 

novel materials […], we should content ourselves with 

substituting arches of cast or plate iron for arches of 

stone? No, we may adopt the principle, but while adopting 

it, since the material is changed, we should change the 

form. (1959: 54) 

Viollet-le-Duc’s question was in opposition to the then 

current convention when a reproduction of the past styles was 

common. What Viollet was against here is the mimicry of a 

form used in one material for another material. Criticising 

Auguste Boileau’s church (fig 4), whose form is that of Gothic, 

but made out of cast iron, Viollet said ‘one should not give to 

cast iron the appearance of stone, for any change of 

The second distinctive idea of materials that contributed to 

modernist discourse belongs to the building culture of the 

nineteenth-century German-speaking countries. In his theory 

of style, Gottfried Semper (1803-1879, fig 5) proposed that the 

ultimate goal of architecture is to bring out symbolism. While 

this impulse for the symbolic is to be realised in the actual 

physicality of the work, Semper, however, argued that it is 

crucial to forget about the properties natural to the materials 

in order to reach a level of symbolic creation. ‘The destruction 

of reality, of the material’, Semper said, ‘is necessary if a form 

is to emerge as a meaningful symbol, as an autonomous human 

creation’. (2004: 439) A little further he continued: 

Only complete technical perfection, only the judicious 

and proper treatment of the material according to its 

properties, and above all only the consideration of these 

properties in the act of shaping form can cause the 

material to be forgotten, can liberate the artistic creation 

from it, can elevate even a simple landscape painting 

to become a high work of art. […] the appear of a work 

of art should make us forget the means and the materials 

by which and through which it appears and works 

and be sufficient to itself as form – to demonstrate this 

is the most difficult task of a theory of style. (2004, 439) 

Semper’s rejection of the physical properties of materials 

is perhaps best illustrated by another German theorist, Carl 

Bötticher, when he gave an example of stone: 

the intention here is not to characterize the stone as dead 

stone but, on the contrary, to let the dead substance of 

the stone fade away […] As soon as the stone is covered by 

a form analogous to its idea (i.e., an art-form), the concept 

of the stone has disappeared and that of the analogue 

media. (fig 6) 

‘Bring forth the materials’: Ruskin and 

Heidegger 

The next architectural idea of materials, we now consider, was 

proposed by the nineteenth-century British architectural 

thinker John Ruskin (1819-1900, fig 7). In The Seven Lamps 

of Architecture, Ruskin’s view of materials was that the material 

on its own was not active in the creation of architecture. While 

Ruskin would have agreed that different materials possess 

different physical properties and that no material is quite the 

same as another, for him, what was lacking in raw materials 

were intellectual thought and human labour. For Ruskin, only 

by these extrinsic elements employed in the fabrication process 

can unanimated materials be rendered into a sophisticated, 

lively object of architecture, and it is in this capacity of turning 

‘inert substance’ into a ‘life’ that set architecture apart from 

other forms of production. In The Lamp of Life, Ruskin put his 

idea as follows: 

this is especially true of all objects which bear upon 

them the impress of the highest order of creative life, 

that is to say, of the mind man: they become noble or 

ignoble in proportion to the amount of the energy of 

that mind which has visibly been employed upon them. 

But most peculiarly and imperatively does the rule hold 

with respect to the creations of Architecture, which 

being properly capable of no other life than this, and 

being not especially composed of things pleasant in 

themselves, – as music of sweet sounds, or painting of 

fair colors, but of inert substance, – depend, for their 

dignity and pleasurableness in the utmost degree, upon 

the vivid expression of the intellectual life which has 

been concerned in their production. (1865: 123) 

concern with materials as having a theoretical context specific 

materials must bring about a change of forms.’ (Viollet-le-Duc, 

takes its place. (as quoted in Herrmann, 1984: 143) 

to a particular place, in a particular time, or was it just the 

1885; as quoted in Legault, 1997: 25) For Viollet, not only are 

74 75 









For Ruskin, the interest of architecture came from the 

action of working upon materials. (fig 8) The emphasis on 

‘practice’ rather than on theories, as Ruskin suggested here, 

seems to be one aspect of a difference between the British 

concern with materials and that of French and Germanspeaking 

countries. 

If the tendency not to separate doing from thinking 

was specific to British concerns with materials in the nineteenth 

century, it has some affinities with the philosophy of phenomenology 

concerning the close relationship between idea and 

things. In his essay ‘The Origin of the Work of Art’, the 

philosopher Martin Heidegger (1889-1976, fig 9) made a 

criticism against Platonism and the tendency to make a 

distinction between ideas and things that underlay Western 

Philosophy up to the twentieth century. Heidegger argued that 

these two domains must not be treated separately: 

To keep at a distance all the preconceptions and assaults 

of the above modes of thought, to leave the thing to 

rest in its own self, for instance, in its thing-being. What 

seem easier than to let a being be just the being that 

it is? Or does this turn out to be the most difficult of 

tasks, particularly if such an intention – to let a being 

be as it is – represents the opposite of the indifference 

that simply turns its back upon the being itself in favor 

of an unexamined concept of being? We ought to turn 

toward the being, think about it in regard to its being, 

but by means of this thinking at the same time let it 

rest upon itself in its very own being. (1975: 31) 

For Heidegger, the ideas of the thing lie not in something 

that preconceives it, but in our perception of the thing 

and in the thing itself. Furthermore, in relation to the creation 

of a work, Heidegger stated: ‘to create is to cause something 

to emerge as a thing that has been brought forth’. (1975: 60) 

Earlier in the text, he talked about the creation of the work in 

relation to the materials. 

When a work is created, brought forth out of this 

or that work-material – stone, wood, metal, color, 

language, tone – we say also that it is made, set forth 

out of it. But just as the work requires a setting up in 

the sense of a consecrating-praising erection, because 

the work’s work-being consists in the setting up a 

world, so a setting forth is needed because the 

work-being of the work itself has the character of 

setting forth. The work as work, in its presencing, is 

a setting forth, a making. But what does the work set 

forth? We come to know about this only when we explore 

what comes to the fore and is customarily spoken 

of as the making or production of works. (1975: 45) 

Any raw material – ‘something lying at the 

ground of thing, something always already there’ – for Heidegger, 

as for Ruskin, is inert; but once it is brought forth and 

made to stand for the properties it self-evidently acquires, it 

will be turned to become the work that has a capacity to represent 

the thingness of the thing, of which the work is made. 

As Heidegger put it, ‘to let a being be as it is’ (1975: 31) or ‘The 

work lets the earth to be an earth’ (1975: 46), and it is this 

revelation process of the matter that Heidegger regarded as 

the art of architecture. 

A building that well illustrates Heidegger’s idea is 

Kelling Place, Norfolk, the country house designed and built 

by the Arts and Crafts architect Edward Prior between 1904 

and 1906. (fig 10) At Kelling Place, Prior took to the extreme 

Ruskin’s idea of turning something worthless into something 

of value. To the south of the site, an area of land was excavated 

to the depth of six feet where materials such as gravel, flint 

pebbles and sand were found. Prior managed to use them as 

building materials for the construction of the house; gravel 

was used as aggregate for mass-concrete wall construction; 

flint pebbles as facing materials; and sand as mortar. Only 

relatively small quantities of brownstone, flat tiles and pantiles 

were imported for walling details, chimneys and decorations. 

On its own, each individual piece of material in the walls of 

the house does not mean much, and to remove it from its place 

in the wall, it would be to reveal it as raw and natural as when 

it came out of the earth, but the overall effect of the materials 

is a lively, relentless patterning of diverse textures and colours, 

transcending the natural state of the materials. (fig 11) Prior’s 

handling of local materials may be regarded as an affinity with 

locality and the economy of materials (Cruickshank, 1999: 

42), but what turned the ‘raw matter’ lying there into an 

extraordinary piece of architecture is a combination of 

architects’ determination and human labour. In this respect, 

what turned inert matter into life was ‘practice’. It is precisely 

in this sense that Prior brought forth the matters lying there 

in the ground and made them stand forth so that one can see 

Kelling Place as a demonstration of Heidegger’s essay. It is here 

in practice – something that can neither be isolated before nor 

added after, but something that plays its part through the 

process – that essentially turns inert matter into the work of 

architecture. 

This brief history of materials in the 19th century, as we have 

so far considered, draws attention to the existence of differing 

views amongst architects and theorists as to the nature of 

‘material’. Each proposition is ‘right’ in its own eyes for it is 

formulated according to its existing principles and philosophies. 

It is this basis that leaves us wide open to the debate on 

materials. It can be discussed again and again as long as 

building culture is still active, and it is possible for every 

References 

(1896). “An Architectural Symposium.” The Builder (Oct 17): 307-308. 

Dan Cruickshank. (1999). “Material Values: E.S. Prior’s Home Place, Norfolk” The Architect’s Journal 210, 19 (November 18) 

Adrian Forty. (2000) Words and Buildings. London: Thames & Hudson Ltd. 

Martin Heidegger. (1975). “The Origin of the Work of Art.” In Poetry, Language, Thought. Translated by Albert Hofstadter. 

New York; Toronto: Harper & Row; Fitzhenry & Whiteside Limited. 

Wolfgang Herrmann. (1984). Gottfried Semper: In Search of Architecture. Cambridge, MA: MIT Press. 

Heinrich Hübsch; Wolfgang Herrmann. (1992). In What Style Should We Build? : The German Debate on Architectural Style. 

Translated by Wolfgang Herrmann. Santa Monica, Calif: Getty Center for the History of Art and the Humanities. 

Réjean Legault. (1997) “L’appareil De L’architecture Moderne : New Materials and Architectural Modernity in France, 

1889-1934.” PhD thesis, MIT. 

William Lethaby. (1913). “The Architectural Treatment of Reinforced Concrete.” The Builder (Feb 7): 174-176. 

William Morris. (1902). “The Influence of Building Materials Upon Architecture.” In Art, Industry and Wealth. London: Longmans, 

Green and Co. 

Hermann Muthesius. (2007). The English House: In Three Volumes (1st complete English ed.) Edited by Dennis Sharp. 

Translated by Janet Seligman and Stewart Spencer. London: Frances Lincoln. 

John Ruskin. (1865). The Seven Lamps of Architecture. New York: John Wiley&Son. 

Gottfried Semper. (2004). Style in the Technical and Tectonic Arts, or, Practical Aesthetics. Translated by Harry Francis 

Mallgrave and Michael Robinson. Los Angeles: Getty Research Institute. 

Eugene-Emmanuel Viollet-le-Duc. (1959). Discourses on Architecture. Translated by Benjamin Bucknall. 2 vols. London: 

George Allen & Unwin. 

———. (1855) Encyclopedie d’ Architecture 5, 6 (June 1) 

building culture to define materials according to their understanding 

and circumstances; that is to say, material can be 

valued in a way, not necessarily the same as elsewhere. 

Notwithstanding, one question remains: is quality of architectural 

work dependent on material, or independent from it? 

This is the problem that arises in dealing with material as an 

architectural theory. 

Richard Weston. (2003). Materials, Form and Architecture. London: Laurence King Publishing Ltd.

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่า 

ในประเทศไทย: จากการอนุรักษ์ สู่การปรับตัวทางสังคม 

เศรษฐกิจ และโจทย์ท้าทายในการออกแบบสถาปัตยกรรม 

ดร.สายทิวา รามสูต 

ภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ / archstw@ku.ac.th 

บทน 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเป็นกระบวนการที่คืนประโยชน์ใช้สอยให้กับอาคาร 

ที่มีอยู่แล้ว โดยมีการปรับปรุงทางกายภาพควบคู่ไปกับการเปลี่ยนแปลงการใช้สอยจากที่ออกแบบ 

ไว้เดิม การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารในประเทศไทยถูกปฏิบัติมาตั้งแต่อดีตและเป็นที่ 

นิยมอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน เพื่ออนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมและคุณค่าด้านต่างๆ ของ 

สถาปัตยกรรมและเพื่อให้เกิดประโยชน์ทางเศรษฐกิจจากทรัพยากรที่มีอยู่ บทความนี้มีวัตถุประสงค์ 

เพื่อศึกษาการปฏิบัติและพัฒนาการของกระบวนการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่า 

ในประเทศไทยซึ่งมีที่มาและวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกัน โดยทบทวนและจัดกลุ่มรูปแบบของการปฏิบัติ 

พร้อมกับรวบรวมประเด็น ปัจจัย ปรากฏการณ์หรือสถานการณ์น่าสนใจที่เกี่ยวข้องกับการปรับใช้ 

อาคารเก่าในแต่ละรูปแบบ ผ่านการศึกษาจากการทบทวนวรรณกรรม การสังเกตและสำรวจจาก 

สถานการณ์และกรณีศึกษาโดยสังเขป การศึกษาพบว่ารูปแบบในการปรับใช้อาคารเก่าในอดีต 

มักสัมพันธ์กับปัจจัยทางวัฒนธรรมและสังคม แนวคิดการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมส่งผลให้การ 

ปรับใช้อาคารที่มีคุณค่าในอดีตมักคำนึงถึงฐานานุศักดิ์ของสถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์ 

การใช้สอยของอาคารเดิม แต่แนวทางการปรับใช้อาคารเก่าในปัจจุบันเปิดกว้างและท้าทายความคิด 

สร้างสรรค์เพื่อให้เกิดการตีความที่หลากหลายขึ้นในดึงศักยภาพของอาคารเก่ามาใช้ทั้งประเภทและ 

รูปแบบของอาคารเดิม ประโยชน์ใช้สอยที่ปรับใหม่และการออกแบบปรับปรุงทางกายภาพที่เกี่ยวข้อง 

เพื่อจุดประสงค์ที่ไม่จำกัดเฉพาะการอนุรักษ์อาคารและฟื้นฟูย่าน แต่ยังเอื้อให้เกิดปรับตัวและตอบ 

สนองต่อสภาวะและปัจจัยอื่นๆ ในปัจจุบัน เช่น สังคม สภาพแวดล้อม เศรษฐกิจและการท่องเที่ยว 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าจึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่น่าสนใจในการรักษาสมดุล 

ระหว่างการอนุรักษ์และพัฒนา และสามารถรองรับความต้องการที่เปลี่ยนไปตามยุคสมัยด้วยความ 

ยืดหยุ่นและความหลากหลายของการปฏิบัติ 

คสคัญ: การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอย, การอนุรักษ์สถาปัตยกรรม, อาคารเก่า, การฟื้นฟู 


การพัฒนาโครงการสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวข้องกับอาคารเก่าที่ตั้งอยู่เดิมภายในบริบทที่ตั้ง 

โครงการพบได้บ่อยครั้งในการปฏิบัติวิชาชีพในปัจจุบัน การปรับปรุงทางกายภาพและปรับเปลี่ยน 

ประโยชน์ใช้สอยเป็นแนวทางหนึ่งของการจัดการกับอาคารเดิมซึ่งเมื่อแรกเริ่มถูกออกแบบและผ่าน 

การใช้สอยในรูปแบบอื่น แต่ปัจจุบันอาจไม่ได้ถูกใช้งานอย่างมีประสิทธิภาพ ล้าสมัยหรือไม่สอดคล้อง 

กับความต้องการอีกต่อไป กระบวนการนี้ไม่เพียงแต่จะเป็นส่วนหนึ่งของวิธีการอนุรักษ์มรดก 

สถาปัตยกรรมที่ทรงคุณค่าและศักยภาพในการใช้สอย เนื่องจากข้อดีในการเก็บรักษาและยืดอายุ 

อาคารเดิมไว้แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงรูปลักษณ์และตีความใหม่ ๆ ตามสมควร แต่ถูกนำมาใช้กับ 

อาคารร่วมสมัยที่มีสภาพความสมบูรณ์ในระดับต่างๆ แต่ถูกใช้ประโยชน์ไม่เต็มที่ โดยสาเหตุและจุด 

ประสงค์แตกต่างกันไป เช่น เพื่อตอบสนองต่อศักยภาพของอาคารและที่ตั ้ง การปรับตัวตามปัจจัย 

แวดล้อมต่าง ๆ รวมทั้งการแสดงความคิดสร้างสรรค์ในการใช้ทรัพยากรเดิมและลดการใช้ทรัพยากร 

ใหม่เพื่อความยั่งยืนทางสภาพแวดล้อม (Charles Bloszies, 2012) บทความนี้จึงมีจุดประสงค์เพื่อ 

ศึกษาการปฏิบัติและพัฒนาการของกระบวนการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าใน 

ประเทศไทย ที่เกิดขึ้นด้วยเหตุและเป้าหมายต่างๆ โดยจัดกลุ่มรูปแบบของการปฏิบัติที่เกิดซ้ำๆ และ 

ชี้ให้เห็นประเด็น ปัจจัย ปรากฏการณ์หรือสถานการณ์น่าสนใจที่เกี่ยวข้องกับการปรับใช้อาคารเก่า 

ภาพที่ 1 : บ้าน ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ก่อนและหลังการซ่อมแซมและปรับปรุงเป็นพิพิธภัณฑ์ (ที่มาภาพก่อนการซ่อมแซม: บริษัทแชฟ้าจกัด) 

โดยไม่ลงรายละเอียดการวิเคราะห์การออกแบบเพื่อปรับปรุงอาคาร โดยศึกษาผ่านการทบทวน 

Image 1 : M.R. Kukrit Pramoj’s residence, before and after restoration and conversion into a house museum (Source: Chaefa Co., Ltd.) 

วรรณกรรม 

78 

และการสังเกตและสำรวจจากสถานการณ์และกรณีศึกษาโดยสังเขป 

79 









การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคาร (Adaptive Reuse หรือ Adaptive Use) หมายถึง 

กระบวนการปรับอาคารเพื่อการใช้สอยแบบอื่นที่ต่างไปจากสิ่งที่ตั้งใจออกแบบไว้เดิม โดยจะกระทำ 

ได้ก็ต้องอาศัยการเปลี่ยนแปลงอาคารในด้านต่างๆ (William J. Murtagh, 1997: 116) เป็นการรักษา 

อาคารเก่าด้วยแนวทางทางเศรษฐศาสตร์โดยการปรับตัวให้เข้ากับความต้องการของผู้ใช้กลุ่มใหม่ 

(James Marston Fitch, 1995: 47) นับเป็นระดับของการปฏิบัติการอนุรักษ์ที่เข้าไปเปลี่ยนแปลง 

อาคารเดิมมากขึ้น เมื่อเทียบกับการอนุรักษ์ (Conservation) การบูรณะ (Restoration) และการ 

คงสภาพอาคาร (Preservation) มีคำศัพท์อีกหลายคำที่เกี่ยวข้องและใช้กับการปรับปรุงและ 

เปลี่ยนแปลงอาคารเก่า อาทิRenovation, Rehabilitation, Revitalization, Adaptation, Conversion 

และ Repurposing แต่ทั้งหมดล้วนสื่อถึงความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงบางส่วนของอาคารเก่า 

เพื่อให้สามารถรองรับความต้องการแบบปัจจุบันได้และพยายามให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอาคาร 

น้อยที่สุด (ปิ่นรัษฎ์ กาญจนัษฐิติ, 2552: 86-87) นับเป็นแนวทางหนึ่งที่แสดงรูปแบบของการอนุรักษ์ 

อาคารเก่าให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีชีวิตหรือมีประโยชน์ (Living heritage) แทนที่จะเป็นเพียง 

ซากอารยธรรมในอดีต (Dead monument) ที่ขาดความเชื ่อมโยงกับวัฒนธรรมปัจจุบัน นอกจากนี้ 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยยังเป็นการสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจให้กับอาคารหรือย่านเก่า แม้ว่า 

การก่อสร้างอาคารใหม่ด้วยการปรับใช้อาคารเก่าอาจไม่ช่วยลดงบประมาณเสมอไปก็ตาม และความ 

สำเร็จในการอนุรักษ์คุณค่าและความแท้ของอาคารก็ขึ้นอยู่กับรูปแบบการปรับปรุงอาคารแต่ละกรณี 

การส่งต่อเรือนเก่าตามประเพณี 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าถูกปฏิบัติในสังคมไทยมาแต่อดีต ด้วย 

ประเพณีความเชื่อและความตั้งใจที่จะใช้ประโยชน์ทรัพยากรที่มีอยู่เดิมไม่ให้สูญเสียไปรูปแบบอาคาร 

ที่ถูกส่งต่อและนำกลับมาดัดแปลงใช้ประโยชน์อีกครั้งที่เห็นได้ชัดและมีหลักฐานปรากฏคือเรือนไทย 

หรือบ้านทรงไทย ซึ่งเป็นรูปแบบที่อยู่อาศัยพื้นฐานที่มีคุณสมบัติที่สามารถถอดเรือนเพื่อรื้อถอนไป 

ประกอบใหม่ได้โดยไม่เกิดความเสียหายแก่วัสดุเนื่องจากการก่อสร้างเรือนเครื่องสับใช้การประกอบ 

ชิ้นส่วนสำเร็จรูปเข้าเดือยไม้เพื่อยึดชิ้นส่วนองค์ประกอบต่างๆเข้าด้วยกัน การย้ายตำแหน่งเรือนเพื่อ 

โยกย้ายถิ่นฐานหรือขยายครอบครัวโดยการต่อเติมเพิ่มจำนวนเรือนจึงสามารถทำได้ง่าย เมื่อเจ้าของ 

บ้านเสียชีวิตและไม่มีผู้อยู่อาศัยในเรือนเดิมแล้ว ลูกหลานจึงนิยมรื้อถอนบ้านเพื่อถวายให้วัดได้ใช้ 

เป็นประโยชน์ส่วนหนึ่งเพื่อเป็นการทำบุญให้ผู้ตาย เนื่องจากมีความเชื่อถือไม่นิยมส่งต่อเรือนเก่าของ 

ผู้ตายไปให้ผู้อื่นใช้งานต่อ เรือนเก่าเหล่านี้วัดมักนำไปปลูกประกอบใหม่และปรับใช้ประโยชน์ตามที่ 

เห็นเหมาะสมซึ่งขึ้นอยู่กับขนาดและรูปแบบของเรือน สำหรับเรือนขนาดเล็กมักปรับใช้เป็นกุฏิสงฆ์ 

หากเป็นเรือนคหบดีที่มีขนาดใหญ่และมีความประณีตในการก่อสร้างอาจปรับใช้เป็นโบสถ์วิหารหรือ 

หอไตร ตัวอย่างที่ยังพบอยู่ในปัจจุบัน ได้แก่ ศาลาการเปรียญ วัดใหญ่สุวรรณารามวรวิหาร จังหวัด 

เพชรบุรี ซึ่งเดิมเคยเป็นตำหนักของเจ้าฟ้าพระขวัญ สมัยอยุธยาตอนปลาย แล้วพระสรรเพชญ์ที่ 8 

หรือพระเจ้าเสือได้รื้อมาถวายพระสังฆราชแตงโม ส่วนหอพระไตรปิฎก วัดระฆังโฆสิตาราม 

วรมหาวิหาร ซึ่งรู้จักในอีกชื่อหนึ่งว่าตำหนักจันทน์ มีลักษณะเป็นเรือนไทยแบบแฝดติดกัน 3 หลัง 

ดั้งเดิมเคยเป็นตำหนักและหอประทับนั่งของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อ 

ทรงรับราชการอยู่กับพระเจ้ากรุงธนบุรี จึงรับสั่งให้รื้อตำหนักมาปลูกถวายวัดบางหว้าใหญ่ ซึ่งต่อมา 

คือวัดระฆังฯ และเมื่อพระองค์เสด็จขึ้นครองราชย์ จึงมีพระราชประสงค์ให้ปฏิสังขรณ์และใช้เป็นหอ 

พระไตรปิฎกปลูกลงกลางสระที่ขุดขึ้นใหม่ วิหารวัดพันเตา จังหวัดเชียงใหม่ เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของ 

อาคารในวัดที่เคยเป็นหอคำหรือคุ้มเจ้าหลวงที่ประทับของเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าหลวงเชียงใหม่องค์ 

ที่ 5 ซึ่งสร้างด้วยไม้สักทองทั้งหลัง การปรับเปลี่ยนการใช้สอยของเรือนไทยเก่ายังคงเห็นอยู่จนถึงใน 

ปัจจุบัน คุณสมบัติทางกายภาพดั้งเดิมของเรือนไทยซึ่งที่มีความยืดหยุ่นอยู่ในตัวช่วยเอื้อต่อการปรับ 

เปลี่ยนอาคารได้สะดวกขึ้น (Saithiwa Ramasoot, 2008) ความเชื่อในการส่งต่อเรือนไทยเก่าที่เคย 

ละเว้นในอดีตลดความเคร่งครัดลงไป เนื่องจากเรือนไทยเก่ามีราคาสูงขึ้นมาก จึงเกิดธุรกิจค้าขาย 

เรือนเก่าหรือส่วนประกอบของเรือนเก่าของชาวบ้านเพื่อนำมาซ่อมแซม ปรับปรุงและปลูกใหม่ทั้งการ 

ปรับเปลี่ยนประโยชน์สำหรับรองรับกิจกรรมอื่น และการที่ยังคงใช้งานเป็นที่อยู่อาศัยแต่ปรับเปลี่ยน 

รูปแบบเพื่อตอบรับวิถีชีวิตการอยู่อาศัยสมัยใหม่ ตัวอย่างการนำเรือนไทยเก่ามาปรับใช้ใหม่ เช่น 

ตำหนักปลายเนินและเรือนไทยของคุณลดา รัตกสิกร ส่วนบ้าน ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ปราโมช (ภาพที่1) เป็น 

กรณีศึกษาที่แสดงการปรับปรุงและปรับเปลี่ยนการใช้สอยของอาคารหลายครั้งให้เหมาะสมกับปัจจัย 

เงื่อนไขและการใช้สอยใหม่ หมู่เรือนไทยนี้เกิดมาจากการประกอบกันของเรือนเก่าที่ค่อยๆ ซื้อหามา 

จากต่างสถานที่และเวลา โดยมีการปรับแต่ละเรือนให้ตอบรับกับวิถีชีวิตปัจจุบัน เช่น การติดตั้งห้องน้ำ 

สมัยใหม่และระบบปรับอากาศ การต่อเติมห้องใต้ถุนบ้าน โดยเฉพาะการติดตั้งลิฟท์เพื่อรองรับปัญหา 

สุขภาพของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ต่อมาเมื่อท่านเสียชีวิต ทายาทจึงปรับบ้านและสถานที่อีกครั้งหนึ่งเพื่อเป็น 

พิพิธภัณฑ์บ้าน ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช และเปิดให้เช่าพื้นที่เพื่อจัดงาน 

จากวังและบ้านพักเจ้านายสู่อาคารที่ทการหน่วยงานและองค์กร 

อาคารราชการนับเป็นประเภทอาคารใหม่ที่เกิดขึ้นใหม่ในสังคมไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ วัง 

หรือบ้านพักของเจ้านายในอดีตมีลักษณะการใช้ประโยชน์เป็นทั้งที่ทำงานและที่อยู่อาศัย หรือมีพื้นที่ 

ทำงานและพื้นที่พักอาศัยอยู่ในบริเวณเดียวกัน ในอดีตจึงไม่เห็นหลักฐานการปรับเปลี่ยนการใช้สอย 

ของอาคารอย่างชัดเจน จนกระทั่งเมื่อหน่วยงานราชการในประเทศเพื่อรองรับการปกครองและบริการ 

