บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ 2489-2559
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
บ้ า น เ รื อ น ถิ่ น ไท ย<br />
ใ น ช่ ว ง เ จ็ ด ท ศ ว ร ร ษ<br />
: พ . ศ . 2 4 8 9 - 2 5 5 9<br />
SEVEN DECADES OF HOUSES<br />
IN THAILAND<br />
: 1946 – 2016 A.D.<br />
84 ปี<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม<br />
ในพระบรมราชูปถัมภ์<br />
1
ส า ร บั ญ<br />
8<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
24<br />
24<br />
52<br />
60<br />
97<br />
127<br />
139<br />
249<br />
265<br />
273<br />
292<br />
คำนำ<br />
ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
ยอดเยี่ยม เทพธรานนท์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
กิตติกรรมประกาศ<br />
โครงการวิจัยและจัดทำต้นฉบับหนังสือ<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong><br />
บทความ<br />
ด้านสังคมศาสตร์<br />
— การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและอาคารบ้านเรือนในระหว่าง พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong><br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์<br />
ด้านรัฐศาสตร์<br />
— “บ้าน” กับความลับของความมั่นคง<br />
ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
ด้านเศรษฐศาสตร์<br />
— เศรษฐกิจประเทศไทย : ห้าสิบปีของการขยายตัวทางเศรษฐกิจ<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
— ประเทศไทยหลัง 2540<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
— บ้านหลังเก่า<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
— บ้านเรือนในสยาม สมัยรัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 8 พ.ศ. 2325 - <strong>2489</strong><br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
— พัฒนาการของเรือนพักอาศัยในประเทศไทยผ่านวัสดุมุงหลังคา<br />
อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
— ที่ว่างทางสถาปัตยกรรม<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
— สนทนา<br />
ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
ประวัติผู้เขียนบทความ<br />
2
CONTENTS<br />
8<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
24<br />
24<br />
52<br />
60<br />
97<br />
127<br />
139<br />
249<br />
265<br />
273<br />
292<br />
Introduction<br />
Dr. Sumet Jumsai Na Ayudhya<br />
Yodyiam Teptaranon<br />
Professor Dr. Vira Inpuntung<br />
Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom<br />
Acknowledgements<br />
Research Project and Making of Original Manuscript of: Seven Decades of Houses in Thailand<br />
: 1946 - 2016 A.D.<br />
Articles<br />
SOCIO<br />
— The Social Changes and Residential Architecture 1946 - 2016 A.D.<br />
Professor Emeritus Dr. Anan Ganjanapan<br />
POLITICO<br />
— Home and the Secret of Security<br />
Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
ECONOMICS<br />
— The Thai Economy: Fifty Years of Expansion<br />
Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
— Thailand After 1997<br />
Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
— House in Our Memory<br />
Professor Emeritus Onsiri Panin<br />
— Contexts And Issues Relating To Residential Architecture In Siam From The Period Of Rama I<br />
– Rama Viii (1782 – 1946 A.D.)<br />
Assistant Professor Sunon Palakavong Na Ayudhya<br />
— The Development of Thai Residences Through Roofing Materials<br />
Chaiboon Sirithanawat<br />
— Space in Architecture<br />
Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom<br />
— Conversation<br />
Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom<br />
Author Biographies<br />
3
295<br />
328<br />
330<br />
332<br />
334<br />
336<br />
338<br />
340<br />
342<br />
344<br />
346<br />
348<br />
350<br />
352<br />
354<br />
356<br />
358<br />
360<br />
362<br />
364<br />
366<br />
368<br />
370<br />
372<br />
378<br />
380<br />
382<br />
384<br />
386<br />
388<br />
391<br />
392<br />
395<br />
396<br />
398<br />
400<br />
402<br />
404<br />
410<br />
412<br />
414<br />
416<br />
418<br />
420<br />
422<br />
424<br />
426<br />
429<br />
430<br />
432<br />
434<br />
436<br />
438<br />
440<br />
442<br />
444<br />
446<br />
ตารางแสดงความสัมพันธ์ปัจจัยด้านต่างๆ<br />
บ้านเรือนถิ่นไทย พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong><br />
บ้านผู้ใหญ่ถวิล<br />
บ้านศุขจรัส<br />
โรงรับจำนำ ทองไทย (สามแยก)<br />
เฮินไตลื้อแม่แสงดา<br />
อาคารอินทพานิช<br />
บ้าน 12 (บ้านท่านหม่อมเจ้าประสมสวัสดิ์ สุขสวัสดิ์)<br />
บ้านแห่งชีวิต<br />
บ้านพักพนักงาน การรถไฟแห่งประเทศไทย บ้านพักชั้น 3 ชนิด บ.9 แบบบ้านเดี่ยวแยกครัว<br />
บ้านพักพนักงาน การรถไฟแห่งประเทศไทย บ้านพักชั้นจัตวา แบบบ้านแถว<br />
บ้านพื้นถิ่นล้านนา<br />
บ้านใสยิ่ง<br />
บ้านคำเพชร<br />
บ้านพิบูลวัฒนา<br />
บ้านนางบัวสอน ไชยวงษา<br />
บ้านพรหมคง<br />
บ้านสาสนสิทธิ์<br />
บ้านนายขา ขัดปัญเจริญ<br />
บ้านพักพนักงาน การรถไฟแห่งประเทศไทย ชั้นหัวหน้ากอง<br />
บ้านเหรียญทอง<br />
สถานีวิจัยประมงคลองวาฬ<br />
บ้านไทยยืนยง<br />
บ้านเลขที่ 5 (บ้านรองศาสตราจารย์เลิศ และรองศาสตราจารย์สมถวิล อุรัสยะนันทน์)<br />
การเคหะคลองจั่น<br />
บริษัท เชียงใหม่ ธาราภัณฑ์ จำกัด (ร้านธาราภัณฑ์ วัดเกต)<br />
บ้านคนทำเมี่ยง<br />
อาคารพาณิชย์ ร้านฉัตราภรณ์<br />
อาคารพาณิชย์หัวมุมตลาดประตูเชียงใหม่<br />
บ้านพักรับรองสวนสองแสน อาคารหลังแรกของโครงการหลวง<br />
บ้านสวนสุภาษี<br />
บ้านศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
อาคารชมพูนุท<br />
หมู่ตำหนักกว๊านพะเยา<br />
บ้านพิกุล<br />
บ้านสุธรีรา<br />
บ้านพักพนักงาน การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
บ้านอาจารย์ ดร. วทัญญู ณ ถลาง<br />
บ้านฝึกนิสิต ภาควิชาคหกรรม<br />
เคหะชุมชนประชานิเวศน์ 3<br />
อาคารเลียววิริยะ<br />
บ้านครูสมชาย<br />
บ้านปุนะเรศ<br />
บ้านพักสืบนาคะเสถียร<br />
สตูดิโอมณเฑียร<br />
ตำหนักประถม<br />
บ้านร้านค้า “สงวนโพธิ์พระ”<br />
บ้านปอกึ๋น-ปออยู่ ยะกิ๋น-ปั๋น-ขาย ฮับฮู้-จ่ายหัน<br />
บ้านเปรมปรีดิ์<br />
บ้านลุงบุญธรรม<br />
บ้านพัก ที่ทำการไปรษณีย์แม่ปิง<br />
บ้านลุงตา<br />
เคหะชุมชนประชานิเวศน์ 4<br />
บ้านตุ๊กตา<br />
บ้านพักข้าราชการ โดยกรมโยธาธิการและผังเมือง<br />
บ้านต้นแก้ว บ้านรัตนพฤกษ์<br />
บ้าน (นอก) เข้ากรุง<br />
4
295<br />
328<br />
330<br />
332<br />
334<br />
336<br />
338<br />
340<br />
342<br />
344<br />
346<br />
348<br />
350<br />
352<br />
354<br />
356<br />
358<br />
360<br />
362<br />
364<br />
366<br />
368<br />
370<br />
372<br />
378<br />
380<br />
382<br />
384<br />
386<br />
388<br />
391<br />
392<br />
395<br />
396<br />
398<br />
400<br />
402<br />
404<br />
410<br />
412<br />
414<br />
416<br />
418<br />
420<br />
422<br />
424<br />
426<br />
429<br />
430<br />
432<br />
434<br />
436<br />
438<br />
440<br />
442<br />
444<br />
446<br />
Table of Relationship Factors<br />
Houses in Thailand : 1946 – 2016 A.D.<br />
Thavil Head of villager’s house<br />
Sookjaras House<br />
Tongthai Pawnshop<br />
Hern Tai Lue Mae Sang Da<br />
Intha Panich Building<br />
House 12 (M.C. Prasomsvasti Sukhsvasti)<br />
Baan Haeng Cheewit (House of life)<br />
Residence Class 3 Type Bo 9 : Single house<br />
3rd rank Residence : Row house<br />
Local Lanna style house<br />
Sai Ying House<br />
Kham Pech’s House<br />
Pibulwatthana House<br />
Mrs. Buasorn Chaivongsa’s House<br />
Phromkong’s House<br />
Sasanasit’s House<br />
Mr.Kha Khudpudcharoen’s House<br />
Railway Residence for Head of Division Official<br />
Rian Thong House<br />
The Researcher Residence, Klongwan Fishery Research Station, Kasetsart University<br />
Thai Yeun Yong House<br />
House No.5 (The residence of Assoc.Prof. Lert Urasyanandana and Assoc.Prof.Somthavil Urasyanandana)<br />
Klong Jun Housing<br />
Chiang Mai Tarapan Co., Ltd. (Tarapan shop, Wat Ket)<br />
Tham Miang House<br />
Chatraporn Shop Commercial Building<br />
Shophouse on the corner of Chiang Mai Gate Market<br />
Suan Song Saen Rest House, first building in the Royal Project<br />
Suan Supasee House<br />
Professor Emeritus Onsiri Panin’s House<br />
Chompoonuch Building<br />
Phayao Lake Palace<br />
Pikul’s House<br />
Sutharera’s House<br />
Staff house, Provincial Electricity Authority (PEA)<br />
Dr.Wadanyu Na Thalang’s House<br />
Student Training house of Food and Nutrition Department<br />
Prachaniwes 3 Public Housing<br />
Liewviriya Building<br />
Kru Somchai’s House<br />
Punarais’s House<br />
Sueb Nakhasthien House<br />
Montien Studio<br />
Villa Prathom, Phetchaboon Palace<br />
Merchant house “Sa-nguan Pho Phra”<br />
“Po Kin-Po Yuu Yakin-Pan-Khai HubHuu-Jai Han” House<br />
Pramepri House<br />
Uncle Boontham’s House<br />
Mae Ping Post office residence<br />
Uncle Ta House<br />
Prachaniwes 4 Public Housing<br />
Dolls House<br />
Government officer house by the Department of Public Works and Town & Country Planning<br />
Ton Kaew House, Rattanapruek House<br />
Ban (Nok) Khao Krung<br />
5
448<br />
450<br />
452<br />
454<br />
456<br />
458<br />
460<br />
464<br />
466<br />
468<br />
470<br />
472<br />
474<br />
478<br />
480<br />
482<br />
484<br />
486<br />
488<br />
490<br />
492<br />
494<br />
496<br />
500<br />
501<br />
บ้านศรีวงพงษ์ไพร<br />
บ้านครอบครัวกงสี<br />
บ้านเอื้ออาทร<br />
บ้านพักพนักงาน การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
บ้านคุณชม<br />
บ้านวสุพันธุ์<br />
เรือนชาวมอแกน หมู่เกาะสุรินทร์<br />
สตูดิโอศรีราชา ดร.สุเมธ<br />
บ้านสี่คอร์ท<br />
บ้านเขาใหญ่<br />
บ้านบางกระเจ้า<br />
บ้านแพ<br />
บ้านจิตสมาน<br />
บ้านคุณทัศนีย์ แก้วแจ่ม<br />
หัวหินฮัท<br />
HAVE A HUG<br />
บ้านท่าต้นกวาว<br />
บ้านสะเทินน้ำสะเทินบก<br />
หัวหินเฮ้าส์<br />
ONCE UPON A TIME IN UDONTHANI<br />
บ้านอาจารย์ขวัญสรวง<br />
บ้านกันตะบุตร<br />
บ้านรองศาสตราจารย์แสงอรุณ<br />
บรรณานุกรม<br />
ขอขอบคุณ<br />
6
448<br />
450<br />
452<br />
454<br />
456<br />
458<br />
460<br />
464<br />
466<br />
468<br />
470<br />
472<br />
474<br />
478<br />
480<br />
482<br />
484<br />
486<br />
488<br />
490<br />
492<br />
494<br />
496<br />
500<br />
501<br />
Sriwongpongprai House<br />
Gong Si’s Family House<br />
Baan Uararthorn (Government Housing Project)<br />
Staff house, Provincial Electricity Authority<br />
Khun Chom House<br />
Wasupan House<br />
Morgan House, Surin Islands<br />
Dr. Sumet’s Sri Raja Studio<br />
4C House<br />
Khao Yai House<br />
Bang Krachao House<br />
Pae House, Kanchanaburi Province<br />
Jitsaman House<br />
Thatsanee Kaewcham’s House<br />
Hua Hin Hut<br />
Have A Hug<br />
Ta Ton Kwao House<br />
Saternnam-Saternbok House (Resilient house)<br />
Hau Hin House<br />
Once upon a time in Udonthani<br />
Arjarn Khwansuang’s House<br />
Kantabutr’s House<br />
Associate Professor Saengarun’s House<br />
Bibliography<br />
Acknowledgement<br />
7
ด ร.สุ เ ม ธ ชุ ม ส า ย ณ อ ยุ ธ ย า<br />
— สถาปนิก<br />
ผมได้รับโอกาสให้เข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชหลายครั้ง ทำให้รู้สึกปิติใน<br />
พระอัจฉริยภาพเกี่ยวกับพระราชวินิจฉัยในหลายๆ เรื่อง ซึ่งผมได้นำมาเป็นข้อคิดในการออกแบบงานสถาปัตยกรรม<br />
ต่างๆ ทั้งในรูปแบบอาคาร การวางผังบริเวณ และการสร้างเมืองบริวาร (นวนคร) ตลอดจนการศึกษาค้นคว้าวิจัยทาง<br />
วิชาการ เนื้อหาหลักที่ผมได้รับจากการที่พระองค์ทรงมีพระราชปฏิสันถารเป็นเนื้อหาเกี่ยวกับความคิดที่รอบคอบ<br />
และการเอาใจใส่ในผลกระทบที่เกิดจากโครงการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการคำนึงถึงกระบวนการในการดำเนินการให้<br />
โครงการบรรลุผลโดยไม่ให้มีผลกระทบในด้านลบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม<br />
เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินไปเปิดอาคาร จีโอเดสิกโดม ณ สวนหลวง ร.9 พระเจ้าอยู่หัวได้ทอดพระเนตร<br />
เห็นนิทรรศการเรื่องพลังงานการผลิตไฟฟ้าจากพลังน้ำ จึงมีพระราชปรารภเกี่ยวกับหุ่นจำลองที่แสดงพลังซึ่งได้มา<br />
จากน้ำตกมาผลิตเป็นไฟฟ้าว่า ในกรณีนี้กลับกันเพราะเป็นการนำพลังไฟฟ้ามาทำเป็นน้ำตก เป็นพระราชปรารภ<br />
ด้วยพระอารมณ์ขันและย้ำเตือนให้เห็นถึงพลังที่ไม่ควรฝืนธรรมชาติ<br />
อีกครั้งหนึ่งที่ผมได้มีโอกาสเข้าเฝ้าถวายรายงานในฐานะเป็นผู้ออกแบบกลุ่มอาคารและผังบริเวณของ<br />
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต ผมได้กราบบังคมทูลแนวความคิดด้านระบบชลประทานของมหาวิทยาลัย<br />
ซึ่งสอดคล้องกับที่นาและสภาพของน้ำท่วมในฤดูน้ำหลาก ทั้งนี้โดยได้ออกแบบให้โครงการนี้เป็นโพลเดอร์<br />
มีคลองต่างๆ สอดประสานเข้าไปถึงในทุกๆ พื้นที่เพื่อระบายและสูบน้ำออกไปได้จากจุดต่างๆ พระเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงมีพระราชปรารภเกี่ยวกับความต่างระหว่างปริมาณของน้ำที่จะเกิดขึ้นจากภายในบริเวณโครงการกับปริมาณ<br />
น้ำในทุ่งนาหรือระบบสาธารณะที่จะรองรับน้ำได้ นอกจากนั้นยังให้คำนึงถึงการสร้างปัญหาและการผลักภาระให้<br />
กับชุมชนที่อยู่โดยรอบ<br />
หนังสือบ้านเรือนถิ่นไทยในรอบเจ็ดทศวรรษซึ่งมีวัตถุประสงค์ที่จะแสดงให้เห็นถึงความเป็นอยู่ของผู้คน<br />
ในเชิงสังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และสิ่งแวดล้อม โดยมีสถาปัตยกรรมที่พักอาศัยเป็นสื่อสัมพันธ์ตลอด<br />
ระยะเวลา 70 ปีแห่งการครองราชย์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว อันที่จริงศาสตร์ทั้งสี่ดังกล่าวไม่สามารถแยก<br />
ออกจากกันได้เพราะต่างก็เชื่อมโยงกันจนเป็นเนื้อเดียวกัน มีสถาปัตยกรรมเท่านั้นที่อาจกล่าวได้ว่าเป็นตัวแสดง<br />
ชัดเจนเป็นรูปธรรม การรวบรวมรูปแบบสถาปัตยกรรมประเภทที่พักอาศัยในรอบเจ็ดสิบปีจึงนับได้ว่าเป็นการ<br />
สืบค้นประวัติศาสตร์ของที ่พักอาศัยอย่างชัดเจน เป็นการทบทวนความเข้าใจเกี่ยวกับถิ่นฐานของมนุษย์และการ<br />
เปลี่ยนแปลง ผลที่คาดว่าจะได้รับจากงานครั้งนี้น่าจะเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญสำหรับการศึกษาค้นคว้าเรื่องเมือง<br />
เรื่องเรือนไทยซึ่งเป็นสถาปัตยกรรมสะเทินน้ำสะเทินบก และจิตใต้สำนึกของชาวไทย<br />
8
DR. SUMET JUMSAI NA AYUDHAYA<br />
— Architect<br />
Many a time, when I was granted permission to be in the presence of His Majesty the<br />
late King Bhumibol Adulyadej, I was impressed by His Majesty’s ingenuity in several matters.<br />
I have later put them to good use in my architecture and physical planning. What I learnt from<br />
His Majesty are the thoughtfulness based on his own experience. He gave special attention to<br />
the communities and the environment which had to be left unaffected around the project.<br />
When the King came to the opening ceremony of the Geodesic Dome at the Rama IX<br />
Park which I helped to design, he saw a small scale replica of a hydro-electrical model with a<br />
waterfall. His comment, full of irony, was that it was interesting to see how electricity was used<br />
to produce a waterfall instead of a water fall generating electricity. It was a comment to remind<br />
people that nature should be respected but harnessed.<br />
On another occasion, I was asked to brief His Majesty when he came to visit the<br />
construction at Thammasat University, Rangsit Campus, which I planned and designed. In this<br />
respect, I described the planning, how it was based on the Dutch polder complete with a canal<br />
network. (I was thinking rather of punting in Cambridge in the halcyon days!) From a network<br />
of canals water was pumped out into the surrounding area and eventually out into the sea.<br />
Thai houses in the past seven decades have gone through a revolution as a response<br />
to new building technologies and political and economic pressure. But the indigenous habitat<br />
remains the hallmark of the late His Majesty. It was part and parcel of the architectural and<br />
cultural denominator.<br />
9
อ า จ า ร ย์<br />
ย อ ด เ ยี่ ย ม เ ท พ ธ ร า น น ท์<br />
— สถาปนิก<br />
เพราะบ้านไม่ใช่กล่องใส่แคตตาล็อค แต่บ้านคือกล่องใส่ชีวิต และชีวิตมีความหลากหลาย โดยเฉพาะอย่าง<br />
ยิ่งชีวิตในประเทศไทยที่มีพื้นที่กว้างขวาง มีภูมิประเทศที่แตกต่างทั้งภูเขา-ท้องน้ำ-ที่ราบ-น้ำท่วม-น้ำแล้ง ฯลฯ<br />
อีกทั้งประเทศไทยมีชนชาติหลายเชื้อพันธุ์อยู่ร่วมกันได้จนทุกคนบอกว่าตนคือคนไทยไม่แยกเชื้อพันธุ์<br />
อีกทั้งเมืองไทยนั้นมีศาสนาที่แตกต่างหลายความเชื่อ แต่อยู่ร่วมกันได้อย่างสงบและมีรอยยิ้ม ไม่เข่นฆ่ากันเพียง<br />
แห่งเดียวในโลก<br />
“บ้าน” ของเมืองไทยจึงมีความหลากหลายน่าสนใจ ยากที่จะเอามาตรฐานใดมาตรฐานหนึ่งมาตัดสินว่า<br />
บ้านหลังใดที่ดีที่สุดสำหรับประเทศไทย เพราะความดีที่เหมาะสมในแต่ละพื้นที่ (ซึ่งมีชนชาติ ความเชื่อ สิ่งแวดล้อม<br />
และภูมิปัญญาที่แตกต่าง)<br />
ความน่าชื่นชมและคุณค่าของเอกสารนี้คือ การพยายามรวบรวม “ข้อมูล” ทั้งหลายของบ้านไทยใน<br />
รอบ 70 ปีที่ผ่านมาให้อยู่ร่วมกัน เป็นจุดเริ่มต้นเพื่อบันเทิงปัญญาและสานต่อภูมิปัญญา ถือเป็นเอกสารที่มีความ<br />
หลากหลายของความรู้ ไม่เน้นว่าจะต้องเป็นอาคารที่ได้รางวัลใดหรือเป็นผลงานของนักออกแบบที่มีชื่อเสียง<br />
ทางสังคมใดๆ เพราะบางคุณค่านั้นแฝงอยู่ในบ้านหลังต่างๆ ในเอกสารนี้ และให้โอกาสผู้อ่านเป็นผู้พิจารณาและ<br />
ตัดสินคุณค่านั้น<br />
ขอขอบคุณทีมงานผู้จัดทำหนังสือเล่มนี้ (ทั้งที่อยู่เบื้องหน้าและเบื้องหลัง) และขอเป็นกำลังใจให้ก้าว<br />
เดินต่อไป เพื่อสะสมข้อมูลให้มากขึ้น และวันหนึ่งสังคมจะมีบทสรุปที่มีคุณค่าทางปัญญา<br />
10
YODYIEM THEPTHARANONT<br />
— Architect<br />
Houses are not just a box for catalogues, but a box for life. Lives of people have a lot of diversity<br />
within it, specially, lives of the people living in Thailand. Thailand is wide and consists of geographic<br />
variety: mountains-water areas-flatlands-floods-droughts. There is a mixture of ethnicities that reflects the<br />
naturalization through generations. Many of them became Thai citizen without discrimination. Moreover,<br />
Thailand is the only country in the world where people of many religions and beliefs can live together in<br />
harmony and with smiles on their faces.<br />
Thus, “houses” in Thailand have many interesting different styles. It is difficult to use anything as<br />
a standard to judge which kind of house in Thailand is the best because they all have their own uniquenes<br />
that fit the local area they situated. (This includes factors such as: differences in belief, environment, and<br />
folk wisdom.)<br />
The reason why this document is valuable and admirable is because of its attempt to gather<br />
“information” about Thai houses in the past 70 years together. It is a kick-start for the gathering of folk<br />
wisdom and reflects the evolution of Thai houses. It is a document that gathers variety of knowledge and<br />
recognizes the unsung architectures. The architectures in this document are not specifically have to be<br />
an award winner or be designed by a well-recognized architect because it believes that there are values<br />
within every houses. This enables the readers to consider the value of the architecture on their own.<br />
I would like to thank the crew and the team (whoever contributed heavily to this document) and<br />
encourage them to continue on their research for more information in the future and I hope that, one<br />
day, our society will have the privilege to receive the valuable heritage of wisdom.<br />
11
ศ า ส ต ร า จ า ร ย์ ด ร.วี ร ะ อิ น พั น ทั ง<br />
— คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร<br />
ตลอด 7 ทศวรรษแห่งรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร<br />
รัชกาลที่ 9 ประเทศผ่านเหตุการณ์ต่างๆ นานัปการ ทั้งถิ่นฐานบ้านเมืองและชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนมีการ<br />
เปลี่ยนแปลงก้าวไปโดยลำดับ นับเป็นประวัติศาสตร์สำคัญหน้าหนึ่งของพัฒนาการชาติไทยที่น่าบันทึกไว้เป็น<br />
หลักฐานอันควรแก่การจดจำ รำลึก และเรียนรู้<br />
งานสถาปัตยกรรมได้รับการออกแบบอย่างตอบรับกับบริบท เรื่องราวของถิ่นฐานที่แตกต่าง สังคมที่<br />
หลากหลาย บ้านเมืองที่เปลี่ยนไป จักได้รับการผสานผนึกไว้ในงานสถาปัตยกรรมที่สร้างขึ้นในแต่ละกาละแต่ละ<br />
เทศะโดยปริยาย งานสถาปัตยกรรมอาจเปรียบได้กับหนังสือเล่มใหญ่ที่บรรจุสาระต่างๆ ไว้ภายใน รอให้ผู้ใฝ่ใจ<br />
ใคร่รู้มาเปิดอ่านแสวงหาความจริง<br />
แตกต่างจากอาคารหลายประเภทที่เฟื่องฟู เสื่อมถอย ไปตามระลอกกระแสเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง<br />
บ้านเป็นอาคารที่ผุดเกิดคู่ผู้คนในทุกกาละและทุกเทศะ ทั้งยังมีลักษณะที่เป็นพลวัต คือเปลี่ยนแปลงตามเงื่อนไข<br />
ปัจจัยแวดล้อมที่เปลี่ยนไป ไม่หยุดนิ่ง สถาปัตยกรรมบ้านจึงเป็นภาพสะท้อนความเป็นไปของเหตุการณ์บ้านเมือง<br />
ได้ดีที่สุด<br />
“<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong>” เป็นหนังสือที่มุ่งวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวม<br />
งานสถาปัตยกรรมบ้านที่สร้างขึ้นในช่วง 70 ปี นับแต่ พ.ศ. <strong>2489</strong> ถึง พ.ศ. <strong>2559</strong> จากถิ่นฐานทั่วประเทศ<br />
ทั้งภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต้ หมายให้เป็นการบันทึกประวัติศาสตร์ชาติไทยตลอดช่วงเวลา<br />
อันน่าจดจำ โดยอาศัยสถาปัตยกรรมเป็นสื่อเล่าเรื่อง<br />
นอกเหนือจากสาระเชิงสถาปัตยกรรมแล้ว หนังสือเล่มนี้ยังได้ประมวลสาระเชิงวิชาการทั้งด้านสังคม<br />
เศรษฐกิจ การเมือง และการปกครอง จากผู้ทรงคุณวุฒิแต่ละสาขาผนวกรวมเข้าไว้ในรูปของบทความอีกด้วย<br />
บนความคาดหวังว่า ภาพปะติดปะต่อที่เชื่อมโยงสาระเชิงวิชาการเข้ากับสาระเชิงสถาปัตยกรรมจะน้าวนำไปสู่<br />
ความตระหนักรู้และเข้าใจในแก่นสารของงานสถาปัตยกรรมที่สัมพันธ์กับความเป็นไปของบ้านเมืองอย่างแยกกัน<br />
ไม่ออก<br />
นี่คือหนังสือเล่มแรกที่บอกเล่าเรื่องราวของชาติในช่วง 70 ปีที่ผ่านมา ผ่านงานสถาปัตยกรรมบ้านของ<br />
ทวยราษฎร์ทั่วถิ่นแผ่นดินไทย<br />
ตุลาคม 2560<br />
12
PROFESSOR DR. VIRA INPUNTUNG<br />
— Faculty of Architecture, Silpakorn University<br />
Throughout 7 decades reign of King Rama IX, His Majesty King Bhumibol Adulyadej, Thailand<br />
has underwent numerous events. City settlement together with ways of life have evolved and changed<br />
consequently. Considered an important history of Thailand’s development, it is due to be recorded<br />
and passed on as memoir and knowledgeable lesson.<br />
Architecture has been coordinating-designed with its context. The differences of settlement,<br />
diversity of sociology, and transformation of nation, has encrypted within each time and place.<br />
Therefore, architecture acts as a big book full of truth and information, waiting to be read and decoded.<br />
Diverging from other categories of Architecture, that thrive on or recess along with the<br />
economic, social and political changes, houses have remained intact within every time and place,<br />
furthermore, its dynamic characteristic, or the continuously changes according to its condition and<br />
environment. Consequently, houses are the best reflection of nation’s socio and event change.<br />
The book of “Seven Decades of Houses in Thailand : 1946 – 2016 A.D.” has an objective to<br />
consolidate information throughout Thailand, from its central, northern, north-eastern and southern,<br />
about Residential Architecture of the past 7 decades, from 1946 to 2016 A.D. We aim to record<br />
Thailand’s flourishing history through architectural story.<br />
Apart from Architectural knowledge, this book has also incorporated academic information from<br />
professionals in terms of sociology, economically, politically and governmental. Upon our expectancy<br />
to give inwardness of the inseparable Architecture and nation movement, we have created a collage<br />
of academic information and Architectural knowledge to engage understanding and awareness to its<br />
design core.<br />
This book will be the first to ever told the history of Thailand’s via Residential Architectures<br />
throughout the country from the last seven decades.<br />
October 2017<br />
13
ผู้ ช่ ว ย ศ า ส ต ร า จ า ร ย์<br />
กิ จ โ ช ติ นั น ท น สิ ริ วิ ก ร ม<br />
— อุปนายก ปี <strong>2559</strong>-2561 หัวหน้าโครงการวิจัย และบรรณาธิการ<br />
สถาปนิก ทำงานกับสถาปัตยกรรม คิดอย่างสถาปัตยกรรม เห็น มอง และเข้าใจสภาพแวดล้อม<br />
อย่างมีความเป็นสถาปัตยกรรม แต่ในบางโอกาสและภายใต้ข้อจำกัดในบางประการทำให้สถาปนิกละความเป็น<br />
สถาปัตยกรรมไว้ในฐานที่เข้าใจ ในหลายวาระที่สถาปนิกอ้างอิงถึงความเป็นสถาปัตยกรรมผ่านคำสำคัญ ‘ที่ว่างทาง<br />
สถาปัตยกรรม (space)’ แต่ก็ตามมาด้วยคำถามต่างๆ มากมาย แต่มักวนเวียนอยู่กับเนื้อหาที่อยู่กับรูปแบบและ<br />
วิธีการของการออกแบบ ในทางกลับกันยังคงมีผู้คนที่ให้ความสำคัญกับที่ว่างทางสถาปัตยกรรมที่ไม่แตกต่างจาก<br />
สถาปนิก เห็น มอง และเข้าใจสภาพแวดล้อมอย่างมีความเป็นสถาปัตยกรรมไม่ต่างไปจากสถาปนิก มิหนำซ้ำสิ่งที่<br />
ผู้คนดังกล่าวให้ความสำคัญเฉกเช่นสถาปนิกกลับถูกละไว้ว่าเป็นเรื่องที่ยากต่อการทำความเข้าใจและอยู่เกินเลยไป<br />
จากความจำเป็นที่มีต่อการออกแบบสถาปัตยกรรมสำหรับสถาปนิก<br />
โครงการวิจัยและจัดทำหนังสือ<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong> มีวัตถุประสงค์<br />
ในการทำความเข้าใจเกี่ยวกับนัยยะของความเป็นบ้าน ผ่านความเชื่อมโยงกับความเป็นที่ว่างทางสถาปัตยกรรมที่<br />
ถูกขยายฐานออกสู่ศาสตร์ที่ได้รับการยืนยันหนักแน่นว่าอยู่บนฐานเดียวกัน ด้วยเนื้อหาในเชิงสังคมศาสตร์ (socio)<br />
ในเชิงรัฐศาสตร์และปกครอง (politico) ตลอดจนในเชิงเศรษฐศาสตร์ (economics) ที่ล้วนแล้วแต่สัมพันธ์กันอย่าง<br />
เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันบนฐานแห่งการมีนัยยะร่วม ในเชิงที่ว่างทางสถาปัตยกรรมจึงถูกหยิบยกขึ้นมาเป็นเนื้อหา<br />
สำคัญต่อกระบวนการทำการศึกษาเนื้อหาของความเป็นบ้านในช่วงเจ็ดทศวรรษ พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong> ช่วงเจ็ดทศวรรษ<br />
แห่งการครองราชย์ของในหลวงรัชกาลที่เก้าที่พสกนิกรเกือบทั้งหมดล้วนดำรงชีวิตอยู่กับความเป็นบ้านในรัชสมัย<br />
ของพระองค์<br />
จากวัตถุประสงค์ดังกล่าวการรวบรวมฐานข้อมูลเกี่ยวกับบ้านจึงมีขอบเขตที่ครอบคลุมทั้งในแง่ของ<br />
เนื้อหาที่เกี่ยวพันอยู่กับการอยู่อาศัยบนพื้นที่ทำงานที่แตกต่างหลากหลาย ทั้งในแง่มุมของภูมิศาสตร์ครอบคลุม<br />
ในทุกภูมิภาค ทั้งในแง่มุมของรูปแบบการอยู่อาศัยตั้งแต่เพื่อการพำนักตลอดจนการพำนักที่ควบคู่ไปกับการดำรง<br />
ชีวิตในรูปแบบต่างๆ ทั้งพาณิชยกรรม อุตสาหกรรม เกษตรกรรม ทั้งในแง่มุมของผู้ที่ออกแบบตั้งแต่ออกแบบโดย<br />
สถาปนิก ออกแบบโดยช่างฝีมือที่มีความเชี่ยวชาญในการก่อสร้าง ตลอดจนออกแบบและปลูกสร้างขึ้นเองโดยผู้ที่<br />
พำนักในบ้านหลังนั้นๆ เพื่อครอบคลุมความเป็นบ้านให้สามารถถ่ายทอดเนื้อหาของความเป็นบ้านออกมาได้อย่าง<br />
ชัดเจนต่อเนื้อหาในเชิง ‘ที่ว่างทางสถาปัตยกรรม’ ที่มีอยู่ใน<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong>ที่ผ่านมา<br />
14
ASSISTANT PROFESSOR<br />
QUIJXOTE NUNTANASIRIVIKROM<br />
— Vice President (2016 – 2018) Head of the Research Project and Executive Editor<br />
Architect works on architectural design, processing architecture architecturally, seeing and<br />
experiencing environment architecturally. In some extent and under constraint, the architect leaves<br />
architecture with questioning on critical notion of architecture. Architect declares his/her experiencing<br />
architecture through a jargon which is ‘space’. By a definition of space defined by the architect, in<br />
this matter, there are questions of space that ‘space’ under architect’s common sense could not<br />
cover. In contrast, still, there are other professions who pay a lot of their attentions on space so as<br />
to the architect does. This regards to both the seeing and the experiencing environment that they<br />
are practicing on. Back to architect, this shared issue between architect and the architect’s allies is<br />
assigned by architect to be a burdensome resource and beyond.<br />
The design research project on ‘Seven Decades of Houses in Thailand (1946-2016 A.D.)’ has<br />
an attempt to revisit the houses and to discuss with them on a notion that houses would elaborately<br />
perform. The discussion is done by embedding the notion of space shared by the socio-politico<br />
economics practice into the notion of space practiced by architect for architecture. Once they are on<br />
the same solid platform the critical geography of houses and their spaces are portrayed, providing<br />
the research with a practical research methodology. Therefore, the seven decades of 1946-2016<br />
where most of the citizen who lives in also lives in their houses could be learnt. The houses of which<br />
the houseness of each could also be demonstrated.<br />
With the above objective, the collective data of project has covered the differentiation which are:<br />
1. the geographical conditions, especially on local and regional concern<br />
2. the formation and typology of dwellings from inhabiting to further living conditions<br />
that a house has to live with, commercially, industrially, agriculturally<br />
3. the notions of both architecture with architect and architecture without architect<br />
These are the project’s endeavour. It is to cover notion of house as intelligible as the project<br />
could do so. It is to demonstrate ‘house’ in term of ‘space’ within the seven decades of houses in<br />
Thailand.<br />
15
กิ ต ติ ก ร ร ม ป ร ะ ก าศ<br />
แด่แม่ผู้เป็นบรมครู<br />
ภายใต้การค้นคว้าทดลองวิเคราะห์และสังเคราะห์ ภายใต้โครงสร้างการทำงานและแบบแผนของการ<br />
ทำวิจัยที่ให้ความสำคัญกับเนื้อหาของความเป็นสหวิทยาการ ส่งผลให้โครงการต้องทำงานกับพลวัตที่อยู่บน<br />
ความหลากหลาย ความซับซ้อน ความไม่แน่นอน ความไม่ชัดเจน ตลอดจนทิศทางที่มีอยู่ก็ไม่ใช่บทสรุปรวบยอด<br />
ที่ใช่เสียทั้งหมดตลอดระยะเวลาของการทำงานด้วยความร่วมมือและการร่วมกันทำความเข้าใจไปพร้อมๆ กันของ<br />
คณะทำงานที่ทำหน้าที่เป็นทั้งผู้ช่วยวิจัยและดำเนินการค้นคว้าทดลองรวบรวมข้อมูลวิเคราะห์สังเคราะห์ประมวล<br />
ผลตลอดจนออกแบบรูปแบบในการสื่อสารสำหรับนำเสนอผลที่ได้รับจากการวิจัย โดยที่การออกแบบสำหรับงาน<br />
ทั้งหมดนั้นล้วนมีโครงสร้างการทำงานที่สอดคล้องและตอบรับกันในภาพรวมและในทุกๆ ส่วนมาโดยตลอด<br />
ด้วยตัวเนื้อหาหลักที่เป็นการเพิ่มเติมต่อขยายและการทำความเข้าใจใน ‘ที่ว่างทางสถาปัตยกรรม’ โดย<br />
เฉพาะอย่างยิ่งกับ ‘บ้าน’ ที่เป็นสถาปัตยกรรมที่ใกล้ชิดกับผู้ใช้สอยที่สุด อีกทั้งยังเป็นสถาปัตยกรรมที่สะท้อนตัวตน<br />
ตลอดจนวิถีชีวิตของผู้ที่ได้อยู่ได้อาศัยในสถาปัตยกรรมนั้นๆ ได้อย่างชัดเจนที่สุด การเรียนรู้จากครูความเห็นที่ได้<br />
รับจากครูเป็นหลักคิดเป็นแนวทางที่สำคัญ เป็นการสนับสนุนให้เกิดการขับเคลื่อนตลอดระยะเวลาของการทำงาน<br />
ตั้งแต่จุดเริ่มต้นจนกระทั่งถึงจุดที่โครงการมีความชัดเจนขึ้นตามลำดับ คณะทำงานขอกราบขอบพระคุณ<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
ศาสตราจารย์กิตติคุณผุสดี ทิพทัส<br />
ศาสตราจารย์เลอสม สถาปิตานนท์<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ฉัตรทิพย์ นาถสุภา<br />
ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
อาจารย์วนิดา พึ่งสุนทร<br />
รองศาสตราจารย์ยุพยง เหมะศิลปิน<br />
อาจารย์ยอดเยี่ยม เทพธรานนท์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
รองศาสตราจารย์สมคิด จิระทัศนกุล<br />
อาจารย์ ดร.สัณฐิตา กาญจนพันธุ์<br />
16
อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
คุณจิรากร ประสงค์กิจ<br />
คุณสุพินท์ เรียนศรีวิไล<br />
ด้วยเนื้อหาของการทดลองนานัปการที่มีอยู่ในงาน การแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเป็นสิ่งสำคัญและนำมา<br />
ซึ่งทางเลือกที่แตกต่างหลากหลาย ช่องทางต่างๆ ในการเข้าถึงแหล่งข้อมูลรวมถึงการสร้างแรงผลักดันต่อการ<br />
ทำงานให้สามารถเคลื่อนที่ไปข้างหน้าได้เป็นระยะๆ ตามลำดับสร้างทางออกและคำตอบให้กับข้อแม้จนสามารถ<br />
ก้าวข้ามขีดจำกัดต่างๆ ที่เกิดขึ้นมาอย่างต่อเนื่อง คณะทำงานขอขอบคุณ<br />
ดร.อัชชพล ดุสิตนานนท์<br />
คุณฤกษ์ดี โพธินาวากุล<br />
คุณประพันธ์ ประภาสะวัต<br />
รองศาสตราจารย์ ดร.ต้นข้าว ปาณินท์<br />
รองศาสตราจารย์ ดร. ม.ล.ปิยลดา ทวีปรังษีพร<br />
คุณชาติเฉลิม เกลียวปฏินนท์<br />
คุณรัตน์วนิช เทพา<br />
คุณจักรรินทร์ โกวิทานุพงศ์<br />
คุณจิราภรณ์ อาชวาคม<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ณัฏฐินี กาญจนาภรณ์<br />
คุณขวัญชัย สุธรรมซาว<br />
อาจารย์ ดร.ทัชชญา สังขะกูล<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.กมล จิราพงษ์<br />
อาจารย์นันทพล จั่นเงิน<br />
คุณวิธินันท์ วัฒนศัพท์<br />
ด้วยการสนับสนุนจากองค์กรในด้านทรัพยากรและปัจจัยสนับสนุนต่างๆ ที่เอื้อต่อการทำงาน<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์<br />
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
การเคหะแห่งชาติ<br />
กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย<br />
มูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI)<br />
ด้วยเนื้อหาของความเป็นบ้านที่มีอยู่ในบ้าน จากท่านเจ้าของบ้านและผู้นำสารทุกท่าน<br />
17
โครงการวิจัยและจัดทำต้นฉบับหนังสือ<br />
<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong><br />
1. หน่วยงานรับผิดชอบ<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์<br />
2. ที่มาของโครงการ<br />
รัชสมัยแห่งการครองราชย์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร<br />
เป็นรัชสมัยที่มีความสำคัญในด้านของการพัฒนาของประเทศไทย สร้างความเปลี่ยนแปลงเชิงสังคม เศรษฐกิจ และ<br />
วัฒนธรรมที่ส่งผลโดยตรงต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของพสกนิกร พระราโชบาย ตลอดจนแนวทางการพัฒนาที่ได้<br />
รับการพระราชทานในวาระต่างๆ บ่งบอกถึงพระวิสัยทัศน์ในการตอบรับกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระดับสากล<br />
สถาปัตยกรรมประเภทอาคารพักอาศัยเป็นดัชนีชี้วัดหนึ่งบนความเปลี่ยนแปลงตลอด 70 ปีแห่งรัชสมัย<br />
วิวัฒนาการและแนวทางการออกแบบสถาปัตยกรรมโดยผู้ออกแบบภายใต้การตอบสนองต่อบริบทและความ<br />
เปลี่ยนแปลงทางสังคมการเมืองการบริหารประเทศและเศรษฐกิจ (socio-politico-economics) นั้น ส่งผลต่อวัฒนธรรม<br />
ของการอยู่อาศัยและการสร้างที่พักอาศัยอย่างมีนัยสำคัญ ผลงานที่เกิดขึ้นผ่านช่วงเวลาดังกล่าวในแต่ละภูมิภาค<br />
ของประเทศ ล้วนสร้างความน่าสนใจแตกต่างกันออกไปตามประเด็นที่เกิดขึ้นในภูมิภาคนั้นๆ โดยที่ผลงานจำนวน<br />
มากมีความละเอียดอ่อนในการตอบสนองต่อบริบทที่กล่าวถึง หากแต่ยังไม่เป็นที่รับรู้และยังไม่ได้รับการเผยแพร่<br />
การเก็บรวบรวมฐานข้อมูลที่ได้รับรวมถึงการแจกแจงผลงานต่างๆ ตามคุณสมบัติของผลงานจะเป็นการนำเสนอ<br />
ผลงานดังกล่าวในด้านคุณสมบัติประสิทธิภาพและวิธีการตอบสนองต่อข้อแม้ต่างๆ ที่ถูกออกแบบขึ้นโดยผู้ออกแบบ<br />
เพื่อการตอบสนองต่อสภาวะที่อยู่รายรอบสถาปัตยกรรมนั้นๆ<br />
3. คณะผู้วิจัย/คณะกรรมการ<br />
3.1 ผู้ทรงคุณวุฒิที่ปรึกษา<br />
3.1.1 ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
3.1.2 อาจารย์ยอดเยี่ยม เทพธรานนท์<br />
3.1.3 ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
3.2 ผู้ทรงคุณวุฒิเขียนบทความ<br />
3.2.1 ผู้ทรงคุณวุฒิในด้านสังคมศาสตร์ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์<br />
3.2.2 ผู้ทรงคุณวุฒิในด้านรัฐศาสตร์ ศาสตราจารย์ ดร. ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
3.2.3 ผู้ทรงคุณวุฒิในด้านเศรษฐศาสตร์การเมือง ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
3.2.4 ผู้ทรงคุณวุฒิในด้านสถาปัตยกรรมศาสตร์ ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
18
Research Project and Making of Original Manuscript of:<br />
Seven Decades of Houses in Thailand : 1946 - 2016 A.D.<br />
1. Organization in Charge<br />
The Association of Siamese Architecture under Royal Patronage (ASA)<br />
2. Background of the Project<br />
Under the reign of His Majesty King Bhumibol Adulyadej, there have been many significant progress<br />
and development in Thailand. Gigantic leaps of social, economic, and cultural development that are crucial<br />
to the well-being of people in Thailand all happened during his reign, gratefully, because of his royal policy<br />
and development guidelines he always kindly gave to his people in many occasions through his works and his<br />
speeches. This reflects his vision towards Thailand’s adjustment to the challenges of the international community.<br />
The architecture of residential unit is one of the indexes that measures changes and developments<br />
during 70 years of his reign. Evolution of styles and designs of the designers under the context of social, political<br />
and economic changes in Thailand has a significant effect towards the living culture and the culture of residentia<br />
unit construction in the country. The architectural works in each region of the country during this period reflect<br />
different stories and different cultural contexts of each region. However, many of the aforementioned architectures<br />
are not very well acknowledged or recognized. Therefore, the collection of data and the categorization of each<br />
architectural work is crucial to present the works to the public and also helps present the idea behind the design<br />
which are constructed under different context in order to respond to the different environmental surroundings<br />
of the certain architecture.<br />
3. Researchers/ Committees<br />
3.1 Professional Advisors<br />
3.1.1 Dr. Sumet Jumsai Na Ayudhya<br />
3.1.2 Yodyiam Teptaranon<br />
3.1.3 Professor Dr. Vira Inpuntung<br />
3.2 Professional Specialists<br />
3.2.1 Sociology Specialist Professor Emeritus Dr. Anan Ganjanapan<br />
3.2.2 Political Science Specialist Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
3.2.3 Political Economy Specialist Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
3.2.4 Architectural Researcher Specialists Professor Emeritus Onsiri Panin<br />
Assistant Professor Sunon Palakavong Na Ayudhya<br />
Chaiboon Sirithanawat<br />
19
3.3 คณะกรรมการที่ปรึกษา<br />
3.3.1 นายกสมาคมสถาปนิกสยาม<br />
3.3.2 เลขาธิการ<br />
3.3.3 อุปนายกฝ่ายวิชาชีพ<br />
3.3.4 อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
3.3.5 รองศาสตราจารย์ ดร.ต้นข้าว ปาณินท์<br />
3.3.6 รองศาสตราจารย์ ดร. หม่อมหลวงปิยลดา ทวีปรังษีพร<br />
3.3.7 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ณัฏฐิณี กาญจนาภรณ์<br />
3.3.8 ประธานกรรมาธิการ<br />
3.3.9 รองประธานกรรมาธิการวิชาการ<br />
3.3.10 รองประธานกรรมาธิการวิชาชีพ<br />
3.4 คณะทำงาน<br />
3.4.1 ผู้รับผิดชอบโครงการ/หัวหน้าโครงการ<br />
3.4.2 หัวหน้าคณะทำงาน<br />
3.4.3 นักวิชาการโครงการ<br />
3.4.4 ประสานงานโครงการ<br />
4. แผนการดำเนินงาน<br />
ระยะเวลาดำเนินการ 19 เดือน (พฤศจิกายน <strong>2559</strong> - พฤษภาคม 2561)<br />
4.1 กำหนดวิธีการในการแจกแจงช่วงเวลาของรัชสมัย พ.ศ. <strong>2559</strong>-<strong>2489</strong> ตามปัจจัยทางวัฒนธรรม<br />
ที่มีที่มาเกี่ยวเนื่องกับสังคม การเมืองและการบริหารประเทศ เศรษฐกิจ โดยผู้ทรงคุณวุฒิในด้านสังคมศาสตร์<br />
รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ รวมถึงขอความร่วมมือในการเขียนบทความอันเป็นข้อมูลเชิงวิชาการที่เกี่ยวข้อง<br />
กับการแจกแจงดังกล่าวเพื่อนำไปตีพิมพ์ในหนังสือ<br />
4.2 กำหนดรูปแบบของการเก็บรวบรวมข้อมูลเกณฑ์และวิธีการแจกแจงผลงาน<br />
4.3 ประชาสัมพันธ์เชิญชวนสมาชิกและผู้ที่สนใจร่วมส่งผลงาน<br />
4.4 คณะกรรมการพิจารณาผลงานดำเนินการพิจารณาความสอดคล้องตามเกณฑ์และการแจกแจง<br />
4.5 รวบรวมข้อมูลจากผู้ทรงคุณวุฒิเขียนบทความ<br />
4.6 รวบรวมข้อมูลจัดหมวดหมู่ตามเกณฑ์และการแจกแจง<br />
4.7 แจ้งผู้ที่ร่วมส่งผลงานทราบในข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะตลอดจนประสานติดตามขอข้อมูลเพิ่มเติม<br />
เพื่อปรับปรุงข้อมูลให้เหมาะสมและสอดคล้องกับวัตถุประสงค์<br />
4.8 ดำเนินการรวบรวมให้อยู่ในรูปแบบการเผยแพร่ประเภทต่างๆ<br />
4.9 ดำเนินการจัดทำ<br />
4.10 ดำเนินการเผยแพร่<br />
20
3.3 Advisory Committee<br />
3.3.1 The President of the Association of Siamese Architecture<br />
3.3.2 Secretary<br />
3.3.3 Vice President (Professional)<br />
3.3.4 Chaiboon Sirithanawat<br />
3.3.5 Associate Professor Dr. Tonkhao Panin<br />
3.3.6 Associate Professor Dr. M.L. Piyalada Thaweepransiphorn<br />
3.3.7 Assistant Professor Dr. Nuttinee Karnchanaporn<br />
3.3.8 President of the Committee<br />
3.3.9 Vice President of the Committee (Academic)<br />
3.3.10 Vice President of the Committee (Professional)<br />
3.4 Research Committee<br />
3.4.1 Project Team Leader/ Supervisor<br />
3.4.2 Research Team Leader<br />
3.4.3 Project Academics & Researchers<br />
3.4.4 Project Coordinator<br />
4. Working Plan<br />
Working period of 19 months (November 2016 - May 2018)<br />
4.1 The professional specialists decide on the method of categorization of periods under<br />
the reign of His Majesty King from 1946 - 2016 which are related to the social, politics and public<br />
administration, and economic backgrounds of the architectural works. This includes the process of the<br />
writings of academic journals by the specialists as a reference to be published in the original manuscript.<br />
4.2 The committee decides on the method of data collection and the categorization of the<br />
architectural works.<br />
4.3 Calls for submission to the members of the Association or to those who interested.<br />
4.4 The committee considers each work according to the criteria and the categorization.<br />
4.5 Journal submission from the professional specialists<br />
4.6 Data collection and categorization<br />
4.7 The committee notifies the submitters of comments and annotations and coordinates with<br />
the submitters upon additional data or the amendment of the journals (if necessary) in order to reach<br />
the objectives of the project.<br />
4.8 Transmission of data into the different publication platforms<br />
4.9 Publishing process<br />
4.10 Publication<br />
21
5. ระยะเวลาการดำเนินงาน<br />
พ.ย. 59 ร่างโครงการ<br />
ม.ค. 60 กำหนดวิธีการแบ่งช่วงเวลาเบื้องต้น<br />
เรียนเชิญผู้ทรงคุณวุฒิ<br />
เม.ย. 60 ประชาสัมพันธ์เชิญชวนสมาชิกและผู้ที่สนใจร่วมส่งผลงาน<br />
พ.ค. 60 รวบรวมบทความ และข้อมูลที่เกี่ยวข้อง<br />
รวบรวมผลงาน แปล ถ่ายภาพเพิ่มเติม<br />
**รับผลงานภายใน วันที่ 12 สิงหาคม 2560<br />
มิ.ย. 60 แบ่งช่วงเวลา Timeline<br />
ก.ค. 60 รวบรวมข้อมูล จัดหมวดหมู่<br />
ม.ค. 61 คณะทำงานติดตามผลงาน<br />
แจ้งผู้ร่วมส่งผลงานทราบในข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะเพิ่มเติมตลอดจนประสานติดตาม<br />
ขอข้อมูลเพิ่มเติมรวบรวมให้อยู่ในรูปแบบของการเผยแพร่<br />
มี.ค. 61 จัดทำต้นฉบับ พิสูจน์อักษร<br />
เม.ย. 61 จัดพิมพ์<br />
พ.ค. 61 ดำเนินการเผยแพร่ 5 พฤษภาคม 2561<br />
6. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ<br />
6.1 เพื่อสร้างฐานข้อมูลให้กับผลงานที่มีคุณภาพ สมควรได้รับการเผยแพร่ มีคุณสมบัติสอดคล้อง<br />
ตามเกณฑ์ แต่ยังยากต่อการเข้าถึงและการรับรู้<br />
6.2 เพื่อพัฒนาการเชื่อมโยงเครือข่ายและศักยภาพของสมาชิกที่ดำเนินกิจกรรมอยู่ในภูมิภาคต่างๆ<br />
ให้ได้มีโอกาสในการเข้าถึงทรัพยากรที่มีอยู่ของสมาคมฯ ในแง่ของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทั้งที่มี<br />
ต่อตนเองและต่อผู้อื่น<br />
6.3 เพื่อส่งเสริมให้เกิดความตระหนักในความสำคัญของการเอาใจใส่ต่อเนื้อหาที่พึงมีในการออกแบบ<br />
สถาปัตยกรรม<br />
โครงการจัดทำต้นฉบับหนังสือ<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong><br />
ติดต่อ : house.in.ix@gmail.com<br />
22
5. Working period<br />
Nov 2016 Project planning<br />
Jan 2017 Tentative decision on the method of period categorization<br />
Invitation of the professional specialists<br />
Apr 2017 Calls for submission to the members of Association or to those who interested.<br />
May 2017 Collection of journals and additional data<br />
Collection of work, translation, additional photograph<br />
**Deadline for submission: 12 August 2017<br />
Jun 2017 Decision on timeline planning<br />
Jul 2017 Data collection and categorization<br />
Jan 2018 Working process follow-up<br />
Notification of comments and annotations to the submitters and coordination<br />