สมัยใหม่เพิ่มจำนวนขึ้นจึงมีความจำเป็นต้องสร้างอาคารขึ้นรองรับการขยายตัว ตั้งแต่ช่วงรัชกาลที่4 

ซึ่งส่วนใหญ่เป็นอาคารปูนขนาดใหญ่ในรูปแบบตะวันตก แต่การก่อสร้างลดจำนวนลงมากเมื่อเกิด 

ความตกต่ำทางเศรษฐกิจในช่วงรัชกาลที่7 ประกอบกับรัชกาลที่7 ไม่มีทายาทจึงทำให้วังจำนวนมาก 

ว่างลง และเกิดการปรับใช้ประโยชน์ของวังและบ้านพักเจ้านายเหล่านั้นซึ่งถือเป็นทรัพย์สินของราชการ 

เพื่อสาธารณประโยชน์ ตัวอย่างเช่น วังสวนสุนันทาซึ่งเป็นเขตพระราชฐานของพระบรมวงศานุวงศ์ 

ฝ่ายในได้ถูกใช้เป็นโรงเรียน และเมื่อหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองจึงถูกทิ้งร้างก่อนที่อาคารสถาน 

ที่จะถูกใช้เป็นที่ตั้งของโรงเรียนสวนสุนันทาวิทยาลัยซึ่งกลายมาเป็นมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา 

ตามลำดับ ในกรณีของวังบางขุนพรหม ซึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อตกเป็นของรัฐบาลหลังการ 

เปลี่ยนแปลงการปกครอง หลายอาคารได้ถูกใช้เป็นกรมยุวชนทหารบก สภาวัฒนธรรมแห่งชาติ และ 

เป็นที่ทำการของธนาคารแห่งประเทศไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2488 จนถึงปัจจุบัน ส่วนพระราชวังพญาไท ซึ่ง 

แรกเริ่มเป็นวังในสมัยรัชกาลที่ 5 และได้รับการขยายเป็นพระราชวังในรัชกาลที่ 6 แต่ในรัชกาลต่อมา 

ได้โปรดให้ปรับปรุงเป็นโรงแรมชั้นหนึ่งสำหรับชาวต่างประเทศและเป็นที่ตั้งของสถานีวิทยุกระจาย 

เสียงแห่งแรกของไทย จนเลิกกิจการโรงแรมวังพญาไทเมื่อปีพ.ศ. 2475 และรัชกาลที่7 ได้พระราชทาน 

วังนี้ให้กลายโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าในปัจจุบัน (ภาพที่ 2) นอกจากนี้ ยังพบกรณีของบ้านคหบดี 

หลายแห่งซึ่งถูกขายหรือให้เช่าแก่รัฐบาลหรือองค์กรต่างๆเพื่อใช้เป็นที่ท ำการหรือประโยชน์สาธารณะ 

เช่น บ้านมนังคศิลา ซึ่งดั้งเดิมเคยเป็นบ้านของพระยาอุดมราชภักดี แต่ต่อมาได้ถูกปรับใช้สอยใน 

หลายรูปแบบ ตั้งแต่การใช้เป็นบ้านพักรับรองอาคันตุกะของรัฐบาล ที่ประชุม ที่ทำการพรรคการเมือง 

และถูกใช้เป็นสำนักงานของสภาสตรีแห่งชาติจนถึงปัจจุบัน วังพระอาทิตย์หรือบ้านพระอาทิตย์ 

เคยเป็นบ้านของเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ เสนาบดีกระทรวงวังในสมัยรัชกาลที่ 7 เคยถูกเช่าใช้เป็น 

ที่ทำการของสถาบันเกอเธ่ ต่อมาได้ขายให้กับเอกชนและใช้เป็นสำนักงานใหญ่ของหนังสือพิมพ์ 

ผู้จัดการ บ้านนรสิงห์หรือตึกไทยคู่ฟ้าซึ่งใช้เป็นท ำเนียบรัฐบาลและสถานที่รับรองแขกบ้านแขกเมืองนั้น 

ภาพที่ 2 : วังพญาไทซึ่งปัจจุบันเป็นที่ตั ้งของโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า 

Image 2 : Phyathai Palace and present-day Phramongkutklao Hospital 

80 81 









ดั้งเดิมเป็นบ้านพระราชทานแก่พลเอกเจ้าพระยารามราฆพก่อนที่จะขายให้แก่รัฐบาลไทย ส่วน 

ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) สาขาเพชรบุรี เดิมเป็นบ้านของมหาอำมาตย์โทพระยามหินทร 

เดชานุวัตน์ก่อนที่ธนาคารจะขอซื้อมาใช้เป็นที่ทำการตั้งแต่ปี พ.ศ.2514 

พิพิธภัณฑ์ในอาคารโบราณสถาน 

การให้ความสำคัญกับฐานานุศักดิ์ของโบราณสถานมีผลต่อแนวทางและรูปแบบการอนุรักษ์ 

อาคารเก่าในประเทศไทย โบราณสถานส่วนใหญ่ที่เป็นอาคารถาวรและยังหลงเหลืออยู่มักเป็นอาคาร 

ทางศาสนา พระราชวังหรืออาคารที่มีความเกี่ยวข้องกับบุคคลสำคัญหรือประวัติศาสตร์ การปรับปรุง 

อาคารเพื่อประโยชน์ใช้สอยใหม่ไม่เป็นเพียงแค่การปฏิบัติการอนุรักษ์ทางกายภาพแต่มีแนวคิดโดย 

ทั่วไปว่าจำเป็นต้องคำนึงถึงความเหมาะสมด้านรูปลักษณ์และความหมายของอาคารเดิม (ปิ่นรัษฎ์ 

กาญจนัษฐิติ, 2552: 95) และแสดงความเคารพต่อศาสนา บุคคลหรือเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ 

นั้นๆอย่างเหมาะสม ทั้งประโยชน์ใช้สอยใหม่และรูปแบบการปรับปรุงทางกายภาพ นอกจากนี้โบราณ 

สถานจำนวนมากยังอยู่ในการครอบครองดูแลโดยหน่วยงานราชการหรือองค์กรท้องถิ่น เมื่อเกิด 

แนวคิดนำโบราณสถานกลับมาใช้ประโยชน์อีกครั้งจึงมักปรับใช้ในรูปแบบที่ประนีประนอม ใกล้เคียง 

กับประโยชน์ใช้สอยเดิม หรือปรับใช้เป็นอาคารราชการหรืออาคารสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับ 

ประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปรับเป็นที่ทำการของหน่วยงานและเป็น 

พิพิธภัณฑ์ ไม่ว่าจะเป็นพิพิธภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับบุคคลหรืออาคารเดิมโดยตรง หรือพิพิธภัณฑ์ที่เกี่ยว 

กับที่ตั้งหรือหน่วยงานที่ครอบครอง จากการสำรวจพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จำนวน 41 แห่ง ที่อยู่ใน 

ความดูแลของกรมศิลปากร ในปี พ.ศ. 2547 พบว่ามีพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ปรับใช้โบราณสถาน 

ซึ่งอยู่ในความดูแลของกรมศิลปากรเป็นอาคารพิพิธภัณฑสถานจำนวน 13 แห่ง ประกอบด้วยโบราณ 

สถานที่เป็นวัง ศาลากลางเก่าหรือที่ทำการ บ้านพักเจ้านายหรือจวนผู้ว่า โรงช้างและวัด ตัวอย่างเช่น 

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หอศิลป (เดิมเป็นอาคารโรงกษาปณ์สิทธิการ) และพิพิธภัณฑสถานแห่ง 

ชาติน่าน (เดิมเป็นหอคำซึ่งเป็นคุ้มของเจ้าผู้ครองนครน่านและเคยใช้เป็นศาลากลางจังหวัดน่าน) การ 

ปรับเปลี่ยนการใช้สอยของโบราณสถานในลักษณะนี้ต้องมีการซ่อมแซมและปรับปรุงอาคารให้สัมพันธ์ 

กับการใช้สอยใหม่เป็นพิพิธภัณฑ์แม้จะมีข้อดีจากการประหยัดค่าก่อสร้าง ได้สงวนรักษาโบราณสถาน 

และได้บรรยากาศและสภาพแวดล้อมที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ แต่ก็มีข้อจำกัดในการติดตั้ง 

อุปกรณ์และงานระบบอาคารที่จำเป็น ขนาดพื้นที่และระบบการสัญจรอาจไม่สัมพันธ์กับการจัดแสดง 

และมักมีปัญหาเกี่ยวกับความชื้น น้ำหนักบรรทุกของวัตถุจัดแสดงและผู้ชมจำนวนมาก และหน้าต่าง 

เดิมที่อาจไม่สอดคล้องกับการจัดแสดง (กรมศิลปากร, 2547: 274-275) 

การปรับปรุงอาคารเก่าเป็นพิพิธภัณฑ์และอาคารสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับศิลปวัฒนธรรม 

ยังคงมีการปฏิบัติอยู่ต่อเนื่องเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์อาคารเก่าที่มีคุณค่าและหลีกเลี่ยงการรื้อถอน 

อาคารเมื่อไม่เห็นความคุ้มค่าหรือประโยชน์ในปัจจุบัน การปรับเปลี่ยนอาคารเป็นพิพิธภัณฑ์ศูนย์การ 

เรียนรู้หรืออาคารนิทรรศการที่เกิดขึ้นใหม่ในระยะหลังยังคงอยู่ภายใต้การดูแลของหน่วยงานราชการ 

เป็นส่วนใหญ่ แต่มักมีความร่วมสมัยมากขึ้นทั้งในรูปแบบของการปรับปรุงอาคารทางกายภาพ การ 

จัดแสดงนิทรรศการ และการดำเนินการกำหนดประโยชน์ใช้สอยหลักและกิจกรรมหมุนเวียนเพื่อดึงดูด 

กลุ่มเป้าหมายให้มาเยี่ยมชมซ้ำ ตัวอย่างเช่น หอศิลปวัฒนธรรมเชียงใหม่(เดิมเป็นศาลาว่าการมณฑล 

พายัพ และศาลากลางจังหวัดเชียงใหม่) มิวเซียมสยาม (เดิมเป็นอาคารกระทรวงพาณิชย์) พิพิธภัณฑ์ 

ศิริราชพิมุขสถาน (เดิมเป็นอาคารสถานีรถไฟธนบุรี) พิพิธบางลำพู (เดิมเป็นอาคารโรงพิมพ์คุรุสภา, 

ภาพที่ 3) พิพิธภัณฑ์เหรียญ (เดิมเป็นอาคารสำนักบริหารเงินตรา กรมธนารักษ์) พิพิธภัณฑ์ตำรวจ 

(ตำหนักจิตรลดา วังปารุสกวัน) พิพิธภัณฑ์ธนาคารแห่งประเทศไทย (วังบางขุนพรหม) พิพิธภัณฑ์ 

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (เดิมเป็นห้างและกรมโยธาธิการ) ศูนย์สร้างสรรค์งานออกแบบ 

หรือ TCDC กรุงเทพฯ (ส่วนหนึ่งของอาคารไปรษณีย์กลาง บางรัก, ภาพที่ 4) ศูนย์การเรียนรู้ธนาคาร 

แห่งประเทศไทย (เดิมเป็นโรงพิมพ์ธนบัตร, ภาพที่ 5) และการปรับใช้อาคารริมถนนราชดำเนินกลาง 

หลายอาคารเพื่อตอบรับแผนพัฒนาพื้นที่บริเวณถนนราชดำเนินกลางและแผนอนุรักษ์เกาะ 

รัตนโกสินทร์ ได้แก่ นิทรรศน์รัตนโกสินทร์ หอศิลป์ร่วมสมัยราชดำเนิน และหอสมุดกรุงเทพมหานคร 

การปรับใช้อาคารอนุรักษ์เหล่านี้นอกจากจะสร้างประโยชน์ใช้สอยในปัจจุบันแก่อาคารเก่าแล้วยังเปิด 

โอกาสให้สาธารณะได้ชมสถาปัตยกรรมในระยะใกล้และได้เรียนรู้คุณค่าของอาคารอนุรักษ์ที่เก็บรักษา 

ไว้อีกด้วย 

ภาพที่ 4 : ศูนย์สร้างสรรค์การออกแบบ TCDC 

Image 4 : TCDC Bangkok 

ภาพที่ 5 : ศูนย์การเรียนรู้ธนาคารแห่งประเทศไทย 

Image 5 : Bank of Thailand Learning Center 

ที่พักทางเลือกเพื่อรองรับธุรกิจการท่องเที่ยว 

ภาพที่ 3 : พิพิธภัณฑ์บางลภู 

Image 3 : Pipit Banglamphu Museum 

ความรุ่งเรืองของกระแสการท่องเที่ยวทางเลือกที่พยายามฉีกตัวออกจากความจำเจของ 

กระแสหลักด้วยการสร้างประสบการณ์เฉพาะตัวที่แตกต่างออกไปแก่นักท่องเที่ยวช่วยกระตุ้น 

กระบวนการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าเป็นอย่างมากในช่วง 10-15 ปีที่ผ่านมา อาคาร 

อนุรักษ์หรืออาคารโบราณที่มีคุณค่าทางสถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์ลดหลั่นกันไป และอาคาร 

ร่วมสมัยซึ่งผ่านการใช้งานแล้วแต่มีลักษณะทางกายภาพที่มีศักยภาพในการปรับเปลี่ยนให้รองรับ 

การใช้สอยใหม่ โดยเฉพาะอาคารพาณิชย์หรือตึกแถว ถูกปรับเปลี่ยนการใช้สอยและรูปแบบให้เป็น 

โรงแรมที่พักในระดับและลักษณะต่างๆกัน ตั้งแต่โรงแรมบูติค (Boutique Hotels) หลายระดับ เพื่อ 

รองรับการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม (Cultural Tourism) และที่พักแบบโฮสเทล (Hostels) เพื่อรองรับ 

การท่องเที่ยวแบบประหยัด (Low-cost Tourism) ที่พักทางเลือกเหล่านี้ส่วนใหญ่เป็นธุรกิจขนาดเล็ก 

ที่มีจำนวนห้องพักไม่มากนัก เจ้าของหรือพนักงานจำนวนจำกัดสามารถบริการผู้เข้าพักได้ใกล้ชิดและ 

82 83 









ดูแลอาคารสถานที่ได้อย่างสะดวก แม้จะมีสิ่งอำนวยความสะดวกบางอย่างไม่ครบครันเท่าโรงแรม 

ขนาดใหญ่ก็ตาม การออกกฎกระทรวงกําหนดลักษณะอาคารประเภทอื่นที่ใช้ประกอบธุรกิจโรงแรม 

พ.ศ. 2559 ตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2552 ชี้ให้เห็นถึงความแพร่หลายของการปรับ 

ใช้อาคารประเภทอื่นมาประกอบธุรกิจโรงแรม เพื่อให้สามารถขออนุญาตเปลี่ยนการใช้อาคารเพื่อ 

ประกอบธุรกิจโรงแรมได้อย่างถูกต้อง 

ภาพที่ 6 : บ้านนพวงศ์ 

Image 6 : Baan Noppawong 

การปรับเปลี่ยนการใช้สอยบ้านและอาคารเก่าขนาดเล็กทรงคุณค่าเป็นโรงแรมขนาดเล็กนับ 

เป็นแนวทางร่วมระหว่างการอนุรักษ์และการพัฒนาที่ได้ประโยชน์ทั้งสองฝ่าย การปรับเปลี่ยนเป็น 

โรงแรมช่วยต่อชีวิตอาคารให้ได้มีอายุยืนนานขึ้น ได้รับการบูรณะซ่อมแซมให้อยู่ในสภาพดีและถูก 

กลับมาใช้ประโยชน์อีกครั้ง สร้างโอกาสให้อาคารเหล่านั้นได้เปิดเผยตนเองออกสู่สาธารณะให้ได้รับ 

ความชื่นชมคุณค่าที่มากับอายุและคุณสมบัติเฉพาะของแต่ละอาคาร รวมทั้งประวัติและรูปแบบ 

อาคาร และในขณะเดียวกันก็สร้างรายได้แก่ธุรกิจผ่านประโยชน์ใช้สอยนั้นด้วยศักยภาพและคุณค่า 

ของอาคารที่อาจทดแทนไม่ได้ด้วยสิ่งก่อสร้างใหม่เพื่อใช้ส่วนหนึ่งเป็นทุนในการบูรณะและบำรุงรักษา 

อาคารให้คงอยู่สืบต่อไปด้วย ทั้งนี้แม้รายได้ที่มาจากธุรกิจโรงแรมเพียงอย่างเดียวนั้นยากที่จะคืนทุน 

ที่ใช้ในการบูรณะและบำรุงรักษาอาคารเก่าในกรณีที่สภาพอาคารเดิมทรุดโทรมมาก แต่การคืน 

ประโยชน์ใช้สอยให้กับอาคารช่วยสร้างชีวิตให้แก่สถานที่และเป็นการชะลอการชำรุดเสื่อมสภาพและ 

ปัญหาเพิ่มเติมของอาคารจากการทิ้งร้างเป็นระยะเวลานาน โรงแรมบูติคในอาคารเก่าเหล่านี้มีส่วน 

ในการถ่ายทอดประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมแก่ผู้ใช้บริการ ผ่านลักษณะทางกายภาพ การสื่อสาร 

ข้อมูล การบริการและการออกแบบสื่อต่างๆที่เกี่ยวข้อง (Saithiwa Ramasoot, 2014) โดยมักผ่านการ 

ปรับเปลี่ยนทางกายภาพของอาคาร ประกอบด้วยการบูรณะให้แข็งแรงและอยู่ในสภาพดีการต่อเติม 

และเปลี่ยนแปลงอาคารในระดับต่างๆ หรือการสร้างอาคารเพิ่ม นอกจากนี้ พบว่าการอนุรักษ์อาคาร 

เก่ามีความซับซ้อนขึ้นเมื่อต้องปรับเปลี่ยนเพื่อรองรับแผนธุรกิจ รวมทั้งความสะดวกสบาย ปลอดภัย 

ความเป็นอาคารสาธารณะและมาตรฐานต่างๆของที่พักนักท่องเที่ยว ซึ่งอาจลดทอนคุณค่าของอาคาร 

เดิมในองค์รวมลงได้หากมีการออกแบบและจัดการอย่างไม่เหมาะสม ในขณะเดียวกันก็ถือเป็นความ 

ท้าทายต่อความคิดสร้างสรรค์ของผู้ออกแบบเพื่อการอนุรักษ์อาคารที่จะรักษาความแท้ของอาคาร 

เดิมไว้ให้ได้มากที่สุด อาคารเก่าที่ถูกปรับเป็นที่พักขนาดเล็กสำหรับนักท่องเที่ยวที่พบมีทั้งอาคารไม้ 

อาคารครึ่งปูนครึ่งไม้ และอาคารก่ออิฐถือปูน ซึ่งมักมีรูปแบบหรือมีวัสดุและรายละเอียดอาคารที่ 

หาได้ยากหรือแตกต่างไปจากอาคารที่ก่อสร้างในปัจจุบัน ตัวอย่างโรงแรมที่เดิมเป็นบ้านพักอาศัย 

แบบบ้านเดี่ยว เช่น โรงแรมบ้านพระนนท์ บ้านดินสอโฮสเทล โรงแรมบ้านนพวงศ์ (ภาพที่ 6) โรงแรม 

พระยาพาลาซโซ่ (ภาพที่ 7) โรงแรมบ้าน ๒๔๕๙ และโรงแรมบ้านใน โรงแรมที่เดิมเป็นบ้านพักอาศัย 

แบบเรือนแถว เช่น เดอะภูธรเบดแอนด์เบรคฟาสต์ ดิอัษฎางค์เบดแอนด์เบรคฟาสต์ 1905 Heritage 

Corner และ Here Hostel เป็นต้น โดยทำเล อายุและลักษณะของอาคารโบราณมักมีผลต่อการกำหนด 

ระดับและรูปแบบของธุรกิจและการตั้งระดับราคาค่าห้องพัก ที่พักบางแห่งอาจมีที่ตั้งเข้าถึงได้ยาก 

หรือสภาพแวดล้อมไม่ดีนัก แม้จะอยู่ในย่านทำเลที่เหมาะแก่การท่องเที่ยว แต่อาศัยคุณค่าทาง 

ประวัติศาสตร์และเสน่ห์เฉพาะตัวของสถาปัตยกรรมเก่าช่วยดึงดูดและสร้างประสบการณ์เฉพาะตัว 

ให้แก่ผู้เข้าพัก การปรับเปลี่ยนการใช้สอยอย่างเหมาะสมจึงนับเป็นวิธีการเพิ่มโอกาสการอนุรักษ์ 

ให้แก่อาคารเก่าที่มีขนาดและระดับความสำคัญลดหลั่นลงมาแต่มีคุณค่าในตัวเองให้บุคคลหรือเอกชน 

กลุ่มเล็กๆ ได้เข้ามาดำเนินการอนุรักษ์ได้เอง ในหลายกรณีการปรับเปลี่ยนอาคารเก่าในสภาพแวดล้อม 

ของชุมชนเดิมยังช่วยดึงนักท่องเที่ยวเข้ามารู้จักสถานที่และสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนด้วยกิจกรรมต่างๆ 

ตัวอย่างน่าสนใจคือ โรงแรมพระยาพาลาซโซ่ (สร้างในปี พ.ศ. 2466 เดิมเป็นบ้านคหบดีและเคยถูก 

ปรับใช้เป็นอาคารเรียน) ซึ่งตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งธนบุรีและมีข้อจำกัดในการเข้าถึงด้วยรถยนต์ 

แต่สามารถพลิกเอาข้อจำกัดของการเข้าถึงโรงแรมด้วยเรือข้ามฟากเท่านั้นให้เป็นจุดเด่นเพื่อเน้น 

บรรยากาศเงียบสงบผ่อนคลายแตกต่างจากพื้นที่ย่านท่องเที่ยวข้างเคียงและสร้างประสบการณ์ 

การย้อนกลับสู่อดีตด้วยที่ตั้งและสถาปัตยกรรม 

การปรับเปลี่ยนอาคารเดิมเพื่อรองรับนักท่องเที่ยวอีกประเภทหนึ่งที่พบมากคือโฮสเทลที่ 

ปรับจากอาคารพาณิชย์หรือตึกแถวสมัยใหม่กรณีนี้อาคารเดิมเป็นอาคารร่วมสมัยที่อาจไม่ได้มีคุณค่า 

ทางสถาปัตยกรรมและประวัติศาสตร์ แต่ยังคงมีศักยภาพทางเศรษฐกิจในตัวเองด้วยโครงสร้างและ 

ทำเลที่ตั้งของอาคารซึ่งทำให้ประหยัดการลงทุนไม่ต้องสร้างอาคารใหม่และพัฒนาธุรกิจได้รวดเร็วขึ้น 

อาคารพาณิชย์มีรูปแบบผังอาคารแคบลึกและโครงสร้างลักษณะตารางกริดเท่าๆกัน จึงมีความยืดหยุ่น 

สำหรับการปรับเปลี่ยนพื้นที่และใช้สอยให้เหมาะกับกิจกรรมต่างๆ อยู่แล้ว โดยเฉพาะเมื่อมีพื้นที่หลาย 

คูหายาวต่อเนื่องกัน ช่วง 5 ปีที่ผ่านมานับเป็นยุครุ่งเรืองของโฮสเทลในตึกแถว มีการปรับอาคาร 

พาณิชย์เป็นที่พักนักท่องเที่ยวราคาประหยัดจำนวนมาก โดยเฉพาะตึกแถวในทำเลที่ตั้งที่สะดวกต่อ 

การคมนาคม ใกล้สถานีรถไฟฟ้าและสถานีรถไฟใต้ดิน และย่านใกล้แหล่งท่องเที่ยวหรือย่านเศรษฐกิจ 

เช่นเกาะรัตนโกสินทร์ การปรับเปลี่ยนอาคารพาณิชย์ที่มีรูปแบบเป็นมาตรฐานเป็นโจทย์ท้าทายการ 

ออกแบบที่จะสร้างเอกลักษณ์หรือจุดเด่นของโรงแรมด้วยการออกแบบปรับปรุงอาคารที่ไม่ซ้ำกับ 

คู่แข่งที่มีแนวทางธุรกิจใกล้เคียงกัน โดยมักแสดงผ่านการออกแบบรูปด้านด้านหน้า (facade) พื้นที่ 

ภาพที่ 7 : โรงแรมพระยาพาลาซโซ่ 

Image 7 : Praya Palazzo 

ส่วนกลาง ผังพื้นและการตกแต่งห้องพักและห้องน้ำ ทั้งนี้พบว่าบางกรณีศึกษาของโฮสเทลในอาคาร 

พาณิชย์กล้าที่จะท้าทายการออกแบบปรับปรุงอาคารเพื่อสร้าง space ที ่โดดเด่นโดยไม่ยึดติดกับ 

84 85 









ตารางกริดของผังและโครงสร้างเดิม ตัวอย่างกรณีศึกษาที่น่าสนใจคือ Thrive the Hostel และ Lub 

D บางกอก สีลม โฮสเทล นอกจากนี้ยังมีกรณีศึกษาที่การปรับปรุงอาคารประเภทอื่นเป็นโรงแรมขนาด 

เล็ก เช่น โรงแรม J No.14 ย่านเจริญนครซึ่งปรับมาจากอาคารโรงเจ และ Prince Theatre Heritage 

Hotel ย่านบางรักซึ่งปรับใช้โรงภาพยนตร์แบบเดี่ยว (Stand Alone) เป็นห้องพักและโถงกิจกรรม 

ศักยภาพของอาคารเก่าในย่านธุรกิจ 

เมื่อพื้นที่ที่เคยเป็นย่านพักอาศัยบริเวณชานเมืองในอดีตได้รับผลกระทบจากการขยายตัว 

ของเมืองและการพัฒนาเศรษฐกิจตามยุคสมัยจนศูนย์กลางของเมืองค่อยๆเบียดตัวเข้ามา จนย่าน 

พักอาศัยเปลี่ยนบทบาทไปกลายเป็นย่านธุรกิจการค้า อาคารบ้านเรือนเก่าที่ตั้งอยู่ในย่านเดิมจึงได้ 

รับผลกระทบไปด้วยทั้งทางบวกและลบเนื่องจากที่ดินมีมูลค่าพุ่งสูงขึ้นมากและเป็นที่ต้องการในการ 

พัฒนาธุรกิจ อาคารโบราณทรงคุณค่าที่มีต้นทุนในการอนุรักษ์อาคารสูงจึงเสี่ยงต่อการถูกรื้อทิ้งไปเมื่อ 

มีการซื้อขายเปลี่ยนมือของเจ้าของที่ดินเพื่อพัฒนาเป็นโครงการที่มีรูปแบบสอดคล้องกับการใช้ 

ประโยชน์ของบริบท โดยเฉพาะการพัฒนาเป็นอาคารสูงที่มีลักษณะทันสมัยและมีความหนาแน่นของ 

การใช้ที่ดินสูงขึ้น อาคารหลายแห่งจึงปรับตัวตอบรับความนิยมและศักยภาพทางธุรกิจของย่าน โดย 

การปรับเปลี่ยนการใช้ประโยชน์เพื่อตอบสนองธุรกิจขนาดเล็ก เพื่อใช้โอกาสจากทำเลที่ตั้งและสร้าง 

รายได้ ทั้งที่ดำเนินการเองและให้เช่าสถานที่ เช่นการปรับเปลี่ยนเป็นร้านอาหาร สปาหรือสำนักงาน 

โดยมักใช้ประโยชน์จากรูปแบบของสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์ส่งเสริมการประกอบกิจการ 

ปรากฏการณ์นี้เห็นได้มากในย่านสาธร สีลมและสุรวงศ์ ซึ่งเป็นที่ตั้งของสถานทูตหลายแห่ง เคยเป็น 

ย่านบ้านพักอาศัยของชาวต่างประเทศและตระกูลเก่าแก่โดยมากเป็นอาคารโคโลเนียลที่ได้รับอิทธิพล 

ต่างชาติโดยเฉพาะเรือนที่ตกแต่งด้วยไม้ฉลุที่เรียกว่าเรือนขนมปังขิง ซึ่งถือเป็นตัวอย่างของบ้านเรือน 

ที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา น่าเสียดายที่บ้านเก่าทรงคุณค่าเหล่านี้ลดจำนวนลงไปมากใน 

ปัจจุบันเนื่องจากไม่อาจต้านทานต่อกระแสธุรกิจได้แต่การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยก็ยังสามารถ 

ช่วยส่งเสริมการอนุรักษ์หลายอาคารไว้ กรณีศึกษาที่สำคัญคืออาคารโคโลเนียลริมถนนสาทรใต้ ซึ่ง 

ดั้งเดิมเมื่อแรกสร้างในปีพ.ศ. 2466 คือห้างสรรพสินค้าบอมเบย์ใช้เป็นสำนักงานของหอการค้าไทย- 

จีนตั้งแต่ปี พ.ศ. 2473 และเคยอยู่ในภาวะทรุดโทรมจนเกิดกระแสเรียกร้องให้เกิดการอนุรักษ์อาคาร 

ต่อต้านการรื้อถอนอาคารเพื่อพัฒนาที่ดินด้านหน้าอาคารไทยซีซีจนกระทั่งปีพ.ศ. 2545 จึงได้เปิดใช้ 

งานอีกครั้งเป็นโรงเรียนสอนทำอาหารและร้านอาหารไทย Blue Elephant จนถึงปัจจุบัน (ภาพที่ 8) 

ภาพที่ 8 :อาคารหอการค้าไทย-จีน ก่อนจะถูกปรับปรุงเป็นร้าน Blue Elephant 

(ที่มา: ภูวดล สุวรรณดี. (2539). “เก็บอาคารเก่าเข้าสุสาน บทพิสูจน์รสนิยมใหม่กับคุณค่ามรดกไทย” 

ใน ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 17 ฉบับที่ 3 มกราคม 2539, หน้า 85. 

Image 8 : The Thai Chine Building, before restoration and conversion into Blue Elephant restaurant 

(Source: Phuwadol Suwandee) 

ส่วนในกรณีของบ้านสาทรหรือบ้านหลวงสาทรราชายุกต์ซึ่งสร้างขึ้นราวปีพ.ศ. 2432-2433 

ในสมัยรัชกาลที่ 5 ต่อมาถูกเปลี่ยนเป็นโรงแรมรอแยลหรือโรงแรมไทยแลนด์ และใช้เป็นที่ทำการ 

สถานเอกอัครราชทูตสหภาพแห่งสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต ระหว่างปี พ.ศ. 2491-2542 ปัจจุบัน 

บ้านสาทรถูกปรับปรุงเป็นร้านอาหารหรูและบาร์ในชื่อ The House on Sathorn ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ 

โรงแรมดับเบิลยู กรุงเทพ นอกจากนี้ การปรับใช้บ้านเก่าเพื่อการพาณิชย์ยังพบโดยทั่วไปตามย่านที่ 

อยู ่อาศัยเดิมในพื้นที่ส่วนอื่นๆ ของกรุงเทพมหานคร ซึ่งกลายเป็นย่านการค้าในปัจจุบัน เช่น ย่านซอย 

อารีย์ (พหลโยธิน) ย่านเพชรบุรีและย่านสุขุมวิท ทั้งบนถนนหลักและซอยย่อยต่างๆ โดยยังคงเป็น 

ธุรกิจขนาดเล็กที่รองรับจำนวนผู้ใช้ตามขนาดของอาคารและขนาดที่ดินที่ต้องรองรับจำนวนที่จอดรถ 

อย่างเหมาะสมกับการใช้งาน ส่วนมากเป็นบ้านไม้ บ้านครึ่งปูนครึ่งไม้หรือบ้านปูน 2 ชั้น ในรูปแบบ 

สากลหรือได้รับอิทธิพลจากตะวันตก โดยเฉพาะผลงานจากสถาปนิกไทยที่ได้รับการศึกษาจากยุโรป 

ช่วงหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ซึ่งอยู่ในช่วงปรับทดลองการสร้างสถาปัตยกรรมหลากหลาย 

รูปแบบที่เหมาะสมกับประเทศไทยมากขึ้น มีลักษณะเฉพาะตัว การปรับเปลี่ยนการใช้สอยของอาคาร 

เพื่อใช้ประโยชน์ยืนยาวขึ้นจึงถือเป็นการอนุรักษ์หลักฐานของพัฒนาการสถาปัตยกรรมในประเทศไทย 

ไปด้วยในตัว 

การปรับตัวรองรับสภาพเศรษฐกิจ 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในประเทศไทยกับอาคารทั่วไป 

โดยไม่จำเป็นต้องมีจุดประสงค์ในการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม แต่เป็นเหตุจากความจำเป็นและการเล็ง 

เห็นคุณค่าทางเศรษฐกิจของอาคารเก่า เมื่อประเทศไทยประสบวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจในปี พ.ศ. 

2540 หลังการพุ่งสูงของเศรษฐกิจในช่วงทศวรรษก่อนหน้านั้น วงการสถาปัตยกรรมไทยได้รับผลกระ 

ทบโดยตรงทำให้โครงการก่อสร้างจำนวนมากยุติการดำเนินงาน โครงการที่ยังไม่ได้เริ่มต้นการก่อสร้าง 

ถูกระงับและเกิดอาคารจำนวนมากที่ก่อสร้างไม่แล้วเสร็จ จากการสำรวจของงานวิจัยสถาปัตยกรรม 

หลัง พ.ศ. 2540 (ศาสตราจารย์กิตติคุณ ผุสดี ทิพทัส และคณะ, 2553) พบว่าในช่วงวิกฤตการณ์และ 

ช่วงคาบเกี่ยวก่อนและหลังวิกฤตการณ์นั้น มีงานประเภทปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอาคารเดิมในปริมาณ 

เพิ่มขึ้น จากการพิจารณาว่าทางออกที่ประหยัดกว่าการก่อสร้างอาคารใหม่โดยยังคงดำเนินการภาย 

ใต้งบประมาณที่จำกัด มีทั้งการปรับรูปโฉมภายนอกและการปรับพื้นที่ภายในอาคารเพื่อบรรยากาศ 

และภาพลักษณ์ใหม่ของกิจการ ในจำนวนนี้มีโครงการที่ต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบและประโยชน์ใช้สอย 

ให้เข้ากับความต้องการทางเศรษฐกิจ พฤติกรรมการบริโภคและลักษณะการใช้บริการที่เปลี่ยนไป เช่น 

กรณีของโรงภาพยนตร์เมเจอร์รามคำแหง ที่เป็นการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของโรงเล่นสเกตมา 

เป็นโรงภาพยนตร์มัลติเพล็กซ์ตามความนิยมของยุคสมัย ซึ่งครอบคลุมการปรับปรุงอาคารทั้งภายนอก 

และภายใน 

เมื่อเศรษฐกิจเริ่มฟื้นตัวในช่วงถัดมา การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารจึงถูกนำ 

มาใช้เป็นแนวทางจัดการกับโครงสร้างอาคารร้าง ทั้งที่ยังก่อสร้างไม่เสร็จและก่อสร้างองค์ประกอบ 

หลักเสร็จสมบูรณ์แล้วแต่ไม่ได้ถูกเข้าใช้งานเนื่องจากแผนธุรกิจเดิมถูกยุติถาวรหรือระงับขั่วคราว การ 

เปลี่ยนแปลงทางธุรกิจในมือของเจ้าของและผู้ครอบครองอาคารใหม่นำมาสู่การปรับรายละเอียด 

โครงการ (Programming) ของอาคารเดิมที่ถูกพิจารณาและตรวจสอบแก้ไขอีกครั้งเพื่อปรับให้เหมาะ 

สมกับสภาพเศรษฐกิจ ตลาด พฤติกรรมการบริโภคและแนวคิดทางธุรกิจการลงทุนที่เปลี่ยนไป โดย 

เฉพาะมีการคำนึงถึงความสัมพันธ์กับที่ตั้งและความสอดคล้องกับรูปแบบของอาคารที่ถูกดำเนินการ 

สร้างไปแล้วก่อนจะหยุดชะงัก ทั้งการวางผังอาคาร โครงสร้างและงานระบบที่เกี่ยวข้อง บางกรณีเกิด 

การปรับเปลี ่ยนประโยชน์ใช้สอยข้ามประเภทอาคาร (Building Type) เช่นจากอาคารพักอาศัยรวม 

ไปเป็นอาคารสำนักงาน หรือจากบ้านพักอาศัยเป็นสำนักงานขนาดเล็ก ทั้งนี้การปรับเปลี่ยนประโยชน์ 

ใช้สอยของอาคารเดิมไม่เพียงแต่ต้องการการปรับปรุงพื้นที่ใช้สอยภายในที ่สอดคล้องกับการใช้งาน 

ใหม่แต่ยังต้องการการปรับรูปโฉมภายนอกและภายในอาคารที่สอดคล้องกับรูปแบบการใช้สอย กลุ่ม 

เป้าหมายและยุคสมัยอีกด้วย ในขณะเดียวกัน เมื่อธุรกิจฟื้นตัวและต้องการพื้นที่รองรับการดำเนิน 

ธุรกิจต่างๆเพิ่มขึ้น การปรับใช้อาคารที่ว่างอยู่จึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจที่แสดงความเป็นไปได้ในการ 

พัฒนาโครงการธุรกิจที่ยังไม่มีที่ดินกำหนดไว้ เนื่องจากการลงทุนด้านการเงินและเวลาที่นับว่าน้อย 

กว่าการเริ่มต้นการออกแบบและก่อสร้างอาคารใหม่แม้จะจำเป็นต้องเผชิญกับข้อจำกัดทางโครงสร้าง 

พื้นที่ใช้สอยและกระบวนการดำเนินงานที่เพิ่มขั้นตอนและซับซ้อนขึ้น เช่น การค้นคว้ารวบรวมข้อมูล 

เกี่ยวกับอาคารเดิม และการสำรวจและวินิจฉัยสภาพอาคาร อย่างไรก็ตาม หลายโครงการใช้ประโยชน์ 

ทางอ้อมจากคุณสมบัติของอาคารเก่าที่ก่อสร้างในอดีต จึงสามารถหลีกเลี่ยงข้อจำกัดในการก่อสร้าง 

86 87 









เนื่องจากบังคับหรือกฎหมายอาคารบางประการที่ออกบังคับใช้หลังจากปีที่ก่อสร้างอาคาร เช่น ขนาด 

อาคาร ระยะความสูงและระยะถอยร่นที่เข้มงวดขึ้น ทั้งนี้ การใช้สอยและรูปแบบของอาคารที่ถูก 

ปรับปรุงใหม่ยังคงอยู่ภายใต้กฎหมายการก่อสร้างที่ว่าด้วยการดัดแปลงและต่อเติมอาคาร โดยเฉพาะ 

อาคารที่อยู่ในเขตพื้นที่อนุรักษ์ 

ความท้าทายในการออกแบบปรับปรุงอาคารและการกหนดประโยชน์ใช้สอยใหม่ 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยอาคารเก่าในต่างประเทศมีความหลากหลายท้าทายความ 

คิดสร้างสรรค์ขึ้นในระยะหลังทั้งการพัฒนารายละเอียดโครงการ (Programming) ที่เหมาะสมและ 

การออกแบบปรับปรุงอาคารที่ไม่ยึดติดกับกรอบ และเปิดกว้างต่อการตีความการออกแบบรอยต่อ 

ของความสัมพันธ์ระหว่างความเก่าและใหม่ในสถาปัตยกรรม ไม่ว่าจะมีจุดประสงค์หลักเพื่อการ 

อนุรักษ์ประวัติศาสตร์ของอาคารหรือเพื่อประโยชน์ทางอื่นๆ เช่น ผลทางเศรษฐกิจหรือความยั่งยืนของ 

ทรัพยากรก็ตาม โครงการจำนวนมากเป็นผลงานของสถาปนิกชื่อดัง เช่น Tate Modern ในลอนดอน 

โดย Herzog & de Meuron, Punta della Dogana Museum ในเวนิซ โดย Tadao Ando, Contemporary 

Jewish Museum ในซานฟรานซิสโก โดย Daniel Libeskind และ Danish National Maritime 

Museum ในเดนมาร์ค โดย Bjarke Ingels Group (BIG) การปรับใช้อาคารเก่าด้วยการใช้สอยรูป 

แบบใหม่ในประเทศไทยเองก็แพร่หลายยิ่งขึ้นในระยะหลังอย่างเห็นได้ชัด จนกลายเป็นกระแสความ 

นิยมในการพัฒนาโครงการใหม่ๆ การเชื่อมโยงประเด็นความเก่าแก่ของอาคารเก่ากับการใช้สอยที่สื่อ 

ถึงประวัติศาสตร์หรือวัฒนธรรมลดความเคร่งครัดลงไป แต่เริ่มมีตัวอย่างการปรับใช้อาคารเก่าที่นำ 

เสนอรูปแบบที่มีอิสระ ไม่จำเป็นต้องใช้เป็นพิพิธภัณฑ์หรือสิ่งที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับประวัติอาคารหรือ 

การใช้สอยเดิมโดยตรงเสมอไป แม้จะยังไม่ปรากฏการปรับการใช้สอยที่อาจเสี่ยงต่อการเกิดความขัด 

แย้งทางความเชื่อ โดยเฉพาะเมื่อใช้กับอาคารทางศาสนา ดังที่เห็นตัวอย่างในต่างประเทศในการปรับ 

เปลี่ยนโบสถ์ในศาสนาคริสต์ที่ไม่ได้ใช้งานให้เป็นบ้านพักอาศัย สำนักงาน ร้านหนังสือ ลานสเก็ตหรือ 

สถานบันเทิง นอกเหนือจากการปรับอาคารเก่าเป็นโรงแรมเพื่อรองรับกระแสการท่องเที่ยวดังที่ได้ 

กล่าวมาแล้ว เราจึงได้เห็นความหลากหลายของการปรับเปลี่ยนอาคารเก่าเพื่อประโยชน์ใช้สอยใหม่ 

ที่หลากหลายขึ้นมาก ทั้งประเภทหรือรูปแบบอาคารดั้งเดิม ประโยชน์ใช้สอยที่ถูกปรับเปลี่ยนใหม่และ 

การตีความเกี่ยวกับการอนุรักษ์ผ่านแนวทางการออกแบบที่นำเสนอซึ่งมีความทันสมัยเป็นปัจจุบัน 

ตอบรับกับพฤติกรรมและกิจกรรมของคนรุ่นใหม่ยิ่งขึ้น เห็นได้ว่าโครงการจำนวนมากมีเอกชนเป็น 

เจ้าของหรือผู้ดำเนินการ บ่งชี้ถึงการพัฒนาโครงการออกแบบเชิงอนุรักษ์ที่ขยายขอบเขตไปมากกว่า 

โครงการในรับผิดชอบของรัฐ และแสดงการเปิดกว้างของการทำงานออกแบบที่เกี่ยวข้องกับการบูรณะ 

และปรับใช้อาคารเก่าจากที่เคยดำเนินการโดยสถาปนิกนักอนุรักษ์และผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางเป็น 

หลักขยายไปสู่สถาปนิกนักออกแบบทั่วไป ในบางกรณีการปรับการใช้สอยอาคารเก่าเป็นส่วนสำคัญ 

ของการฟื้นฟูและพัฒนาย่านชุมชนเก่า เช่น ย่านซอยนานา เยาวราช ซึ่งต้องดำเนินการด้วยความ 

ระมัดระวังเพราะอาจเสี่ยงต่อผลกระทบต่อผู้อยู่อาศัยและเอกลักษณ์ของชุมชนเดิมหากมีระดับและ 

ลักษณะของการเปลี่ยนแปลงที่ขาดสมดุลหรือความเหมาะสมไป 

ภาพที่ 9 : โครงการ The Jam Factory 

Image 9 : The Jam Factory 

การนำเอาอาคารประเภทอุตสาหกรรมเช่นโรงงานหรือโกดังเก่ามาปรับใช้เป็นอาคารสาธารณะ 

เชิงพาณิชย์เกิดขึ้นเป็นจำนวนมากจนเริ่มกลายเป็นเทรนด์ในระยะ 5 ปีที่ผ่านมา เบิกทางโดยโครงการ 

Asiatique ซึ่งปรับจากโกดังเก่าริมแม่น้ำเจ้าพระยาของบริษัทอีสต์เอเชียติกเป็นศูนย์การค้าแบบเปิด 

เพื่อรองรับนักท่องเที่ยว และโครงการ The Jam Factory (ภาพที่ 9) ซึ่งเดิมเป็นโรงงานถ่ายไฟฉาย 

และโรงงานน้ำแข็งมาปรับใช้เป็นโครงการผสมผสานที่ประกอบด้วยร้านอาหาร แกลเลอรี่ร้านหนังสือ 

ภาพที่ 10 : การปรับใช้พื้นที่อู่ต่อเรือของบริษัทอู่กรุงเทพ จกัด 

ร้านกาแฟ ร้านเฟอร์นิเจอร์และสำนักงานสถาปนิก โดยที่การปรับปรุงอาคารยังพยายามรักษา 

เพื่อเป็นสถานที่จัดงาน The Great Outdoor Market ในปี พ.ศ. 2557 และ 2558 

เอกลักษณ์ของรูปแบบโรงงานเดิม ตัวอย่างการปรับใช้อาคารอุตสาหกรรมแห่งอื่นๆ ได้แก่ร้านอาหาร 

Image 10 : The Great Outdoor Market @ Bangkok Dock 2015 

Vivarium (เดิมเป็นโรงเก็บรถแทรคเตอร์) และร้านกาแฟ The Plantation ในโครงการ The Pud Garden 

(เดิมเป็นอาคารโรงงานเย็บผ้า) กรณีศึกษาที่น่าสนใจอีกแห่งคือการปรับใช้พื้นที่อู่ต่อเรือของบริษัท 

สังเกตได้ว่าการปรับอาคารเหล่านี้พยายามรักษาและนำเสนอรูปแบบพื้นที่และโครงสร้างเหล็กของ 

อู่กรุงเทพ จำกัด เพื่อเป็นสถานที่จัดงาน The Great Outdoor Market ในปี พ.ศ. 2557 และ 2558 

อาคารอุตสาหกรรมไว้โดยไม่ปกปิดหรือแต่งเติมมาก นอกจากนี้ยังมีโครงการล้ง 1919 ย่านคลองสาน 

(ภาพที่ 10) โดยใช้พื้นที่ทั้งบริเวณอาคารโกดังและบริเวณ Dry dock แม้จะเป็นโครงการ event ใน 

(ภาพที่ 12) ซึ่งในสมัยรัชกาลที่ 4 เคยเป็นท่าเรือกลไฟและโกดังเก่าซึ่งนับเป็นส่วนหนึ่งของ 

ลักษณะการออกร้านในบูธที่ติดตั้งชั่วคราวและการจัดกิจกรรมบันเทิงที่บริเวณโดยรอบ แต่นับเป็นการ 

ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไทย-จีน ปัจจุบันได้รับบูรณะและปรับเปลี่ยนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิง 

แสดงศักยภาพของสถานที่และเสนอความเป็นไปได้ในการปรับใช้ประโยชน์ของสิ่งก่อสร้างเดิม รวม 

อนุรักษ์แก่สาธารณะ ประกอบด้วย ร้านค้า ร้านอาหาร พื้นที่เอนกประสงค์และพื้นที่กิจกรรมเชิงศิลป 

ทั้งเป็นการสร้างโอกาสให้คนทั่วไปได้เข้าชมสถานที่ซึ่งอาจเข้าถึงยากในเวลาปกติในช่วงปีพ.ศ. 2560 

วัฒนธรรม โครงการเหล่านี้ถือเป็นการคืนชีวิตอาคารในแง่ของประโยชน์ใช้สอย แต่หากจะพิจารณา 

มีโครงการสาธารณะที่ปรับเปลี่ยนจากอาคารอุตสาหกรรมที่เป็นที่รู้จักเปิดดำเนินการหลายแห่ง แสดง 

ในแง่มุมของการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมและมรดกทางวัฒนธรรม จำเป็นต้องพิจารณาในรายละเอียด 

ความนิยมของตลาดและความเป็นไปได้ในการพัฒนาโครงการลักษณะเดียวกัน เป็นต้นว่า โครงการ 

และในระยะยาวถึงความถูกต้องเหมาะสมของกระบวนการอนุรักษ์และผลสำเร็จที่ได้รับอย่างยั่งยืน 

Warehouse 30 ย่านเจริญกรุง ซึ่งปรับเปลี่ยนโกดังเป็นร้านค้าและพื้นที่สร้างสรรค์ต่างๆ และโครงการ 

ในแต่ละกรณี 

Yelo House 88 ย่านปทุมวัน (ภาพที่11) ซึ่งเปลี่ยนโรงพิมพ์เก่าเป็นแกลเลอรี่และพื้นที่กิจกรรมสร้างสรรค์ 

89 









(จากบ้านเป็นเรือนพักแรม) และ Siri House (จากอาคารพาณิชย์เป็นบ้านสำหรับครอบครัวขยายและ 

สำนักงาน) ส่วนอาคารที่ได้รับรางวัลอนุรักษ์สถาปัตยกรรมดีเด่นของสมาคมฯ จำนวนมากก็เป็นอาคาร 

ที่ได้รับการปรับปรุงและปรับเปลี่ยนให้เกิดการใช้ประโยชน์ต่อเนื่องในปัจจุบัน ซึ่งน่าจะเป็นปัจจัยหนึ่ง 

ที่บ่งชี้ความสำเร็จและความยั่งยืนของกระบวนการอนุรักษ์ การมอบรางวัล Thailand Boutique 

Awards 2010 แก่โรงแรมบูติกขนาดเล็กก็ได้จัดหมวดรางวัลประเภทการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลง 

สถาปัตยกรรมที่มีอยู่(Renovation & Modification) แยกไว้ต่างหากจากธีมทั่วไป ส่วนการมอบรางวัล 

สถาปัตยกรรมนานาชาติบางสถาบัน เช่น AR New into Old awards โดยนิตยสาร The Architectural 

Review ก็มุ่งสนับสนุนโครงการการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยอย่างสร้างสรรค์(Creative Adaptive 

Reuse) โดยเฉพาะเช่นกัน นอกจากนี้ ยังน่าสนใจว่าสื่อหรือสังคมออนไลน์อาจมีส่วนช่วยสร้างความ 

คุ้นเคยและความนิยมในการปรับใช้อาคารเก่า การเขียนบทความรีวิวงานปรับปรุงอาคารเพื่อรูปลักษณ์ 

และปรับใช้ประโยชน์ในรูปแบบใหม่ผ่าน Webboard, บล็อก (Weblog) หรือ facebook ทั้งกับโครงการ 

อาคารที่พักอาศัยและอาคารสาธารณะอาจมีส่วนเผยแพร่และกระตุ้นความสนใจของคนทั่วไปใน 

วงกว้างให้เห็นศักยภาพของอาคารเดิมที่ผ่านการใช้ประโยชน์มาแล้ว และเห็นข้อดีของการปรับใช้ 

อาคารเหล่านั้นในแง่ของการลงทุน การใช้สอยและการรักษาประวัติศาสตร์และคุณค่าด้านอื่นๆ 

ของอาคาร 

บทสรุป: จากอดีตสู่อนาคตของการปรับเปลี่ยนการใช้ประโยชน์อาคารเก่า 

ภาพที่ 11 : โครงการ Yelo House ย่านปทุมวัน 

Image 11 : YELO House 

ภาพที่ 12 : โครงการล้ง 1919 ย่านคลองสาน 

Image 12 : Lhong 1919 

การส่งเสริมและเผยแพร่เกี่ยวกับการปรับใช้อาคาร 

ความแพร่หลายและนิยมของการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคารเก่าถูกยืนยันด้วย 

องค์ประกอบต่างๆที่ถูกพัฒนามาส่งเสริมและเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับการปรับปรุงเพื่อใช้สอยอาคาร 

เก่าโดยตรงหรือสนับสนุนทางอ้อมในหลายลักษณะ น่าสังเกตว่าตั ้งแต่ปี พ.ศ. 2557 รางวัล 

สถาปัตยกรรมดีเด่นของสมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์เพิ่มประเภทรางวัลสำหรับ 

โครงการปรับปรุงอาคารเดิม ซึ่งไม่จำกัดว่าอาคารที่ได้รับการเสนอชื่อต้องเป็นอาคารที่มีคุณค่าทาง 

ประวัติศาสตร์โครงการได้รับรางวัลที่ผ่านมา ได้แก่Thrive the Hostel (จากอาคารพาณิชย์เป็นโฮสเทล) 

The Jam Factory (จากโรงงานเป็นโครงการ mixed-use) บ้านพักประวัติศาสตร์หลวงราชไมตรี 

การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคาร (Adaptive Reuse หรือ Adaptive Use) เป็น 

กระบวนการที่คืนประโยชน์ใช้สอยให้แก่อาคารเก่าในรูปแบบที่แตกต่างไปจากที่ออกแบบไว้แต่แรก 

เริ่มและได้รับการปรับปรุงทางกายภาพควบคู่กันไป นับว่าเป็นการฟื้นคืนชีวิตให้แก่อาคารเก่า ไม่ว่า 

จะใช้กับโบราณสถานหรืออาคารร่วมสมัยโดยทั่วไปที่ผ่านการใช้งานมาก่อนก็ตาม โดยมีจุดประสงค์ 

เพื่อใช้ประโยชน์ตามศักยภาพ ส่งเสริมและรักษาคุณค่าของอาคาร ทั้งด้านประวัติศาสตร์ ศิลปะ 

สถาปัตยกรรม สังคมวัฒนธรรม เศรษฐกิจและทรัพยากร การปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอยของอาคาร 

เก่าที่พบในประเทศไทยมีทั้งเพื่อเป็นเครื่องมือในการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมและเพื่อประโยชน์ 

อาคารที่มีอยู่แล้วให้คุ้มค่า สะดวกหรือประหยัดเมื่อเทียบกับการออกแบบก่อสร้างอาคารใหม่ ส่วน 

หนึ่งเพื่อสร้างรายได้และเป็นทุนในการบูรณะและบำรุงรักษาอาคารด้วย การปรับใช้อาคารเก่าในอดีต 

พบได้ในกรณีของการบริจาคเรือนไทยที่ไม่มีผู้อยู่อาศัยแล้วให้แก่วัดตามประเพณีหรือถอดรื้อเพื่อไป 