with the submitters upon additional data and information<br />
Mar 2018 Making of the manuscript and proofreading<br />
Apr 2018 Publishing<br />
May 2018 Publication (publication date: 5 May 2018)<br />
6. Expected Benefits and Purposes<br />
6.1 to build-up a database on the valuable architectural works that are well-qualified but<br />
remained unacknowledged and unnoticed because of difficulties in accessibility.<br />
6.2 to strengthen connection between the members and enhance capacity of the members<br />
residing in different regions of the country to provide them the access to the resources<br />
of the Association via the learning and the exchange of information.<br />
6.3 to raise the awareness upon the importance and delicacy of the content to be used<br />
in the architectural designing.<br />
The Making of Original Manuscript of: Seven decades of houses in Thailand : 1946 - 2016 A.D.<br />
Contact: house.in.ix@gmail.com<br />
23
ด้านสังคมศาสตร์ – SOCIO<br />
“ผมจะพูดในแง่ของสังคมดูการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ทั้งในแง่ภาพรวมกับชีวิตผู้คนความเป็นอยู่ มันมีการ<br />
เปลี่ยนแปลงตรงนี้”<br />
“เวลาผมนึก ผมก็ conceptualize ลักษณะเด่นๆ ด้านวัสดุ ชีวิตความเป็นอยู่ การเปลี่ยนแปลงชีวิต การเปลี่ยนแปลง<br />
เศรษฐกิจ เรื่องทั่วๆ ไปที่ผมเล่าผมจะโยงภาพใหญ่ลงมา และย่อลงมาจนถึงชีวิตคนในบ้านว่ามีความเชื่อมโยงกัน<br />
อย่างไร มองระดับโครงสร้างลงมาถึงระดับชีวิตความเป็นอยู่ของคนว่าเชื่อมโยงเกาะเกี่ยวกันอย่างไร”<br />
“อาคารที่มันเป็นบ้านและเป็นอาคารที่อาจจะมีการใช้สอยอื่นๆ ผนวกอยู่ด้วยกันมันคล้ายกับรูปแบบชีวิตของคนใน<br />
เมืองที่ไม่ใช่เฉพาะแต่ในกรุงเทพฯ นะ ในเมืองที่เป็นต่างจังหวัดที่เป็นตัวอำเภอหรือตัวจังหวัดมันจะเป็นแบบนี้ทั้ง<br />
นั้นไม่ใช่แค่ในกรุงเทพฯ เราไม่ได้รวมเฉพาะแค่ในกรุงเทพฯ แต่เราจะรวมส่วนที่เราเรียกว่าตัวอำเภอ ผมว่าตัว<br />
อำเภอนี้น่าสนใจนะ คือเมื่อก่อนมันก็มีอาคารแบบนี้ มันเป็นบ้านอีกชนิดหนึ่ง เพราะว่าเวลาผ่านอำเภอเราดูมัน<br />
เห็นชัดกว่าตัวตำบล ตัวจังหวัดยิ่งชัด มันจะมีอาคารอีกชนิดหนึ่งที่มันเกิดขึ้นมา พอเราไปถึงแล้วเราก็จะดูรู้เลย<br />
ว่าถึงแล้วอำเภอ อาคารแบบนี้ได้แค่ในอำเภอ ถ้าเป็นอีกแบบหนึ่งจะเป็นจังหวัด จังหวัดจะมีการผสมผสานหลาย<br />
รูปแบบแต่อำเภอมันจะเป็นอีกแบบขึ้นมาเลยพอให้เห็นภาพได้คร่าวๆ” 1<br />
“Let’s talk about the social aspect, both in the big picture and how people’s lives have changed.”<br />
“I like to conceptualize key elements like people’s livelihood, life changes, or economic changes. I usually start with the<br />
big picture first then boil it down to an individual’s life to see how they’re connected.”<br />
“A house that serves multi purposes is very similar to urban lifestyle. I’m not talking about just Bangkok but also district<br />
and municipal towns. I think district towns are very interesting. There used to be district office buildings that let us know<br />
right away when we see one, that we have arrived the district. Municipal buildings are even more unique.” 1<br />
1<br />
Interview: Professor Emeritus Dr. Anan Ganjanapan, 29 th January 2017, Chiangmai.<br />
24
การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและอาคาร<br />
บ้านเรือนในช่วง พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong><br />
THE SOCIAL CHANGES AND RESIDENTIAL ARCHITECTURE<br />
1946 - 2016 A.D.<br />
— ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์1 • Professor Emeritus Dr. Anan Ganjanapan 1
เบื้องหลังสถาปัตยกรรมของอาคารและบ้าน<br />
เรือนเพื่อการอยู่อาศัยในช่วงเวลาหนึ่งๆ มักจะแฝงไว้ด้วย<br />
เรื่องราวที่น่าสนใจอย่างมากมาย ผู้เขียนจะขอมอง<br />
ผ่านประสบการณ์ในช่วงชีวิตของผู้เขียนเองพร้อมกับ<br />
นาเอามิติทางสังคมศาสตร์มาช่วยสอดแทรกความคิด<br />
เพิ่มเติมเพื่อให้การเจาะเข้าไปใต้เรื่องราวเหล่านั้นมีชีวิต<br />
ชีวาตลอดจนสร้างความเข้าใจและเปิดแง่มุมให้เห็นภาพใน<br />
มุมมองที่กว้างขวางมากขึ้น ผู้เขียนจะพยายามถ่ายทอด<br />
เรื่องราวเหล่านั้นในข้อเขียนนี้ เพื่อฉายให้เห็นภาพของ<br />
การเปลี่ยนแปลงสังคมซึ่งเปรียบเสมือนพื้นที่ชีวิตของผู้<br />
อยู่อาศัยในอาคารบ้านเรือนต่างๆ ที ่ถูกสร้างขึ้นมาใน<br />
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช<br />
บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) โดยผู้เขียนจะให้ความ<br />
สาคัญกับภาพรวมของการเปลี่ยนแปลงบริบททางสังคม<br />
เศรษฐกิจ และการเมืองโดยเฉพาะการก่อตัวขึ้นมาของ<br />
คนกลุ่มใหม่ในสังคม วัฒนธรรม และรสนิยมของการ<br />
อยู่อาศัยและการสร้างอาคาร รวมทั้งพัฒนาการของ<br />
สถาปนิก ช่าง และวัสดุก่อสร้าง<br />
ทั้งนี้ผู้เขียนจะพยายามแยกแยะให้เห็นความแตก<br />
ต่างตามช่วงเวลาที่สามารถจาแนกออกมาได้อย่างน้อย<br />
Behind each period of residential architecture lie<br />
numerous hidden interesting stories. The author would<br />
like to investigate through his own life experiences<br />
supplemented by a social science perspective for a<br />
lively probe into those stories as well as broadened<br />
understanding and viewpoint. In this article, the author<br />
attempts to convey narratives and illustrate social<br />
transformation as lived spaces of residents during the<br />
reign of His Majesty King Bhumibol Adulyadej (Rama<br />
IX). Priority is given to contextual overview of social,<br />
economic, political change particularly emergence of<br />
new social groups, cultures and tastes of living and<br />
constructing buildings. This includes development of<br />
architects, craftsmen and construction materials.<br />
At least six temporal periods are classified with<br />
some overlaps throughout the 70-year long reign of<br />
His Majesty King Bhumibol Adulyadej (1946-2016).<br />
The reign had seen changes, continuities as well as<br />
specificities of residential architectural styles particularly<br />
those of early periods. This evolved into<br />
6 ช่วงเวลา ซึ่งอาจจะคาบเกี่ยวกันบ้างตลอดรัชสมัย<br />
อันยาวนานของพระองค์ถึง 70 ปี (พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong>)<br />
ตลอดช่วงเวลาดังกล่าวจึงพบทั้งความเปลี่ยนแปลง<br />
ความต่อเนื่อง และลักษณะรูปแบบเฉพาะของการ<br />
ก่อสร้างบ้านเรือนในบางยุค โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคแรกๆ<br />
แต่ได้พัฒนาไปสู่ความผสมผสานของรูปแบบต่างๆ และ<br />
ผันผวนไปสู่ความหลากหลายมากขึ้นอย่างก้าวกระโดด<br />
ในระยะต่อๆ มา<br />
ช่วงที่ 1 ยุคจารีตแบบแผน (ก่อน พ.ศ. 2500)<br />
สังคมไทยในช่วงก่อน พ.ศ. 2500 นั้นยังตกอยู่<br />
ในภาวะสับสนวุ่นวายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2<br />
(พ.ศ. 2482-2488) เพราะเป็นช่วงที่ได้รับผลกระทบ<br />
ด้านต่างๆ ทั้งทางเศรษฐกิจและการเมือง ประกอบ<br />
กับประเทศไทยเองยังเป็นช่วงผลัดเปลี่ยนรัชกาล เข้า<br />
สู่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล<br />
อดุลยเดช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) อีกด้วย ความ<br />
สับสนวุ่นวายต่างๆ ในสังคมทาให้ผู้คนส่วนใหญ่อาจ<br />
ต้องการแสวงหาทิศทางใหม่ๆ ในการดารงชีวิต แต่<br />
blending of different styles and divergence by leaps<br />
and bounds from then on.<br />
First Period: The Conservativism (Before 1957)<br />
Thai society before 1957 was subject to post-<br />
WWII (1939-1945) chaos due to economic and political<br />
impacts of war. These occurred during the transition<br />
of monarchic reign to the reign of His Majesty King<br />
Bhumibol Adulyadej (Rama IX). Social perturbation<br />
might cause most people to seek new ways of living.<br />
Under social certainties, however, they adhered to<br />
traditional ways of life. Therefore, this period could<br />
be described as the conservative period.<br />
Preservation of the original ways of life might<br />
include gradual changes together with preservation<br />
of traditions or roots. Nevertheless, traditions did not<br />
only limit to Thai tradition, but also include Western,<br />
Chinese and other preexisting traditions. Some<br />
traditions were mixed as seen from such signages of<br />
26
เมื่อสภาวะทางสังคมยังไม่ชัดเจนพวกเขาจึงต้องรักษา<br />
วิถีแบบเดิมๆ อย่างที่เคยเป็นอยู่เอาไว้ก่อน ช่วงเวลานี้<br />
จึงอาจจัดได้ว่าเป็นยุคจารีตแบบแผน<br />
การรักษาวิถีแบบดั้งเดิมไว้ อาจรวมถึงการเปลี่ยนแปลง<br />
อย่างค่อยเป็นค่อยไปด้วยหรือเรียกได้ว่ายึดรากเดิม<br />
หรือจารีตเดิมไว้ แต่คาว่า จารีต มิได้หมายถึง จารีต<br />
ดั้งเดิมแบบไทยอย่างเดียว แต่หมายรวมถึง จารีตอย่าง<br />
ตะวันตก จารีตอย่างจีน หรือจารีตอย่างอื่นๆ ที่เคย<br />
ดารงและซ้อนกันอยู่ บางจารีตอาจมีการผสมผสานกัน<br />
ดังจะพบว่าอาคารพาณิชย์หลายแห่งใช้ลักษณะต่างๆ<br />
ร่วมกัน เช่น ป้ายร้านอาหาร ที่มีทั้งภาษาไทย จีน และ<br />
อังกฤษ เป็นต้น<br />
ในกรณีของอาคารบ้านพักอาศัยในช่วงเวลานั้น<br />
สะท้อนว่า ผู้คนส่วนใหญ่ยังอยู่อาศัยด้วยการยึดโยง<br />
อยู่กับระบบเครือญาติ และครอบครัวขยายเป็นหลัก<br />
การโยกย้ายยังมีไม่มากนัก ลักษณะของบ้านเรือนจึง<br />
ต้องรองรับสมาชิกหลายครอบครัวและคนในแต่ละรุ่น<br />
โดยเฉพาะครอบครัวขยายที่อาศัยในเรือนเดียวกัน<br />
ซึ่งอาจต้องมีจานวนห้องมากดังบ้านเรือนของกลุ่ม<br />
คนที่น่าสนใจเหล่านี้ เช่น กลุ่มข้าราชการคหบดี และ<br />
commercial buildings as restaurant signages being<br />
displayed in Thai, Chinese and English.<br />
The residential architecture of this period indicated<br />
that most residents preferred to live mainly with kins or<br />
extended families. Moving out was minimal. Therefore,<br />
housing styles must accommodate multiple families<br />
and generations, especially extended families living in<br />
single houses probably with many rooms. Houses of<br />
such interesting social groups, for instance, included<br />
those of government officials, wealthy people, and<br />
Chinese residents dwelling in market places.<br />
Important buildings of this period probably<br />
included of regional government offices and houses<br />
of government officials and workers because the<br />
bureaucracy started expanding its power to different<br />
regions. During its early phase of restructuring process,<br />
the bureaucracy focused on such basic organisations<br />
as schools since school teachers were considered<br />
prime symbols of state power. Next symbols were<br />
district office buildings belonging to local governing<br />
กลุ่มคนจีนที่อาศัยอยู่ในย่านตลาดร้านค้า เป็นต้น<br />
อาคารสาคัญในช่วงนี้ น่าจะเป็นอาคารสานักงานของ<br />
หน่วยราชการในส่วนภูมิภาค รวมทั้งบ้านพักข้าราชการ<br />
และเจ้าหน้าที่ เนื่องจากในช่วงเวลาดังกล่าวระบบราชการ<br />
ได้เริ่มขยายออกไปตามท้องถิ่นต่างๆ ในภูมิภาคมากขึ้น<br />
ระบบราชการเองจึงพยายามเริ่มวางโครงสร้างให้มี<br />
ระเบียบแบบแผน แต่ยังถือได้ว่าเป็นช่วงเริ่มต้นเท่านั้น<br />
โดยเริ่มจากหน่วยงานพื้นฐานก่อน เช่น โรงเรียน เพราะ<br />
ข้าราชการครูถือได้ว่าเป็นสัญลักษณ์สำาคัญลำาดับต้นๆ<br />
ของอานาจรัฐในระดับท้องถิ่น ต่อมาน่าจะเป็นอาคาร<br />
ที่ว่าการอาเภอ ของหน่วยงานส่วนปกครองท้องถิ่น<br />
ภายหลังจึงจะเริ่มมีสถานีอนามัยระดับตำาบล อาคาร<br />
ของหน่วยราชการ รวมทั้งบ้านพักเจ้าหน้าที่ของหน่วย<br />
งานเหล่านี้น่าจะเป็นตัวอย่างสาคัญของการก่อสร้างใน<br />
รัชสมัยของรัชกาลที่ 9 ระยะต้นๆ ที่มีสถาปนิกของ<br />
หน่วยงานเป็นผู้ออกแบบ<br />
จากประสบการณ์ของผู้เขียนเมื่อได้มีโอกาสติดตาม<br />
ครอบครัวคุณพ่อ ซึ่งไปรับราชการต่างจังหวัด เริ่มจาก<br />
จังหวัดสกลนครใน พ.ศ 2493 (คุณพ่อของผู้เขียน<br />
ดารงตาแหน่งเป็นป่าไม้จังหวัดคนแรก) พบว่า สานักงาน<br />
bodies. Subsequently establishment included district<br />
health stations, government offices and residences of<br />
government officials. These might be prime examples<br />
of construction during the early period of King Rama<br />
IX reign. Such buildings were designed by architects<br />
working in those organisations.<br />
Based on the author’s experiences, I moved with<br />
the family of my father who served as a government<br />
officer in various provinces starting at Sakon Nakhon<br />
Province in 1950 (My father was the first Provincial<br />
Forestry Chief). At that time there was no forestry office<br />
building yet. Initially the forestry officials had to rent<br />
rooms in a commercial building to serve as temporary<br />
office. The building was a two-storey wooden building<br />
with three units. Its construction was completed a little<br />
while before being rented. Its style reflected preference<br />
of that period. The ground-floored frontage with folding<br />
doors for vast opening was utilised as the office space.<br />
The rear of the building and the upper floor were used<br />
as officer’s residence. Many years passed before a<br />
27
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
ป่าไม้จังหวัดที่ถูกจัดตั้งขึ้นยังไม่มีอาคารสานักงานของ<br />
ตนเองที่แน่นอน ในระยะแรกคุณพ่อจึงต้องไปเช่าอาคาร<br />
พาณิชย์แห่งหนึ่งเป็นสานักงานไปพลางก่อน ซึ่งเป็น<br />
อาคารไม้ทั้งหลังสองชั้นสามคูหาที่สร้างขึ้นมาก่อนหน้า<br />
นั้นเล็กน้อย ตามสมัยนิยมของยุคนั้น ชั้นล่างด้านหน้า<br />
มีประตูเฟี้ยมที่สามารถเปิดออกได้กว้าง จึงถูกใช้เป็น<br />
พื้นที่ของสานักงาน ส่วนด้านหลังและชั้นบนใช้เป็นที่พัก<br />
อาศัยของครอบครัวป่าไม้จังหวัด หลังจากนั้นอีกหลายปี<br />
คุณพ่อจึงได้งบประมาณมาก่อสร้างอาคารสานักงานขึ้น<br />
มาอย่างเป็นเอกเทศ<br />
ใน พ.ศ. 2494 เมื่อผู้เขียนเข้าเรียนระดับอนุบาล<br />
ก็ได้เป็นนักเรียนรุ่นแรกของโรงเรียนอนุบาลครูเตี้ยม<br />
(สกลราษฏร์อนุบาล) ซึ่งคหบดีครอบครัวหนึ่ง (บุณยารมย์)<br />
ในจังหวัดสกลนครสร้างขึ้นเป็นอาคารไม้ทั้งหลังยกพื้นสูง<br />
แล้วเสร็จในปีนั้นเอง โดยใช้ทั้งเป็นบ้านพักอาศัย และ<br />
ใช้ใต้ถุนเรือนเป็นโรงเรียนจนถึงทุกวันนี้ แม้จะเป็น<br />
บ้านเรือนของเอกชน แต่สถาปัตยกรรมของอาคารนี้<br />
คงจะถอดรูปมาจากแบบของเรือนทรงปั้นหยาที่หลังคา<br />
ไม่มีหน้าจั่วซึ่งได้รับอิทธิพลของอาคารแบบโคโลเนียล<br />
เพราะในขณะนั้นน่าจะยังไม่มีการจ้างสถาปนิกมา<br />
budget was allocated to build an office building.<br />
In 1951 when I started kindergarten, I was among the<br />
first batch of pupils at Kru Tiam Kindergarten (Sakon Rat<br />
Kindergarten). Built by a Sakon Nakhon wealthy family<br />
(Bunyarom) in the same year, the wooden building was<br />
on raised floors. It has been utilised both as a residence<br />
on the upper floor and a kindergarten on the ground floor<br />
until now. Despite being private residence, the building<br />
was influenced by colonial style with hip roof. At the<br />
time, private buildings were hardly designed by hired<br />
architects. Thus, this colonial hip-roofed building style<br />
became very popular during that time. Most of them<br />
were painted green like custard apple. This inspired a<br />
riddle for children at that time. The riddle was, “What<br />
is a hip-roofed building painted in green where a black<br />
child sleep alone in a white mosquito net?”. And the<br />
answer was “custard apple”<br />
ฺBesides accompanying my father to remote provinces,<br />
I was also familiar with riverside wooden buildings. My<br />
28
7<br />
1 - 2 ป้ายร้านอาหาร<br />
3 บ้านพักพนักงานรถไฟ<br />
4 อาคารพาณิชย์เช่าเป็นสำนักงานพร้อมผู้เขียน (พ.ศ 2493)<br />
5 - 6 ปัจจุบัน (พ.ศ. <strong>2559</strong>) ยังคงใช้เป็นอาคารพาณิชย์ และอาคาร<br />
อนุรักษ์อื่นๆ บนถนนเดียวกัน (ถนนใจผาสุข อำเภอเมือง<br />
จังหวัดสกลนคร)<br />
7 โรงเรียนอนุบาลครูเตี้ยม(สกลราษฏร์อนุบาล) ในปัจจุบัน<br />
(พ.ศ. 2558)<br />
1 - 2 Restaurant signage.<br />
3 Residence of Railway Officer.<br />
4 The rented commercial building as Forestry Office<br />
together with the author (1950)<br />
5 - 6 At present, the building still serves as commercial<br />
building (2016) along with other heritage build-ings on<br />
the same street (Chaiphasuk Road, Mueang District,<br />
Sakon Nakhon Province)<br />
7 The present of Kru Tiam Kindergarten (Sakon Rat<br />
Kindergarten) 2015.<br />
5<br />
6<br />
ออกแบบอาคารบ้านเรือนของสามัญชน เรือนทรงปั้นหยา<br />
นี้จึงได้รับความนิยมสร้างเลียนแบบกันอย่างมากใน<br />
ยุคนั้นและส่วนใหญ่มักจะทาสีเขียวเหมือนลูกน้อยหน่า<br />
จนมีการนามาตั้งเป็นปริศนาเพื่อทายกันของเด็ก ๆ<br />
สมัยนั้น ว่า “อะไรเอ่ย เรือนปั้นหยาทาสีเขียว เด็กดา<br />
นอนคนเดียวในมุ้งขาว” ซึ่งคาตอบก็คือน้อยหน่านั่นเอง<br />
นอกจากติดตามคุณพ่อที่ไปรับราชการต่างจังหวัด<br />
แล้ว ผู้เขียนยังคุ้นเคยกับอาคารไม้ทั้งหลังที่อยู่ริมน้ าอีก<br />
เพราะบ้านคุณปู่คุณย่าอยู่ริมคลองสำาโรง อำาเภอบางพลี<br />
จังหวัดสมุทรปราการ ส่วนบ้านคุณตาคุณยายอยู่ริมคลอง<br />
วัดสัก ซึ่งแยกออกไปจากคลองบางกอกน้อย อาเภอ<br />
บางกรวย จังหวัดนนทบุรี อาคารในส่วนที่เป็นตลาด<br />
มักมีชั้นเดียว ส่วนอาคารบ้านเรือนอาจสร้างสองชั้น<br />
ถ้าเป็นบ้านไม้สองชั้นขนาดใหญ่น่าจะมีช่างคนจีนเป็น<br />
ผู้สร้างหลัก ซึ่งได้รับอิทธิพลของสถาปัตยกรรมแบบ<br />
โคโลเนียล ส่วนบ้านขนาดเล็กอาจใช้ช่างในท้องถิ่นสร้าง<br />
เลียนแบบและปรับลดรายละเอียดลงไปบ้าง<br />
ตามที่กล่าวมาแล้วจะเกี่ยวข้องอาคารในส่วนภูมิภาค<br />
หรือต่างจังหวัด สาหรับอาคารในกรุงเทพฯ นั้น ผู้เขียน<br />
นึกภาพออกได้บ้างจากประสบการณ์ เมื่อได้เข้ามาเรียน<br />
paternal grandparents’ house was situated by Samrong<br />
Canal, Bang Phli District, Samutprakan Province. My<br />
maternal grandparents’ house was situated by Wat Sak<br />
Canal, which branched out of Bangkok Noi Canal, Bang<br />
Kruay District, Nonthaburi Province. Market buildings<br />
were usually one-storied while residential buildings were<br />
two-storied. Most large two-storied residences were<br />
usually built by Chinese craftsmen with colonial style.<br />
Smaller houses were built by local construction workers<br />
imitating such style but much reduced details.<br />
What was previously mentioned concerned provincial or<br />
regional buildings, I was left with little images of Bangkok’s<br />
architecture. My limited experiential recollection was when<br />
I enrolled in an elementary school at Bangkok Christian<br />
College (BCC) in 1954 Back then, Bangkok had seen few<br />
up-country residents. The majority were Bangkokians.<br />
Most residences belonged to Bangkokian families including<br />
government officials as well as wealthy families with long<br />
lineage dubbed as “old noble persons”. Houses were<br />
29
่<br />
ระดับประถมศึกษาที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียน ใน<br />
พ.ศ. 2497 ขณะนั้นกรุงเทพฯ ยังไม่มีคนต่างจังหวัดเข้า<br />
มาอยู่มากนัก บ้านเรือนส่วนใหญ่จึงยังเป็นครอบครัว<br />
ของกลุ่มคนกรุงเดิม โดยเฉพาะข้าราชการ หรือคหบดี<br />
ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่สืบเชื้อสายต่อเนื่องกันมาเป็นเวลานาน<br />
เรียกว่าพวกผู้ดีเก่า การสร้างบ้านมักจะอยู่ในละแวก<br />
เดียวกัน เดิมอาจจะเป็นบ้านหลังใหญ่สร้างด้วยไม้ทั้งหลัง<br />
ซึ่งมักเป็นสองชั้น บ้านรุ่นแรกที่ได้รับอิทธิพลจากอาคาร<br />
แบบโคโลเนียล โดยใช้ช่างคนจีนเป็นหลัก (บางหลังอาจ<br />
จะสร้างก่อน พ.ศ. <strong>2489</strong>) ต่อมาเมื่อลูกหลานออกเรือน<br />
จึงสร้างในพื้นที่ใกล้กัน ยกตัวอย่างเช่น วังเพชรบูรณ์<br />
ย่านราชประสงค์ บ้านตระกูล ณ ป้อมเพชร (ตรงข้าม<br />
ถนนประมวญ ทางเข้าโรงเรียนกรุงเทพคริสเตียน)<br />
ย่านสีลม บ้านตระกูลบุนนาคย่านฝั่งธน หรือบ้านของ<br />
ข้าราชการตามย่านต่างๆ อีก เช่น ย่านสุขุมวิท และ<br />
ย่านบางลาพู (ย่านริมน้า) เป็นต้น ส่วนย่านนางเลิ้งจะ<br />
มีทั้งบ้านผู้ดีและพวกศิลปินเนื่องจากช่วงเวลานี้ยังอยู<br />
ภายใต้ภาวะหลังสงครามที่ผู้คนยังมีรายได้ไม่มาก บ้าน<br />
หลังเดิมจึงจะถูกรักษาไว้ และอยู่ร่วมกันมากกว่าการสร้าง<br />
built in same neighbourhoods. Originally, their houses<br />
might be large two-storied wooden buildings with colonial<br />
influence, but they were built by Chinese craftsmen<br />
(some were built before 1946). After their siblings got<br />
married, new houses were built in nearby compounds.<br />
For example, Petchabun Palace in Ratchaprasong area,<br />
Na Pom Petch family mansion (across from Pramuan<br />
Street, at the entrance of Bangkok Christian School) in<br />
Silom area, Boon Nak family mansion in Thonburi area,<br />
residences of government officials in Sukhumvit area, and<br />
Bang Lam Phu (along the canal). In Nang Lerng area,<br />
houses of old noble people intermingled with those of<br />
artists. During the post-war era, people’s income were<br />
low, so they tended to preserve and shared old houses<br />
rather than moving out and constructing new houses.<br />
House styles were kept traditional with its airiness and<br />
coziness.<br />
Later on, I moved from the boarding school to a<br />
student dormitory at the end of Sathorn Road, Yannawa<br />
District. The dormitory was a two-storied wooden house<br />
with a style similar to houses by the riverside before<br />
8 - 9 บ้านเรือนริมน้ำช่วงก่อน พ.ศ 2490 และช่วงหลังที่<br />
ปรับลดรายละเอียดลงแล้ว<br />
10 วังเพชรบูรณ์(ภายหลังถูกรื้อไปสร้างใหม่ที่จังหวัด<br />
นนทบุรี)<br />
8 - 9 Houses along the river before 1947 and those<br />
after the time with minimal details<br />
10 Petchabun Palace which was later relocated to<br />
Nonthaburi Province<br />
8<br />
9<br />
10<br />
30
บ้านใหม่แยกออกมา ลักษณะของบ้านเอง ก็น่าจะยังคง<br />
รักษาวิถีการอยู่อาศัยแบบจารีตเดิม ด้วยการเน้นความ<br />
โปร่งสบาย เป็นต้น<br />
ต่อมาผู้เขียนย้ายจากการอยู่ประจาในโรงเรียนไปพัก<br />
อยู่กับหอพักนักเรียนที่ตั้งอยู่ช่วงปลายถนนสาทร ย่าน<br />
ยานนาวา ซึ่งเป็นบ้านไม้สองชั้นทั้งหลังคล้ายคลึงกับ<br />
บ้านเรือนริมน้ ำาช่วงก่อน พ.ศ. 2490 ในละแวกเดียวกัน<br />
นั้นก็เป็นบ้านไม้ทั้งหมดเช่นกัน แม้จะไม่ทราบช่วงเวลา<br />
ในการสร้างชัดเจน แต่ผู้เขียนเห็นว่ารูปแบบบ้านไม้<br />
เหล่านั้นไม่ใช่ลักษณะเช่นเดียวกับที่พบในชนบท<br />
ทั้งหมด อาจมีการปรับเปลี่ยนลักษณะบ้านให้มีความ<br />
เรียบง่ายอย่างตะวันตกมากขึ้นบ้างแล้ว บ้านเหล่านี้น่าจะ<br />
ก่อสร้างขึ้นช่วงปลายสมัยรัชกาลที่ 6 – 7 ซึ่งเกี่ยวข้อง<br />
กับช่างฝีมือในขณะนั้น ซึ่งก็เป็นอีกเงื่อนไขหนึ่งที่มี<br />
ความสาคัญ เพราะส่วนมากจะเป็นช่างจีน อาจเป็นไปได้<br />
ว่าช่างเหล่านี้เคยทางานกับชาวตะวันตก และเรียนรู้<br />
ปรับรูปแบบให้เรียบง่ายมากขึ้น จากเดิมที่มีการเข้าไม้<br />
เข้าลิ้น เมื่อเข้าสู่ช่วง พ.ศ. 2490 จะเริ่มลดความสลับ<br />
ซับซ้อนลง เพื่อให้เป็นรูปแบบที่เรียบง่ายมากขึ้น<br />
1947. Neighbourhood residences were of similar style.<br />
Uninformed of the time they were built, I believed that the<br />
styles were not the same as those of rural areas that I<br />
was familiar with. Modification might be made to reflect<br />
western simplicity. Those houses might be constructed<br />
during the reigns of King Rama VI and King Rama VII as<br />
the craftsmanship revealed. This was significant as most<br />
craftsmen might be Chinese who possibly learned from<br />
western craftsmen and made simpler modification, for<br />
instance, from solid wood flooring in 1947 to simplified<br />
joints.<br />
Second Period: Imported Modernism (1957 - 1967)<br />
In B.E. 2490s (1947 - 1956 A.D.), institutes of<br />
higher education expanded substantially in Thailand.<br />
Apart from the Faculty of Architecture at Chulalongkorn<br />
University (1943), for example, there were establishment<br />
of Political Science Faculty, Thammasat University,<br />
Engineering and Medicine Faculties in many universities.<br />
After 1957, there was a noticeable social change caused<br />
ช่วงที่ 2 : ยุคนำาเข้าความเป็นสมัยใหม่<br />
(พ.ศ. 2500 – 2510)<br />
ในช่วงทศวรรษที่ 2490 สถาบันการศึกษาขั้นสูง<br />
ในประเทศได้ขยายตัวอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นการตั้ง<br />
คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ รวมถึง<br />
การก่อตั้งคณะวิศวกรรมศาสตร์และคณะแพทยศาสตร์<br />
ขึ้นในหลายมหาวิทยาลัย เพิ่มเติมจากคณะสถาปัตย-<br />
กรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งตั้งขึ้นใน<br />
พ.ศ 2486 หลัง พ.ศ 2500 สังคมไทยจึงเริ่มมีการ<br />
เปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างเห็นได้ชัดเพราะการเกิดขึ้น<br />
และขยายตัวอย่างมากของสถาบันการศึกษาเหล่านี้<br />
ได้ช่วยผลิตบุคลากรรุ่นใหม่ขึ้น ต่อมาเมื่อเข้ารับราชการ<br />
ตามกรมกองต่างๆ แล้ว พวกเขาได้กลายเป็นกลุ่ม<br />
ข้าราชการรุ่นใหม่ซึ่งรวมทั้งสถาปนิกที่รับราชการอยู่<br />
ตามกรมกองต่างๆ ด้วย ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งคือ สายอาชีพ<br />
เช่น หมอ วิศวกร เป็นต้น ตลอดจนกลุ่มสายอาชีพที่เข้า<br />
ทำางานกับบริษัท และตามห้างร้านแบบตะวันตกที่ตั้งขึ้นมา<br />
ในช่วงนั้น กลุ่มข้าราชการรุ่นใหม่เหล่านี้ไม่เพียงสะท้อน<br />
by establishment and expansion of these educational<br />
institutions producing new generations of personnels.<br />
After graduation, they served in state agencies becoming<br />
new generations of government officials including<br />
architects. This included professionals such as doctors<br />
and engineers in public sector as those in companies<br />
and western-styled department stores. The rise of new<br />
generations reflected not only social change but also<br />
formation of a new middle-class out of the educational<br />
system. Also the growth of professional career path<br />
which evolved from former “recommended” patronage<br />
society in which one needed to be recommended by<br />
high-ranking persons for educational and professional<br />
opportunities, to more co-working society.<br />
The expansion of educational institutions attracted<br />
rural people to move to Bangkok. Numerous people from<br />
the provinces enrolled in such institutions as the Royal<br />
Police Cadet Academy. One of the reasons is insufficient<br />
number of Bangkok residents to serve in rapidly expanding<br />
development especially after the First National Economic<br />
Development Plan was launched in 1961.<br />
31
ให้เห็นความเปลี่ยนแปลงจากเดิม แต่ยังเป็นจุดเริ่มต้น<br />
ของการก่อตัวขึ้นของกลุ่มชนชั้นกลางใหม่ ที่มาจาก<br />
ระบบการศึกษา ตลอดจนเป็นการขยายตัวของสายอาชีพ<br />
จากที่เคยเป็นเพียงสังคมของการฝากฝังผู้ใหญ่ให้เข้ารับ<br />
การศึกษา หรืออบรมเลี้ยงดูกันเอง แนวความคิดเช่นนี้<br />
จะเน้นการอยู่ร่วมกันมากกว่าต้องการแยกออกมา<br />
นอกจากนี้ การขยายตัวของสถาบันการศึกษายัง<br />
เป็นปัจจัยหนุนให้ผู้คนจากส่วนภูมิภาคย้ายถิ่นเข้าสู่<br />
เมืองกรุงมากขึ้นผู้คนจากต่างจังหวัดเหล่านี้เข้าเรียนตาม<br />
สถาบันต่างๆ จานวนมาก เช่น โรงเรียนนายร้อยตารวจ<br />
ที่ส่วนใหญ่เป็นคนต่างจังหวัด เป็นต้น ส่วนหนึ่งเนื่องมา<br />
จากประชากรในกรุงเทพฯ เพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ<br />
ต่อการขยายตัวและการพัฒนาอันรวดเร็ว โดยเฉพาะ<br />
หลังจากมีแผนการพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติฉบับแรก<br />
ใน พ.ศ. 2504<br />
กลุ่มคนจากภาคใต้จะนิยมส่งลูกหลานเข้าสู่ระบบ<br />
การศึกษามากเป็นพิเศษ ส่วนหนึ่งอาจจะเป็นเพราะ<br />
ในพื้นที่ภาคใต้ ผู้คนพึ่งพาภาคเกษตรกรรมได้ไม่มาก<br />
เท่ากับภาคอื่น เนื่องจากพื้นที่ทากินเล็กกว่า และยังพบ<br />
ว่าผู้คนจากต่างจังหวัดบางกลุ่ม ได้เข้ามาศึกษาเล่าเรียน<br />
Thai southerners preferred most to send their<br />
youngsters into educational system. Part of the reasons<br />
might be the fact that agricultural land was smaller,<br />
and they could rely on agriculture less than people<br />
in other regions. Some students were sent to study<br />
in Bangkok as early as elementary level in boarding<br />
schools such as Ban Somdet Chao Phraya School.<br />
After graduation, some of them became government<br />
officials in Bangkok, in their hometowns and in other<br />
localities staying in government residences.<br />
With higher income that enabled these groups<br />
to build their own houses, their ideas of residence<br />
tended to change. There was rising preference to<br />
living separately. Siblings tended to live independently,<br />
That is, a shift from living among relatives to living as<br />
nuclear families in separate houses. After marriage,<br />
couples moved out and built their own houses. It was<br />
during this period that idea of modern houses was<br />
imported.<br />
I would like to exemplify my own experience in<br />
ตั้งแต่ระดับชั้นต้นตามโรงเรียนประจาต่างๆ เช่น<br />
โรงเรียนบ้านสมเด็จเจ้าพระยา เป็นต้น ต่อมาเมื่อจบ<br />
การศึกษา ส่วนหนึ่งก็กลายเป็นข้าราชการทั้งประจาที่<br />
กรุงเทพฯ และต่างจังหวัดที่เคยเป็นบ้านเกิดตนเองและ<br />
ในท้องที่อื่นๆ โดยพักอาศัยที่บ้านของหน่วยงานนั้นๆ<br />
เมื่อกลุ่มคนเหล่านี้มีรายได้สูงขึ้นก็จะมีกาลังใน<br />
การสร้างบ้านได้มากขึ้น แนวคิดในการอยู่อาศัยก็มักจะ<br />
เปลี่ยนแปลงไปด้วย รสนิยมแยกตัวออกมาอยู่อาศัย<br />
ต่างหากจึงพบเห็นได้มากขึ้นตามไปด้วยเช่นกัน จาก<br />
เดิมที่อยู่อาศัยแบบเครือญาติ ในช่วงนี้จะพบการแยก<br />
ตัวของลูกหลานออกมาเป็นครอบครัวเดี ่ยวมากขึ ้น<br />
พร้อมกับสร้างบ้านของตนเองแยกออกมา โดยเฉพาะ<br />
หลังแต่งงานออกเรือนมาแล้วในช่วงนี้เองจึงเริ่มมีการนำา<br />
เข้าความคิดในการสร้างบ้านสมัยใหม่<br />
ยกตัวอย่างจากประสบการณ์ของผู้เขียนเอง ในราว<br />
พ.ศ. 2500 - 2503 ครอบครัวของคุณน้าที่ดูแล<br />
ผู้เขียนขณะเข้ามาเรียนในกรุงเทพฯ สามีของท่านมี<br />
พื้นเพเป็นคนจังหวัดอยุธยารับราชการเป็นตารวจหลัง<br />
สำาเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยตำารวจ เริ่มแรก<br />
อาศัยอยู่ในบ้านพักของกรมตารวจในบริเวณวัดม่วงแค<br />
1957 - 1960, when I stayed with my aunt’s family<br />
while studying in Bangkok. My uncle-in-law was a<br />
native from Ayutthaya, then served as a police officer<br />
in Bangkok. After he graduated from the Royal Police<br />
Cadet Academy, he lived in the residence of Police<br />
Department near Muang Kae Temple, near Bangkok<br />
General Post Office. Then he moved out to his own<br />
house. It was built as a modern house made of concrete<br />
rather than wood. It was situated in Ratchawat area.<br />
At that time such modern building was popularly called<br />
“tuek”. In Ratchawat vicinity, many new types of houses<br />
were built by new generations of government officials.<br />
Those modern buildings shared such similarities as<br />
being bulky like forts but having wooden windows.<br />
Such early buildings were not as aesthetically slim as<br />
those of later periods. Architects might already begin<br />
to design this early stage of building.<br />
New residential style also diffused to other provinces.<br />
Many houses in Chiang Mai were built like them.<br />
Even though residences were built by new style,<br />
32
ใกล้ๆ กับสานักงานไปรษณีย์กลาง ต่อมาก็สามารถ<br />
แยกตัวออกมาสร้างบ้านของตนเองได้ โดยมีลักษณะ<br />
เป็นบ้านสมัยใหม่ก่อสร้างด้วยปูนซีเมนต์แทนไม้ บริเวณ<br />
ถนนราชวัตร ในสมัยนั้นจะนิยมเรียกว่า “ตึก” (สมัยนั้น<br />
เรียกบ้านสมัยใหม่ว่า ตึก) ในบริเวณราชวัตรเองนั้น<br />
ก็เริ่มเกิดการสร้างกลุ่มบ้านเรือนรุ่นใหม่หลายหลัง<br />
โดยกลุ่มข้าราชการใหม่เหล่านี้ การสร้างอาคารของบ้าน<br />
สมัยใหม่จะมีรูปลักษณ์คล้ายคลึงกัน คือเป็นตึกทึบหนา<br />
ดูแล้วเหมือนป้อมแต่มีหน้าต่างทำาด้วยไม้ ตัวตึกรุ่นแรก<br />
นี้ไม่บางสวยเหมือนกับอาคารยุคหลังจากนั้น แต่น่าจะ<br />
เริ่มมีสถาปนิกมาช่วยออกแบบให้บ้างแล้ว<br />
บ้านสมัยใหม่เช่นนี้ได้กระจายออกไปต่างจังหวัดด้วย<br />
ดังจะพบบ้านรูปแบบนี้ในจังหวัดเชียงใหม่หลายหลัง<br />
แม้ว่าบ้านจะถูกสร้างขึ้นแบบสมัยใหม่ แต่วัสดุใน<br />
การก่อสร้างยังใช้ร่วมกัน ไม้ยังคงค้าขายกันอย่างแพร่<br />
หลายยังไม่มีการเข้ามาของไม้อัด แต่การใช้อาจลดลง<br />
เหลือเป็นองค์ประกอบของบ้านบางส่วน ในส่วนภูมิภาค<br />
ที่ยังพอมีไม้อยู่บ้าง บ้านไม้ก็จะเริ่มเปลี่ยนเป็นไม้ผสม<br />
ตึกปูน ก่อนที่จะเปลี่ยนเป็นบ้านที่สร้างจากปูนซีเมนต์<br />
ทั้งหมดในภายหลัง การคิดค้นและพัฒนาวัสดุก่อสร้าง<br />
construction materials were mixed. Wood remained<br />
widely traded. Plywood was not introduced yet.<br />
Wood usage, however, was probably reduced to some<br />
ornamental components. In regions where some wood<br />
could be found, wooden houses were replaced by<br />
concrete tuek mixedwith wood. They later changed<br />
to all-concrete houses. Research and development of<br />
building materials by Siam Cement Company became<br />
prominent especially in 1961. This might be a major<br />
turning point in residential style prompting widespread<br />
use of new construction materials. This started by<br />
half-wooden and half-concrete house. That is, use of<br />
concrete for the lower part of the houses, and wood<br />
for the upper part.<br />
During this period, another type of residence was<br />
government residence that accommodated and attracted<br />
people to work in specific localities. For example,<br />
houses of governors, district chiefs, and office heads.<br />
This included residences of university professors in<br />
different regions such as Chiang Mai and Khon Kaen<br />
ของบริษัทปูนซีเมนต์ไทย ซึ่งเริ่มชัดเจนมากขึ้นในช่วง<br />
พ.ศ. 2504 อาจเป็นจุดเปลี่ยนที่สาคัญ ทาให้เริ่มมีการใช้<br />
วัสดุใหม่แพร่หลายมากขึ้น เริ่มใช้จากครึ่งบ้าน คือข้างบน<br />
เป็นไม้ ด้านล่างเป็นปูน<br />
ในช่วงเวลานี้ยังมีการก่อสร้างบ้านอีกประเภทหนึ่ง<br />
คือ บ้านพักข้าราชการ ซึ่งถูกสร้างขึ้นเพื่อรองรับและ<br />
ดึงผู้คนให้เข้าทางานที่ท้องที่นั้นๆ เช่น จวนผู้ว่าฯ บ้าน<br />
นายอาเภอ บ้านหัวหน้าหน่วยงาน รวมทั้งบ้านพัก<br />
อาจารย์มหาวิทยาลัย ที่เริ่มจัดตั้งขึ้นในส่วนภูมิภาค เช่น<br />
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่และขอนแก่น เป็นต้น บ้านเหล่านี้<br />
ถูกสร้างขึ้นจานวนมาก โดยผ่านองค์ความรู้ทางสถาปัตย-<br />
กรรม ซึ่งเป็นแบบมาตรฐานที่ไม่ใช่ฝีมือช่างท้องถิ่น<br />
จากประสบการณ์ที่ผู้เขียนได้พบเห็นขณะที่มีโอกาส<br />
ติดตามคุณพ่อที่รับราชการและย้ายไปตามจังหวัดต่างๆ<br />
พบว่าลักษณะบ้านพักข้าราชการส่วนใหญ่จะมีรูปแบบ<br />
เดียวกันเกือบทั้งหมด คือ ชั้นบนเป็นที่อยู่อาศัย เป็น<br />
ห้องนอน ส่วนห้องรับแขกห้องน้ ากับห้องครัวอยู่ที่ชั้นล่าง<br />
ทั้งหลายทั้งปวงของการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับ<br />
ที่อยู่อาศัยในช่วงเวลานี้น่าจะสะท้อนการนาเข้าความ<br />
เป็นสมัยใหม่ได้เป็นอย่างดี<br />
Universities. Numerous residences were built using<br />
standard styles informed by architectural knowledge<br />
rather than by local craftsmanship. Based on my own<br />
experience while accompany my father who served<br />
as a government official moving from one province to<br />
another, I found that almost all government residences<br />
were of the same styles. The upper floor served as<br />
residential areas particularly bedroom, but the ground<br />
floor consisted of living room, bathroom and kitchen.<br />
Many changes of residences in this period best<br />
reflected how modernism was imported.<br />
Third Period : The Sun and the Wind (1967 - 1977)<br />
During early B.E.2510s (1967 A.D.), Thai society<br />
exhibited continuity from the earlier period. Despite<br />
imported modernism, its diffusion proceeded slowly. Most<br />
houses retained naturalness and localism. Housing styles,<br />
particularly in provinces, were simply designed. This was<br />
limited by uneven distribution of building materials.<br />
33
11<br />
12 13<br />
15<br />
14<br />
11 - 13 บ้านราชวัตรของคุณน้าของผู้เขียน<br />
14 บ้านตึกสมัยใหม่ (เชียงใหม่) ในช่วงทศวรรษแรก<br />
ของ พ.ศ. 2500 (บ้านบนถนนห้วยแก้ว อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่)<br />
15 บ้านครึ่งตึกครึ่งไม้<br />
16 บ้านพักอาจารย์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่<br />
16<br />
11 - 13 Ratchawat house belonging to author’s uncle<br />
14 New residence style, ban tuek, (Chiang Mai) in<br />
the early decade of B.E.2500 (1957) (House<br />
on Huay Kaew Road, Mueang District, Chiang<br />
Mai Province)<br />
15 Half wooden-half concrete residence<br />
16 Residence of Chiang Mai University’s professor<br />
34
ช่วงที่ 3 ยุคสายลมแสงแดด (พ.ศ. 2510 – 2520)<br />
ในช่วงทศวรรษที่ 2510 ตอนต้นๆ สังคมไทยยังคง<br />
รักษาความต่อเนื่องจากช่วงก่อนหน้านั ้น แม้จะเริ่มมี<br />
การนาเข้าความคิดการสร้างบ้านสมัยใหม่แล้วก็ตาม แต่<br />
การขยายตัวกลับดาเนินไปอย่างช้าๆ การก่อสร้างบ้าน<br />
เรือนของคนส่วนใหญ่ยังคงดารงความเป็นธรรมชาติ<br />
และความเป็นท้องถิ่นอยู่มาก รูปแบบการสร้างบ้าน<br />
โดยเฉพาะในต่างจังหวัดยังนิยมออกแบบง่ายๆ เพราะ<br />
ข้อจากัดด้านวัสดุก่อสร้างที่ยังไม่สามารถกระจายได้<br />
อย่างทั่วถึง<br />
ต่อมาในช่วงกลางทศวรรษเกิดเหตุการณ์ทางเศรษฐกิจ<br />
ที่สาคัญ คือ วิกฤตน้ ามันโลก 2 จนเกิดภาวะน้ ามันขาดแคลน<br />
และกลายเป็นวิกฤตพลังงานที่มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจ<br />
ไทย รวมถึงมีส่วนผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทาง<br />
การเมืองตามมา ดังที่รู้จักกันในนามของช่วงเปลี่ยน<br />
ผ่านเข้าสู่ประชาธิปไตย (หลังจากเกิดเหตุการณ์ 14 ตุลา)<br />
เมื ่อนักศึกษาและประชาชนสามารถโค่นล้มรัฐบาล<br />
เผด็จการทหารลงได้ แต่อย่างไรก็ตาม รอยต่อทางสังคม<br />
การเมืองช่วงสั้นๆ นี้ ก็ยังไม่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลง<br />
In the middle part of this decade, an important<br />
economic phenomenon erupted. That was world oil<br />
crisis 2 causing oil shortage and energy crisis impacting<br />
Thai economy and subsequent political change widely<br />
known as the transition to democracy (after October 14th<br />
Students’ Revolt). Students and lay people toppled the<br />
dictatorial military government. Such brief socio-political<br />
transition, however, did not cause discernible change in<br />
architecture. Middle-income people still lived in wooden<br />
houses. New-styled concrete residences, or tuek, were<br />
small in size.<br />
Democracy released freedom of ideas. It enabled<br />
lateral thinking and reinforced imagination and creativity.<br />
This was discernible in development of modern housing<br />
by efforts of small groups of progressive architects who<br />
added novel concepts of lightness, or the “sun-andwind”,<br />
to append and rectify flat and bulky features of<br />
tuek. Priority was given to naturalness and harmony<br />
with sunlight and wind directions along with surrounding<br />
nature. Beautification of buildings was done by locally<br />
อย่างชัดเจนในแง่ของสถาปัตยกรรมเพราะยังพบว่าคน<br />
ระดับรายได้ปานกลางก็ยังอยู่อาศัยบ้านไม้ ส่วนบ้าน<br />
สมัยใหม่หรือตึกก็จะขนาดไม่ใหญ่โตมากนัก<br />
แต่อย่างน้อยความเป็นประชาธิปไตยก็มีส่วนช่วย<br />
ปลดปล่อยความคิดให้มีอิสระมากขึ้นจนสามารถคิด<br />
นอกกรอบ พร้อมทั้งเสริมสร้างจินตนาการและพลัง<br />
สร้างสรรค์ให้กับผู้คนบางส่วนในสังคมได้บ้าง ดังเริ่ม<br />
ปรากฏให้เห็นพัฒนาการของบ้านสมัยใหม่มากขึ้น จาก<br />
ความพยายามของกลุ่มสถาปนิกหัวก้าวหน้ากลุ่มเล็กๆ<br />
บางส่วน ซึ่งได้เพิ่มมิติใหม่ๆ ให้กับบ้านสมัยใหม่ ด้วย<br />
การนาเอาความคิดแบบ “สายลมแสงแดด” เข้ามาช่วย<br />
เสริมและปรับแก้ลักษณะหนาทึบและแบนเรียบของบ้าน<br />
ตึก โดยเฉพาะการให้ความสาคัญกับความเป็นธรรมชาติ<br />
เพื่อให้เข้าได้กับทิศทางลมและแสงแดด ตลอดจนสภาพ<br />
แวดล้อมทางธรรมชาติรอบๆ ตัวบ้าน รวมทั้งพยายาม<br />
ช่วยเสริมความงามของอาคารด้วยการนาเอาวัสดุ<br />
ธรรมชาติในท้องถิ่นมาใช้ เพื่อเพิ่มความโปร่งสบาย<br />
ตามคติของบ้านไทยสมัยก่อน รวมทั้งเสริมด้วยเทคนิค<br />
การก่อสร้างของท้องถิ่น เช่น มีการประดับด้วยอิฐดินเผา<br />
และการใช้เทคนิคทรายล้างประกอบด้วย เป็นต้น<br />
available natural materials to enhance airiness and<br />
coziness much valued by traditional Thai housing. Added<br />
to this were local construction techniques such as bricks<br />
and washed gravel surface.<br />
One of the examples is the residence of Wadanyu Na<br />
Thalang, Ph.D., who was my father-in-law. He received<br />
his Bachelor degree from the Faculty of Architecture,<br />
Chulalongkorn University, and Master Degree of Architecture<br />
from Cornell University. After a lengthy period of work, he<br />
got the chance to design his own house. He crystallised<br />
his ideas from his working experiences and imagination,<br />
and invented a beautiful creation. He combined modern<br />
house with Thai traditional raised-floored house, leaving<br />
parts of ground floor open.<br />
His daughter recalled what she heard from her father<br />
about this house:<br />
“…The land on which this house was located was a<br />
part of a vast rice-growing area. Later on, the land was<br />
subdivided for sale by the Government Housing Bank.<br />
My father bought a piece of land and built a two-storied<br />
35
ยกตัวอย่างเช่น บ้าน ดร. วทัญญู ณ ถลาง ซึ่งเป็น<br />
พ่อตาของผู้เขียน ท่านสาเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี<br />
จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย<br />
และได้รับปริญญาโทด้านสถาปัตยกรรมจาก มหาวิทยาลัย<br />
คอร์แนลล์ หลังจากทางานมาอย่างยาวนาน เมื่อต้องมา<br />
ออกแบบบ้านของตนเองในภายหลัง ก็นำาเอาประสบการณ์<br />
ที่สะสมมาช่วยบูรณาการความคิดซึ่งตกผลึกแล้วมา<br />
สร้างสรรค์ได้อย่างลงตัว ด้วยการผสมผสานคติแบบ<br />
บ้านสมัยใหม่ให้เข้ากับบ้านไทยแบบจารีตที่ยกพื้นสูง<br />
และปล่อยให้ใต้ถุนเปิดว่างไว้บางส่วน<br />
บุตรสาวของท่านได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับบ้านหลังนี้<br />
เพิ่มเติมจากความทรงจาที่เคยพูดคุยกับคุณพ่อดังนี้<br />
“…แต่เดิมพื้นที่ที่สร้างบ้านเป็นส่วนหนึ่งของทุ่งนากว้าง<br />
ใหญ่ไพศาล ต่อมาธนาคารอาคารสงเคราะห์ได้เข้ามา<br />
จัดสรรที่ดิน คุณพ่อได้ซื้อที่ดินและสร้างบ้านสองชั้นขึ้น<br />
เนื่องจากบริเวณนี้เป็นที่ราบลุ่มที่น้ ำาอาจท่วมถึงได้<br />
คุณพ่อจึงได้ขุดสระรูปตัวแอล เพื่อจะนำาดินมาถมที่รอบ<br />
บ้านให้สูงขึ้น และออกแบบบ้านเพื่อลดความเสี่ยงต่อ<br />
น้าท่วมเมื่อตอกเสาเข็มและขึ้นคานแล้ว ระเบียงชั้นล่าง<br />
อยู่สูงจากระดับถนนมาก จนผู้คนที่ผ่านไปมาคิดว่าชั้นล่าง<br />
house. Since this area was on a flood plain, my father<br />
had an L-shaped pool excavated, and used dug-up soil<br />
to elevate the house ground. Then he designed the<br />
house to reduce flood risks. After foundation piles and<br />
beams were settled, our house ground terrace was pretty<br />
much higher than the street level. Passer-by thought<br />
that the lower level was the upper level. This house was<br />
completed, and we moved in 1974.<br />
This house is a two-storied house that uses construction<br />
materials commonly available at that time such as steel,<br />
concrete and wood. But my father introduced new types<br />
of building materials such as BPK bricks and washed<br />
gravel surface. The house walls are made of exposed<br />
brick surface. Terrace, pillars, ceiling edges, roof edges<br />
and front stairs are made of washed gravel surface. The<br />
positive effects of bricks and washed gravel surface are<br />
subdued earth-tone colours with no need for paints.<br />
Therefore, it is both economical and hygienic.<br />
On the exterior, this house has ‘Hua Jook’ (a crested<br />
roof top). The sloping roof is topped with a dome. The<br />
exterior colour is earth-toned with three main colours: reddish<br />
brown, beige, and dark brown. Walls manifest reddish<br />
brown brick, breaking with beige colour of washed gravel<br />
surface. Frames of all windows, doors, and balcony show<br />
oak-brown wood. Roof trimming reveals reddish brown<br />
wood. The interior has walls of golden-brown plywood,<br />
and brown parquet wooden floor.<br />
An important innovation that my father started is a<br />
dome on the roof top. This dome is made of opaque<br />
white plastic for the purpose of letting natural light shine<br />
through with minimal need for electric light during the day.<br />
This dome also helps circulate air flows. When doors<br />
and awning windows are open, outside air will flow into<br />
the house, pushing hot air mass inside to float out of the<br />
dome openings, and letting in cool breeze. This dome<br />
also helps release humidity in rainy season too. Another<br />
feature of the house is its ability to circulate. Having a<br />
double-spaced living room also helps creating a feeling<br />
of a spacious house, and also slow down temperature<br />
rise during daytime. If the ceiling is low, the living room<br />
17<br />
18<br />
36
ของบ้านคือชั้นที่สอง บ้านหลังนี้สร้างแล้วเสร็จพร้อม<br />
เข้าอยู่อาศัยใน พ.ศ. 2517<br />
ลักษณะเป็นบ้านสองชั้นที่ใช้วัสดุก่อสร้างทั่วไปที่นิยม<br />
ในช่วงเวลานั้นได้แก่ เหล็ก ปูน ไม้ แต่วัสดุก่อสร้างชนิด<br />
ใหม่ที่คุณพ่อริเริ่มนามาใช้คือ อิฐ บปก. และทรายล้าง<br />
ผนังบ้านก่อด้วยอิฐโชว์แนวทั้งหมด ส่วนชานนอกบ้าน<br />
เสา ขอบเพดาน บันไดหน้าบ้าน และขอบหลังคาใช้<br />
ทรายล้าง ประโยชน์ของอิฐและทรายล้างคือสีสวยขรึม<br />
แบบธรรมชาติ และไม่ต้องทาสี จึงประหยัดงบประมาณ<br />
และไม่ก่อให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพ<br />
รูปลักษณ์ภายนอกของบ้านเป็นบ้านหัวจุกคือ<br />
หลังคาบ้านลาดเอียงโดยรอบและมีโดมอยู่บนสุด สีของ<br />
บ้านสีหลักแนวเอิร์ธโทนสามสีคือ สีน้ าตาลแดง สีนวล<br />
และสีน้ าตาลดา คือ ผนังบ้านด้านก่ออิฐสีน้ าตาลแดง<br />
มีทรายล้างสีนวลมาลดความร้อนแรงของสีอิฐให้นุ่มนวลลง<br />
ประตู กรอบหน้าต่างและระเบียงบ้านชั้นบนเป็นไม้<br />
ทาสีโอ๊คให้ตัดกับสีน้ าตาลแดงของอิฐ ชายคาตีไม้ระแนง<br />
สีน้าตาลแดง ส่วนผนังในบ้านใช้ไม้อัดสีน้ าตาลทอง<br />
พื้นบ้านใช้พื้นสาเร็จปูทับด้วยไม้ปาร์เก้สีน้าตาล<br />
ลักษณะสาคัญประการหนึ่งที่คุณพ่อริเริ่มทาคือ สร้าง<br />
โดมเหนือหลังคาบ้านทาด้วยพลาสติกขาวขุ่น รูปครึ่งวงกลม<br />
จุดประสงค์คือ นอกจากจะเพิ่มแสงสว่างธรรมชาติให้แก่<br />
ห้องรับแขกโดยไม่ต้องพึ่งพาแสงไฟฟ้าแล้ว โดมยังช่วย<br />
ระบายอากาศด้วย ถ้าเปิดประตู หน้าต่างและบานกระดก<br />
เหนือหน้าต่าง อากาศจะเคลื่อนตัวจากภายนอกเข้าไป<br />
ในบ้าน มวลอากาศร้อนในบ้านลอยตัวและลอดใต้โดม<br />
ออกสู่ภายนอก มวลอากาศเย็นนอกบ้านเคลื่อนเข้ามา<br />
ทดแทน ลมที่ผ่านเข้าออกช่วยให้บ้านเย็นในฤดูร้อน และ<br />
ช่วยระบายความชื้นในฤดูฝน ลักษณะสาคัญอีกประการ<br />
หนึ่งของบ้านคือ การระบายความร้อนออกจากบ้าน<br />
โดยออกแบบให้ห้องรับแขกมีเพดานสูงเท่ากับเพดานบ้าน<br />
ชั้นบน เพื่อให้มองดูแล้วเกิดความรู้สึกโล่งโปร่งกว้าง และ<br />
เพื่อให้ระบายอากาศร้อนออกไปจากบ้าน หากเพดานเตี้ย<br />
ห้องรับแขกจะร้อนในเวลากลางวัน<br />
แม้จะเป็นบ้านแบบสมัยใหม่ แต่บ้านหลังนี้มีพื้นที่<br />
นอกชานกว้างมากเป็นรูปตัวยู เพื่อใช้สอยอเนกประสงค์<br />
คุณพ่อปลูกต้นไม้ใหญ่น้อยไว้รอบบ้าน โดยมีจุดประสงค์<br />
หลายประการเช่น เพื่อความสวยงามความสดชื่นและ<br />
ให้ร่มเงา เพื่อพรางสายตาของคนภายนอก เพื่อดักจับ<br />
ปริมาณฝุ่นจากถนน และเพื่อลดอุณหภูมิในบริเวณบ้าน<br />
17 - 18 บ้าน ดร. วทัญญู ณ ถลาง ที่จังหวัดนนทบุรี<br />
19 โดมหัวจุกเหนือหลังคาเพื่อเพิ่มแสงสว่างลงมาจาก<br />
เพดาน พร้อมชั้นลอยในห้องรับแขก<br />
17 - 18 Residence of Wadanyu Na Thalang, Ph.D.,<br />
Nonthaburi Province.<br />
19 Hua Jook Dome on the roof top for light intake<br />
and the living room mezzanine.<br />
19<br />
will be heated up during daytime.<br />
Although this is a modern-styled house, it has an<br />
excessive U-shape terrace area for multi-purpose usage.<br />
My father grew many trees around the house for several<br />
reasons: for beauty, refreshening and shade. Trees<br />
camouflage prying eyes of outsiders, trap roadside dust,<br />
and reduce temperature around the house. My father let<br />
those trees grow freely until they form a tiny urban jungle.<br />
Our small jungle helps reduce temperature nicely. My<br />
father used thermometer to compare temperature inside<br />
our land with that in outside road, and found that they<br />
differed by several degrees.<br />
During rainy season, rainwater flows down the roof<br />
through drainage pipes onto small shallow pools around<br />
the house. The pools are finished with washed gravel<br />
surface, and have pipes linked to underground drainage<br />
system. Rainwater that washes down the sides of the<br />
house will not overflow onto the terrace. This is because<br />
dripping lines near the roof edges prevents rain to overflow<br />
onto the terrace. As for fresh water, my father designed<br />
37
คุณพ่อยังปล่อยให้ต้นไม้ได้เจริญเติบโตอย่างอิสระ<br />
จนกลายเป็นป่าขนาดย่อมในเมือง ป่าเล็กๆนี้ช่วยลด<br />
อุณหภูมิได้พอสมควร คุณพ่อเคยใช้เทอร์โมมิเตอร์<br />
วัดอุณหภูมิที่ถนนและอุณหภูมิในบ้านพบว่าต่างกัน<br />
หลายองศา<br />
ในฤดูฝน น้ ำาฝนไหลจากหลังคาบ้านลอดรางน้ ำาฝน<br />
ลงสู่แอ่งเล็กๆ หลายแอ่งรอบบ้าน แอ่งนี้ก่อด้วยทรายล้าง<br />
มีท่อระบายน้ าลงไปใต้ดิน ส่วนน้ าฝนที่สาดใส่ผนังบ้านและ<br />
ไหลย้อยลงตามผนังบ้านนั้นจะไม่ไหลเข้ามาที่ชานบ้าน<br />
เพราะมีบัวน้าหยดร่องเล็กๆ ใกล้ขอบเพดาน ที่ดักจับ<br />
น้าฝนไม่ให้ย้อยหยดเข้ามาในลานบ้าน ส่วนน้าประปา<br />
ใช้ในบ้านนั้น คุณพ่อออกแบบถังเก็บน้ าประปาถังใหญ่<br />
ไว้ใต้ดิน มีปั๊มสูบน้ าขึ้นไปใช้ในบ้าน บ้านนี้ยังมีชั้นใต้ดิน<br />
ครึ่งชั้น เดิมออกแบบไว้เป็นห้องโล่งเอนกประสงค์ มีร่อง<br />
ระบายน้าโดยรอบ เสาบ้านที่ยกสูงจากพื้นดิน เปิดช่อง<br />
โล่งให้ลมโกรกผ่านเข้าออกห้องใต้ดินได้อย่างสะดวก<br />
บ้านหลังนี้มีข้อจากัดสาคัญที่ไม่ได้คาดคิดมาก่อน<br />
ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ของกรุงเทพมหานครและปริมณฑล<br />
ที่ค่อยๆ ก่อตัวขึ้นอย่างช้าๆ และส่งผลกระทบรุนแรง<br />
ต่อเนื่องนั่นคือปัญหาแผ่นดินทรุดเป็นบริเวณกว้าง<br />
สาเหตุของแผ่นดินทรุดเกิดจากลักษณะของพื้นที่<br />
ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้าเจ้าพระยาที่เคยเป็น<br />
ทะเลมาก่อน ดินตะกอนเป็นดินเหนียวที่มีคุณสมบัติ<br />
ขยายตัวในฤดูฝนและยุบตัวในฤดูแล้ง การเติบโตอย่าง<br />
รวดเร็วของกรุงเทพมหานครและปริมณฑลทาให้มี<br />
ความต้องการใช้น้ าเพิ่มขึ้นอย่างมาก นอกจากใช้น้ าจาก<br />
แม่น้าในการทาน้าประปาและการอุปโภคบริโภคแล้ว<br />
ยังมีการสูบน้าบาดาลมาใช้ทาน้าประปาและใช้ในการ<br />
ผลิตภาคอุตสาหกรรมและบริการด้วย ผลคือปริมาณ<br />
น้าบาดาลในชั้นน้าต่างๆ ลดลง นอกจากนั้นน้าหนัก<br />
อาคารและตึกสูงกดทับดินตะกอนในลุ่มน้ าเจ้าพระยา<br />
ส่งผลให้เกิดปัญหาแผ่นดินทรุดเป็นบริเวณกว้างและ<br />
เกิดต่อเนื่องไม่หยุดยั้ง ปัญหาดังกล่าวกระทบบ้าน<br />
ของคุณพ่อเช่นกัน พื้นโรงรถทรุดตัวลงอย่างมาก<br />
จนขั ้นบันไดทรายล้างขั้นล่างสุดลอยสูงจากพื้น<br />
โรงรถ ได้มีการซ่อมแซมหลายครั้งแต่ก็ไม่สามารถ<br />
แก้ปัญหาได้จนถึงทุกวันนี้…” (สัณฐิตา กาญจนพันธุ์<br />
เล่าจากความทรงจา ธันวาคม 2560)<br />
สาหรับบ้านคุณพ่อของผู้เขียนที่จังหวัดสมุทรปราการ<br />
ก็สร้างใน พ.ศ. 2516 และมีสถาปนิกรุ่นหลัง ดร. วทัญญู<br />
20 บ้าน ดร. วทัญญู ณ ถลาง ด้านข้าง พร้อมลานบ้าน<br />
21 - 22 บ้านคุณพ่อของผู้เขียน (สมุทรปราการ)<br />
20<br />
20 Rear image of Wadanyu Na Thalang’s house with its<br />
patio.<br />
21 - 22 Residence of author’s father, Samutprakan Province.<br />
38
ณ ถลาง เป็นผู้ออกแบบบ้านหลังนี้จึงมีรูปแบบคล้ายคลึง<br />
กับบ้านส่วนใหญ่ในยุคนั้นจุดน่าสนใจของบ้านหลังนี้อยู่<br />
ที่สวนเปิดกลางบ้าน ที่ช่วยเพิ่มสายลมและแสงแดดให้<br />
บ้านโปร่งสบายตลอดวัน<br />
อย่างไรก็ตามพัฒนาการด้านสถาปัตยกรรมและความ<br />
ก้าวหน้าของสถาปนิกดังกล่าวก็ยังมีข้อจากัด เพราะ<br />
ต้องใช้ทั้งพื้นที่และงบประมาณมาก ขณะที่เศรษฐกิจ<br />
ในช่วงนั้นยังไม่ดีนัก การก่อสร้างบ้านตึกลักษณะใหม่นี้<br />
จึงจากัดอยู่ในวงแคบๆ แต่กลับถูกมองข้ามไปเมื่อผู้คน<br />
มีฐานะทางเศรษฐกิจดีขึ้นในยุคต่อมาและสามารถเลือก<br />
แบบบ้านอื่นๆ ได้อย่างหลากหลาย หลังจากการเคหะ<br />
แห่งชาติได้เริ่มออกนิตยสาร “บ้านและสวน” ครั้งแรกใน<br />
พ.ศ. 2518 ขณะที่ ดร. วทัญญู ณ ถลาง ยังคงดารง<br />
ตาแหน่งเป็นผู้ว่าการคนแรก และมี ชูเกียรติ อุทกพันธ์<br />
เป็นบรรณาธิการ ซึ่งมีส่วนช่วยเปิดให้เห็นทิศทางใหม่ๆ<br />
ในการสร้างสรรค์สถาปัตยกรรมของแบบบ้าน<br />
ในช่วงท้ายของยุคนี้ ผลพวงจากวิกฤตพลังงาน<br />
ทาให้เกิดการแสวงหาแหล่งพลังงานใหม่ๆ จนพบก๊าซ<br />
ธรรมชาติในอ่าวไทย เมื่อได้พลังงานชนิดใหม่ก็ทาให้เกิด<br />
การพัฒนาอุตสาหกรรมที่ชัดเจนขึ้นในช่วงหลังจากนี้<br />
a big underground tank with pump connection to in-house<br />
usage. A half-storied basement was once designed to be<br />
our multi-purpose room surrounded by water drainage.<br />
Columns were raised off ground to allow air to freely<br />
circulate the basement.<br />
However, this house has seen a major unanticipated<br />
limitation. That is land subsidence which is a major<br />
problem to whole Bangkok and surrounding areas.<br />
The problem slowly formed but its impact continues to<br />
increase drastically. Land subsidence problem is due<br />
to the geography of the Chao Phraya River Delta which<br />
was, in the past, under the sea. Its thick soft alluvial soils<br />
consist of marine clay minerals one of which is more<br />
compressible than other clay minerals. As Bangkok and<br />
its periphery grow rapidly, water supply has been in high<br />
demand. Water from the river has been used for urban<br />
tap water supply. Groundwater from deep wells had been<br />
extracted for use in manufacturing and service sectors<br />
lowering down water that is available in various aquifer<br />
layers. In addition, pressures from weights of buildings<br />
and skyscrapers on alluvial soils of Chao Phraya Delta<br />
cause land subsidence to spread out in wider areas. This<br />
problem affects our house too. The garage level has<br />
sunk so much that the last step of the stair float off the<br />
garage ground. Despite many repair attempts until now,<br />
the problem cannot be fixed…” (Santita Ganjanapan,<br />
December 2017)<br />
The house of the author’s father in Samutprakan<br />
Province was also built in 1973 by an architect who followed<br />
Wadanyu Na Thalang. Therefore, the house style shares<br />
some similarity of the period. An interesting character<br />
this house has is its inner courtyard in the middle of the<br />
house. This help increases air and sunlight to come in<br />
and generate cozy feeling all day.<br />
Nevertheless, development of architecture and<br />
architects’ progress were constrained by massive land<br />
and budget requirements while the economy performed<br />
poorly at that time. Thus, construction of new styles like<br />
tuek was confined in narrow circles. Later, when the<br />
economy improved, the styles were overlooked, and<br />
21<br />
22<br />
39
ช่วงที่ 4 ยุคโชติช่วงชัชวาล (พ.ศ. 2520 - 2530 )<br />
23 ทางเข้าหน้าบ้านคุณพ่อของผู้เขียนจะเห็นสวนเปิดกลางบ้าน<br />
23 Entrance to residence of author’s father showing open-court<br />
in middle of house<br />
people chose other house styles with larger selection.<br />
In 1975, a magazine called “Ban Lae Suan” (House and<br />
Garden) was first introduced by the National Housing<br />
Authority when Wadanyu was still the first governor with<br />
Chukiat Utakapan as its editor. This magazine helped open<br />
up new directions in the creativity of house architecture.<br />
Many other house styles could be chosen instead.<br />
The last part of this period saw energy crisis prompting<br />
search for new sources of energy. Natural gas was<br />
discovered in the Gulf of Thailand. New energy propelled<br />
prominent industrial development thereafter.<br />
Fourth Period : The Flourishing Glory (1977 - 1987)<br />
23<br />
The government led by General Prem Tinsulanonda<br />
intensively stimulated economic recovery and development<br />
plan. 3 After natural gas was found in the Gulf of Thailand,<br />
it was used to drive Thai economy towards industrial<br />
society. Natural gas became major energy source for<br />
industrial machines. Agriculture became less significant<br />
ในช่วงสมัยของรัฐบาลพลเอกเปรม ติณสูลานนท์<br />
ได้มีการเร่งแผนฟื้นฟูและพัฒนาเศรษฐกิจอย่างเข้มข้น<br />
ขนานใหญ่3 หลังจากการค้นพบก๊าซธรรมชาติในอ่าวไทย<br />
ซึ่งเป็นพลังงานชนิดใหม่ที่ถูกนามาใช้ขับเคลื่อนเศรษฐกิจ<br />
ไทยให้พัฒนาเข้าสู่สังคมอุตสาหกรรมได้มากขึ้น เพราะ<br />
ก๊าซธรรมชาติเป็นแหล่งพลังงานสาคัญสาหรับเครื่องจักร<br />
ในโรงงานอุตสาหกรรมต่างๆ ในช่วงนี้เองภาคเกษตรกรรม<br />
ก็เริ่มลดความสาคัญลง หลังจากรายได้จากภาคเกษตร<br />
ตกต่าลง ในส่วนของภาคอุตสาหกรรมก็หันมาเน้นการ<br />
ส่งออกสินค้า แทนที่จะผลิตสินค้าอุตสาหกรรมการนา<br />
เข้าดังในช่วงก่อนหน้านั้น จนนาไปสู่การเจริญเติบโตทาง<br />
เศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว ผู้คนส่วนหนึ่งก็มีรายได้มากขึ้น<br />
โดยเฉพาะชนชั้นกลางในสังคมเมือง<br />
อาจกล่าวได้ว่า ช่วงเวลานี้เป็นช่วงที่การปรับตัวทั้ง<br />
ในด้านวิถีชีวิตและการประกอบอาชีพ บริษัทธุรกิจต่าง ๆ<br />
เริ่มเห็นช่องทางมากขึ้นในด้านเศรษฐกิจเชิงบริการ<br />
การท่องเที่ยวโรงแรม ภัตตาคารขนาดเล็ก และร้านค้า<br />
สมัยใหม่ จนทาให้ภาคอุตสาหกรรมและบริการขยายตัว<br />
as it generated lower income. Import substitution industry<br />
of earlier period was replaced by export-oriented industry.<br />
This led to rapid economic growth. Certain social groups<br />
of people received higher income especially urban middle<br />
class.<br />
It could be said that this period saw adaptation in<br />
both livelihoods and occupations. Business companies<br />
saw economic opportunities in such service sector as<br />
tourism and operation of hotels, small restaurants and<br />
modern stores. Consequently, industrial and service<br />
sectors grew rapidly resulting in emergence of a new<br />
social group which consisted of white collar workers with<br />
high income. These people adapted into new urban life<br />
style, and searched for something new. The new way<br />
of life was replacing the old one. For instance, company<br />
employees who worked outside their homes tended to<br />
buy ready-to-eat food rather than cooking their own food.<br />
Western taste also played more role.<br />
As for architecture of detached house, its style stepped<br />
away further from the traditional Thai house. This was<br />
40
“การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมยังเชื่อมโยงไปสู่ภูมิภาค อย่างเช่นที่<br />
เชียงใหม่ อะไรที่เกิดในกรุงเทพฯ ก็จะเกิดที่เชียงใหม่เหมือนกัน เพราะหลังจาก<br />
ปี 2520 ช่วงที่เศรษฐกิจขยายตัวเร็วในกรุงเทพฯ การลงทุนในกรุงเทพฯ ขยายตัว<br />
มาก จึงเริ่มกระจายสู่ท้องถิ่น และมาแทนที่ทุนในท้องถิ่น จนนำไปสู่การเปลี่ยนภาพ<br />
เศรษฐกิจของธุรกิจการค้า ซึ่งส่งผลให้ต้องดึงบุคลากรจากภายนอกเข้ามา จากเดิม<br />
ชาวบ้านต้องทำนา ก็กลายมาเป็นคนงาน และเกิดสถานการณ์ “เปลี่ยนหมู่บ้านเป็น<br />
หอพัก” เพราะชาวบ้านต้องเข้าเมืองมาทำงาน จนไม่มีเวลาร่วมกิจกรรมในหมู่บ้าน<br />
และพูดภาษากลางมากกว่าอู้คำเมือง<br />
ในช่วงก่อนหน้านี้ ร้านค้าปลีกแบบดั้งเดิม (โชห่วย) สามารถครอบครองตลาดได้<br />
มากกว่าห้างร้านสมัยใหม่ แต่ภายหลังเมื่อห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่เข้ามา<br />
การแข่งขันทางการตลาด และระบบธุรกิจแบบใหม่ ทำให้สามารถครอบครองตลาด<br />
ได้มาก ทุนท้องถิ่นจึงเหลือแค่ร้านขนาดเล็ก ภายหลังจึงเริ่มหันกลับมาพัฒนาร้าน<br />
ของท้องถิ่นขึ้นมาใหม่ เช่น ริมปิง (ซุปเปอร์มาเก็ตของทุนท้องถิ่น) ด้วยการปรับตัว<br />
มาสู่การขายสินค้าเฉพาะกลุ่ม เป็นต้น”<br />
“Economic and social change were connected with regions. For example,<br />
Chiang Mai. What happened in Bangkok would happen in Chiang Mai too.<br />
After 1977, Bangkok economic growth accelerated and spread to upcountry<br />
areas replacing local capital, and transforming economic image of trade.<br />
Thus, there was demand for external workers prompting the need to draw in<br />
workers from nearby areas. Rural residents who were previously rice farmers,<br />
became labourers. “Dormitory village” emerged since rural people needed<br />
to work in cities, and were so busy that they could not participate in villages’<br />
activities. They also tended to speak central Thai rather than their Northern<br />
Thai dialect.<br />
Initially, “chow-huay”, or the local grocery shop, commanded more market<br />
share than new department stores. Later, when large department stores entered<br />
the market, competition and new business model helped chow-huay won over<br />
market share. Local capital was reduced to small enterprise. Afterwards,<br />
they started to develop local stores. Rim Ping is an example of a supermarket<br />
invested by local capital serving niche market.”<br />
41
มากขึ้นตามมาจนมีผลให้เกิดคนกลุ่มใหม่ คือชนชั้น<br />
พนักงาน ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่มีรายได้สูง ผู้คนเหล่านี้ต้อง<br />
ปรับตัวเข้าสู่สังคมเมืองสมัยใหม่ โดยเริ่มมองหาสิ่ง<br />
ใหม่ ๆ ซึ่งไปมีส่วนสาคัญในการลดบทบาทความเป็น<br />
ดั้งเดิมลง รวมถึงการไปเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต เช่น<br />
พนักงานบริษัทที่ทางานนอกบ้าน จะซื้ออาหารจาก<br />
นอกบ้านแทนการทำากินเอง ขณะที่รสนิยมแบบตะวัน<br />
ตกก็มีบทบาทมากขึ้นด้วย<br />
ในด้านสถาปัตยกรรมของการสร้างบ้านเดี่ยว รูปแบบ<br />
บ้านเรือนจะค่อยๆ เหินห่างออกจากบ้านแบบไทยเดิม<br />
มากขึ้น เพราะมีกลุ่มนักศึกษาที่เรียนจากต่างประเทศ<br />
กลับเข้ามาทางาน และมีรายได้สูงมาก แนวความคิด<br />
และรสนิยมของพวกเขาจึงเริ่มเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม<br />
ต้องการที่อยู่อาศัยรูปแบบใหม่ๆ ซึ่งผลักดันให้สถาปนิก<br />
ต้องสนองตอบ ด้วยการแสวงหาและเพิ่มเติมความแตกต่าง<br />
หลากหลายให้มากขึ้น แม้กระแสแบบตะวันตกอาจจะ<br />
ยังไม่เข้ามาสู่การสร้างบ้านอย่างเต็มที่ ด้วยข้อจากัด<br />
หลายอย่าง เช่น วัสดุที่เปลี่ยนจากไม้เป็นวัสดุแบบใหม่<br />
อุปกรณ์ที่ใช้ช่างฝีมือแบบเก่า ซึ่งช่างแบบสมัยใหม่<br />
ต้องผลิตบุคลากร และต้องฝึกฝนประสบการณ์เพื่อเป็น<br />
ผู้รับเหมาควบคุมการก่อสร้างรองรับการสร้างบ้าน<br />
รูปแบบใหม่ แต่การสร้างบ้านแบบโมเดิร์นที่มีรูปลักษณ์<br />
สวิงสวายก็เริ่มปรากฏให้เห็นมากขึ้นแล้วในช่วงนี้<br />
ขณะเดียวกันการสร้างบ้านจัดสรรก็เริ่มแพร่หลาย<br />
มากขึ้นในช่วงเวลานี้ด้วยเช่นเดียวกัน ซึ่งมีรูปแบบ<br />
หลากหลายมาก และหลายระดับราคา ทั้งในกรุงเทพฯ<br />
และต่างจังหวัด โดยเฉพาะจังหวัดเชียงใหม่ จาก<br />
ประสบการณ์ของผู้เขียน เมื่อเริ่มมาสอนหนังสือที่<br />
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ใน พ.ศ. 2519 ก็พบว่าเริ่มมี<br />
การสร้างบ้านจัดสรรขึ้นบ้างแล้ว ทั้งด้านหน้าและด้าน<br />
หลังของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งมีราคาไม่สูงมาก<br />
ในช่วงหลังของทศวรรษที่ 2520 บ้านจัดสรรเหล่านี้<br />
มีจานวนเพิ่มมากขึ้น ส่วนหนึ่งจะเป็นบ้านจัดสรรราคา<br />
แพง เพื่อขายคนกรุงเทพฯ (weekend house) ดังเช่น<br />
ในพื้นที่ที่มีวิวทิวทัศน์ดี บริเวณริมถนนติดเชิงดอยสุเทพ<br />
หรือริมแม่น้าปิง ซึ่งรูปแบบของบ้านก็จะรองรับการใช้<br />
ชีวิตแบบคนกรุงเทพฯ ด้วยการจำาลองแบบบ้านกรุงเทพฯ<br />
มาตั้งที่เชียงใหม่ หรือลอกเลียนแบบบ้านจากประเทศ<br />
ต่างๆ ในสังคมตะวันตกมากขึ้น เช่น การสร้างเตาผิง<br />
และปล่องไฟ เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อตอบสนองรสนิยมของ<br />
24<br />
25<br />
26<br />
24 - 25 บ้านเดี่ยวทรงสเปนรูปแบบสวิงสวาย<br />
26 บ้านจัดสรรรุ่นแรกๆ บริเวณหน้ามหาวิทยาลัย<br />
เชียงใหม่<br />
27 - 28 บ้านจัดสรรหรูรุ่นแรกๆ ของเชียงใหม่ที่มีดอยสุเทพ<br />
เป็นฉากหลัง<br />
29 - 31 บ้านจัดสรรหรูหลากหลายรูปแบบรุ่นแรกๆ ริม<br />
แม่น้ำปิงพร้อมวิวดอยสุเทพ<br />
42
24 - 25 Detached residence with lavish Spanish influence<br />
26 Early housing estate development in front of<br />
Chiang Mai University.<br />
27 - 28 One of housing estate development in Chiang<br />
Mai with Doi Suthep (Suthep mountain) as<br />
background<br />
29 - 31 Early luxurious housing estate development along<br />
Ping riverside with Doi Suthep as background.<br />
27 28<br />
29<br />
30<br />
31<br />
because ideas and tastes of high-income workers who<br />
studied abroad, diverted from the traditional. They wanted<br />
to find new house styles causing architects to respond<br />
by exploring and adding more varieties. While western<br />
influence had not fully entered house construction due<br />
to limitations of materials. Use of wooden materials had<br />
to give way to new materials. There were also limitations<br />
concerning equipments and traditional craftsmen. Modern<br />
craftsmen needed to be produced by experiential training<br />
so that they could supervise as contractors in charge of<br />
building new house styles. This period saw emergence<br />
of modern houses with lavish details.<br />
Concurrently, construction of housing estates became<br />
widespread which varied in styles and prices both in<br />
Bangkok and upcountry areas particularly Chiang Mai.<br />
By the author’s experience, when I started teaching at<br />
Chiang Mai University in 1976, I found that development<br />
of housing estates already began in front of and behind<br />
the campus. The prices were reasonable.<br />
In latter part of 1977 decade, housing estate development<br />
increased rapidly. Some of them commanded high-end<br />
pricing for Bangkokians who wanted weekend houses<br />
such as those with scenic landscape on the roadside by<br />
Doi Suthep foothills.<br />
Or, by the Ping riverside, house styles catered<br />
Bangkokian way of life by imitating Bangkok house<br />
styles or those of western countries such as fireplace and<br />
chimney to respond to tastes of multiple social groups<br />
such as government officials and business people.<br />
Although residential styles had drastically diverted<br />
from the original, some housing estate development still<br />
retained traditional sense by decorating rooftop with<br />
“ka lae” (traditional Northern Thai rooftop decoration). In<br />
the same period, some people, especially the wealthy, were<br />
filled with nostalgia for Thai traditional style. Therefore,<br />
they turned to build Thai Traditional houses by renovating<br />
old Thai traditional houses or built new Ruean Thai (Thai<br />
Traditional house). This period was thus a flourishing<br />
and glorious era from both economic and architectural<br />
perspectives.<br />
43
คนหลายกลุ่ม เช่น กลุ่มข้าราชการ และกลุ่มนักธุรกิจ<br />
แม้รูปแบบบ้านอาจจะเริ่มเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม<br />
อย่างมากแต่บ้านจัดสรรบางหลังก็ยังรักษาความดั้งเดิม<br />
เอาไว้ด้วยการติด “กาแล” แทน เป็นต้น ในช่วงเดียวกัน<br />
ก็มีกลุ่มคนบางกลุ่มที่เริ่มจะหวนหาอดีต ด้วยการหัน<br />
กลับมาสร้างบ้านแบบไทย ทั้งปรับปรุงจากบ้านไทย<br />
ของเดิม หรือสร้างเรือนไทยโดยเฉพาะในกลุ่มคนราย<br />
ได้สูงช่วงเวลานี้จึงถือว่าเป็นยุคโชติช่วงชัชวาล ทั้งใน<br />
ทางเศรษฐกิจและสถาปัตยกรรมไปด้วยพร้อมๆ กัน<br />
ช่วงที่ 5 ยุคหลุดจากราก (พ.ศ. 2530 – 2540)<br />
ในช่วงเวลานี้ กระแสของเศรษฐกิจไทยนอกจากจะ<br />
ให้ความสาคัญกับอุตสาหกรรมเพื่อการส่งออกแล้วยัง<br />
ขยายตัวมาสู่เศรษฐกิจในภาคบริการอย่างกว้างขวาง<br />
(โรงแรม บริษัท ห้างสรรพสินค้า) กลุ่มคนทางานเป็น<br />
พนักงานภาคบริการได้ขยายตัวเพิ่มมากขึ้น คนทางาน<br />
ส่วนใหญ่จึงไม่ใช่ข้าราชการอีกต่อไป กลุ่มพนักงาน<br />
เหล่านี้ทางานในอาคารสานักงานสมัยใหม่ ท่ามกลาง<br />
ความคับคั่งของชุมชน สภาพแวดล้อมที่เสียงดัง ทาให้<br />
คนรับอิทธิพลสมัยใหม่เข้ามาสู่บ้านตัวเองได้ง่าย<br />
ช่วงหลัง พ.ศ. 2530 นี้เองจึงเกิดปรากฏการณ์ที่<br />
ผู้คนเริ่มหลุดออกไปจากความรู้สึกนึกคิดแบบที่เคยมีมา<br />
แต่ก่อน จนเรียกได้ว่าหลุดจากรากฐานเดิม แต่กลับถูก<br />
ครอบงาด้วยความคิดแบบตะวันตกเพิ่มขึ้น ช่วงเวลานี้<br />
จึงเป็นช่วงของการหลุดจากรากแทบจะสมบูรณ์ เมื่อ<br />
สภาพแวดล้อมของเมืองเปลี่ยนแปลงและกลายเป็นป่า<br />
คอนกรีตไปหมดแล้ว จนถูกนามาใช้เป็นชื่อหนังสือนิยาย<br />
ขายดีของ รงค์ วงษ์สวรรค์ เรื่อง “ใต้ถุนป่าคอนกรีต”<br />
การจะสร้างบ้านเดี่ยวให้ลมโกรกคงเป็นไปไม่ได้ เมื่อ<br />
ลมไม่โกรก ต้นไม้ก็ไม่มี ก็ต้องสร้างเป็นบ้านติดแอร์<br />
32<br />
32 หน้าปกหนังสือของรงค์ วงษ์สวรรค์<br />
33 เสาแบบกรีกโรมันที่นิยมนำมาใช้ประดับบ้านสมัยใหม่<br />
34 บ้านจัดสรรขนาดใหญ่ในจังหวัดเชียงใหม่<br />
35 - 36 บ้านจัดสรรทั่วไป (ที่มา : การเคหะแห่งชาติ)<br />
37 - 38 ดอนโดมิเนียมที่นิยมสร้างในช่วงเวลานี้<br />
33<br />
32 Front cover of the Rong Wong Sawan’s book<br />
33 Famous Greek-Roman style columns as new<br />
house decoration<br />
34 Large housing estate development in Chiang Mai<br />
province.<br />
35 - 36 Regular housing estate development (Source :<br />
National Housing Authority)<br />
37 - 38 Popular condominium of this period<br />
44
34<br />
35<br />
36<br />
37 38<br />
45
ขณะที่บ้านเรือนได้รับอิทธิพลตะวันตกอย่างเต็มที่<br />
ในช่วงหนึ่งเสาโรมันแบบตะวันตกจึงได้รับความนิยม<br />
อย่างมาก ลูกกรงเซรามิคแสดงบุคลิกความเป็นยุโรป<br />
ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะการเรียนการสอนที่มุ่งความ<br />
สมัยใหม่มากกว่าการประยุกต์เอาลักษณะแบบไทยมา<br />
ใส่ในสถาปัตยกรรมเท่าที่ควร ผู้คนเริ่มหลุดออกไปจาก<br />
ความรู้สึกนึกคิดแบบที่เคยมีมาแต่เดิมและหันมาเรียน<br />
วิธีการที่ถูกคลี่คลายมาจากตะวันตกแล้ว ทั้งในแง่ของ<br />
การคิดในเรื่องรูปแบบและพัฒนาการการปรับตัวเข้า<br />
กับสภาพแวดล้อมโดยไม่สนใจวิถีชีวิตและภูมิอากาศ<br />
จนไม่สามารถสร้างบ้านให้ลมโกรกอย่างเดิมได้ และ<br />
ไม่สนใจปลูกต้นไม้ ถ้าจะปลูกต้นไม้รอบๆ บ้านก็มักเป็น<br />
ไม้ประดับมากกว่าไม้ผลหรือต้นไม้รอบบ้านอย่างเดิม<br />
เมื่อสภาพแวดล้อมของเมืองกลายเป็นป่าคอนกรีต<br />
อย่างชัดเจนมากขึ้น การสร้างบ้านด้วยคอนกรีต บน<br />
ถนนคอนกรีต ไม่ว่าจะเป็นอาคารที่ทาการต่างๆ หรือ<br />
บ้านเรือนก็เริ่มจะใช้กระจกเพิ่มมากขึ้น รูปแบบบ้าน<br />
พึ่งพาภูมิอากาศตามธรรมชาติน้อยลง เพราะเชื่อมั่นใน<br />
เทคโนโลยีมากกว่าจะทาให้อยู่ได้ด้วยตัวเอง โดยตัวอาคาร<br />
ลดขนาดพื้นที่ห้อง และความสูงของชั้นให้เหมาะกับ<br />
Fifth Period: The Uprootedness (1987 - 1997)<br />
In this period, the growth of Thai economy, which<br />
already prioritized export-oriented industries, expanded<br />
into service sector (hotels, companies, department stores).<br />
Number of employees in service sector escalated. The<br />
majority of them were no longer government officials.<br />
These employees worked in modern offices. Amidst<br />
congested and noisy communities, they tended to easily<br />
adopt modernism into their houses.<br />
After 1987, there was an unprecedented phenomenon<br />
that people felt uprooted from preconceived frames of<br />
mind, and became increasingly dominated by western<br />
ideology. This was the age of almost completed<br />
uprootedness. Urban environment was transformed into<br />
concrete jungle. Even one best selling novel by Rong<br />
Wongsawan was named “Under the Concrete Jungle”.<br />
It was impossible to build an airy residence. Without<br />
air flows, trees could not grow. Then air-conditioned<br />
residence were necessary.<br />
การติดแอร์มากขึ้น ทั้งนี้ทั้งนั้นส่วนหนึ่งก็เกิดจากความ<br />
เคยชินจากการทางานอยู่ในออฟฟิศก็อยู่ในแอร์ทั้งวัน<br />
กลับไปบ้านก็แอร์อีก จนมักคิดกันไปว่าหากไม่นอนแอร์<br />
จะนอนไม่หลับ เพราะกรุงเทพฯ เสียงดังมาก<br />
ในแง่ของการออกแบบบ้าน เดิมอาจเกิดจากการ<br />
เรียนรู้รูปแบบหนึ่งแล้วก็ใช้ตามๆ กันไป ต่อมาเมื่อผู้คน<br />
มีรายได้เพิ่มขึ้น อาจเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่ทาให้กลุ่มผู้มี<br />
รายได้สูง พัฒนาการออกแบบให้มีลักษณะเฉพาะตัว<br />
และเป็นไปตามความต้องการของแต่ละบุคคล ที่ต้องการ<br />
ความมีอิสระมากขึ้น นอกจากเรื่องบ้านเดี่ยวแล้ว ค่านิยม<br />
ของผู้คนยังให้ความสนใจอาคารแบบอยู่อาศัยร่วมกัน<br />
หลายคน<br />
การสร้างบ้านเรือนในช่วงนี้จึงอาจแบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม<br />
คือ กลุ่มนักธุรกิจ ฐานะดี จะสร้างอาคารขนาดใหญ่มาก<br />
ในขณะที่กลุ่มรายได้ปานกลาง อาจจะเป็นบ้านจัดสรร<br />
ขยายออกนอกเมืองจานวนมาก และอาคารอยู่รวมกัน<br />
นอกจากนั้นยังมีอาคารชุด (คอนโดมิเนียม) เกิดขึ้นจานวน<br />
มาก (property market boom) เนื่องจากเป็นการลงทุน<br />
เพื่อแสวงหาผลกาไรในอนาคต (speculative market)<br />
สร้างเกินกว่าความต้องการของตลาด ทั้งอาคารชุด บ้าน<br />
Residences were greatly influenced by the West<br />
such as highly popular Roman columns, and ceramic<br />
balcony beads showing off European character. One<br />
reason might be the education system that emphasised<br />
modernism rather than integration of Thai characteristics<br />
into architectural work. People were detached from<br />
their usual sense, and turned to adopt western ways of<br />
thinking in terms of environmental adaptation patterns and<br />
processes. Without caring for lifestyles and climate, they<br />
could neither design residences that let in natural air nor<br />
or grow tree around the houses anymore. If trees were<br />
grown around the houses, they tended to be ornamental<br />
plants rather than fruit trees or shade-providing trees.<br />
As urban environment became more of concrete<br />
jungle, there were ongoing construction of concrete<br />
houses on concrete roads. Whether they were office<br />
buildings or residential units, they tended to use more<br />
glass. House styles depended less on natural climate with<br />
more confidence in technology than self-sustainability.<br />
Room sizes and floor heights were much reduced to<br />
46
จัดสรร บ้านเดี่ยว การก่อสร้างอย่างรวดเร็ว ทาให้ขาด<br />
หรือลดทอนคุณภาพลง จนสร้างความเสียหายในภายหลัง<br />
(ภายหลังเมื่อภาวะเศรษฐกิจตก กลายเป็นอาคารทิ้งร้าง<br />
จานวนมาก)<br />
ช่วงที่ 6 ยุคกับดักความขัดแย้ง (หลัง พ.ศ. 2540)<br />
ใน พ.ศ. 2540 เกิดวิกฤตทางเศรษฐกิจและการเงิน<br />
ครั้งใหญ่ (วิกฤตต้มยากุ้ง) 4 ส่งผลให้เศรษฐกิจไทยเกิด<br />
ภาวะขาดทุนและหนี้สินจานวนมากรวมถึงธุรกิจด้าน<br />
อสังหาริมทรัพย์ด้วยเช่นกัน เพราะการลงทุนแบบเก็ง<br />
กาไรที่เกินความจาเป็นในช่วงก่อนหน้านั้น บางครั้งก็<br />
เรียกสถานการณ์ทางเศรษฐกิจดังกล่าวว่า “ฟองสบู่แตก”<br />
หลังจากนั้นผู้คนในสังคมไทยจึงต้องหันกลับมาทบทวน<br />
ใหม่เพื่อคิดค้นและหาทางเลือกใหม่ๆ ในการเข้าไปมีส่วน<br />
ร่วมในระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมใหม่และโลกาภิวัตน์<br />
ซึ่งช่วยนาเสนอความเป็นไปได้หลากหลายทิศทาง ที่<br />
เกี่ยวข้องกับการสร้างกลไกเชิงสถาบันใหม่ขึ้นมาเพื่อ<br />
กากับดูแลระบบเศรษฐกิจไม่ให้เสรีอย่างไร้ทิศทางเช่น<br />
ที่ผ่านมาแต่ก็ยังไม่สามารถผลักดันให้เป็นรูปธรรมได้<br />
match capacities of air conditioners. This is partly due to<br />
workers being accustomed to working in air-conditioned<br />
offices all day long and wanting to continue doing so at<br />
home. Some even thought that they could not sleep in<br />
rooms without air-conditioners since Bangkok was very<br />
noisy.<br />
From a perspective of house design, one specific<br />
style may be learnt and carried on. When income<br />
increased later, it prompted high-income groups to<br />
develop individualised design that suited their independent<br />
desire. Apart from detached residences, people began<br />
to be interested in multiple-unit living compounds.<br />
House construction in this period were classified<br />
into two groups. The first group was enormous buildings<br />
built by wealthy business people. The second group was<br />
suburban housing estates and multiple-unit buildings<br />
built by middle-income groups. Multiple-unit living<br />
compounds (condominiums) were booming in property<br />
markets since they were future investment in speculative<br />
markets. Supplies of condominiums, housing estates and<br />
อย่างแท้จริง<br />
ปัญหาทางเศรษฐกิจดังกล่าวได้ส่งผลกระทบอย่าง<br />
เป็นลูกโซ่ และนำาไปสู่ปัญหาทางการเมือง ซึ่งกลายเป็น<br />
ลักษณะสาคัญของยุคนี้ด้วย นั่นคือการติดอยู่ในกับดัก<br />
ของความขัดแย้งทางการเมือง ที่สืบเนื่องมาจากความ<br />
หลากหลายทางความคิดที่เกิดขึ้นหลังจากการมีเสรีภาพ<br />
ทางการเมืองมากขึ้นตามรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2540<br />
ที่มีความเป็นประชาธิปไตยมากที่สุดฉบับหนึ่ง จนผู้คน<br />
ในสังคมไทยแบ่งแยกออกเป็นฝักเป็นฝ่าย ส่วนหนึ่งก็คง<br />
เป็นเพราะความต้องการที่แตกต่างกันในการแสวงหา<br />
แนวทางที่จะฉุดเศรษฐกิจไทยให้หลุดพ้นออกจากการ<br />
ติดอยู่ในกับดักของประเทศรายได้ปานกลาง ซึ่งมีสาเหตุ<br />
หลักๆ มาจากความเปราะบางของเศรษฐกิจฐานราก<br />
ความเหลื่อมล้ าของรายได้ และความไม่เป็นธรรมต่างๆ<br />
ที่ดารงอยู่ในสังคมไทยมาอย่างยาวนาน<br />
แต่ความขัดแย้งทางการเมืองก็ได้ช่วยกระตุ้นให้<br />
เกิดความหลากหลายทางความคิดที ่แตกต่างกันอย่าง<br />
มากมายในทางเศรษฐกิจและสังคม นอกจากแนวทาง<br />
ในการพัฒนาเศรษฐกิจกระแสหลักแล้ว ก็ยังมีแนวคิด<br />
ประชานิยม เศรษฐกิจแบบพอเพียง รัฐสวัสดิการนิยม<br />
detached houses exceeded real market demand. Many<br />
condominiums, housing estates, and detached houses<br />
were built quickly resulting in compromise of, or lack of,<br />
construction quality as well as subsequent casualties<br />
(after economy crisis, many buildings were abandoned).<br />
Sixth Period: Trap of Conflicts (After 1997 A.D.)<br />
In 1997, a major economic and financial crisis occurred<br />
(Tom Yum Koong crisis) 4 causing great losses and debts<br />
to Thai economy including real estate business. This<br />
happened because of speculative investment beyond<br />
necessity in earlier period. Such economic crisis was<br />
also called “bubble burst”. Afterwards people in Thai<br />
society needed to figure out alternative engagement<br />
with neoliberal economic globalisation. They offered<br />
many possibilities regarding creation of new institutional<br />
mechanisms to regulate the economy so that it might not<br />
be so free without any directions as in the past. This,<br />
however, had not been tangibly accomplished.<br />
47
39<br />
39 - 40 บ้านแบบย้อนอดีตและแบบโมเดิร์น<br />
40<br />
39 - 40 Residence of old and modern styles<br />
48
และการปฏิรูปเชิงโครงสร้าง เพื่อสร้างกลไกและสถาบัน<br />
ทางสังคมรูปแบบใหม่ๆ มารองรับการเปลี่ยนแปลงทาง<br />
สังคมในอนาคต โดยเฉพาะการเปลี่ยนผ่านเข้าสู่สังคม<br />
ผู้สูงอายุ อย่างไรก็ตามแนวคิดต่างๆ เหล่านั้นยังไม่<br />
สามารถผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงรูปธรรมได้<br />
มากนัก เพราะสังคมไทยบางส่วนยังคงยึดโยงอยู่<br />
กับวัฒนธรรมอานาจนิยมมากกว่าการผลักดันระบบ<br />
ประชาธิปไตยของประชาชนอย่างแท้จริง<br />
ภายใต้สภาวะชะงักงันทางเศรษฐกิจและการเมือง<br />
ดังกล่าว ผู้คนในสังคมไทยส่วนใหญ่เริ่มหันมาคิดหา<br />
วิธีการที่ตนเองจะอยู่อย่างไร บางส่วนก็เปลี่ยนวิถีชีวิต<br />
ให้มีอิสระมากขึ้น ด้วยการอยู่อาศัยแบบครอบครัวเดี่ยว<br />
ซึ่งมีผลต่อการเลือกที่อยู่อาศัยและการสร้างอาคารบ้าน<br />
เรือนตามมา คนส่วนใหญ่จะเลือกตามกระแสของตลาด<br />
อสังหาริมทรัพย์ ที่นาเสนอรูปแบบที่อยู่อาศัยตามระดับ<br />
ของสถานภาพทางเศรษฐกิจ ตลาดล่าง ตลาดกลาง และ<br />
ตลาดบน ทั้งในด้านของบ้านจัดสรร และคอนโดมิเนียม<br />
ซึ่งขึ้นอยู่กับระดับคุณภาพของวัสดุก่อสร้างและการ<br />
ออกแบบว่าจะวิจิตรพิสดารเพียงใด อาคารที่อยู่อาศัย<br />
ในช่วงนี้จึงมีรูปแบบและราคาแตกต่างกันมาก ตั้งแต่บ้าน<br />
The economic crisis caused profound chain reaction to<br />
political problems which became the significant feature of<br />
this era. That is, being trapped in political conflicts. This is<br />
due to diverse ideas that emerged after increased political<br />
freedom provided by the 1997 constitution which is one of<br />
the most democratic constitution of Thailand. Thai society<br />
are split into different camps, partly because of different<br />
ideas to bring Thai economy out of middle-income traps.<br />
Such trap is caused by fragility of grassroots economy,<br />
income disparity and injustice that persists in Thai society<br />
for a long time.<br />
Nevertheless, political conflicts helps generate<br />
divergent opinions in economic and social aspects.<br />
Beside mainstream economic development concepts,<br />
there are populism, sufficiency economy, welfare state,<br />
and structural reform. The goals are to create new social<br />
mechanisms and institutions to accommodate future social<br />
change especially the transition to ageing society. These<br />
concepts, however, cannot push ahead material changes.<br />
This is because some parts of Thai society still cling to<br />
ราคาเป็นร้อยล้านบาท จนถึงบ้านราคาต่ ำากว่าล้านบาท<br />
แต่บ้านเรือนที่สร้างขึ้นจานวนมาก โดยเฉพาะในช่วง<br />
ที่ได้รับผลกระทบจากก่อนหน้านี้ บางส่วนขาดคุณภาพ<br />
ทั้งๆ ที่วัสดุก่อสร้างได้พัฒนามากขึ้น อย่างไรก็ตาม<br />
การเติบโตของตลาดอสังหาริมทรัพย์ก็ช่วยเพิ่มทางเลือก<br />
มากขึ้น การออกแบบอาคารบ้านเรือนต่างๆ มักเป็นไป<br />
อย่างอิสระ หลากหลายแนว บางส่วนก็อาจจะกลับไป<br />
หลงอดีต บางส่วนก็เป็นโมเดิร์น รูปแบบจึงออกมาอย่าง<br />
หลากหลายมากขึ้น<br />
บทส่งท้าย<br />
การเปลี่ยนแปลงทางสังคมนั้นเปรียบเสมือนการ<br />
เปลี ่ยนพื้นที่ชีวิตจากช่วงเวลาหนึ่งไปอีกช่วงเวลาหนึ ่ง<br />
ซึ่งครอบคลุมมิติต่างๆ ทั้งเศรษฐกิจ การเมือง และ<br />
สังคม ที่รวมกันเข้ามาเป็นองค์ประกอบที่สัมพันธ์<br />
และเชื่อมโยงกันอย่างแยกกันไม่ออก พื้นที่ชีวิตจึงมี<br />
องค์ประกอบของชีวิตในทุกๆ ด้าน ชีวิตทางสังคมก็<br />
ยึดโยงอยู่กับชีวิตทางเศรษฐกิจ ตลอดจนการคลี่คลาย<br />
หรือเปลี่ยนแปลงของระบบการเมืองการปกครอง<br />
authoritarianism rather than true people’s democracy.<br />
Under such economic and political stagnation, most<br />
people in Thai society begin to think about how they<br />
survive. Some choose more independent lifestyles by<br />
living in nuclear families. This has implications on their<br />
choices of residences and subsequent construction.<br />
Most people choose by real estate market trend that<br />
offer housing models meant for different economic status<br />
ranging from lower market to middle market and upper<br />
market. Housing estates and condominiums vary in quality<br />
of building materials and design. Residential buildings of<br />
this period vary greatly in terms of models and prices.<br />
House prices can range from a hundred million baht to<br />
less than one million baht.<br />
However, a number of houses that are built, especially<br />
after previous economic crisis, are substandard despite the<br />
fact that building materials are improved. The growth of<br />
real estate market provides more alternatives. Residential<br />
designs and styles tend to go freely. Some are nostalgic.<br />
Some are modern. Models are more diverse.<br />
49
การศึกษาการเปลี่ยนแปลงในทางสังคมศาสตร์จึง<br />
เน้นการเจาะลึกเข้าไปในเรื่องราวของพื้นที่ชีวิตในแง่มุม<br />
ต่างๆ เหล่านั้น เริ่มจากสถานภาพของบุคคล ในด้านการ<br />
ศึกษา ลักษณะครอบครัว การรวมกลุ่ม การเคลื่อนย้าย<br />
และยังเชื่อมโยงถึงสถานภาพทางสังคม ทางเศรษฐกิจ<br />
บทบาทในสังคม รสนิยม การเรียนรู้จากประสบการณ์<br />
และการเรียนรู้รูปแบบบางอย่างในช่วงเวลาหนึ่ง<br />
ในแต่ละช่วงเวลาจะบ่งบอกถึงการเปลี่ยนแปลงสาคัญๆ<br />
บางด้านที ่สามารถส่งผลกระทบต่อชีวิตในด้านอื่นๆ<br />
ตามมาอีกด้วย<br />
ตลอดรัชสมัยอันยาวนานของพระบาทสมเด็จ<br />
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร<br />
(รัชกาลที่ 9) ถึง 70 ปี (พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong>) จึงประกอบ<br />
ไปด้วยช่วงเวลาของการเปลี่ยนแปลงในมิติต่าง ๆ อย่าง<br />
มากมาย ซึ่งสามารถแยกแยะออกมาได้ 6 ช่วงเวลา<br />
ด้วยกัน จากช่วงที่ 1 (ก่อน พ.ศ. 2500) ถือเป็นยุคที่<br />
ยึดโยงอยู่กับจารีตแบบแผน แล้วก็เปลี่ยนมาสู่ช่วงที่ 2<br />
(พ.ศ. 2500 - 2510) ซึ่งสังคมเริ่มเปลี่ยนเข้าสู่ยุคของ<br />
การนาเข้าความเป็นสมัยใหม่ จากนั้นก็เข้าสู่ช่วงที่ 3<br />
(พ.ศ. 2510 - 2520) สังคมไทยได้เปลี่ยนไปเป็นยุค<br />
สายลมแสงแดด เมื่อผู้คนบางส่วนเริ่มหันกลับมามอง<br />
Epilogue<br />
Social change is like changing of lived space from one<br />
period to another. It spans economic, political and social<br />
dimensions that integrate into interconnected elements.<br />
Lived space consists of all aspects of life. Social life is<br />
linked to economic life including transformation of political<br />
system.<br />
Thus, the study of change in social science focuses<br />
on probing into stories of lived space in various aspects,<br />
starting with individual status, education, family, groupings,<br />
and migration as well as socio-economic status, social<br />
roles, taste, experiential learning and other kinds of learning<br />
in a specific time. Each period indicates some important<br />
changes that can affect other aspects of lives later on.<br />
The long reign of His Majesty King Bhumibol Adulyadej<br />
(Rama IX), which spanned 70 years (1946 - 2016), saw<br />
changes in various dimensions. Six periods were classified.<br />
From the first period (before 1957) which clung to tradition<br />
50<br />
ตัวเอง เพื่อปรับตัวกับให้เข้ากับกระแสที่มาจากภายนอก<br />
จึงต้องใช้จินตนาการในการสร้างสรรค์พื้นที่ชีวิตให้ลงตัว<br />
ตามสภาพความเป็นจริงในขณะนั้น<br />
แต่เป็นที่น่าสังเกตว่าการเปลี่ยนแปลงใน 3 ช่วง<br />
เวลาแรกนั้นสามารถดาเนินไปอย่างต่อเนื่องขณะที่ใน<br />
3 ช่วงเวลาหลังจะเกิดเหตุการณ์สาคัญๆ ที่กระทบต่อ<br />
การเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง ซึ่งทาให้สังคมไทยต้อง<br />
เผชิญกับความเสี่ยงในโลกไร้พรมแดนมากขึ้น ขณะที่<br />
ช่องว่างทางสังคมกลับขยายกว้างมากขึ้น จึงมีผลให้<br />
สังคมต้องติดอยู่ในกับดักของความขัดแย้งมากมาย เริ่ม<br />
ตั้งแต่ช่วงที่ 4 (พ.ศ. 2520 - 2530 ) ที่เรียกว่า ยุคโชติช่วง<br />
ชัชวาล ซึ่งผู้คนมีความมั่งคั่งในทางเศรษฐกิจมากขึ้น<br />
จึงต้องการการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วจนผลักดันให้<br />
สังคมไทยในช่วงที่ 5 (พ.ศ. 2530 – 2540) เคลื่อนเข้าสู่<br />
ยุคหลุดจากราก ซึ่งถือเป็นช่วงเปลี่ยนผ่าน ที่พื้นที่ชีวิต<br />
เต็มไปด้วยความเสี่ยงนานัปการ และยังไม่สามารถก้าว<br />
ข้ามไปได้ ในช่วงหลังสุด (หลัง พ.ศ. 2540) สังคมไทย<br />
กลับต้องชะงักงันอยู่กับยุคกับดักความขัดแย้ง เพราะ<br />
ในปัจจุบันนี้ (พ.ศ. 2561) สังคมไทยยังไร้เสรีภาพที่จะ<br />
กาหนดก้าวเดินไปข้างหน้าอย่างอิสระ<br />
to the second period (1957- 1967) when modernism was<br />
imported. During the third period (1967-1977), Thai society<br />
in the sun-and-the wind era saw some groups looking<br />
into themselves and adapting to change that comes from<br />
outside the country. Imagination was needed in creation<br />
of appropriate lived space in the specific context.<br />
Noteworthy in the three former periods was continuity,<br />
whereas in three latter periods, after many major crises,<br />
Thai society faced increasing risks of borderless world<br />
while social gaps widened. This resulted in Thai society<br />
being trapped in many conflicts. Starting with the fourth<br />
period (1977-1987) so called the era of flourishing glory<br />
where people were economically wealthy. Thus, they<br />
wanted rapid changes that pushed Thai society into the<br />
fifth transitional period (1987-1997) of uprootedness where<br />
lived space was full of many risks that cannot overcome<br />
yet. In the last period (after 1997) Thai society is trapped<br />
in conflicts because, at the present (2018), Thai society<br />
are not yet free to choose its future.