ประกอบใหม่ในที่ตั้งอื่น การเปลี่ยนการใช้สอยของวังและบ้านเจ้านายมาเป็นสถานที่ราชการหรือ 

ที่ทำการองค์กร แนวคิดการอนุรักษ์โดยการปรับเปลี่ยนการใช้สอยในอดีตมักคำนึงถึงฐานานุศักดิ์ของ 

สถาปัตยกรรม และประวัติศาสตร์และการใช้สอยเดิมของอาคาร จึงมักปรับใช้โบราณสถานเป็น 

พิพิธภัณฑ์หรือหน่วยงานราชการเป็นหลัก แต่แนวคิดการอนุรักษ์และวิถีชีวิตสมัยใหม่เปิดกว้างการ 

ตีความมากขึ้น จึงได้เห็นการปรับใช้อาคารเก่าเพื่อเป็นอาคารสาธารณะและอาคารเชิงพาณิชย์ 

ในลักษณะต่างๆ และจำนวนมากเป็นการดำเนินการโดยเอกชน เช่น ร้านค้า ร้านอาหาร โรงแรม กิจการ 

ขนาดเล็ก หลายกรณีเกิดจากสาเหตุของการปรับตัวตามสภาพเศรษฐกิจและสังคม แต่ในระยะหลัง 

การปรับใช้อาคารเก่ามีความหลากหลายขึ้น โดยเฉพาะการปรับใช้อาคารอุตสาหกรรม เช่น โรงงาน 

และโกดังที่ไม่ได้ใช้งานแล้ว เพื่อรองรับกิจกรรมที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและรสนิยมของคนร่วมสมัย 

แม้ว่าโครงการปรับเปลี่ยนการใช้สอยของอาคารเก่านั้นจะดำเนินการเพื่อปิดบังซากของความล้มเหลว 

ที่ผ่านมาหรือเพื่อเก็บรักษามรดกทางวัฒนธรรมและระลึกถึงความรุ่งเรืองในอดีตก็ตาม ปฏิเสธไม่ได้ 

ว่าเป็นทางออกที่น่าสนใจเพื่อส่งเสริมหรือแก้ปัญหาของโครงการและรองรับความต้องการที่เปลี่ยน 

ไปตามยุคสมัยได้อย่างมีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง และถือเป็นโจทย์ที่ท้าทายผู้ครอบครองอาคารและ 

สถาปนิกในการพัฒนาโครงการและออกแบบปรับปรุงอย่างเหมาะสมเพื่อให้สามารถแสดงคุณค่าและ 

ศักยภาพของสถาปัตยกรรมได้สูงที่สุดและยังสามารถรักษาความสมดุลระหว่างการอนุรักษ์และพัฒนา 

90 91 









Adaptive Reuse of Old Buildings in Thailand: From Conservation to 

Adaptation to Socio-Economic Situations and Architectural Design 

Challenges 

Saithiwa Ramasoot, Ph.D 

Department of Architecture, Faculty of Architecture, Kasetsart University / archstw@ku.ac.th 

Abstract 

Adaptive reuse is a process of returning an active use to an existing building, which usually involves varying physical 

modifications along with an introduction of new functions different from its original design. Thailand has seen the practice 

long before recent extensive implementations as an approach to preserve cultural heritage and architectural values as well as 

to generate economic benefits from available resources. This article aims to study development of adaptive reuse of old 

buildings in Thailand with diverse causes and objectives. It reviews and analyzes patterns of the practices over time, while 

identifying issues, factors, phenomena and situations related to building conversions through literature review, observation 

and survey of situations and case studies. The study points out that functional adaptation in the past usually involved cultural 

and social factors. Architectural hierarchy related to social ranking, history, building owners and original uses was often 

considered in conservative adaptations of historical artifacts. However, more recent approaches tend to open for creative 

challenges and welcome design interpretations to promote contemporary potential of old buildings. The broad and diverse 

implementations include varying types and characteristics of buildings to convert, new uses to introduce, and related physical 

interventions. Conversion purposes no longer limit to architectural conservation and urban regeneration, but extend to 

adapt and respond to present conditions including social, environmental, economic and tourism issues. Adaptive reuse is then 

considered an interesting approach to retain a good balance between conservation and development, while responding to 

changing needs and contexts due to the flexibility and diversity of the implementations. 

Keywords: Adaptive reuse, architectural conservation, old buildings, rehabilitation 

Introduction 

The development of architectural projects that involve 

old or existing buildings within site contexts is common in 

today’s practice. Functional conversion with physical improvement 

is among interventions introduced to old buildings that are 

originally designed and used for other purposes but may no 

longer fully meet present needs and tastes. Such intervention 

preserves architectural heritage with values and functional 

potential by prolonging its life through interpretation and 

physical changes. It is also applied to contemporary buildings 

in various conditions in order to serve building and site potentials, 

respond to specific issues and express creativity in utilizing 

existing resources and reducing consumption of new resources 

for environmental sustainability. (Charles Bloszies, 2012) This 

article thus aims to study development of adaptive reuse of old 

buildings in Thailand that is diversely implemented with 

different causes and objectives. It analyzes patterns of adaptive 

reuse practices over time and points out issues, factors, phenomena 

or interesting situations related to building conversions through 

92 





literature review, and observation and survey of situations and 

case studies. 

Adaptive Reuse or Adaptive Use refers to the process of 

converting a building to another use different from its original 

design, which often requires varying alterations in the conversion 

process. (William J. Murtagh, 1997: 116) It is an economic 

approach to save the buildings through adaptations for new 

users (James Marston Fitch, 1995: 47) sometimes involving 

radical interventions when compared to conservation, restoration 

and preservation. Apart from adaptive reuse, several other terms 

are widely used when it comes to modifications to improve old 

structures, including Renovation, Rehabilitation, Revitalization, 

Adaptation, Conversion and Repurposing. All of which refer to 

attempts to change parts of old buildings to support present-day 

needs with minimal physical changes to the buildings. (Pinraj 

Khanjanusthiti, 2009: 86-87) Such process is another approach 

to safeguard old buildings as a useful living heritage rather than 

the so-called dead monument of the past that lacks linkage to 

contemporary cultures. The change of use provides economic 

opportunities for old structures or districts, although the 

conversion does not necessarily reduce construction cost. Also, 

the success of preservation of value and authenticity of the old 

artifacts may differ depending on actual implementations in 

each case. 

Transfers of Old Houses by Tradition 

Functional conversion of old buildings have long been 

practiced in Thailand due to tradition, belief and purpose to 

make use of existing resources. A common building type that 

transfers and adapts to a new use is the traditional Thai house, 

as confirmed by various existing examples. The Thai house is 

a basic dwelling type that can be dismantled and reassembled 

without any damage due to the prefabricated structure and 

wood joinery techniques. Therefore, house relocation and 

family expansion that require changes and addition of house 

units can be accommodated. In the past, when the original 

house owner passed away and his successors refused to take 

over the house, the house may be dissembled and donated to 

a temple as merit making for the deceased. The temple would 

then rebuild and adapt the structure as it is deemed appropriate, 

depending on its size and qualities. Small houses were 

often reused as monks’ dwelling units while larger or more 

elegant houses were sometimes converted into ordination halls, 

Vihara or scripture halls. Existing examples are the Sermon 

Hall at Wat Yai Suwannaram in Petchaburi, the Scripture Hall 

at Wat Rakhang Kositaram in Bangkok, and the Vihara of Wat 

Pantao in Chiangmai. The adaptive reuse of the traditional 

Thai house is still in practice today while the traditional beliefs 

regarding house transfer in the past are not as strict as before. 

Adaptable physical characteristics of the traditional Thai house 

architecture greatly facilitate its adaptation. (Saithiwa 

Ramasoot, 2008) The value of old Thai houses has increased 

with the rising trend to reuse the structure and the emergence 

of specialized businesses that restore, customize and resell 

previously-used Thai houses for contemporary uses, whether 

or not for residential purposes. Distinct examples of traditional 

Thai houses adapted for contemporary domestic lifestyles 

include Plainern Palace and Lada Ratkasikorn’s residence. In 

the case of M.R. Kukrit Pramoj’s residence, each house units 

in the compound had individual acquisition stories from 

different places and times. Not only is the house notable for 

modern modifications to achieve comfort and convenience 

such as the installations of an elevator, a modern bathroom 

and air-conditioning system, but also for its second major 

conservation and conversion into a house museum and rental 

event space after M.R. Kukrit’s death. 

From Royal Palaces and Noble Residences 

to Governmental Offices 

A governmental office was considered a new building 

type in the Thai society during the Rattanakosin Period. Since 

palaces in the past acted as both residence and work place for 

royalties and high-ranking officials, there was no apparent 

evidence of functional and spatial conversions. Not until the 

reign of King Rama IV did a number of new governmental 

buildings emerge to accommodate newly-established offices 

and sectors for updated administrative systems and services. 

Most of which were built in large western-style concrete structures. 

The constructions then slowed down again during the 

reign of King Rama VII owing to the economic regression and 

the political change. The ownership of a number of palaces 

was transferred to the Government due to a lack of successors 

or by confiscation. The vacant palaces and royal residences 

were then repurposed for public uses. For example, Suan 

Sunandha Palace which was a residential compound and a 

part of King Rama V’s Dusit Palace was reused after the 

political revolution for educational purposes as Suan Sunandha 

Widhyalai School, Suan Sunandha Teachers College and Suan 

Sunandha Rajabhat University consecutively. In the case of 

Bang Khun Phrom Palace, the former western-style royal 

residence served as the site of several governmental offices 

after the 1932 revolution such as Department of Military Youth 

and National Council of Cultural Affairs. Since 1945, Bang 

Khun Phrom Palace has become the headquarters of the Bank 

of Thailand. Originally the Royal Palace in the reign of King 

Rama V and VI, Phyathai Palace was converted into an international 

hotel by the order of King Rama VII and was also the 

site of the first Thai radio broadcast station. To utilize the 

property for public purposes, King Rama VII changed it again 

as a clinic for the Royal Thai Army which later became 

Phramongkutklao Hospital. Apart from royal palaces, a number 

of noble residences in the past were sold or rented by the 

Government and organizations as offices and public facilities. 

For example, the western-influenced Ban Manangasila, once 

a residence of Phraya Udomratchapakdi, had been converted 

to serve different purposes over time, including a guesthouse 

for VIPs and official visitors of the Government, a meeting 

space, a political party office and presently the Office of the 

National Council of Women of Thailand. Chao Phraya Worapongpipat’s 

residence, now Ban Phra Arthit, had been rented 

as a office of Goethe Institute before it was sold and used as 

the headquarter of The Manager Newspaper. The Italiandesigned 

Royal Thai Government House Office, widely known 

as Thai-Khu-Fah Building, is another adaptive reuse case study

which was formerly Ban Norasingha, a family residence of 

design, as well as main and temporary programming to attract 

buildings through restoration and repurpose, giving oppor- 

Another familiar pattern of adaptive reuse as tourist 

Chao Phraya Ramrakop before being purchased by the 

repeated visits. Notable examples are Chiang Mai City Arts 

tunities to express themselves to the public to admire values 

accommodations is contemporary shop houses turned into 

Government since 1941. The Petchburi Branch Office of Siam 

and Cultural Center (formerly Chiang Mai City Hall), Museum 

that come with age and particular qualities, including history 

hostels. Regardless of a lack of historical and architectural 

Commercial Bank also demonstrates an attempt to save a 

Siam (formerly the Ministry of Commerce), Siraraj Bimuksthan 

and physical characteristics. At the same time, the new use 

value, the economic potential of the existing structure and 

historic noble residence by introducing a new active purpose 

Museum (formerly Thonburi Railway Station), Pipit Banglamphu 

generates business income through the old artifacts’ potentials 

location helps reduce construction cost and speeds up both 

accessible by the public. 

Museum (formerly Khuru Sapha Printing House, figure 3), 

and values irreplaceable by new structures, partly to support 

construction and business procedures. The typical long and 

Museums in Historic Buildings 

Coin Museum (formerly Treasury Department office), Police 

Museum (Parutsakawan Palace), Bank of Thailand Museum 

conservation and maintenance expenses for their sustenance. 

Even though income from hotel business alone may not be 

narrow grid structure of shop houses provide flexibility for 

spatial and functional adaptation, especially when joining 

The hierarchical importance of historic buildings has 

(Bangkhunphrom Palace), King Prajadhipok Museum (pre- 

enough to cover the high cost of restorations and maintenance 

multiple units together. The past 5 years have been a booming 

an effect on selecting the right conservation approaches to 

viously a store and the Public Works Department), Thailand 

in some complicated cases, returning active functional roles 

period for shop house hostels for budget travelers, in particular 

implement. Most existing buildings with historical values are 

Creative & Design Center (a part of Grand Postal Office, figure 

to the buildings somehow slows down deterioration and 

those in convenient locations easily accessible from mass 

permanent religious buildings, palaces or architecture direct- 

4), Bank of Thailand Learning Center (formerly Note Printing 

additional problems from long-term abandonment. Boutique 

transit or close to tourist or commercial districts. To create an 

ly related to important figures and history. Transformation for 

Works, figure 5), and the adaptations of buildings along 

hotels in old buildings encourage transfers of history and 

identity distinct from business competitors, hostel adaptations 

new uses is then not only for physical conservation but also it 

Ratchadamnoen Klang Road following conservation policies 

culture to visitors through physical characteristics, commu- 

usually pay attention to facade design, shared spaces, and plan 

is necessary to consider appropriate protection of the original 

and master plan of Rattanakosin Island including Rattanakosin 

nications, service and related media designs. (Saithiwa Ramasoot, 

and decoration of rooms and shared restrooms. Some case 

characteristics and meanings. (Pinraj Khanjanusthiti, 2009: 

Exhibition Hall, Ratchadamnoen Cultural Arts Center, and 

2014) Most projects involve different levels of treatments from 

studies challenge adaptation design with spaces that run free 

95) Accordingly, the interventions should respect religious 

Bangkok City Library. Such adaptive reuse projects not only 

conservation and restoration, to additions, multi-level 

from the grid structure of typical shop houses, such as Thrive 

beliefs, historical persons or events through appropriate uses 

revive old structures through contemporary uses but also allow 

physical transformations and infill. It is found that conservation 

the Hostel and Lub D Bangkok Silom Hostel. Apart from shop 

and physical alterations. As most historic monuments are 

the public to experience and learn about the historic buildings 

of old buildings become more complicated in order to support 

houses, there are small tourist accommodations converted 

under supervision of governmental sectors or local adminis- 

from a closer distance. 

business plan, comfort and convenience, security, and standards 

from other building types, for example J No.14 Lodge (for- 

trations, bringing back functional purposes of such properties 

tends to adopt compromising approaches compatible with 

original uses. A common pattern is to repurpose historic 

buildings as public facilities related to history, art or culture, 

Alternative Accommodations for Tourism 

Business 

The growth of alternative tourism that wishes to offer 

for public buildings and tourist accommodations. The requirements 

may risk compromising the original value of the artifacts 

if not handled appropriately, but also challenge design creativity 

to preserve authenticity of the historic fabric. Case studies 

merly vegetarian cafeteria) and Prince Theatre Heritage Hotel 

(formerly a stand-alone movie theatre). 

Potential of Old Building in Business Districts 

especially as museums directly involving important figures, 

tourists with unique experiences different from the mainstream 

show small-scale old buildings in different types adapted as 

Urbanization and economic development increase the 

buildings, sites or the property owners. A 2004 research survey 

tourism business contributed to the restoration and adaptive 

tourist accommodations. Examples of converted single houses 

economic potential of several old residential areas in the city 

on 41 national museums under the supervision of Fine Arts 

reuse of historic buildings in the past 10-15 years. Old buildings 

are Baan Pranond, Baan Dinso Hostel, Baan Noppawong 

and gradually cause their transformation as a response to 

Department pointed out that 13 museums have been adapted 

with a range of historic and architectural values as well as 

(Figure 6), Praya Palazzo, Baan 2459 and Baannai the Reminiscence 

commercial purposes. Existing buildings in old districts receive 

from historic buildings, including palaces, city halls, residences 

previously-occupied contemporary buildings with remaining 

Hotel. Examples of converted row houses or shop houses are 

both positive and negative impacts from increasing land value. 

of high-ranking officials, elephant hospitals and temples. Such 

functional potentials, especially shop houses, have been con- 

the Bhuthorn Bed and Breakfast, the Assadang Bed and 

Historic buildings with a high cost of conservation and main- 

conversions require building restoration and renovation to 

verted into tourist accommodations in a variety of levels of 

Breakfast, 1905 Heritage Corner and Here Hostel. Location, 

tenance are at risk for demolition when it comes to changes 

serve a new function as a museum. Regardless of benefits from 

comfort, luxury and characteristics. Such alternative accom- 

age and qualities of the historic buildings play an important 

of land ownership and strong needs for property development 

reduced construction cost, protection of monuments and 

modations, including boutique hotels to support cultural 

part on the hotel business approach as well as type, level and 

to meet commercial value of the context, especially tall 

historic ambience, the interventions must deal with limitations 

tourism and hostels to support low-cost tourism, are frequently 

room rate of the accommodations. In many cases, historical 

buildings with updated images and higher density of use. 

from installation of necessary equipment and building systems, 

small-scale businesses with a limited number of guest rooms. 

value and special architectural characteristics may compensate 

However, several property owners were able to foresee emerg- 

humidity, additional load from display and visitors, as well as 

While supporting facilities may not be as fulfilling as standard 

for limited facilities, difficult access and undesirable context 

ing opportunities and chose to adapt to new trends and busi- 

size, circulation and original openings that may not be com- 

hotels, the model enables owners to foster closer relationships 

to create unique experiences for visitors. Appropriate adaptation 

ness potentials of the locations in order to gain benefits and 

patible with the displays. (The Fine Arts Department, 2004: 

and specialized services to guests. The enactment of ministe- 

thus provides conservation opportunities for old structures 

income via building conversion to be businesses in which 

274-275) 

rial regulations concerning the use of other building types for 

with ranging sizes and importance to be protected by individuals 

operation is done by themselves or through space rental by a 

hotel business in 2016 points out the expanded implementation 

and private parties. Adaptive reuse projects in old communities 

third party. Common adaptation patterns are small businesses 

Conversions of old buildings into museums and public 

of building adaptation for hotel businesses in order to apply 

may also attract tourists to come and learn about less known 

like restaurants, spas and offices that usually make use of 

facilities related to art and culture are widely implemented in 

for the legal permission for the practice. 

locations and generate income through local activities. Praya 

special architectural qualities to support images and uniqueness 

order to preserve old artifacts and prevent possible demolition 

Palazzo Boutique Hotel (built in 1923 as noble residence and 

of the new uses. A number of examples can be seen in Sathorn, 

due to a lack of present economic roles. Most of the recent 

The adaptive use of houses and small-scale buildings 

previously used as a school)is a unique case study that turns 

Silom and Surawong Road areas that were locations for 

adaptive reuse projects such as museums, learning centers and 

with value as small hotels shows an integrated approach 

limited access by boat across the Chaophraya River to a dis- 

embassies and residential area for diplomats, foreigners and 

exhibitions are under governmental sectors, but usually 

between conservation and development with mutual benefits. 

tinctive feature with a quiet ambience and nostalgic experience 

old families. Most converted buildings are western-influenced 

become more up to date in terms of physical alterations, display 

The conversion into accommodations prolongs the life of old 

through both architectural heritage and settings. 

colonial residences, especially houses with delicately carved

wooden ornaments also known as Ginger Bread Houses. 

consumption behavior and service needs. For example, the 

witnessed adaptive reuse projects designed by well-known 

temporary adaptation of Bangkok Dock Company’s warehouse 

Although such conversions encourage building conservation 

Major Cineplex Ramkhamhaeng was a result of building 

architects, for example, Tate Modern in London by Herzog & 

and dry dock for the Great Outdoor Market event in 2014 and 

and have revived active functional roles of a number of heritage 

conversion from an indoor skate park which covered inclusive 

de Meuron, Punta della Dogana Museum in Venice by Tadao 

2015 which demonstrated the possibility of alternative reuse 

buildings, many have lost the economic battle resulted in 

physical alterations. 

Ando, Contemporary Jewish Museum in San Francisco by 

and allowed for a rare case of public access to a restricted site 

demolition for new constructions. For example, the Thai Chine 

Daniel Libeskind, and Danish National Maritime Museum in 

(Figure 10). In 2017, a number of industrial buildings turned 

Building on Sathorn Road, originally built in 1903 the Bombay 

When the economy started to recover, adaptive reuse 

Denmark by Bjarke Ingels Group (BIG). Adaptive reuse of old 

public facilities were launched, suggesting the market trend 

Department Store and later the headquarters of Thai Chinese 

was widely implemented again as an approach to deal with 

buildings also has become popular in Thailand in the recent 

and development potential of similar projects, for example, 

Chamber of Commerce since 1930, survived the risk for 

abandoned structures, unfinished and finished yet unoccupied 

years. The representative linkage between age and use of old 

Warehouse 30 on Charoenkrung Road as retail stores and 

demolition and reopened as the Blue Elephant Cooking School 

constructions due to change of the business plan or project 

buildings and historical or cultural meanings usually seen in 

creative spaces, and Yelo House which was formerly a printing 

and Restaurant since 2002 after extensive restoration. (Figure 

suspension. Business transfer to new owners and proprietors 

past projects has been less strict. Design interpretations of new 

equipment warehouse turned into an art gallery and rental 

8) The House on Sathorn, originally a residence of Luang 

frequently led to the adjustment or revision of building pro- 

functions are generally open and no longer are limited to 

creative spaces. Most adaptation designs attempt to preserve 

Sathorn Racha Yutka, experienced several transformations 

gramming in harmony with current economic conditions, 

museums or functions directly related to building history and 

and present the original industrial building character and 

including a conversion into the Hotel Royal, the Embassy of 

market, consumption behavior and trends of business and 

original uses. However, new uses that risk controversy are often 

features of steel structures without many new elements to 

the Soviet Union, and later the Russian Federation. After an 

investments. The new uses tended to consider the relationship 

avoided, especially when it comes to religious structures, 

cover up or decorate over. In the case of Lhong 1919, the 

extensive renovation, it was reinvented as an upscale restaurant 

of the locations and conformation with original building 

unlike several western examples of church conversions into 

former old warehouses with Chinese-Thai history dating back 

owned and operated by the adjacent W Bangkok. Adaptations 

qualities, including planning, structure and related building 

non-religious uses. Apart from building adaptations to tourist 

to the reign of King Rama IV were extensively restored and 

of old houses for commercial uses are widely seen in several 

systems. Many cases showed adaptive uses from one building 

accommodations as discussed earlier, there have been 

modified as a destination for historic and cultural tourism, 

residential turned commercial areas in Bangkok along both 

type to another, for example, from housing to office buildings, 

variations of building modifications for new uses in terms of 

featuring creative product retails, eateries, as well as multi- 

main roads and substreets (Sois), for example Soi Aree (Pha- 

or from houses to small offices. Not only did such adaptive 

original building types, new functions and proposed design 

purpose and cultural activity spaces. These adaptations return 

honyothin), Petchburi and Sukhumvit areas. The size and type 

reuse projects require interior spaces to fit new functions, but 

interpretations for conservation that correspond with 

active functional roles to the old buildings, but to evaluate the 

of functional changes usually depend on property size that 

also exterior and interior appearances in accordance with new 

updated behaviors and activities of new generations. A number 

projects in terms of architectural conservation, one must look 

must support occupancy and required parking spaces. The 

programming, targets and period. When businesses restarted 

of adaptive reuse projects that are owned or run by private 

more closely into processes and details of interventions and 

cases are mostly wood or masonry houses in modern or 

following the economic recovery, reuse of existing vacant 

sectors point out the development of conservation-oriented 

reinterpretations to consider how much the projects comply 

western-influenced designs, in particular houses by the first 

buildings was considered an interesting alternative for space 

design projects that expands beyond the responsibility of the 

with rehabilitation standards to protect authenticity and value 

generation of Thai architects after their graduation from 

demands without prior fixed locations. Lower financial and 

governmental organizations. Also, design projects related to 

of the built heritage. 

Europe to explore designs appropriate for the Thai context. 

The adaptive reuse projects thus encouraged the prolonged 

time investment were major advantages when compared to 

designing and constructing a new building from the start, 

conservation issues that were usually carried out by trained 

conservation architects and specialists are now executed by 

The Promotion of Adaptive Reuse 

use of such residential buildings that also act as important 

regardless of structural and spatial limitations as well as more 

general architects and designers. In many cases, adaptive reuse 

Popularity of adaptive reuse of previously-occupied 

empirical evidence of the architectural development in Thailand. 

complicated procedures, including research on the old building, 

of old buildings is an important part of rehabilitation and 

buildings has been confirmed by several components and 

Adaptation for Economic Conditions 

and structural survey and evaluation. Several projects also 

indirectly benefited from reuse of existing structures to avoid 

development of old communities, for example, in Soi Nana 

near China Town. Such processes must be implemented with 

activities developed to promote and support knowledge on 

building conversion either directly or indirectly. In addition 

Adaptive reuse has also been adopted in a wider range 

certain newer building regulations and laws enforced after 

care in order to avoid gentrification and negative impacts to 

to the existing annual ASA Architectural Conservation Awards, 

of buildings in Thailand without restriction to conservation 

original construction, for example, building size, height and 

local residents and the community identity if not handled with 

building renovation has been one of the categories in the ASA 

projects but rather as a result of necessity and remaining eco- 

setback dimensions. However, use and qualities of renovated 

balance when it comes to change. 

Architectural Design Awards from the Association of Siamese 

nomic value of previously-occupied buildings. When Thailand 

buildings must still comply with building laws on modifications 

Architects under Royal Patronage since 2014, presented to 

encountered the economic breakdown in 1997, the Thai 

and additions, especially buildings within conservation and 

The extensive adaptation of underused industrial 

distinguished renovation projects that do not necessarily 

architectural profession and construction businesses were 

restricted zones. 

buildings such as abandoned factories and warehouses for 

possess officially historical values. Building renovation awards 

directly impacted which resulted in the suspension or cancellation 

of construction and design projects. A research survey 

on architecture after 1997 (Pussadee Tiptus and others, 2010) 

Challenges in Building Adaptation Design 

and New Programming 

public purposes have become an architectural development 

trend lately. Among the early successful projects are Asiatique 

the Riverfront, originally river docks and warehouses of the 

recipients include Thrive the Hostel (from shop houses to 

hostel), the Jam Factory (from factory to mixed-use complex), 

Baan Luang Rajamaitri Historic Inn (from residence to tour- 

found that during the crisis and in the transition periods before 

Extensive adaptive reuse projects in foreign countries 

East Asiatique company converted into an open air mall for 

ist accommodation) and Siri House (from shop house to ex- 

and after the crisis, renovation projects increased in number 

have recently demonstrated creative variations in both pro- 

tourists, and the Jam Factory, originally a battery factory and 

tended family house and office). A number of the ASA Archi- 

as a more economical solution compared to the construction 

grammatic development and building adaptation designs. 

an ice factory converted into a mixed-use complex with 

tectural Conservation Awards recipients are also historic 

of new buildings. The budget-controlled projects often involved 

Many projects went beyond the boundaries and opened up 

restaurants, gallery, bookshop, cafe, decoration store and an 

buildings that have undergone renovation and adaptation for 

exterior and interior modifications for a new atmosphere and 

the interpretation of the relationship and threshold between 

architectural office. (Figure 9) Other interesting case studies 

active uses, which is possibly a significant part to underline 

business image. Some projects also included physical and 

old and new in architecture, despite their main objectives for 

include Vivarium by Chefs restaurant (formerly a tractor 

success and sustainability of their conservation process. The 

functional changes in response to economic requirements, 

conservation, economy or sustainability. Recent years have 

garage), Plantation Cafe (formerly a sewing factory), and the 

Thailand Boutique Awards 2010 that was given to small

outique accommodations also had a category on the topic of 

Renovation & Modification in addition to other themes. 

Likewise, international architectural design awards such as 

AR New into Old awards by the Architectural Review magazine 

particularly addresses creative adaptive reuse projects. It is 

also notable that social media today plays a part in increasing 

familiarity of adaptive reuse of old buildings for the public. 

Online articles via web board, web logs or Facebook posts to 

review building renovation projects concerning both physical 

characteristics and renewed functions promote such 

practices, while encouraging the public to see the potential of 

previously-occupied buildings and their benefits in terms of 

investment, function and conservation of their history and 

values. 

Conclusion: from the Past to the Future of 

Adaptive Reuse 

Adaptive Reuse or Adaptive Use is a process of returning 

to the active use of an old building in an approach other 

than that for which it was designed for and requiring varying 

levels of physical modification to the building. It is considered 

a useful way to return to the active life to an old structure, be 

it a historic artifact or a previously-occupied contemporary 

building, to achieve its functional potential, promote and 

protect its integrative values in terms of history, art, architecture, 

culture, economy and resources. Adaptive reuse projects in 

Thailand are developed to achieve varying causes and objectives, 

from being a tool to safeguarding cultural heritage and as an 

approach to utilize existing structures. Such implementations 

are considered more convenient and economical in many 

cases when compared to constructing a new building, while 

the process also generates income to at least partly cover the 

structure’s restoration and maintenance costs. Building conversion 

in the past can be found in the tradition of donating 

old Thai houses to Buddhist temples or to dismantle and 

reassemble it in another location. A number of vacant palaces 

and noble residences have been converted into governmental 

or institutional offices when there were no longer in use. 

Adaptive reuse in the past as a conservation approach usually 

concerned architectural hierarchy related to social ranking, 

history and original uses, resulted in rather conservative 

adaptations of the historical artifacts into museums and 

governmental offices. As conservation methods and modern 

ways of life have become increasingly more open for interpretations, 

we have seen more adaptive reuse case studies for 

public and commercial uses, many of which are operated by 

private sectors, for example, retail, restaurants, tourist accommodations 

and small businesses. Many projects were developed 

as a result of economic and social conditions. Recently, the 

practice of adaptive reuse shows a wider variation, especially 

its application on industrial structures such as underused 

factories and warehouses, to support activities fitting with 

lifestyles and tastes of today’s generations. Regardless of 

principal objectives and reasons of building adaptations either 

to hide failures or to preserve cultural heritage and glory of 

the past, it is undeniably an interesting and efficient solution 

to address and respond to changing needs. Functional conversion 

has been considered a challenging condition for both 

proprietors and architects to develop the project and propose 

appropriate designs in order to protect values and present 

potentials of the architecture, while carefully retaining a good 

balance between conservation and development. qualities, 

including planning, structure and related building 

เอกสารอ้างอิง / Bibliography 

กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม. (2547). โครงการวิจัยเรื่องการจัดการด้านการออกแบบพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ. กรุงเทพฯ: บริษัท 

รุ่งศิลป์การพิมพ์ (1977) จำากัด. 

ปิ่นรัษฎ์ กาญจนัษฐิติ. (2552). การอนุรักษ์มรดกสถาปัตยกรรมและชุมชน. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 

ผุสดี ทิพทัส และคณะ. (2553). สถาปัตยกรรมหลัง พ.ศ. 2540: วิกฤตการณ์และทางเลือกของสถาปนิกไทย. กรุงเทพฯ: สมาคม 

สถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์. 

ภูวดล สุวรรณดี. (2539). “เก็บอาคารเก่าเข้าสุสาน บทพิสูจน์รสนิยมใหม่กับคุณค่ามรดกไทย.” ศิลปวัฒนธรรม. ปีที่ 17(3) มกราคม: 

หน้า 85-90. 

Charles Bloszies. (2012). Old Buildings, New Designs: Architectural Transformation. New York: Princeton Architectural 

Press. 

James Marston Fitch. (1995). Historic Preservation: Curatorial Management of the Built World. Charlottesville: University 

Press of Virginia. 

Saithiwa Ramasoot. (2008). Dismantle, Reassemble, and Modify: An Adaptive Reuse of the Traditional Thai House. 

Ph.D. Dissertation. University of Pennsylvania. 

Saithiwa Ramasoot. (2014). Tradition as Represented in Tourism: Adaptive Reuse of Old Houses as Boutique Hotels in 

Bangkok. Traditional Dwellings and Settlements Working Paper Series. Vol. 269. 

William J. Murtagh. (1997). Keeping Time: The History and Theory of Preservation in America. New York: John Wiley 

& Sons, Inc. 

98 99 









ต้นแบบการยืดอายุวัสดุไม้ไผ่บ้านพื้นถิ่น 

ประยุกต์ลักษณะประเพณีหมู่บ้านกะหร่างปกาเกอะญอ 

โป่งลึก แก่งกระจาน เพชรบุรี 

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. เทิดศักดิ์ เตชะกิจขจร 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย / terdsak@gmail.com 


ความเปลี่ยนแปลงของรูปแบบบ้านกะหร่างปกาเกอะญอ 

แห่งโป่งลึกในเขตอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานซึ่งเกิดจากปัจจัย 

ภายในและภายนอก ส่งผลให้คุณค่าทางอัตลักษณ์ของหมู่บ้าน 

ดั้งเดิมที่เคยกลมกลืนไปกับธรรมชาติผืนป่าเริ่มเลือนลางไป การ 

ประยุกต์องค์ความรู้สถาปัตยกรรมไม้ไผ่ของชาวกะหร่างปกา 

เกอะญอกับความรู้ในการใช้งานไม้ไผ่ทางสถาปัตยกรรมปัจจุบัน 

เป็นการเปิดโอกาสในการรื้อฟื้นอัตลักษณ์ดั้งเดิมให้กลับมา พร้อม 

ไปกับการตอบโจทย์ปัญหาด้านสังคมและสิ่งแวดล้อมผ่านการ 

ทดลองก่อสร้างต้นแบบบ้านกะหร่างปกาเกอะญอด้วยวิธีการ 

ประยุกต์ โดยผสานภูมิปัญญาเข้ากับศาสตร์ในปัจจุบัน ทำให้พบ 

ศักยภาพของวิธีการต่าง ๆ ที่สามารถใช้งานได้ในพื้นที่ซึ่งมีข้อจ ำกัด 

ในการเข้าถึงแหล่งทรัพยากรและข้อจำกัดด้านงบประมาณและ 

การทำงานในพื้นที่ ได้แก่ การยืดอายุฐานรากเสาไม้ไผ่ด้วย 

ปูนซีเมนต์ การใช้น้ำส้มควันไม้ในการป้องกันมอดด้วยการกรอก 

น้ำยาในพื้นที่ การใช้สลักลิ ่มไม้ไผ่ เป็นต้น อย่างไรก็ตาม 

ประสิทธิภาพการยืดอายุการใช้งานไม้ไผ่นั้น ยังมีหลากประเด็นที่ 

ควรต้องศึกษาเพื่อปรับปรุงต่อไป ได้แก่ การประยุกต์ในส่วนวัสดุ 

มุงหลังคา รวมถึงการสร้างวงจรการปลูกไม้ไผ่ทดแทน หรือ ธนาคาร 

วัสดุไม้ไผ่ ลักษณะทางกายภาพที่แสดงออกผ่านรูปแบบที่หลาก 

หลายของเรือนพักอาศัยพื้นถิ่นภาคอีสานในปัจจุบันทำให้คนทั่วไป 

ได้รับรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงของเรือนพื้นถิ่นที่เป็นไปอย่างรวดเร็วเริ่ม 

จากการลดจำนวนลงของเรือนมีใต้ถุนสูงที่ปลูกสร้างด้วยไม้ทั้งหลัง 

เป็นการเพิ่มขึ้นของอาคารพักอาศัยที่สร้างด้วยโครงสร้างคอนกรีต 

และมีรูปร่างภายนอกไม่แตกต่างจากบ้านจัดสรรในพื้นที่ย่านชาน 

เมืองใหญ่ๆ จนทำให้เป็นที่เข้าใจทั่วไปว่า แบบแผนที่อยู่อาศัยใน 

ท้องถิ่นในที่สุดจะถูกกระแสแห่งความเป็นเมืองครอบงำจนหมดสิ้น 

คสคัญ: กะหร่าง ปกากะญอ, อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน, ไม้ไผ่, 

บ้าน, การยืดอายุวัสดุ 

ที่มา 

แก่งกระจานเป็นนอุทยานแห่งชาติที่มีพื้นที่มากที่สุดใน 

ประเทศไทย ครอบคลุมพื้นที่ถึง 3 จังหวัด และมีความอุดมสมบูรณ์ 

ทางธรรมชาติจึงเป็นผืนป่าที่มีความสำคัญแห่งหนึ่งในประเทศไทย 

คณะกรรมการมรดกโลกขององค์การยูเนสโก (UNESCO) เริ่ม 

พิจารณาการขึ้นทะเบียนมรดกโลกทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 

ในปีพ.ศ. 2558 นอกเหนือจากความสมบูรณ์ทางธรรมชาติแล้วนั้น 

บนพื้นที่อุทยานแห่งนี้ยังประกอบไปด้วยคุณค่าทางวัฒนธรรม 

ดั้งเดิมของชาวกะหร่างปกาเกอะญอที่พึ่งพาอาศัยผืนป่าแห่งนี้ 

ได้อย่างกลมกลืน พื้นที่โป่งลึก และ บางกลอย เป็นอีกแหล่งชุมชน 

ชาวกะหร่างปกาเกอะญอ ที่ตั้งถิ่นฐานเป็นหลักแหล่งจากวิถีชีวิตเดิม 

ที่นิยมย้ายถิ่นฐาน ประกอบด้วยวัฒนธรรมภูมิปัญญาที่โดดเด่น ทั้ง 

รูปแบบบ้านเรือน และประเพณีกิจกรรมต่างๆ การเปลี่ยนวิถีการ 

ดำเนินชีวิตจากการทำไร่หมุนเวียนมาเป็นการทำเกษตรในพื้นที่ 

ที่ถูกจัดสรร ส่งผลให้เกิดความต้องการของทรัพยากรที่มากขึ้น ทั้ง 

ปัจจัยสำหรับอุปโภค และบริโภค ตามการขยายตัวของชุมชน 

ภาพที่ 1 : ระหว่างการก่อสร้างบ้านแบบดั ่งเดิมหลังที่ 1 ร่วมกับช่างกะหร่าง 

100 101 





Image 1 : The construction of traditional Paka-kyaw Karen house no.1 with the local artisans. 





จากสถานการณ์ที่เกิดขึ้น รายวิชา Basin Architecture Morphology และ Environmental 

and Architectural Conservation โดยภาควิชา สถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์จุฬาลงกรณ์ 

มหาวิทยาลัยจึงนำนิสิตลงพื้นที่เพื่อสำรวจ พัฒนาชุมชน โดยความร่วมมือของช่างชาวกระหร่างปกา 

เกอะญอ และหน่วยงานต่างๆ ในงานก่อสร้างบ้านกะหร่างปกาเกอะญอดั้งเดิมจำนวน 2 หลังเพื่อ 

ศึกษาและถอดความรู้ วิธีการทำงานจากช่างพื้นถิ่นโดยตรง พร้อมกับแนวคิดการสร้างวงจรของวัสดุ 

การก่อสร้างบ้านเรือนที่ยั่งยืน 

ผลจากการสำรวจเบื้องต้น พบปัญหาสืบเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงวิถีการดำเนินชีวิต โดยชาว 

บ้านมีความต้องการบ้านเรือนที่มีความแข็งแรงทางโครงสร้าง ด้วยวัสดุและองค์ประกอบต่างๆที่แตก 

ต่างไปจากในอดีต ที่เป็นเพียงเรือนเครื่องผูกจากไม้ไผ่ หวาย หรือไม้จริง เนื่องจากในปัจจุบัน ผู้นำ 

ครอบครัวไม่สามารถจัดสรรเวลาในกามรซ่อมแซมปรับปรุงบ้าน และการหาทรัพยากรธรรมชาติมา 

ก่อสร้างบ้านเรือนนั้นเป็นไปได้ยากมากขึ้น ทั้งด้วยทรัพยากรทางธรรมชาติในบริเวณหมู่บ้านที่ลดลง 

และข้อจำกัดในการหาของในป่าเขตอุทยานแห่งชาติ ทำให้ชาวบ้านหันมาใช้วัสดุก่อสร้างเชิง 

อุตสาหกรรม ซึ่งไม่เหมาะสมกับอัตลักษณ์ของหมู่บ้าน ดังนั้น การตอบโจทย์ปัญหาด้านวัสดุก่อสร้าง 

จึงเป็นประเด็นสำคัญที่จะต้องตระหนัก เพื่อให้ชาวกะหร่างปกาเกอะญอสามารถอาศัยอยู่ร่วมกับ 

ธรรมชาติในป่าอุทยานแห่งชาติได้อย่างยั่งยืน ทั้งนี้การลงพื้นที่และการก่อสร้างบ้านนั้นเปรียบเสมือน 

พื้นที่ทดลองเพื่อเรียนรู้ที่ยังต้องการการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ในการหาคำตอบของการปรับสมดุลทั้ง 

การใช้วัสดุธรรมชาติ ภูมิปัญญาดั่งเดิม เทคโนโลยีการก่อสร้าง และวัสดุในปัจจุบันให้กลมกลืนกัน 

อย่างสมบูรณ์ โดยมุ่งเน้นการสร้างความเป็นอยู่ที่ไม่เบียดเบียนธรรมชาติโดยรอบชุมชนและเป็น 

แนวทางในการพัฒนาอาคารขนาดเล็กที่มีความยั่งยืนต่อไป 

2. ประเด็นสคัญจากการทดลอง 

2.1 กระบวนการดเนินงาน 

การดำเนินงาน แบ่งออกได้เป็น 2 ช่วง ได้แก่ 

(1) ช่วงแรก: การเรียนรู้ภูมิปัญญาดั้งเดิมและการทดลองน้ำยาป้องกันมอดไม้ไผ่ 

เป็นการเรียนรู้ภูมิปัญญาด้านการก่อสร้างบ้านเรือนดั้งเดิมของชาวกะหร่างปกาเกอะญอในพื้นที่โป่ง 

ลึก โดยขั้นต้นทำการสำรวจภาคสนามสังเกตและสอบถามจากชาวบ้าน จากนั้นจึงเป็นการเรียนรู้ไป 

พร้อมกับช่างพื้นถิ่นผ่านกระบวนการก่อสร้างจริงโดยมีช่างชาวกะหร่างเป็นผู้ออกแบบและนำการ 

ก่อสร้างบ้าน และมีคณาจารย์นิสิตจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เข้าร่วมในลักษณะผู้ช่วย เพื่อถอด 

องค์ความรู้ที่เกิดจากการลงมือทำจริง พร้อมเตรียมนำไปประยุกต์เข้ากับเทคโนโลยีทางการก่อสร้าง 

สมัยใหม่ ในขณะเดียวกัน ก็เริ่มทดลองใช้น้ำยาป้องกันมอดไม้ไผ่เพื่อยืดอายุไม้ไผ่ ได้แก่ การผสมน้ำ 

ปูนใส น้ำส้มควันไม้ และการหาวิธีกรอกน้ำยาเข้าไปในบางส่วนของไม้ไผ่ที่ใช้สร้างบ้าน 

การมองภาพรวมกระบวนการก่อสร้างบ้านต้นแบบ ซึ่งทำคู่ขนานกันไป ตั้งแต่การวิเคราะห์รูปแบบ 

การก่อสร้าง การทดลองน้ำยาแช่กันมอด และการวางแผนก่อสร้างร่วมกับชาวกระหร่างปกาเกอะญอ 

2.2.2 ข้อจกัดทางการศึกษา 

การทำงานในพื้นที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจานสร้างข้อจำกัดหลายประการ ตั้งแต่การจัดเตรียม 

จัดหาวัสดุไม้ไผ่และวัสดุก่อสร้างประกอบต่างๆ การจัดหาเครื่องมือดำเนินงานก่อสร้างแบบไม่ใช้ไฟฟ้า 

ข้อจำกัดด้านเวลาดำเนินงานเนื่องจากไม่สามารถพักอาศัยในพื้นที่ได้อย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน 

ข้อจำกัดด้านพื้นที่จัดวางวัสดุและพื้นที่ทำงาน ซึ่งต้องดำเนินการแก้ไขเฉพาะหน้างานตลอดเวลา 

2.3 ผลการทดลองและการประเมิน 

2.3.1 การยืดอายุวัสดุไม้ไผ่ด้วยกรรมวิธีทางธรรมชาติแบบต้นทุนต่ำ 

ไม้ไผ่เป็นวัสดุหลักในการสร้างบ้านแบบดั้งเดิมของชาวกระหร่างปกาเกอะญอ เพราะเป็นสิ่ง 

ที่หาได้ง่ายและสามารถนำไปประยุกต์ใช้งานได้แทบทุกส่วนในการก่อสร้าง ชาวกระหร่างปกาเกอะญ 

อมีความรู้ในการหาและเตรียมไม้ไผ่เพื่อให้สามารถเกิดประสิทธิภาพสูงสุดได้เป็นอย่างดี เช่น การ 

เลือกฤดูกาลและช่วงเวลาในการตัด การดูลักษณะไม้ไผ่ที่เหมาะสม เป็นต้น แต่สุดท้ายแล้วก็ไม่ 

สามารถยืดอายุการใช้งานเกินไปกว่า4-5ปี ด้วยจุดอ่อนตามธรรมชาติ คือ มอดไม้ไผ่ ซึ่งคอยกัดกิน 

เนื้อไม้ไผ่จนทำให้หมดคุณสมบัติทางโครงสร้าง ดังนั้นคณะทำงานจึงทำการทดลองค้นหาแนวทาง 

ใหม่ในการป้องกันมอดไม้ไผ่เพื่อยืดอายุการใช้งานโดยศึกษาจากแนวทางที่มีอยู่แล้ว ได้แก่ การแช่ 

น้ำ2-3เดือนให้ไม้ไผ่เน่า การทดลองทางอุตสาหกรรมโดยแช่ไม้ไผ่ในสารละลายต่างๆ เช่น Borax หรือ 

น้ำปูนใส เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันมอดไม้ไผ่ โดยคำนึงถึงการนำมาต่อยอดประยุกต์ 

กระบวนการที่ชาวบ้านสามารถทำได้จริง จนสรุปได้ว่า การนำน้ำปูนใสผสมน้ำส้มควันไม้มาเป็นน้ำยา 

แช่ คือตัวเลือกที่น่าสนใจมากที่สุด ด้วยคุณสมบัติในการป้องกันมอดไม้ไผ่ที่ดีกว่าและไม่เป็นพิษต่อ 

ธรรมชาติ(การทดลองดำเนินการโดยใช้ชิ้นไม้ไผ่สดแช่สารละลายต่างๆและนำเข้าไปในภาชนะบรรจุ 

มอดไม้ไผ่) นอกไปจากนั้น เพื่อให้การนำน้ำปูนใสผสมน้ำส้มควันไม้ไปใช้งานได้ง่ายโดยแรงงานระดับ 

ครัวเรือนซึ่งยังไม่มีทุนในการทำบ่อแช่น้ำยา คณะทำงานจึงปรับเปลี่ยนกระบวนการแช่ไม้ไผ่ในบ่อแช่ 

เป็นการกรอกน้ำปูนสผสมน้ำส้มควันไม้ลงในปล้องไม้ไผ่แทน ทั้งการใช้สว่านเจาะปล้องไม้ไผ่และฉีด 

น้ำยาเข้าไปโดยตรง และ การกระทุ้งเจาะรูระหว่างปล้องไม้ไผ่และกรอกน้ำยาเข้าไป ด้วยวิธีการนี้ 

ไม้ไผ่จะดูดซึมน้ำยาจากเนื้อไม้ภายใน โดยสามารถใข้งานได้ทั้งในการทำองค์ประกอบเสา คาน ตง 

จันทัน และ ฟากพื้นผนัง 

(2) ช่วงสอง: การทดลองสร้างบ้านประยุกต์ไม้ไผ่ยิดอายุใช้งาน 

เป็นการนำเสนอแบบบ้านใหม่โดยคณาจารย์นิสิตจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภายใต้แนวคิดการ 

วางผังบ้านชาวกระหร่างปกาเกอะญอแบบดั้งเดิม ที่เริ่มต้นโครงผังหลักด้วยแนวเสาทรงจัตุรั 

ศ3คูณ3ต้น แล้วจึงขยายส่วนระเบียงออกไปทางด้านต่างๆตามลักษณะการใช้งานหรือสภาพพื้นที่ 

โดยการจัดผังบ้านแนวใหม่นี้ได้รับคำปรึกษาจากช่างปกาเกอะญออย่างใกล้ชิดและมีการปรับเปลี่ยน 

ขนาดตามความถนัดของช่าง จากนั้นจึงดำเนินการก่อสร้างด้วยวัสดุไม้ไผ่ในทุกองค์ประกอบหลักของ 

บ้านบนพื้นฐานการเตรียมยืดอายุไม้ไผ่ด้วยน้ำปูนใสผสมน้ำส้มควันไม้เพื่อลดการใช้ไม้เนื้อแข็งสร้าง 

บ้านโดยมีตัวเลือกไม้ไผ่ซึ่งสามารถปลูกทดแทนได้เร็วกว่า และหากวางแผนจัดการอย่างมี 

ประสิทธิภาพ ย่อมสามารถแก้ปัญหาการขาดแคลนไม้เนื้อแข็งได้ 

2.2 ขอบเขตและข้อจกัดทางการศึกษา 

2.2.1 ขอบเขตทางการศึกษา 

การศึกษานี้กำหนดขอบเขตทางพื้นที่ ในหมู่บ้านโป่งลึก ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่ง 

กระจาน จังหวัดเพชรบุรีซึ่งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ในระยะเวลา 1.5เดือน 2ช่วง ระหว่าง 

เดือนสิงหาคม-ตุลาคม 2558 และ เดือนเมษายน-พฤษภาคม 2559 ขอบเขตทางการศึกษา มุ่งเน้น 

ภาพที่ 2 (ซ้ายบน) : การทดลองการแช่ไม้ไผ่กับสารต่างๆ เพื่อทดสอบการป้องกันมอดไม้ไผ่ 

Image 2 (upper left) : Bamboo wood being is soaked in different types of solution to 

ภาพที่ 3 (ซ้ายล่าง) : การทดสอบการป้องกันมอดไม้ไผ่ 

Image 3 (Lower left) : Testing the bamboo resistance to bamboo borers. 

ภาพที่ 4 (ขวา) : การฉีดนปูนใสเข้าไปในกระบอกไม้ไผ่ เพื่อเพิ่มคุณสมบัติในการป้องกันมอดไม้ไผ่ 

Image 4 (Right) : Slake lime is injected into a bamboo stem to optimize the wood’s resistance to bamboo borers. 

102 103 









ที่ทำให้การยึดมั่นคงแข็งแรงขึ้น กล่าวคือ การบากปลายของลิ่มที่ถูกตอกเข้าไปและใช้ลิ่มขนาดเล็ก 

ลักษณะคล้ายใบมีดตอกย้อนกลับเข้าไปทำให้ลิ่มเกิดการขยายตัวจนเบียดรูบนลำไผ่ให้แน่นยิ่งขึ้น 

ภาพที่ 5 และภาพที่ 6 : การใช้เสาไม้ไผ่เป็นโครงสร้างหลัก 

Image 5 and 6 : The use of bamboo columns as the house’s main structural element. 

2.3.2 การใช้ไม้ไผ่แทนไม้จริงในส่วนโครงสร้างหลัก 

บ้านชาวกะหร่างปกาเกอะญอใช้เสาไม้เนื้อแข็งในการปลูกสร้าง เนื่องจากความแข็งแรงและ 

อายุการใช้งานที่ยาวนาน แต่ในสถานการณ์ปัจจุบันที่มีข้อจำกัดหลายประการในการให้ได้มาซึ่งไม้ 

จริง โดยเฉพาะในพื้นที่อุทยานแห่งชาติคณะทำงานจึงเสนอให้ประยุกต์ใช้ไม้ไผ่เพื่อแทนส่วนโครงสร้าง 

เสาทั้งหมด โดยมีการปรับปรุงในส่วนฐานราก ซึ่งในการก่อสร้างแบบดั้งเดิมนั้นชาวบ้านจะทำการขุด 

หลุมและปักเสาไม้เนื้อแข็งลงไปในดินโดยตรงซึ่งทำให้เสาไม้ได้รับความชื้นจากดิน และอายุการใช้ 

งานสั้นเนื่องจากขาดคอเสา เมื่อคณะทำงานเสนอเปลี่ยนวัสดุเสาบ้านมาเป็นการใช้เสาไม้ไผ่ซึ่งไม่ใช่ 

ไม้เนื้อแข็งแล้วนั้น เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับเสาไม้ไผ่ในช่วงฐานราก จึงได้กรอกซีเมนต์เข้าไป 

ในลำไม้ไผ่ ประมาณความยาวจำนวน 4-5 ปล้องและ เสริมภายในด้วยซีกไม้ไผ่เหลาให้มีขนาดหน้า 

ตัดประมาณ 1-2 ซม.ยาวประมาณ 45 ซม. 

ภาพที่ 7 : เสาไม้ไผ่เสริมความแข็งแรงด้วยไม้ไผ่ซีกและคอนกรีต 

Image 7 : A bamboo column reinforced with concrete and a strip of bamboo wood. 

2.3.3 การใช้ลิ่มไม้ไผ่ เพื่อลดการใช้หวาย 

คณะทำงานสำรวจพบว่าบริเวณจุดเชื่อมต่อโครงสร้างต่างๆของบ้านกระกร่างปกาเกอะญอ 

นั้น มีการใช้หวายเป็นวัสดุหลักเพื่อยึดส่วนต่างๆ เข้าด้วยกันทั้งส่วนโครงสร้างพื้นและหลังคา อย่างไร 

ก็ตามในปัจจุบัน หวายถือเป็นวัสดุที่หายากและขาดแคลน ต้องเดินป่าเข้าไปลึกถึงพอหาได้ คณะ 

ทำงานจึงเสนอกระบวนการตอกยึดองค์ประกอบไม้ไผ่ด้วยการเจาะรูลำไผ่และใช้ลิ่มไม้ไผ่ตอกสลัก 

เสริมการยึดส่วนต่างๆแทนหวายทั้งหมด ซึ่งกระบวนการดังกล่าวมีใช้งานในการก่อสร้างสถาปัตยกรรม 

ไม้ไผ่สมัยใหม่และจากการปรึกษากับช่างปกาเกอะญอ ได้ค้นพบวิธีตอกสลักลิ่มไม้ไผ่แบบพลิกแพลง 

ภาพที่ 8 (ซ้ายบน) และภาพที่ 9 (ซ้ายล่าง) : การใช้หวายในการเชื่อมโครงสร้าง 

Image 8 (Upper Left) and 9 (Lower Left) : The use of rattan to secure structural members together. 