1 — บทความนี้ปรับปรุงจากการสัมภาษณ์โดย ผศ. กิจโชติ นันทน<br />
สิริวิกรม เมื่อวันที่ 22 กันยายน 2560<br />
2 — วิกฤตน้ำมันครั้งที่ 1 เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2516 เป็นช่วงที่เศรษฐกิจ<br />
โลกเริ่มขยายตัว ทำให้ความต้องการใช้น้ำมันมีมากขึ้น ลดปริมาณการ<br />
ผลิต รวมถึงเงื่อนไขของสงครามเร่งให้ราคาน้ำมันสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว<br />
3 — รัฐบาลสมัยพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ (นายกรัฐมนตรี คนที่ 16<br />
ระหว่าง 3 มีนาคม พ.ศ. 2523 - 4 สิงหาคม พ.ศ. 2531) มีนายสม<br />
หมาย ฮุนตระกูล เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง เข้าฟื้นฟูภาวะ<br />
วิกฤตเศรษฐกิจ ทำให้เศรษฐกิจไทยโดยเฉลี่ยเติบโตขึ้นอย่างต่อเนื่อง<br />
ตั้งแต่ในพ.ศ. 2529 อยู่ในระดับร้อยละ 5.5 และก้าวกระโดดใน พ.ศ.<br />
2530 เป็นร้อยละ 9.5 และกลายเป็นเลข 2 หลัก (double-digit) ในระ<br />
หว่างพ.ศ. 2531 - 2533 เฉลี่ยร้อยละ 12.2 (อ้างถึงใน บริษัท ศูนย์วิจัย<br />
ไทยพาณิชย์ จำกัด (2541) หน้า 1.)<br />
4 — เกิดขึ้น พ.ศ. 2540 เมื่อรัฐบาล ตัดสินใจลอยตัวค่าเงินบาท<br />
ทำให้ค่าเงินบาทลดลงอย่างมาก สาเหตุของวิกฤตทางเศรษฐกิจที่เริ่ม<br />
ก่อตัวมาเป็นเวลาหลายปี ท้ายที่สุดส่งผลให้เกิดการขาดดุลทางบัญชี<br />
ของไทย ปัญหาหนี้ต่างประเทศ การลงทุนเกินตัวในธุรกิจ<br />
อสังหาริมทรัพย์ การดำเนินนโยบายทางการเงินขาดประสิทธิภาพ รวม<br />
ถึงการถูกโจมตีค่าเงินบาทไทย ผลคือทำให้เกิดภาวะหนี้มหาศาล ก่อน<br />
จะเริ่มฟื้นตัวในเวลาต่อมา<br />
1 — This article is based on an interview by Assistant Professor<br />
Quijxote Nuntanasirivikrom on September 22, 2017<br />
2 — The first oil crisis occurred in 1973 when the world economy<br />
began to expand. The demand for oil was increasing. The reduce<br />
in production including the war conditions, accelerated the oil price<br />
to rose rapidly.<br />
3 — In the cabinet of General Prem Tinsulanonda (16th Prime<br />
Minister, during March 3, 1980 - August 4, 1988), Mr. Sommai<br />
Hoontrakun was appointed as Minister of Finance to cope with<br />
economic crisis. On the average, Thai economy grew steadily<br />
since 1986, at 5.5 percent, and in 1987 it rose to 9.5 percent and<br />
reached a double-digits growth. During 1988 - 1990 average<br />
growth rate was 12.2% (Cited in SCB Re-search Center, 1998,<br />
page 1.)<br />
4 — It was in 1997, when the government decided to manipulated<br />
Thai currency. Thai currency weakened significantly. The cause<br />
of Thai economy crisis formed for years culminating in Thailand’s<br />
account deficit, foreign debt problems, excessive investment in<br />
real estate business, ineffective implementation of financial policy<br />
including attack on the Thai currency. This resulted in huge debts<br />
before the economy started to recover later.<br />
51
ด้านรัฐศาสตร์ – POLITICO<br />
“ถามว่าทำไมนักวิชาการใช้คำว่า space เพราะมันมีวงศาวิทยาของตัวคำนี้ซึ่งวิ่งกลับไปที่ conceptual categories<br />
ได้ง่าย แต่เวลาเราพูดกับชาวบ้านชาวบ้านไม่ได้ใช้คำนี้ เพราะในวิชามานุษยวิทยาถ้าถามคำถามเขาว่าที่อยู่ของ<br />
เขาอยู่ไหน เขาไม่ได้ตอบว่า space เป็นอะไร เขาอาจจะตอบว่า place ของเขาเป็นอะไรอยู่ที่ไหน ในคำตอบของ<br />
ชาวบ้านหมายถึง place ไม่ใช่ space เวลาที่นักวิชาการคิด นักวิชาการ transform ของแบบนี้ให้กลายเป็น concept<br />
อย่าง space ผมคิดว่าในวิชาสถาปัตยกรรมก็จำเป็นต้องทำเช่นนั้น เพราะคุณต้องมองเห็นความเป็นไปได้และ<br />
ทำงานกับความเป็นไปได้ พอทำงานกับความเป็นไปได้ในแบบนี้แล้วค่อยกลับไปที่ความจริงในเชิงประจักษ์แล้วดู<br />
ว่าลงตัวไปกันได้หรือไม่ ผมเข้าใจว่าวิชาสถาปัตยกรรมเป็นเช่นนี้และโดยเฉพาะการออกแบบของสถาปัตยกรรม<br />
ก็เลยไม่ใช่ place เป็น space ต้องใช้การจัดวาง การจัดการ การคำนวณเพื่อรับน้ำหนักอะไรต่างๆ สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่<br />
คอนเซ็ปต์ของคนทั่วไป แต่เป็นแนวคิดวิชาการที่เรายกมาครอบลงบนสิ่งที่เรากำลังพูดถึงในฐานะหลักวิชา” 2<br />
“Why do scholars like to use the term “space”? Because it contains more conceptual connotation to its subtext.<br />
But everyday people do not use this term. From the socio perspective, when asked where they live, they<br />
do not refer to it as space, but more of a place. But from a scholar’s point of view, they tend to transform<br />
these things into a more conceptual idea. I think in the architectural domain, it’s necessary to do so. Because<br />
architects need to be able to see what the possibilities are and start with that, before evaluating factual<br />
environment to see if the possibilities they have in mind can be realized. That’s my understanding of how<br />
architectural studies work. And that’s why in the architectural world, a place has become space. It takes a<br />
lot of work from design composition, management, weight-bearing calculation and all sorts of thing. People<br />
who are not in the profession usually do not concern themselves with these things. It’s more of an academic<br />
idea that we use to explain the concept.” 2<br />
2<br />
Interview; Professor Dr. Chaiwat Satha Anand, 20 th March 2018, Bangkok.<br />
52
“บ้าน” กับความลับของความมั่นคง<br />
HOME AND THE SECRET OF SECURITY<br />
— ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ • Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
53
บ้านเดโช<br />
ข้าพเจ้าเป็นคนแถวสีลม<br />
ประโยคนี ้ในปัจจุบันหมายถึงอะไรได้หลายอย่าง<br />
เช่นคอนโดหรู ย่านธุรกิจ และราคาที่ดินสูงลิบ<br />
แต่เมื่อกว่าหกสิบปีก่อน ประโยคนี้ก็หมายถึงอีก<br />
หลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็น โรงสีลม คลอง รถราง ป่าช้า<br />
ฝรั่ง วัดแขก (คือวัดพระศรีมหาอุมาเทวีในศาสนาฮินดู)<br />
ตลาดสด โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียน และ โรงเรียนผดุง<br />
ดรุณี (เป็นโรงเรียนสตรีล้วน ปัจจุบันไม่อยู่แล้ว) เลยไป<br />
จนจดถนนเจริญกรุงอันเป็นถนนสายแรกของกรุงเทพฯ<br />
และบริเวณถนนเจริญกรุงนี้เองเป็นที่ตั้งโรงเรียน<br />
อัสสัมชัญและอาสนวิหารอัสสัมชัญ มีโรงแรมที่ได้ชื่อว่า<br />
ดีที่สุดในโลกแห่งหนึ่งริมลำน ้ำเจ้าพระยาคือ โรงแรม<br />
โอเรียนเต็ล (ปัจจุบันอยู่ในเครือโรงแรมแมนดาริน)<br />
แถวนั้นมีชุมชนย่านโรงภาษีเก่า เป็นชุมชนมุสลิม มี<br />
มัสยิดฮารูณเป็นศูนย์กลางของชุมชน อยู่ใกล้สถานกงสุล<br />
ฝรั่งเศสและโรงภาษีร้อยชักสาม (เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า<br />
ศุลกสถาน) ใกล้มัสยิดฮารูณ มีกุโบร์คือ ที่ฝังศพของ<br />
ชาวมุสลิม<br />
MY DECHO HOME<br />
I was a Silom boy.<br />
This statement could mean a number of things: luxury<br />
condos, posh business area, and exuberant land price.<br />
But more than 60 years ago, this statement could<br />
mean something else completely. It could mean: windmill,<br />
canal, tram, Christian cemetery, Hindu temple, fresh<br />
market, Bangkok Christian College (for boys) and Padung<br />
Darunee (for girls-this school no longer exists.), all the<br />
way to New Road, the very first road in the capital.<br />
In this area stand Assumption Cathedral, Assumption<br />
College, the world-renowned centenarian Oriental Hotel<br />
(now belongs to the Mandarin Group). Next to the French<br />
Embassy lies an old Muslim community with Haroun<br />
mosque as its center, complete with Muslim burial ground.<br />
Most of my relatives including my mom, dad, and<br />
grandmother- who was born in the reign of King Rama V<br />
and lived to be 101, were laid to rest there. People used<br />
to call her: grandma Arun of Decho House.<br />
ในกุโบร์นั้นเป็นที่พ ำนักปัจจุบันของญาติพี่น้องข้าพเจ้า<br />
แทบทั้งตระกูลรวมทั้ง พ่อ แม่ และคุณยายซึ่งเกิด<br />
ในสมัยพระพุทธเจ้าหลวงและจากไปกว่ายี่สิบปีแล้วเมื่อ<br />
ท่านอายุได้ 101 ปี ครั้งคุณยายยังมีชีวิตอยู่ ญาติพี่น้อง<br />
ก็ล้วนเรียกหาท่านเป็น “คุณยายอรุณบ้านเดโช”<br />
“บ้าน” ในฐานะพื้นที่สังคมเมืองที่เต็มไปด้วยความ<br />
หลากหลายทางวัฒนธรรมแสนอัศจรรย์ที่ข้าพเจ้าเกิด<br />
เติบโต และ เล่าเรียนอยู่บนถนนเดโช<br />
จำได้ว่า เมื่อเด็กๆ เวลาวิ่งไปรับโทรศัพท์ และคน<br />
ถามจากปลายสายว่า “ที่ไหนจ๊ะ?” ข้าพเจ้าจะตอบว่า<br />
“บ้านเดโชครับ”<br />
เมื่อเล็กกว่านั ้นเคยถูกอุ้มไปเล่นที่บ้านตรงข้าม<br />
ผู้หลักผู้ใหญ่ในบ้านนั้นที่เป็น “หม่อม” เมตตาอุ้มเห่ เลี้ยง<br />
ดูข้าพเจ้าแต่เล็กแต่น้อย เมื่อไม่สบายก็ไปบ้านหมอที่<br />
อยู่ตรงข้ามในสกุล “วิเศษกุล”<br />
เวลานั้นไม่รู้เลยว่าเดโชซึ่งเป็นถนนสายสั้นตัด<br />
ระหว่างถนนสุริวงศ์และถนนสีลมนั้นที่จริงเจ้าพระยา<br />
สุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) จัดซื้อที่ดินและตัดถนน<br />
ทั้งสองสาย ภรรยาท่านเจ้าคุณคือ ท่านผู้หญิงตลับ<br />
My “home”, as an urban space rich with fantastic<br />
cultural diversity, where I was born, bred and went to<br />
school, is on Decho Road.<br />
I remember that when I was a child and there was<br />
a telephone call asking “where is this, please?”, I would<br />
quickly reply “Decho House Krab.”<br />
When I was even smaller, someone would take me<br />
to play at a house across the road. I would be kindly cared<br />
for by a lady of the court and her family. When I was sick,<br />
my mom would take me to another gracious woman<br />
doctor from the house of “Viseskul”.<br />
At the time, I had absolutely no idea about the history<br />
of the short road connecting Suriwong on one side, and<br />
Silom on another. The land around was appropriated and<br />
two new roads came into being because of Chao Phraya<br />
Surawongwatanasak (Toe Bunnag). His wife, Lady<br />
Talabsiharajdecho went to ask for the names of these new<br />
roads from the then regent, Rama V’s Queen Sripatcharintra<br />
Boromrajineenart. Her Royal Highness gave the names:<br />
Surawong and Decho to them.<br />
54
สีหราชเดโช ได้ขอพระราชทานชื่อถนนจาก สมเด็จ<br />
พระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ เมื่อทรงเป็นผู้สำเร็จ<br />
ราชการแทนพระองค์พระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่ 5<br />
สมเด็จพระราชชนนีพันปีหลวงพระราชทานชื่อถนนทั้ง<br />
สองว่า สุรวงศ์ และ เดโช<br />
บ่อยครั้งในชีวิต ข้าพเจ้าคิดถึง “บ้านเดโช”<br />
อาจบางทีเพราะบ้านเป็นมากกว่าอิฐกว่าปูนที่สร้าง<br />
บนที่ดินด้วยสถาปัตยกรรมจากมันสมองสถาปนิก<br />
คนจึงรู้สึก “คิดถึงบ้าน” ไม่ว่าจะเป็นคนธรรมดาหรือ<br />
เจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน ล้นเกล้ารัชกาลที่ห้าทรงพระราช<br />
นิพนธ์ใน ไกลบ้าน เมื่อจากสยาม “บ้าน” ของพระองค์<br />
เสด็จพระราชดำเนินประพาสยุโรปครั้งที่สอง ในพระ<br />
ราชหัตถเลขาฉบับที่ 1 คืนวันที่สองคือ 28 มีนาคม<br />
2450 ตอนหนึ่งว่า<br />
“ตื่น 5 โมงเช้า กินนมและขนมปังกับลูกไม้ รู้สึก<br />
คิดถึงบ้านจนน้ำตาไหลไม่รู้สึกตัว”<br />
ที่จริง แม้จะตระหนักว่า บางครั้งบางหน คนก็<br />
“คิดถึงบ้าน” กันทั ้งนั้น แต่ที่ว่า “คิดถึงบ้าน” นั้นคือ<br />
อย่างไร? และทำไมคนเราจึง “คิดถึงบ้าน”?<br />
Though staying elsewhere now, there are times when<br />
I miss my Decho home.<br />
Perhaps as a result of the fact that a home is more<br />
than a construction with bricks and wood, built on land in<br />
accordance with some architects’ designs, people- both<br />
ordinary and royal, get “homesick” at times.<br />
In King Rama V’s own writing- Klai Barn (Away from<br />
Home), he wrote on the second night during his second<br />
trip to Europe in his letter dated March 28, 1907 that:<br />
“I woke up at 11 a.m., had bread and milk and fruits.<br />
I miss my home so much that tears silently well in my eyes.”<br />
Though people miss their homes at times, but what<br />
exactly is this “homesickness”? And why such feeling<br />
appears?<br />
“HOMESICKNESS”? 1<br />
Once upon a time, feeling “homesick” was considered<br />
a disease. Johannes Hofer did his research on foreign<br />
students, migrant labors, and Swiss mercenary in his<br />
“คิดถึงบ้าน”? 1<br />
ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ความรู้สึก “คิดถึงบ้าน”<br />
ถูกถือว่าเป็นโรคชนิดหนึ่ง Johannes Hofer ศึกษา<br />
นักศึกษาต่างชาติ แรงงานอพยพ และทหารรับจ้าง<br />
ชาวสวิส ในงานเขียน Medical Dissertation of<br />
Nostalgia (1688) เขาโยง “ความคิดถึงบ้าน” เข้ากับ<br />
ความรู้สึก “โหยหาอดีต” และพบว่าคนที่ “คิดถึงบ้าน”<br />
เหล่านี้มีทั้งอาการเจ็บป่วยทางกายอย่างเวียนศีรษะ<br />
คลื่นไส้ เบื่ออาหาร มีไข้สูงควบคู่กับอาการทางจิตอย่าง<br />
ซึมเศร้าที่แยกอดีตออกจากปัจจุบันไม่ได้ แยกเรื่องจริง<br />
ออกจากจินตนาการไม่ได้ ฝรั่งจึงเรียกความรู้สึกนี้ว่า<br />
“homesick”<br />
แต่คนที่ “คิดถึงบ้าน” เป็นคนป่วยแน่หรือ?<br />
หลังเกิดไฟไหม้ป่าครั้งใหญ่ในออสเตรเลีย Helen<br />
Cox และ Colin Holmes ทำงานวิจัย (“Loss, Healing<br />
and the Power of Place”, 2000) พบว่า แม้ผู้คนที่<br />
สูญเสียบ้านและทรัพย์สินไปในกองเพลิงครั้งนั้นจะรู้แต่<br />
แรกว่า พวกเขาอาศัยอยู่ในพื้นที่เสี่ยง แต่เมื่อเกิดภัย<br />
พิบัติขึ้น พวกเขากลับรู้สึกเสียดายและเสียใจยิ่งกว่าที่<br />
Medical Dissertation of Nostalgia (1688) by connecting<br />
“homesick” to “nostalgia”, and found that those suffered<br />
from homesickness faced physical sickness which<br />
included dizziness, nauseating with poor appetite, high<br />
fever alongside feeling depressed. They could not separate<br />
the past from the present, nor could they identify facts<br />
from the imaginary. That’s why it has been called “homesick”.<br />
But do those who feel “homesick” really sick?<br />
After the great Australian forest fire, Cox and Holmes<br />
in their research, “Loss, Healing and the Power of Place”<br />
(2000), found that those who lost their houses and properties<br />
in the fire knew from the beginning that they lived in risk<br />
area. But when disaster struck, they felt more about<br />
the loss of trees, and the deaths of animals in the fire than<br />
their material loss. When asked what they would do after<br />
such disaster, not even one family told the researchers<br />
that they would move elsewhere. After the fire, they began<br />
to rebuild their houses and plant the trees. Why is it that<br />
people who knew, and in fact already went through such<br />
55
เห็นสัตว์ป่าถูกไฟคลอก และต้นไม้ใหญ่เล็กแถวบ้านดำ<br />
เป็นถ่าน เมื่อถามว่าหลังภัยพิบัติใหญ่เช่นนี้จะทำ<br />
อย่างไรต่อไป ปรากฏว่าไม่มีแม้แต่ครอบครัวเดียวที่<br />
อยากจะย้ายไปที่อื่น หลังไฟมอดก็เริ่มต้นปลูกบ้านและ<br />
ปลูกป่ากันใหม่ คำถามก็คือ แม้จะรู้ว่าบริเวณนั้นไม่<br />
ปลอดภัย แต่เหตุใดจึงไม่ย้ายไปอยู่ที่อื่น นักวิจัยสรุปว่า<br />
ที่พวกเขาไม่ย้ายไปไหน เพราะผูกพันกับ “สถานที่”<br />
และในแง่นี้ป่าจึงไม่ใช่เป็นเพียงพื้นที่อันตราย แต่เป็น<br />
ส่วนหนึ่งของ “บ้าน” ของพวกเขาด้วย บ้านที่ไม่มีป่า<br />
ไม่ใช่ “บ้าน” ของพวกเขา และดังนั้นเมื่อจะต้องอยู่ใน<br />
“บ้าน” เช่นนี้ คนกับป่าก็ต้องอยู่ด้วยกันให้ได้แม้จะต้อง<br />
เสี่ยงก็ตาม<br />
หลังเหตุการณ์พายุเฮอริเคนถล่มนิวออร์ลีนส์เมื่อปี<br />
2005 Margaret Farrar ทำงานวิจัยเรื่อง “Home/Sick:<br />
Memory, Place and Loss in New Orleans” (2009)<br />
เธอก็พบเช่นกันว่า ผู้คนจ ำนวนมากซึ่งเคยประหวั่นพรั่น<br />
พรึงกับฤทธิ์ของหายนะภัยก็ไม่ประสงค์จะไปอยู่ที่อื่น<br />
หากอยากกลับไปอยู่นิวออร์ลีนส์ พวกเขา “อยากกลับบ้าน<br />
เพราะ คิดถึงบ้าน” ที่อื่นแม้จะอยู่ได้แต่ก็ไม่ใช่ “บ้าน”<br />
ของเขา<br />
experiences, decided to continue to live in such a risky<br />
environment? The researchers found that they did not<br />
move because they were attached to “place”. The forest<br />
was not only a dangerous place, but it was a part of their<br />
homes. Houses without the forest were no longer their<br />
“homes”. Since one has to live in such a “home”, people<br />
had to find ways to coexist with the forest despite the risks.<br />
After Hurricane Catarina devastated New Orleans<br />
in 2005, Margaret Farrar in her research: “Home/Sick:<br />
Memory, Place and Loss in New Orleans” (2009), found<br />
that those in New Orleans whose lives were uprooted by<br />
the tragedy, and who were so very afraid of the disaster,<br />
did not want to move. They also wanted to return to New<br />
Orleans. They wanted to “go home because they were<br />
homesick.” Though they could stay elsewhere, they felt<br />
“it was not home” for them.<br />
Put another way, “homesick” is a relationship, a contact,<br />
and an attachment between body, material and place<br />
weaved into a delicate experiential human web. In one’s<br />
ทั้งหมดนี้เป็นไปได้ว่า การ “คิดถึงบ้าน” คือความ<br />
สัมพันธ์ สัมผัส และผูกพันระหว่างร่างกายกับวัตถุและ<br />
พื้นที่ซึ่งมีประสบการณ์เป็นประดุจสายใยซับซ้อนเชื่อมโยง<br />
สิ่งเหล่านี้เข้าไว้ด้วยกัน ใน “บ้าน” ของตนเองคนเราเดิน<br />
เหิน จับจ้อง และสัมผัสสิ่งต่างๆ ได้ด้วยความคุ้นเคย<br />
อย่างมั่นคงสบายใจ ในขณะที่สำหรับที่ซึ่งตนรู้สึกว่า<br />
“ไม่ใช่บ้าน” คนเราสัมพันธ์กับที่เหล่านั้นด้วยความไม่<br />
แน่ใจ กังวลใจ กระทั่งจะเดินเหินเมียงมองอะไรอย่างไร<br />
ก็เปลี่ยนไป เช่นอาจเดินช้าลงหรือเร็วขึ้น จะจับจ้องมอง<br />
สิ่งของใดก็ไม่อาจทำได้ดังใจตัว<br />
เช่นนี้ถ้าคนรู้สึกว่าที่ที่ตนอยู่เป็น “บ้าน” ของตน<br />
ความรู้สึกมั่นคง สุขใจก็น่าจะตามมา หรือว่าความรู้สึก<br />
มั่นคงว่าที่นั้นเป็น “บ้าน” ของตนคือ กุญแจแห่งความ<br />
มั่นคงทั้งมวล?<br />
“บ้าน” ของอริสโตเติล<br />
ในโลกอารยธรรมฝรั่งที่ได้รับอิทธิพลจากกรีกและ<br />
โรมันเชื่อกันว่า ตำรารัฐศาสตร์เล่มแรกคือ หนังสือ<br />
own “home”, he/she walks, looks, touches things bathed<br />
in familiarity, and as such attains certain satisfaction. But<br />
for places one does not feel like “home”, the relationship<br />
between the body and the place is marked with uncertainty<br />
and anxiety. His/her walk will be different, either slower or<br />
faster. His/her gaze altered since one could no longer look<br />
at things which do not belong to him/her as one so wishes.<br />
As a result, if people feel that the place they live are<br />
their “homes”, what follows would be a sense of security<br />
emboldened with satisfaction. Perhaps a sense of security<br />
from where one lives, whether it is his/her own home, is<br />
the key to all types of security, national or otherwise?<br />
ARISTOTLE’S HOME<br />
In a world influenced by Greek and Roman civilizations,<br />
it has been long believed that the first political science<br />
textbook was Aristotle’s Politics.<br />
Aristotle (384-322 B.C.) wrote Politics after his significant<br />
56
The Politics ของอริสโตเติล (384-322 ก่อนคริสตกาล)<br />
อริสโตเติลเขียน The Politics ขึ้นภายหลังหนังสือ<br />
สำคัญอีกเล่มหนึ่งของเขาที่ว่าด้วยจริยศาสตร์ คือ<br />
Nicomachean Ethics และในย่อหน้าสุดท้ายของ<br />
หนังสือจริยศาสตร์ (Book X: 9) อริสโตเติลชี้ว่า เมื่อ<br />
ได้พิจารณาเรื่องทางจริยศาสตร์เรียบร้อยแล้ว ก็ถึงเวลา<br />
ของการพิเคราะห์ เรื่องธรรมนูญของสังคมการเมือง<br />
(polis) และการออกกฎหมาย อาจจะเพราะเช่นนี้<br />
บรรทัดแรกในหนังสือ Politics อริสโตเติล จึงเขียนว่า<br />
สังคมการเมืองเป็นชุมชนอย่างหนึ่งที่ปรากฏขึ้นเพื่อ<br />
ความดีงามบางอย่าง และเพราะสังคมการเมืองเป็น<br />
ชุมชนขั้นสูงสุดของมนุษย์ เป้าหมายของสังคม<br />
การเมืองจึงมุ่งไปสู่ความดีงามสูงสุดด้วย (Book I: 1)<br />
แต่ที่น่าสนใจก็คือ เมื่อเริ่มหนังสือ Politics ไปได้<br />
สองบท อริสโตเติลก็พาตำรารัฐศาสตร์ของตนไปสู่การ<br />
อภิปรายปัญหาเรื่อง “บ้าน” (oikos) เพราะเขาเชื่อว่า<br />
สังคมการเมือง (polis) ประกอบกันขึ้นมาจาก “บ้าน”<br />
หรือ “ครัวเรือน” และ “บ้าน” 2 ที่ว่านี้ไม่ใช่ตึกราม แต่<br />
เป็น “บ้าน” ซึ่งมีผู้คนอาศัยอยู่ ดังนั้นจึงต้องมีการ<br />
จัดการ “ครัวเรือน” หรือ “บ้าน” (Book I: 3)<br />
สำหรับอริสโตเติลมีความสัมพันธ์สามชุดที่สำคัญ<br />
สำหรับการจัดการครัวเรือน คือ ความสัมพันธ์ระหว่าง<br />
นายกับบ่าวทาส ระหว่างสามีกับภรรยา และระหว่าง<br />
บิดากับบุตร แม้อาจจะอภิปรายปัญหาเหล่านี้ได้อีกมาก<br />
เช่นอริสโตเติลสนใจเรื่องการใช้อำนาจเหนือทาส หรือ<br />
อริสโตเติลไม่สนใจความสำคัญของมารดา แต่ข้าพเจ้า<br />
คิดว่าที่สำคัญที่สุดในที่นี้คือ การที่อริสโตเติลคิดว่าการ<br />
อภิปรายปัญหาเรื่อง บ้านหรือครัวเรือน หมายถึงการ<br />
ให้ความสำคัญกับสายสัมพันธ์ของคนในบ้านนั้นเอง<br />
และแม้ว่าความยุติธรรมไม่อาจดำรงอยู่โดยสมบูรณ์ใน<br />
บ้านหรือครัวเรือนได้เพราะมีแต่ใน polis หรือ สังคม<br />
การเมืองเท่านั้นที่ความยุติธรรมอาจจะสมบูรณ์ได้ แต่<br />
“บ้าน” ก็ดำรงอยู่ใน “เมือง” และมีหน้าที่ช่วย “เมือง”<br />
พามนุษย์ไปสู่ความดีงามสมบูรณ์<br />
อริสโตเติลมีลูกศิษย์หลายคน มีอยู่คนหนึ่งเป็น<br />
เจ้าชายแห่งมาซิดอนชื่อ อเล็กซานเดอร์ ต่อมากลาย<br />
เป็นมหาราชพิชิตไปทั่วโลก<br />
work on ethics. In the last paragraph of Nicomachean<br />
Ethics, Aristotle wrote that once the issues of ethics have<br />
been discussed, then it is time to examine politics,<br />
constitutions, and legislation (Book X: 9). This is perhaps<br />
why the first sentences of his Politics are about how every<br />
polis (his term) is a community of some kind, established<br />
with a view of the good. Since the polis, or political society,<br />
is the highest human community, its aim is always towards<br />
the highest good (Book I: 1).<br />
But then Aristotle leads his readers into a discussion<br />
of “oikos”- home or household. This is because he argues<br />
that polis (political society) is constituted by “homes” or<br />
“households”. 2 His notion of “household” is inhabited<br />
houses with people living in it. As a result, how a “household”<br />
is managed becomes important (Book I: 3).<br />
Aristotle maintains that three sets of relationship are<br />
crucial for household management. They are: master-slave,<br />
husband-wife, and father-children relationships. Here is<br />
not the place to explore how the philosopher is interested<br />
in issues such as slavery, or his seemingly blindness to<br />
the mother’s role in a household. Most important for the<br />
present discussion is that Aristotle thinks of oikos in terms<br />
of human relationship which exists in that household.<br />
Though for him perfect justice may not exist in a home<br />
since only in a polis could perfection be attainable, it is a<br />
“home” which is a crucial part of the “city” that could<br />
foster how a polis could help realize his/her perfect<br />
goodness.<br />
It goes without saying that Aristotle had many students.<br />
One of them is a prince of Macedon named Alexander<br />
who would later became a great conqueror of the known<br />
world.<br />
ALEXANDER’S CITY<br />
The philosopher Machiavelli (1469-1527) gained his<br />
fame, or some would say notoriety, from his short political<br />
work - The Prince written in 1513. But perhaps his most<br />
57
“เมือง”ของอเล็กซานเดอร์มหาราช (356-323<br />
ก่อนคริสตกาล)<br />
มาคิอาเวลลี (ค.ศ. 1469-1527) เป็นนักปรัชญา<br />
มีชื่อเสียงทั่วโลกจากงานเขียนทางการเมืองเรื่อง<br />
The Prince (1513) หรือ เจ้าผู้ปกครอง อันลือเลื่อง<br />
ของเขา แต่งานเขียนทางปรัชญาการเมืองยิ่งใหญ่ที่สุด<br />
ของเขาอาจคือหนังสืออีกเล่มหนึ่งที่โลกรู้จักน้อยกว่า<br />
หนังสือเล่มนั้นชื่อ The Discourses ที่เขาใช้เวลาเขียน<br />
ราว 6 ปี ในขณะที่ The Prince ใช้เวลาเขียน 6 เดือน<br />
และ หนังสือเล่มนี้ก็ยาวกว่า เจ้าผู้ปกครองราว 6 เท่า<br />
ใน The Discourses (เล่มที่ 1 บทที่ 1 ย่อหน้าที่ 5)<br />
มาคิอาเวลลีเขียนถึงอเล็กซานเดอร์มหาราชไว้ตอน<br />
หนึ่งว่า เมื่อพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ประสงค์จะสร้างนคร<br />
เพื่อเป็นประจักษ์พยานถึงพระสิริรุ่งโรจน์ของพระองค์<br />
สถาปนิกผู้ยิ่งใหญ่แห่งยุคคือ Deinocrates ทูลพระองค์<br />
ว่า เขาสามารถออกแบบสร้างเมืองอันยิ่งใหญ่บนยอดเขา<br />
Athos ซึ่งนอกจากท่านสถาปนิกจะออกแบบให้เมือง<br />
เข้มแข็งสุดยอดแล้ว ยังตั้งใจจะออกแบบเมืองนี้ให้<br />
คล้ายรูปทรงมนุษย์อันแสนอัศจรรย์และจะเป็นเมืองหา<br />
ยากในโลกคู่ควรกับพระอิสริยยศของจอมกษัตริย์อย่างอ<br />
เล็กซานเดอร์ เมื่อได้ฟังความคิดของสถาปนิก มหาราช<br />
จึงทรงถามเขาว่า แล้วประชาชนชาวเมืองเขาจะอยู่กัน<br />
อย่างไร สถาปนิกชะงัก แล้วตอบว่า ยังไม่ได้คิดเรื่อง<br />
นั้น เมื่อได้ทรงฟังค ำตอบ อเล็กซานเดอร์มหาราชทรงพระ<br />
สรวล และไม่มองยอดเขาอีกเลย แต่ทรงสร้างเมืองใหม่<br />
ขึ้นในที่ราบริมทะเล ใกล้ลำน้ำใหญ่โดยมีหัวใจอยู่ที่การ<br />
ดำรงชีวิตที่ดีของผู้คนพลเมือง<br />
และเมือง Alexandria ก็ถูกสร้างขึ้นริมทะเล<br />
เมดิเตอร์เรเนียน ใกล้แม่น้ำไนล์<br />
“บ้าน” กับความมั่นคงของ “เมือง”<br />
อริสโตเติลกล่าวถึงหน่วยทางการเมืองที่เรียกว่า<br />
polis คำนี้มักแปลกันว่า “รัฐ” แต่ข้าพเจ้ามักใช้คำว่า<br />
“สังคมการเมือง” เพราะกล่าวให้ถึงที่สุด “รัฐ” ในความ<br />
หมายที่เข้าใจกันเวลานี้ยังไม่เกิดเมื่อสมัยกรีก ที่จริงค ำ<br />
นี้ใกล้กับคำว่า “เมือง” (city) มากกว่า “รัฐ” เพราะกรีก<br />
significant political philosophy work is The Discourses<br />
(1513-1518) which took him 6 years to write, compared<br />
to 6 months used to write The Prince. It is also lesser<br />
known, among other things, perhaps because of its length<br />
which is 6 times longer than that of The Prince.<br />
In the beginning of The Discourses, Machiavelli told<br />
a story about Alexander the Great (Book I, Chapter 1,<br />
paragraph 5).<br />
When Alexander the Great (356-323 B.C.) wanted to<br />
build a city as an evident of his glory, Deinocrates- the<br />
royal architect told him that he could design a great city<br />
on top of Mount Athos. This city would be extremely strong.<br />
Moreover, he planned to design the city in a human form,<br />
most wondrous and a rarity in the world befitting the<br />
honor of the world conqueror such as Alexander. Hearing<br />
the words of the architect, Alexander asked how his people<br />
would live in such a city. The architect was taken aback<br />
and replied that he had not thought about this.<br />
Hearing the architect’s answer, Alexander laughed<br />
and never looked back at the mountain, nor at the plan<br />
for a city with a human form.<br />
Later a new city was built in his name on a plain, by<br />
the sea and close to a great river. It was to be a city with<br />
the good life of a people as its heart.<br />
And Alexandria was built by the Mediterranean, close<br />
to the River Nile.<br />
“HOME” AND “CITY” SECURITY<br />
Aristotle uses the term polis for his most important<br />
political unit. This term is commonly translated as “state”.<br />
But I would rather use the term “political society” because<br />
strictly speaking the “state” as we know it was a later<br />
invention. The word polis is closer to the term “city”<br />
since the main Greek political formation of the time was<br />
“city-state”. But the point here is that: using Aristotle’s<br />
thought as an entry point, one could think of a “city” or<br />
a “political society” through the role a “home” plays in<br />
it. This would mean that it is human relationship in a<br />
home that is most crucial for sustaining a household,<br />
58
ในเวลานั้นปกครองกันเป็น “นครรัฐ” แต่ไม่ว่าจะเป็น<br />
อย่างไร ถ้าจะลองพิจารณา “เมือง” ผ่านความส ำคัญของ<br />
“บ้าน” เช่นที่อริสโตเติลเริ่มไว้ และให้ความสำคัญกับ<br />
สายสัมพันธ์ของคนที่อยู่กันใน “บ้าน” ว่าเป็นเครื่องช่วย<br />
ให้ “บ้าน” ดำรงอยู่มั่นคงได้ จะกล่าวได้หรือไม่ว่า<br />
ก็สายสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์เช่นนี้เองที่ทำให้คนแล<br />
เห็นว่า “บ้าน” เป็นที่พักพิง เป็นที่คุ้นเคย เป็นที่รักที่<br />
หวง และเป็นที่ที่มนุษย์จะคิดถึงได้<br />
การสร้างเมืองหรือรัฐหรือประเทศให้มั่นคง ไม่อาจ<br />
กระทำได้หากไม่คิดถึงความมั่นคงของสายสัมพันธ์<br />
ระหว่างผู้คนในบ้าน และความมั่นคงชนิดนี้ไม่อาจ<br />
บังคับให้เกิดขึ้นได้ ไม่ว่าจะถืออาวุธร้ายแรง ถืออำนาจ<br />
บังคับยิ่งใหญ่มาแต่ไหน<br />
เพราะความลับของความมั่นคงชนิดนี้แสดงอยู่ใน<br />
ภาษิตสามัญที่ว่า บ้านในความหมายของที่อยู่ทางวัตถุ<br />
อาจสร้างจาก อิฐ จากไม้ แต่บ้านที่เป็น “บ้าน” สร้าง<br />
และดำรงอยู่ได้ก็ด้วยหัวใจและสายสัมพันธ์ระหว่าง<br />
หัวใจของผู้คนเท่านั้น ที่จะจรรโลงความมั่นคงของ<br />
สังคมการเมืองให้ยั่งยืนได้<br />
1 — รายละเอียดงานวิจัยเหล่านี้อ่านเพิ่มได้จาก สายพิณ ศุพุทธ<br />
มงคล, “คนกับภัยพิบัติ: งานวิจัยทางสังคมศาสตร์,” วารสาร<br />
ธรรมศาสตร์ ปีที่ 30 (2554), หน้า 151-183<br />
2 — ในภาษากรีกปัจจุบัน คำว่าบ้าน (home) คือ คำว่า spiti แต่คำ<br />
ว่า oikos ก็ใช้กันมาแต่โบราณแทน “บ้าน” ในความหมายของ home<br />
เช่นกัน เช่นในคัมภีร์ไบเบิ้ล พระวรสารของ Luke 1: 23, Luke 1: 27<br />
and consequently the city/political society. Could it be 1 — See Saipin Suputtamongkol, “Human and Disaster: Social<br />
that it is this human relationship that transforms a dwelling Science Research,” Thammasat Journal. Vol.30 (2011), pp.<br />
into a “home” where one could take comfort in it, be 151-183 (In Thai).<br />
2 — I understand that the word for “home” in Greek can also<br />
familiar with it, love it, and sometimes feeling “homesick” be “spiti”. But oikos was used to denote a sense of “home”<br />
because of it?<br />
since antiquity. Consider how Luke uses the term “oikos” in The<br />
It is not possible to foster a city’s or a country’s security Bible, Luke 1: 23, Luke 1: 27.<br />
without strengthening human relationship inside people’s<br />
homes. This type of security cannot be coerced into<br />
existence, not by dangerous weapons nor with fierce<br />
forces dictated by illegitimate authority.<br />
Perhaps the secret of a sustainable security lies in<br />
a common wisdom:<br />
A house is built from bricks and stones but a home is<br />
built by hearts alone.<br />
59
ด้านเศรษฐศาสตร์ – ECONOMICS<br />
“ผมคิดว่าถ้าคุณจะผูกเรื่องต่างๆ โดยเฉพาะเรื่องเศรษฐกิจเข้ากับเรื่องสถาปัตยกรรม ความคิดเห็นที่ผมมีคือ เวลา<br />
คุณนั่งทำงานคุณได้รับโจทย์มาให้สร้างอะไรต่างๆ คำถามต้นๆ ที่คุณคิดคือมีวัตถุดิบอยู่เท่าไหร่ แล้วคุณก็ดูว่า<br />
วัสดุตลอดจนวัตถุดิบทางการคิด ณ ขณะนั้นมีอะไร มีเท่าไหร่ และเป็นอย่างไร ส่วนสิ่งที่คุณไม่ค่อยได้ให้ความ<br />
สนใจมากนักนั่นคือเทคโนโลยี ณ ขณะนั้นเป็นอย่างไร เทคโนโลยีมันมีความเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ อยู่ตลอดเวลา” 3<br />
“If you’re going to connect economics with architecture, some of the first questions you should ask are these; what are<br />
the materials, how much and how many? And this includes your thinking resources as well. One thing that you don’t<br />
pay attention to is technology. Technology keeps changing all the time.” 3<br />
3<br />
Interview: Professor Dr. Ammar Siamwalla, 16 th January 2018, Thailand Development Research Institute, Bangkok.<br />
60
เศรษฐกิจประเทศไทย :<br />
ห้าสิบปีของการขยายตัวทางเศรษฐกิจ<br />
THE THAI ECONOMY: FIFTY YEARS OF EXPANSION<br />
— ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา • Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
หมายเหตุ :<br />
บทความฉบับนี้เขียนขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2539 ชื่อเรียกบุคคล สถานที่ และข้อมูลที่เกี่ยวข้อง<br />
จะอ้างอิงตามเหตุการณ์ในขณะนั้น<br />
61
GDP AT 1988 PRICES, 1950 — 1993<br />
Billion Baht (Log Scale)<br />
100000<br />
10000<br />
1000<br />
100<br />
1950<br />
1952<br />
1954<br />
1956<br />
1958<br />
1960<br />
1962<br />
1964<br />
1966<br />
1968<br />
1970<br />
1972<br />
1974<br />
1976<br />
1978<br />
1980<br />
1982<br />
1984<br />
1986<br />
1988<br />
1990<br />
1992<br />
Year<br />
Source : NESDB<br />
62
เศรษฐกิจประเทศไทย : ห้าสิบปีของการขยายตัว<br />
ทางเศรษฐกิจ<br />
กว่าห้าสิบปีภายใต้ร่มโพธิสมภาร ในรัชสมัยของ<br />
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดช รัชกาล<br />
ที่ 9 เราได้เห็นความเปลี่ยนแปลงกว่าครึ่งศตวรรษใน<br />
ประวัติศาสตร์ของความเป็นชาติไทย เครื่องยนต์หลัก<br />
ของการเปลี่ยนแปลงนั้นคือ เศรษฐกิจ และพลังของ<br />
เศรษฐกิจจึงได้ถักทอความเปลี่ยนแปลงทั่วทั้งสังคมไทย<br />
ตามกระบวนการของการเปลี่ยนแปลงชีวิตพสกนิกรที่<br />
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดช รัชกาล<br />
ที่ 9 ทรงตั้งพระราชหฤทัยไว้ ไม่ว่าในยามบ้านดีเมืองดี<br />
หรือในยามร้าย พระองค์เป็นผู้นำวิถีชีวิตของชาวไทย<br />
ทั้งปวงผ่านยุคเข็ญของสงความโลกครั้งที่ 2 ให้รอดพ้น<br />
ความย่อยยับอับจนมาได้ จนทุกวันนี้แทบไม่หลงเหลือ<br />
ร่องรอยของบาดแผลให้เห็นแม้เพียงเศษเสี้ยว<br />
ยังเป็นครึ่งศตวรรษของความแตกต่างอีกด้วย<br />
เศรษฐกิจของประเทศไทยนั้นขยายตัวได้อย่างต่อเนื่อง<br />
แต่เพียงขาเดียว ต่างกับการเมืองแบบไทยที่มี<br />
วิวัฒนาการแบบเดินหน้าสองสามก้าวแล้วถอยหลังสอง<br />
สามก้าว ผ่านยุคที่เผชิญหน้ากันทางอุดมคติความเชื่อ<br />
The fifty years of His Majesty’s reign has seen more<br />
change than in any other half-century in Thailand’s entire<br />
history. The main engine of change has been the<br />
economy, and its power has rewrought the entire fabric<br />
of Thai society, in the process transforming the lives of<br />
His Majesty’s subjects. For better or for worse, the way<br />
of life that the Thais had led until the eve of the Second<br />
World War is now forever gone.<br />
It has also been a half-century of contrasts. The<br />
almost unilineal economic expansion contrasted against<br />
the few-steps-forward-and-few-steps-back character of<br />
Thai political evolution. Periods of ideological<br />
confrontation punctuated long spells of cold and sometimes<br />
even cynical pragmatism. Economic nationalists vied for<br />
power and influence against those who advocated an open<br />
economy. Whole new classes of people have arisen, while<br />
local communities are fast disappearing as distinct groups<br />
in society. Relationships between Thais and Chinese<br />
veered from animosity to tolerance, and eventually<br />
to assimilation. But, in the long run, the unrelenting<br />
คั่นด้วยช่วงเวลาที่หนาวเหน็บอันยาวนานและในบาง<br />
ครั้งถึงกับปฏิบัตินิยมด้วยความเหยียดหยามกับฝ่ายที่<br />
คิดเห็นต่าง<br />
การดำเนินเศรษฐกิจแบบชาตินิยมนั้นต่อสู้เพื่อ<br />
ช่วงชิงอำนาจและอิทธิพล กับระบบเศรษฐกิจแบบเปิด<br />
ก่อกำเนิดชนชั้นใหม่เอี่ยมขึ้นในสังคมไทย ในขณะที่<br />
สังคมแบบพื้นบ้านเลือนหายไปด้วยความรวดเร็ว เช่น<br />
เดียวกับการแบ่งกลุ่มชาติพันธุ์ที่เคยมีมาในสังคมไทย<br />
ความสัมพันธ์ระหว่างคนไทยและคนจีนในไทยนั้นหันเห<br />
ทิศทางจากความเกลียดชังเป็นยอมรับได้ และสุดท้าย<br />
กลายเป็นเนื้อเดียวกัน แต่ผลในระยะยาวของการที่<br />
เศรษฐกิจขยายตัวอย่างไม่หยุดหย่อนก่อให้เกิดวังวน<br />
ทางสังคมและทางการเมือง และได้ให้ทิศทางที่ทั้งสอง<br />
อย่างนั้นขาดสิ่งที่ปกป้องไม่ให้ประวัติศาสตร์ถูกเล่าอย่าง<br />
ไม่สมเกียรติว่าเป็นประเทศที่เกิด “เรื่องร้ายๆ ขึ้นซ้ ำแล้ว<br />
ซ้ำเล่า” นั่นก็คือการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง<br />
ประเทศไทย พ.ศ. <strong>2489</strong><br />
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช<br />
รัชกาลที่ 9 ได้เถลิงถวัลยราชสมบัติภายใต้สถานการณ์<br />
eco-nomic expansion bore down on the social and political<br />
eddies and gave them a direction which they would<br />
otherwise have lacked. What prevents the history recounted<br />
below from being a story of “one damn thing after another”<br />
is this uninterrupted economic expansion.<br />
THAILAND IN 1946<br />
His Majesty the King ascended the throne under deeply<br />
tragic circumstances. If we survey the conditions of his<br />
subjects, the scene was also quite depressing. A child<br />
born in 1946 had a one in eight chance of dying before it<br />
reached its first birthday (the current figure is less than<br />
one in thirty). If it was born in the countryside – and at<br />
that time more than four-fifths of all Thais were living in<br />
rural areas – its chances would be even poorer. The<br />
mother who gave birth to the child had a good chance of<br />
dying during childbirth, and since the average woman<br />
would be giving birth to about five children over her lifetime<br />
(to make up for the high probability of her losing some of<br />
63
ที่เป็นโศกสลดอย่างสุดซึ้ง หากเราจะสำรวจตรวจสอบ<br />
ถึงบริบทของสถานการณ์ที่พระองค์ท่านต้องเผชิญใน<br />
ขณะนั้น สถานการณ์บรรยากาศนั้นค่อนข้างจะหดหู่<br />
เด็กทารกแรกคลอดที่เกิดใน พ.ศ. <strong>2489</strong> มีโอกาสหนึ่ง<br />
ในแปดที่จะเสียชีวิตก่อนครบวันเกิดของเขาในขวบปี<br />
แรก (ตัวเลขในขณะนี้ ต่ำกว่า 1 ใน 30) หากเกิดใน<br />
ชนบท โดยขณะนั้นประชากรในชนบทนับเป็นสัดส่วน<br />
4 ใน 5 ของประชากรทั้งหมด ในสภาพชนบททุรกันดาร<br />
โอกาสของเด็กนั้นยิ่งน้อยลงไปกว่านี้อีก แม่ผู้ให้กำเนิด<br />
บุตรในยุคนั้นสมัยนั้นมีโอกาสสูงที่จะเสียชีวิตจากคลอด<br />
บุตร โดยเฉลี่ยแล้วในหนึ่งชีวิตของผู้เป็นแม่จะให้<br />
กำเนิดบุตรประมาณ 5 คน (ทั้งนี้เพื่อชดเชยกับโอกาส<br />
ที่จะเสียชีวิตของบุตรบางคนของเธอ) ทำให้อายุขัยที่<br />
คาดหมายของเธอนั้นสั้นกว่าสามีของเธอมากนัก<br />
ประชากรที่เป็นผู้ใหญ่ยังคงเป็นเหยื่อจากภัยที่เกิด<br />
ขึ้นจากโรคระบาดต่างๆ ถึงมันจะเป็นความจริงที่ว่า เขา<br />
สามารถพึ่งพาสิ่งที่หาได้จากทรัพยากรในผืนป่าที่มิได้<br />
ห่างออกไปจากถิ่นที่อยู่ทำให้ชีวิตของเขานั้นง่ายขึ้น ใน<br />
ขณะนั้นผืนดินกว่าครึ่งของประเทศถูกปกคลุมด้วย<br />
ผืนป่า ว่ากันตามจริงแล้วยังมีหลายพื้นที่ที่ไม่สามารถ<br />
those children), her life expectancy would be shorter than<br />
her husband’s.<br />
An adult was still prey to various infectious diseases.<br />
True, he would have at his disposal ample natural resources<br />
culled from the forests that were seldom far away from<br />
his home, making his life that much easier. At that time<br />
more than half of the country’s land area was covered with<br />
forests. It is also true, however, that much of that area was<br />
not accessible or accessible only at the risk of contracting<br />
malaria, which was rampant. The countryside was far from<br />
uniformly tranquil and peaceful places of nostalgia. The<br />
demobilization of the troops at the end of the Second World<br />
War without adequate pay had led to widespread banditry<br />
and insecurity. Little in the way of public services reached<br />
the countryside. It was a rare village that had access to<br />
roads (the central plains villagers however had access to<br />
water transport), and even rarer to have access to electricity.<br />
Then, as today, agriculture was the main livelihood of<br />
the rural population. But people were more dependent<br />
on it than now. As only one crop was grown a year, it<br />
occupied only half a year of a farm family’s available<br />
64<br />
เดินทางเข้าไปถึงได้ แม้จะเดินทางเข้าไปได้ก็จะเป็น<br />
พื้นที่ที่เต็มไปด้วยโรคมาลาเรียที่ดุร้าย ชนบท ณ<br />
เวลานั้นค่อนข้างห่างไกลมากจากคำว่าสงบสุขอย่าง<br />
เท่าเทียมกันตามที่เคยเป็นมาเมื่อครั้งก่อนเก่า การปลด<br />
ประชากรของกำลังพลภายใต้สงครามโลกครั้งที่สองที่<br />
เพิ่งสิ้นสุดไปหมาดๆ โดยขาดการจ่ายค่าตอบแทนที่<br />
เพียงพอนั้น นำไปสู่การขยายตัวของความไม่ปลอดภัย<br />
และโจรผู้ร้ายที่ชุกชุม เจ้าหน้าที่รัฐที่จะมาให้บริการ<br />
ประชาชนในชนบทนั้นก็หาได้น้อยมาก มีไม่กี่หมู่บ้าน<br />
ที่จะมีถนนตัดเข้าไปถึง (ชาวบ้านในที่ราบลุ่มภาคกลาง<br />
ส่วนใหญ่อาศัยการสัญจรทางน้ำในการคมนาคม) แต่ที่<br />
เข้าถึงยากกว่านั้นก็คือการมีไฟฟ้าใช้<br />
แม้ทุกวันนี้ประชากรในชนบทยังคงอาศัยการ<br />
ดำรงชีพด้วยเกษตรกรรมเป็นหลัก แต่ผู้คนในยุคก่อน<br />
พึ่งพาอาศัยเกษตรกรรมมากกว่าผู้คนในยุคนี้ เพราะ<br />
การเพาะปลูกนั้นมีทำได้เพียงปีละครั้ง มันใช้เวลาใน<br />
การทำงานเพียงแค่ครึ่งปีของครอบครัวเกษตรกรรมใน<br />
การทำงานเท่านั้น ในปัจจุบันนี้แรงงานจากภาค<br />
ตะวันออกเฉียงเหนืออพยพกันลงมาใช้แรงงานเก็บ<br />
เกี่ยวในพื้นที่ภาคกลางมากขึ้น ในขณะที่งานนอกภาค<br />
working time. As at present, many from the Northeast<br />
would migrate to the Central Plains to obtain work as<br />
harvesters. On the other hand, non-farm work was not<br />
easily available, and therefore many perforce remained<br />
at home. In many areas, people would barter goods and<br />
services, more because of the lack of locally available<br />
cash and the expense of transport than because of an<br />
innate disdain for the use of money.<br />
The commerce of the country was dominated by the<br />
Chinese – then a distinct and separate community from<br />
the Thais. Rice typically provided well over half of the<br />
country’s export earnings, and consequently the great rice<br />
exporting houses were the apex of the local business<br />
community. Teak, tin and rubber provided the rest of<br />
Thailand’s exports. What little industry was there to<br />
process these export commodities, rice-milling and<br />
saw-milling taking up the lion’s share.<br />
The financial prospects for Thailand at the end of<br />
the Second World War looked equally unpromising.<br />
As a result of its involvement with the Japanese during<br />
the war, Thailand was required to pay reparations of 2
่<br />
การเกษตรนั้นมีไม่มากนัก ทำให้มีผู้คนอีกมากที่จำเป็น<br />
ต้องอยู่บ้านเฉยๆ ในหลายพื้นที่ชาวบ้านยังใช้ระบบ<br />
แลกเปลี่ยนข้าวของเครื่องใช้ด้วยแรงงานและการ<br />
บริการ เพราะในพื้นที่เหล่านั้นขาดแคลนเงินสดในท้อง<br />
ถิ่นและค่าใช้จ่ายของการเดินทางที่แพงมาก มากกว่า<br />
ความรังเกียจที่จะใช้ระบบแลกเปลี่ยนด้วยเงินตรา<br />
การพาณิชย์ของประเทศถูกขับเคลื่อนภายใต้<br />
อิทธิพลของชาวจีนที่มีเอกลักษณ์ และแยกตัวชัดเจน<br />
ออกจากกลุ่มคนไทย เป็นแบบฉบับที่ “ข้าว” นั้นจะสร้าง<br />
รายได้ดีกว่าเกินครึ่งของการส่งออกของประเทศ ส่งผล<br />
ให้การค้าข้าวเป็นธุรกิจที่ได้รับการนับหน้าถือตาจาก<br />
บรรดาธุรกิจในแต่ละท้องถิ่น ไม้สัก ดีบุก และยางพารา<br />
พยุงรายได้จากการส่งออกในส่วนที ่เหลือของประเทศ<br />
ซึ่งก็มีธุรกิจกระบวนการแปรรูปอีกจำนวนหนึ่งที่แปรรูป<br />
ผลผลิตเพื่อการส่งออก ได้แก่ ธุรกิจโรงสีข้าว และโรง<br />
ไม้ที่ขยับตัวสนับสนุนการส่งออกอันเป็นที่มาของราย<br />
ได้ของประเทศ<br />
สถานะทางการเงินของประเทศไทยเมื่อสิ้นสุด<br />
สงครามโลกใหม่ๆ นั้น เอาแน่เอานอนอะไรไม่ได้เลย<br />
เป็นผลมาจากการเข้าร่วมสงครามกับฝ่ายญี่ปุ่นใน<br />
million tons of rice to the victorious Allies. True, eventually,<br />
heroic negotiations pared the amount of reparations to<br />
insignificance. But the uncertainty created by the negotiations<br />
and the monopolization of the rice trade caused a great<br />
deal of turmoil in the rice market.<br />
The monetary system was in chaos. During the war,<br />
the Japanese had asked the Thai authorities to issue large<br />
amounts of baht to finance their military expenditures in<br />
Thailand. The baht was supposedly backed by the<br />
issuance of yen credit balances in the Yokohama Specie<br />
Bank. The reserves of course became worthless with the<br />
defeat of Japan, and the baht went into a tailspin. The<br />
inflation of the time, which saw the real value of the currency<br />
depreciate sevenfold toward the end of the war and then<br />
another twenty percent in the first two years after the war,<br />
was the worst ever experienced in Thailand’s economic<br />
history. The inflation did not just erode the real incomes<br />
of the civil servants but almost wiped it out, so that the<br />
incomes of the top echelon among the civil servants was<br />
less than 3 per cent of the level before the war.<br />
The Financial Advisor at the time wrote: “In May 1946<br />
ระหว่างสงคราม ประเทศไทยจำต้องจ่ายค่าปฏิกรรม<br />
สงครามเป็นข้าวจำนวนถึง 2 ล้านตัน เพื่อชดใช้ให้กับ<br />
ฝ่ายพันธมิตรประเทศที่ชนะสงคราม จริงอยู่ที่ผลของ<br />
การเจรจาต่อรองอย่างจริงจังสามารถลดมูลค่าของค่า<br />
ปฏิกรรมสงครามลงจนแทบจะเป็นเรื่องไม่คอขาดบาด<br />
ตาย แต่ถึงกระนั้นความไม่แน่นอนอันเป็นผลมาจาก<br />
การต่อรองต่างๆ ตลอดจนการผูกขาดในการค้าข้าว<br />
ก็ส่งผลความผันผวนอย่างมากมายต่อกลไกทาง<br />
การตลาดของการค้าข้าว<br />
ระบบการเงินนั้นสับสนอลหม่าน ในช่วงสงคราม<br />
ประเทศญี่ปุ่นได้สั่งการให้ไทยผลิตเงินบาทขึ้นมาเพื่อ<br />
สนับสนุนกองทัพพระจักรพรรดิที่ตั ้งฐานทัพอยู่ใน<br />
ประเทศไทย เพื่อทำให้กองทัพญี่ปุ่นนั้นสามารถใช้จ่าย<br />
กันได้อย่างคล่องตัวในช่วงมหาสงคราม เงินบาทนั้น<br />
ควรจะได้รับการประกันเครดิตด้วยเงินเยนตามสัญญา<br />
ที่มีไว้กับ โยโกฮาม่า สปีซี แบงค์ (ปัจจุบันไม่มีอยู่แล้ว<br />
เพราะถูกครอบครองกิจการโดย แบงค์ ออฟ โตเกียว<br />
–ผู้แปล ษิระ น้อยทิพย์) เป็นที่แน่นอนว่าจากการที<br />
ญี่ปุ่นแพ้สงครามนั้น ส่งผลให้เงินทุนสำรองระหว่าง<br />
ประเทศแทบจะไม่เหลือค่าใดๆ ค่าเงินบาทนั้นอยู่ใน<br />
Siam was starting from scratch; the till was completely<br />
empty and the only asset she possessed was her potential<br />
power to acquire stocks of foreign exchange.” 1<br />
The resilience of the Thai economy, that “power to<br />
acquire stocks of foreign exchange”, showed through<br />
quickly. By 1947, inflation had almost disappeared, helped<br />
by the recovery of her exports, soon to be followed by the<br />
commodity boom arising out of the Korean war. The main<br />
reason for this turnaround was the recovery in rice<br />
production from the low levels that prevailed in the highly<br />
insecure conditions in the countryside during the war.<br />
ECONOMIC NATIONALISM AND CORRUPTION: LAYING<br />
THE FOUNDATIONS (1947-1958)<br />
The stabilization achieved by 1947 was based on<br />
a system of multiple exchange rates which generated<br />
considerable foreign exchange profits for the government.<br />
The reverse side of the same coin is that this was an<br />
implicit tax on exports of primary commodities, particularly<br />
rice. The implicit taxation of rice through this mechanism<br />
65
สถานะผันผวนอย่างหนัก ภาวะเงินเฟ้อในขณะนั้น<br />
ต้องเผชิญทั้งกับภาวะการถดถอยลงของค่าเงินลงถึง<br />
เจ็ดเท่าเมื่อสิ้นสุดสงคราม ผนวกกับอีกยี่สิบเปอร์เซ็นต์<br />
ในช่วงสองปีแรกหลังจากสงครามสิ้นสุด ซึ่งนับได้ว่าเป็น<br />
ประสบการณ์ที่เลวร้ายที่สุดในประวัติศาสตร์ของระบบ<br />
เศรษฐกิจในประเทศไทย ภาวะเงินเฟ้อที่รุนแรงนั้นยังส่ง<br />
ผลให้ข้าราชการทั้งหลายจำต้องลาออกกันเป็นทิวแถว<br />
เพราะรายได้ของตัวเองกลับไม่ได้เพิ่มตามค่าของ<br />
เงินเฟ้อ ในขณะที่รายได้ของข้าราชการระดับสูงนั้นลด<br />
ลงเพียงแค่ 3 เปอร์เซ็นต์จากเมื่อครั้งก่อนสงคราม<br />
ที่ปรึกษาทางการเงินในขณะนั้นได้บันทึกไว้ว่า<br />
“เดือนพฤษภาคม 1946 ประเทศสยามเริ่มต้นประเทศ<br />
ใหม่จากศูนย์ ในคลังนั้นมีแต่ความว่างเปล่า สินทรัพย์<br />
เพียงอย่างเดียวที่ประเทศมีนั้นคือ สิทธิและอำนาจที่จะ<br />
ซื้อและบริหารเงินตราต่างประเทศ”<br />
ศักยภาพในการฟื้นตัวของเศรษฐกิจไทยในขณะ<br />
นั้นขึ้นอยู่กับ “อำนาจที่จะซื้อและบริหารเงินตราต่าง<br />
ประเทศ” ออกผลให้เห็นอย่างรวดเร็ว ทำให้ พ.ศ. 2490<br />
เงินเฟ้อในประเทศนั้นเกือบจะหมดไปแล้ว ทำให้การส่ง<br />
ออกนั้นเริ่มฟื้นตัว ตามด้วยราคาพืชผลทางการเกษตร<br />
evolved later on into an explicit tax called the premium.<br />
This taxation of rice exports had a significance beyond<br />
its immediate impact on government finances, because<br />
it depressed domestic rice prices. It thus became a means<br />
by which the government could subsidize the urban<br />
population, among whom the most important group at that<br />
time were the civil servants. In this way, the devastation<br />
that wartime inflation had brought upon their real incomes<br />
was mitigated, some of the burden being shifted to the<br />
rice farmers instead.<br />
But the stability thus achieved did not last long.<br />
In 1952 there was a misguided attempt to try and revalue<br />
the free market rate of the baht, ostensibly to curb inflation.<br />
It is difficult to rationalize this action, since by that time<br />
the commodity price inflation from the Korean war boom<br />
had changed into a price drop. Oral tradition has it that<br />
the government felt that a higher value of the baht would<br />
be prestigious for the country. If so, this concern for<br />
prestige was in keeping with the notions of economic<br />
nationalism that, apart from massive corruption (on which<br />
more below), were the hallmarks of that period.<br />
66<br />
พุ่งทะยานในช่วงสงครามเกาหลี ปัจจัยที่สร้างจุด<br />
พลิกผันให้ประเทศกลับมาฟื้นตัวได้ดีนั้นคือผลผลิตข้าว<br />
ที่ฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วหลังจากสงคราม<br />
เศรษฐกิจแบบชาตินิยม และ การทุจริตคอรัปชั่น<br />
: การวางพื้นฐาน (พ.ศ. 2490 - 2501)<br />
เสถียรภาพทางเศรษฐกิจได้เริ่มต้นตั้งแต่<br />
พ.ศ. 2490 บนพื้นฐานของอัตราการแลกเปลี่ยนเงิน<br />
ตราต่างประเทศเป็นที่มาของผลกำไรอย่างมหาศาลให้<br />
กับรัฐบาล และอีกด้านหนึ่งกลับเป็นการเก็บภาษีที่แฝง<br />
เร้นจากการส่งออกของสินค้าโภคภัณฑ์โดยเฉพาะข้าว<br />
การเก็บภาษีแฝงเร้นจากการส่งออกข้าวนั้นได้พัฒนา<br />
ในภายหลังเป็นภาษีที่เก็บโดยตรงที่รู้จักกันในชื่อของ<br />
“Premium ข้าว” นโยบายเก็บภาษีส่งออกข้าวนั้นสร้าง<br />
ผลกระทบทางการเงินกับรัฐบาลอย่างหนักในทันที<br />
เพราะมันทำให้ราคาข้าวภายในประเทศนั้นตกต่ำ จึงดู<br />
เหมือนว่ารัฐบาลในขณะนั้นกำลังพยายามที่จะช่วย<br />