ภาพที่ 10 (ขวา) : การใช้ลิ่มในการเชื่อมโครงสร้างแทนหวาย 

Image 10 (Right) : Wooden wedges are employed to replace the use of rattan for structural joinery. 

3. สรุปและข้อเสนอแนะ 

3.1 สรุป 

ในการทดลองสร้างต้นแบบทดลองบ้านกะหร่างปกาเกอะญอบนพื้นที่โป่งลึกนั้น เป็นการ 

ทดลองประสานแนวความคิดของภูมิปัญญาพื้นถิ่นทั้งด้านวัสดุและการก่อสร้างและความรู้แนวทาง 

การยืดอายุการใช้งานไม้ไผ่ในปัจจุบันเข้าด้วยกัน ตั้งแต่ขั้นตอนการเตรียมวัสดุ จนถึงการออกแบบ 

ทั้งการทดลองยืดอายุวัสดุ โดยการใช้สารอินทรีย์ที่ไม่เป็นพิษกับธรรมชาติ การปรับเปลี่ยนโครงสร้าง 

อาคารให้เกิดการใช้สอยที่มีประสิทธภาพมากขึ้น เช่น การพัฒนาเสาฐานรากของบ้าน การใช้ลิ่มไม้ไผ่ 

ด้วยวิธีประยุกต์ขึ้นใหม่ร่วมกับช่างปกาเกอะญอ สามารถนำไปใช้อ้างอิงและพัฒนารูปแบบการ 

ก่อสร้างบ้านพื้นถิ่น ในเขตพื้นที่ซึ่งมีข้อจำกัดในการเข้าถึงวัสดุอุปกรณ์ 

3.2 ประโยชน์ในเชิงสังคม นิเวศน์ธรรมชาติและวัฒนธรรม 

(1) ไม้ไผ่ เป็นทรัพยากรหมุนเวียนที่คุ้มค่า การใช้ทรัพยากรป่าชุมชนเป็นรูปแบบของการใช้ 

ทรัพยากรหมุนเวียนในตัวเองชาวบ้านสามารถปลูกป่าเพื่อสร้างบ้านเองได้โดยไม่ที่ไม่ต้องพึ่งพาวัสดุ 

จากภายนอก การใช้วัสดุที่เป็นทรัพยากรหมุนเวียนทำให้ไม่เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศวิทยาของผืน 

ป่าใหญ่ เมื่อไม่มีการขนส่งก็มีค่า Carbon Footprint เท่ากับศูนย์ 

(2) บ้านกะหร่างปกาเกอะญอใช้วัสดุพื้นถื่นที ่มีอายุการใช้งานสั้น4-5ปี จำเป็นต้องซ่อมแซม 

บ่อย การประยุกต์องค์ความรู้สมัยใหม่เพื่อยืดอายุการใช้งานที่ยาวขึ้น5-10ปี ช่วยลดปัญหาการไม่มี 

เวลามาซ่อมแซมด้วยวิถีดำเนินชีวิตเปลี่ยนไป นอกจากนี้การซ่อมแซมบ้านจะเกิดการถ่ายทอด 

ภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น 

(3) เกิดการผสมผสานระหว่างองค์ความรู้พื้นถิ่นและสมัยใหม่ ที่เหมาะสมกับบริบท เกิดเป็น 

การบูรณาการที่ได้ผลและเหมาะกับโลกยุคปัจจุบันอย่างประนีประนอมกัน 

3.3 ข้อเสนอแนะ 

ตลอดกระบวนการก่อน ระหว่างและหลังการก่อสร้างบ้านกระหร่างปกาเกอะญอ พบว่ายังมี 

ประเด็นที่ควรพิจารณาปรับปรุงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในด้านต่างๆ ต่อไป ดังนี้ 

(1) เนื่องจากการแผนงานก่อสร้างบ้านมีข้อจำกัดด้านเวลาเพียง 3เดือน และมุ่งเป้าเพื่อการ 

ก่อสร้างบ้านต้นแบบโดยฝีมือช่างชาวกระหร่างปกาเกอะญอให้สมบูรณ์เป็นหลัก จึงทำให้การทดลอง 

เพื่อการยืดอายุวัสดุไม้ไผ่ค่อนข้างจำกัดในหลายประเด็น เช่น การขาดงานทดลองทางคีตวิทยาในห้อง 

ทดลอง แต่ใช้การทดลองด้วยชุดจำลองแบบจำกัด ซึ่งถึงจะมีผลการทดลองเบื้องต้นพบว่า น้ำส้ม 

104 105 









ควันไม้คือตัวเลือกที่อาจจะเหมาะสม แต่ก็ยังไม่สามารถระบุความเข้มข้นของน้ำส้มควันไม้ สัดส่วน 

การผสมน้ำส้มควันไม้กับน้ำ และ ระยะเวลาแช่หรือกรอกน้ำส้มควันไม้เป็นต้น ด้วยเหตุดังกล่าว หาก 

มีการศึกษาต่อไป ควรจัดแผนการทดลองเพื่อประเมินให้ครบทุกด้านโดยเฉพาะการพิสูจน์ความ 

สามารถทนต่อการทำลายเนื้อไม้ไผ่โดยมอด 

(2) ในการสร้างบ้านกระกร่างปกาเกอะญอ วัสดุมุงหลังคายังเป็นโจทย์สำคัญที่ยังไม่ได้รับการ 

ตอบที่ชัดเจน เนื่องจากการยืดอายุใช้งานวัสดุดั้งเดิมที่เป็น ใบตะคร้อ หรือ การหาวัสดุทดแทน ให้ 

สามารถคงทนต่อแดดและฝนไม่ใช่เรื่องง่าย และต้องใช้การทดลองอีกรูปแบบหนึ่ง 

(3) การพัฒนาแนวคิดให้ชาวกระกร่างปกาเกอะญอ ร่วมกับอุทยานแห่งชาติ สร้างวงจรปลูก 

ไม้ไผ่ทดแทนในพื้นที่ที่เหมาะสม และ การพัฒนาสู่ธนาคารวัสดุก่อสร้างจากธรรมชาติอื่นๆเมื่อผ่าน 

กระบวนการยืดอายุการใช้งานแล้ว จะเป็นการตอบโจทย์ปัญหาเชิงพื้นที่ได้อย่างครบวงจร และยั่งยืน 

ซึ่งต้องการความร่วมมือขับเคลื่อนเชิงนโยบายในระดับพหุภาคีทั้งหน่วยงานในพื้นที่องค์กรไม่แสวงหา 

ผลประโยชน์ และ สถาบันการศึกษา 

กิตติกรรมประกาศ 

ในการศึกษา และก่อสร้างต้นแบบบ้านกะหร่างปกากะญอด้วยการยืดอายุการใช้งานโครงสร้าง 

และวัสดุจากไม้ไผ่นั้นจะสำเร็จลุล่วงไปไม่ได้หากขาดความร่วมมือจากกลุ่มช่างพื้นถิ่นปกากะญอ และ 

การสนับสนุนจากหน่วยงานต่าง ๆ ได้แก่ มูลนิธิปิดทองหลังพระ มูลนิธิสร้างฐานถิ่น สถาบันพัฒนา 

องค์กรชุมชน อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในการสนับสนุนข้อมูลด้าน 

ต่าง ๆ ในการทำงาน ตลอดจนความเสียสละร่วมแรงร่วมใจของนิสิตรายวิชา Basin Architecture 

Morphology และ Environmental and Architectural Conservation ปี พ.ศ.2557 2558 2559 

ภาพที่ 15 : รูปด้าน 2 บ้านต้นแบบ 

Image 15 : Elevation of the prototype house 2. 

ภาพที่ 16 : รูปด้าน 3 บ้านต้นแบบ 


ภาพที่ 17 : รูปตัด 1 บ้านต้นแบบ 

Image 17 : Section A. of the prototype house. 

ภาพที่ 18 : รูปตัด 2 บ้านต้นแบบ 

Image 18 : Section B. of the prototype house. 


อัครพงศ์ อนุพันธ์พงศ์. (2550). บ้านเรือนชาวเขากะเหรี่ยงปกาเกอะญอ : ความยั่งยืนและการปรับตัวภายใต้นิเวศวัฒนธรรมไร่ 

หมุนเวียน. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร 

ภาพที่ 11 : ผังพื้นบ้านต้นแบบ ภาพที่ 12 : ผังพื้นบ้านต้นแบบ 

Image 11 : Floor plan of the prototype house. 

Image 12 : Floor plan of the prototype house. 

ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี. (2560). พลวัตสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ กรณีศึกษากลุ่มไทใหญ่ในอำเภอขุนยวม จังหวัด 

แม่ฮ่องสอนและกลุ่มกะเหรี่ยงในพื้นที่พักพิงชั่วคราวแม่หละจังหวัดตาก. วารสารสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ 

มหาวิทยาลัยขอนแก่น 

อุฬาร ปัญจะเรือง และระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี. (2558). รูปแบบและการก่อรูปของสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นกะเหรี่ยงปกาเกอญอใน 

พื้นที่พักพิงชั่วคราวบ้านแม่หละ อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก. วารสารวิขาการ การออกแบบสภาพแวดล้อม 

สรพงษ์ วิชัยดิษฐ. (2547). กระบวนการก่อรูปอัตลักษณ์ของผู้อพยพชาวกะเหรี่ยง: ศึกษากรณีกะเหรี่ยงในพื้นที่พักพิงชั่วคราว บ้าน 

แม่หละ อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก. วิทยานิพนธ์ปริญญามานุษยวิทยามหาบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

การใช้ประโยชน์ไม้ขั้นพื้นฐาน. (2547). สำนักวิจัยการจัดการป่าไม้และผลิตผลป่าไม้ กรมป่าไม้. 

สัมภาษณ์ อาจารย์ ธนา อุทัยภัตรากูร. (พฤษภาคม 2558) 

ภาพที่ 13 : ผังโครงสร้างพื้นบ้านต้นแบบ ภาพที่ 14 : รูปด้าน 1 บ้านต้นแบบ 

Image 13 : Structural plan of the prototype house’s floor. 


สัมภาษณ์ อาจารย์ เดชา เตียงเกตุ. (มิถุนายน 2558) 

106 107 









Bamboo Material Lifetime Extension Prototype in Applied Vernacular 

House in Paka-kyaw Karen Village, Pongluek Kaengkrahjarn, Petchaburi 

Asst. Prof. Terdsak Techakitkachorn, Ph.D. 

Faculty of Architecture Chulalongkorn University / terdsak@gmail.com 

Abstract 

The evolution of architectural elements of vernacular houses of the Paka-kyaw Karen in the Pongluek district of Kaengkrahjarn 

National Park has been the result of both interior and exterior factors. Change has diminished characteristics of the Karen village’s 

vernacular identity that were once closely derived from and related to the forest. The integrative application of Paka-kyaw Karen’s 

wisdom in bamboo architecture and the use of bamboo in contemporary architecture allow the local identity to be restored and at 

the same time provide some new social and environmental solutions through the experimental construction of a Paka-kyaw Karen 

vernacular house prototype. By utilizing an applied method that combines local wisdom to modern science of contemporary 

architecture, several potential methods have been discovered and can be employed to home construction in areas where natural 

and financial resources, construction tools and labor are limited. The method ranges from prolonging the lifespan of bamboo 

columns through the use of cement, prevention of wood-boring beetles or bamboo borers (Dinoderus minutus) with wood vinegar, 

to the functionality of bamboo wedges that contributes to the house’s structural integrity. Nevertheless, extending the life time of 

bamboo comes with several other issues that need to be put into consideration in order for the improvement to be fully successful. 

Such considerations include the development of the roofing material’s longevity and the formation of a sustainable cycle of reforestation 

such as the establishment of a bamboo wood bank. 

Keywords: Paka-kyaw Karen, Kaengkrahjarn National Park, bamboo, house, material, lifetime extension. 

1. Background 

Kaeng Krachan National Park is Thailand’s largest 

national park with an area covering three different provinces. 

The land contains incredibly rich nature, making it one of the 

most important forests in Thailand. Since 2014, Kaeng Krachan 

National Park has been nominated for UNESCO’s World 

Heritage committee’s consideration to register the land as a 

natural and environmental world heritage. In addition to the 

land’s pristine nature, Kaeng Krachan is also home to the Paka-kyaw 

Karen tribe and their culture, which with great humbleness and 

harmony, have long existed as part of this ancient forest. Pongluek 

and Banggloi districts are among the areas that the Paka-kyaw 

Karen people permanently settle in (the Paka-kyaw Karen 

people often relocate as their way of life), and they bring distinctive 

local wisdoms, architecture, traditions and rituals. The 

transition from a cyclic agriculture to a settled agriculture in a 

designated piece of land results in increasing demands for 

resources due to the growing consumption by the expanding 

community. In light of the current situation, initiated as a part 

of the coursework of Basin Architecture Morphology and 

Environmental and Architectural Conservation subject by 

the Department of Architecture, the Faculty of Architecture, 

Chulalongkorn University, a fieldwork study was conducted to 

survey and develop the local community within the area through 

the collaboration with Paka-kyaw Karen people and a number 

of local agencies. Through the construction of two traditional 

Paka-kyaw Karen’s vernacular houses, students are able to learn 

the construction methods and vernacular wisdoms directly from 

the local artisans as they develop different concepts and approaches 

that help form a sustainable building material cycle. The initial 

survey reveals a number of ongoing problems that are the results 

of the change in Karen people’s way of living. The locals prefer 

houses with stronger structural durability with materials and 

compositions that are different from the past where pieces of 

bamboo, rattan, or real wood were joined by simple tying techniques. 

With breadwinners of households being unable to make 

time to construct and maintain a proper improvement of their 

houses and the procurement of building materials becoming 

harder due to dwindling natural resources in the area and 

regulations that restrict the locals’ access to the forest in the 

National Park land, Karen people turn to industrial construction 

materials, causing the new built structures to deviate from the 

community’s cultural identity. As a result, finding a proper 

solution to this problem is one of the main concerns and will 

allow Paka-kyaw Karen people to achieve a sustainable way of 

life and coexistence with nature. 

The article is written under the notion that physical study 

of architecture can identify behavioral and societal dimensions 

of people living in these Esan houses, with the belief that 

changes brought about by external factors cannot ultimately 

and entirely change the pre-existing local characteristics. This 

article is a review of previous literature that focuses on vernacular 

houses in the Esan region. It presents the changes of “Huan 

Esan” through the study of the author’s own fieldwork research 

conducted between the year 2000 and present, which explored 

and collected data encompassing different types of Esan houses, 

from authentically traditional houses to newer residential 

structures with more contemporary functions and esthetics. 

Environmental information concerning the dwellers’ quality of 

living is also obtained and used to examine its relationship with 

diverse physical characteristics of the houses. The three parts of 

this article include: (1) traditional Esan houses known as ‘Huan 

Esan’; (2) Esan houses in the present time (contemporary Huan 

Esan; and (3) the change in residential trends in the Esan region. 

The fieldwork and construction of vernacular homes 

serve as an experimental learning ground that needs further 

study and development in order to attain the most suitable 

solutions and balance in which the use of natural materials, 

local wisdoms and modern construction technologies and 

materials can be effectively integrated. The study focuses on 

maintaining a sustainable coexistence between the local 

community’s way of life and nature, and proposes potential 

approaches that can be applied to future developments of smallscale 

buildings. 

2. Significant Issues from the Research 

Experiment 

2.1 Work Process 

The work process of this study consists of two phases: 

(1) The First Phase: The Learning of Local Wisdoms and 

Experimentation of Wood-Boring Beetle Prevention Using 

Natural Pesticide 

This particular phase involves the learning of local construction 

wisdoms of Paka-kyaw Karen people in Pongluek 

district. The initial survey was carried out through a fieldwork 

study and interviews of the locals during which the researchers 

and local workmen learn through the actual process. The design 

and construction process led by Paka-kyaw Karen workmen 

are observed and participated by a group of professors and 

students from Chulalongkorn University. Through observation 

and assistance, the professors and students acquire the 

knowledge through actual practice, which will later be applied 

to contemporary construction technology. At the same time, 

the use of natural pesticide is experimented on for possible 

extension of the wood’s lifespan. Using the natural pesticide 

(a mixture of Calcium hydroxide (traditionally called ‘slaked 

lime’) and wood vinegar), the team attempts to come up with 

the most effective way to pour the solution into the bamboo 

parts used for the construction. 

(2) The Second Phase: House Construction Using Bamboo 

Parts with Lifespan Extension Process 

The group of professors and students of Chulalongkorn 

University proposes a new vernacular house prototype developed 

from the floor plan of an original Paka-kyaw Karen’s home. The 

floor plan is defined by 3x3 rows of square columns. The veranda 

is extended in different directions following the required functionalities 

or the land’s physical conditions. The new floor plan 

is a result of a close collaboration between the research team 

and Paka-kyaw Karen workmen with size and proportion 

adjusted to suit the craftsmen’s construction skills. The process 

continues with the use of the bamboo parts that has gone through 

the lifespan extension process using the wood insect treatment 

(mix of slaked lime and wood vinegar) as the house’s main 

structural compositions. The objective of the experiment is to 

replace the use of hard wood with bamboo for it is locally 

abundant and self-regenerating. Under efficient management, 

such approach can be a sustainable solution to the shortage of 

hardwood. 

2.2 Results and Assessment 

Bamboo has been the principal material in the construction 

of Paka-kyaw Karen homes for it is easy to find and can 

be utilized in almost every part of the construction. Paka-kyaw 

Karen people have long possessed the know-how in the 

search and preparation of bamboo wood to optimize its 

efficiency and functionality as a construction material such 

as the most suitable season to harvest the wood and features 

of the wood that can be used for home construction. Nevertheless, 

bamboo cannot exceed a 4-5 year lifespan due to wood-boring 

beetles, which are considered to be one of the major threats 

of the bamboo’s life expectancy. The insects bore into the 

texture of the wood and eventually damage its structural 

integrity. The group experiments a new preventive approach 

to prevent wood-boring beetles and prolong bamboo’s lifespan 

by developing the locals’ existing methods such as soaking 

the bamboo in water for 2-3 months, in which the wood 

is left to decay. The more industrial approach is introduced 

to the experiment carried out by soaking the wood in a 

different kind of solution such as borax to maximize the 

insect-repellent ability. The experiment is developed into a 

method, in which the locals can apply and utilize. The conclusion 

is made that the use of the slaked lime and wood vinegar 

108 109 









solution to soak the wood is the most interesting alternative. 

The solution manifests the ability to effectively prevent 

wood-boring beetles and its environmentally friendly quality 

(the experimental process takes place with fresh bamboo 

wood being soaked in the solution before they are placed 

in the container with the wood- boring beetles inside). Because 

certain local households may not have sufficient funds to 

build their own well to soak the wood, the working group 

alters the process by proposing the method in which the 

solution is poured into the hollow stems of the bamboo. 

The wood is drilled with the solution being directly injected 

into its texture including the joints, allowing the wood to 

thoroughly absorb the solution before it is used as the 

house’s structural compositions (columns, beams, joists, rafters 

and strips of bamboo used for the construction of a house’s 

floor and walls). 

2.2.2 Bamboo as a Substitute Structural Material 

While Paka-kyaw Karen homes were constructed using 

predominantly hardwood due to its strength and long 

lifespan, with the current situation where the procurement 

of hardwood is restricted, particularly in the national parks’ 

areas, the working group proposes the use of bamboo 

columns as the house’s main structural member. The house’s 

foundation is improved from the original construction method 

where holes are dug for hardwood columns to be erected 

in. Such method causes the columns to be directly affected 

by the humidity from the soil and ultimately deteriorate 

the columns’ lifespan. After the idea of replacing the 

hardwood columns with bamboo is proposed, to strengthen 

the durability and solidity of the foundation columns, 

cement is poured into the hallow stem of the bamboo 

(with the length equivalent to 4-5 sections of a bamboo’s 

internode). Inserted inside of the cement-filled internodes 

is a bamboo part, which is cut into a 45-centimeter long 

piece with 1-2 cm. section. 

2.2.3 Use of Bamboo Wedges to Substitute Rattan 

The working group finds that rattan is used as the 

material that helps fasten the joineries of different structural 

members (roof, floor) of a Paka-kyaw Karen house together. 

With rattan becoming scarcer and growing far deeper into 

the forest, the working group proposes the idea of joining 

the bamboo parts by drilling holes on the wood with 

wedges employed to reinforce the joineries to replace the 

use of rattan (this particular process is utilized in the 

construction of modern bamboo architecture). After several 

consultations with the Paka-kyaw Karen artisans, bamboo 

wedges are applied to help strengthen the joineries. A 

dowel is hammered into a drilled hole before another 

smaller and sharper dowel is driven into the previous 

dowel, causing it to expand and better fit the drilled hole 

on the bamboo’s stem. 

3. Conclusion and Suggestions 

3.1 Conclusion 

The construction of the prototype of Paka-kyaw Karen house 

at Pongluek area is an experiment on the combined elements 

between Paka-kyaw Karen people’s local wisdoms in materials 

and construction methods and the more contemporary process 

of bamboo wood’s lifespan extension. The experiment encompasses 

the material preparation, design and lifespan extension 

process using natural, environmentally friendly pesticide. The 

adjustment of the building’s structure creates more efficient 

functional space such as the development of the house’s foundation, 

the use of bamboo wedges, which are achieved through 

collaboration with Paka-kyaw Karen artisans. The methods can 

be referenced and applied to develop the construction methods 

of vernacular homes in the area where construction tools and 

resources are limited. 

3.2 Social, Ecological and Cultural Benefits 

(1) Bamboo is a sustainable and substitutable natural 

material. The role of the community forest can generate a 

sustainable cycle of self-regenerating resources, which allows 

locals to grow the wood that will be used for the construction 

of their own homes without the need to rely on 

outsourced materials. Such approach to material use prevents 

any negative effects on the ecological system of the forest 

while the absence of transportation can potentially minimize 

the carbon footprint to zero. 

(2) Paka-kyaw Karen houses use locally available 

materials, which offer only a limited lifespan of only 4-5 

years and require constant maintenance. The application 

of modern-day body of knowledge to extend the material’s 

life expectancy to 5-10 years can significantly reduce the 

burden over maintenance issues, which fits better with 

locals’ changing way of life. It offers a more practical 

alternative to maintain traditional construction and restoration 

methods, which will be passed on to the later generations. 

(3) The integration of local know-how and modern 

knowledge resonates with the changing context of Paka-kyaw 

Karen community as it proposes a more practical and 

compromising solution that better corresponds with the 

contemporary world. 

3.3 Suggestions 

Throughout the construction process of Paka-kyaw Karen 

homes, there are certain issues that can be pointed out for future 

improvements. 

(1) A collaboration between Paka-kyaw Karen people and 

local authorities such as the National Park should be carried out 

to find a practical solution for bamboo reforestation program 

to take place in a suitable and properly operated land. The 

development of a natural material bank should be done to 

handle other natural materials after they have gone through the 

lifespan extension process. 

(2) No substantial study and solution has been provided on 

the lifespan extension of the traditional roofing material 

(Ta Kror leaves) of Paka-kyaw Karen homes. There has not been 

any experiment done on a substitute material that can withstand 

the sun and rain, which can be a more challenging and timeconsuming 

process. 

Bibliography 

Acknowledgements 

The study and construction of the prototype of Paka-kyaw 

Karen house cannot be achieved without the help and 

invaluable knowledge of the Paka-kyaw Karen artisans, and 

support from the Pidthong Lungpra Foundation, Local 

Formation Foundation Community Organizations Development 

Institute, Kaengkrachan National Park, and Chulalongkorn 

University, which have been significant resources of information 

throughout the entire process of the project, including the 

dedication and contribution from the students from the 2014 

and 2015 Basin Architecture Morphology and Environmental 

and Architectural Conservation class. 

Anupanphong, Akaraphong. (2007). Paka-kyaw Karen homes: Sustainability and Adjustment under Eco-Culture culture of 

Cyclic agriculture. Masters Thesis of Master of Arts Program). Silpakorn University. 

Olarnratmanee, Raweewan. (2017). Dynamics of Vernacular Architecture of Ethic Groups: A Case Study of Tai Yai Ethic Group 

in Khun Yuam, Mae Hongson Province and Karen Community in Mae Lha Temporary Shelter in Tak Province. 

Built Environment Inquiry Journal. Faculty of Architecture. Khon Kaen University. 

Pancharueng, Ularn and Olarnratmanee, Raweewan. (2015. Patterns and Formations of Paka-kyaw Karen Architecture in 

Mae Lha Temporary Shelter in Tak Province. Environmental Design Academic Journal. 

Wichaidit, Soraphong. (2004). Formation of Identity of Karen Migrants: A Case Study of Mae Lha Temporary Shelter in 

Tak Province. Masters Thesis of Master of Arts Program in Anthropology. Chulalongkorn University. 

110 111 









Maritime Museum of Denmark: 

Bjarke Ingels กับสถาปัตยกรรมใหม่บนพื้นที่เก่า 

นวันวัจน์ ยุธานหัส / nawanwaj.yudhanahas@gmail.com 

Nawanwaj Yudhanahas 

คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น | wchant@kku.ac.th 


Maritime Museum of Denmark ในเมืองเฮลซิงกอร์ 

(Helsingør) ประเทศเดนมาร์ก เป็นพิพิธภัณฑ์การเดินเรือออกแบบ 

โดย Bjarke Ingels Group (BIG) ที่สร้างเสร็จสมบูรณ์ในปี ค.ศ. 