เหลือเจือจุนประชาชนคนเมืองซึ่งดูจะเป็นกลุ่มบุคคลที่<br />
สำคัญอันได้แก่ข้าราชการเป็นส่วนใหญ่ ถ้ามองในมุม<br />
Traditionally, Thai economic nationalism was directed<br />
at two different sets of foreigners. The first were the<br />
Europeans and Americans. During the nineteenth century,<br />
their governments concluded a series of agreements with<br />
Thailand which considerably limited the fiscal autonomy<br />
of the Thai state, as well as giving their governments<br />
extraterritorial jurisdiction over their citizens and subjects<br />
residing in Thailand. Well before the Second World War,<br />
however, these unequal treaties had been renegotiated<br />
to everyone’s satisfaction.<br />
The second set of foreigners were of a different kind.<br />
They were the Chinese immigrants and their descendants<br />
who had over the years amassed considerable economic<br />
power. Relations between Thais and Chinese had been<br />
reasonably amicable, and many of the Chinese immigrants<br />
had gradually assimilated into Thai society. Beginning<br />
from about 1910, however, these relations deteriorated,<br />
and the Thai state began to impose greater restrictions<br />
on the many freedoms which they used to enjoy. These<br />
restrictions began under the absolute monarchy, and were<br />
continued, indeed intensified, when the People’s Party
นี้ความเสียหายจากในยุคสงครามที่สร้างภาวะเงินเฟ้อ<br />
ก่อกำเนิดรายได้ที่แท้จริงเพื่อแบ่งเบาภาระของรัฐบาล<br />
แต่ผู้แบกรับภาระส่วนหนึ่งกลับไปอยู่กับชาวนา<br />
แต่เสถียรภาพนี้ก็อยู่ได้ไม่นาน เมื่อ พ.ศ. 2495<br />
มีการโน้มน้าวทางความคิดที่ผิดด้วยการพยายามที่จะ<br />
ปรับค่าเงินบาทให้ลอยตัว เพราะมีการโอ้อวดว่า<br />
สามารถควบคุมเงินเฟ้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งไม่มี<br />
มูลเลยเพราะขณะนั้นเป็นช่วงสงครามเกาหลีกำลัง<br />
ลุกลาม กดดันให้ราคาสินค้าเกษตรตกต่ำ มีการพูดกัน<br />
อย่างกว้างขวางว่า ต้องการให้เงินบาทนั้นคงค่าที่สูงเอา<br />
ไว้เพื่อสร้างเกียรติภูมิให้กับประเทศ เราต้องดำเนิน<br />
นโยบายเศรษฐกิจแบบชาตินิยมด้วยการเสริมสร้าง<br />
เกียรติภูมิของประเทศ ในขณะที่มีการฉ้อราษฎร์บัง<br />
หลวงกันขนานใหญ่ (รายละเอียดดังจะกล่าวต่อไป) คือ<br />
ความเด่นของในยุคนั้น<br />
การดำเนินนโยบายทางเศรษฐกิจแบบชาตินิยมนั้น<br />
มีผลกระทบโดยตรงต่อต่างชาติ 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ กลุ่ม<br />
ยุโรป และ อเมริกา ในช่วงระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 19<br />
ประเทศเหล่านั้นได้ลงมติให้ทำข้อตกลงเกี่ยวกับการ<br />
จำกัดความเป็นเอกราชในระบบภาษีกับรัฐบาลไทย<br />
assumed power in 1932, and reached a crescendo between<br />
1949 and 1952.<br />
The actions taken by the Thai government in some ways<br />
were a reaction to events in China. Thus the deterioration<br />
in 1910 can be associated with the rise of nationalism in<br />
China. The intensification of the anti-Chinese policies had<br />
as its backdrop the triumph of the Communist Party in<br />
mainland China in 1949. While most Chinese living in<br />
Thailand at first welcomed this event, they soon shifted their<br />
position as the Communists’ land-reform programme took<br />
away their lands in China – many Chinese had invested<br />
their life savings in the land. At the same time, the Thai<br />
authorities took a more strident anti-Communist stance,<br />
and travel between China and Thailand also became more<br />
hazardous politically. Financial remittances also became<br />
more and more restricted.<br />
The upshot of all these events was that the Chinese in<br />
Thailand began to be weaned away from the ties that bound<br />
them to their mother land. As their children grew up, parents<br />
found it more attractive to send their children to Thai schools.<br />
At the time, the pains endured by the Chinese community<br />
พร้อมกันนี้ยังมีข้อตกลงเพื่อให้อ ำนาจนอกรัฐแก่รัฐบาล<br />
ต่างประเทศรวมถึงประชาชนคนชาติยุโรปและอเมริกา<br />
ผู้มีที่พักอาศัยอยู่ในประเทศไทย อย่างไรก็ดีก่อน<br />
สงครามโลกครั้งที่ 2 ก็ได้มีการเจรจาแก้ไขให้มีความ<br />
เท่าเทียมกันเพื่อความสบายใจของทุกฝ่าย<br />
กลุ่มต่างชาติกลุ่มที่สองนั้นมีความต่างจากกลุ่ม<br />
แรกมากเลยทีเดียว กลุ่มนี้เป็นกลุ่มลูกหลานชาวจีน<br />
อพยพที่สั่งสมอำนาจทางเศรษฐกิจไว้อย่างมหาศาล<br />
ด้วยสัมพันธภาพที่แนบแน่นระหว่างไทยและจีนที่เป็น<br />
มิตรกันมาอย่างยาวนาน สองประเทศจึงกลมกลืนกัน<br />
เป็นเนื้อเดียวกัน เป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทยได้ในที่สุด<br />
จุดเริ่มต้นนั้นมีมาตั้งแต่ประมาณ พ.ศ. 2453 แต่<br />
ความสัมพันธ์ก็เริ่มเสื่อมทรามลงเมื่อไทยริเริ่มที่จะ<br />
จำกัดอิสรภาพที่ชาวจีนเคยได้เพลิดเพลินกันมา การ<br />
จำกัดนี้มีที่มาตั้งแต่สมัยที่เรายังปกครองในระบอบ<br />
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ และยังคงความตึงเครียดต่อ<br />
เนื่องมาจนถึงในยุคของคณะราษฎรที่เข้ามามีอำนาจ<br />
ใน พ.ศ. 2475 และความเครียดก็มาถึงจุดสูงสุดในช่วง<br />
พ.ศ. 2492 และ 2495<br />
การกระทำของรัฐบาลไทยในขณะนั้นในบางมุม<br />
were not trivial, and abuses of their civil rights undoubtedly<br />
occurred. It also cannot be denied that through this process<br />
the foundations were laid (almost inadvertently) for the<br />
incorporation of a foreign community containing<br />
Thailand’s wealthiest businessmen into general<br />
Thai society – a task which today can be considered<br />
essentially complete.<br />
However, this assimilation could not have been<br />
predicted in the 1950s, either by the Chinese themselves<br />
or by outside observers. Before that was achieved, the<br />
Chinese had to go through a period when they were<br />
“pariah entrepreneurs” 2 doing their business under the<br />
“protection” of the leading military and police leaders.<br />
Many of these men in uniform were “invited” to join the<br />
boards of leading banks and businesses, which themselves<br />
continued to be run by the original Chinese owners. Thus<br />
was born the alliance between Chinese business leaders<br />
and Thai politicians.<br />
Such an alliance was not without its dangers for the<br />
Chinese: added to the normal uncertainties that attend<br />
business decisions, they had to back the right political<br />
67
คล้ายเป็นการตอบโต้เหตุการณ์ที ่เกิดขึ้นในประเทศจีน<br />
ทำให้สัมพันธภาพของสองประเทศเริ่มเสื่อมทรามลง<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2453 เพราะเกิดการลุกฮือของจีนชาตินิยม<br />
ในประเทศจีน ความเข้มข้นของนโยบายต่อต้านจีนนั้น<br />
มีพื้นหลังมาจากชัยชนะของพรรคคอมมิวนิสต์จีนใน<br />
แผ่นดินใหญ่ เมื่อ พ.ศ. 2492 เมื่อแรกๆ ชาวจีนที่อาศัย<br />
อยู่ในประเทศไทยก็ต่างดีใจต่อเหตุการณ์นี้ ในระยะ<br />
เวลาไม่นานก็เริ่มที่จะเปลี่ยนข้างความคิด เมื่อพรรค<br />
คอมมิวนิสต์จีนได้ปฏิรูประเทศด้วยการยึดเอาที่ดินของ<br />
พวกเขาในประเทศจีนมีชาวจีนจำนวนไม่น้อยที่ลงทุน<br />
ทั้งชีวิตเก็บหอมรอมริบเพื่อให้ได้ครอบครองที ่ดินเป็น<br />
ของตัวเอง ในขณะเดียวกันทางการไทยก็เริ่มดำเนิน<br />
นโยบายที่แข็งกร้าวต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์ ทำให้<br />
การเดินทางไปมาหาสู่ระหว่างประเทศไทย-จีนนั้น<br />
กลายเป็นความอันตรายทางการเมือง การส่งเงิน<br />
ระหว่างประเทศก็เริ่มที่จะถูกจำกัดมากขึ้นตามลำดับ<br />
บทสรุปของเหตุการณ์นี้คือ ชาวจีนในประเทศไทย<br />
เริ่มที่จะลดความผูกพันที่เคยมีมาอย่างเหนียวแน่นต่อ<br />
แผ่นดินแม่ลง เมื่อบรรดาบุตรหลานของพวกเขาเติบ<br />
ใหญ่ขึ้น พ่อแม่ของเด็กชาวจีนเหล่านี้ก็เริ่มสนใจที่จะ<br />
horse. The penalties that attended wrong forecasts were<br />
not trivial, but provided the cards were played right, they<br />
were not fatal either (see the story of Chin Sophonphanich<br />
in Box).<br />
The anti-Chinese policies of the late 1940s and the<br />
1950s had as their stated objective the need for Thais to<br />
take over the levers of economic power. One result<br />
was the peculiar form of the alliance that arose as a<br />
consequence. But this was only one prong in the overall<br />
strategy of economic nationalism. It was supplemented<br />
by another consideration. Until then, the main wealth<br />
acquired by the Thais was through public service, and this<br />
wealth was sharply curtailed by the postwar inflation.<br />
Since no government chose to make good this erosion of<br />
public servants’ salaries, the military-dominated<br />
government that held power between 1947 and 1957 took<br />
measures to acquire access to the country’s wealth by<br />
means other than taxation.<br />
The means they used was through the creation of<br />
public or quasi-public entities. 3 A holding company, the<br />
National Economic Development Corporation (Nedcol)<br />
68<br />
ส่งบุตรหลานเข้าเรียนในโรงเรียนไทย ในยุคนั้นความ<br />
เจ็บปวดที่ชาวจีนต้องแบกรับนั้นไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย<br />
และการละเมิดสิทธิขั้นพื้นฐานนั้นมีให้เห็นอยู่<br />
ตลอดเวลา ปฏิเสธไม่ได้เช่นเดียวกันกับกระบวนการ<br />
วางรากฐานของประเทศ (โดยไม่ตั้งใจ) ที่จะสร้างความ<br />
เป็นเนื้อเดียวกันโดยผสมนักธุรกิจที่ร่ำรวยที่สุดใน<br />
ประเทศไทยเข้ามาอยู่ในสังคมไทยเป็นภารกิจที่<br />
ทุกวันนี้ต้องกล่าวว่าเป็นความสำเร็จที่งดงาม<br />
อย่างไรก็ดีการปรับตัวเข้ากันได้ดีแบบนี้มองเห็น<br />
ได้ไม่ชัดในยุคคริสต์ทศวรรษ 1950 (พ.ศ. 2493 - 2502)<br />
ไม่ว่าจะมองจากสายตาของชาวจีนด้วยกันเองแล้วหรือ<br />
จะมองจากสายตาของผู้สังเกตการณ์ ก่อนหน้าที่จะ<br />
ประสบความสำเร็จนั้น ชาวจีนจำต้องข้ามผ่านช่วงเวลา<br />
ที่ถูกมองว่าเป็น “ผู้ประกอบการนอกคอก” ทำธุรกิจ<br />
ภายใต้ “การคุ้มครอง” ของผู้นำทางการทหารและ<br />
ตำรวจหลายท่าน ซึ่งหลายท่านก็ได้ “รับเชิญ” เข้ามา<br />
นั่งเป็นผู้บริหารของธนาคารชั้นนำหลายแห่ง รวมถึง<br />
ธุรกิจหลายที่ซึ่งยังคนดำเนินการภายใต้เจ้าของที่เป็น<br />
ชาวจีนดั้งเดิม ด้วยเหตุนี้จึงเป็นจุดกำเนิดสัมพันธภาพ<br />
ที่แนบแน่นระหว่าง นักธุรกิจจีน กับ นักการเมืองไทย<br />
was created to run some of these enterprises. Private<br />
activities in many areas were banned, and monopoly rights<br />
were conferred on these state enterprises and on the War<br />
Veterans’ Organization which served as a front for the<br />
leading members of the military.<br />
Entities could be created at the stroke of a pen, but<br />
running them was altogether another matter. Here is what<br />
the World Bank later had to say about the investments<br />
made by Nedcol:<br />
“The concept behind each of the projects was probably<br />
sound. … But none of the projects was properly<br />
studied at the beginning. There is little doubt that<br />
each of them has cost much more than it should have,<br />
and that none will be profitable at all until put under<br />
the control of experienced managers.” (IBRD 1966:92)<br />
Nedcol’s problems were unique only in their severity<br />
– the company was eventually closed down, and its debt<br />
taken over by the government. Other enterprises started<br />
by the government suffered from similar problems. The<br />
troubles of these companies played a significant role in<br />
the fall of the Phibun Songgram government and the rise
เป็นพันธมิตรที่อาบไว้ด้วยอันตรายต่อชาวจีน ซึ่งมี<br />
ส่วนผสมของความไม่แน่นอน ความยากที่จะคาดเดาใน<br />
การตัดสินใจในเชิงธุรกิจ พวกเขาถูกบังคับให้เลือกฝ่าย<br />
ทางการเมืองให้ถูกข้าง เพราะค่าความเสียหายของการ<br />
เดาที่ผิดพลาดนั้นหนักหนา ต้องพยายามเล่นไพ่ให้ถูก<br />
หน้า แต่อย่างไรก็ตามมันก็ไม่เลวร้ายจนถึงแก่ชีวิต<br />
(โปรดอ่านเรื่องของ ชิน โสภณพานิชย์ ในกล่องข้อความ)<br />
นโยบายต้านจีนในช่วงปลายๆ ยุคคริสต์ทศวรรษ<br />
1940 (พ.ศ. 2483 - 2492) และคริสต์ทศวรรษ 1950<br />
(พ.ศ. 2493 - 2502) นั้น มาจากนโยบายของรัฐที่มีความ<br />
ต้องการจะเป็นผู้กุมอำนาจทางเศรษฐกิจของประเทศ<br />
หนึ่งในผลที่เกิดขึ้นอย่างประหลาดก็คือ รูปแบบของการ<br />
เป็นพันธมิตรที่มีลักษณะเฉพาะตัว แต่นี่เป็นเพียงแค่<br />
ปลายหนึ่งของยุทธศาสตร์ทางเศรษฐกิจแบบชาตินิยม<br />
ยังมีอีกส่วนหนึ่งที่เราควรหยิบยกขึ้นมาพิจารณาเพราะ<br />
ในขณะนั้นความมั่งคั่งถูกครอบครองผ่านข้าราชการ<br />
และความมั่งคั่งนี้ถูกบั่นทอนลงอย่างรวดเร็วจากภาวะ<br />
เงินเฟ้อหลังสงคราม ในขณะที่ไม่มีรัฐบาลไหนเลือกที่<br />
จะแก้ไขปัญหารายได้ที่ถูกกัดกร่อนของข้าราชการ<br />
รัฐบาลทหารที่เรืองอำนาจในช่วง พ.ศ. 2490 และ 2500<br />
of Field Marshal Sarit Thanarat.<br />
It is conventional to think of the policies this period as<br />
an aberration when set against the economic performance<br />
of the later periods. In many ways it was, particularly,<br />
when we look at the country’s macroeconomic performance<br />
(the growth rate of GNP was only 3.9 per cent per annum<br />
between 1951 and 1958), and at the harsh climate of<br />
repression against Chinese businesses – which were<br />
almost all that Thailand had in the way of a commercial<br />
sector. But in another sense, it was a formative period<br />
during which the two elites, military/political and business,<br />
starting from a position of animosity, were forging an<br />
alliance and developing a system of payoffs which would<br />
be perfected in the following period.<br />
THE GOLDEN AGE OF GROWTH (1958-1973)<br />
When Sarit took over full power in 1958, he instituted<br />
extensive economic reforms within the system - the most<br />
extensive in the postwar period. It was nothing less than<br />
a redirection of economic policies. From a vague and<br />
ได้พยายามเข้าถึงความมั่งคั่งของประเทศผ่านช่องทาง<br />
อื่นที่ไม่ใช่ช่องทางภาษีอากร<br />
วิธีที่พวกเขาเลือกคือการสร้างองค์กรที่คล้ายๆ<br />
องค์กรสาธารณะ เป็นบริษัทโฮลดิ้ง ที่ชื่อว่า สภา<br />
เศรษฐกิจแห่งชาติ (Nedcol) ที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อขับ<br />
เคลื่อนวิสาหกิจหลายอย่าง กิจกรรมของประชาชน<br />
หลายสิ่งที่ถูกสั่งห้ามกระทำ และมีการให้สิทธิ์ผูกขาด<br />
โดยอาศัยองค์การทหารผ่านศึกที่ทำหน้าที่เป็นหน้าฉาก<br />
ของเหล่าบรรดาผู้นำของกองทัพต่างๆ เข้าประชุมเพื่อ<br />
ขับเคลื่อนองค์กรมหาชนที่ได้รับสิทธิผูกขาดเหล่านั้น<br />
การสร้างขึ้นมานั้นง่ายเพียงแค่ปลายปากกา แต่<br />
การดำเนินการนั้นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง ซึ่งต่อมา<br />
ธนาคารโลกได้ออกมาพูดถึงการลงทุนที่ดำเนินผ่าน<br />
สภาเศรษฐกิจแห่งชาติว่า:<br />
“วิธีการคิดและแนวคิดในแต่ละโครงการนั้นสมเหตุ<br />
สมผล…แต่แทบไม่มีโครงการไหนเลยที่มีการทำการ<br />
ศึกษามากพอ มีความสงสัยว่าแต่ละโครงการนั้นมี<br />
ต้นทุนที่สูงกว่าที่ควรจะเป็น และไม่มีโครงการไหนสร้าง<br />
ผลกำไรให้เกิดขึ้นได้นอกเสียจากว่าจะได้ผู้บริหารที่มี<br />
ประสบการณ์เข้ามาควบคุม” (IBRD 1966:92)<br />
haphazard policy of economic nationalism, with doses of<br />
anti-business policies under the guise of anti-Chinese<br />
policies, the reforms clearly pointed the country in the<br />
direction of a more open economy and the promotion of<br />
private businesses, including foreign-owned enterprises.<br />
The key text that guided government policies during this<br />
period was a report (IBRD 1959) from a World Bank<br />
mission. This mission stayed in the country for a full year<br />
and came up with extensive suggestions for changes in<br />
the direction, management and organization of economic<br />
policies. This was the basis of the reforms instituted by<br />
the Sarit regime.<br />
It would be a mistake, however, to think of this episode<br />
as an example of blind subservience to foreign (in particular<br />
US) interests. The mission report itself acknowledged a<br />
close collaboration between the World Bank team and<br />
officials of the Ministry of Finance. That the reforms were<br />
extensively and successfully implemented indicated their<br />
acceptance at critical levels within the bureaucracy, or<br />
more accurately, the technocracy, for the Sarit reforms<br />
marked the birth of the technocracy as we understand it<br />
69
ปัญหาของสภาเศรษฐกิจนั้นหนักหน่วง รัฐวิสาหกิจ<br />
ในรูปบริษัททั้งหลายนั้นสุดท้ายก็ปิดตัวลง และรัฐบาล<br />
ก็จำต้องเข้ามาแบกรับภาระหนี้สิน องค์กรอื่นๆ ที่ตั้ง<br />
ขึ้นโดยรัฐก็อยู่ภายใต้สถาณการณ์เดียวกัน ปัญหาของ<br />
บริษัทเหล่านี้มีบทบาทสำคัญต่อความตกต่ำของรัฐบาล<br />
จอมพล ป. พิบูลสงคราม และการขึ้นมามีอำนาจของ<br />
จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์<br />
ถ้าลองมองย้อนกลับไปแล้วอาจจะดูเหมือน<br />
นโยบายต่างๆ ในยุคนี้นั้นพร่ามัว ไม่ว่าจะมองไปทาง<br />
ไหน โดยเฉพาะถ้าหากเราจะประเมินเศรษฐกิจมหภาค<br />
ของประเทศแล้ว (รายได้รวมมวลประชาชาตินั้นเติบโต<br />
เพียงแค่ 3.9 เปอร์เซ็นต์ต่อปี ในระหว่าง พ.ศ. 2494-<br />
2501) รวมถึงบรรยากาศที ่ไม่เอื้อต่อการค้าขายกับ<br />
ธุรกิจจีนที่แทบจะครอบคลุมทุกส่วนของประเทศไทย<br />
แต่ถ้าจะมองในอีกมุมระยะนี้เป็นช่วงที่มีการจับตัวรวม<br />
กันของสองภาคส่วนคือ ทหาร/การเมือง และ ภาคธุรกิจ<br />
โดยมีสถานะเริ่มต้นจากความเกลียดชังซึ่งกันและกัน<br />
หลอมรวมด้วยการบังคับให้จำต้องอยู่ร่วมกัน และ<br />
สร้างระบบการแบ่งปันผลประโยชน์ที่สมบูรณ์แบบใน<br />
ยุคถัดมา<br />
today.<br />
The key role of macroeconomic management must<br />
be placed in the context of the overall Sarit program. In<br />
his role as a super patron, the prime minister had<br />
pronounced that the country needed to “develop” and to<br />
expand its educational base, in order to join the ranks of<br />
progressive countries. “Development” in his view entailed<br />
extensive government investment in basic infrastructure.<br />
Without careful husbanding of resources, large public<br />
investments could easily lead to inflation and foreign<br />
exchange crises – a common enough pattern in other<br />
developing countries. It is Thailand’s good fortune that<br />
the charismatic leader’s grand vision was effectively<br />
wedded to the cold pragmatism of the country’s financial<br />
officers. The leading civil servants in the Ministry of<br />
Finance at the time, particularly Puey Ungphakorn (see<br />
box) were steeped in the traditions of financial conservatism,<br />
but at the same time were sympathetic to the need of the<br />
country to develop. For them that meant not only<br />
accelerating economic growth, but also spreading of<br />
ยุคทองของการเจริญเติบโต พ.ศ. 2501-2516<br />
เมื่อจอมพลสฤษดิ์ เข้ามามีอำนาจอย่างเต็มรูปแบบ<br />
ใน พ.ศ. 2501 เขาได้ทำการปฏิรูประบบเศรษฐกิจ<br />
ครั้งใหญ่ เป็นการซ่อมแซมเศรษฐกิจครั้งใหญ่ที่สุดใน<br />
ยุคหลังสงครามครั้งที่ 2 ประเทศไทยได้ผันตัวเองจาก<br />
นโยบายทางเศรษฐกิจแบบชาตินิยมที่จัดทำออกมา<br />
แบบไม่มีการวางแผนและคลุมเครือ แถมยังเป็น<br />
ปฏิปักษ์กับธุรกิจ ภายใต้ฉากหน้าของนโยบายต่อต้าน<br />
จีนคอมมิวนิสต์ การปฏิรูปครั้งนั้นกำหนดทิศทางของ<br />
ประเทศให้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น และเปิดโอกาสทางเศรษฐกิจ<br />
ให้ภาคเอกชนสามารถเข้ามาทำธุรกิจได้ รวมถึงบริษัท<br />
ของต่างชาติเองก็สามารถที่จะเข้ามาเปิดทำการใน<br />
ประเทศไทยได้ จุดประสงค์หลักของการเปลี่ยนแปลงทาง<br />
นโยบายครั้งนี้ได้รับคำแนะนำเพื่อให้บรรลุเป้าหมายของ<br />
ธนาคารโลก (IBRD 1959) โดยภารกิจครั้งนี้ธนาคารโลก<br />
ได้ส่งเจ้าหน้าที่เข้ามาสังเกตการณ์เพื่อทำรายงานเป็น<br />
ระยะเวลาหนึ่งปีเต็ม พร้อมทั้งได้ให้คำแนะนำ ในการ<br />
เปลี่ยนแปลงทิศทางการบริหารและการจัดองค์กรเพื่อ<br />
ตอบสนองนโยบายทางเศรษฐกิจ นี่คือประเด็นหลักของ<br />
prosperity to the impoverished rural areas.<br />
The institutions that were put in place during the five<br />
years of Sarit’s premiership to manage the macroeconomy<br />
have withstood the test of time. Ever since, four agencies,<br />
the Budget Bureau, the National Economic Development<br />
Board (later known as the National Economic and Social<br />
Development Board), the Fiscal Policy Office and the Bank<br />
of Thailand would jointly work out the annual budget, and<br />
submit it for approval from the Cabinet. All except the<br />
Bank of Thailand were created during the Sarit period.<br />
Certain rules were written into law limiting the size of the<br />
fiscal deficit and the creation of new debt. Above all,<br />
government guaranteeing of private debt was forbidden<br />
– this was the core problem of the Nedcol debacle. With<br />
these reforms, the management of the Thai macroeconomy<br />
shed the indiscipline of the Phibun regime of the early<br />
1950s and resumed its conservative slant of the prewar<br />
royal governments.<br />
At the same time, the anti-Chinese (and by extension,<br />
the anti-business) policies of the Phibun government were<br />
70
การปฏิรูปสถาบันในยุคของจอมพลสฤษดิ์<br />
ถ้าเรามองว่าการเปลี่ยนแปลงนโยบายทาง<br />
เศรษฐกิจครั้งนี้เป็นการยอมจำนนเพื่อชาวต่างชาติ<br />
(โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกา) แล้วละก็ นั้นคงเป็นความคิดที่<br />
ผิดมาก รายงานของภารกิจนี้มีการรับรู้อย่างทั่วกันว่า<br />
มีเป้าหมายในการประสานงานอย่างใกล้ชิดระหว่างทีม<br />
ธนาคารโลกและกระทรวงการคลัง การปฏิรูปที่เกิดขึ้น<br />
นั้นได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในระบบข้าราชการ<br />
หลายระดับ หรือจะให้พูดตรงๆ แล้ว การปฏิรูปของ<br />
จอมพลสฤษดิ์นั้นให้กำเนิด เทคโนแครต หรือระบบ<br />
นักวิชาการนิยม อย่างที่เราเข้าใจกันในทุกวันนี้<br />
การจัดการแบบมหภาคนั้นเป็นกุญแจสำคัญของ<br />
การปฎิรูปของจอมพลสฤษดิ์ ด้วยบทบาทหน้าที่ของ จอม<br />
พลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ในฐานะผู้นำที่มีอำนาจเด็ดขาดแต่<br />
เพียงผู้เดียว นายกรัฐมนตรีได้ประกาศชัดว่าประเทศนี้<br />
ต้องการ “การพัฒนา และขยายพื้นฐานการศึกษา” เพื่อที่<br />
จะขับเคลื่อนประเทศไปข้างหน้า “การพัฒนา” ในมุมมอง<br />
ของเขาคือการลงทุนภาครัฐในโครงสร้างพื้นฐานทั้งหลาย<br />
ด้วยความไร้การควบคุมในการจัดการทรัพยากร<br />
การลงทุนของรัฐโดยใช้เงินจำนวนมากอาจนำไปสู่ภาวะ<br />
scaled down. True, the new men who came in with the<br />
Sarit coup against Phibun in 1957 kept the old traditions<br />
alive and began to take over chairmanships of key<br />
enterprises, particularly commercial banks. Also, many<br />
of the monopolies, notably for pork supplies to Bangkok,<br />
that were set up under the Phibun government continued<br />
into the Sarit era. However, no new public monopolies<br />
were set up. Indeed, in the new investment promotion<br />
law, there was the stipulation that once a particular activity<br />
has been promoted, the government would not set up its<br />
own enterprise in that activity.<br />
The investment promotion law had been in existence<br />
since the Phibun government, but it was constrained by<br />
a formidable list of conditions. The main message was<br />
conveyed to foreign investors by the Sarit reform of the<br />
law that they were now welcome into Thailand. This<br />
message contrasted with the general attitude of<br />
ambivalence, if not antipathy, that had been prevalent<br />
since the People’s Party came to power.<br />
The new investment promotion law also set up a new<br />
เงินเฟ้อ และวิกฤตการณ์ของค่าเงินได้ ซึ่งเป็น<br />
รูปแบบปกติที่เกิดขึ้นได้ในประเทศที่กำลังพัฒนา<br />
ประเทศไทยในขณะนั้นโชคดีที่มีผู้น ำที่มีคุณสมบัติพิเศษ<br />
ในการดึงดูดใจคนหมู่มาก และมีวิสัยทัศน์กว้างไกล<br />
มีความสามารถในการทำงานร่วมกันได้กับบุคลากร<br />
ทางการเงินของประเทศที่ล้วนแต่เป็นพวกปฏิบัตินิยมที่<br />
แสนจะเย็นชาได้ดี ข้าราชการประจำในกระทรวงการ<br />
คลังในขณะนั้น โดยเฉพาะ ดร.ป๋วย อึ้งภากรณ์ (อ่านใน<br />
กล่องข้อความ) นิยมการดำเนินนโยบายทางการคลัง<br />
แบบอนุรักษ์นิยมอย่างเข้มข้น แต่ในขณะเดียวกันก็มี<br />
ความเข้าอกเข้าใจถึงความต้องการในการพัฒนาของ<br />
ประเทศ สำหรับพวกเขาไม่ใช่เพียงแต่การเร่งการเจริญ<br />
เติบโตของเศรษฐกิจ แต่รวมไปถึงการกระจายความ<br />
เจริญรุ่งเรืองไปยังพื้นที่ที่ยากไร้ด้วยเช่นกัน<br />
การจัดระเบียบสถาบันต่างๆ ที่เกิดขึ้นในระหว่าง<br />
รัฐบาลสฤษดิ์ เพื่อจัดการเศรษฐกิจมหภาคของประเทศ<br />
นั้นมั่นคงตราบกาลเวลาจวบจนบัดนี ้ สี่หน่วยงานอัน<br />
ได้แก่ สำนักงบประมาณ สภาพัฒนาการเศรษฐกิจ<br />
แห่งชาติ (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นสำนักงานสภาพัฒนา<br />
เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ) สำนักงานการออก<br />
agency, the Board of Investment (BOI). This agency did<br />
not just provide a welcome mat for foreign investors; it<br />
also played a more important role as a venue whereby<br />
domesticprivate firms could officially provide feedback to<br />
the government concerning its policies. For its time, this<br />
was a radical departure. The setting up of this bureaucratic<br />
organization, together with the chartering of the Board of<br />
Trade (by an Act of Parliament), marked the final end of<br />
the policy of confrontation and the establishment of a<br />
dialogue between business and government.<br />
Although the BOI was set up to promote investment<br />
in industries, an area in which Thailand was then quite<br />
weak, it did not meet with much success during the period.<br />
True, new industries were set up which in time would grow<br />
to be the leading sectors in the economy, such as in the<br />
textile and automotive sectors, but these results were still<br />
decades away. It is a moot point whether these industries<br />
would ever have come into existence without the protection<br />
and tax breaks, sometimes quite generous, which were<br />
liberally showered on the would-be industrialists. It is also<br />
71
บุรุษสามท่านผู้สร้างความเปลี่ยนแปลง<br />
เป็นเรื่องยากที่จะอธิบายภูมิสภาพเศรษฐกิจที่เป็น<br />
อยู่ในปัจจุบันโดยไม่กล่าวถึงการทำงานของ บุรุษสาม<br />
ท่านที่มีพื้นฐานที่แตกต่างกัน และบ่อยครั้งที่มีความ<br />
ขัดแย้งกันอย่างบาดลึกกับอีกฝ่ายหนึ่ง เราจะเริ่มเรื่อง<br />
นี้จากบุคคลผู้มีอำนาจมากที่สุดในสามคนนี้ จอมพล<br />
สฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรีของประเทศไทย ตั้งแต่<br />
พ.ศ. 2501-2506<br />
ท่านผู้นี้เกิดใน พ.ศ. 2451 ในครอบครัวทหาร<br />
สฤษดิ์ รับราชการในกองทัพอย่างไม่โดดเด่นจนกระทั่ง<br />
ถึงวิกฤต พ.ศ. 2490 เกิดขึ้นเมื่อเขารับหน้าที่สั่งการ<br />
กำลังพลกองทหารเข้ายึดสถานที่สำคัญในการทำ<br />
ปฏิวัติรัฐประหาร เขาจึงได้ก้าวเข้าสู่การเป็นตัวเก็งที่<br />
จะสืบทอดอำนาจต่อจาก จอมพล ป. พิบูลสงคราม<br />
แข่งกับ พลเอก เผ่า ศรียานนท์ ที่มีตำรวจเป็นกอง<br />
กำลัง ใน พ.ศ. 2500 เขายึดอำนาจจากจอมพล ป. ได้<br />
โดยง่ายและมีอำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาดในฐานะ นายก<br />
รัฐมนตรี หลังการทำปฏิวัติรัฐประหาร<br />
หลังจากที่มีอำนาจ ท่านจอมพลได้หันเหทิศทาง<br />
ของแผนงานรัฐบาลไปทางพัฒนาเศรษฐกิจประเทศ<br />
และได้ปรับแผนพัฒนาที่ได้รับคำแนะนำจาก<br />
ธนาคารโลก แผนพัฒนานี้เป็นตัวเปิดเศรษฐกิจประเทศ<br />
การลงทุนหลักของภาครัฐในโครงสร้างพื้นฐาน และลด<br />
สัดส่วนการลงทุนในระบบอุตสาหกรรมอย่างช้าๆ โดย<br />
ในระบบอุตสาหกรรมภาคเอกชนจะเป็นตัวขับเคลื่อน<br />
ด้วยตัวเอง แทนที่จะสร้างกำแพงกั้นนักธุรกิจ เขากลับ<br />
เริ่มที่จะส่งเสริมสนับสนุนการลงทุน เขายังเป็นผู้นำใน<br />
การปฏิรูประบบการคลังซึ่งโครงสร้างหลักในขณะนั้น<br />
และยังคงมีให้เห็นได้และใช้อยู่ในปัจจุบัน<br />
นอกเหนือจากความสำเร็จที่สร้างผลบวกให้กับ<br />
ประเทศ จอมพลสฤษดิ์ เป็นนักการเมืองที่ห่างไกลจาก<br />
คำว่าสุจริตมากมายนัก เมื่อเขาถึงแก่อสัญกรรม พบ<br />
ว่าเขามีสินทรัพย์กว่า 2.8 พันล้านบาท ซึ่งเรื่องนี้ดูขัด<br />
กันในตัว เป็นเพราะจอมพลสฤษดิ์เป็นทหารรุ่นแรกใน<br />
วงศ์ตระกูลที่ไม่เคยได้รับการศึกษาจากต่างประเทศ ไม่<br />
เคยได้รับแนวความคิดแบบตะวันตกที่ได้สร้างความ<br />
เจ็บปวดให้กับตระกูลพิบูลสงคราม แนวความคิดใน<br />
การบริหารประเทศของจอมพล สฤษดิ์ เป็นแบบ<br />
อำนาจอุปถัมภ์ แทรกซึมผ่านไปในสังคมจนกลายเป็น<br />
ความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์คล้ายก๊อดฟาเธอร์ ที่ให้<br />
รางวัลกับลูกน้องที่สนับสนุนตัวเองและใช้กำลังจัดการ<br />
THREE MEN WHO MADE A DIFFERENCE<br />
It is difficult to describe the present Thai economic<br />
landscape without being reminded of the work of three<br />
men of vastly different backgrounds and occasionally<br />
sharply in conflict with one another.It is natural to begin<br />
with the most powerful of them, Field Marshal Sarit<br />
Thanarat, prime minister from 1958 to 1963.<br />
Born in 1908 to an army family, Sarit had an<br />
unexceptional military career until the critical year of<br />
1947 when he happened to be commanding an infantry<br />
battalion in Bangkok in one of the landmark coups.<br />
He rapidly rose to be a contender for the succession to<br />
Phibun Songgram, in rivalry to GeneralPhao Sriyanon,<br />
whose power base was the Police Department. In 1957,<br />
he easily removed Phibun from power, and after a year<br />
took over full dictatorial power as prime minister, after<br />
a coup d’etat.<br />
After taking over power, the marshal redirected the<br />
course of the government to a program of economic<br />
72<br />
development, and adopted a plan proposed by the World<br />
Bank. This program of development entailed the opening<br />
of the economy, major investments in public infrastructure,<br />
and a gradual withdrawal of the government from the<br />
industrial investments, the latter being put in the hands of<br />
the private sector. Far from putting barriers against<br />
the business-men, he began an active program of investment<br />
promotion. He also presided over a reform of the<br />
government fiscal system, whose main features are still in<br />
place today.<br />
For all these positive achievements, Sarit was far from<br />
an honest politician. At his death, he was found to have<br />
amassed a fortune worth 2.8 billion baht. The paradox<br />
could perhaps be reconciled if one bears in mind that he<br />
was the first generation of army officers who was never<br />
educated abroad, and were thus untainted by western<br />
ideas that afflicted those of the Phibun generation. His<br />
concept of leadership was that of the most powerful patron
กับผู้ที่เข้ามาขวางทาง แต่ก๊อดฟาร์เธอร์ไม่ใช่นักเลง<br />
หัวไม้ เขานิยมชมชอบที่จะแบ่งปันความรู้ให้ทุนการ<br />
ศึกษา และพัฒนาประเทศของเขา เพราะนั่นคือระบบ<br />
อุปถัมภ์ขั้นสูงสุด เขาต้องให้ประเทศของเขาเติบโตมี<br />
อำนาจมากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ในเวทีโลก<br />
หนึ่งในผู้ที่ได้รับโอกาสจากเขาคือ ป๋วย อึ้งภากรณ์<br />
ผู้ที่เจริญเติบโตขึ้นมาจากบริบทที่ต่างกันออกไปโดย<br />
สิ้นเชิง พ่อแม่เป็นไทยจีนในครอบครัวที่มัธยัสถ์ เขา<br />
จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยในประเทศ ก่อนจะได้<br />
รับทุนการศึกษาไปเรียนต่อยังประเทศอังกฤษที่ที่เขา<br />
สำเร็จการศึกษาดุษฎีบัณฑิตทางด้านเศรษฐศาสตร์<br />
การเรียนของเขาจำต้องชะงักลงไปพักหนึ่งเพราะเกิด<br />
สงครามโลกครั้งที่ 2 ระหว่างนั้นเขาได้เข้าร่วมกับเสรี<br />
ไทยซึ่งเป็นขบวนการต่อต้านกลุ่มอักษะ เคยกระโดด<br />
ร่มกลับมายังประเทศไทยด้วยเครื่องบินของอังกฤษ<br />
เขาได้กลับมาอีกครั้งเมื่อสิ้นสุดสงครามพร้อมปริญญา<br />
เอกทางด้านเศรษฐศาสตร์ และเข้ารับราชการในสังกัด<br />
กระทรวงการคลัง ได้แสดงผลงานที่โดดเด่นในฐานะ<br />
รองผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทยด้วยอายุเพียง 37<br />
ปีเท่านั้น เขาได้ลาออกจากตำแหน่งเพราะขัดแย้งกับ<br />
รัฐบาลในขณะนั้น และได้กลับเข้าทำงานอีกครั้งใน<br />
กระทรวงการคลังโดยประจำที่สหราชอาณาจักร ความ<br />
มีศีลธรรมจรรยาของเขาเข้าตาสฤษดิ์ (ซึ่งดูแล้วขัดแย้ง<br />
ในตัวเองเช่นกัน เพราะท่านจอมพลเองก็เกี่ียวพันกับ<br />
กิจกรรมมากมายที่ผิดกฎหมาย) เมื่อจอมพลสฤษดิ์<br />
เรืองอำนาจขึ้นมา ดร.ป๋วยได้ถูกวางตัวไว้เป็นผู้อำนวย<br />
การหน่วยงานใหม่เอี่ยมที่สฤษดิ์ได้ตั้งขึ้นนั่นคือ<br />
สำนักงานเศรษฐกิจกระทรวงการคลัง ต่อมาเขาก็ได้<br />
นั่งเป็นผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทยตลอดระยะ<br />
เวลาห้าปีของการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของ<br />
จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์<br />
ห้าปีที่ดำรงตำแหน่ง ดร.ป๋วยมีบทบาทเป็นอย่าง<br />
มากในการปฏิรูปการบริหารจัดการกระทรวงการคลัง<br />
ให้เหมาะสมกับนโยบายเศรษฐกิจแบบมหภาค ใน<br />
ฐานะผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทยนั้น เขาได้ใช้<br />
ความพยายามอย่างมากในการควบคุมธนาคาร<br />
พาณิชย์ไม่ให้สร้างสายสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกันหรือเอื้อผล<br />
ประโยชน์ให้กับนักการเมือง แม้ว่านักการเมืองในสมัย<br />
นั้นจะเป็นนักการทหารด้วยซ้ำ เป็นคนที่ไม่ต้องรับคำ<br />
สั่งจากใคร เป็นคนที่สามารถไล่เขาให้พ้นจากตำแหน่ง<br />
in a society permeated by patron-client relationships.<br />
A less flattering but just as accurate a portrayal is that of<br />
a Mafia godfather dispensing favours to those who<br />
supported him and the full force of power for those who<br />
stood in the way. But the godfather was not a mere<br />
gangster. He appreciated the contributions of academics<br />
and scholars to the development of the country, because<br />
as a great patron, he must have his country grow to be a<br />
powerful force in the world arena.<br />
One of these scholars was Puey Ungphakorn, who<br />
came from a very different background. Born of Thai<br />
Chinese parents of modest economic means, he graduated<br />
from a local university before obtaining a scholarship to<br />
study in England where he obtained a Ph.D. in economics.<br />
His education was interrupted by the Second World War,<br />
during which he served in the Seri Thai resistance<br />
movement, having been dropped by parachute onto Thai<br />
soil by British planes. When he returned with the degree<br />
after the Second World War, he joined the Ministry of<br />
Finance, and had a sufficiently distinguished career to be<br />
appointed Deputy Governor of the Bank of Thailand at<br />
the age of 37. He soon resigned from that post because<br />
of a conflict with the government, and rejoined the<br />
Ministry of Finance to be posted to the U.K. His integrity<br />
in conducting the affairs of the government became known<br />
to Sarit (ironically, it was in connection with an illegal<br />
activity of the field marshal himself). When Sarit took<br />
power, he was placed as the first director of the newly<br />
formed Budget Bureau. He later became the first director<br />
of the Fiscal Policy Office at the Ministry of Finance and<br />
then the Governor of the Bank of Thailand, all of these<br />
within the five years of Sarit’s prime ministership.<br />
During these five years, Puey was instrumental,<br />
together with colleagues at the Ministry of Finance in<br />
instituting various reforms by which the macroeconomic<br />
management of the country was transformed. As Governor<br />
73
ได้ตลอดเวลา<br />
ที่สำคัญในขณะที่เขากำลังพยายามสร้างความ<br />
แข็งแกร่งให้กับระบบธนาคาร นักการเมืองก็ไม่กล้าที่<br />
จะแตะต้องเขา แต่กลับเกิดเรื่องในระยะหลังๆ ของ<br />
ชีวิตเขา เมื่อเขาทุ่มเทเวลาของเขาเองให้กับการพัฒนา<br />
ชนบทเป็นปากเป็นเสียงให้กับคนยากคนจนในถิ่น<br />
ทุรกันดาร ก็ถึงวันที่กองทัพสบโอกาสที่จะเอาคืน คนๆ<br />
นี้เป็นคนที่มีเหตุผล และมีศีลธรรมจรรยา ผู้ซึ่งมีความ<br />
สามารถเกินกว่านักการทหารคนไหนจะทำได้ด้วยการ<br />
สร้างระบบทุนนิยมให้กับประเทศไทย กลับถูกกล่าวหา<br />
ว่าเป็น คอมมิวนิสต์ และ ถูกบังคับให้ออกจากประเทศ<br />
ไปใน พ.ศ. 2519 เมื่ออุดมการณ์ทางความคิด (ของทั้ง<br />
สองฝ่าย) ต่างถึงจุดที่ไม่ทนกันอีกต่อไป<br />
ธนาคารกรุงเทพ เป็นธนาคารที่มีอำนาจมากที่สุด<br />
ในสมัย ดร.ป๋วยดำรงตำแหน่งผู้ว่าการธนาคารแห่ง<br />
ประเทศไทย ซึ่งบริหารโดย ชิน โสภณพานิชย์ผู้ที่เกิด<br />
ในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2453 ในครอบครัวชาวจีนที่<br />
ยากจน เขาเรียนหนังสือในประเทศจีนโดยไม่เคยได้รับ<br />
การศึกษาในมหาวิทยาลัยเลยแม้แต่น้อย ชิน นั้นมี<br />
คุณสมบัติครบถ้วนของเศรษฐีพันล้านที่สร้างด้วยก ำลัง<br />
ตัวเอง จากการทำงานหนักและมีไหวพริบทางธุรกิจ<br />
of the central bank, he tried to exert greater control over<br />
the commercial banks, weaning them away from a close<br />
connection with politics and politicians, even though<br />
the politicians at the time were military men who are<br />
accountable to noone, and could have sacked him.<br />
Significantly, when he was strengthening the banks,<br />
the politicians did not touch him. It is only toward the<br />
later period in his life, when he increasingly devoted his<br />
time to promote rural development and giving a voice to<br />
Thailand’s poor that the military had their revenge. This<br />
man of reason and integrity, who probably did more than<br />
any military man to build up Thai capitalism, was accused<br />
of being a Communist and was forced to leave the country<br />
in 1976, when ideological fervour (on both sides) was at<br />
its peak.<br />
Bangkok Bank, the most powerful commercial bank<br />
at the time Puey was governor of the central bank, was<br />
run by Chin Sophonphanich. Born in Thailand in 1910<br />
to a poor Chinese family, but schooled in China without<br />
any university education, Chin fitted the stereotype of the<br />
74<br />
ก่อนที่เขาจะมีธนาคารกรุงเทพนั้น เขาเริ่มชีวิตด้วย<br />
การเป็นคนรับจ้างทั่วไปที่ประสบความสำเร็จ และผัน<br />
ตัวเองเป็นเสมียน และผู้ช่วยผู้จัดการของโรงไม้<br />
แห่งหนึ่ง เขาจึงได้ตั้งร้านขึ้นเป็นของตัวเอง (ต่อมามี<br />
สามร้าน) ขายวัสดุก่อสร้าง<br />
ในช่วงสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง เขาได้เข้าหุ้น<br />
กันกับนักธุรกิจชาวจีนก่อตั้งธนาคารกรุงเทพขึ้น เขาจึง<br />
ได้เป็น “นายหน้าที่ติดต่อกับคนต่างชาติ หรือ กัมปะโด”<br />
หมายถึงนายหน้าอิสระที ่ชักชวนธุรกิจให้กับธนาคาร<br />
และทำการรับประกันสินเชื่อที่ได้รับจากธนาคาร เมื่อ<br />
พ.ศ. 2495 ธนาคารได้ประสบวิกฤตการทางการเงิน<br />
เขาได้เข้ามาคุมบังเหียนธนาคารเองในตำแหน่ง<br />
กรรมการผู้จัดการ ไม่แปลกใจเลยที่เขาสามารถต่อรอง<br />
ให้กระทรวงเศรษฐการอัดฉีดทุนเข้าช่วยเหลือธนาคาร<br />
หลังจากนั้น พลตรี ศิริ สิริโยธิน ผู้เป็นหนึ่งในสาย<br />
ราชครู ผู ้สนับสนุนรัฐบาลของจอมพล ป. เข้านั่งใน<br />
ตำแหน่งประธานบอร์ดบริหาร<br />
เมื่ออำนาจในกลุ่มราชครู และ กลุ่มพิบูลสงครามถูก<br />
โค่นใน พ.ศ. 2500 โดย สฤษดิ์ เขาได้ลี้ภัยตัวเองชั่วคราว<br />
ไปยังต่างประเทศ ธนาคารได้เชิญจอมพล ประภาส<br />
จารุเสถียร มือขวาของ สฤษดิ์ เข้ามานั่งแทนที่<br />
Chinese who rose from poverty to become a billionaire<br />
by sheer dint of hard work and business acumen.<br />
Before his association with the Bangkok Bank, he was<br />
successively an odd-job man, then a clerk and then assistant<br />
manager at a lumberyard in Bangkok. He then set<br />
up his own shop (later three shops) that sold general<br />
merchandise.<br />
Toward the end of the Second World War, he joined up<br />
with a number of Thais and other Chinese businessmen to<br />
establish Bangkok Bank. He then became its “compradore”,<br />
that is, an independent agent who brought business to the<br />
bank and guaranteed the loans given by the bank. In 1952,<br />
after the bank faced a liquidity crisis, he took over as the<br />
Managing Director, no doubt helped by the fact that he<br />
could negotiate an injection of capital from the Ministry<br />
of Economic Affairs. General Siri Siriyothin, a member<br />
of the Rajakru faction, which then supportedthe Phibun<br />
government, took over as the Chairman of the Board.<br />
When Phibun and the Rajakru faction were<br />
overthrown by Sarit in 1957, he went into temporary
ตำแหน่งของพลตรี ศิริ ที่กลายเป็นภาระ หลังจากนั้น<br />
ไม่นาน ชิน จึงได้เดินทางกลับมายังประเทศไทย<br />
เพราะเครือข่ายที่กว้างขวางของเขาในกลุ่มนัก<br />
ธุรกิจชาวจีน บวกกับความสามารถในการเป็นผู้แทน<br />
นายหน้าให้กับต่างชาติที่โดดเด่น จึงทำให้ธนาคาร<br />
กรุงเทพนั้นเป็นธนาคารแถวหน้าของบรรดาผู้ส่งออก<br />
ที่จะเลือกใช้ เมื่อการส่งออกนั้นเฟื่องฟูในยุคคริสต์<br />
ทศวรรษ 1970 (พ.ศ. 2513-2522) ตลาดสินค้า<br />
โภคภัณฑ์เฟื่องฟูและหลากหลาย ซึ่งชินก็ให้การ<br />
สนับสนุนอย่างต่อเนื่อง วิธีการสนับสนุนของเขานั้น<br />
เขาไม่ได้เล่นบทบาทของนักการธนาคารผู้ให้กู้ยืมเงิน<br />
เท่านั ้น ในหลายเหตุการณ์เขาขยับเข้ามาถือหุ้นและ<br />
ช่วยเหลือในด้านธุรกิจอีกด้วย และด้วยผลพวงของ<br />
การกระทำนั้นจึงถือกำเนิดกลุ่มบริษัทของชาวไทย-จีน<br />
ในประเทศไทย (เช่น ซีพี, สหพัฒนพิบูลย์, สหยูเนียน)<br />
ที่ไม่เคยเหลียวหลังกลับไปมองถึงความช่วยเหลือที่ตัว<br />
เองเคยได้รับเมื่อครั้ง ที่ ชิน โสภณพนิช และธนาคาร<br />
ของเขาเอื้อมมือเข้ามาช่วยเหลือเมื่อครั้งเก่าก่อน<br />
อำนาจของธนาคารก็เป็นเช่นนั้น มีขึ้นมีลง และ<br />
ถูกเข้าแทรกแซงได้หลายครั้งหลายคราจากรัฐบาล<br />
เป็นเหตุให้ในช่วง พ.ศ. 2523 เมื ่อเกิดปัญหาสิ่งทอ<br />
exile. The bank then negotiated to have General Prapas<br />
Charusathien, Sarit’s right hand man, as Chairman to<br />
replace General Siri, who had become a liability. Soon<br />
after, Chin returned to Thailand.<br />
Because of his wide contacts among the Chinese<br />
businessmen in his capacity as the compradore, Chin was<br />
able to establish Bangkok Bank as the premier bank<br />
among the exporters during the export boom of the 1970s.<br />
More than that, when these commodity traders diversified,<br />
Chin was able to continue to give support. In doing so,<br />
he did not merely play the role of the banker providing<br />
the loan. In many instanceshe also took up the equity in<br />
the businesses as well. The consequence is that, there are<br />
few Thai-Chinese conglomerates of the 1980s (such as<br />
CP, Saha Patana, Saha Union) that did not look back to<br />
support that they at one time or another received from<br />
Chin and his bank.<br />
The bank’s power and influence were such that it<br />
could step in and occasionally take over a regulatory<br />
function from the government. Thus in the the early<br />
ล้นตลาด และกระทรวงอุตสาหกรรมของไทยนั้นไม่<br />
สามารถควบคุมการขยายตัวของสิ่งทอ ก็ตกมาเป็น<br />
ภาระของธนาคารที่ต้องใช้กลไกทางการเงินเข้ามาจัด<br />
ระเบียบในอุตสาหกรรม<br />
ชายทั้งสามคนนี้ใช้อำนาจในการจูงใจให้คนหันมา<br />
จัดระเบียบสังคมที่มีผลกระทบต่อประเทศในรัชสมัย<br />
ของรัชกาลที่ 9 ด้วยวิธีที่ต่างกันออกไป ในส่วนแนวคิด<br />
การจัดระบบของสฤษดิ ์ผู้ที่ทำงานในแวดวงการเมือง<br />
นั้นคงอยู่ได้เพียงแค่ 10 ปี นับจากเขาถึงแก่อนิจกรรม<br />
คาดว่าเป็นเพราะระบบที่เขาสร้างขึ้นมานั้นเป็นระบบ<br />
อุปถัมภ์โดยอาศัยตัวบุคคลเป็นหลัก ระบบงานของ<br />
ดร.ป๋วย ที่ได้วางรากฐานให้กับกระทรวงการคลัง และ<br />
ธนาคารแห่งประเทศไทย รวมถึงการสร้างกลุ่มคนที่มี<br />
ศีลธรรมจรรยานั้นมีอายุยืนยาวกว่ามากเพราะเขา<br />
ยืนยันแนวคิดในการสร้างความเป็นมืออาชีพและลด<br />
การพึ่งพาอาศัยจากนักการเมือง ชิน นั้นพยายาม<br />
จัดการกับข้อจำกัดทางการเมืองที่ส่งผลกระทบกับนัก<br />
ธุรกิจที่มีเชื้อสายจีน แต่ท้ายสุดแล้วเขาเป็นผู้ที่ได้รับ<br />
ผลประโยชน์มากที่สุดจากความสำเร็จของ ดร.ป๋วยที่<br />
มุ่งมั่นที่จะสร้างระบบการธนาคารที่เชื่อถือได้ของ<br />
ประเทศไทย<br />
1980s, when the surplus capacity in the textiles trade<br />
threatened its future, and after the Ministry of Industry<br />
had failed to control the expansion, it fell to the bank to<br />
use its financial muscle to impose order on the industry.<br />
The three men used their power, influence and<br />
charisma to build up different parts of the social order<br />
that came to dominate Thailand during the ninth reign.<br />
Of these, the parts that were built up by Sarit in the<br />
political arena lasted only ten years after his death.<br />
Probably that is to be expected of a system that was built<br />
on personal patronage. Puey’s institution-building<br />
within the bureaucracy and of the central bank –<br />
including its remarkable ethos of absolute integrity –<br />
survived far longer. Of more significance was his insistence<br />
on making banks more professionally and less politically<br />
oriented. Chin, weaved in and out of the political<br />
constraints that bound a businessman of Chinese origin,<br />
but eventually lived to reap the full benefits of Puey’s<br />
success at building up a sound banking system for<br />
Thailand.<br />
75
นโยบายทางด้านภาษีอากร และธนาคารแห่ง<br />
ประเทศไทยได้ร่วมกันจัดทำงบประมาณรายปีของ<br />
ประเทศ และการขออนุมัติจากคณะรัฐมนตรี<br />
ทุกสถาบันที่กล่าวมายกเว้นธนาคารแห่งประเทศไทย<br />
ถูกสร้างขึ้นในสมัยของ จอมพลสฤษดิ์ กฎบางกฎก็ได้<br />
ถูกตราเป็นกฎหมายเพื่อลดการขาดดุลงบประมาณ<br />
ประเทศ หรือการก่อหนี้ก้อนใหม่ ประเด็นที่สำคัญที่สุด<br />
ของกฎหมายฉบับนี้คือการรับประกันหนี้สินให้กับ<br />
เอกชนนั้นถือเป็นสิ่งต้องห้าม สิ่งนี้คือรากเหง้าของ<br />
ปัญหาของการล่มสลายของรัฐวิสาหกิจด้วยการปฏิรูป<br />
และด้วยการบริหารจัดการประเทศแบบเศรษฐกิจ<br />
มหภาคนี้ จึงช่วยบดบังความขาดวินัยทางการบริหาร<br />
งานของ จอมพล ป. ในช่วงก่อนยุคคริสต์ทศวรรษ<br />
1950 (พ.ศ. 2493 - 2502) และ นำประเทศกลับมาสู่<br />
เสถียรภาพดังยุครัฐบาลของเจ้าขุนนางก่อนสงคราม<br />
ในขณะเดียวกันนโยบายต่อต้านจีน (ไม่ให้มีการ<br />
ขยายและการต่อต้านธุรกิจ) ของรัฐบาลหลวงพิบูลเริ่ม<br />
เบาบางลง ข้อเท็จจริงก็คือเมื่อรัฐบาลใหม่เข้ามาหลัง<br />
ปฏิวัติหลวงพิบูลเมื่อ พ.ศ. 2500 นั้นยังคงระบบ<br />
ธรรมเนียมปฏิบัติแบบเดิม และเริ่มครอบงำตำแหน่ง<br />
ใหญ่ๆ ของวิสาหกิจใหญ่ๆ โดยเฉพาะธนาคารพาณิชย์<br />
debatable whether the costs incurred by the taxpayers<br />
and consumers were worth the distant benefits. It was<br />
however widely felt at that time that the promotion policy<br />
was a success, in the narrow sense that government<br />
offers were made which were taken up by businessmen,<br />
both domestic and foreign.<br />
With the government and business elites thus coming<br />
to a modus vivendi, the stage was set for an era of<br />
continuous economic expansion. The economy grew at<br />
7.2 per cent per annum between 1958 and 1973. The<br />
main engine of this growth was the phenomenal expansion<br />
of the agricultural sector, and this was made possible<br />
because of a conjunction of events and policies.<br />
Thailand, like its neighbours in mainland Southeast<br />
Asia started the postwar period blessed by a relatively<br />
abundant land resource. Much of this land was under<br />
forest, but a large proportion could be cultivated. Most<br />
of the 17 million Thais living in 1946 occupied strips of<br />
land near the rivers, mostly of the Chao Phraya system,<br />
in the Northeast along the Mun and Chi rivers, and along<br />
76<br />
รวมถึงกิจการผูกขาด ดังจะเห็นได้จากการส่ง<br />
เนื้อสุกรเข้ากรุงเทพนั้นมีการจัดตั้งภายใต้รัฐบาลของ<br />
จอมพล ป. พิบูลสงคราม สืบเนื่องมาถึงการปกครอง<br />
ในยุคของรัฐบาลสฤษดิ์ อย่างไรก็ดีไม่มีกิจการผูกขาด<br />
เกิดขึ้นมาใหม่เลยแม้แต่เพียงแห่งเดียวในยุคของ<br />
สฤษดิ์ แท้จริงแล้วกลับมีกฎหมายที่สนับสนุนการลงทุน<br />
ซึ่งก่อนหน้านี้ต้องมีกิจกรรมบางสิ่งที่ตอบสนองเพื่อให้<br />
ได้รับการสนับสนุน แต่รัฐบาลนี้ไม่ได้กำหนดองค์กรใด<br />
เพื่อการนั้นเลยแม้แต่น้อย<br />
กฎหมายสนับสนุนการลงทุนนั้นมีมาตั้งแต่สมัย<br />
รัฐบาลหลวงพิบูลนั้น เต็มไปด้วยข้อห้ามและเงื่อนไข<br />
ต่างๆ มากมาย<br />
แต่เนื้อหาสาระหลักของการปฏิรูปของรัฐบาล<br />
สฤษดิ์นั้น คือการต้อนรับต่างชาติให้เข้ามาลงทุนใน<br />
ประเทศไทย ทัศนคติโดยทั่วไปที่แตกเป็นสองฝักสอง<br />
ฝ่าย ถ้าไม่เกลียดมากก็รักมาก ดังจะเห็นได้ตั้งแต่พรรค<br />
ประชาธิปัตย์เข้ามาสู่อำนาจ<br />
กฎหมายส่งเสริมการลงทุนใหม่ให้กำเนิดหน่วย<br />
งานใหม่ที่ชื่อว่า สำนักงานส่งเสริมการลงทุน หรือ<br />
(BOI) หน่วยงานนี้ไม่เพียงแต่ปูพรมต้อนรับนักลงทุน<br />
ต่างชาติ แต่ยังมีหน้าที่สำคัญในการสะท้อนความคิด<br />
the railway lines. They had gradually expanded away<br />
from the river and the rail lines. Forested lands were<br />
cleared and converted into paddy fields. The upland<br />
areas had been left unoccupied, much of it on account of<br />
the malaria.<br />
The actions of the government quickly opened up<br />
these unoccupied uplands. The DDT program made the<br />
clearing of malaria-infested forests less hazardous. Above<br />
all, the road building program made these lands attractive<br />
to settlers, because when they started producing, the<br />
output could be easily marketed. The government also<br />
unintentionally promoted the clearing of the forests by<br />
giving large logging concessions to private companies.<br />
In theory, these required the concessionaires to replant<br />
the trees that they cut down, but enforcement was lax,<br />
with the result that the cleared forests were quickly<br />
occupied, sometimes by the people who were hired by<br />
the concessionaires to clear the land. In addition,<br />
considerable illegal logging outside these concessions<br />
also took place, with the same consequences.
เห็นของภาคเอกชนกลับมายังรัฐบาลอีกด้วย ยุคนั้นถือ<br />
เป็นการออกตัวที่แรง ด้วยการจัดตั้งองค์กรนี้ขึ้นมา<br />
รวมไปถึงการจัดตั้งสภาหอการค้าไทย (ออกโดย<br />
รัฐสภา) เป็นจุดสิ้นสุดของนโยบายเผชิญหน้าระหว่าง<br />
ภาคธุรกิจและภาครัฐบาล<br />
แม้ว่าการจัดตั้ง BOI เพื่อส่งเสริมการลงทุนใน<br />
อุตสาหกรรมในจุดที่ประเทศไทยกำลังอ่อนแอ ไม่ได้<br />
ประสบความสำเร็จมากนักในขณะนั้น จริงที่ว่า<br />
อุตสาหกรรมใหม่นั้นเกิดขึ้นเรื่อยๆ และทำให้เราเป็น<br />
ผู้นำทางด้านอุตสาหกรรมทางเศรษฐกิจ เช่น ภาคสิ่งทอ<br />
และภาคอุตสาหกรรมยานยนต์ แต่กว่าจะเห็นผลของ<br />
สิ่งเหล่านี้ใช้เวลานานนับสิบปี มันเป็นเรื่องที่น่าสงสัย<br />
อยู่เหมือนกันว่าอุตสาหกรรมที่เกิดขึ้นเหล่านี้จะเกิดขึ้น<br />
ได้หรือไม่ถ้าไม่มีการสนับสนุนทางด้านภาษี และ การ<br />
คุ้มครองจากรัฐบาล บางครั ้งทางภาครัฐก็สนับสนุน<br />
ค่อนข้างจะเต็มที่ด้วยการป้อนทุกสิ่งอย่างให้กับเจ้าของ<br />
อุตสาหกรรม และเป็นเรื่องที่น่าถกเถียงกันจริงๆ ว่า<br />
ต้นทุนที่เกิดขึ้นนั้นมันคุ้มหรือไม่กับการนำภาษีของ<br />
ประชาชนออกไปแจกจ่ายขนาดนั้น แต่อย่างไรก็ดีใน<br />
ขณะนั้นก็ได้สร้างความสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรมให้<br />
สังคมได้เห็น ถ้ามองกันแบบแคบๆ มันทำให้นักธุรกิจ<br />
Thai farmers, like agriculturists the world over, had<br />
been clearing whatever land was available for centuries.<br />
However the land clearing movement of the 1960s and<br />
the 1970s proceeded at an unprecedented tempo.<br />
Population growth intensified the pressure on the land.<br />
At 3.1 per- cent per annum during the 1960s it was higher<br />
than ever previously recorded. Further, the modern<br />
land-clearing practice was aided by machinery – in this<br />
case, the machinery was provided by the loggers. After<br />
the land was cleared, tractors could be used to cultivate<br />
the land. Whereas before, with animal power, a farmer<br />
could cultivate at most 4-5 hectares, with tractor power<br />
that limit was lifted and a farm size of tens and even<br />
hundreds of hectares became manageable.<br />
Once the land was cleared and farmed, the product<br />
could be easily sold, aided by the access to the new roads<br />
that were built in a burst of expansion during the 1960s.<br />
The result was a continuous growth of agricultural exports<br />
during the 1960s. Sugarcane acreage expanded continuously.<br />
Other crops which were grown in small quantities before<br />
ทั้งในและต่างประเทศเห็นว่ารัฐบาลกำลังช่วยเหลือ<br />
อะไรบางอย่างให้กับพวกเขา<br />
เมื่อรัฐบาลและนักธุรกิจระดับแนวหน้าของประเทศ<br />
มาถึงจุดที่ “แสวงจุดร่วม สงวนจุดต่าง” เวทีของการ<br />
ขยายตัวของเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องก็เปิดฉากขึ ้น<br />
เศรษฐกิจขยายตัวที่ 7.2 เปอร์เซ็นต์ต่อปีอย่างต่อเนื่อง<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2501-2516 โดยตัวขับเคลื่อนหลักของการ<br />
ขยายตัวอย่างเป็นปรากฏการณ์ในครั ้งนี้คือการขยาย<br />
ตัวของภาคเกษตรกรรม ปัจจัยที่ทำให้สำเร็จเพราะมี<br />
การเชื่อมต่อระหว่างภาคนโยบายและภาคการปฏิบัติ<br />
ประเทศไทยเฉกเช่นเดียวกันกับเพื่อนบ้านใน<br />
ภูมิภาค เริ่มต้นยุคหลังสงครามได้ด้วยผืนดินอันอุดม<br />
สมบูรณ์ที่กว้างใหญ่ไพศาล แผ่นดินโดยมากเคยถูก<br />
ปกคลุมด้วยผืนป่าเป็นส่วนใหญ่ แต่ก็มีผืนดินจำนวน<br />
ไม่น้อยที่สามารถทำการเพาะปลูกได้ ชาวไทยกว่า 17<br />
ล้านคนอาศัยอยู่ในพื้นที่ราบลุ่มริมฝั่งต้นน ้ำและสาขา<br />
ของแม่น้ำเจ้าพระยา ทางด้านตะวันออกเฉียงเหนือนั้น<br />
ก็อยู่แถบลำน้ำมูลและลำน้ำชีตามเส้นทางรถไฟ และ<br />
ค่อยๆ ขยายออกไปจากแม่น้ำและทางรถไฟ ผืนป่าได้<br />
ถูกถางออกเปลี่ยนเป็นไร่นา อย่างไรก็ตามดินแดนที่อยู่<br />
ในที่ห่างไกลนั้นยังคงไม่มีใครเข้าไปแตะต้องเพราะ<br />
became major export items, first maize, then kenaf,<br />
followed by cassava. Thai farmers adopted these crops<br />
one by one, and produced them largely for the export<br />
markets. The output expansion was achieved almost<br />
entirely by means of area expansion, rather than by an<br />
intensification in the cultivation of existing lands. Yields<br />
remained low.<br />
Aside from the construction of infrastructure, these<br />
pioneers received little help from the government.<br />
The promotion of the sugar industry was the sole exception.<br />
In one case (cassava), the government even actively<br />
discouraged the crop on the grounds that it is destructive<br />
of the soil. This abstention from intervention was not<br />
detrimental to farmers. It could even be argued that it<br />
had been to their benefit, given the general ineffectiveness<br />
of the government in adopting sensible sectoral policies.<br />
In one area, however, the neglect of the government was<br />
storing up problems for the future.<br />
As the farmers were clearing and occupying new lands,<br />
they did not receive any clear titles to them. The law in<br />
77
เป็นที่ที่มาลาเรียยังคงชุกชุม<br />
รัฐบาลได้ลงมือจัดสรรที่รกร้างให้เป็นที่ทำกิน<br />
โครงการ DDT นั้นไล่โรคร้ายมาเลเรียออกไปและช่วย<br />
ลดความอันตรายในพื้นที่ลงไปได้มาก ยิ่งไปกว่านั้น<br />
โครงการตัดถนนของรัฐนั้นช่วยดึงดูดความสนใจให้คน<br />
มาตั้งรกรากทำกินมากขึ้น เพราะการสร้างถนนทำให้<br />
ประชาชนเข้าถึงการค้าขายได้ง่ายขึ้น รัฐบาลยัง<br />
สนับสนุนการรุกป่าอย่างไม่ตั้งใจด้วยการให้สัมปทาน<br />
กับเอกชน โดยทฤษฎีแล้วผู้รับสัมปทานนั้นต้องปลูก<br />
ต้นไม้ทดแทนต้นไม้ที่พวกเขาได้โค่นมันลงไป แต่การ<br />
บังคับใช้นั้นค่อนข้างอ่อนแอ จึงทำให้มีผู้เข้ามาจับจอง<br />
พื้นที่ป่าไม้อย่างรวดเร็ว บางก็เป็นลูกจ้างของผู้ที่ได้รับ<br />
สัมปทานตัดไม้ นอกจากนี้การรุกป่าไม้โดยไม่ได้รับ<br />
สัมปทานก็มีเพิ่มมากขึ้นเช่นกัน<br />
เกษตรกรไทยนั้นไม่ต่างจากเกษตรกรทั่วโลก คือผู้<br />
บุกเบิกที่ดินที่ว่างมานับร้อยปี อย่างไรก็ดีการ<br />
พัฒนาที่ดินในยุคคริสต์ทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503-<br />
2512) จวบจนถึง ช่วงยุคคริสต์ทศวรรษ 1970<br />
(พ.ศ. 2513-2522) นั้นเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วอย่าง<br />
ไม่เคยมีมาก่อน การเพิ่มของประชากรกดดันให้เกิด<br />
การครอบครองที่ดิน เพิ่มขึ้นถึง 3.1 เปอร์เซ็นต์ ในช่วง<br />
this respect was completely at variance with the practice<br />
on the ground. For example, it stated that any land which<br />
was not occupied was government land. Large parcels<br />
of this supposedly unoccupied land were put under forest<br />
reserves, to be looked after by the Royal Forestry Department,<br />
which had relatively little manpower to look after all<br />
the lands that were put in its charge. Even for those lands<br />
which were not under forest reserves, the issuance of the<br />
titles was proceeding at an extremely slow pace.<br />
Consequently, many farmers (in fact the majority of the<br />
upland crop farmers) were farming on lands which in the<br />
eyes of the law did not belong to them. Owing to the<br />
absence of legal recognition, settlers in many areas had<br />
to seek protection from local strong men, and the basis<br />
was created for a new rural elite. The availability of land<br />
had the potential of creating an egalitarian social order,<br />
but sadly, that opportunity was missed, and it was a<br />
major policy failure of that period.<br />
At that time, this shortcoming was not noticed.<br />
The farmers also did not seem to have been adversely<br />
78<br />
ยุคคริสต์ทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) ซึ่ง<br />
สูงกว่าสถิติใดที่เคยบันทึกเอาไว้ เครื่องจักรสมัยใหม่<br />
ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการโค่นป่า ในกรณีนี้<br />
เครื่องจักรนั้นถูกจัดหามาให้โดยผู้รับสัมปทาน<br />
ป่าไม้นั้นเอง หลังจากที่พื้นป่าถูกตัดต้นไม้จนหมดแล้ว<br />
รถแทรคเตอร์ก็มีหน้าที่เข้ามาปรับหน้าดิน ซึ่งแต่ก่อน<br />
ใช้แรงงานสัตว์ ชาวนาจะสามารถปลูกพืชได้ประมาณ<br />
4-5 เฮคเตอร์ (24-30 ไร่) แต่ด้วยแทรคเตอร์นั้น ที่ดิน<br />
ขนาด 10 หรือ 100 เฮคเตอร์ (60-600 ไร่) ก็สามารถ<br />
จัดการได้ (1 เฮคเตอร์ = 10,000 ตารางเมตร หรือ<br />
ประมาณ 6 ไร่ กับ 1 งาน – ษิระ น้อยทิพย์ ผู้แปล)<br />
เมื่อผืนดินนั้นถูกปรับ และเริ่มทำการเกษตรได้<br />
สินค้าเกษตรก็ขายได้โดยไม่ยาก เพราะมีการตัดถนน<br />
เส้นทางใหม่ๆ อย่างมากมายในช่วงยุคคริสต์ทศวรรษ<br />
1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) ผลลัพท์ที่ได้คือการเจริญ<br />
เติบโตของการส่งออกพืชผลทางการเกษตรในยุคนั้นเกิด<br />
ไร่อ้อยขึ้นนับร้อยนับพันไร่อย่างต่อเนื่อง พืชอื่นที่นิยม<br />
ปลูกกันในปริมาณมากกลายเป็นสินค้าส่งออกหลักของ<br />
ประเทศ เริ่มจาก ข้าวโพด ปอ ตามมาด้วย มันส ำปะหลัง<br />
เกษตกรไทยเริ่มรับเอาพืชเหล่านี้มาทำการเกษตรตัว<br />
แล้วตัวเล่า ผลิตและส่งออกไปยังตลาดส่งออก ผลจาก<br />
affected, except perhaps in their access to credit. It was<br />
only in the 1980s, as the land frontier was closed, that the<br />
problems created by government negligence began to<br />
assume a larger profile in the political and social agenda.<br />
The most dynamic part of the agricultural sector was<br />
in new upland crops and in rubber. But even in rice, the<br />
traditional crop for Thai farmers, output grew, although in<br />
this case there was also an intensification, particularly in<br />
the Central Plains. In this case, the long history of irrigation<br />
investments going back to the fifth reign was at long last<br />
beginning to pay off. In the first decade of the twentieth<br />
century, the Dutch engineer van der Heide originally<br />
conceived of having a diversion dam across the main<br />
channel of the river, supplemented by one storage dam<br />
further upstream. With the construction of the Chao Phraya<br />
irrigation dam in the early 1950s, and the storage dam at<br />
Yanhee (which now bears His Majesty’s name), van der<br />
Heide’s conception became reality. The lower Chao Phraya<br />
system now has flood prevention capability and<br />
supplemental irrigation during the wet season, as well as
การส่งออกที่ได้นั้นสัมพันธ์กันกับการขยายที่ดิน<br />
แต่ผลผลิตของภาคการเกษตรยังคงอยู่ในอัตราที่ต่ำ<br />
นอกเหนือไปจากการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน<br />
ผู้บุกเบิกเหล่านี้ได้รับความช่วยเหลือเล็กๆ น้อยๆ<br />
จากรัฐ การสนับสนุนอุตสาหกรรมน้ำตาลนั้นเป็นข้อ<br />
ยกเว้นเพียงหนึ่งเดียว ในอีกกรณีหนึ่งคือมันสำปะหลัง<br />
แม้รัฐบาลจะไม่ให้การสนับสนุนเกษตรกรให้เพาะปลูก<br />
มันสำปะหลังเพราะจะเกิดการทำลายความอุดม<br />
สมบูรณ์ของดิน การที่รัฐบาลไม่เข้าไปแทรกแซงการ<br />
ทำสวนมันสำปะหลังนั้นก่อให้เกิดความเสียหายต่อ<br />
เกษตรกร รัฐสามารถอ้างได้ว่าเราทำเพื่อผลประโยชน์<br />
ของพวกเกษตรกร ทำให้รัฐบาลขาดเสถียรภาพในการ<br />
วางนโยบายบริหารจัดการเพาะปลูกในพื้นที่ต่างๆ การ<br />
เพิกเฉยต่อเรื่องเหล่านี้ทำให้ปัญหาของรัฐบาลเริ่ม<br />
สะสมและส่งผลให้เห็นในอนาคต<br />
ในขณะที่เกษตรกรกำลังรุกพื้นที่ทำกินใหม่ๆ พวก<br />
เขาไม่ได้เป็นเจ้าของพื้นที่ทำกินนั้นๆ กฎหมายที่<br />
เกี่ยวข้องกับเรื่องนี้มักผันแปรขึ้นอยู่กับว่าจะน ำพื้นที่ไป<br />
ทำอะไร เช่น กฎหมายระบุไว้ว่าถ้าพื้นที่ได้ไม่ได้รับการ<br />
จับจองให้ถือเป็นพื้นที่ของรัฐ มีพื้นที่มากมายนั้นอยู่ใน<br />
เขตป่าสงวนที่ได้รับการดูแลโดยกรมป่าไม้ ซึ่งก็มีกำลัง<br />
the capability to provide water during the dry season to a<br />
substantial proportion of the command area. By the end<br />
of the 1960s, dry season cultivation in the Central Plains<br />
began to take off, helped by the new varieties of rice that<br />
were developed in the Philippines by the International Rice<br />
Research Institute. 4<br />
A consequence of agricultural expansion was the<br />
continual growth of the exports and the increasing strength<br />
of the baht internationally. We shall return to an<br />
assessment of whether the growth eventually benefitted<br />
the men and women who labored to clear the forests and<br />
farm the lands. There was no doubt however that the<br />
agricultural sector ended up absorbing a considerable<br />
number of people, and kept Thailand rural for the time<br />
being. This availability of land and the growth in agricultural<br />
production kept the Thai rate of urbanization low, compared<br />
to other countries at the same level of income. Also, almost<br />
uniquely among its Asian neighbours, each Thai farmer<br />
had, on average, a larger parcel of land to work with in<br />
1980 that he had in 1960.<br />
คนน้อยมากที ่จะติดตามดูแลพื้นที่ทั้งหมด แม้พื้นที่<br />
เหล่านั้นไม่ได้เป็นพื้นที่ป่าสงวน การออกเอกสารสิทธิ์<br />
นั้นเป็นไปด้วยความล่าช้าอย่างมาก ผลที่ตามมาก็คือ<br />
มีเกษตรกรหลายราย (จริงๆ คือผู้ที่ปลูกพืชตามพื้นที่<br />
ห่างไกล) ทำการเกษตรภายใต้การคุ้มกันดูแลจากผู้มี<br />
อิทธิพลในท้องถิ่นแทนที่จะเป็นรัฐบาล ด้วยความ<br />
บกพร่องทางการใช้กฎหมายทำให้ชาวบ้านต้องมองหา<br />
เกาะคุ้มกันจากผู้ที่ทรงอิทธิพลในชุมชน เราหวังว่าการ<br />
มีพื้นที่ทำกินมากมายนั้นจะช่วยสร้างความเสมอภาค<br />
ให้กับคนในสังคม แต่เป็นเรื่องที่น่าเศร้าที่เราปล่อยให้<br />
โอกาสนั้นหลุดลอย เพราะนโยบายที่ใช้จัดการเกี่ยวกับ<br />
พื้นที่ป่าไม้ค่อนข้างล้มเหลวในเวลานั้น<br />
ในยุคนั้นความล้มเหลวที่เกิดขึ้นนั้นยังไม่เป็นที่<br />
รับรู้ของคนทั่วไป เกษตรกรก็ดูเหมือนจะไม่ได้รับ<br />
ผลกระทบอะไรที่เป็นรูปธรรมชัดเจน ยกเว้นการนำ<br />
ที่ดินไปกู้เงิน ในยุคคริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523<br />
- 2532) เมื่อการจับจองพื้นที่ดินมาถึงจุดสิ้นสุด ปัญหา<br />
ที่เกิดขึ้นจากความเพิกเฉยของรัฐบาลนั้นเริ่มใหญ่โตขึ้น<br />
ในบริบททางการเมืองและประชาสังคม<br />
ภาคเกษตรกรรมที่มีบทบาทสำคัญคือพืชผล<br />
ทางการเกษตรที่ถูกเก็บเกี่ยวจากพื้นที่ห่างไกล เช่น<br />
Agricultural growth was ultimately responsible for the<br />
overall growth of the economy. But the rapid expansion<br />
of the economy during the 1960s eventually undid the<br />
Sarit system of government. This system rested on the<br />
exercise of absolute power, first by Sarit, and on his death<br />
by his milder successor, Field Marshal Thanom Kittikachorn.<br />
But the very economic growth that this regime fostered<br />
led to the emergence of a middle class as well as a class<br />
of intellectuals that did not feel beholden to the government.<br />
This class of intellectuals was also a creation of the reforms<br />
and expansion of the universities, which saw a considerable<br />
growth in the number of full-time lecturers. They viewed<br />
the Thanom regime as increasingly anachronistic. In<br />
retrospect, the collapse of the regime in the student uprising<br />
in October 1973 looks inevitable, but at the time the surprise<br />
was in its suddenness.<br />
THE OIL SHOCKS: TEETERING ON THE BRINK<br />
(1973-1985)<br />
79
สวนยางพารา แม้แต่ข้าวก็ตาม ผลผลิตข้าวเริ่มเจริญ<br />
เติบโตโดยเฉพาะภาคกลาง ในกรณีนี้เป็นเพราะการ<br />
ลงทุนสร้างและพัฒนาชลประทานที่ใช้เวลาอย่าง<br />
ยาวนานต่อเนื่องตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ที่เริ่มส่งผลให้<br />
เห็นได้ชัดเจน ในช่วง พ.ศ. 2443 - 2453 วิศวกรชาวดัชท์<br />
แวน เดอร์ ไฮด์ Van de Heide คิดสร้างวิธีการกักน้ำ<br />
ที่เรียกว่าเขื่อนทดน้ำกลางแม่น้ำหลัก โดยได้รับการ<br />
สนับสนุนน้ำจากเขื่อนกักน้ำใหญ่ที่ต้นน้ำ กล่าวคือมี<br />
การสร้างเขื่อนเจ้าพระยาในคริสต์ทศวรรษ 1950 (พ.ศ.<br />
2493 - 2502) และ เขื่อนกักเก็บน้ำที่ ยันฮี (ซึ่งปัจจุบัน<br />
คือ เขื่อนภูมิพล) แนวความคิดของ แวน เดอ ไฮด์ นั้น<br />
ถูกทำให้เป็นจริง ลุ่มเจ้าพระยาตอนล่างนั้นได้รับการ<br />
ปกป้องอย่างดีจากอุทกภัยจากเขื่อนเจ้าพระยาในช่วง<br />
ฤดูน้ำหลาก เช่นเดียวกันกับในฤดูแล้งก็สามารถผันน้ำ<br />
ไปยังพื้นที่ที่ต้องการได้ ช่วงท้ายๆ ของคริสต์ทศวรรษ<br />
1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) การเพาะปลูกพืชในฤดูแล้ง<br />
ในที่ราบลุ่มภาคกลางเริ่มมีผลผลิตมากขึ้นเพราะพันธุ์<br />
ข้าวที่ได้รับการพัฒนาในประเทศฟิลิปปินส์โดย<br />
สถาบันวิจัยข้าวนานาชาติ<br />
ผลพวงของการขยายตัวทางเกษตรกรรม คือการ<br />
เจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องของการส่งออก และ การแข็ง<br />
The Thanom regime was brought down in the same week<br />
as the six-day war and the Arab boycott which brought<br />
about the first oil shock. 1973 was thus also a watershed<br />
year globally. Two decades of unprecedented expansion<br />
for the rich industrialized countries had come to an end.<br />
The confidence and optimism which seemed to pervade<br />
global economic issues also died with it.<br />
For Thailand, this marked another end. The opening<br />
up of politics created by the rising of 1973 was a permanent<br />
achievement. Since then, generals came and went as<br />
heads of governments or of juntas, but they had to seek<br />
to win legitimacy by getting the approval of elected<br />
parliaments. This more competitive style of politics can<br />
only be of long term benefit for the country, but in the<br />
immediate aftermath, particularly in the years from 1973<br />
to about 1980, Thai politics became quite divisive.<br />
The system of macroeconomic management that<br />
was created during the Sarit era continued without major<br />
changes. Two assumptions which underlay this system<br />
were no longer valid. Domestically, it was predicated on<br />
80<br />
ค่าของเงินบาทในต่างประเทศ เราต้องกลับมาประเมิน<br />
ว่าการเจริญเติบโตทางภาคเกษตรกรรมนี้ส่งผลดีกับผู้<br />
ใช้แรงงานไทยชายหญิงในไทยหรือไม่ ภาคเกษตรกรรม<br />
นั้นเป็นภาคที ่ดูดซับแรงงานไว้ได้ในปริมาณมาก และ<br />
ทำให้ประชากรไม่ทิ้งถิ่นฐาน การแจกจ่ายที่ทำกินและ<br />
สร้างความเจริญเติบโตทางเกษตรกรรมนั้นทำให้การ<br />
ขยายตัวเมืองอยู่ในระดับต่ำ เมื่อเทียบกับประเทศที่อยู่<br />
ในระดับรายได้เดียวกัน ดังนั้นในกลุ่มประเทศเพื่อน<br />
บ้านอาเซียนโดยเฉลี่ยแล้ว เกษตรกรไทยนั้นมีตัวเลข<br />
ที่ทำกินทางการเกษตรกรรมเฉลี่ยสูงกว่าใน พ.ศ. 2523<br />
เมื่อเทียบกับ ช่วง พ.ศ. 2503<br />
การเจริญเติบโตทางด้านเกษตรกรรมเป็นปัจจัย<br />
หลักของความเจริญเติบโตของเศรษฐกิจของประเทศ<br />
แต่การเจริญเติบโตที่รวดเร็วของเศรษฐกิจในช่วงคริสต์<br />
ทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) ก็ทำให้เกิดโชคที่<br />
ไม่ดีได้เช่นกัน เพราะสิ่งที่สฤษดิ์ได้ทำมาทั้งหมดนั้นถูก<br />
ทำให้สลายไปด้วยระบอบของตัวสฤษดิ์เอง เนื่องจาก<br />
ระบอบนั้นคือการใช้อำนาจแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดแต่<br />
เพียงผู้เดียวโดยเริ่มต้นจาก สฤษดิ์ ต่อมาผู้สืบทอด<br />
อำนาจคือ จอมพล ถนอม กิตติขจร เป็นเพราะการ<br />
เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ก่อให้<br />
an authoritarian political system, not subject to populist<br />
pressures to overspend and undertax. Internationally,<br />
it was predicated on a degree of stability in the world<br />
economic and financial system, which as we have seen,<br />
no longer held true. To navigate between the shoals of<br />
domestic political pressures and international instability<br />
required considerable skills. The Thai macroeconomic<br />
leadership – technocrats almost to a man – managed<br />
the transition rather better than most other developing<br />
countries. However, it was by no means plain sailing all<br />
the way. Thailand very nearly became a problem debtor<br />
in the 1980s.<br />
As mentioned, the domestic political scene during the<br />
period saw a degree of polarization between left and right<br />
which was unprecedented for Thailand. The democratization<br />
between 1973 and 1976 and the sharp reaction<br />
which followed in 1976-1977 exerted great demands on<br />
the budget. Even a government as authoritarian as that<br />
in power in 1976-1977 felt compelled to buy off various<br />
groups within the country. In 1976, with the military
เกิดการก่อตัวของชนชั้นกลางขึ้นในสังคม รวมถึง<br />
ชนชั้นปัญญาชนที่รู้สึกว่าตัวเองได้รับความเมตตาจาก<br />
รัฐบาล คนชั้นปัญญาชนนี้เป็นผู้ก่อตั้งและปฏิรูป และ<br />
ขยายมหาวิทยาลัยต่างๆ สังเกตได้จากการที่มีอาจารย์<br />
มหาวิทยาลัยทำงานเต็มเวลาเพิ่มมากขึ้น คนเหล่านี้<br />
มองว่าระบอบการปกครองแบบถนอมนั้นเริ่มไม่เข้ากับ<br />
ยุคสมัย หากมองย้อนกลับไปการล่มสลายของระบอบ<br />
การปกครองแบบถนอมนั้น ก็เกิดจากการลุกฮือของ<br />
นักเรียนนักศึกษาหรือคนชั้นปัญญาชนที่ออกมาขับไล่<br />
เมื่อ พ.ศ. 2516 ดูเหมือนจะเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้<br />
แต่ในขณะนั้นมันก็ดูน่าประหลาดใจในความกะทันหัน<br />
ของเหตุการณ์<br />
วิกฤตน้ำมัน : การเล่นกระดานหกบนขอบผา<br />
(พ.ศ. 2516 - 2528)<br />
ยุคของถนอมนั้นล่มสลายลงในสัปดาห์เดียว และ<br />
การคว่ำบาตรของกลุ่มประเทศอาหรับ ซึ่งทำให้เกิด<br />
วิกฤตการน้ำมันครั้งแรก พ.ศ. 2516 นั้นเป็นปีที่โลก<br />
ระส่ำระสาย กว่าสองทศวรรษของการขยายตัวของ<br />
ประเทศอุตสาหกรรมทั้งหลายมาถึงจุดสิ้นสุด ความ<br />
triumphant, a loan of 20 billion baht to purchase arms to<br />
fight the Communists was approved by the Cabinet. This<br />
was followed by further loans which were easily enough<br />
obtained. Recall that this was a period when foreign<br />
commercial banks were awash in petro-dollars, and the<br />
famous statement made by one of their managers:<br />
“Nations do not go bankrupt”. In the early stages, in fact,<br />
Thailand was from their point of view quite an attractive<br />
borrower, having previously been following a conservative<br />
borrowing policy, and whose stock of debt owed to<br />
foreigners was almost balanced by its healthy reserves.<br />
By 1985, the combined public and private sector<br />
indebtedness to foreign lenders had ballooned to 39 per<br />
cent of GDP from less than one per cent in 1973. 5 Both<br />
public and private sectors (particularly the commercial<br />
banks) expanded their indebtedness, but the public sector’s<br />
debt grew at a faster rate, so that by 1985, it stood at 60<br />
per cent of the total stock of net debt.<br />
Foreign debt as high as 40 per cent of GNP was not<br />
excessive. Had the funds borrowed during this period<br />
มั่นใจในเศรษฐกิจโลกนั้นเริ่มเสื่อมสลายลง<br />
สำหรับประเทศไทยแล้วเป็นปลายทางของฝั่งหนึ่ง<br />
การเปิดกว้างทางการเมืองก่อให้เกิดการเรืองอำนาจ<br />
ของระบอบรัฐสภา ตั้งแต่นั้นมาเหล่าบรรดานายพลทั้ง<br />
หลายที่เข้ามาเป็นรัฐบาล หรือยึดอำนาจเข้ามาต่างก็<br />
ต้องผ่านการเห็นชอบจากสมาชิกรัฐสภาก่อนถึงจะได้<br />
ขึ้นเป็นผู้นำได้ ระบบการแข่งขันทางการเมืองเช่นนี้ก็<br />
สร้างผลดีให้กับประเทศในระยะยาว แต่เพียงไม่นานใน<br />
ช่วงตั้งแต่ พ.ศ. 2516 ถึง ประมาณ พ.ศ. 2523<br />
นักการเมืองไทยกลับแบ่งเป็นฝักแบ่งเป็นฝ่ายอีกครั้ง<br />
ระบบการจัดการแบบมหภาคนั้นได้ถูกสร้างขึ้นมา<br />
ในยุคสฤษดิ์ และยังคงดำเนินต่อเนื่องโดยไม่มีการ<br />
เปลี่ยนแปลงโครงสร้างมากนัก มีสมมติฐาน 2 ประการ<br />
ที่แสดงให้เห็นว่าระบบนี้ใช้ไม่ได้ดีอีกต่อไปคือ เมื่อมอง<br />
ในมุมภายในประเทศโครงสร้างของระบบการเมืองแบบ<br />
เบ็ดเสร็จนี้ที่ไม่ขึ้นอยู่กับหลักประชานิยม ผลักดันให้<br />
เกิดการใช้จ่ายฟุ่มเฟือยโดยมีระบบภาษีควบคุมอยู่<br />
ส่วนมุมของระหว่างประเทศนั้นจะเห็นได้ว่าระดับของ<br />
เสถียรภาพของเศรษฐกิจโลกและระบบการเงินของโลก<br />
นั้นไม่ได้มั่นคงอย่างที่เคยเป็นมาอีกต่อไป ในการที่จะก้าว<br />
ข้ามและหาทิศทางของประเทศให้ผ่านอุปสรรคทั้งจาก<br />
been used for productive investments, the increased<br />
indebtedness would have been sustainable. However,<br />
this was not the case. Arms purchases with borrowed<br />
money have already been alluded to. With the second<br />
oil shock, further loans were contracted to finance the<br />
public sector deficits – deficits which were incurred<br />
because of the government reluctance to adjust domestic<br />
prices of energy and of many public utilities to reflect the<br />
new configuration in the world markets. Furthermore, the<br />
tying of the baht to the dollar which was rapidly appreciating<br />
between 1978 and 1985, stimulated imports, reduced<br />
export competitiveness (particularly for industrial goods),<br />
and brought in high interest rates as a consequence of<br />
the tight money policies of the Federal Reserve Bank in<br />
the US. The high interest rate in turn discouraged<br />
investment and resulted in higher payments to service<br />
existing loans. All of this played havoc with the current<br />
account of the balance of payments, the deficit on which<br />
rose to more than 6 per cent of GNP in 1978-1980 and<br />
in 1982.<br />
81
แรงกดดันภายในประเทศ และ ความไร้เสถียรภาพของ<br />
เศรษฐกิจโลก ต้องอาศัยทักษะในการบริหารอย่างสูงมาก<br />
การจัดการในระยะเปลี่ยนผ่านของประเทศนั้นเราท ำได้ดี<br />
กว่าประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่ แต่อย่างไรก็ดีก็ไม่ได้<br />
หมายความว่าประเทศไทยจะไม่มีอุปสรรคอะไรอีกเลย<br />
เพราะต่อมาประเทศไทยได้ประสบปัญหาหนี้สินในช่วง<br />
คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523 - 2532)<br />
ดังที่ได้กล่าวมา การเมืองภายในประเทศในยุคนั้น<br />
มีการจับขั้วซ้ายขวากันอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนใน<br />
ประเทศไทย ประชาธิปไตยวิวัฒน์ ในช่วง พ.ศ. 2516<br />
และ 2519 และรวมถึงปฏิกิริยาลูกโซ่ในช่วง พ.ศ. 2519<br />
- 2520 แสดงให้เห็นว่ามีความต้องการงบประมาณสูง<br />
มาก แม้รัฐบาลในฐานะที่ทรงอำนาจในช่วง พ.ศ. 2519<br />
ด้วยชัยชนะทางด้านการทหารได้ผ่านคณะรัฐมนตรี<br />
อนุมัติเงินกู้ 2 หมื่นล้านบาทเพื่อซื้ออาวุธยุทโธปกรณ์<br />
ไว้ใช้ต่อสู้กับระบอบคอมมิวนิสต์ แล้วก็ตามด้วยการกู้<br />
อีกหลายระลอก เพราะขณะนั้นมันเป็นเรื่องง่าย เมื่อ<br />
มองย้อนกลับไปในยุคนั้นเมื่อธนาคารพาณิชย์ของต่าง<br />
ประเทศนั้นถูกกระทบด้วย ปิโตร-ดอลล่า จนมีคำกล่าว<br />
ที่มีชื ่อเสียงอยู่คำหนึ่งจากหนึ ่งในเหล่าบรรดาผู้จัดการ<br />
ธนาคารว่า “ประเทศไม่มีวันล้มละลาย” ในระยะแรกๆ<br />
By 1982, just before the Mexican default, the<br />
technocrats were again taking charge of macroeconomic<br />
policies, and the old conservative policy stance resumed.<br />
Over the four years between 1982 and 1985, the Thai<br />
government sweated the imbalances out of the economy.<br />
Fiscal discipline was reimposed, better controls were<br />
placed on foreign borrowing by the public sector, and on<br />
the financesof the public enterprises. The baht had already<br />
been devalued because of a speculative attack in 1981<br />
by 15 percent. It was again devalued in 1984 by roughly<br />
the same percentage, but this time more as an act of<br />
policy than out of necessity. In addition, the government<br />
made a decision in 1984, no longer to tie the baht solely<br />
to the dollar, but to an unannounced basket of currencies.<br />
The consequence of this policy of austere demand<br />
management was that the growth rates dipped to an<br />
average of 4.6 per cent between 1980 and 1985.<br />
The instability generated first by laxness and then by<br />
austerity also took its toll on the financial sector. Beginning<br />
in 1979 and continuing on till 1984, many finance companies<br />
82<br />
จากมุมมองของต่างชาติประเทศไทยนั้นเป็นผู้กู้ที่น่า<br />
สนใจ เพราะเรามีนโยบายการคลังแบบอนุรักษ์นิยม<br />
ทำให้ตัวเลขดุลบัญชีเดินสะพัดนั้นแข็งแรงด้วยกองทุน<br />
สำรองระหว่างประเทศที่มากพอ<br />
พอมาถึง พ.ศ. 2528 เมื่อดูหนี้ภาครัฐและภาค<br />
เอกชนแล้ว มูลค่าหนี้นั้นสูงถึง 39 เปอร์เซ็นต์ของ GDP<br />
น้อยกว่า พ.ศ. 2516 เพียงแค่ 1 เปอร์เซ็นต์ ทั้งภาค<br />
รัฐและภาคเอกชน (โดยเฉพาะธนาคารพานิชย์) กำลัง<br />
เป็นหนี้มากขึ้นเรื่อยๆ<br />
โดยหนี้ในภาครัฐนั้นโตในอัตราที่เร็วกว่า โดยใน<br />
พ.ศ. 2528 สัดส่วนหนี้ของประเทศไปยืนอยู่ที่ 60<br />
เปอร์เซ็นต์ของหนี้สินสุทธิ<br />
หนี้ต่างประเทศนั้นสูงถึง 40 เปอร์เซ็นต์ของ GNP นั้น<br />
ยังไม่เท่าไหร่ ถ้าการกู้ยืมกองทุนในช่วงนั้นน ำเงินไปใช้กับ<br />
การลงทุนที่ต่อยอดมันก็จะเป็นการสร้างเสถียรภาพที่ยั่งยืน<br />
แต่ในกรณีนี้ไม่ได้เป็นอย่างนั้น การซื้ออาวุธด้วยเงินที่กู้นั้น<br />
ดูจะไม่เหมาะสม แล้วเมื่อเกิดวิกฤตน้ ำมันครั้งที่ 2 รัฐบาล<br />
จำเป็นต้องกู้ยืมเพิ่มขึ้นเพื่อชดเชยการขาดดุลของรัฐบาล<br />
ที่เข้าไปแทรกแซงราคาพลังงานภายในประเทศและราคา<br />
สาธารณูปโภคภาครัฐให้สอดคล้องกับตลาดโลก รวมถึงการ<br />
ผูกค่าเงินบาทเอาไว้กับค่าเงินดอลล่า ท ำให้ค่าเงินบาทแข็ง<br />
and one commercial bank collapsed. A few more commercial<br />
banks were brought back from the brink of collapse by<br />
government assistance. Mismanagement and sometimes<br />
outright fraud were no doubt responsible for many of these<br />
failures, but the economic slowdown also precipitated<br />
them where otherwise a strong growth of the economy<br />
would have camouflaged the poor returns on their<br />
investments.<br />
Developments in the global economy affected not only<br />
the macroeconomy and its management, but also on the<br />
various sectors as well. Dominating the scene were the<br />
two oil shocks. Their impact however differed significantly.<br />
The first shock 1973 was accompanied by a substantial<br />
rise in food and commodity prices worldwide as well.<br />
Thailand’s major exports at that time happened to be<br />
commodities, mostly food. The adverse effect of the increase<br />
in the prices of imported oil was therefore mitigated to<br />
some extent by the increased food prices.<br />
The sharp increases in the price of food during 1972<br />
to 1974 eventually petered out, but even then, the prices
ขึ้นอย่างรวดเร็วในระหว่าง พ.ศ. 2521 และ 2528 กระตุ้น<br />
การนำเข้าสินค้าและลดประสิทธิภาพในการส่งออกของ<br />
ประเทศ (โดยเฉพาะสินค้าอุตสาหกรรม) ก่อให้เกิดภาวะ<br />
ดอกเบี้ยสูงซึ่งส่งผลมาจากการบังคับใช้นโยบายทางการ<br />
เงินที่เข้มข้นของสหรัฐ ด้วยดอกเบี้ยที่สูงทำให้การ<br />
ลงทุนลดลง และลูกหนี้ต้องจ่ายเงินคืนในอัตราที่สูงขึ้น<br />
อีกด้วย เมื่อรวมกันแล้วมันก็เป็นส่วนผสมของหายนะ<br />
ของกระแสเงินสด ประเทศขาดดุลเดินสะพัดเพิ่มขึ้น<br />
กว่า 6 เปอร์เซ็นต์ของผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติใน<br />
พ.ศ. 2521-2523 และ ใน พ.ศ. 2525<br />
พ.ศ. 2525 ก่อนที่จะเกิดวิกฤตการณ์ทางการเงิน<br />
ในประเทศเม็กซิโก บรรดานักวิชาการเข้ามาควบคุม<br />
ดูแลนโยบายเศรษฐกิจมหภาค และนำนโยบายแบบ<br />
อนุรักษ์นิยมแบบเดิมกลับมาใช้กว่า 4 ปี ในช่วง พ.ศ.<br />
2525 - 2528 รัฐบาลไทยต้องต่อสู้อย่างหนักกับ<br />
เศรษฐกิจที่ไม่สมดุล วินัยทางการเงินที่เข้มงวดถูกนำ<br />
กลับมาใช้ การควบคุมการกู้เงินต่างประเทศของภาค<br />
เอกชนเริ่มดีขึ้น รวมถึงวิสาหกิจขนาดใหญ่ทั ้งหลาย<br />
ค่าเงินบาทนั้นถูกลดค่าไปเป็นที่เรียบร้อยถึง<br />
15 เปอร์เซ็นต์จากการโจมตีค่าเงินใน พ.ศ. 2524 และ<br />
ลดค่าเงินบาทอีกครั้งเมื่อ พ.ศ. 2527 ในเปอร์เซ็นต์ที่<br />
of most agricultural commodities remained somewhat<br />
above trend through the rest of the 1970s. The expansion<br />
of land areas observed during the 1960s therefore<br />
continued through most of the 1970s – if anything, there<br />
was an acceleration of that trend. The Northeast in<br />
particular experienced a cassava boom. Between 1968<br />
and 1980, cassava production doubled every four years.<br />
Dry-season cultivation of rice in the Central Plains<br />
continued to expand to the point where the water stored<br />
in the Bhumiphol and Sirikit dams during the rainy season<br />
was insufficient to meet dry-season demand.<br />
The agricultural boom of the 1970s proved to be an<br />
Indian summer however. By 1980, forest lands available<br />
for clearance became increasingly difficult to find. The<br />
worldwide expansion in agricultural production capacity<br />
(particularly though investments in irrigation) as a result<br />
of the food scare of the early 1970s led to continual surpluses<br />
and a depression of agricultural prices throughout much<br />
of the 1980s. The removal of various export taxes proved<br />
insufficient to insulate the farmers from the effects of this<br />
เท่าๆ กัน แต่คราวนี้มีรัฐบาลตัดสินใจไม่ผูกค่าเงินไว้<br />
กับดอลล่าเพียงแค่ค่าเงินสกุลเดียว แต่หันมาใช้ระบบ<br />
ตะกร้าเงินแทน<br />
ผลลัพธ์ของนโยบายที่เคร่งครัดนี้ ยังส่งผลให้<br />
อัตราการเจริญเติบโตเฉลี่ยลดลงเหลือแค่เพียง 4.6<br />
เปอร์เซ็นต์ ในช่วงระหว่าง พ.ศ. 2523-2528<br />
ความไร้เสถียรภาพที่เกิดขึ้นจากความไม่เข้มงวด<br />
ซึ่งเปลี่ยนมาเป็นความเคร่งครัดนั้นได้ให้บทเรียนครั้ง<br />
ยิ่งใหญ่กับภาคการเงิน เริ่มต้นจากช่วง พ.ศ. 2522 และ<br />
ต่อเนื่องมาถึง พ.ศ. 2527 สถาบันทางการเงินหลาย<br />
แห่งและธนาคารพาณิชย์ล้มลง มีธนาคารพาณิชย์เพียง<br />
ไม่กี่แห่งเท่านั้นที่ได้รับการยื่นมือเข้าช่วยเหลือจาก<br />
รัฐบาล การบริหารจัดการที่ผิดพลาดและการบิดเบือน<br />
หลักฐานบางอย่างเป็นสาเหตุของการล้มเหลวครั้งนี้<br />
อย่างไม่ต้องสงสัย แม้ว่าอัตราการเติบโตของเศรษฐกิจ<br />
จะช้าลงแต่ก็แสดงให้เห็นถึงความมั่นคงแข็งแรงของ<br />
การเติบโตทางเศรษฐกิจในอนาคต ถึงแม้ว่าผล<br />
ตอบแทนการลงทุนจะอยู่ในระดับต่ำก็ตาม<br />
การพัฒนาเศรษฐกิจโลกนั้นมีผลกระทบไม่เพียงแต่<br />
เศรษฐกิจมหภาค และระบบการจัดการเท่านั้น แต่ยังส่ง<br />
ผลกระทบไปถึงทุกภาคส่วน โดยจะเห็นได้ชัดจาก<br />
depression. For the first time since the statistics on poverty<br />
were collected, its incidence increased during the first half<br />
of the 1980s. Until the early 1980s, outmigration from<br />
the rural areas was mostly seasonal, with most migrants<br />
returning to farm their lands during the rainy season. With<br />
shrinking agricultural opportunity, migrants stayed longer<br />
in more permanent factory jobs.<br />
With these market conditions, the comparative<br />
advantage which Thailand used to enjoy in agricultural<br />
production (and which it still does) had suddenly become<br />
a liability. It was a liability because it dictated that Thailand<br />
continue to export products whose international prices<br />
were declining. At the same time, however, she was<br />
acquiring a new comparative advantage in products of<br />
light labour-intensive manufacturing, notably garments,<br />
gems and jewellery, canned tuna fish and assembly of<br />
electronic products. Rapid expansion in these new areas<br />
was however hampered between 1980 and 1984 by the<br />
high value of the baht. Once the exchange rates were<br />
realigned, the boom in exports of manufactured goods<br />
83
วิกฤตการณ์น้ำมันใหญ่ทั้งสองครั้ง แต่ผลกระทบของทั้ง<br />
สองครั้งนั้นต่างกันโดยสิ้นเชิง วิกฤตการณ์น้ ำมันในครั้ง<br />
แรกเมื่อ พ.ศ. 2516 สร้างผลกระทบอย่างมาก ท ำให้ราคา<br />
อาหารและโภคภัณฑ์ในตลาดโลกสูงขึ้น การส่งออกของ<br />
ประเทศไทยหลักๆ ในขณะนั้นส่วนใหญ่เป็นโภคภัณฑ์และ<br />
อาหาร เนื่องจากเราเป็นประเทศนำเข้าพลังงาน ผลกระ<br />
ทบต่อประเทศที่เกิดขึ้นคือ การทำให้ต้นทุนในการผลิต<br />
อาหารสูงขึ้น และราคาอาหารนั้นขยับตัวขึ้น<br />
การก้าวกระโดดขึ้นของราคาอาหารช่วง พ.ศ. 2515<br />
- 2517 นั้นค่อยๆ จางลงไป ราคาสินค้าเกษตรยังคงมี<br />
แนวโน้มเพิ่มขึ้นตลอดช่วงคริสต์ทศวรรษ 1970 (พ.ศ.<br />
2513 - 2522) การขยายพื้นที่ทำกินที่เริ่มมาตั้งแต่<br />
คริสต์ทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) ต่อเนื่องมา<br />
จนถึงคริสต์ทศวรรษ 1970 (พ.ศ. 2513 - 2522) โดย<br />
เฉพาะในภาคอีสานที่เกษตรกรหันมานิยมปลูก<br />
มันสำปะหลังกันอย่างแพร่หลาย ตั้งแต่ พ.ศ. 2511 - 2523<br />
ผลผลิตมันสำปะหลังนั้นเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าทุกๆ 4 ปี<br />
ในช่วงฤดูแล้งเกษตรกรในที่ราบลุ่มภาคกลางนั้นได้น้ำ<br />
เพื่อทำการเพาะปลูกข้าว โดยใช้น้ำที่กักเก็บไว้จากเขื่อน<br />
ภูมิพล และ เขื่อนสิริกิติ์ ที่ได้เก็บกักน้ำเอาไว้ใน<br />
ช่วงฤดูฝนมาใช้ในฤดูแล้ง<br />
began.<br />
A great deal of the economic travails of this period<br />
arose from the reluctance of the government to adjust the<br />
domestic price structure fully to the increase in energy<br />
prices, particularly after the second oil shock in 1979.<br />
This failure to adjust was part and parcel of the macroeconomic<br />
policy failure discussed above. Against this policy failure<br />
must be set the formation of a new institutional framework<br />
for the energy sector. A new Petroleum Authority of Thailand<br />
was formed and put under professional management.<br />
It became the keystone of different public enterprises<br />
dealing with energy. Similarly two refineries which were<br />
granted as concessions to private firms in Sri Racha and<br />
Bangchak were taken over by the government on the<br />
expiry of their contracts, and also put under professional<br />
management.<br />
The country experienced a windfall in the discovery<br />
in 1978 of large natural gas deposits in the Gulf of Thailand,<br />
which helped to reduce the dependence of this sector on<br />
imports. In the eyes of the technocrats, the gas reserves<br />
84<br />
ความเจริญรุ่งเรืองทางด้านเกษตรกรรมของ<br />
ประเทศในคริสต์ทศวรรษ 1970 (พ.ศ. 2513 - 2522)<br />
นั้นทำให้ประเทศไทยคล้ายกับประเทศอินเดียในฤดูร้อน<br />
เข้าไปทุกขณะ ภายใน พ.ศ. 2523 พื้นที่ป่าที่จะนำมา<br />
จัดสรรให้เป็นที่ทำกินนั้นเริ่มหายากขึ้น เนื่องจาก<br />
เหตุการณ์การขาดแคลนอาหารในคริสต์ทศวรรษ 1970<br />
โลกเกิดการขยายตัวทางด้านเกษตรกรรมอย่าง<br />
กว้างขวางมากขึ้น โดยการลงทุนทำฝายกั้นน้ำ ซึ่งก่อ<br />
ให้เกิดภาวะผลผลิตล้นตลาดอย่างต่อเนื่อง ราคาพืชผล<br />
และอาหารนั้นตกต่ำในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ.<br />
2523 - 2532) การลดภาษีส่งออกนั้นไม่เพียงพอที่จะ<br />
ช่วยเกษตรกรให้ผ่านวิกฤตจากราคาพืชผลทางเกษตร<br />
ที่ตกต่ำครั้งนี้ได้ นี่เป็นครั้งแรกที่สถิติของคนยากจนที่<br />
เข้ามาหางานในทำในเมืองนั้นเพิ่มขึ้น ในขณะที่แต่ก่อน<br />
นั้นจะขึ้นลงตามฤดูการเพาะปลูก เมื่อถึงฤดูเพาะปลูก<br />
แล้วแรงงานเหล่านี้ก็จะกลับไปทำการเพาะปลูกใน<br />
ถิ่นฐานของตัวเอง แต่เพราะสาเหตุของการหดตัวของ<br />
ความต้องการสินค้าเกษตรในตลาดโลกทำให้เหล่า<br />
บรรดาแรงงานนี้เริ่มเข้ามาหางานที่มั่นคงกว่าใน<br />
โรงงานและเริ่มอยู่ในเมืองนานมากขึ้น<br />
เพราะเงื่อนไขทางการตลาดที่เป็นอยู่ในขณะนี้<br />
were also to be the foundation of Thailand’s heavy industry<br />
on the Eastern Seaboard. A petrochemical project was<br />
launched. There was also to be a fertilizer plant, but that<br />
was shelved amid great controversy.<br />
From the vantage point of the present, with our<br />
knowledge of the boom of the late 1980s, the dozen years<br />
covered in this section appear as a period of transition<br />
between the agriculture-driven growth of the golden age<br />
of 1958-1973 and the industry-driven boom of the last ten<br />
years. Many of the painful episodes were adjustments<br />
towards what would become a better future.<br />
Those who lived through the period, however, could<br />
not have the foresight to be so sanguine. Politically, the<br />
situation was one of foreboding, even alarm, as the<br />
Communists took over power in the Vietnam, Laos and<br />
Cambodia. The domestic political polarization was fierce<br />
enough to preclude sound management of the economy.<br />
The problems plaguing the financial sector, particularly in<br />
the latter half of this period, also dampened investments<br />
considerably. The public sector, in its push for austerity
ทำให้ประเทศไทยที่เคยรื่นรมย์กับผลผลิตทางการ<br />
เกษตรของตัวเอง (และยังคงมีล้นเหลือ) ผลผลิต<br />
เหล่านี้กลับกลายมาเป็นภาระของประเทศ เพราะ<br />
ประเทศไทยจำเป็นต้องส่งออกผลผลิตเหล่านี้ออกไปใน<br />
ตลาดโลกในราคาตกต่ำลงทุกที ขณะเดียวกันประเทศ<br />
ก็พบโอกาสชิ้นใหม่นั่นคือ การผลิตสินค้าที่ใช้แรงงาน<br />
ไม่เยอะ เช่น ธุรกิจสิ่งทอ อัญมณี และ เครื่องประดับ<br />
ทูน่ากระป๋อง หรือการผลิตชิ้นส่วนสินค้าอิเล็กทรอนิกส์<br />
ที่ขยายตัวอย่างรวดเร็ว แต่แล้วก็ถูกทำให้ชะงักในช่วง<br />
พ.ศ. 2523 - 2527 เพราะค่าเงินบาทที่สูง เมื่อปัญหา<br />
ค่าเงินได้ถูกแก้ไขแล้ว การเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว<br />
ของการส่งออกผลผลิตอุตสาหกรรมจึงได้เริ่มต้นขึ้น<br />
ความยากลำบากทางเศรษฐกิจของรัฐบาลช่วงนี้<br />
เกิดขึ้นเพราะความลังเลของรัฐบาลที่จะปรับโครงสร้าง<br />
ราคาภายในประเทศให้สอดคล้องกับการเพิ่มขึ้นราคา<br />
พลังงานโลกโดยเฉพาะหลังจากเกิดวิกฤตน้ำมันครั้งที่ 2<br />
ใน พ.ศ. 2522 เพราะความผิดพลาดครั้งนี้เกิดจาก<br />
นโยบายเศรษฐกิจมหภาคที่ล้มเหลวดังที่ได้กล่าวมา<br />
ข้างต้นแล้ว เพื่อไม่ให้มีการดำเนินนโยบายที่ผิดพลาด<br />
อีกครั้ง รัฐจึงเห็นควรให้มีการสร้างสถาบันทางด้าน<br />
พลังงานขึ้นมาใหม่ การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทยจึง<br />
beginning in 1982, also had to postpone many infrastructural<br />
investments, with consequences that were to be felt in<br />
the 1990s.<br />
THE INDUSTRIAL BOOM (1985-1995)<br />
By 1985, the worst of the adjustment pains were over.<br />
In addition, Thailand received two unexpected bonuses<br />
from the rest of the world. The first was the sharp drop in<br />
petroleum prices in the beginning of 1986. The second<br />
was the reversal of the trend in exchange rates with the<br />
dollar beginning to depreciate. The government then made<br />
a critical decision, setting the stage for the boom that<br />
followed: it decided to tamper with the basket of currencies<br />
that determined the value of the baht, and increased the<br />
share of the dollar in that basket from about a half to 90<br />
per cent. The baht consequently went down in value with<br />
the dollar.<br />
The consequence was a boom of unprecedented<br />
proportions. Thailand experienced double-digit growth<br />
ได้ถือกำเนิดขึ้นมาภายใต้การบริหารงานของมืออาชีพ<br />
โดยเป็นส่วนหลักที่เชื่อมเอาทุกองค์กรที่มีความเกี่ยวข้อง<br />
กับพลังงานเข้าไว้ด้วยกัน เช่นเดียวกันกับโรงกลั่นที่ได้<br />
สัมปทานให้กับเอกชนที่ศรีราชาและบางจาก เมื่อหมด<br />
สัญญาสัมปทานกับรัฐบาลแล้วรัฐก็นำกลับมาทำเอง<br />
ภายใต้การบริหารงานของมืออาชีพ<br />
เป็นโชคดีของประเทศไทยที่ได้พบกับแหล่งก๊าซ<br />
ธรรมชาติขนาดใหญ่ในอ่าวไทยอย่างคาดไม่ถึงเมื่อมี<br />
การสำรวจ ใน พ.ศ. 2521 ซึ่งช่วยลดการพึ่งพาพลังงาน<br />
นำเข้า ซึ่งในสายตาของนักวิชาการทั้งหลายมองว่า<br />
ก๊าซธรรมชาตินั้นยังเป็นพื้นฐานของอุตสาหกรรม<br />
ขนาดใหญ่ของประเทศ<br />
ในนิคมอุตสาหกรรมภาคตะวันออก โครงการที่<br />
เกี่ยวเนื่องกับปิโตรเคมีนั้นผุดขึ้นมากมาย โรงงานผลิต<br />
ปุ๋ยให้กับพืชผลเกษตร แต่อุตสาหกรรมเหล่านี้ก็ถือ<br />
กำเนิดท่ามกลางความขัดแย้งอย่างหนัก<br />
จากจุดที่มองเห็นได้กว้างขวางในขณะนี้ เรื่องที่เรา<br />
ได้เรียนรู้ในช่วงบูมของปลายคริสต์ทศวรรษ 1980<br />
(พ.ศ. 2523 - 2532) หลายสิบปีของการเปลี่ยนแปลง<br />
ของประเทศจากประเทศที่ขับเคลื่อนด้วยเกษตรกรรม<br />
ในช่วงยุคทอง พ.ศ. 2501 - 2516 และการเจริญเติบโต<br />
rates in three consecutive years beginning in 1987. This<br />
spurt was fuelled initially by an export boom in which<br />
manufactured goods now played an overwhelming role,<br />
shunting aside agricultural exports altogether as the main<br />
engine of growth that they had been until 1980. The<br />
expansion of industrial production and exports was<br />
sustained by increasing investment, particularly from<br />
Japan, Taiwan and Hong Kong, largely because these<br />
economies were faced with the need to realign their<br />
production in the wake of rapid appreciation of their<br />
currencies. During these years, Thailand was the “flavor<br />
of the month” among stock brokers worldwide, and a great<br />
deal of portfolio investment also flowed in, fuelling in turn<br />
a huge stock market boom. Beginning in 1988, the<br />
speculative fever spilled over into the real estate market,<br />
and led to a construction boom and large increases in<br />
land prices.<br />
Despite the heady atmosphere that these various<br />
booms generated, Thailand in these years provided a good<br />
object lesson of the adverse consequences of excessively<br />
85
อย่างมากของภาคอุตสาหกรรมในช่วง 10 ปีสุดท้าย<br />
ช่วงเวลาที่ผ่านมานั้นมีเหตุการณ์ที่เต็มไปด้วยความ<br />
เจ็บปวดมากมาย มีการแก้ไขหลายสิ่งเพื่อให้ประเทศ<br />
ชาติมีอนาคตที่ดีกว่าเดิม<br />
สำหรับคนที่ได้ใช้ชีวิตผ่านช่วงเวลานี้คงไม่ใช่เวลา<br />
ที่น่าอภิรมย์มากนัก โดยทางการเมืองแล้วสถานการณ์<br />
เต็มไปด้วยความรู้สึกว่าจะมีเหตุร้ายเกิดขึ้นได้อยู่ตลอด<br />
เวลา ไม่ว่าจะเป็นการที่ฝ่ายคอมมิวนิสต์เข้ามามีอ ำนาจ<br />
ในประเทศเวียดนาม ลาว และ กัมพูชา การแบ่งขั้วกัน<br />
ทางการเมืองนั้นรุนแรงมากจนสร้างผลกระทบในการ<br />
บริหารเศรษฐกิจ และบั่นทอนการลงทุนอย่างมาก ภาค<br />
เอกชนที่ถูกบังคับให้มัธยัสถ์รัดเข็มขัดตั้งแต่ พ.ศ. 2525<br />
เป็นต้นมา จำให้ต้องงดการลงทุนทางด้านโครงสร้าง<br />
พื้นฐานจำนวนมาก ซึ่งจะส่งผลกระทบในช่วงคริสต์<br />
ทศวรรษ 1990 (พ.ศ. 2533 - 2542)<br />
อุตสาหกรรมเจริญ (พ.ศ. 2528 - 2538)<br />
หลังจาก พ.ศ. 2528 การปรับเปลี่ยนที่แสนจะเจ็บ<br />
ปวดนั้นสิ้นสุดลง ประเทศไทยได้รับโบนัสที่ไม่ได้คาด<br />
หวังสองสิ ่งจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก ของขวัญ<br />
rapid growth. The enormous expansion in the stock and<br />
property markets diverted a great deal of entrepreneurial<br />
talents into activities which, by its very nature, could not<br />
be sustained. This diversion of human resources was<br />
particularly burdensome, because it was becoming clear<br />
that while Thailand had a comparative advantage in<br />
producing labor-intensive manufactures that it was exporting<br />
during this period, it could not hope to continue in these<br />
sorts of activities for much longer. Domestic wages were<br />
going up, gradually at first, but sharply by the end of the<br />
1980s, and as other developing countries were adopting<br />
an export-based development strategy, it was a matter of<br />
time before countries with lower wages than Thailand<br />
could out-compete Thai suppliers. Thailand’s industrial<br />
future depended upon the ability to upgrade continually<br />
the technology and skills possessed by its firms and its<br />
workers. A system which awarded speculative skills was<br />
unlikely to generate that ability.<br />
Thailand was and is fortunate in attracting foreign<br />
investors. They play a strategic role in expanding<br />
86<br />
ชิ้นแรกคือการลงของราคาปิโตรเลียมอย่างรวดเร็วใน<br />
ช่วงเริ่มต้น พ.ศ. 2529 และของขวัญชิ้นที่สองนั้นได้แก่<br />
การกลับตัวของอัตราแลกเปลี่ยน โดยค่าเงินดอลล่ามี<br />
แนวโน้มเริ่มลดค่าลง รัฐบาลได้ตัดสินใจครั้งสำคัญอย่าง<br />
ยิ่งเพื่อทำให้เศรษฐกิจเจริญเติบโต โดยการเข้า<br />
แทรกแซงตะกร้าเงินที่กำหนดค่าเงินบาท โดยเพิ่ม<br />
อัตราส่วนของดอลล่ากว่าครึ่งถึง 90 เปอร์เซ็นต์ จึงท ำให้<br />
ค่าเงินบาทนั้นลดค่าลงไปพร้อมกันกับค่าเงินดอลล่า<br />
ผลก็คือมีการเจริญเติบโตอย่างที่ไม่เคยคาดคิดมา<br />
ก่อน ประเทศไทยจึงได้สัมผัสกับตัวเลขการเจริญเติบโต<br />
ทางเศรษฐกิจด้วยตัวเลขสองหลักต่อเนื่องกันเป็นเวลา<br />
3 ปี โดยเริ่มต้นใน พ.ศ. 2530 การเจริญเติบโตแบบ<br />
ไอพ่นนี้ได้แรงขับเคลื่อนมาจากการระเบิดของการ<br />
ส่งออกสินค้าที่มีบทบาทอย่างมาก เสริมแรงด้วยการ<br />
ส่งออกสินค้าเกษตรก็ยังคงเป็นเครื่องยนต์หลักในการ<br />
ขับเคลื่อนการเจริญเติบโตตั้งแต่ พ.ศ. 2523 การขยาย<br />
ตัวของการผลิตในภาคอุตสาหกรรมและการส่งออก นั้น<br />
ได้รับการสนับสนุนจากการเพิ่มขึ้นของการลงทุนจาก<br />
ต่างประเทศโดยเฉพาะจากประเทศ ญี่ปุ่น ไต้หวัน และ<br />
ฮ่องกง เพราะความได้เปรียบทางด้านอัตราแลกเปลี่ยน<br />
ของเรา ในช่วงระหว่างปีนี้ประเทศไทยขึ้นชื่อว่าเป็น<br />
Thailand’s technological skills and particularly in training<br />
its workers, but a near total reliance on what these firms<br />
provide is clearly not in Thailand’s long term interests.<br />
While the first few years of expansion rested on the<br />
spare capacity that was available because of the growth<br />
recession in the early 1980s, very soon that spare capacity<br />
was used up. Severe strains were building up on Thailand’s<br />
infrastructure, particularly in transport and telecommunications.<br />
At this point the government made a fateful<br />
decision to begin privatizing the provision of these basic<br />
services. It did not do so by selling off the state enterprises<br />
that were in charge, and letting them face competition.<br />
Rather, their monopoly was kept intact, but they were<br />
made to give “concessions” to private companies to<br />
undertake major new investment projects. This was the<br />
route followed for the expansion of the telephone network<br />
and the urban transport system.<br />
If truth is the first casualty of war, public interest was<br />
the first casualty of the system of concessions that were<br />
granted during this period. While the system of piecemeal
“เนื้อหอมแห่งเดือน” จากนักค้าหุ้นทั่วโลก มีการโยก<br />
เงินมาลงทุนอย่างมากมาย ทำให้เกิดการเจริญเติบโต<br />
อย่างมหาศาลในตลาดหุ้น โดยเริ่มต้นเมื่อ พ.ศ. 2531<br />
ตลาดอสังหาริมทรัพย์นั้นร้อนแรงเป็นอย่างมาก ทำให้<br />
เกิดการก่อสร้างอย่างมหาศาลและทำให้ราคาที่ดินนั้น<br />
สูงขึ้นเป็นเงาตามตัว<br />
อย่างไรก็ดีแม้จะมีบรรยากาศที่เอื้อต่อการเจริญ<br />
เติบโตอย่างมากมาย ประเทศไทยในยุคนั้นก็ได้สร้าง<br />
บทเรียนให้เห็นถึงผลกระทบของการเจริญเติบโตที่<br />
รวดเร็วเกินไป<br />
จากการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของตลาดค้าหลัก<br />
ทรัพย์ในประเทศไทยและตลาดอสังหาริมทรัพย์ก่อให้<br />
เกิดผู้ประกอบการใหม่ๆ ที่มีความสามารถเข้ามาเล่น<br />
การเปลี่ยนแปลงที่ดูดีในครั้งนี้กลับกลายเป็นภาระ<br />
เพราะมันชัดเจนมากที่ประเทศไทยนั้นได้เปรียบในเรื่อง<br />
ของการผลิตที่ใช้แรงงานเป็นหลักในช่วงส่งออกบูม ซึ่ง<br />
กิจกรรมเหล่านี้ก็ไม่สามารถคาดเดาได้ว่าจะอยู่ได้ยั่งยืน<br />
เพียงใด ค่าแรงขั้นต่ำภายในประเทศนั้นเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ<br />
ในระยะแรก และพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วยท้ายของ<br />
คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523 - 2532) เนื่องจาก<br />
ประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆ ก็ปรับใช้กลยุทธสร้างฐานการ<br />
privatization of the public services has a great deal to<br />
recommend it, the contractual arrangements that underlay<br />
these concessions required considerable sophistication<br />
and integrity among the negotiators. The negotiation<br />
process in turn had to be fair and the results transparent<br />
to the public. None of these conditions was met. The<br />
implementation of these concessions seems to have<br />
combined the delays, inefficiencies and political<br />
interference of the public enterprises with the greed of the<br />
private sector. The consequence can be seen in the<br />
notoriously chaotic traffic of Bangkok, for which no solution<br />
appears to be in sight.<br />
The “good times” came to an end with the Iraqi invasion<br />
of Kuwait in August 1990, and with the coup d’etat by the<br />
army against the elected prime minister, General Chatichai<br />
Choonhavan in February 1991. The speculative bubble<br />
burst, but fortunately, the rest of the economy had a soft<br />
landing, and growth in production continued albeit at the<br />
more moderate pace of 7 to 8 per cent per cent, again<br />
with the industrial sector leading the way.<br />
ผลิตเพื่อส่งออกเพื่อมาเป็นคู่แข่งกับประเทศไทย<br />
มันเป็นแค่เงื่อนไขของเวลาเท่านั้นที่ประเทศที่มีค่าแรง<br />
ขั้นต่ำที่มีราคาถูกกว่าประเทศไทยจะเข้ามาฉกชิง<br />
ส่วนแบ่งตลาดส่งออกของประเทศไทย อนาคตของ<br />
ประเทศไทยขึ้นอยู่กับความสามารถในการพัฒนาเพิ่ม<br />
ขีดความสามารถทางเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง และ<br />
ทักษะที่มีอยู่ของวิสาหกิจ และคุณภาพฝีมือแรงงาน<br />
ระบบที่ให้รางวัลกับทักษะที่ดูคลุมเครือนั้นไม่ใช่ค ำตอบ<br />
ประเทศไทยเคยและมีโอกาสที่ดีในการดึงดูดนัก<br />
ลงทุนต่างชาติ พวกเขาเหล่านั้นมีบทบาทสำคัญใน<br />
กลยุทธ์ขยายทักษะทางด้านเทคโนโลยีโดยเฉพาะการ<br />
ฝึกหัดพนักงาน แต่ถ้าจะพึ่งแต่ต่างชาติเพียงอย่างเดียว<br />
คงไม่ใช่คำตอบทั้งหมดของอนาคตของประเทศชาติ<br />
ในระยะแรกของการเติบโตของประเทศในยุคนั้นเรา<br />
ใช้ทุนสำรองที่พอจะมีเหลืออยู่บ้าง แต่ก็ใกล้หมดเต็มที<br />
เพราะประเทศเพิ่งผ่านจากวิกฤตเศรษฐกิจเมื่อช่วง<br />
คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523 - 2532) อาการตึงตัว<br />
อย่างรุนแรงเกิดขึ้นให้เห็นโดยทั่วไปในระบบโครงสร้าง<br />
พื้นฐานของประเทศ โดยเฉพาะภาคการขนส่งและภาค<br />
การสื่อสาร จุดนี้เป็นจุดที่รัฐบาลตัดสินใจผิดพลาดอย่าง<br />
รุนแรงด้วยการแปรรูปองค์กรรัฐวิสาหกิจที่ให้บริการขั้น<br />
Industry in Thailand has traditionally been concentrated<br />
in Bangkok and its environs. The government has made<br />
many attempts to reduce the concentration of economic<br />
activities in Bangkok, the two main instruments deployed<br />
being the spread of infrastructural services to the countryside,<br />
and differential tax treatment through the BOI privileges.<br />
The spread of the physical infrastructure has been a<br />
long process. The road network was built up in the 1960s<br />
and the early 1970s. During the 1980s, electricity was<br />
made available to nearly all villages in Thailand. What still<br />
needs to be done is to make the telephone system also<br />
available in the rural areas, but then Bangkok itself still<br />
suffers from a shortage of lines.<br />
The BOI’s generous tax privileges to investors who<br />
located their plants in the outer provinces had been of<br />
long standing. In their way, they have been effective<br />
particularly during the last few years. Unfortunately, BOI<br />
has had a habit of defining Bangkok and its environs (the<br />
area to be discriminated against) quite narrowly, and then<br />
gradually widening it. Firms would locate their plants just<br />
87
พื้นฐานเหล่านี้เป็นผู้ให้บริการสาธารณะ มันไม่ใช่แค่<br />
แปรรูปวิสาหกิจของรัฐแล้วปล่อยให้ไปแข่งขันกับตลาด<br />
หรือเก็บเป็นบริษัทผูกขาดแล้วทำเอง แต่ควรมีการให้<br />
สัญญา “สัมปทาน” ในส่วนของการลงทุนใหม่ๆ แก่<br />
ภาคเอกชน นี่คือวิธีการขยายระบบเครือข่ายโทรศัพท์<br />
และ ระบบการขนส่งในเมือง<br />
ถ้าความจริงนั ้นคือสิ่งที่สูญเสียไปเป็นสิ่งแรกของ<br />
สงคราม สาธารณประโยชน์คือสิ่งที่สูญเสียไปเป็นสิ่ง<br />
แรกในสัญญาสัมปทานในยุคนี้ ในขณะที่การแปรรูปการ<br />
ให้บริการสาธารณะนั้นควรทำกันอย่างเป็นขั้นเป็นตอน<br />
ทีละเล็กทีละน้อยนั้นคือคำแนะนำอย่างยิ่ง และการทำ<br />
สัญญาสัมปทานนั้นควรจะมีความซับซ้อนอย่างมาก<br />
และสนับสนุนให้มีความซื่อสัตย์ในหมู่ผู้ประสงค์จะเข้า<br />
รับสัมปทานกระบวนการเจรจาต่อรองนั้นควรจะเป็น<br />
ธรรมและโปร่งใสให้สาธารณชนตรวจสอบได้ ซึ่งแทบ<br />
ไม่มีเงื่อนไขข้อใดดังที่ได้กล่าวมานั้นถูกทำให้เป็น<br />
รูปธรรมเลยแม้แต่เพียงข้อเดียว การดำเนินการแปรรูป<br />
ให้สัมปทานในครั้งนี้ ดูเหมือนจะมีสูตรของความล่าช้า<br />
ความไร้ซึ่งประสิทธิภาพและการแทรกแซงทางการ<br />
เมืองในภาควิสาหกิจเอกชนที่เต็มไปด้วยความโลภ<br />
โมโทสัน ผลพวงที่ตามมาให้เห็นเป็นตัวอย่างที่เป็น<br />
over the border. With each widening of the definition of<br />
Bangkok, the urban sprawl would expand some more, but<br />
there was little effect on the more distant parts of the<br />
country.<br />
The failure of industry to move to the countryside was<br />
particularly unfortunate when set against the crisis that<br />
was hitting the countryside. Farmers were facing low<br />
prices (the years 1985-1987 were particularly bad), and<br />
their productivity was not rising. The main explanation<br />
for the stagnation in productivity seemed to be the decline<br />
in public investments, particularly in irrigation. Large scale<br />
irrigation projects were no longer pursued, and the impact<br />
of small-scale projects was at best doubtful. Under these<br />
circumstances, with industrial jobs beckoning them, it is<br />
hardly surprising that farmers’ sons and especially daughters<br />
were streaming to the new factories. This led in turn to<br />
a shortage of agricultural labour and worsened that sector’s<br />
crisis. Rural population is being hollowed out by this<br />
process, with its most vigorous members away in the<br />
factories. The full social consequences of this have yet<br />
88<br />
รูปธรรมคือวิกฤตจราจรในกรุงเทพมหานคร ที่แทบจะ<br />
มองไม่เห็นทางแก้เลยแม้แต่น้อย<br />
“ช่วงเวลาที่ดี” เดินทางมาถึงจุดจบ เมื่อประเทศ<br />
อิรักบุกคูเวต เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2533 และใน<br />
ประเทศเกิดการปฏิวัติรัฐประหารโดยทหารโค่นล้ม<br />
นายกรัฐมนตรี พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณที่มาจาก<br />
การเลือกตั้ง ในเดือนกุมภาพันธุ์ พ.ศ. 2534 มีสัญญาณ<br />
ที่แสดงออกถึงสภาพฟองสบู่แตก แต่โชคดีที่ส่วนที่<br />
เหลืออยู่ในระบบเศรษฐกิจนั้นหาทางลงได้อย่างไม่เจ็บ<br />
ตัวมาก และการเจริญเติบโตในภาคการผลิตนั้นยังคง<br />
เดินหน้าในอัตรากลางๆ คือ 7-8 เปอร์เซ็นต์ต่อปี<br />
อีกครั้งโดยมีภาคอุตสาหกรรมเป็นผู้เดินนำ<br />
อุตสาหกรรมในประเทศไทยโดยปกติแล้วจะ<br />
หนาแน่นอยู่บริเวณกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล<br />
รัฐบาลพยายามหลายวิธีที่จะลดความเข้มข้นใน<br />
กิจกรรมทางเศรษฐกิจในกรุงเทพมหานคร เครื่องมือ<br />
สองสิ่งที่จะนำพาอุตสาหกรรมไปสู่ต่างจังหวัดได้คือ<br />
การให้บริการโครงสร้างพื้นฐานในต่างจังหวัด และอัตรา<br />
พิกัดภาษีที่แตกต่างโดยผ่านการสนับสนุนของ BOI<br />
การขยายตัวของโครงสร้างพื้นฐานนั้นเป็นกระบวน<br />
การที่ใช้เวลายาวนาน เครือข่ายถนนหลวงนั้นเริ่มขึ้น<br />
to be addressed by policy-makers.<br />
THE LONG VIEW: AN ASSESSMENT OF ECONOMIC<br />
CHANGES<br />
Between 1950 and 1995, the total output of goods and<br />
services grew by more than seventeen times. The best<br />
guess for the previous fifty years (1900-1950) was that<br />
output grew by less than three times, barely more than<br />
the growth in population.<br />
Two questions arise from this simple fact. How was<br />
this growth possible? And, what are the consequences?<br />
Simple questions tend to have complicated answers. Take<br />
the question of causation first. It is wrong to assign a<br />
single cause to a very complex process. What would be<br />
more in the realm of possibility is to stress the preconditions<br />
which generated this process and allowed them to<br />
continue.<br />
Recall that the high economic growth of the postwar<br />
years really began with the Sarit reforms of the late 1950s.