2013 การออกแบบมีความท้าทายจากที่ตั้ง (site) ที่เป็นอู่ต่อเรือเก่า 

และการที่พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ตั้งอยู่ติดกับแหล่งมรดกโลก (UNESCO 

World Heritage Site) 

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาการออกแบบ 

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ โดยอาศัยการสำรวจอาคารร่วมกับการทบทวน 

วรรณกรรมจากข้อเขียนต่างๆ เพื่อวิเคราะห์ถึงแนวทางของ 

สถาปนิกในการออกแบบการอยู่ร่วมกันระหว่างสถาปัตยกรรมเก่า 

และใหม่ การออกแบบภายใต้ข้อจำกัดของที่ตั้ง การเล่าเรื่องราว 

ผ่านสถาปัตยกรรม และการนำเสนออัตลักษณ์ของสถาปัตยกรรม 

พื้นถิ่นสแกนดิเนเวียในการออกแบบพิพิธภัณฑ์ของประเทศ 

คสคัญ: Bjarke Ingels Group, Maritime Museum, underground, 

Denmark, Scandinavia 

บทน 

Bjarke Ingels Group หรือ BIG เป็นหนึ่งในสถาปนิกระดับ 

แนวหน้าของเดนมาร์กในปัจจุบัน สถาปัตยกรรมของ BIG ไม่ว่าจะ 

เป็น 8 House, Mountain Dwellings หรือ Danish Pavilion ในงาน 

Shanghai Expo เมื่อปี ค.ศ. 2010 เป็นที่จดจำจากรูปทรง (form) 

ที่โดดเด่น สอดแทรกไปด้วยความสนุกสนานและอารมณ์ขัน และ 

การสื่อสารแนวคิดในการออกแบบผ่านไดอะแกรมที่เป็น 

เอกลักษณ์สถาปัตยกรรมของ BIG ที่พบเห็นได้ในหลายจุดในเมือง 

หลวงโคเปนเฮเกน ไม่ใช่อาคารประเภทที่หลบซ่อน หรือพรางตัวไป 

กับสภาพแวดล้อมรอบตัว แต่เพียงแค่ 45 นาทีโดยรถไฟจาก 

โคเปนเฮเกน ที่พิพิธภัณฑ์การเดินเรือแห่งเดนมาร์ก (Maritime 

Museum of Denmark) ในเมืองเฮลซิงกอร์ ผลงานของ BIG ซ่อน 

ตัวอยู่อย่างเงียบๆ 

เฮลซิงกอร์ (Helsingør) ตั้งอยู่ตอนเหนือของโคเปนเฮเกน 

ในจุดที่พรมแดนของประเทศเดนมาร์กและสวีเดนห่างกันเพียงแค่ 

การเดินเรือข้ามทะเลเพียง 20 นาที แลนด์มาร์คของเฮลซิงกอร์คือ 

Kronborg Castle หรือที่รู้จักในนามปราสาทของ Hamlet จากบท 

ละครของวิลเลียม เชคสเปียร์ แต่นอกจากปราสาทยุค Renaissance 

ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนโดยองค์การยูเนสโกให้เป็นมรดกโลก 

แล้ว เฮลซิงกอร์ยังเป็นเมืองที่ในอดีตเลื่องชื่อด้านอุตสาหกรรมต่อ 

เรือ แต่เมื่อยุคสมัยและฐานการผลิตเปลี่ยนไป เฮลซิงกอร์ไม่ใช่ 

เมืองแห่งการต่อเรืออีกต่อไป โครงการพัฒนาเฮลซิงกอร์ให้กลาย 

เป็นเมืองวัฒนธรรม (Cultural City) จึงเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการ 

บูรณะ Kronborg Castle ครั้งใหญ่ การสร้าง Culture Yard ศูนย์ 

การเรียนรู้ที่ประกอบไปด้วยห้องสมุด โรงละคร พื้นที่นิทรรศการ 

และร้านกาแฟภายในโกดังเก่า และการย้ายพิพิธภัณฑ์การเดินเรือ 

แห่งเดนมาร์กออกจากที่ตั้งเดิมภายใน Kronborg Castle 

ภาพที่ 1 : Maritime Museum of Denmark 

112 

Image 1 : Maritime Museum of Denmark 

113 









ระหว่างเก่ากับใหม่ ระหว่างโดดเด่นกับซ่อนตัว 

“We decided to turn the dock inside out, to embrace it with the museum 

as a radical act of preservation.” 

- Bjarke Ingels Group in Hot to cold: an odyssey of architectural adaptation 

ตำแหน่งที่ตั้งใหม่ของ Maritime Museum of Denmark ในอดีตเป็นอู่ต่อเรือ (dry dock) 

มีลักษณะเป็นพื้นที่ว่าง (void) รูปเรือในพื้นดิน ยาว 150 เมตร กว้าง 25 เมตร ลึก 8 เมตร ตั้งอยู่ใน 

เขตอนุรักษ์ นอกรั้วปราสาทสมัยศตวรรษที่ 16 เพียงไม่กี่ร้อยเมตร ข้อกำหนดของการประกวดแบบ 

คือการสร้างอาคารที่ซ่อนตัวอยู่ใต้ระดับพื้นดิน เติมลงไปในพื้นที่ว่างเพื่อที่จะได้ไม่บดบังทัศนียภาพ 

ของ Kronborg Castle แต่BIG ได้เสนอแนวทางแก้ปัญหาใหม่โดยให้อาคารพื้นที่กว่า6,000 ตารางเมตร 

ล้อมรอบพื้นที่ว่างรูปทรงเรือแทน 

ภาพที่ 2 : ผลงานของ BIG ซ่อนตัวอยู่ใต้ระดับพื้นดิน ติดกับอาณาเขตของ Kronborg Castle 

ที่มา : Mora, 2013. 

Image 2 : BIG’s architecture hides itself under ground level, adjacent to the perimeter of Kronborg Castle. 

Image Source: Mora, 2013. 

ภาพที่ 4 : BIG เสนอให้สร้างอาคารรอบอู่ต่อเรือ ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 4 : BIG proposing the idea of constructing the buidling around the old dry dock 

Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ภาพที่ 5 : สะพานเชื่อมที่สร้างเพิ่มลงไปในพื้นที่ว่างของอู่ต่อเรือ ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 5 : The bridges constructed as an annex in the void of the old dry dock 

Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ภาพที่ 3 : ผังที่ตั้ง ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 3 : The site’s floor plan Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

114 115 









ภาพที่ 6 : ผังพื้นชั้น-1 ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 3 : Floor plan of Floor-1 Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ผลลัพธ์ของการออกแบบมีเพียงราวกันตกกระจกที่สูงขึ้นมาเหนือระดับพื้นดิน พื้นที่ส่วนใหญ่ 

ของอู่ต่อเรือถูกทิ้งไว้ให้ว่างเปล่า ส่วนที่เพิ่มเติมมาคือ ‘สะพาน’ ที่เชื่อมผนังคอนกรีตของอู่ต่อเรือด้าน 

หนึ่งเข้ากับอีกด้านหนึ่ง สะพานแรกทำหน้าที่เป็นทางเชื่อมจากตัวเมืองเฮลซิงกอร์ ผ่านด้านนอก 

พิพิธภัณฑ์ และตรงเข้าสู่ Kronborg Castle ในขณะที่อีกสองสะพาน คือทางลาด (ramp) ที่นำผู้ชม 

เข้าสู่พิพิธภัณฑ์ ภายใต้สะพานทั้งสามนี้ คือพื้นที่ห้องประชุม (auditorium) และพื้นที่นิทรรศการ 

หมุนเวียนที่มองเห็นได้จากภายนอก ส่วนพื้นที่นิทรรศการถาวรถูกซ่อนอยู่หลังผนังคอนกรีตเดิมของ 

อู่ต่อเรือทั้งหมด 

บางช่วงของผนังคอนกรีตเดิมถูกเจาะเพื่อเปิดมุมมองและรับแสงธรรมชาติให้กับร้านกาแฟ 

และสำนักงาน นอกจากนี้ยังมีบันไดที่เชื่อมระดับพื้นดินภายนอกกับพื้นคอนกรีตด้านล่างของอู่ต่อเรือ 

ที่ต่ำลงไป 8 เมตร เพื่อเป็นทางลัดเข้าสู่ร้านกาแฟและลานจัดกิจกรรมกลางแจ้งอีกด้วย 

แนวทางการออกแบบของ BIG นั้น คงเป็นข้อคิดที่น่าสนใจให้แก่นักออกแบบได้ในหลาย 

ประเด็น ถึงแม้อู่ต่อเรือเก่าจะไม่ใช่พระเอกของเมืองหรือเก่าแก่ได้เท่า Kronborg Castle แต่ก็มีเรื่อง 

ราวประวัติศาสตร์ที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์เช่นกัน การที่BIG พลิกโจทย์เป็นการเก็บอู่ต่อเรือเดิมไว้และ 

สร้างพื้นที่ใหม่ให้ซ่อนตัวอยู่โดยรอบแทนการเติมอาคารลงไปในช่องว่าง ก็คงช่วยให้ประวัติศาสตร์ 

การเป็นเมืองต่อเรือของเฮลซิงกอร์ได้ถูกเล่าผ่านอู่ต่อเรือของจริง นอกเหนือจากการเล่าเรื่องผ่านวัตถุ 

หรือภาพถ่ายในนิทรรศการ 

แนวทางการออกแบบของ BIG ยังเป็นกรณีศึกษาถึงการออกแบบการอยู่ร่วมกันระหว่างของ 

เก่าและของใหม่ เมื่อเมืองไม่ได้มีรายได้จากการต่อเรืออีกต่อไป หน้าที่ของอู่ต่อเรือจึงต้องถูกปรับ 

เปลี่ยน แต่ความท้าทายของนักออกแบบคือการหาจุดสมดุลระหว่างเก่าและใหม่ การเลือกของเก่าที่ 

จะเก็บไว้ รูปแบบ ปริมาณ หรือขนาดของสิ่งใหม่ที่จะเติม และการหาจุดสมดุลระหว่างการพรางตัว 

ไปกับบริบทเก่า แต่ก็ยังโดดเด่นในตัวเอง หรืออย่างที่ BIG กล่าวถึงโครงการนี้ว่าเป็นการสร้างอาคาร 

ที่ต้องมองไม่เห็น แต่ก็ต้องเด่นพอที่จะเป็นสถาปัตยกรรมเอก (masterpiece) ที่ดึงดูดให้คนมาเยือน 

(Ingels, 2010) 

และการออกแบบของ BIG คงสำเร็จไม่ได้ถ้าไม่ใช่การเปิดรับเทคโนโลยีใหม่ของนักออกแบบ 

การที่ BIG เปรียบเทียบโครงการนี้ ว่าเป็นการผสมระหว่างโบราณคดีและการออกแบบยานอวกาศ 

(Maritime Museum of Denmark, n.d.) ก็คงไม่ใช่การเปรียบเทียบที่เกินจริง เพราะมีทั้งความท้าทาย 

ด้านวิศวกรรมการก่อสร้างในที่น้ำทะเลเข้าถึง และการจินตนาการถึงพื้นที่ที่ยังไม่เกิดขึ้น แต่จะเกิดขึ้น 

ได้จากการขุดดินโดยรอบและเจาะผนังเดิมบางส่วนเพื่อสร้างอาคารใต้ดินรอบผนังเดิมที่หนาถึง1.5 เมตร 

ภาพที่ 7 : ผังพื้นชั้น-2 ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 7 : Floor plan of Floor-2 Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ภาพที่ 8 : รูปตัด ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 8 : Sections of the design Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ภาพที่ 9 : ภาพระหว่างการก่อสร้าง ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 2011. 

Image 9 : During the construction Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

116 117 









ภาพที่ 10 : อาคารใหม่ของ BIG กับผนังคอนกรีตเดิมที่เต็มไปด้วยเรื่องราวของอู่ต่อเรือเก่า 

ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 10 : BIG’s new built structure and the historic concrete walls of the old dry dock 

Image Source : Bjarke Ingels Group, n.d. 

เรื่องราวของการเดินเรือในองค์ประกอบของอาคาร 

Thorbjøn Thaarup ภัณฑารักษ์ของพิพิธภัณฑ์กล่าวว่า เรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ 

การเดินเรือมีมากกว่าที่คนทั่วไปนึกถึง ไม่ว่าจะเป็นความรัก การลาจาก ความกล้าหาญ วิทยาศาสตร์ 

และเทคโนโลยี (Maritime Museum of Denmark, n.d.) 

นี่คงเป็นเหตุที่นิทรรศการภายในจัดแสดงวัตถุหลากหลายที่เกี่ยวข้องกับเรือ เมืองท่า และวิถี 

ชีวิตของผู้คน ทั้งจากเดนมาร์กเองและประเทศอื่น ตั้งแต่โมเดลท่าเรือ โมเดลเรือเดินสมุทร เครื่องยนต์ 

อุปกรณ์การเดินเรือ จดหมายที่พับเป็นรูปดอกไม้จากลูกชายถึงแม่ก่อนการเดินทางไปกับเรือเดินสมุทร 

และไม่ได้กลับมาอีก แฟชั่นของกะลาสีเรือ เรือขนส่งที่แช่เย็นกล้วยจากอเมริกาใต้มายุโรป ไปจนถึง 

ปลาหน้าตาประหลาดที่พบในกัวเตมาลา และภาพถ่ายโสเภณีในอัมสเตอร์ดัม 

การเดินชมพื้นที่นิทรรศการถาวรทั้ง 8 โซน คือการเดินรอบอู่ต่อเรือเก่า โดยมีจุดเริ่มต้นและจบ 

ที่จุดขายบัตรเข้าชมและร้านขายของที่ระลึก พื้นของห้องนิทรรศการถาวรลาดเอียงลงในอัตราส่วน 

1:50 จนผู้ชมไม่รู้สึกถึงความลาดเอียง ระหว่างทางผู้ชมเดินผ่านพื้นที่แคบที่เดินสวนกันไม่ได้บ้าง พื้นที่ 

ห้องโล่งกว้างบ้าง โดยมีห้องประชุมและพื้นที่นิทรรศการหมุนเวียนบนพื้นลาดเอียงของ ‘สะพาน’ ทำ 

หน้าที่เหมือนเป็นทางลัดที่ตัดผ่านลำดับการดูนิทรรศการถาวรจากการเดินตามเส้นรอบวงของอู่ต่อ 

เรือ เป็นการเดินตัดจากด้านหนึ่ง ไปยังอีกด้านหนึ่ง 

เป็นที่น่าสังเกตว่า ตลอดทางเนื้อหาของการเดินเรือถูกนำเสนอผ่านการจัดนิทรรศการ ผ่านตัว 

อู่ต่อเรือเอง และยังถูกสอดแทรกอยู่ในองค์ประกอบของสถาปัตยกรรมในหลากหลายขนาด (scales) 

และหลากหลายรูปแบบ ทั้งรูปทรง (form) โครงสร้าง (structure) ทัศนียภาพรอบนอก (landscape) 

รอยต่อระหว่างวัสดุ (joint details) ความรู้สึกและการอุปมาอุปไมย (metaphor) 

ภาพที่ 11 : นิทรรศการถาวร ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 11 : The permanent exhibiion Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ในระดับทัศนียภาพรอบนอก ม้านั่งหินที่ระดับพื้นดิน มีขนาดเล็ก - ใหญ่ และวางตัวชิด - ห่าง 

เพื่อสะกดชื่อของพิพิธภัณฑ์เป็นรหัสมอร์ส และขอบพื ้นทางลาดที่นำผู้ชมเข้าสู่พิพิธภัณฑ์ถูกพับขึ้น 

เป็นราวกันตกทำให้รูปตัดของทางเดินมีลักษณะเหมือนเรือ 

ในประเด็นของความรู้สึกและการอุปมาอุปไมย การเดินลงทางลาดไปยังพิพิธภัณฑ์อาจเปรียบ 

ได้เหมือนการลงไปสู่ห้วงทะเลลึก (Maritime Museum of Denmark, n.d.) ภายในพื้นที่นิทรรศการ 

ถาวรไม่มีการเปิดมุมมองให้เห็นอู่ต่อเรือเก่าด้านนอก แสงธรรมชาติจากภายนอกและมุมมองออกไป 

ยังอู่ต่อเรือเก่าจะผ่านเข้ามาในจุดที่นิทรรศการหมุนเวียน ห้องประชุมและร้านกาแฟตัดผ่านเข้ามา 

คาบเกี่ยวกับทางสัญจรของนิทรรศการถาวรเท่านั้น พื้นที่นิทรรศการถาวรที่แสงธรรมชาติส่องไม่ถึง ก็ 

คงเปรียบเสมือนห้วงทะเลลึกนั่นเอง 

118 119 









ในระดับโครงสร้าง โซ่ขนาดใหญ่ที่พื้นที่นิทรรศการหมุนเวียน ชวนให้นึกถึงโซ่ที่ใช้ในเรือเดิน 

สมุทร ซึ่งสถาปนิกเองระบุว่า ไม่ได้เป็นแค่วัสดุตกแต่ง แต่ทำหน้าที่เป็นตัวรับน้ำหนักของพื้นที่ 

นิทรรศการหมุนเวียนที่แขวนลงมาจากโครงสร้างรับทางลาดเข้าสู่พิพิธภัณฑ์ด้านบนอีกด้วย 

(Pritchard, 2014) 

ในระดับองค์ประกอบของอาคาร บันไดเชื่อมระหว่างนิทรรศการห้องสุดท้ายไปร้านขายของที่ 

ระลึก มีลักษณะโค้งที่ชวนให้นึกถึงกระดูกงูเรือ และชั้นวางของในร้านขายของที่ระลึกก็ถูกออกแบบ 

ให้ห้อยลงมาจากฝ้า และส่ายไปมาเมื่อสัมผัส เหมือนจะสื่อลักษณะการเคลื่อนไหวของวัตถุบนเรือ 

และในระดับเล็กลงมาอีก คือระดับรอยต่อของวัสดุหมุดทองเหลืองยึดเก้าอี้ไม้ในห้องประชุมก็ชวนให้ 

นึกถึงวิธีการต่อไม้ในหุ่นจำลองเรือเดินสมุทร หรือกระดุมเสื้อแจ็คเก็ตของกัปตันเรือ 

ภาพที่ 12 : พื้นที่นิทรรศการหมุนเวียน หนึ่งใน ‘สะพาน’ ที่เชื่อมระหว่างผนังสองด้านของอู่ต่อเรือ 

ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 12 : A segment of the temporary exhibition space, one of the bridges 

that connect the two opposite walls of the dock. Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

ภาพที่ 14 : บันไดโค้ง ม้านั่งภายนอก และเก้าอี้ห้องประชุมบางส่วนของลูกเล่นสนุกสนานในอาคาร 

ที่ชวนให้นึกถึงการเดินเรือ ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 14 : The arched stairway, outdoor benches and chairs inside the auditorium, parts of the gimmicks of the 

building reminiscent of the maritime journey. Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

อาคารใหม่กับอัตลักษณ์ของสถาปัตยกรรมสแกนดิเนเวีย 

ถึงข้อจำกัดด้านกฎหมาย จะทำให้พิพิธภัณฑ์นี้ไม่ได้มีรูปทรงที่เด่นชัดเหมือนผลงานชิ้นอื่นของ 

BIG แต่ก็แฝงไปด้วยเอกลักษณ์อื่นที่พบในผลงานของ BIG เช่น การที่ระบบ circulation และการ 

เคลื่อนที่ของผู้ใช้งานเป็นหนึ่งในแนวคิดหลักของการออกแบบ ไม่ว่าการเคลื่อนที่ในอาคารจะมาใน 

ลักษณะของการเดิน การขี่จักรยาน (8 House และ Danish Pavilion ในงาน Shanghai Expo 2010) 

หรือการเล่นสกี (Amager Bakke Waste-To-Energy Plant) 

อีกหนึ่งเอกลักษณ์อาจเป็นลักษณะการพาดผ่าน - ซ้อนทับกันของพื้นที่เช่น พื้นของห้องประชุม 

และพื้นที่นิทรรศการที่ทำมุมเฉียงซึ่งกันและกัน เกิดมุมมองที่น่าสนใจระหว่างห้องประชุมที่มีพื้นลาด 

ภาพที่ 13 : รูปตัดสะพาน ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 13 : Section of the bridges เอียงและพื้นที่นิทรรศการด้านบนและด้านล่าง พื้นไม้จากห้องประชุมยังขยายออกไปใต้พื้นห้อง 

Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d 

นิทรรศการด้านบน เกิดเป็นพื ้นที่ที่มีฝ้าเพดานต่ำลงมา ใช้เป็นห้องประชุมสำหรับเด็ก เป็นความ 

สนุกสนานที่แฝงอยู่ในสถาปัตยกรรมของ BIG อีกด้วย 

120 121 









ภาพที่ 15 : ห้องประชุมและพื้นที่นิทรรศการ ที่มา : Bjarke Ingels Group, n.d. 

Image 15 : Audiroroum and exhibitoin space Image Source: Bjarke Ingels Group, n.d. 

Jonathan Glancey นักวิจารณ์งานสถาปัตยกรรมชาวอังกฤษได้พูดถึง Maritime Museum 

of Denmark ในวารสาร The Architectural Review ว่าถึงแม้จะเป็นสถาปัตยกรรมที่มีความพิเศษ 

แต่ทางลาดขึ้น - ลง ห้องนิทรรศการที่ค่อนข้างมืด และอัดแน่นไปด้วยชิ้นงานที่นำมาจัดแสดงและลูก 

เล่นมากมาย ในบางช่วงก็มากเกินไปและชวนให้เวียนหัว 

Glancey ได้ยกตัวอย่างพิพิธภัณฑ์เรือไวกิ้งที่เมือง Roskilde ประเทศเดนมาร์ก ออกแบบโดย 

Erik Christian Sørensen สถาปนิกชาวเดนมาร์ก ในปี ค.ศ. 1969 และพิพิธภัณฑ์เรือไวกิ้ง Bygdøy 

เมืองออสโล ประเทศนอร์เวย์ออกแบบโดย Arnstein Arneberg สถาปนิกชาวนอร์เวย์ในปีค.ศ. 1926 

ถึงลักษณะพื้นที่ที่สว่างด้วยแสงธรรมชาติมีความสงบเงียบและถ่อมตัว และการที่อาคารได้ปล่อยให้ 

วัตถุที่จัดแสดงเป็นตัวเด่น แทนที่สถาปัตยกรรมจะดึงความสนใจไป (Glancey, 2014) 

พิพิธภัณฑ์ทั้งสองที่เรียบง่าย สงบ ถ่อมตัว และใช้ประโยชน์จากแสงธรรมชาติ อาจเรียกได้ว่า 

เป็นลักษณะของสถาปัตยกรรมในกลุ่มประเทศสแกนดิเนเวียก็ว่าได้อย่างที่Professor Henry Plummer 

ได้ให้ข้อสังเกตถึงการสร้างอัตลักษณ์ให้สถาปัตยกรรมสแกนดิเนเวียที่เกิดขึ้นในช่วงปี ค.ศ. 

1920-1930 โดยสถาปนิกอย่าง Alvar Aalto (ชาวฟินแลนด์), Sigurd Lewerentz (ชาวสวีเดน), และ 

Arne Jacobsen (ชาวเดนมาร์ก) ปรับลดความเป็นระเบียบ (formality) และแข็งขันของเครื่องจักรใน 

สถาปัตยกรรมยุคโมเดิร์น (Modernism) โดยใช้ลักษณะของแสงธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์ของพื้นที่แถบ 

สแกนดิเนเวีย (แสงแดดอ่อน และพระอาทิตย์ที่ทำมุมต่ำ) เป็นแรงบันดาลใจและสร้างอัตลักษณ์ให้ 

กับสถาปัตยกรรม ผ่านการสร้างรูปทรงของอาคารและการเลือกใช้วัสดุที่ไม่ดูดซับแสงเพื่อที่จะดึงแสง 

ธรรมชาติเข้ามาในอาคารให้มากที่สุด ผลลัพธ์คือการเลือกใช้วัสดุอย่างพื้นผิวคอนกรีตสีเงิน ไม้สีอ่อน 

ผนังฉาบปูนสีขาว และรูปทรงที่เรียบง่าย ใกล้ชิดธรรมชาติ (Plummer, 2012) 

ถึงแม้ตัวอย่างที่ Glancey กล่าวถึง จะเป็นพิพิธภัณฑ์ที่ลักษณะของวัตถุที่จัดแสดงและจุด 

ประสงค์อาจจะแตกต่างจากพิพิธภัณฑ์ที่เฮลซิงกอร์สถาปัตยกรรมจึงต้องตอบโจทย์และความต้องการ 

ที่แตกต่างกัน แต่ความเห็นของ Glancey และลักษณะของสถาปัตยกรรมอย่างที่ Plummer ตั้งข้อ 

สังเกต ก็คงชวนให้เรามองถึงความสัมพันธ์ระหว่างอัตลักษณ์ของประเทศกับการออกแบบพิพิธภัณฑ์ 

‘Maritime Museum of Denmark’ ขึ้นชื่อว่าเป็นพิพิธภัณฑ์‘แห่งชาติ’ แล้ว อาคารจะต้องสื่ออัตลักษณ์ 

ของสถาปัตยกรรมเดนมาร์กที่เรียบง่าย นิ่งสงบ ใช้วัสดุสีซีด หรือมีรูปทรงที่ควบคุมแสงธรรมชาติมาก 

หรือน้อยอย่างไร 

ถึงพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ จะไม่ใช่สถาปัตยกรรมที่ถ่อมตัว หรือทำตัวเป็นเพียงกรอบหรือฉากหลัง 

ให้วัตถุจัดแสดงอย่างพิพิธภัณฑ์เรือไวกิ้งที่ Roskilde และ Bygdøy นัก แต่พิพิธภัณฑ์ของ BIG ก็ 

ประสบความสำเร็จในการสร้างอาคารที่มีลูกเล่นน่าสนใจ ไม่บดบังทัศนียภาพของ Kronborg Castle 

และอยู่ร่วมกับพื้นที่ของอู่ต่อเรือเก่าได้ดี สำหรับด้านอัตลักษณ์ของความเป็นสแกนดิเนเวียนั้น จิต 

วิญญาณของสแกนดิเนเวียในยุคปัจจุบันก็คงแสดงให้เราเห็นอยู่ในหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็น การคำนึง 

ถึงพื้นที่สาธารณะและความนิยมวิถีชีวิตกลางแจ้ง (outdoor) ของชาวสแกนดิเนเวีย จากการปล่อย 

พื้นของอู่ต่อเรือเป็นที่ว่างให้เกิดกิจกรรมกลางแจ้ง เช่น การแสดงดนตรี หรือการให้ความสำคัญกับ 

ประชากรเด็ก จากห้องประชุมสำหรับเด็ก ที่มีความสูงห้อง วัสดุและสีสันต่างจากห้องประชุมหลัก หรือ 

หุ่นจำลองของพิพิธภัณฑ์ที่เด็กสามารถเอาศีรษะมุดเข้าไปได้หรือพื้นที่นิทรรศการหมุนเวียนและร้าน 

กาแฟที่รับแสงธรรมชาติที่มาจากมุมต่ำของพระอาทิตย์ และ material palette จากวัสดุสีอ่อนจำนวน 

ไม่กี่ชนิด (อลูมิเนียม กระจกใส พื้นไม้โอ๊ค) ที่อยู่ร่วมกับผิวคอนกรีตของอู่ต่อเรือเดิมได้อย่างลงตัว 

ภาพที่ 16 : ห้องประชุมหรือห้องเรียน (Classroom) สหรับเด็ก ที่มา : Hjortshoj, 2013. 

Image 16 : Auditorium or Classroom for children visitors Image Source: Hjortshøj, 2013. 

122 123 









บทส่งท้าย 

ภาพที่ 17 : อู่ต่อเรือเดิมกลายเป็นพื้นที่กิจกรรม ที่มา : Boddi, 2013. 

Image 17 : The old dry dock turned an activity ground Image Source : Boddi, 2013. 