เมื่อคริสต์ทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503 - 2512) และ<br />
ช่วงแรกของคริสต์ทศวรรษ 1970 (พ.ศ. 2513 - 2522)<br />
ในขณะที่คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523-2532) เกือบ<br />
ทุกหมู่บ้านในประเทศไทยเข้าถึงการใช้ไฟฟ้า แต่สิ่งที่<br />
ควรจะมีก็คือการทำให้ระบบโทรศัพท์พื้นฐานมีใช้ใน<br />
พื้นที่ห่างไกลเพื่อให้ได้ใช้ประโยชน์ แต่ในขณะนั้น<br />
แม้แต่กรุงเทพมหานครเองก็ยังมีคู่สายไม่เพียงพอ<br />
การให้สิทธิพิเศษทางด้านพิกัดอัตราภาษีอากรของ<br />
BOI แก่นักลงทุนที่ลงทุนสร้างโรงงานในจังหวัดรอบ<br />
นอกนั้นจะยั่งยืนกว่า ซึ ่งก็ดูจะมีประสิทธิผลในช่วงปี<br />
หลังๆ มานี้ แต่โชคไม่ดีที่ BOI นั้นมักจะมีนิสัยในการ<br />
จำกัดความคำว่า กรุงเทพและปริมณฑล (พื้นที่โดยรอบ<br />
ที่ได้รับการกำหนดโดยนัยยะของความแตกต่างจาก<br />
พื้นที่กรุงเทพฯ พื้นที่ที่ถูกกำหนดขึ้นมาด้วยเกณฑ์ที่<br />
แสดงถึงความแตกต่างจากความเป็นพื้นที่เมืองของ<br />
กรุงเทพฯ) ค่อนข้างแคบ แล้วค่อยๆ ขยายขึ้น จึงทำให้<br />
การสร้างโรงงานนั้นกระจุกตัวอยู่แค่ชายขอบของ<br />
กรุงเทพมหานคร ด้วยแต่ละครั้งที่มีการให้คำจำกัด<br />
ความของคำว่ากรุงเทพมหานคร ระยะเมืองขยายกว้าง<br />
ออกไปเรื่อยๆ แต่กลับมีผลกระทบน้อยมากในพื้นที่ที่<br />
ห่างไกลของประเทศ<br />
The single most important achievement of those reforms<br />
was the establishment of economic stability. Without this<br />
achievement, Thai entrepreneurs would be easily diverted<br />
to speculative activities which from a long-term point of<br />
view are unproductive, to themselves and certainly to the<br />
national economy.<br />
But, let it be emphasized, economic stability by itself,<br />
while necessary, was insufficient to generate growth.<br />
Before the Second World War, Thailand had enjoyed<br />
economic stability, but not much growth. Indeed, some<br />
argue that the quest for stability was then so obsessive<br />
as to be detrimental to growth.<br />
Economic stability after the Sarit reforms was however<br />
allied with another process, that of capital formation, and<br />
it is here that some real changes have taken place.<br />
Key to this change was the incorporation of the Chinese<br />
entrepreneurs as a class into Thai society. It is true that,<br />
in the past descendants of Chinese immigrants had<br />
gradually assimilated and become Thais, but they did so<br />
as individuals. More to the point, they did so after<br />
ความล้มเหลวในการเคลื่อนย้ายอุตสาหกรรมไปยัง<br />
พื้นที่ต่างจังหวัดถือว่าเป็นเรื่องที่ไม่น่าพอใจนัก เมื่อเกิด<br />
ปัญหาราคาพืชผลตกต่ำ(ในช่วง พ.ศ. 2528 - 2530 อย่าง<br />
รุนแรง) และผลผลิตก็ไม่เพิ่มขึ้น ท ำให้เกิดความซบเซา<br />
ในพื้นที่ชนบท ซึ่งเกิดจากการลงทุนภาครัฐลดลง โดย<br />
เฉพาะการทำฝายกั้นน้ำ โครงการสร้างฝายกั้นน้ำใหญ่ๆ<br />
นั้นไม่ถูกผลักดันให้เกิด ด้วยเหตุนี้ งานทางภาค<br />
อุตสาหกรรมจึงดึงดูดแรงงานเข้าไป ไม่น่าแปลกใจที่จะ<br />
เกิดการหลั่งไหลของบรรดาทายาทในภาคเกษตรกรรม<br />
โดยเฉพาะผู้หญิงเข้าสู่ระบบของการทำงานในบรรดา<br />
โรงงานอุตสาหกรรมที่เกิดขึ้นมาใหม่ ทำให้เกิดความ<br />
ขาดแคลนแรงงานในภาคเกษตรกรรม เกิดวิกฤต<br />
ประชากรที่อยู่ตามชนบทนั้นต้องทนรับกับผลร้ายจาก<br />
เหตุการณ์ครั้งนี้ สมาชิกครอบครัวส่วนใหญ่ต้องจาก<br />
ถิ่นฐานมาอาศัยโรงงาน ผู้ออกนโยบายนี้ยังมองไม่เห็น<br />
ผลกระทบทางด้านสังคมอย่างเต็มรูปแบบที่ก ำลังตามมา<br />
มองไปข้างหน้า : การประเมินความเปลี่ยนแปลง<br />
ทางเศรษฐกิจ<br />
ในช่วงระหว่าง พ.ศ. 2493 และ 2538 ผลิตผลทั้ง<br />
accumulating wealth as tax farmers or monopoly traders<br />
on behalf of the monarchs, and when their children<br />
assimilated, they became part of the officialdom.<br />
The expansion of rice production for exports and the heavy<br />
immigration of Chinese in the first half of this century,<br />
as well as more aggressive Chinese and Thai nationalism<br />
had made the process of assimilation somewhat more<br />
difficult. But Chinese entrepreneurs continued to<br />
accumulate wealth, primarily from rice processing and<br />
trade. Although no reliable estimates exist, it was widely<br />
assumed that the bulk of this wealth flowed back to China.<br />
The closing off of mainland China after 1949 and the<br />
modus vivendi achieved with the Thai political leadership<br />
set the stage for Chinese entrepreneurs to redirect their<br />
energies to the Thai economy. In the process, they set<br />
up commercial banks which helped focus those energies<br />
much more profitably, certainly to themselves, and as<br />
a byproduct, to the national economy as well.<br />
We have thus far focused on developments in Thailand<br />
and to some extent in China, but of course the rest of the<br />
89
ทางด้านสินค้าและบริการนั้นเพิ่มขึ้น 17 เท่า เมื่อเทียบ<br />
กับ ช่วง 50 ปีก่อนหน้านั้น พ.ศ. 2443-2493 ที่มีการ<br />
เติบโตของผลผลิตของประเทศต่ำกว่ากันถึง 3 เท่า และ<br />
เกือบจะต่ำกว่าอัตราการเพิ่มของจำนวนประชากรเสีย<br />
ด้วยซ้ำ<br />
คำถามสองข้อที่เกิดขึ้นจากประเด็นนี้คือ การเจริญ<br />
เติบโตแบบนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร? และผลที่ตามมานั้น<br />
คืออะไร?<br />
เป็นคำถามที่ดูจะง่ายแต่มีคำตอบที่ซับซ้อน ลอง<br />
มาดูคำถามเรื่องสาเหตุก่อน มันคงจะผิดมากที่จะใช้<br />
สมการง่ายๆ แก้ไขปัญหาที่ซับซ้อนเช่นนี้ แล้วอะไรคือ<br />
ขอบเขตของความเป็นไปได้ที่เป็นประเด็นของเงื่อนไข<br />
ต่างๆ ที่สร้างแรงขับดันให้เกิดกระบวนการที่ทำให้<br />
สิ่งเหล่านี้เดินหน้าไปได้<br />
ยังจำช่วงเวลาที่เศรษฐกิจเติบโตในยุคหลังสงคราม<br />
ที่เริ่มต้นด้วยการปฏิรูปของ สฤษดิ์ ช่วงท้ายๆ ของ<br />
คริสต์ทศวรรษ 1950 (พ.ศ. 2493-2502) ได้ใช่ไหม<br />
สิ่งที่สำคัญที่สุดเพียงสิ่งเดียวของการปฏิรูปในครั้งนั้นคือ<br />
การสร้างเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ ถ้าไม่มีความสำเร็จ<br />
ครั้งนั้นผู้ประกอบการไทยก็อาจจะไม่สามารถมาไกลได้<br />
ถึงเพียงนี้และจะไม่มีผลผลิตให้กับประเทศชาติได้เช่นนี้<br />
world was not standing still during this period. It is alleged<br />
that the Thai economy has only recently been caught up<br />
by the “globalization” of the world economy, and that is<br />
the explanation for the recent rapid expansion. But surely,<br />
Thailand had joined the world economy since it signed the<br />
Bowring Treaty in 1855, which limited the import duty on<br />
general merchandise to 3 per cent ad valorem, later 5<br />
percent. This remained in force until 1935, when fiscal<br />
autonomy was returned to Thailand. How much more<br />
open could an economy be? Yet, at one time, it was<br />
argued that it was precisely the inability to protect its<br />
industry which kept the Thai economy from industrializing<br />
and from growing.<br />
This is not to say that the rest of the world has had<br />
no impact on the Thai economy. The impact came largely<br />
through the technology that became accessible. Being<br />
backward in this area, Thai entrepreneurs could draw on<br />
considerable technology almost available “off the shelf”.<br />
Almost, but not quite. To acquire such technology itself<br />
requires skill on the part of Thai factory workers and<br />
90<br />
แต่ลองมาเจาะลึกและให้ความสำคัญต่อคำว่า<br />
เสถียรภาพทางเศรษฐกิจสักหน่อย เสถียรภาพทาง<br />
เศรษฐกิจเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอต่อการสร้างความ<br />
เจริญเติบโต ก่อนสงครามโลกครั้งที่สองประเทศไทยมี<br />
ความสุขกับเสถียรภาพทางเศรษฐกิจที่ไม่ได้เติบโต<br />
มากนัก จริงๆ ก็มีคนบางกลุ่มมองว่าวิธีการสร้าง<br />
เสถียรภาพทางเศรษฐกิจที่ดีนั้น คือ การสร้างความ<br />
เจริญเติบโต<br />
เสถียรภาพทางเศรษฐกิจในยุคหลังปฏิรูปของ<br />
สฤษดิ์นั้นขึ้นอยู่กับกระบวนการหนึ่งคือ การสะสมทุน<br />
และนื่คือการเปลี่ยนแปลงที่แท้จริง คือการรับเอาชนชั้น<br />
ผู้ประกอบการชาวจีนเข้ามารวมในสังคมไทย เป็น<br />
ความจริงที ่ว่าบุตรหลานชาวจีนที่อพยพนั้นเริ่มที่จะ<br />
กลืนไปกลายเป็นชาวไทยแล้ว แต่มันก็เป็นเพียงบาง<br />
ครอบครัวเท่านั้น เพื่อให้เห็นถึงประเด็นที่กล่าวคือ<br />
หลังจากที่พวกเขาสร้างเนื้อสร้างตัวด้วยการเป็นนาย<br />
อากรเก็บภาษี หรือนักการค้าที่ผูกขาดในสินต้าบาง<br />
ประเภทโดยทำงานให้กับราชสำนัก และเมื่อบุตรหลาน<br />
ของพวกเขาเริ่มเติบใหญ่ บุตรหลานชาวจีนเหล่านี้ก็ได้<br />
รับพระมหากรุณาธิคุณให้รับราชการ จึงเกิดการ<br />
ขยายตัวของการส่งออกข้าว การอพยพเข้ามาของชาว<br />
managers – and, lest it be forgotten, of Thai farmers<br />
using the tractors and threshers as well. Without<br />
investments made in schools and universities over this<br />
period, the acquisition of such technology would have<br />
been much more difficult. Despite the large investments<br />
made, they are proving insufficient for Thais to keep up<br />
with the pace of technology worldwide, and our ability to<br />
acquire and master new technology is a matter of serious<br />
concern.<br />
What then are the consequences of this enormous<br />
economic expansion? Two divergent answers are given,<br />
reminiscent of the dispute between those who see half<br />
a glass of water as half-full and those who see it as<br />
half-empty.<br />
Thais are on average five times richer than they were<br />
fifty years ago. Of course, this increase in the average<br />
hides a great deal of disparity in the gains to economic<br />
expansion, but it is mere sloganeering to say that, as<br />
a result of the growth, “the rich has gotten richer, and the<br />
poor poorer”. Economic growth has indeed trickled down
จีนในช่วงครึ่งศตวรรษแรก และการเกิดการต่อต้าน<br />
ระหว่างชาวจีน และชาวไทยชาตินิยมที่ทำให้การหลอม<br />
รวมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันนั้นเป็นไปได้ยากขึ้น แต่<br />
วิสาหกิจชาวจีนยังคงสะสมความมั่งคั่ง หลักๆ คือการ<br />
ผลิตข้าวและการทำการค้า แม้ว่าจะไม่มีการประมาณ<br />
การที่เป็นตัวเลขที่แน่ชัด แต่ก็มีการส่งเงินทองจำนวน<br />
ไม่น้อยกลับไปยังจีนแผ่นดินใหญ่เช่นกัน<br />
การปิดประเทศของจีนภายหลัง พ.ศ. 2491 และ<br />
การบรรลุข้อตกลงชั่วคราวระหว่างนักการเมืองไทยกับ<br />
วิสาหกิจชาวจีนคือโยกขุมกำลังมาไว้ที่เศรษฐกิจของ<br />
ประเทศไทย ในกระบวนการนั้นมีการตั้งธนาคาร<br />
พาณิชย์ที่ช่วยเน้นให้เกิดการสร้างผลกำไรให้มากขึ้น<br />
ซึ่งผลดีต่อตัวพวกเขา ทำให้เศรษฐกิจโดยรวมของ<br />
ประเทศชาติพลอยได้รับอานิสงส์จากการนี้ด้วยเช่นกัน<br />
เรากำลังพุ่งเป้าความสนใจไปยังการพัฒนาใน<br />
ประเทศไทย และมีบางส่วนที่เกี่ยวกับประเทศจีน แต่<br />
เป็นที่แน่นอนว่าประเทศอื่นๆ ทั่วโลกก็ไม่ได้หยุดนิ่ง<br />
เช่นกัน นี่คือสิ่งที่เศรษฐกิจไทยเพิ่งได้รู้จักกับคำว่า<br />
“โลกาภิวัฒน์” ของเศรษฐกิจโลก เราใช้คำๆ นี้เพื่อ<br />
อธิบายถึงการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว แต่<br />
แท้จริงแล้วประเทศไทยได้เข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งของ<br />
to the poor. If we define the poor as those receiving less<br />
income than is needed to maintain adequate nutrition,<br />
then the poor have been reduced from 57 per cent of the<br />
population, or 15 million persons, in 1963 to 25 per cent<br />
of the population, or 13.8 million persons in, 1988. The<br />
fall in the number of people who are poor would have been<br />
more dramatic had the trend not been interrupted and<br />
indeed reversed in the first half of the 1980s – the number<br />
of poor in fact stood at 10 million in 1980. Since 1985,<br />
the downward trend in the number of poor has continued.<br />
It is difficult to imagine how the decline in poverty would<br />
have taken place without economic growth.<br />
It is not only in terms of incomes that people have<br />
become better off. The physical quality of life has also<br />
improved. Not only has infant mortality declined, but the<br />
picture holds true of health care generally. Without the<br />
scourge of AIDS, the picture would be even more triumphant.<br />
True, the wonders of Western medicine sometimes come<br />
at a heavy price, but the rural poor at least have the option<br />
of paying that price to buy good health. Their situation is<br />
เศรษฐกิจโลกตั้งแต่เราได้เซ็นสนธิสัญญา เบาว์ริ่ง เมื่อ<br />
พ.ศ. 2398 ซึ่งจำกัดภาษีนำเข้าสินค้าทั่วไปลงเหลือ 3<br />
เปอร์เซ็นต์ โดยใช้วิธีการประเมินพิกัด และ ล่าสุดคือ<br />
5 เปอร์เซ็นต์ กฎหมายนี้ยังคงบังคับใช้จนถึง พ.ศ. 2478<br />
เมื่อเราเป็นอิสระในการทำงบประมาณรายจ่ายได้<br />
เองแล้ว การเปิดประเทศแค่ไหนถึงจะพอ? แต่ก็เคยมี<br />
อยู่ครั้งหนึ่งที่มีการถกเถียงกันว่าการเปิดประเทศไม่ได้<br />
มีผลต่อภาคอุตสาหกรรมซึ่งเป็นตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจ<br />
ไทยให้มีความก้าวหน้าในระบบอุตสาหกรรมและจาก<br />
การเจริญเติบโตของประเทศได้<br />
สิ่งที่ได้กล่าวมานี้ไม่ได้หมายถึงว่าเศรษฐกิจโลกไม่<br />
ได้มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจไทย ผลกระทบนั้นเริ่มเห็น<br />
ผลในวงกว้างเมื่อเทคโนโลยีนั้นกลายเป็นสิ่งที่เข้าถึงได้<br />
ในกรณีนี้ดูจะกลับกันที่ผู้ประกอบการไทยนั้นสามารถ<br />
ดึงเอา “เทคโนโลยีล่าสุด” ที่เรียงรายรอไว้ให้เลือกใช้<br />
แต่ในการได้มาซึ่งเทคโนโลยีนั้นต้องอาศัยทักษะและ<br />
ความรู้ในการใช้งานของผู้จัดการ และแรงงานในสถาน<br />
ประกอบการอุตสาหกรรมของไทยด้วย อย่างน้อยก็ต้อง<br />
ไม่ลืมว่าเกษตรกรไทยใช้รถแทรคเตอร์และรถนวดข้าว<br />
เช่นเดียวกัน ถ้าปราศจากการลงทุนในการสร้างโรงเรียน<br />
และมหาวิทยาลัยในยุคนี้แล้ว การได้มาซึ่งเทคโนโลยีนั้น<br />
of course not a pretty one, but compare this to the situation<br />
of a hundred years ago, when even princes and princesses<br />
could not be prevented from dying of cholera. Measured<br />
against this, the sheer availability of that option, however<br />
expensive, should not be sneezed at.<br />
The AIDS problem of course is a standing indictment<br />
of the type of economic system that we have developed.<br />
It is hard to imagine its spread without the rampant<br />
prostitution that we now have, and there are grounds to<br />
believe that the prostitution is itself a consequence partly<br />
of the unequal distribution of income that has accompanied<br />
our growth. But before we go on to attribute all the blame<br />
to economic growth, let us remind ourselves that Central<br />
Africa is also experiencing rampant AIDS (also propagated<br />
through the sex industry) without experiencing much in<br />
the way of economic growth.<br />
Other than health care, the provision of public services<br />
to the rural population has continued apace. The 1960s<br />
and the 1970s saw the extension of the road network, the<br />
1980s of electricity and the the 1990s of household water<br />
91
จะเป็นไปด้วยความยากลำบาก แม้ว่าจะมีการลงทุน<br />
อย่างมหาศาลในเรื่องต่างๆ ที่ได้กล่าวมาแล้ว ก็ยังพบ<br />
ว่าชาวไทยนั้นยังคงก้าวตามเทคโนโลยีในโลกที่กว้างไกล<br />
ไม่ทัน ความสามารถของคนไทยในการนำเทคโนโลยี<br />
มาเพื่อใช้ประโยชน์นั้น เป็นประเด็นที่ต้องขบคิดและให้<br />
ความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง<br />
แล้วผลกระทบจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจ<br />
ขนาดใหญ่ล่ะ? ซึ่งคำตอบนั้นขึ้นอยู่กับว่าเรามองด้านใด<br />
เหมือนกับแก้วที่มีน้ำอยู่ครึ่งแก้ว บางคนอาจมองว่า<br />
แก้วใบดีมีน้ำอยู่ครึ่งแก้ว ในขณะที่อีกคนอาจมองว่า<br />
แก้วใบนี้มีที่ว่างอีกครึ่งแก้ว<br />
ประเทศไทยในยุคนี้เฉลี่ยแล้วเรารวยกว่าเมื่อห้าสิบ<br />
ปีที่แล้วถึงห้าเท่า แน่นอนในการเพิ่มขึ้นของค่าเฉลี่ยนี้<br />
ซุกซ่อนความไม่เสมอภาคกันซึ่งมีผลทำให้เกิดการ<br />
เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ แต่ก็ไม่เกินไปกว่า สโลแกน<br />
ที่บางคนได้เคยกล่าวไว้ว่า “คนรวยก็รวยขึ้น คนจนก็<br />
จนลง” การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจนั้นจริงๆ แล้วก็<br />
ทำให้คนจนซึมลงได้ แต่ถ้าเราจำกัดความของคนที่จน<br />
คือคนที ่มีรายได้น้อยไม่เพียงพอต่อความต้องการ<br />
อาหารที่จำเป็นในการประทังชีพ ถ้ามองมุมนี้แล้วความ<br />
ยากจนจะลดลงจาก 57 เปอร์เซ็นต์ของประชากร หรือ<br />
supply. The formal agricultural credit system was greatly<br />
expanded in 1975, and now makes up the bulk of the<br />
credit supplied to farmers, compared to their dependence<br />
on informal lenders at exorbitant interest rates in earlier<br />
times.<br />
Each of these gains has introduced much convenience<br />
and reduced the isolation of rural life, but each of these<br />
gains comes with question marks hanging over it.<br />
Road-building has facilitated migration, and according to<br />
some, the breakup of families. Those who see this as a<br />
new phenomenon overlook the history of Northeastern<br />
villages which is replete with accounts of migration of<br />
whole villages to escape war, pestilence and starvation.<br />
Electricity has encouraged a consumerist society, it is<br />
alleged, usually by Bangkokians speaking in the comforts<br />
of an air-conditioned room. The availability of credit is<br />
also alleged to have encouraged indebtedness, overlooking<br />
the peculiar needs of agricultural production.<br />
It would be absurd to deny that in too many areas and<br />
to too many people, economic growth has introduced real<br />
92<br />
15 ล้านคนใน พ.ศ. 2496 เหลือเพียง 25 เปอร์เซ็นต์<br />
ของประชากร หรือ 13.8 ล้านคน ใน พ.ศ. 2531 การ<br />
ลดลงของจำนวนตัวเลข ของประชากรที่ยากจนนั้นจะ<br />
รวดเร็วขึ้นถ้าหากไม่ถูกขัดจังหวะในช่วงครึ่งแรกของ<br />
คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523-2532) ทำให้ตัวเลข<br />
ประชากรที่ยากจนมีรายได้น้อยนั้นยืนอยู ่ที่10 ล้านคน<br />
ใน พ.ศ. 2523 และเมื่อถึง พ.ศ. 2528 จำนวนตัวเลข<br />
ของประชากรที่ยากจนและมีรายได้น้อยนั้นลดลง<br />
อย่างต่อเนื่อง มันเป็นเรื่องยากที่จะนึกภาพถึงการ<br />
ลดลงของประชากรที่ยากจนโดยไม่มีการเจริญเติบโต<br />
ทางเศรษฐกิจ<br />
นี่ไม่ใช่เพียงแค่รายได้ของประชาชนที่ดีขึ้นเท่านั้น<br />
แต่คุณภาพชีวิตของประชาชนก็ดีขึ้นด้วย ไม่เพียงแต่<br />
ทารกที่เกิดใหม่มีอัตรามรณะที่ลดลง แต่เป็นภาพโดย<br />
รวมที่แท้จริงของการสาธารณสุข หากเราไม่นับการ<br />
ระบาดของโรคเอดส์ ภาพโดยรวมนั้นยิ่งกว่าได้รับ<br />
ชัยชนะเสียอีก จริงที่ยาและเวชภัณฑ์จากโลกตะวันตก<br />
นั้นมีราคาแพง แต่คนชนบทก็ยังมีโอกาสเลือกที่จะจ่าย<br />
เพื่อซื้อสุขภาพที่ดีขึ้น สำหรับพวกเขาทางเลือกอาจจะ<br />
มีไม่มากนัก แต่ถ้าเทียบกับเมื่อร้อยกว่าปีที่แล้วที่<br />
แม้แต่จะเป็นพระบรมวงศานุวงศ์ก็ยังสวรรคตจากโรค<br />
pain and hardship. There is no excuse for two hundred<br />
factory workers dying in a fire – and this is merely the<br />
most dramatic episode that threw into relief daily occurrences<br />
in unsafe factories. There is no excuse for many Bangkok<br />
families having to have breakfast in their cars to “beat the<br />
traffic”. There is no excuse for the air quality over Bangkok.<br />
There is no excuse for so many Thais living in poverty<br />
while the country continue to increase its fleet of Mercedes<br />
cars. There is no excuse in all these cases because<br />
Thailand can afford to solve, or at least ameliorate many<br />
of these problems with the wealth that economic growth<br />
has generated. The failure is a failure of collective will.<br />
Surely the most telling criticism against economic growth<br />
is that it has dissolved traditional social bonds and<br />
communities, without forging new bonds and new<br />
organizations to understand and tackle the problems that<br />
it has created.<br />
Measured against the reality of the past, much has<br />
been accomplished and Thais can be proud of these<br />
achievements. Measured against what is possible to
NUMBER AND PERCENT OF PEPLE WITH INCOMES BELOW<br />
POVERTY LINE 1962 — 1988<br />
16.00 60<br />
Million<br />
15.00<br />
14.00<br />
13.00<br />
12.00<br />
11.00<br />
Percent Poor<br />
Number of Poor<br />
People<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
Percent Poor People<br />
10.00<br />
0<br />
1962 1968 1975<br />
1980 1985 1988<br />
Year<br />
Source : Somchai Jitsuchon,1989<br />
93
อหิวาตกโรคได้เช่นกัน เมื่อเปรียบเทียบกันแล้ว<br />
คนสมัยนี้ก็ยังมีโอกาส ยังมีทางเลือกแม้จะแพงแต่ก็มี<br />
ทางเลือก<br />
ปัญหาโรคเอดส์แน่นอนเป็นปัญหาถูกพิพากษาว่า<br />
เกิดจากการพัฒนาเศรษฐกิจ คงเป็นเรื่องยากที่ปฏิเสธ<br />
ว่ามันขยายตัวได้ด้วยตัวเองโดยปราศจากการค้า<br />
ประเวณีที่เรามีอยู่ เนื่องจากการเกิดขึ้นของการค้า<br />
ประเวณีนั ้นก็คือผลพวงของความไม่เท่าเทียมกันใน<br />
การกระจายรายได้ ซึ่งเป็นผลมาจากการเจริญเติบโต<br />
ทางเศรษฐกิจ แต่ก่อนที่เราจะนำคำตำหนิทั้งหมดไป<br />
ทุ่มใส่ความเจริญทางเศรษฐกิจนั้น เราต้องเตือนตัวเอง<br />
ว่า แอฟริกากลางนั้นก็มีประสบการณ์ของการแพร่<br />
กระจายของเชื้อเอดส์ (และถ่ายทอดผ่านอุตสาหกรรม<br />
ทางเพศ) โดยปราศจากประสบการณ์ความเจริญทาง<br />
เศรษฐกิจเหมือนอย่างเรา<br />
นอกเหนือจากการดูแลสุขภาพ การสาธารณสุขเป็น<br />
หน่วยงานบริการของรัฐที่นำความรู้การดูแลรักษาไปสู่<br />
ประชากรในถิ่นทุรกันดารอย่างต่อเนื่อง ในคริสต์<br />
ทศวรรษ 1960 ถึงคริสต์ทศวรรษ 1970 (พ.ศ. 2503 -<br />
2522) ที่เรามองเห็นการขยายตัวของถนนอย่าง<br />
achieve with the wealth generated by five decades of<br />
growth, much is wanting. Critics of economic growth are<br />
won’t to paint the past in rosy colors in order to put in<br />
relief the shortcomings of the present. Such a tactic may<br />
be effective propaganda but it is bad history. It denigrates<br />
the achievements of the past five decades, but far more<br />
importantly, it detracts from the task of finding real solutions<br />
to the real problems of today.<br />
Bangkok, Thailand<br />
October 1995<br />
มากมาย ในช่วงปี คริสต์ทศวรรษ 1980 (พ.ศ. 2523 -<br />
2532) ไฟฟ้า และน้ำประปาในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1990<br />
(พ.ศ. 2533 - 2542) ระบบประกันราคาพืชผลเกษตร<br />
ขยายตัวอย่างมากใน พ.ศ. 2518 และปัจจุบันได้มีการ<br />
ให้สินเชื่อแก่เกษตรกร ซึ่งแตกต่างจากสมัยก่อนที่ต้อง<br />
กู้ยืมเงินนอกระบบที่ดอกเบี้ยสูงเกินไปจากนายทุนเงินกู้<br />
สิ่งที่เราได้มาทั้งหมดนี้ ความสะดวกสบาย และ<br />
อิสรภาพของชาวชนบท สิ่งที่เราได้มาทั้งหมดทั้งมวล<br />
นี้มาพร้อมกับเครื่องหมายคำถาม การสร้างถนนนั้นก็<br />
ช่วยให้มีการอพยพย้ายถิ่นฐานมากขึ้น และการเกิด<br />
ปัญหาครอบครัวแตกแยกในบางกรณี แต่คนที่มองเห็น<br />
แต่มุมมองด้านนี้ ก็คงมองข้ามไปว่าเมื่อก่อนนี้คนภาค<br />
ตะวันออกเฉียงเหนือก็อพยพย้ายถิ่นฐานเช่นเดียวกัน<br />
แต่เป็นการอพยพกันทั้งหมู่บ้าน หนีสงคราม หนีโรค<br />
ติดต่อ และความอดอยาก ไฟฟ้านั้นอาจมองว่าเป็น<br />
เครื่องอำนวยความสะดวกสบายของชาวกรุงเทพด้วย<br />
ห้องแอร์คอนดิชั่นเย็นฉ่ำ การให้สินเชื่อนั้นก็อาจจะมอง<br />
ว่าเป็นการส่งเสริมให้เกิดความเป็นหนี ้ โดยลืมมอง<br />
ความต้องการที่จำเป็นทางด้านการเกษตรไป<br />
คงจะเป็นเรื่องที ่ไร้สาระหากเราจะปฏิเสธว่ามี<br />
1 — Cited in Ingram ( James C. Ingram, Economic Change in<br />
Thailand, 1850-1970 (Stanford, CA: Stanford University Press,<br />
1971), 166.)<br />
2 — The phrase is from Riggs (Fred W. Riggs, Thailand: the<br />
Modernization of a Bureaucratic Polity (Honolulu, HI: East-West<br />
Center Press, 1966), 249.)<br />
3 — In this the military group that came to power in 1947 was<br />
not original, but continued the policies of both the left and right<br />
wings of the People’s Party.<br />
4 — These new varieties are essential for dry-season cropping<br />
because they are photoperiod nonsensitive. The traditional<br />
varieties are photoperiod sensitive, which means that the rice<br />
plant will never flower during the dry season, and can be grown<br />
only during the wet season.<br />
5 — The figures are net of foreign assets held by the Bank of<br />
Thailand and financial institutions. The source is TDRI (Thailand<br />
Development Research Institute), Financial Resources<br />
Management (Bangkok: Thailand, 1986), n. pag.<br />
94
หลายพื้นที่ หรือมีหลายคนที่ต้องเจ็บปวดจากการเจริญ<br />
เติบโตทางเศรษฐกิจและได้รับความยากลำบาก ไม่มี<br />
คำอธิบายสำหรับคนงานสองร้อยคนต้องสังเวยชีวิตใน<br />
อัคคีภัย และนี่คือผลพวงจากโรงงานที่ไม่ได้มาตรฐาน<br />
ไม่มีความปลอดภัย ไม่มีคำแก้ตัวที่ว่ามีชาวเมืองกรุง<br />
หลายครอบครัวต้องรับประทานอาหารเช้าในรถเพื่อ<br />
“เอาชนะสภาพการจราจร” ไม่มีคำแก้ตัวสำหรับอากาศ<br />
เสียในเมืองหลวง ไม่มีคำอธิบายที่ดีสำหรับชาวไทยที่<br />
ต้องใช้ชีวิตอย่างยากจนในขณะที่ประเทศก็มีรถ<br />
เมอร์ซิเดส เบนซ์ เพิ่มขึ้นอย่างไม่รู้จบ มันไม่มี<br />
คำอธิบายสำหรับเรื่องพวกนี้ เพราะประเทศไทย<br />
สามารถแก้ปัญหาเหล่านี้ หรืออย่างน้อยก็ทำให้ดูดีขึ้น<br />
ด้วยที่ความร่ำรวยอันเป็นผลพวงมาจากการเจริญทาง<br />
เศรษฐกิจ ความล้มเหลวก็คือความล้มเหลว แน่นอน<br />
เรื่องราวด้านไม่ดีที่คัดค้านความเจริญทางเศรษฐกิจนั้น<br />
ก็คือความเจริญทำให้ประเพณีที่ดีงามของสังคมไทย<br />
และแรงยึดเหนี่ยวในชุมชนนั้นเบาบางลงโดยปราศจาก<br />
ความพยายามที่จะสร้างความเชื่อมโยงใหม่ๆ ระหว่าง<br />
ชุมชน และการสร้างองค์กรใหม่ๆ เพื่อที่จะสร้างความ<br />
เข้าใจ และเข้าไปจัดการกับปัญหาทางสังคมที่เกิดขึ้น<br />
อันเกิดมาจากความเจริญทางเศรษฐกิจ<br />
เมื ่อประเมินสถาณการณ์ความจริงในอดีต<br />
ประเทศไทยนั้นประสบความสำเร็จอย่างมากมาย และ<br />
คนไทยทุกคนต่างภาคภูมิใจกับความสำเร็จลุล่วงที่ผ่าน<br />
มา ถ้าจะเปรียบเทียบกับโอกาสความน่าจะเป็นในการ<br />
สร้างความสำเร็จของการเจริญเติบโตได้อย่างต่อเนื่อง<br />
ถึงห้าทศวรรษแล้ว นักวิจารณ์ที่ไม่ชอบความเจริญทาง<br />
เศรษฐกิจ ก็มักจะวาดภาพหวานในอดีตด้วยสีชมพู<br />
แทนที่จะถอนหายใจด้วยความโล่งอก แล้วคิดว่านี่เรา<br />
รอดกันมาได้อย่างฉิวเฉียด การใช้ลูกเล่นด้วยการทำ<br />
โฆษณาชวนเชื่อบิดเบือนความจริงนั้นได้ผลเสมอ แต่<br />
มันเป็นประวัติศาสตร์ที่เลว มันคือการบิดเบือนเบื้อง<br />
หลังความสำเร็จที่ลุล่วงมาตลอดระยะเวลาห้าสิบปีที่เรา<br />
ได้เดินผ่านมา แต่ที่สำคัญไปกว่าสิ่งอื่นใด มันก่อให้เกิด<br />
การเบี่ยงเบนไปจากการค้นพบวิถีทางแก้ปัญหา<br />
ที่แท้จริง ของปัญหาที่เกิดขึ้นจริงๆ ในปัจจุบัน<br />
กรุงเทพมหานคร, ประเทศไทย<br />
ตุลาคม พ.ศ. 2538<br />
REFERENCES<br />
Ammar Siamwalla. “The Thai Economy—Fifty Years of<br />
Expansion.” In Thailand: King Bhumibol Adulyadej, the<br />
Golden Jubilee 1946-1966, Anand Panyarachun, Chairman<br />
of the Editorial Advisory Board, 137-157. Singapore:<br />
Archipelago Press, 1996.<br />
IBRD (International Bank for Reconstruction and Development).<br />
A Public Development Program for Thailand. Baltimore MD:<br />
Johns Hopkins University Press, 1959.<br />
Ingram, James C. Economic Change in Thailand, 1850-1970.<br />
Stanford, CA: Stanford University Press, 1971.<br />
Riggs, Fred W. Thailand: the Modernization of a Bureaucratic<br />
Polity. Honolulu, HI: East-West Center Press, 1966.<br />
Somchai Jitsuchon. Alleviation of rural poverty in Thailand.<br />
Bangkok: Thailand Development Research Institue<br />
Foundation, 1989.<br />
TDRI (Thailand Development Research Institute). Financial<br />
Resources Management. Bangkok: Thailand, 1986.<br />
95
96
ประเทศไทยหลัง 2540<br />
THAILAND AFTER 1997<br />
— ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา • Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
97
ประเทศไทยหลัง พ.ศ. 2540 นั้นอาจแบ่งได้คร่าวๆ<br />
เป็นสามช่วง ช่วงแรกคือการฟื้นตัวอย่างยากลำบากจาก<br />
เหตุการณ์ฟองสบู่ในวิกฤติเศรษฐกิจ อันเกิดจากการที่<br />
เศรษฐกิจของประเทศพึ่งพาการส่งออกมากเกินไป ช่วง<br />
ที่สองคือการเข้ามาบริหารประเทศของรัฐบาลทักษิณ<br />
ชินวัตร ซึ่งในช่วงนี้สภาพแวดล้อมภายนอกหลาย<br />
อย่างเอื้อประโยชน์ให้รัฐบาลสามารถดำเนินนโยบาย<br />
ประชานิยมได้อย่างต่อเนื่อง แต่ในที่สุดก็ถูกกองทัพยึด<br />
อำนาจ โดยมีรัฐบาลทหารเข้ามาบริหารประเทศเป็นการ<br />
ชั่วคราว และหลังจากนั้นก็มีอีกหลายรัฐบาลผลัดเปลี่ยน<br />
กันเข้ามาเป็นช่วงระยะเวลาสั้นๆ โดยรัฐบาลสุดท้ายต้อง<br />
รับมือกับวิกฤติการเงินที่สะพัดไปทั่วโลก ซึ่งนำไปสู่<br />
เศรษฐกิจที่ตกต่ำลงมาก แต่ก็ฟื้นตัวอย่างรวดเร็ว<br />
1. ก่อนทักษิณ<br />
1.1 ความเป็นมา<br />
ใน พ.ศ. 2501 จอมพลสฤษดิ์ ธนรัชต์ ก้าวขึ้นมา<br />
เป็นผู้นำประเทศภายหลังยึดอำนาจจากนายกรัฐมนตรี<br />
คนก่อน ที่ใช้นโยบายเศรษฐกิจแบบชาตินิยมที่ค่อนข้าง<br />
The years following 1997 divide themselves into three<br />
roughly equal periods. The first was the painful period of<br />
deleveraging from the excesses of the bubble before the<br />
crisis, from which the economy emerged with more<br />
dependence on exports. The second period covered the<br />
government under Thaksin Shinawatra, who faced<br />
a mostly favorable external environment, and was therefore<br />
able to pursue many populist policies. Eventually, he was<br />
brought down by the military. The brief military government<br />
was followed by a number of short-lived governments, the<br />
last one of which was left to tackle the consequences of<br />
the global financial crisis, which led to a very deep downturn<br />
but a quick recovery.<br />
1. BEFORE THAKSIN<br />
1.1 Background<br />
In 1958, Field Marshal Sarit Thanarat embarked on<br />
a course to develop Thailand after toppling an earlier prime<br />
minister who was pursuing policies based on a muddled<br />
สับสน ในช่วงห้าปีหลังจากนั้นเขาได้ทำให้การบริหาร<br />
เศรษฐกิจของประเทศทันสมัยขึ้นไปในทิศทางเดียวกับ<br />
นโยบายของธนาคารโลก และหันมาสนับสนุนธุรกิจ<br />
เอกชน ซึ่งแตกต่างจากนโยบายของรัฐบาลเดิมที่เน้น<br />
สนับสนุนผู้ประกอบการชาวจีนในประเทศมากกว่า<br />
ตลอดสามทศวรรษต่อมา การบริหารประเทศถูก<br />
ควบคุมโดยกองทัพ เศรษฐกิจระดับมหภาคตกอยู่ภายใต้<br />
การชี้นำของกลุ่มผู้เชี่ยวชาญที่เน้นความรอบคอบและ<br />
มั่นคงเป็นหลัก และใช้นโยบายอัตราแลกเปลี่ยนคงที่เป็น<br />
ตัวควบคุมระดับเงินเฟ้อ ผลที่ได้คือยอดเงินฝากกับ<br />
ธนาคารพาณิชย์เพิ่มขึ้นมากจนธนาคารเหล่านี้เติบโตขึ้น<br />
และมีบทบาทสำคัญในฐานะผู้จัดสรรเงินทุนรายใหญ่ และ<br />
ในบางครั้งเป็นผู้ประสานงานการลงทุนเสียเลย<br />
ยุคเรืองอำนาจของกองทัพ (และกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ<br />
ทั้งหลาย) มาถึงจุดสิ้นสุดใน พ.ศ. 2531 ในยุคนี้ ประเทศ<br />
เติบโตอย่างรวดเร็วที่อัตราเฉลี่ย 6.8 เปอร์เซ็นต์ แน่นอน<br />
ว่าเศรษฐกิจที่เติบโตอย่างต่อเนื่องแบบนี้ย่อมสร้างรอย<br />
จำหลักลึกในโครงสร้างเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ<br />
อย่างเลี่ยงมิได้ เราเปลี่ยนจากผู้ส่งออกวัตถุดิบ เป็นผู้ส่ง<br />
ออกสินค้า อัตราความยากจนลดลงมากและต่อเนื่องถึง<br />
version of economic nationalism. In the next 5 years,<br />
he modernized the economic management of the country,<br />
more or less along the lines proposed by a World Bank<br />
economic mission, as well as pursuing a pro-private<br />
business policy in contrast to the earlier policies that<br />
targeted local Chinese enterprises. Over the next three<br />
decades, Thailand’s government was dominated by the<br />
military, and its macroeconomic management was under<br />
the guidance of technocrats who pursued policies that<br />
stressed prudence and stability, with a fixed exchange<br />
rate regime as an inflation anchor. High savings rates were<br />
achieved, which were collected by the commercial banks<br />
which grew up to a preeminent position in the economy<br />
as the main allocators of capital, and, to some extent, as<br />
investment coordinators.<br />
The long period of military (and technocratic)<br />
dominance came to an end in 1988. Under this regime,<br />
Thailand managed to grow rapidly at the average rate of<br />
6.8%. Such a long period of consistently high economic<br />
growth cannot but leave a deep imprint on the structure<br />
98
แม้ความไม่เท่าเทียมกันของรายได้จะเพิ่มขึ้นก็ตาม<br />
กองทัพและพันธมิตรผู้เชี่ยวชาญด้านเศรษฐกิจกลับ<br />
คืนสู่อำนาจในช่วงสั้นๆ ระหว่าง พ.ศ. 2534 - 2535<br />
โดยมีนายอานันท์ ปันยารชุนขึ้นมาเป็นผู้นำรัฐบาลและ<br />
เสนอให้มีการปฏิรูปเศรษฐกิจทั้งหมด โดยนำภาษีมูลค่า<br />
เพิ่มมาใช้ และเปิดเสรีเศรษฐกิจในหลายภาคส่วน ตั้งแต่<br />
เรื่องของภาษีจนถึงอัตราภาษีศุลกากร รวมถึงเขต<br />
เศรษฐกิจเสรีอาเซียน เรียกได้ว่านี่เป็นยุครุ่งเรืองที่สุด<br />
ของกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ หลังจากนั้นอิทธิพลของพวกเขา<br />
ก็ลดลงอย่างต่อเนื่อง (ใน พ.ศ. 2549 - 2550 มีอีกหนึ่ง<br />
รัฐบาลลูกผสมระหว่างกองทัพและผู้เชี่ยวชาญรุ่นหลัง<br />
เกิดขึ้น แต่มีอิทธิพลน้อยกว่ารัฐบาลของนายอานันท์<br />
ซึ่งเราจะอธิบายต่อไปในภายหลัง)<br />
หลังจากหมดยุครัฐบาลนายอานันท์เข้าสู่การกลับ<br />
คืนของระบอบรัฐสภา ประเทศไทยกลับมาเติบโต<br />
อีกครั้งในอัตราที่สูงขึ้นกว่าเดิม จนกระทั่งเข้าสู่ช่วง<br />
ฟองสบู่ก่อนวิกฤติเศรษฐกิจ<br />
1.2 วิกฤติ พ.ศ. 2539 - 2540<br />
นโยบายต่างๆ ที่นำไปสู่ฟองสบู่ ตามด้วยการล่ม<br />
of the economy. Thailand moved from being a primary goods<br />
exporter to an exporter of manufactured goods. The level of<br />
poverty declined steadily and significantly throughout the<br />
period, despite a marked increase in income inequality.<br />
There was a brief period when the military and their<br />
technocratic allies returned to power in 1991–1992, when<br />
the technocrats, in charge of the government headed by<br />
Anand Panyarachun, proposed a whole slew of reform<br />
legislation, most notably introducing a value-added tax,<br />
and generally liberalizing the economy in very many areas,<br />
ranging from taxis to tariffs, and launching the Association<br />
of Southeast Asian Nations (ASEAN) Free Trade<br />
Area. In a sense, this period marked the technocrats’ high<br />
point. Afterward, their influence declined steadily. (In<br />
2006–2007, there was another bout of military-technocrat<br />
government with a later generation of technocrats, but<br />
their impact was less than the Anand government’s, as<br />
will be discussed below.)<br />
After the departure of the Anand government and the<br />
return of a parliamentary regime, growth resumed, and<br />
สลายของค่าเงินบาท จนทำให้ระบบเศรษฐกิจทั้งหมด<br />
ของประเทศเกือบจะพังพินาศตามไปนั้น มีการอธิบาย<br />
โดยละเอียดอยู่แล้ว (วอรร์ 2005; น.3-104) ดังนั้น<br />
เราจะสรุปเพียงคร่าวๆ<br />
ความผิดพลาดหลักคือนโยบายที่ปล่อยให้มี<br />
การเคลื่อนย้ายเงินทุนอย่างเสรีโดยยังคงอัตราแลก<br />
เปลี่ยนคงที่เอาไว้ นอกจากจะยกเลิกการตรึงอัตรา<br />
ดอกเบี้ยแล้ว ธนาคารพาณิชย์ยังได้รับอนุญาตให้เปิด<br />
กิจการวิเทศธนกิจของตนเองเพื่อลดค่าใช้จ่ายในการกู้<br />
เงินจากต่างประเทศ เมื่อผู้ประกอบการไทยเห็นว่าอัตรา<br />
ดอกเบี้ยจากต่างประเทศถูกกว่ามาก บริษัทใหญ่ๆ<br />
จึงพากันไปกู้เงินจากต่างประเทศโดยตรง หรือบาง<br />
บริษัทก็กู้ผ่านกิจการวิเทศธนกิจของธนาคารในประเทศ<br />
เงินกู้ส่วนใหญ่ถูกนำไปใช้ในภาคอสังหาริมทรัพย์ ก่อ<br />
ให้เกิดฟองสบู่จำนวนมากในธุรกิจอสังหาริมทรัพย์<br />
และตลาดหุ้น เมื่อถึง พ.ศ. 2539 หนี้ต่างประเทศของ<br />
ไทยพุ่งขึ้นสูงถึง 109,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในจำนวน<br />
นั้น 92,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐเกิดจากภาคเอกชนโดย<br />
แบ่งเป็นเป็นหนี้จากธนาคารพาณิชย์และธุรกิจที่ไม่ใช่<br />
ธนาคารอย่างละครึ่ง<br />
indeed accelerated, until it merged into the precrisis bubble.<br />
1.2 The crisis of 1996 –1997<br />
The series of policy decisions that eventually led to<br />
the bubble and then the collapse of the baht and of almost<br />
the entire Thai financial system is well documented (Warr,<br />
2005; pp. 3 –104), so only a summary account will be<br />
given here.<br />
The key policy misstep was to liberalize the capital<br />
account without giving up the fixed exchange rate regime.<br />
Not only were the controls on interest rates lifted, but<br />
the banks were allowed to open their own International<br />
Banking Facility whose main effect was to reduce the<br />
transaction costs of borrowing abroad. Thai firms, seeing<br />
a substantial difference between domestic and international<br />
interest rates, began to borrow dollars heavily either<br />
directly overseas (if they were big firms), or alternatively<br />
from the local banks through the Bangkok International<br />
Banking Facility. A significant proportion of these loans<br />
were invested in the local property market, and bubbles<br />
99
เมื่อถึง พ.ศ. 2540 ทุกฝ่ายเริ่มไม่มั่นใจว่าแบงก์ชาติ<br />
จะตรึงอัตราแลกเปลี่ยนคงที่เอาไว้ได้ เมื่อตัวเลขการ<br />
ส่งออกซึ่งเคยแตะอยู่ที่ 18.8 เปอร์เซ็นต์ต่อปีมาตลอด<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2534 - 2538 ตกฮวบเหลือ - 0.4 เปอร์เซ็นต์<br />
ใน พ.ศ. 2538 - 2539 ในปีเดียวกันนั้นฟองสบู่ในธุรกิจ<br />
อสังหาริมทรัพย์เริ่มลดลง สร้างความกดดันแก่ธนาคาร<br />
ขนาดเล็กและบริษัทไฟแนนซ์ (องค์กรการเงินที่<br />
ทำหน้าที่คล้ายกับธนาคาร เพียงแต่ไม่ได้รับอนุญาตให้<br />
เปิดบัญชีเงินฝากที่รองรับการจ่ายเช็ค) ที่กู้เงินจาก<br />
ต่างประเทศก้อนใหญ่มาลงทุนในภาคธุรกิจนี้ เมื่อ<br />
พื้นฐานทางเศรษฐกิจอ่อนแอถึงขีดสุด บรรดากองทุน<br />
ความเสี่ยงสูงและธนาคารเพื่อการลงทุนจากต่างประเทศ<br />
จึงเริ่มโจมตีค่าเงินบาทเป็นสามระลอกในเดือนพฤศจิกายน<br />
พ.ศ. 2539 แบงก์ชาติตอบโต้ด้วยการใช้ทุนส ำรองเงินตรา<br />
ต่างประเทศ โดยเทขายเงินดอลลาร์ในตลาดแลก<br />
เปลี่ยนเพื่อรักษาทุนสำรองเงินตราต่างประเทศไม่ให้ต่ำ<br />
เกินไป หลังจากใช้ทุนสำรองจนเกือบหมดเกลี้ยง<br />
ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ประกาศลอยตัวค่าเงิน<br />
บาทในวันที่2 กรกฎาคม พ.ศ. 2540 และนั่นคือจุดเริ่ม<br />
ต้นของวิกฤติการณ์ทางการเงินในเอเชีย<br />
developed in that market as well as in the local stock<br />
exchange. By the end of 1996, Thailand’s total external<br />
debt rose to US$109 billion, of which $92 billion was owed<br />
by the private sector, split roughly equally between<br />
commercial banks and nonbank businesses.<br />
The ability of the central bank to maintain the fixed<br />
exchange rate began to be questioned in 1996, when<br />
Thailand saw its export growth rate which had been<br />
coasting along at the annual rate of 18.8% between 1991<br />
and 1995, collapse to a rate of -0.4% between 1995 and<br />
1996. In the same year, the bubble in the local property<br />
market also began to subside, putting pressure on the<br />
smaller banks and the finance companies (entities that<br />
function similarly to the banks, except that they are not<br />
allowed to open checking accounts) that had invested<br />
heavily in that market, using dollar funds for the purpose.<br />
With such weak fundamentals, hedge funds and foreign<br />
investment banks began to attack the baht in three waves<br />
starting in November 1996. The central bank fended off<br />
these attacks by drawing down its net reserves – it kept<br />
นอกจากต้องต่อสู้กับการโจมตีค่าเงินบาท ธปท.<br />
ยังต้องรับมือกับความกดดันที่มีต่อสถาบันการเงินต่างๆ<br />
ซึ่งเริ่มจะส่งผลกระทบกับธนาคารพาณิชย์ขนาดเล็ก<br />
ในเดือนมีนาคม ธปท.ออกคำสั่งให้สถาบันการเงิน<br />
สิบแห่งเพิ่มเงินทุน แต่ไม่ประสบความสำเร็จ หลังจาก<br />
นั้นจึงสั่งให้บริษัทเหล่านั้นรวมถึงสถาบันการเงินอีก<br />
หกแห่งปิดกิจการลงในวันที่ 27 มิถุนายน มาตรการนี้<br />
ได้ขยายผลจนรัฐบาลสามารถควบคุมธุรกิจสถาบันการ<br />
เงินทั้งหมดรวมถึงธนาคารพาณิชย์ขนาดเล็กได้<br />
บทสรุปของปีที่เลวร้ายทางเศรษฐกิจมาในรูปของ<br />
การพัฒนาทางการเมืองครั้งสำคัญนั่นคือ การบังคับใช้<br />
รัฐธรรมนูญใหม่ในช่วงปลาย พ.ศ. 2540 การมี<br />
รัฐธรรมนูญใหม่ไม่ใช่เรื่องใหญ่สำหรับประเทศไทย เรา<br />
มีรัฐธรรมนูญมาแล้ว 15 ฉบับในเวลา 65 ปี นับจากก่อ<br />
ตั้งรัฐบาลตามรัฐธรรมนูญครั้งแรกใน พ.ศ. 2475<br />
รัฐธรรมนูญฉบับนี้น่าสนใจตรงที่มันไม่เพียง เป็นครั้ง<br />
แรกในประวัติศาสตร์ชาติไทยที่รัฐธรรมนูญใหม่ถูกร่าง<br />
และบังคับใช้ภายใต้กรอบของรัฐธรรมนูญเดิม แต่ยังเป็น<br />
รัฐธรรมนูญที่ไร้ซึ่งอิทธิพลของกองทัพ อีกทั้งเนื้อหาใน<br />
รัฐธรรมนูญยังน่าสนใจอย่างยิ่ง ซึ่งจะอธิบายกันต่อไป<br />
its (publicly announced) gross reserves intact only by<br />
selling dollars forward in the swap market. After nearly<br />
exhausting its net reserves, the Bank of Thailand floated<br />
the baht on July 2, 1997, and thereby launched the Asian<br />
financial crisis.<br />
While the Bank was busy fending off the attacks on<br />
the baht, it also had to attend to the pressure on the financial<br />
institutions, at this stage confined mostly to the finance<br />
companies, but also beginning to affect the smaller<br />
commercial banks. After ordering 10 finance companies to<br />
increase their capital in March, which met with little success,<br />
the Bank of Thailand suspended the operations of these<br />
companies plus six more finance companies on June 27.<br />
These cautious piecemeal steps succeeded in generating<br />
runs that gradually expanded to cover the entire finance<br />
company sector as well as some commercial banks.<br />
A coda to the annus horribilis on the economic front is<br />
an important political development, namely, the promulgation<br />
of a new Constitution at the end of 1997. Having a new<br />
Constitution is not a big deal in Thailand: Thailand has had<br />
100
ภายหลัง โดยรวมแล้วรัฐธรรมนูญฉบับนี้จะคานอำนาจ<br />
นักการเมืองที่อยู่ในสภา โดยนักการเมืองเหล่านี้เองที่<br />
โหวตให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ผ่าน หากไม่เกิดวิกฤติ<br />
เศรษฐกิจเมื่อต้น พ.ศ. 2540 รัฐธรรมนูญฉบับนี้คงไม่มี<br />
วันผ่าน แต่มันก็ผ่านออกมาแล้ว และเราจะได้เห็นผล<br />
ของรัฐธรรมนูญฉบับนี้กันแบบเต็มๆ ใน พ.ศ. 2544<br />
ซึ่งเราจะพูดถึงกันในช่วงที่สองของบทความ<br />
1.3. การลดหนี้ภาคเอกชนใน พ.ศ. 2540 - 2545<br />
จากหนี้ทั้งหมดของประเทศ 109,000 ล้านดอลลาร์<br />
ในปลายพ.ศ. 2539 จำนวน 38,000 ล้านเป็นหนี้ระยะ<br />
สั้น (กำหนดชำระหนี้ภายในหนึ่งปี) ท่ามกลางหนี้กอง<br />
มหึมา ณ วันที่ 2 กรกฎาคม หลังจากต่อสู้ป้องกันค่า<br />
เงินบาท ประเทศเหลือเงินทุนสำรองเพียง 2,800 ล้าน<br />
ดอลลาร์ ภารกิจแรกของแบงก์ชาติหลังลอยตัวค่า<br />
เงินบาทคือ หาแหล่งเงินกู้ใหม่เพื่อชำระให้เจ้าหนี้<br />
ต่างประเทศที่ปล่อยกู้ให้ธนาคารและผู้ประกอบการ<br />
ในประเทศไทย จึงจำเป็นต้องหันไปหากองทุนการเงิน<br />
ระหว่างประเทศหรือไอเอ็มเอฟ โดยเริ่มเข้าโครงการ<br />
ของไอเอ็มเอฟในวันที่ 20 สิงหาคม และกู้เงินจากทั้ง<br />
15 constitutions in 65 years since the constitutional<br />
government was introduced in 1932.What was remarkable<br />
about the 1997 Constitution is that it was the only time in<br />
Thai history that a new constitution was drafted and<br />
promulgated entirely within the framework of the then<br />
existing constitution, that is, without being accompanied<br />
by a military coup. Its content was also remarkable, as<br />
will be discussed below. In general, the new Constitution<br />
would work against old-line politicians then sitting in<br />
parliament, the very same people who voted in the new<br />
Constitution.Had there not been the economic debacle in<br />
the earlier part of 1997, the new Constitution would not<br />
have had a chance of being passed. But there was, and<br />
it did. The full unintended consequences of this Constitution<br />
would be reaped in 2001, as will be discussed below in<br />
the second part of the paper.<br />
1.3 Deleveraging in the private sector 1997–2002<br />
Of the $109 billion dollar debt that Thailand owed at<br />
the end of 1996, $38 billion was short-term (of less than<br />
ไอเอ็มเอฟเองและอีกหลายประเทศในเอเชีย แต่เงินกู้<br />
17,800 ล้านดอลลาร์ที่รวบรวมได้นั้นไม่เพียงพอเมื่อ<br />
เทียบกับสภาพคล่องที่ต้องการ และตลาดเองก็ส่ง<br />
สัญญาณความไม่มั ่นใจด้วยการกดค่าเงินบาทลงอย่าง<br />
ต่อเนื่องอีกหกเดือน จาก 26 บาทต่อหนึ่งดอลลาร์ใน<br />
เดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2540 เป็น 56 บาทในเดือน<br />
มกราคม พ.ศ. 2541 ที่เงินบาทไม่ตกลงไปกว่านั้นเป็น<br />
เพราะเศรษฐกิจโลกหดตัวอย่างหนัก ก่อให้เกิดความ<br />
ผันผวนของดุลบัญชีเดินสะพัดและดุลการชำระเงิน<br />
จาก -1.9 เปอร์เซ็นต์ของผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ<br />
(GDP) ในไตรมาสแรกของ พ.ศ. 2540 เป็น 12.4<br />
เปอร์เซ็นต์ในไตรมาสสุดท้ายของปี โดยสรุปแล้ว<br />
ประเทศไทยสามารถลดหนี้กับเจ้าหนี้ทั่วโลกลงได้ หนี้<br />
ต่างประเทศลดลงจาก 109,000 ล้านดอลลาร์เมื่อปลาย<br />
พ.ศ. 2539 เหลือ 60,000 ล้านดอลลาร์ใน พ.ศ. 2545<br />
ขณะที่เงินตราต่างประเทศสำรองเพิ่มขึ้นจากเกือบศูนย์<br />
เมื่อกลาง พ.ศ. 2540 เป็น 38,000 ล้านดอลลาร์<br />
ตอนปลาย พ.ศ. 2545<br />
หนี้ต่างประเทศไม่ใช่ปัญหาเดียวในตอนนั้น มี<br />
การลงทุนเกินตัวมากมาย ธนาคารและสถาบันการเงิน<br />
1 year maturity).Against this mountain of debt, there was<br />
on July 2 a residue of $2.8 billion in net reserves left from<br />
the central bank’s defense of the baht. The first order of<br />
business for the central bank after the flotation of the baht<br />
was to find the liquidity to fend off the run by the foreign<br />
creditors that had lent to Thai banks and businesses.<br />
Recourse to the International Monetary Fund (IMF) was<br />
inevitable, and Thailand duly entered its program on August<br />
20, obtaining funding not only from the Fund, but also from<br />
a collection of Asian countries. Relative to the immediate<br />
liquidity needs of Thailand, the amount obtained ($17.4<br />
billion) was quite inadequate, and the market signaled that<br />
perception by pushing the baht down over the next 6 months,<br />
from 26 baht to the dollar in July 1997 to 56 baht in<br />
January 1998, before the baht rebounded and stabilized<br />
at around 40 baht in April 1998. That the baht did not fall<br />
further was on account of the severe contraction of the<br />
economy, which led to a swing in the current account of<br />
the balance of payments from -1.9% of gross domestic<br />
product (GDP) in the first quarter of 1997 to 12.4% of GDP<br />
101
ปล่อยกู้มหาศาลจนปริมาณสินเชื่อต่อยอดเงินฝากพุ่งสูง<br />
ถึง 150 เปอร์เซ็นต์ การถอนตัวของแหล่งเงินทุนต่าง<br />
ประเทศหลังลอยตัวค่าเงินบาททำให้ยอดสินเชื่อหด<br />
ตัวอย่างรวดเร็ว เมื่อค่าเงินบาทตก หนี้ต่างประเทศของ<br />
บริษัทต่างๆ ก็เพิ่มสูงขึ้น จากสถานการณ์ในตอนนั้น<br />
(บริษัทไทยที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์มีอัตราหนี้<br />
สินต่อส่วนผู้ถือหุ้นที่ 2.8 ใน พ.ศ. 2540) ลำพังยอด<br />
หนี้ที่ทวีขึ้นหลังค่าเงินบาทตกฮวบก็เพียงพอจะทำให้ผู้<br />
ประกอบการตกอยู่ในภาวะล้มละลายแล้ว แต่ธนาคารที่<br />
ถูกกดดันจากการที่นักลงทุนต่างประเทศถอนเงินออก<br />
ไปยิ่งไม่อยากปล่อยกู้ให้ ผลลัพธ์คือระบบเศรษฐกิจ<br />
ทั้งหมดขาดสภาพคล่องโดยฉับพลัน ยิ ่งประจวบกับ<br />
นโยบายรัดเข็มขัดของไอเอ็มเอฟ ก็ยิ่งแย่หนักขึ้น อัตรา<br />
ดอกเบี้ยที่สูงขึ้นในสองปีแรกหลังลอยตัวค่าเงินบาทมี<br />
ผลกระทบกับกระแสเงินสดของผู้ประกอบการ จึงไม่น่า<br />
แปลกใจที่หนี้จำนวนมากกลายเป็นหนี้ด้อยสภาพ และ<br />
ทำให้สถานการณ์ของธนาคารและสถาบันการเงินแย่ลง<br />
1.4. ผลลัพธ์จากการชำระหนี้<br />
ในพ.ศ. 2541 GDP ของประเทศตกลง 10.5<br />
in the last quarter of the same year. Over the whole cycle,<br />
Thailand managed to deleverage itself vis-à-vis the rest<br />
of the world – its external debt fell from $109 billion dollars<br />
at the end of 1996 to $60 billion in 2002, while its net<br />
foreign exchange reserves rose from near zero in the<br />
middle of 1997 to a respectable $38 billion at the end of 2002.<br />
Foreign debt was not the only problem with the Thai<br />
economy. The domestic economy had been highly leveraged,<br />
with the banks and finance companies extending an<br />
excessive amount of credit until it stood at 150% of deposits.<br />
The withdrawal of funds from foreign sources following<br />
the collapse of the baht led to an immediate contraction of<br />
bank credit. The value of the dollar debt owed by businesses<br />
also shot up as the baht fell. Given the high leverage of<br />
Thai firms (listed companies had a debt/equity ratio of 2.8<br />
in 1997), just the increase in the value of the debt due to<br />
the devaluation of the baht was enough to push them into<br />
technical bankruptcy, so that local banks, pressed as they<br />
were by the departure of foreign money, had less incentive<br />
to extend credit to businesses. The consequence was<br />
เปอร์เซ็นต์ และอยู่ในช่วงขาลงโดยตลอดถึง 18 ไตรมาส<br />