ในปี ค.ศ. 2015 Bjarke Ingels กล่าวว่า สถาปัตยกรรมยุคโมเดิร์นทำให้สถาปัตยกรรมทั่วโลกมีรูป 

แบบเหมือนกัน เขาต้องการจะสร้าง “สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น 2.0” (Vernacular Architecture 2.0) ซึ่ง 

เป็นสถาปัตยกรรมที่มีลักษณะเฉพาะท้องที่ แต่ไม่ใช่สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเดิม และใช้เทคโนโลยีใน 

การออกแบบให้อยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมได้ โดยไม่ต้องพึ่งพาอุปกรณ์หรือเครื่องจักรมากเกินไป (Winston, 

2015) 

Maritime Museum of Denmark ให้ข้อคิดแก่นักออกแบบได้ในหลายประเด็น วิธีแก้ปัญหา 

ของสถาปนิกที่ตีความข้อกำหนดเดิมใหม่ การใช้เทคโนโลยีการก่อสร้างที่อาจจะไม่ใช่เทคนิคทาง 

วิศวกรรมที่คุ้นเคย การให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมรองที่อาจไม่ใช่จุดสนใจหลักของ 

เมืองแต่ก็มีเรื่องราวที่มีคุณค่าอย่างอู่ต่อเรือเก่า และการออกแบบการอยู่ร่วมกันระหว่างของใหม่- ของ 

เก่า โดยผลลัพธ์ที่ BIG นำเสนอนั้น ของเก่าไม่ได้ถูกเก็บไว้ในสภาพเดิมทั้งหมด ผนังเดิมถูกเจาะหรือ 

บดบังด้วยวัตถุใหม่บ้างเพื่อตอบสนองต่อหน้าที่ใหม่ของมัน แต่ก็ยังถูกรักษาไว้มากพอให้เราเข้าใจ 

เรื่องราวและคุณค่าในอดีต 

ภายในอาคาร มีการออกแบบที่มีลูกเล่นน่าสนใจ เช่น การที่พื้นที่นิทรรศการเชื่อมกันจนเป็น 

พื้นที่เดียว แต่แบ่งแยกกันด้วยความแคบ – กว้างของทางเดินหรือทางลาดขึ้น – ลง ขอบเขตของห้อง 

ประชุมเมื่อเกิดกิจกรรมถูกกำหนดด้วยผ้าม่าน และหลายองค์ประกอบของอาคารได้ถูกออกแบบให้ 

เกี่ยวข้องกับมิติต่างๆ ของการเดินเรือ ไม่ว่าจะเป็นรูปทรง โครงสร้าง หรือความรู้สึกของพื้นที่ 

สุดท้ายนี้ ถึงอาคารจะซ่อนตัวอยู่ใต้ระดับพื้นดิน ไม่โดดเด่นเกินรอบข้าง แต่ก็ไม่ธรรมดาจน 

ถูกมองข้ามไป มันอาจจะเป็นพิพิธภัณฑ์แห่งชาติที่ไม่ได้สงบเรียบง่ายเหมือนสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น 

ของเดนมาร์กนัก แต่ยังคงจิตวิญญาณของความเป็นเดนมาร์กในหลายแง่มุม – ก็คงเหมือนที่ BIG 

เรียกว่า Vernacular Architecture 2.0 

ภาพที่ 18 : ร้านกาแฟ 

และผนังคอนกรีตเดิมของอู่ต่อเรือ 

ที่มา : Boddi, 2013. 

Image 18 : Cafe and the dock’s 

original concrete walls. 

Image Source: Boddi, 2013. 

124 125 









Maritime Museum of Denmark: Bjarke Ingels 

Nawanwaj Yudhanahas / nawanwaj.yudhanahas@gmail.com 

Abstract 

The Maritime Museum of Denmark in the town of Helsingør, Denmark, is the work of Bjarke Ingels Group (BIG) 

completed in 2013. The project is conceived with the site - an old dock situating right next to a UNESCO World Heritage Site 

- being one of the major challenges. 

The article aims to study the design of the museum through an exploration of the architectural structure and program 

along with the presentation of reviewed literature to put forward an analysis of the architect’s approach, which successfully 

allows the old and new built structure to coexist. The study also encompasses the materialization of the design under the limitations 

of the site with the storytelling executed through the presence of architecture including the presentation of Scandinavian 

vernacular architecture’s identity in the design of the country’s museum building. 

Keywords: Bjarke Ingels Group, Maritime Museum, underground, Denmark, Scandinavia 

Introduction 

Bjarke Ingels Group or BIG is one of Denmark’s leading Between the Old and the New 

architecture firms. Their works include projects such as the 8 

House, Mountain Dwellings, the Danish Pavilion at Shanghai 

“We decided to turn the dock inside out, 

Expo in 2010 and others that are known for their distinctive to embrace it with the museum – as a radical act of preservation.” 

form and humor with concepts expressed from uniquely 

designed diagrams. There are a number of BIG’s works at - Bjarke Ingels Group in Hot to Cold: An Odyssey of Architectural 

Adaptation 

different parts of Copenhagen with many that stand out from 

the surrounding urban environment. Nevertheless, at 45 minutes 

by train from Denmark’s capital city, in the city of Helsingør, The new home of the Maritime Museum of Denmark is 

the Maritime Museum of Denmark possesses a humble presence an old dry dock with the spatial characteristics of a void that 

and is tucked away as a part of its historic surroundings. measures 150 by 25 by 8 meters in size. The site is located in the 

town’s conservation district, a few hundreds meter away from 

Helsingør is situated to the north of Copenhagen near the border 

and is a 20-minute ferry ride away from Sweden. The town’s design competition included the construction of a new building 

the famous 16th century castle. The criteria set out for the 

landmark is Kronborg Castle, or more widely known as Hamlet’s that had to be hidden in the underground level. The new 

Castle from William Shakespeare’s classic play. In addition to program was expected to fill the massive void and in no way 

the Renaissance castle that is registered by UNESCO as a world’s obstruct the presence of the Kronborg Castle from being visually 

heritage site, Helsingør is a historical town with a prolific shipbuilding 

industry. However, that production base has now locating the 6,000 square meter functional space of the annex 

accessible from the site. BIG proposed a new solution by 

changed and Helsingør is no longer a town of that builds ships. around the ship-shaped void. 

The initiative to develop Helsingør into a cultural city began 

with the major renovation of Kronborg Castle and the construction 

of Culture Yard, a learning center that houses a public library, railing system installed above ground level. The majority of the 

The design outcome includes the presence of a glass 

theater, exhibition spaces and museum cafe inside old warehouse space of the dry dock is left unoccupied while the addition 

buildings, including the relocation of Maritime Museum of appears in the form of ‘bridges’ that connect one side of the 

Denmark from its original site inside Kronborg Castle. dock’s concrete walls to the opposite one. The first bridge serves 

as a passageway that connects the city of Helsingør to the outdoor 

space of the museum, and directly further into Kronborg Castle 

while the other two bridges function as ramps that lead 

visitors into the museum’s space. Underneath these three bridges 

lie an auditorium and a circulating exhibition space that can 

be seen from the outside whereas the permanent exhibition 

space is hidden behind the original concrete walls of the old dry 

dock. 

Parts of the original concrete walls are drilled to broaden 

visual access to the surrounding landscape and incorporate 

natural light into the space of the café and office. A set of stairs 

connects the outdoor ground level to the concrete floor of the 

old dry dock 8 meters down below, leading visitors into the cafe 

and outdoor activity ground. 

While the old dock is not as much of a protagonist in 

the city’s history in the way Kronborg Castle has been, the site 

possesses its own story that makes it equally worth conserving. 

The fact that BIG executed the brief with the decision to conserve 

the old dock with a new program emerging around instead of 

inside the void allowed the city’s history as a shipbuilding town 

to be told through an actual dock, in addition to the displayed 

objects and photographs of the exhibition. 

BIG’s architectural approach is also a case study of design 

that facilitates the coexistence between the old and the new. 

With the city’s main income no longer coming from the once 

prosperous shipbuilding industry, the shipyard has been given 

a new role. But the challenge for designers and architects is to 

find the point of equilibrium between the old and the new. To 

successfully conserve the history, the characteristics, volume 

and scale of the new program is carefully integrated under great 

balance, allowing the addition to be unified as a part of the 

existing context while still being able to express its own identity. 

In BIG’s own explanation, the project is about creating an 

almost invisible architectural structure that at the same time 

stands out enough to be a masterpiece to attract prospective 

visitors. (Ingels, 2010) 

BIG’s design would not have been accomplished if it were 

not for the design team’s embrace of new technologies. The fact 

that BIG compares the project as a mixture of archaeology and 

spaceship design (Maritime Museum of Denmark, n.d.) is not 

by all means an overstatement considering the challenges in the 

realm of civil engineering alone where the architect was forced 

to work with the site that seawater can physically access. The 

design team’s imagination and visualization of the non-existent 

place, which would later be made tangible through a massive 

dig around the site, included the drilling of parts of the original 

walls to create an underground structure surrounding the 

1.5-meter thick existing walls. 

Maritime Narrative as an Architectural Composition 

Thorbjøn Thaarup, the museum’s curator, explains that 

the narratives surrounding maritime history are larger than 

what most people imagine. These narratives stretch across the 

aspect of love, departure, courage, all the way to science and 

technology. (Maritime Museum of Denmark, n.d.) 

This is probably one of the reasons that the exhibition 

is curated to display an eclectic array of objects, with each 

possessing a connection with ships, port cities and the people’s 

way of life both inside and outside of Denmark. The exhibited 

objects range from models of docks and ocean liners, engines 

and tools, to letters folded in the shape of a flower sent to a 

mother from a son before the departure on an ocean liner that 

he never returned from, to the sailors’ evolving fashions, a 

cargo ship that transported bananas from South America to 

Europe all the way to bizarre-looking fish found in Guatemala 

and photographs of prostitutes in Amsterdam. 

Browsing through the 8 zones of the permanent exhibition 

space is done by walking around the old shipyard beginning at 

the area where the ticketing counter and museum shop are 

located which form the start and end points of the exhibition. 

The floor of the permanent exhibition room is designed to incline 

in the 1:50 slope, resulting in an unnoticeable transition. 

Through the course of the circulation, viewers walk along the 

passageway, with some segments so narrow that only one person 

can get across at a time, while others are spacious open spaces. 

The auditorium and circulating exhibition space on the inclined 

floor of the ‘bridges’ serve as a detour route that cuts across the 

curated circulation of the permanent exhibition, which goes 

around the old dry dock’s circumference, leading visitors from 

one side of the exhibition space to the other. 

Interestingly, the grand narrative is not only presented 

in the form of the permanent exhibition within the physical 

space of the old dry dock, but integrated as a part of architectural 

elements of various scales from the form, structure, landscape, 

joint details and metaphorical expression. 

126 127 









The outdoor landscape houses a cluster of small and 

(8 House and Danish Pavilion at Shanghai Expo 2010) or even 

concrete, and minimalistic shapes that blend with the natural 

allow architecture to exist as a part of the environment without 

large stone benches, designed to spell the name of the museum 

skiing (Amager Bakke Waste to Energy Plant). 

surrounding. (Plummer, 2012) 

too much reliance on modern tools or machines. (Winston, 

in Morse code. The edges of the ramp that leads visitors to the 

2015) 

museum are folded into the detail of the railing, resulting in the 

Among the unique elements are the intersected/over- 

While the examples given by Glancey are museums 

section of the walkway bearing resemblance to a ship. 

lapped spaces such as the floor plates of the auditorium and 

whose exhibited objects and purposes may be different from 

The Maritime Museum of Denmark has brought about 

exhibition space that are interconnected in sharp corners and 

the one of Helsingor and therefore contribute to different re- 

several interesting issues from the solution that reinterprets and 

The metaphorical representation of the place is visualized 

creates an interesting perspective between the auditorium’s 

quirements that each work of architecture is expected to fulfill, 

defies the given rules, the use of unorthodox construction and 

through the curated circulation that leads visitors down to the 

inclined walls and the top and lower floor of the exhibition space. 

Glancey’s views and the architectural characteristics observed 

engineering technologies, the intent to conserve architecture 

museum’s space and resembling the descent into the deep ocean. 

The wooden floor of the auditorium extends underneath the 

by Plummer inevitably call for one to contemplate the connec- 

that may be lesser known but possess its own valuable story 

(Maritime Museum of Denmark, n.d.) Natural light and visual 

upper exhibition room, forming a space with low ceilings where 

tion between the identity of a country and evolving designs of 

such as the old dry dock to the design that allows the old and 

access to the old dock are made visible at the circulating exhi- 

the children auditorium is located, expressing the fun element 

its museums. 

the new to coexist. BIG did not propose a final outcome that 

bition space, auditorium and cafe, which cross paths with the 

often found in BIG’s architecture. 

kept the entire original structure untouched. The walls were 

curated route of the permanent exhibition. The permanent 

As a national museum, to what extent does the Maritime 

partially drilled or covered with new materials to serve new 

exhibition space, however, does not have access to the outside 

In his article published in the Architectural Review, 

Museum of Denmark required to express the identity of Danish 

functions, but at the same time, preserved enough for one to 

view and the absence of natural light is possibly the metaphor- 

Jonathan Glancey, the British architectural critic, discusses the 

architecture that is simple and calm with the use of materials of 

understand the story and value of the past. 

ical interpretation of the deep sea. 

Maritime Museum of Denmark with an interesting observation 

pale, natural colors including the shape and form that effectively 

that despite the work being an extraordinary piece of architec- 

controls the amount of natural light. 

The interior space houses a vast array of design gimmicks 

Structurally, the large iron chain at the circulating exhi- 

ture, the dimly lit ramps that lead visitors into the museum’s 

such as the unified exhibition space separated by the varying 

bition space is arguably reminiscent of the chains used in ocean 

exhibition spaces, which are packed with displayed objects and 

While the museum is not the most humble piece of ar- 

sizes of the passageway or the ascending and descending ramps. 

liners. The architects explain that the thick iron chain is not 

gimmicks, can be too overwhelming and confusing for one to 

chitecture nor does it serve as a backdrop or a frame of the 

The boundary of the auditorium is determined by the curtain 

there only as a decorative element but suspending from the 

enjoy. 

exhibited objects the way Roskilde and Bygdøy do, BIG’s mu- 

when used while several elements of the building are conceived 

bridges with lead visitors into the museum above, the chain also 

seum is successful is the sense of an edifice with interesting 

to be relatable to different dimensions of maritime expedition 

functions to support the weight of the circulating exhibition 

Glancey mentions the Viking Ship Museum at Roskilde, 

gimmicks, and as a design that manages to maintain the visual 

such as the form, structure and the way the space is experienced. 

space. (Pritchard, 2014) 

Denmark designed by Danish architect, Erik Christian Sørensen 

access to the majestic Kronborg Castle and coexist with the 

back in 1969 and Bygdøy Viking Ship Museum in Oslo, Norway, 

history of the site. Scandinavia’s contemporary spirit is portrayed 

Ultimately, despite the building being tucked away under 

On the compositional scale, the stairway that connects 

by Norwegian architect Arnstein Arneberg in 1926 as examples 

in several dimensions whether it is the design’s consideration 

the ground level and distinctive yet humble to its surrounding 

the last exhibition room to the souvenir shop is designed to have 

of naturally lit spaces created under serene and humble struc- 

in public space and the Scandinavian love for outdoor lifestyle 

environment, one cannot overlook its radically materialized 

curvy details that remind one of the structural keels of a ship. 

tures and creates designs that allow the displayed objects to shine 

seen in the form of an unoccupied void that is now being used 

program. It might not be a national museum with the most 

The shelves inside the museum shop are hung from the ceiling 

instead of being overshadowed by imposing architecture. 

as an outdoor activity ground for music performances. It is also 

humble architectural expression of Denmark’s vernacular ar- 

and move when touched, presumably conveying the movement 

(Glancey, 2014) 

reflected in the way the work prioritizes children with the in- 

chitecture, but many aspects of its spirit are the quintessential 

of objects on a ship. 

clusion of the children’s auditorium in the program with its 

reflection the Danish identity, just like the Vernacular Archi- 

The two museums are simple, peaceful, unassuming and 

lowered ceiling, to the use of materials and colors that are dif- 

tecture 2.0 that BIG has defined. 

On a smaller scale of the joint details, the brass pins 

make excellent use of natural light, which are outstanding char- 

ferent from the main auditorium, and the museum’s model 

fastening the wood chairs inside the auditorium are possibly 

acteristics of Scandinavian architecture. Professor Henry Plum- 

created for kids. Other tangible portrayals of the spirit of Scan- 

inspired by wood joinery of ship models and buttons of captains’ 

mer explains that the characterization of Scandinavian archi- 

dinavian architecture are the circulating exhibition space and 

uniform jackets. 

tecture takes place between 1920 and 1930 when architects like 

museum cafe that are opened to natural light and the mono- 

A New Architecture: Living Traits of Scandinavian 

Architecture 

Alvar Aalto (Finnish), Sigurd Lewerentz (Swedish) and Arne 

Jacobsen (Danish) started to loosen the formality and Modernism’s 

affinity for mechanical elements through the incorporation 

chromic colors of aluminum, transparent glass, oak wood floor 

of the material palette, which fittingly coexist with the concrete 

surface of the old dock. 

While legal regulations forced the museum’s design to be 

fairly humble compared to other works in BIG’s architectural 

of unique characteristics in the Scandinavian region (such as 

soft light and sun path from the low solar altitude) as inspiration 

Conclusion 

portfolio, the new built structure does contain other architec- 

and composition of its architectural identity. Such attempt can 

In 2015, Bjarke Ingels discussed the homogenization of 

tural traits found in other works of the architecture firm such 

be seen through the formation of architectural form and use of 

architecture as a result of the Modernist movement and how he 

as the circulation or user movement, which are an integral part 

materials that are less absorbent to sunlight to maximize the 

wants to create Vernacular Architecture 2.0, which is essential- 

of the firm’s architectural characteristic. Such mobility comes 

presence of natural light. The result is the use of materials such 

ly locally derived but not entirely original vernacular architec- 

in the form of users’ access to buildings through walking, cycling 

as concrete with silvery surfaces, wood with pale colors, white 

tural creations adapted with the use of design technology to 

128 129 









Bibliography 

Glancey, Jonathan. (2014). Danish National Maritime Museum in Helsingør, Denmark by Bjarke Ingels Group. [online] 

The Architectural Review. Available at: https://www.architectural-review.com/today/danish-national-maritimemuseum-in-helsingr-denmark-by-bjarke-ingels-group/8660485.article 

[Accessed 11 Jun. 2018]. 

เปิดรับพิจารณาบทความเพื่อตีพิมพ์ใน 

วารสารอาษา (ASA Journal) ฉบับประจปีพ.ศ.2562 

Ingels, Bjarke. (2015). Hot to cold : an odyssey of architectural adaptation. Köln: Taschen, pp. 336-357. 

Ingels, Bjarke. (2010). Yes is More: An Archicomic on Architectural Evolution. Köln: EVERGREEN GmbH, pp. 224-235. 

Macdonald, Fiona. (2014). The eight greatest new museums. [online] BBC – Culture. Available at: http://www.bbc.com/ 

culture/story/20141017-the-eight-greatest-new-museums [Accessed 16 Jun. 2018]. 

Maritime Museum of Denmark. (n.d.). M/S Maritime Museum of Denmark – award-winning architecture and exhibitions. 

[online] Available at: http://mfs.dk/en/ [Accessed 11 Jun. 2018]. 

Mark, Laura. (2013). BIG completes Danish maritime museum. [online] The Architects’ Journal. Available at: https://www. 

architectsjournal.co.uk/news/big-completes-danish-maritime-museum/8654485.article [Accessed 16 Jun. 2018]. 

Plummer, Henry. (2012). Nordic light: modern Scandinavian architecture. London: Thames & Hudson. pp. 6-13. 

Pritchard, Owen. (2014). Bjarke Ingels: Danish Maritime Museum. [online] Icon Magazine. Available at: https://www.iconeye.com/ 

architecture/features/item/10835-bjarke-ingels-danish-maritime-museum [Accessed 15 Jun. 2018]. 

Sherwood, Seth. (2015). Elsinore in Denmark, Hamlet’s ‘Home,’ Is Having a Renaissance. [online] The New York Times. 

Available at: https://www.nytimes.com/2015/08/02/travel/denmark-elsinore-hamlet-shakespeare-hometown.html 


Winston, Anna. (2015). BIG wants to create new styles of vernacular architecture, says Bjarke Ingels. [online] Dezeen. Available 

at: https://www.dezeen.com/2015/05/26/bjarke-ingels-in-our-time-lecture-metropolitan-museum-new-york-newvernacular-architecture/ 


ที่มาและความสคัญ 

สมาคมสถาปนิกสยามฯ ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการเผยแพร่องค์ความรู้ทางด้านสถาปัตยกรรมสังคม และเพื่อเป็นการ 

ผลักดันให้ผลงานทางวิชาการและนวัตกรรมทางสถาปัตยกรรมเป็นที่รู้จักมากขึ้นทั้งในและนอกประเทศ ในการนี้สมาคมสถาปนิกสยามฯ 

ได้จัดทำ “วารสารอาษา (ASA Journal)” เพื่อสนับสนุนให้เกิดการเผยแพร่ผลงานทางวิชาการและผลงานและนวัตกรรมทาง 

สถาปัตยกรรมอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง และเพื่อเป็นการเสริมสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ การถ่ายทอดความรู้ และความคิดริเริ่ม 

สร้างสรรค์ใหม่ๆ ที่เกี ่ยวเนื่องกับสาขาสถาปัตยกรรม การออกแบบ และสภาพแวดล้อมสรรค์สร้าง โดยเนื้อหาความรู้ที่เผยแพร่สู่ 

สาธารณชนมุ่งหวังให้เกิดประโยชน์แก่นักเรียน นิสิต นักศึกษา คณาจารย์ นักวิชาการ และนักปฏิบัติวิชาชีพสาขาสถาปัตยกรรม รวมถึง 

สาขาวิชาชีพอื่นๆ และประชาชนทั่วไปที่สนใจได้รับรู้ความก้าวหน้าและสาระทางวิชาการทางสถาปัตยกรรม เพื่อสามารถนำไปพัฒนา 

หรือประยุกต์ใช้องค์ความรู้เข้ากับการปฏิบัติวิชาชีพและดำเนินชีวิต ทั้งส่วนบุคคลและส่วนชุมชนโดยรวมต่อไป อันจะเป็นการเสริมความ 

เข้มแข็งแก่วงวิชาการ และวิชาชีพทางสถาปัตยกรรมศาสตร์ต่อไป สมาคมสถาปนิกสยามฯ ขอเชิญผู้ที่สนใจร่วมส่งบทความเพื่อตีพิมพ์ 

เผยแพร่ใน “วารสารอาษา (ASA Journal)” โดยเปิดรับพิจารณาบทความ (Full Paper) ถึงวันที่ 30 พฤศจิกายน พ.ศ.2561 

หลักเกณฑ์การเสนอบทความเพื่อตีพิมพ์ในวารสารอาษา 

๐ วารสารอาษา (ASA Journal) รับพิจารณาบทความวิจัย บทความวิชาการ บทความปริทัศน์บทความวิจารณ์หนังสือ-บทความ 

บทความแปล บทความสรุปผลงานการสร้างสรรค์ และบทความสรุปผลการบริการวิชาการรับใช้สังคม ด้านสถาปัตยกรรมศาสตร์ 

แขนงต่างๆ ทั้งภาษาไทย และภาษาอังกฤษ ตามหมวดหมู่ดังต่อไปนี้ คือ 

- ทฤษฎีทางสถาปัตยกรรม และการออกแบบสถาปัตยกรรม 

- ประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม ศิลปสถาปัตยกรรม และสถาปัตยกรรมไทย 

- สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น และสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรม 

- เทคโนโลยี และนวัตกรรมทางสถาปัตยกรรม 

- การบริหารจัดการ และการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม 

- การออกแบบชุมชนเมือง ภูมิสถาปัตยกรรม และการผังเมือง 

- การพัฒนาที่อยู่อาศัย 

- การเรียนการสอนทางสถาปัตยกรรม 

๐ ต้นฉบับบทความ ความยาวเฉพาะข้อความ (ไม่รวมรูป) ไม่เกิน 2,500 คำ พร้อมบทคัดย่อภาษาไทยและภาษาอังกฤษ พร้อม 

คำสำคัญภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ในรูปแบบของไฟล์ MS-Word 

๐ ในกรณีที่บทความมีรูปภาพประกอบ ให้แทรกรูปลงในเนื้อหาบทความตรงตําแหน่งที่ต้องการอธิบาย พร้อมใส่คําอธิบายว่า 

ภาพที่ หมายเลขรูปภาพ: เนื้อหาที่ต้องการอธิบาย 

ตัวอย่าง ภาพที่ 1: แสดงแผนผังพื้นที่ใช้สอยภายใน 

130 





131 





๐ การเตรียมไฟล์รูปภาพประกอบ ต้องบันทึกไฟล์รูปภาพในแฟ้ม (Folder) ตั้งชื่อภาพประกอบ และตั้งชื่อไฟล์รูปภาพโดยใช้ชื่อ 

ภาษาอังกฤษของผู้เขียน_หมายเลขรูปที่สัมพันกับเนื้อหา ทั้งนี้ไฟล์รูปภาพต้องมีความละเอียดไม่น้อยกว่า 300 dpi ในรูปแบบของล์ 

นามสกุลใด ก็ได้ดังต่อไปนี้ .JPG .PSD .PNG .TIF .BMP 

ตัวอย่าง Isarachai_01 

๐ รูปภาพ แผนภูมิ แผนผัง แบบสถาปัตยกรรม แผนที่ แผนภาพ ที่นำมาใช้ประกอบบทความต้องไม่มีการละเมิดลิขสิทธิ์ 

๐ บทความที่เป็นงานแปลหรือเรียบเรียงต้องอ้างอิงที่มาโดยละเอียด และต้องได้รับอนุญาตจากต้นฉบับ 

การประเมินบทความจากผู้ทรงคุณวุฒิ 

กองบรรณาธิการขอสงวนสิทธิ ์ในการคัดเลือกดำเนินการส่งบทความเพื่อรับการประเมินจากผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาที่มีความ 

เชี่ยวชาญจำนวน 2 ท่าน และหากผลประเมินไม่เป็นเอกฉันท์จะส่งให้ผู้ทรงคุณวุฒิท่านที่ 3 ร่วมพิจารณา ทั้งนี้ การประเมินบทความ 

จะดำเนินการในลักษณะ Double Blind โดยกองบรรณาธิการจะดำเนินการส่งผลการประเมินกลับไปให้ทางผู้เขียนผ่านช่องทางอีเมล 

ภายใน 10 วันหลังจากได้รับผลการประเมินจากผู้ทรงคุณวุฒิครบถ้วนหลังจากที่ได้รับการแจ้งผลจากกองบรรณาธิการขอให้ผู้เขียนด ำเนินการ 

ปรับแก้ไขบทความตามคำแนะนำของผู้ประเมิน และส่งไฟล์ที ่แก้ไขกลับมายังกองบรรณาธิการทางอีเมล asa.journal.academic@ 

gmail.com ภายในระยะเวลา 15 วัน 

ค่าตอบแทนผู้ตีพิมพ์บทความ 

บทความภาษาไทย 

บทความ 2 ภาษา(ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 

เป็นเงิน 4,000 บาท 

เป็นเงิน 7,000 บาท 

เปิดรับการพิจารณาบทความ (Full Paper) 

ถึงวันที่ 30 พฤศจิกายน พ.ศ.2561 

ส่งบทความ (Full Paper) 

หรือติดต่อสอบถามได้ที่ asa.journal.academic@gmail.com หรือโทร 02-319-6555 

ที่อยู่ 

สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์ (วารสารอาษา) 

248/1 พระรามgซอย 17 ถนนพระราม 9 แขวงบางกะปิ 

เขตห้วยขวาง กรุงเทพมหานคร 10310 





ISSN : 0857-3050 

132

ASA JOURNAL Vol.2 | 2018

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?