นับแต่ไตรมาสที่สองของ พ.ศ. 2540 จนถึงไตรมาสที่<br />
หนึ่งของ พ.ศ. 2545 ชั่วโมงการทำงานต่อสัปดาห์ของ<br />
แรงงานไทยลดลง 9.8 เปอร์เซ็นต์เมื่อเทียบกันระหว่าง<br />
ไตรมาสสาม พ.ศ. 2540 และไตรมาสหนึ่งของพ.ศ.<br />
2541 และตกลงจนถึงไตรมาสสามของ พ.ศ. 2543 1 ใน<br />
บรรดาประเทศที่เผชิญวิกฤติการณ์การเงินหลัง<br />
สงครามโลกครั้งที่สอง อัตราการชะลอตัวทางเศรษฐกิจ<br />
นับว่าใกล้เคียงกันหมด แต่ประเทศไทยและอินโดนีเซีย<br />
เป็นสองประเทศที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุดจาก<br />
วิกฤติการณ์การเงินเอเชีย พ.ศ. 2540 (ไรน์ฮาร์ทและ<br />
ร็อกออฟ 2009 น.236) ปัญหาเศรษฐกิจครั้งนี้นับว่า<br />
หนักหนาสาหัสและยาวนานที่สุดในประวัติศาสตร์<br />
ชาติไทยนับจากที่ประเทศเข้าสู่การพัฒนายุคใหม่ใน<br />
พ.ศ 2501 โดยเกิดจากการดำเนินนโยบายการเงินการ<br />
คลังที่ผิดพลาดมากกว่าเป็นผลจากฟองสบู่<br />
ตอนเผชิญกับวิกฤติการณ์นี้ ประเทศไทยมีหนี้สาธารณะ<br />
น้อยมาก ยอดหนี้สาธารณะ (ไม่รวมตราสารหนี้) อยู่ที่<br />
6 เปอร์เซ็นต์ของ GDP เท่านั้น จึงน่าจะเป็นโอกาสให้<br />
รัฐบาลกู้เงินมาบรรเทาสถานการณ์ได้ แต่ความผิดพลาด<br />
an acute shortage of liquidity throughout the system,<br />
a situation that was not helped by the very tight monetary<br />
policy imposed by the IMF. The resulting high interest<br />
rates, at least in the first 2 years following the collapse of<br />
the baht, in turn increased the burden on the businesses’<br />
cash flows. Unsurprisingly, the banks and finance companies<br />
began to see their loans become increasingly nonperforming,<br />
which in turn increased the financial institutions’ own<br />
vulnerability.<br />
The Thai financial crisis of 1997–2000 is best<br />
characterized as a balance-sheet crisis, which affected<br />
the entire private sector. The entire financial system and<br />
vast swathes of the corporate sector had to be restructured.<br />
Because the government had guaranteed all deposits and<br />
credits to financial institutions on August 5, 1997, it now<br />
had to be heavily involved in this restructuring process,<br />
at the very least of the financial institutions. As others and<br />
I have discussed the process elsewhere (Ammar, 2001;<br />
Veerathai, 2003), I shall not dwell on the lengthy process<br />
of restructuring but shall proceed directly to the outcome<br />
102
เกิดจากนโยบายการคลังที่ไม่เด็ดขาดในตอนแรกและ<br />
ตามมาด้วยไอเอ็มเอฟ ในช่วงต้นของวิกฤติ เงินกู้ที่<br />
รัฐมนตรีคลังได้มานั้นทำให้งบดุลของประเทศที่คาดว่า<br />
จะขาดดุล 1.5 เปอร์เซ็นต์ของผลิตภัณฑ์มวลรวมกลาย<br />
เป็นเกินดุล 1 เปอร์เซ็นต์ มีเพียงต้น พ.ศ. 2541 เท่านั้น<br />
ที่รัฐบาลส่งจดหมายแสดงเจตจำนงไปยังกองทุน คาด<br />
การณ์ว่าจะขาดดุล 2 เปอร์เซ็นต์และ 3 เปอร์เซ็นต์ของ<br />
GDP<br />
ความผิดพลาดที่หนักข้อกว่านั้นคือนโยบายแก้ปัญหา<br />
เศรษฐกิจที่เข้มงวดเกินไปของรัฐบาล หลังจากสั่งปิด<br />
และยึดทรัพย์สินบริษัทไฟแนนซ์ 68 แห่ง ปัญหาต่อไป<br />
คือการบริหารสินทรัพย์ด้อยคุณภาพ (NPA) ที่ยังค้างอยู่<br />
กับธนาคารเอกชนและบริษัทไฟแนนซ์ที่เหลือรอด ซึ่ง<br />
รัฐบาลเลือกใช้กลไกตลาดนั่นคือ ทิ้งทรัพย์สินเหล่านั้น<br />
ให้ธนาคารบริหารจัดการไป โดยหวังว่าผลประกอบการ<br />
จะดีขึ้น จริงๆ แล้วมีอีกวิธีหนึ่งนั่นคือซื้อสินทรัพย์ NPA<br />
จากสถาบันการเงิน เอาไปไว้ในบริษัทบริหารจัดการ<br />
สินทรัพย์ของรัฐ ราคาซื้อคือหลักประกันในตัวเองเมื่อ<br />
เทียบกับสินเชื่อ ซึ่งแน่นอนว่าต่ำกว่ามูลค่าสินเชื่อมาก<br />
โดยธนาคารที่ขายสินทรัพย์เหล่านี้ออกไปจะตกอยู่ใน<br />
of that process, before evaluating the policies followed by<br />
the government during the deleveraging.<br />
1.4 Outcome from deleveraging<br />
In 1998, GDP fell by 10.5%, and output remained<br />
below the peak attained in 1997 Q2 until 2002 Q1, 18<br />
quarters later. Seasonally adjusted total number of hours<br />
worked per week by the Thai labor force fell by 9.8%<br />
between the peak at 1997 Q3 and 1998 Q1, and stayed<br />
below the peak until 2000 Q3. 1 Compared to all countries<br />
that had financial crises after the SecondWorldWar, the<br />
depth of the fall in output is par for the course: however,<br />
Thailand and Indonesia shared top positions for the duration<br />
of the crisis among the countries affected by the Asian<br />
crises of 1997 (Reinhart & Rogoff, 2009; p. 236).<br />
Nonetheless, this economic depression was the deepest<br />
and the longest in Thai history since the coming of the<br />
modern developmental state in 1958. It was due as much<br />
to the policy mistakes in the response to the depression<br />
as to the excesses of the preceding bubble.<br />
ภาวะขาดแคลนเงินทุนทันที และต้องอาศัยเงินอัดฉีด<br />
จากรัฐบาล ถึงแม้การเก็บ NPA ไว้กับบริษัทบริหาร<br />
จัดการของรัฐจะมีความเสี่ยงว่าสินทรัพย์เหล่านั้นจะ<br />
ราคาตกเร็วขึ้น แต่ก็ยังมีความเป็นไปได้ว่าธนาคารที่ยัง<br />
เหลือรอดอยู่จะดำเนินงานต่อไปและช่วยกู้สถานการณ์<br />
ได้2 แต่ท้ายที่สุดรัฐบาลนายชวน หลีกภัยไม่เลือกวิธีนี้<br />
แต่เลือกใช้กลไกตลาด (วีรไทย, 2546) วิธีนี้ทำให้ระบบ<br />
การเงินของประเทศและเศรษฐกิจที่ตกต่ำฟื้นตัวช้าลง<br />
เมื่อเข้าสู่ปีการเลือกตั้ง พ.ศ 2544 เศรษฐกิจตกต่ำกว่า<br />
ช่วงแย่ที่สุดของวิกฤติการณ์เสียอีก และรัฐบาลนายชวน<br />
หลีกภัยก็แพ้การเลือกตั้งไปตามคาด<br />
นโยบายการปฏิรูปธนาคารที่ระมัดระวังจนเกินไป<br />
บวกกับเศรษฐกิจที่ตกต่ำอย่างหนักและยาวนาน ทำให้<br />
ผลของวิกฤติครั้งนี้รุนแรงกว่าที่ควรจะเป็น ใน พ.ศ. 2545<br />
เมื่อเงินที่ทุ่มอัดฉีดให้กับธนาคารในช่วงวิกฤติการณ์มา<br />
รวมกับหนี้สาธารณะ สัดส่วนหนี้ต่อ GDP สูงขึ้นถึงห้า<br />
เท่าเมื่อเทียบกับก่อนวิกฤติการณ์ (ตามแผนผังที่ 1)<br />
ผู้ประกอบการไทยได้รับบทเรียนราคาแพงจาก<br />
กระบวนการชำระหนี้จึงเลิกกู้เงินเกินตัว และหันไป<br />
พึ่งพากระแสเงินสดของตัวเอง นั่นคือเหตุผลที่ตัวเลข<br />
Thailand entered into the crisis with remarkably low<br />
public debt: total public debt (excluding guaranteed public<br />
enterprise bonds) was only 6% of GDP. There was therefore<br />
considerable room for the government to step in and fill<br />
in the massive gap in aggregate demand opened up by<br />
the crisis. An early policy mistake was the timid fiscal<br />
policy followed by the IMF. Indeed, in the first flush of the<br />
crisis, the Fund extracted from the Thai Minister of Finance<br />
a commitment that fiscal policy would be shifted from the<br />
expected deficit of 1.5% of GDP to a surplus of 1%. Only<br />
in the beginning of 1998 did the government’s letters of<br />
intent to the Fund begin to foresee deficits of 2% and<br />
later 3% of GDP.<br />
A more damaging error was the excessive caution<br />
shown in the government’s attitude toward the rehabilitation<br />
of the financial system. After closing down some 68 finance<br />
companies and 6 banks, and taking over their entire assets,<br />
the next problem was to manage the nonperforming assets<br />
(NPAs) that still remained with the surviving private banks<br />
and finance companies. For these, the government opted<br />
103
การปล่อยสินเชื่อน้อยลงมากถึงแม้อัตราดอกเบี้ยจะ<br />
ต่ำลง และตัวเลขการลงทุนก็ชะลอตัวต่อไปอีกนาน<br />
ระบบการธนาคารทั้งหมดถูกปฏิรูปใหม่ การที่รัฐบาล<br />
ลุกขึ้นมาซื้อธนาคารที่กำลังจะล้มหรือล้มไปแล้วนั้น<br />
ทำให้สัดส่วนการลงทุนของภาครัฐในธุรกิจธนาคารเพิ่ม<br />
ขึ้นมาก ธนาคารที่ไม่ถูกซื้อมีการเปลี่ยนรูปแบบการ<br />
ดำเนินธุรกิจ ก่อนวิกฤติการณ์กฎหมายกำหนดให้<br />
ธนาคารพาณิชย์ที่มีสาขามากมายมีผู้ถือหุ้นเป็นคนไทย<br />
เท่านั้น แต่ความต้องการระดมเงินทุนทำให้ธนาคาร<br />
แห่งประเทศไทยจำเป็นต้องอนุญาตให้ธนาคารทุกแห่ง<br />
มีผู้ถือหุ้นต่างชาติได้ เมื่อเริ่มมีนายทุนต่างชาติ บวกกับ<br />
กฎระเบียบที่เข้มงวดขึ้นของธนาคารแห่งประเทศไทย<br />
ความสนิทสนมเป็นกันเองระหว่างธนาคารกับลูกค้า<br />
อย่างที่เคยปฏิบัติกันมาลดน้อยลงมาก เรียกได้ว่าระบบ<br />
การทำงานพัฒนาขึ้น (ทั้งสำหรับธนาคารและลูกค้า)<br />
แต่บทบาทการเป็นผู้จัดสรรเงินทุนและประสานงาน<br />
การลงทุนที่ธนาคารเคยทำกลับหายไป โดยธนาคาร<br />
เปลี่ยนบทบาทมาเป็นตลาดเงินทุนที่มีประสิทธิภาพ<br />
มากขึ้นแทน<br />
การบริหารเศรษฐกิจระดับมหภาคของประเทศมี<br />
to use the so-called market-driven approach,which was to<br />
leave these assets where they were, and let the banks<br />
nurse these assets back to health, hoping that this would<br />
yield better results. The alternative option was to carve out<br />
all the NPAs from all the financial institutions and warehouse<br />
them in a state-owned asset management company. The<br />
buying price would be the value of the collateral against<br />
the loans, which is of course substantially less than the<br />
face value of the loan. The banks selling these dud assets<br />
would then suddenly be capital short, which would be filled<br />
by capital injection from the government. Although there<br />
is a risk that warehousing the NPAs in a state-owned<br />
asset-management company would make them depreciate<br />
far more rapidly, there is, on the other hand, the possibility<br />
that the remaining “good banks”would function effectively<br />
right away, and thus assist in a faster recovery. 2 In the<br />
end, the Chuan government ruling at the time decided<br />
against this approach in favor of the market-oriented<br />
approach (Veerathai, 2003). By being cautious, the<br />
government slowed down the recovery of the financial<br />
การเปลี่ยนโฉมหน้าครั้งใหญ่ กลุ่มผู้เชี่ยวชาญรุ่นเก่าที่<br />
เคยทำหน้าที่ประสานแผนการเงินการคลัง อันทำให้<br />
นโยบายเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศเป็นไปอย่าง<br />
สอดคล้องในระดับหนึ่งนั้นไม่มีอีกต่อไป พรรคการเมือง<br />
มีบทบาทมากขึ้นในการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจ<br />
การบริหารเศรษฐกิจทั้งหมดในช่วงวิกฤติการณ์นั้นอยู่ใน<br />
มือของนายธาริน ส.ส.พรรคประชาธิปัตย์ผู้ดำรง<br />
ตำแหน่งรัฐมนตรีคลัง แต่ปรากฏว่าเขาหัวเก่ายิ่งกว่า<br />
กลุ่มผู้เชี่ยวชาญเดิมเสียอีก เพิ่งจะในยุคทักษิณนี่เองที่<br />
เราเริ่มเห็นแนวทางการบริหารเศรษฐกิจเชิงรุกแบบใหม่<br />
จากนักการเมือง ข้อดีหนึ่งของแผนการเงินการคลังแบบ<br />
อนุรักษ์นิยมเมื่อเกิดวิกฤติการณ์คืออัตราเงินเฟ้อที่ต่ำ<br />
หลังเหตุการณ์ค่าเงินบาทอ่อนตัวหลัง พ.ศ. 2540 ทำให้<br />
อัตราแลกเปลี่ยนเงินบาทที่แท้จริงตกลง 20 เปอร์เซ็นต์<br />
เมื่อเทียบกับก่อนหน้า พ.ศ. 2540 และนั่นทำให้ภาคการ<br />
ส่งออกขยายตัวมากขึ้นจนสูงถึง 70 เปอร์เซ็นต์ของ<br />
GDP ถึงแม้อัตราการสร้างมูลค่าเพิ่มในประเทศจะอยู่ที่<br />
30-35 เปอร์เซ็นต์ของ GDP แต่ก็ถือว่าเพิ่มขึ้นมากเมื่อ<br />
เทียบกับก่อนวิกฤติการณ์ (Chaipat และอื่นๆ 2552)<br />
ตั้งแต่นั้นเศรษฐกิจของไทยมีความเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจ<br />
system and lengthened the economic depression. It entered<br />
the 2001 general elections with the economy below the<br />
pre-depression peak and was duly defeated.<br />
Because of the cautious policy on bank restructuring,<br />
and the consequent length and depth of the depression,<br />
the cost of the crisis was probably larger than it could have<br />
been. By 2002, when the losses from the support of the<br />
banks during the crisis were consolidated into the public<br />
debt, the debt-to-GDP ratio had jumped five-fold from the<br />
level before the crisis (Figure 1).<br />
Thai businesses took a severe punishment during the<br />
deleveraging process, and harsh lessons were learned.<br />
Afterward, they have shied away from over borrowing and<br />
relied more on their own cash flows, another reason why<br />
there has been little use of bank credit since then despite<br />
the low interest rate, and also for the low level of investment<br />
that prevailed for a very long time. This slow pace of<br />
investment relative to saving enabled Thailand to<br />
accumulate foreign exchange reserves continuously (despite<br />
the flexible exchange rate system), making Thailand a small<br />
104
35.00 2.00<br />
30.00 1.00<br />
25.00 0.00<br />
20.00 -1.00<br />
15.00 -2.00<br />
10.00 -3.00<br />
5.00 -4.00<br />
0.00<br />
97 98 99 2000 01 02 03 04 05 06 07 08 09<br />
-5.00<br />
หนี้สาธารณะทั้งหมด<br />
(% จาก GDP) (แกนซ้าย)<br />
Total Public Debt (% of GDP)<br />
(left hand side axis)<br />
ยอดขาดดุลการคลังของรัฐบาล<br />
(% จาก GDP) (แกนขวา)<br />
Government Fiscal Deficit (% of GDP)<br />
(right hand side axis)<br />
แผนผัง 1 ยอดงบขาดดุลของรัฐบาลไทยและหนี้ของรัฐบาล<br />
ที่มา : ธนาคารแห่งประเทศไทย<br />
Figure 1 Thai government budget deficits and government debt.<br />
Source : Bank of Thailand.<br />
105
่<br />
โลกมากขึ้นกว่าเดิม และผันแปรไปตามสภาพเศรษฐกิจ<br />
โลกตลอดช่วง พ.ศ. 2543<br />
แม้พรรคการเมืองจะแผ่อำนาจเข้าสู่องค์กรต่างๆ<br />
แต่ธปท.เป็นข้อยกเว้น หลังซวนเซจากวิกฤติเศรษฐกิจ<br />
พ.ศ. 2540 มีผู้ว่าการมากความสามารถสองท่านขึ้นมา<br />
รับตำแหน่งต่อเนื่องกัน และปรับเปลี่ยนธปท.ให้เป็น<br />
องค์กรอิสระในทางพฤตินัย ส่วนในทางนโยบายการเงิน<br />
นั้นเน้นเรื่องเงินเฟ้อเป็นหลัก ใน พ.ศ. 2543 มีการจัด<br />
ตั้งคณะกรรมการนโยบายการเงิน (กนง.)มาทำหน้าที<br />
กำหนดเป้าหมายและแนวนโยบาย กนง.นั้นจัดตั้งขึ้นมา<br />
ตามคำสั่งของผู้ว่าการธปท.โดยประกอบด้วยสมาชิกที่<br />
เป็นผู้เชี่ยวชาญจากองค์กรอิสระ และเจ้าหน้าที่บริหาร<br />
ระดับสูงของธนาคารต่างๆ ใน พ.ศ. 2550 สภา<br />
นิติบัญญัติแห่งชาติที่ได้รับการแต่งตั้งจากกองทัพได้<br />
ผ่านพระราชบัญญัติธนาคารแห่งประเทศไทยที่ประกาศ<br />
ให้เงินเฟ้อเป็นเป้าหมายหนึ่งของนโยบายการเงินของ<br />
ธปท. และให้ธปท. เป็นองค์กรที่เป็นอิสระจากรัฐมนตรี<br />
คลังมากขึ้นในทางนิตินัย 3<br />
ซึ่งเรายังต้องรอดูว่านโยบายที่เน้นเรื่องเงินเฟ้อนี้จะ<br />
ได้ผลและมีประโยชน์มากน้อยแค่ไหน เพราะอัตราเงิน<br />
contributor to Bernanke’s famous worldwide saving glut.<br />
The banking system was completely transformed.<br />
Government takeovers of many of the failing or failed banks<br />
enlarged the share of the state in the banking system. Those<br />
that were not taken over changed their business model.<br />
Commercial banks that had extensive networks of branch<br />
were by regulation exclusively Thai-owned before the crisis.<br />
The need to recapitalize the banks forced the Bank of<br />
Thailand to allow foreign participation in all the banks.As a<br />
consequence of this foreign participation, as well as tougher<br />
regulations by the Bank of Thailand, the old cozy relationship<br />
between banks and their business customers which used<br />
to be the norm became much less so. This is an improvement<br />
in governance (for both the banks and their customers);<br />
however, the role of capital allocators and investment<br />
coordinators that the banks used to play has been lost,<br />
without their being an effective capital market to take over<br />
that function.<br />
The macroeconomic management of the country<br />
underwent a major transformation. The old technocracy that<br />
เฟ้อทั่วโลกยังอยู่ในระดับต่ำและราคาน้ำมันก็ยังทรงตัว<br />
จนถึง พ.ศ. 2551<br />
2. ยุคทักษิณ<br />
2.1 ผลลัพธ์ทางการเมืองของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540<br />
ความที่ประเทศอยู่ในมือรัฐบาลที่ไม่ได้ผ่านการเลือก<br />
ตั้งมาหลายยุคหลายสมัย ทำให้รัฐไทยอยู่สถานะที่มี<br />
ความมั่นคงสูง ในแง่ที่ว่าหากไม่นับระบบศาลสถิต<br />
ยุติธรรม ทุกองค์ประกอบของรัฐขึ้นตรงกับคณะ<br />
รัฐมนตรีทั้งสิ้นโดยปราศจากระบบการตรวจสอบและ<br />
ถ่วงดุลจากภายใน ขณะเดียวกันประชาชนคนธรรมดา<br />
ก็ไม่รู้จะพึ่งพาใครเมื่อถูกเจ้าหน้าที่รัฐใช้อำนาจในทาง<br />
มิชอบ เพราะผู้ที่อยู่ในระบอบยุติธรรมมักจะเข้าข้าง<br />
ฝ่ายรัฐและแทบไม่ให้ความคุ้มครองประชาชน เมื่อหมด<br />
ยุคทหารครองเมือง คณะรัฐมนตรีในระบบรัฐสภาก็คือ<br />
ผู้สืบทอดอำนาจสูงสุด และเนื่องจากอำนาจนำมาซึ่ง<br />
ผลประโยชน์มหาศาล การต่อสู้เพื่อแย่งชิงเก้าอี้ในสภา<br />
จึงเป็นไปอย่างดุเดือด แต่อำนาจนั้นจำต้องกระจัด<br />
กระจายกันไป เพราะไม่มีพรรคไหนสามารถมีเสียงข้าง<br />
used to coordinate fiscal and monetary policies, and thus<br />
give a degree of coherence to economic policies was gone.<br />
Political parties now play a much bigger role in economic<br />
policies. The management of the economy during the crisis<br />
was firmly in the hands of Finance Minister Tarrin, a<br />
Democratic Party member. It turns out in this case that<br />
he is more conservative than the technocrats ever were. It<br />
is only with the advent of the Thaksin regime that we saw<br />
a new, aggressive style of economic management by<br />
the politicians. One immediate benefit of the conservative<br />
monetary policy in the immediate aftermath of the crisis was<br />
the low inflation pass through of the considerable nominal<br />
devaluation after 1997. As a result, the real effective<br />
exchange value of the baht dropped by 20% from the<br />
pre-1997 level after its stabilization which took place from<br />
mid-1998 onward. This set the stage for the expanded<br />
role of exports until they took up as much as 70% of GDP.<br />
Although the domestic value-added content was only<br />
30–35% of GDP, this was still a sizable jump from the<br />
20% level before the crisis (Chaipat et al., 2009). From<br />
106
มากเพียงพรรคเดียวในสภา ด้วยเหตุผลดังต่อไปนี้<br />
ในช่วงนานๆ ครั้ง (พ.ศ. 2487 - 2490, 2518 - 2519,<br />
2535 - 2540) ที่ประเทศมีการปกครองแบบ<br />
ประชาธิปไตยโดยรัฐสภาและไม่ถูกแทรกแซง ตัวแทน<br />
ส่วนใหญ่ในสภามักเป็น “คนใหญ่คนโต” ในต่างจังหวัด<br />
ที่สร้างอิทธิพลในพื้นที่ของตนจากเครือข่ายอุปถัมภ์<br />
เนื่องจากการเลือกตั้งนั้นต้องใช้เงินมาก การสนับสนุน<br />
ทางการเงินและเครือข่ายอุปถัมภ์จึงมีความสำคัญ<br />
อย่างยิ ่ง “คนใหญ่คนโต” เหล่านี้จึงกลายมาเป็นผู้มี<br />
อิทธิพลทางการเมืองในระดับท้องถิ่น สำหรับในระดับ<br />
ประเทศ “คนใหญ่คนโต” และพันธมิตรจากจังหวัดต่างๆ<br />
จะร่วมกันจัดตั้งพรรคการเมืองขนาดเล็ก บ้างก็รวมตัว<br />
กันเป็น กลุ่มก้อนภายในพรรคการเมือง เมื่อการเลือกตั้ง<br />
เสร็จสิ้นกลุ่มและพรรคเหล่านี้จะจับมือเป็นพันธมิตรกัน<br />
จัดตั้งรัฐบาลผสม เมื่อได้เป็นรัฐบาลแล้ว ก็คือโอกาส<br />
ตักตวงผลประโยชน์ด้วยการทุจริตคอรัปชั่นเพื่อชดเชย<br />
เงินที่เสียไปในการเลือกตั้ง ในความเห็นส่วนตัวของผู้<br />
เขียน ทำไมไม่บอกไปเลยว่าที่นั่งในรัฐบาลนั้นมีค่าเช่า<br />
เท่าไร นักการเมืองจะได้รู้ว่าต้องจ่ายค่าเก้าอี้เป็นเงิน<br />
เท่าไร<br />
that point on, the Thai economy became much more<br />
tightly linked to the international economy than before,<br />
and its vicissitudes throughout the 2000s reflected closely<br />
the ups and downs of the world economy.<br />
The exception to the pervasive political party influence<br />
was the Bank of Thailand which, after a period of demoralization<br />
following the debacle of 1997, was run by two<br />
exceptional governors in succession who reestablished<br />
the Bank as a de facto independent unit. On monetary<br />
policy, the Bank focused on inflation targeting. In 2000, it<br />
established a Monetary Policy Committee (MPC) to set the<br />
target and direct the policy. The MPC was first established<br />
by an order of the Governor and included as members<br />
outside independent experts as well as senior executives<br />
of the Bank. In 2007, the military-appointed National<br />
Legislative Assembly enacted a new Bank of Thailand Act,<br />
mandating inflation targeting as an objective of the Bank’s<br />
monetary policy, as well as making it de jure much more<br />
independent of the Finance Minister than before. 3<br />
The usefulness and credibility of the inflation-targeting<br />
ปัญหาของ “คนใหญ่คนโต” จากต่างจังหวัดเหล่านี้<br />
คือไม่มีใครใหญ่พอจะได้เสียงข้างมากในประเทศ และ<br />
จัดตั้งรัฐบาลได้เองโดยไม่ต้องร่วมมือกับ “คนใหญ่คนโต”<br />
กลุ่มอื่น ผลที ่ได้คือกลุ่มพันธมิตรที่เปลี่ยนหน้ากันไป<br />
เรื่อยๆ และรัฐบาลที่คิดถึงแต่ชัยชนะระดับท้องถิ่น<br />
(เพื่อสร้างถนน โรงพยาบาล และสนามบิน) แทน<br />
กลยุทธ์ชนะการเลือกตั้งระดับประเทศเพื่อให้ได้<br />
คะแนนเสียงมากพอจัดตั้งรัฐบาลและดำเนินการตาม<br />
แผนงานที่วางไว้ ก่อนยุคทักษิณอาจมีบางคนที่คิดทำ<br />
แบบนี้ แต่คนคนนั้นคงต้องร่ำรวยมหาศาลจึงจะคว้า<br />
ที่นั่ง ส.ส.ครึ่งประเทศได้<br />
รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 ทำให้นายทักษิณมีโอกาส<br />
แทรกตัวเข้ามา รัฐธรรมนูญฉบับนี้มีหลายมาตราที่ช่วย<br />
ให้การได้เสียงข้างมากในประเทศเป็นไปได้ง่ายขึ้น เช่น<br />
กำหนดจำนวนส.ส.เขตละหนึ่งคนและผู้ที่ได้คะแนน<br />
สูงสุดเป็นผู้ได้รับการเลือกตั้ง เป็นที่รู้กันว่าระบบนี้เอื้อ<br />
ต่อการมีพรรคการเมืองใหญ่เพียงสองพรรค (ค็อกซ์<br />
2540) ในอดีตจนถึงตอนนี้นายทักษิณเป็นนักธุรกิจที่<br />
ร่ำรวยมากจากสัมปทานมือถือและดาวเทียม รวยพอจะ<br />
ซื้อตัวหรือชักชวนบรรดา “คนใหญ่คนโต” มาเป็นพวก<br />
policy remains to be tested, as inflation worldwide was<br />
low and oil prices stable until 2008.<br />
2. THE THAKSIN ERA<br />
2.1 The political consequences of the 1997 Constitution<br />
From its long history of undemocratic governments,<br />
the Thai state was somewhat monolithic, in the sense that,<br />
with the exception of the judiciary, all the organs of the<br />
state are subject to the Cabinet, with no checks and balances<br />
from within. At the same time, people outside the<br />
government had no recourse against abuse of power by<br />
state officials, as the judiciary tended to side with the state<br />
and offered little protection to citizens. With the departure<br />
of the military, the parliament-based Cabinet inherited that<br />
supreme power, and because possession of that power<br />
conferred substantial opportunity to profit, the contest to<br />
capture the Cabinet was fierce. However, the distribution<br />
of power within the parliament was quite diffuse, with no<br />
party able to command a majority on their own or to capture<br />
107
ไม่ใช่เท่านั้น นายทักษิณยังมีแนวทางการหาเสียงที่<br />
หลักแหลม ขณะที่นักการเมืองรุ่นเก่ามีแต่คำสัญญาใน<br />
ระดับท้องถิ่น ส่วนนโยบายระดับชาติล้วนแล้วแต่คลุมเครือ<br />
และไม่ชัดเจน นายทักษิณกลับชูนโยบายที่ชัดเจนและ<br />
จับต้องได้ เช่น 30 บาทรักษาทุกโรค การผ่อนผันหนี้<br />
จัดตั้งกองทุนหมู่บ้านละหนึ่งล้านบาท 4 ให้ชาวบ้านหยิบ<br />
ยืม ที่น่าขันคือเขาอดไม่ได้ที่จะสัญญาว่าจะกวาดล้าง<br />
การทุจริตคอรัปชั่นด้วย แต่ความน่าทึ่งอยู่ตรงที่<br />
นอกจากเรื่องนี้แล้วเขาทำตามนโยบายที่รับปากไว้ได้<br />
เกือบทุกข้อ จึงสมควรอยู่ที่เขาจะได้รับความนิยมจาก<br />
ประชาชนอย่างล้นหลาม นอกจากนโยบายที่เป็นรูป<br />
ธรรม เขายังเพิ่มสีสันด้วยกระแสความรักชาติ (ต่อต้าน<br />
ไอเอ็มเอฟ ต่อต้านบริษัทค้าปลีกต่างชาติยักษ์ใหญ่) ซึ่ง<br />
เป็นที่ถูกใจประชาชนคนหมู่มาก<br />
แต่กรอบรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 ก็ตระหนักถึง<br />
อันตรายของรัฐบาลที่แข็งแกร่งจึงเพิ่มแนวทางป้องกัน<br />
ขึ้นมา นั่นคือองค์กรอิสระต่างๆ เพื่อทำหน้าที่ตรวจสอบ<br />
และถ่วงดุลอำนาจของคณะรัฐมนตรี คณะกรรมการ<br />
การเลือกตั้งจึงเป็นผู้จัดการเลือกตั้งแทนรัฐบาลซึ่งเคย<br />
ทำหน้าที่นี้ คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริต<br />
entirely the Cabinet, for the following reasons.<br />
In the rare intervals (1944–1947, 1975–1976, 1992–<br />
1997) when Thailand had had untrammeled parliamentary<br />
democracy, the majority of the National Assembly members<br />
were rural “big men,” who dominated their localities through<br />
their own patronage networks. Since elections cost<br />
money – a great deal of money sometimes – financial<br />
and patronage support was essential, rural “big men” came<br />
to dominate politics at the local level. At the national<br />
level, these “big men” and their allies from other provinces<br />
would typically come together to form loose political parties,<br />
sometimes factions within political parties. After a general<br />
election, a number of these parties would come together<br />
to form a coalition, which would then capture the<br />
government. After capturing the government,they would<br />
reap the benefits through corruption to recoup the costs<br />
of the election. Alternatively, a better model, in my view,<br />
is to state that the expected rents from being in government<br />
determined the cost that politicians were willing to spend<br />
to capture the office.<br />
แห่งชาติมีอำนาจมากขึ้นในการสืบสวนคดีความทุจริต<br />
และยื่นฟ้องต่อศาล นอกจากนั้นยังจัดตั้งศาลปกครอง<br />
เพื่อคุ้มครองประชาชนจากการใช้อ ำนาจหน้าที่โดยมิชอบ<br />
ของเจ้าหน้าที่รัฐ<br />
ในการเลือกตั้งทั่วไปเมื่อวันที่ 6 มกราคม พ.ศ. 2544<br />
พรรคของนายทักษิณกวาดคะแนนเสียงไป 248 จาก<br />
500 ที่นั่งในสภา เมื่อบวกกับจำนวน ส.ส. จากพรรค<br />
พันธมิตร ทำให้เขาได้คะแนนเสียงส่วนใหญ่และสามารถ<br />
จัดตั้งรัฐบาลพรรคเดียวได้สำเร็จ หลังจากได้ผลประโยชน์<br />
จากรัฐธรรมนูญใหม่ เขากลับพยายามทำลายส่วนที่<br />
เหลือของรัฐธรรมนูญด้วยการติดสินบนองค์กรอิสระ<br />
ต่างๆ ที่ก่อตั้งขึ้นมาควบคุมการใช้อำนาจของรัฐบาล<br />
2.2 ยุทธศาสตร์การพัฒนาแบบทวิวิถีของนายทักษิณ<br />
นายทักษิณมองว่าตนเป็นผู้มี “วิสัยทัศน์” ไม่เหมือน<br />
นักการเมืองทั่วไป หลังจากรับตำแหน่งได้สามเดือน<br />
เขาได้กล่าวสุนทรพจน์กับคณะกรรมการเศรษฐกิจและ<br />
สังคมแห่งเอเชียและแปซิฟิก (ESCAP) (ทักษิณ, 2544)<br />
โดยนายทักษิณแสดงความไม่เห็นด้วยที่ประเทศใน<br />
เอเชียตะวันออกเอาการเติบโตของเศรษฐกิจไปผูกติด<br />
The problem with these rural “bigmen” was that none<br />
of them was big enough to have the chance of capturing<br />
the majority in the country, and hence the government,<br />
without entering into a coalition with other “big men.”<br />
The result was a constant turnover of players in shifting<br />
coalitions, and governments with policies that focused on<br />
winning votes in particular localities (such as rural roads,<br />
hospitals, and airports), rather than a national vote-winning<br />
strategy to capture enough votes across the country to<br />
capture the government and implement the said strategy.<br />
Before Thaksin, there could have been individuals who<br />
adopted this strategy, but they had to be extremely wealthy<br />
to be sure of capturing at least half the country.<br />
With the 1997 Constitution in place, the way was open<br />
for Thaksin to enter the fray. The Constitution had a number<br />
of features which would lower the cost of capturing a<br />
majority in the country, such as the first-past-the-post<br />
system in a single-member constituency. It is well-known<br />
that such a system tends to favor politics dominated by<br />
two large parties (Cox, 1997). Thaksin was and still is an<br />
108
กับการส่งออกมากเกินไป และเสนอให้ประเทศไทยหัน<br />
มาพัฒนาเศรษฐกิจให้แข็งแกร่งจากภายใน โดยเห็นว่า<br />
ผู้ประกอบการขนาดเล็กและขนาดกลาง (SME) จะมี<br />
บทบาทสำคัญในโครงสร้างเศรษฐกิจแบบใหม่ บวกกับ<br />
แนวนโยบายที่เน้นเรื่องตลาดในประเทศ นายทักษิณจึง<br />
เสนอว่าประเทศต่างๆ ในเอเชียไม่เพียงแต่ประเทศไทย<br />
ควรกระตุ้นความต้องการภายในประเทศด้วยมาตรการ<br />
หลากหลาย โดยเน้นไปที่รากหญ้า<br />
หากข้อเสนอนี้ถูกน ำมาปฏิบัติจริง ก็เท่ากับรื้อนโยบาย<br />
การค้าเสรีที่ประเทศไทยดำเนินการมาหลายสิบปีใหม่<br />
หมด ไม่น่าแปลกใจที ่นักวิเคราะห์ในต่างประเทศ<br />
ตีความสุนทรพจน์ครั้งนี้ว่าไปในทิศทางเดียวกับแนวคิด<br />
ชาตินิยมที่พรรคไทยรักไทยใช้ในการหาเสียง และพา<br />
กันตื่นตระหนกว่าเขากำลังคิดจะคว่ำแนวทางเดิมจริงๆ<br />
หลังจากรับรู้ความหวั่นใจนี้ รัฐบาลจึงเริ่มถอย และ<br />
ยุทธศาสตร์การพัฒนาแบบทวิวิถีจึงเกิดขึ้น (ศ. ผาสุก<br />
และเบเกอร์, 2547 : 121-124)<br />
สิ่งแรกที่ต้องกำจัดทิ ้งคือแนวคิดสุดโต่งที่ให้หันหา<br />
ตลาดในประเทศ เพราะรูปแบบการเติบโตที่ผูกติดกับ<br />
การส่งออกของประเทศในเอเชียตะวันออกนั้นใช้ไม่ได้<br />
extremely wealthy individual, having made his money by<br />
obtaining the mobile-phone and satellite concessions. He<br />
was certainly wealthy enough to be able to buy out the<br />
large numbers of traditional “big men,” or co-opt them.<br />
But Thaksin also ran a brilliant election campaign.<br />
Unlike traditional politicians who made only local promises<br />
and, where national policies are concerned, made vague<br />
and general promises, Thaksin made specific and precise<br />
promises: you pay 30 baht ($0.67) and you will get treatment<br />
for every disease; there will be a debt moratorium; and<br />
every village will get a grant of 1 million baht ($22,500) 4 to<br />
set up a fund to be loaned to the householders in the village.<br />
Ironically, he could not resist a promise to remove corruption<br />
also. But the most remarkable thing was that, except for<br />
the removal of corruption, he kept most of the promises<br />
that he made. This earned him considerable and<br />
well-deserved popularity. Spicing up these concrete policies<br />
with a generally nationalist tone (anti-IMF, anti-foreignretail-giants)<br />
did his cause no harm.<br />
But the framers of the 1997 Constitution were also<br />
กับยุคสมัยอีกแล้ว เนื่องจากรู้ดีว่าการส่งออกเป็นปัจจัย<br />
หลักที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจของไทยได้ชัดเจนที่สุด รัฐบาล<br />
จึงอ้างว่านโยบายในประเทศที่เคยเน้นย้ำในการหาเสียง<br />
และในสุนทรพจน์ ESCAP นั้นต้องดำเนินควบคู่ไปกับ<br />
ยุทธศาสตร์การค้าเสรีกับประเทศอื่นและยังคงเปิดประตู<br />
ให้ต่างชาติเข้ามาลงทุนเช่นเดิม รัฐบาลแสดงความเชื่อ<br />
มั่นในยุทธศาสตร์นี้มากจนเซ็นสัญญาการค้าเสรีถึงหก<br />
ฉบับระหว่างที่ดำรงตำแหน่งสองสมัย อีกทั้งยังล้มเลิก<br />
แผนจำกัดการขยายสาขาของร้านค้าปลีกต่างชาติ ซึ่ง<br />
เป็นนโยบายที่เคยใช้หาเสียงและน่าจะได้รับการสนับสนุน<br />
จากกลุ่มผู้ประกอบการรายใหญ่ในประเทศที่อยู่ในธุรกิจนี้<br />
ถึงกระนั้น ในช่วงสองปีแรก รัฐบาลทักษิณก็ยังคง<br />
เดินหน้าตามนโยบายกระตุ้นตลาดในประเทศด้วย<br />
มาตรการประชานิยมต่างๆ ที่เคยสัญญาไว้ตอนหาเสียง<br />
2.3 รักษาสัญญา นโยบายประชานิยมของทักษิณ<br />
นายทักษิณสัญญากับมหาชนไว้มากมายตอนหา<br />
เสียง และเขาก็รักษาสัญญาหลักๆ ที่ช่วยให้เขาชนะการ<br />
เลือกตั้งไว้ได้ (รายการตามแผนผังที่ 1) ท่ามกลางเสียง<br />
วิพากษ์วิจารณ์เรื่องความสิ้นเปลืองงบประมาณ เพื่อ<br />
aware of the dangers of a strong government, and had<br />
introduced a number of independent agencies – an<br />
innovation with this Constitution – to act as checks and<br />
balances to the power of the Cabinet. Thus, the Electoral<br />
Commission runs all elections, whereas before the sitting<br />
government would conduct the elections; the National<br />
Anti-Corruption Commission now had much broadened<br />
powers to investigate corruption cases, and bring them to<br />
court; and an administrative court system was set up to<br />
protect individuals from abuses of power by officials of<br />
the state.<br />
In the general election of January 6, 2001, Thaksin’s<br />
party won 248 out of the 500 seats in the lower house of<br />
Parliament, which he converted into an absolute majority<br />
by buying out and merging with other allied parties, giving<br />
Thailand its first elected one-party government ever. After<br />
reaping this benefit conferred by the new Constitution,<br />
Thaksin proceeded over the next few years to destroy the<br />
other half of the Constitution by suborning the independence<br />
of the various agencies that were created to limit the use<br />
109
ตาราง 1 ค่าใช้จ่ายและแหล่งที่มาของเงินในโครงการของนายทักษิณ<br />
โครงการ ปี ค่าใช้จ่าย<br />
(พันล้าน<br />
บาท)<br />
1 โครงการประกันสุขภาพ<br />
ถ้วนหน้า (ประกันสุขภาพ<br />
ให้ลูกจ้างบริษัทเอกชน<br />
ที่ไม่มีประกันสังคม<br />
และเพิ่มสวัสดิการให้<br />
ข้าราชการ รวมจำนวน<br />
ทั้งสิ้น 46-48 ล้านคน<br />
2002<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
…<br />
2010<br />
27.6<br />
30.5<br />
33.6<br />
40.9<br />
54.4<br />
…<br />
89.4<br />
ดอลลาร์<br />
($) (ล้าน)<br />
641.80<br />
734.40<br />
834.37<br />
1015.65<br />
1434.27<br />
2767.33<br />
แหล่งที่มาของเงินทุน ผลศึกษา<br />
การประเมินโครงการ<br />
เงินงบประมาณ อัญชนาและวิโรจน์ (2550)<br />
ชี้ให้เห็นว่าภาระค่าใช้จ่าย<br />
เรื่องสุขภาพของคนจนหมด<br />
สิ้นไปโดยสิ้นเชิง และ 1%<br />
ของจำนวนประชากรจะข้าม<br />
ไปอยู่ในข่ายคนจน และ<br />
ทำให้จำนวนคนจนเพิ่มเป็น<br />
10% ของประชากรทั้งหมด<br />
2 โครงการพักชำระหนี้<br />
เกษตรกร (เกษตรกร<br />
ไม่ต้องชำระหนี้เป็น<br />
การชั่วคราวให้ธนาคาร<br />
เพื่อการเกษตรและ<br />
สหกรณ์การเกษตร (ธกส.)<br />
และได้รับการยกเว้น<br />
ดอกเบี้ยในช่วงระยะเวลานั้น<br />
2001<br />
-<br />
2003<br />
15.3 355.78 ธกส.รับภาระหนี้<br />
ไว้ในงบดุลตลอด<br />
ระยะเวลาการพักหนี้<br />
จำนวนเงินนี้คือ<br />
ดอกเบี้ยที่ยกเว้นให้<br />
เกษตรกร<br />
ในช่วงระยะเวลานั้น<br />
ซึ่งรัฐบาลใช้เงินงบ<br />
ประมาณจ่ายให้กับ<br />
ธกส.<br />
จุดประสงค์คือสร้างอำนาจ<br />
ซื้อในระบบเศรษฐกิจ<br />
แต่สุชานันท์ (2547)<br />
ชี้ให้เห็นว่าไม่มีผลกับ<br />
การบริโภค อีกทั้งยังส่งผล<br />
เสียต่อการลงทุน เพราะ<br />
เกษตรกรที่เข้าโครงการ<br />
ไม่สามารถกู้ยืมเงินได้อยู่ดี<br />
3 กองทุนหมู่บ้าน<br />
หนึ่งล้านบาท<br />
(ทุกหมู่บ้านได้รับเงิน<br />
สนับสนุนหนึ่งล้านบาท<br />
ในปี 2544 สำหรับให้<br />
ชาวบ้านกู้ยืมตามกฎของ<br />
กรรมการหมู่บ้าน)<br />
2001 69.6 1564.85 เงินที่จ่ายให้กับ<br />
หมู่บ้านนั้นกู้ยืมมา<br />
จากธนาคารออมสิน<br />
จึงถือเป็นเงินนอกงบ<br />
ประมาณ โดยทยอย<br />
ใช้เงินด้วยเงินงบ<br />
ประมาณเป็นระยะ<br />
เวลา 8 ปี<br />
วรวรรณและบวรพันธุ์<br />
(2551) ชี้ให้เห็นว่า<br />
โครงการนี้ไม่มีผลต่อรายได้<br />
การใช้จ่าย หรือระดับ<br />
ความยากจน<br />
4 โครงการโอท็อป<br />
(หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์<br />
แต่ละตำบลจะผลิตภัณฑ์<br />
เด่นของตัวเอง<br />
โดยรัฐบาลช่วย<br />
ทำการตลาดให้)<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
0.7<br />
1.3<br />
0.7<br />
1.0<br />
16.86<br />
32.28<br />
17.38<br />
26.37<br />
เงินงบประมาณ<br />
ที่มา: ข้อ 1: สำนักงบประมาณ; ข้อ 2: ธ.ก.ส.; ข้อ 3: ธนาคารออมสิน; ข้อ 4: สำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม<br />
(สสว.) กระทรวงอุตสาหกรรม การแปลงค่าเงินบาทเป็นดอลลาร์สหรัฐ ตามอัตราแลกเปลี่ยนปัจจุบัน<br />
110
Table 1 Costs of Thaksin’s programs and their financing<br />
Program Year Cost<br />
(billion<br />
baht)<br />
$<br />
(million)<br />
Method of financing<br />
Evaluative studies<br />
1 Universal Health Care<br />
Program (extends health<br />
insurance to those not<br />
covered by social<br />
insurance for private<br />
sector employees and<br />
by civil servants’<br />
benefit scheme, covers<br />
a total of 46–48 million<br />
people)<br />
2002<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
…<br />
2010<br />
27.6<br />
30.5<br />
33.6<br />
40.9<br />
54.4<br />
…<br />
89.4<br />
641.80<br />
734.40<br />
834.37<br />
1015.65<br />
1434.27<br />
2767.33<br />
Budget<br />
Anchana and Viroj<br />
(2007) show that<br />
the burden of healthcare<br />
cost for the poor is<br />
entirely eliminated.<br />
For the near-poor,<br />
without the scheme, 1%<br />
of the total population<br />
would cross over to<br />
the poor, or the poor<br />
population would<br />
increase by 10%.<br />
2 Agricultural Debt<br />
Moratorium (Farmers<br />
are excused from<br />
repaying their<br />
borrowings from Bank<br />
for Agriculture and<br />
Agricultural<br />
Cooperatives (BAAC)<br />
for three years, and<br />
from paying interest<br />
during the period.)<br />
2001<br />
-<br />
2003<br />
15.3 355.78 The debt stayed on<br />
the BAAC’s<br />
balance sheet for<br />
the duration of the<br />
moratorium.<br />
The amount shown<br />
here was the interest<br />
cost waived to the<br />
farmers during the<br />
moratorium, which<br />
was paid out of<br />
the budget to<br />
the BAAC.<br />
The objective was to<br />
inject substantial<br />
purchasing power into<br />
the economy. Suchanan<br />
(2004) shows that there<br />
was no impact on<br />
consumption, and<br />
a negative impact on<br />
investment, because<br />
farmers opting to be in<br />
the program could not<br />
take out loans.<br />
3 One-million-baht-pervillage<br />
Fund (Each<br />
village got a one-time<br />
grant of one million<br />
baht in 2001, which<br />
could be used to extend<br />
credit to villagers<br />
according to the rules<br />
set up by the village<br />
committee.)<br />
2001 69.6 1564.85 The amount paid<br />
out to the villages in<br />
2001 was borrowed<br />
from the Government<br />
Savings Bank and,<br />
therefore, was<br />
off-budget. This<br />
loan was repaid out<br />
of the budget over<br />
the next 8 years.<br />
Worawan and Bawornpan<br />
(2008) show no impact<br />
on income, expenditure,<br />
or poverty.<br />
4 OTOP Program (One<br />
tambon (=commune)<br />
one product scheme.<br />
Promotes the<br />
production of a product<br />
from each tambon.<br />
Government contributes<br />
marketing promotion.)<br />
2003<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
0.7<br />
1.3<br />
0.7<br />
1.0<br />
16.86<br />
32.28<br />
17.38<br />
26.37<br />
Budget<br />
Sources: Item 1: Budget Bureau; Item 2: BAAC; Item 3: Government Savings Bank: Item 4: Small and Medium<br />
Enterprise Promotion Bureau, Ministry of Industry. Baht converted to dollars at current exchange rates.<br />
111
ระงับเสียงวิจารณ์ เขาใช้กลวิธีหลายอย่างทำให้งบ<br />
ประมาณดูไม่แย่จนเกินไป นั่นคือท ำอย่างไรก็ได้ให้ตัวเลข<br />
งบประมาณกับหนี้ของประเทศดูสมดุลกัน (ตาราง 1)<br />
เมื่อดูแต่ละนโยบายในตารางที่หนึ่งแล้ว จะเห็นว่าลูก<br />
เล่นนี้ได้ผล ในการดำเนินนโยบายประกันสุขภาพ<br />
ถ้วนหน้า เขารีบใช้ตัวเลขประเมินต่ำสุดที่กระทรวง<br />
สาธารณสุขแจ้งมา 5 ส่วนที่ขาดนั้นใช้เงินสำรองของโรง<br />
พยาบาลรัฐ ซึ่งเพียงพอในช่วงสองสามปีแรก เมื่อเงิน<br />
สำรองเริ่มร่อยหรอ และผู้บริหารโรงพยาบาลเริ่มส่ง<br />
เสียงคัดค้าน รัฐบาลก็จัดสรรงบประมาณเพิ่มให้<br />
ทีละน้อยแต่ก็ยังไม่พอจนถึงปีสุดท้ายของรัฐบาล<br />
ทักษิณ สิ่งที่เกิดขึ้นคือประเมินค่าใช้จ่ายเบื้องต้นให้ต่ำ<br />
เกินจริง ขณะที่ค่าใช้จ่ายแท้จริงนั้นใช้การดึงเงินสำรอง<br />
(นอกงบประมาณ) ของโรงพยาบาลรัฐมาโปะ เช่น<br />
เดียวกัน ค่าใช้จ่ายเบื้องต้นของกองทุนหมู่บ้านนั้นกู้ยืม<br />
มาจากธนาคารออมสินในลักษณะที่น่าสงสัยว่า<br />
ถูกกฎหมายหรือไม่6 เพราะไม่มีการบันทึกว่าเป็น<br />
ตัวเลขขาดดุลงบประมาณหรือหนี้สินของรัฐบาล<br />
บางคนอาจแก้ต่างว่ากลวิธีเหล่านี้เป็นเครื่องมือใน<br />
การเกลี่ยค่าใช้จ่าย แต่รัฐบาลทักษิณใช้วิธียักย้าย<br />
of excessive power by governments.<br />
2.2 Thaksin’s dual-track strategy<br />
Thaksin fancies himself as a man of “vision,” unlike<br />
other Thai politicians. Three months after he assumed<br />
office, he gave a speech at the UN Economic and Social<br />
Commission for Asia and the Pacific (ESCAP) (Thaksin,<br />
2001). In that speech, Thaksin expressed deep skepticism<br />
against the standard East Asian model of basing economic<br />
growth on exports, and proposed that Thailand turn inward<br />
and build from its inner strengths, focusing on the role that<br />
small- and medium-scale enterprises (SMEs) could play<br />
in a restructured economy. Matching this domestic supply<br />
emphasis, Thaksin also proposed that Asian countries, not<br />
just Thailand, should build up their domestic demand by<br />
various stimulative measures, focusing on the grassroots.<br />
This proposal, if implemented, would be nothing less<br />
than a complete reversal of the policy of open trade that<br />
Thailand had implemented for decades.Not surprisingly,<br />
foreign analysts read this speech in conjunction with the<br />
งบประมาณส่วนเกินเข้าสู่งบดุลของรัฐบ่อยจนเคยตัว<br />
เพราะนโยบายประชานิยมของระบอบทักษิณต้องใช้เงิน<br />
มหาศาล มากเกินรายได้ของรัฐบาล และยังแทบไม่เคย<br />
มีการบันทึกไว้ว่าเป็นการกู้ยืมของรัฐบาลเหมือนกับ<br />
กรณีกองทุนหมู่บ้าน สินเชื่อจ ำนวนมากเป็นการปล่อยกู้<br />
ให้รัฐวิสาหกิจหรือบริษัทเอกชน และกลายเป็นหนี้ที่ไม่<br />
ก่อให้เกิดรายได้หลังจากนั้นไม่นาน ตัวอย่างเช่น<br />
โครงการสนับสนุน SME ในตารางกล่าวถึงโครงการโอ<br />
ท็อป ซึ่งชักชวนให้เจ็ดพันกว่าตำบลทั ่วประเทศผลิต<br />
สินค้าขึ้นมาตำบลละหนึ่งอย่าง โดยรัฐบาลจะช่วย<br />
ทำการตลาดให้ เช่นมีการออกร้านและงานแสดงสินค้า<br />
ต่างๆ ถึงแม้โครงการนี้จะใช้งบไม่สูงนัก แต่รัฐบาลได้ส่ง<br />
เสริมให้ธนาคารพาณิชย์ โดยเฉพาะธนาคารของรัฐปล่อย<br />
สินเชื่อให้ SME และยังมีการตั้งธนาคารเฉพาะกิจขึ้น<br />
มาสำหรับการนี้ใน พ.ศ. 2546 นั่นคือธนาคารพัฒนา<br />
วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมแห่งประเทศไทย<br />
(SME Bank) สามปีผ่านไป ยอดสินเชื่อรวมของ<br />
ธนาคาร SME คือ 44,300 ล้านบาท ในช่วงที่รัฐบาล<br />
ทักษิณบริหารประเทศ ปริมาณหนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้<br />
(NPL) ผันผวนอยู่ที่ประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์ของยอด<br />
nationalist noises that Thaksin and his party made during<br />
the election and became alarmed that such a reversal was<br />
being seriously contemplated. Becoming aware of this,<br />
the government began to backtrack. Thus was born the<br />
“dual-track strategy.” (Pasuk & Baker, 2004; pp. 121–124).<br />
First to be jettisoned was the radical idea that Thailand<br />
had to turn inward because the East Asian export-based<br />
growth model was obsolete. Realizing that exports provided<br />
the only visible dynamic element in Thailand’s economic<br />
growth, the government claimed that its domestic policies<br />
on which it had laid so much emphasis during the elections<br />
and in Thaksin’s ESCAP speech were to be pursued in<br />
tandem with an externally oriented strategy of free trade<br />
and a continuation of the open door for foreign investors.<br />
Indeed so enthused about this leg of the strategy did the<br />
government become that it signed no less than six free<br />
trade area agreements during its two terms. It also shelved<br />
plans to restrict the expansion of foreign retail stores, a<br />
policy on which it campaigned on during the election and<br />
which would have garnered support from a very large<br />
112
่<br />
หนี้ทั้งหมด ในรายงานประจำปี 2549 ที่จัดทำหลังจาก<br />
รัฐบาลทักษิณลงจากอำนาจแล้ว สัดส่วน NPL พุ่งขึ้น<br />
เป็น 44 เปอร์เซ็นต์หลังจากใช้นิยาม NPL ใหม่จาก<br />
ธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งยอดขาดทุนนี้ยังไม่ได้รับ<br />
การบันทึกเป็นภาระการคลังของประเทศแต่อย่างใด<br />
2.4 การหยอดน้ำมันหล่อลื่นให้เครื่องยนต์ทางการเมือง<br />
ในด้านหนึ่งนายทักษิณปฏิวัติการเมืองไทย แต่อีก<br />
ด้านหนึ่งเขายังต้องดูแลนักการเมืองรุ่นเก่า นั่นคือคน<br />
ใหญ่คนโตในต่างจังหวัดที่เป็นฐานคะแนนสำคัญให้กับ<br />
รัฐบาลของเขา เขาจึงจัดตั้งโครงการต่างๆ นานาที<br />
ผ่องถ่ายเงินงบประมาณไปหล่อเลี้ยงเครื่องยนต์เหล่านี้<br />
ตัวอย่างเช่นโครงการแทรกแซงราคาพืชผลการเกษตร ที่<br />
ใช้เงินจำนวนมหาศาล (แน่นอนว่าเป็นเงินนอกงบ<br />
ประมาณ) วิธีการคือเพิ่มราคาด้วยการเก็บตุนข้าว<br />
ปริมาณมาก บรรดาโรงสีและพ่อค้าคนกลางเต็มใจเข้า<br />
ร่วมโครงการเพราะรัฐบาลจ่ายค่าสีข้าวและเก็บรักษาข้าว<br />
สูงกว่าราคาตลาด แล้วใช้วิธีผ่องถ่ายเงินด้วยการ<br />
ยักยอกสินค้า (เช่นเปลี่ยนข้าวคุณภาพดีของรัฐบาลใน<br />
โกดังของตนเป็นข้าวคุณภาพต่ ำ) ชื่อเสียงของประเทศไทย<br />
group of SMEs engaged in this sector.<br />
However, in its first 2 years in power, the Thaksin<br />
government proceeded with the policy of stimulating<br />
domestic demand by a series of populist policies, which<br />
it had promised during the elections.<br />
2.3 Keeping promises: Thaksin’s populist policies<br />
Having promised the world in the election, Thaksin<br />
kept most of the key promises which won him the election<br />
(listed in Table 1) despite criticisms of their excessive<br />
fiscal costs. To fend off these criticisms, he deployed many<br />
stratagems to maintain the appearance of fiscal<br />
con-servatism. The headline figures for the budget and<br />
the national debt were not allowed to balloon out of<br />
proportion (see Figure 1). Looking at each of the policies<br />
listed in Table 1, one can see this tactic at work. Thus, in<br />
implementing the universal health-care scheme, he<br />
promptly accepted a very low cost estimate from the<br />
Ministry of Public Health. 5 The shortfall in funding was met<br />
by drawing down on the reserves accumulated in the<br />
เรื่องข้าวคุณภาพดีจึงตกต ่ำลงเพราะข้าวในสต็อกของ<br />
รัฐบาลเริ่มส่งออกมากขึ้นเรื่อยๆ แต่เป้าหมายหลักของ<br />
ทักษิณอยู่ที่คะแนนเสียงจากชาวนาและการสนับสนุน<br />
จากเจ้าของโรงสีและเจ้าของโกดังข้าวซึ่งอยู่ในกลุ่มผู้มี<br />
อันจะกินตามต่างจังหวัดที่สามารถเป็นฐานคะแนน<br />
เสียงสำคัญให้เขาได้ (นิพนธ์และจิตรกร, 2553) ประเมิน<br />
ว่ารัฐบาลใช้เงินในฤดูแล้ง พ.ศ. 2552 ไปที่ 19,100 ล้าน<br />
บาท ค่าเช่าโกดังอีก 15,900 ล้านบาท เพียงแค่ 44.7<br />
เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่ไปถึงมือชาวนา ซึ่งส่วนมากเป็น<br />
ชาวนารายใหญ่ ที่เหลือตกหล่นตามขั้นตอนต่างๆ นั่น<br />
คือ 21.6 เปอร์เซ็นต์กับโรงสี 5.0 เปอร์เซ็นต์กับโกดัง<br />
ที่เหลือ 28.1 เปอร์เซ็นต์กับการส่งออก โดยเงินที่หายไป<br />
ถูกแบ่งสรรปันส่วนกันในหมู่นักแสดงตัวเอก (โรงสี ผู้<br />
ส่งออก และอื่นๆ) นักการเมือง และข้าราชการ นี่เป็น<br />
ตัวเลขประมาณการหนึ่งปีสำหรับพืชผลรองเท่านั้น แต่<br />
ทักษิณทำโครงการนี้กับทั้งพืชผลหลักและพืชผลรองเป็น<br />
เวลาถึงสี่ปี และยังลามไปถึงพืชผลการเกษตรชนิดอื่น<br />
เช่นข้าวโพด มันสำปะหลัง นม และแม้แต่ผลไม้ที่เน่า<br />
เสียง่าย (ลำไย) ทั้งหมดนี้สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำให้<br />
นักการเมืองท้องถิ่นจำนวนมาก 7<br />
public hospitals, which were enough for the first few years.<br />
As the reserves in the hospitals declined, and their directors<br />
complained loudly, the government increased the budget<br />
allocation, a little at a time. Funding remained insufficient<br />
until the last year Thaksin remained in power. Thus, what<br />
one observes is a low up-front cost for the budget, with<br />
the real costs being financed by drawing down the (offbudget)<br />
reserves in the hands of the hospitals.<br />
Similarly, the large up-front cost of the village fund was<br />
financed by borrowing from the Government Savings Bank,<br />
in a move of doubtful legality. 6 This borrowing was included<br />
neither in its budget deficit nor in the government debt.<br />
The use of the stratagems such as those described<br />
may be defensible as expendituresmoothing devices.<br />
However, offloading extrabudgetary items onto the state<br />
banks’ balance sheets, in particular, became a habit with<br />
the Thaksin government, as the regime’s appetite for cash<br />
to finance its unending stream of populist projects outgrew<br />
the government’s revenue. Such offloading was very rarely<br />
in the form of explicit loans to the government, as was the<br />
113
แต่การทุจริตภายในรัฐบาลทักษิณก็ใช่จะไม่มี จาก<br />
ข้อมูลของคณะกรรมการป้องกันการทุจริตแห่งชาติ พบ<br />
การประพฤติมิชอบทั้งหมด 9 คดี จำนวน 2 ในนั้นที่<br />
เกี่ยวข้องกับนายทักษิณโดยตรงมีผลการตัดสินออกมา<br />
แล้ว นั่นคือคดีขายที่ดินจากธนาคารแห่งประเทศไทย<br />
ให้กับนางพจมาน ชินวัตร ซึ่งนายทักษิณถูกตัดสินจำคุก<br />
2 ปีในข้อหามีผลประโยชน์ทับซ้อน แต่นายทักษิณได้<br />
หนีออกนอกประเทศไป อีกคดีคือข้อหาร่ำรวยผิดปกติ<br />
ศาลได้พิจารณาการกระทำของนายทักษิณระหว่างที่ด ำรง<br />
ตำแหน่ง และตัดสินใจยึดทรัพย์สินมูลค่า 46,000 ล้าน<br />
บาท ในคดีที่สาม ตัวนายทักษิณไม่ได้เป็นผู้ถูกกล่าวหา<br />
แต่รัฐมนตรีช่วยและข้าราชการระดับสูงสองรายในกระทรวง<br />
การคลังถูกกล่าวหาว่าทำผิดกฎหมายในคดีหวยบนดิน<br />
และถูกตัดสินจำคุก อีก 6 คดีที่ยังค้างอยู่นั้นไม่อาจด ำเนิน<br />
การต่อได้เพราะตัวนายทักษิณผู้เป็นจำเลยได้หลบหนี<br />
ตามกฎหมายนั้น ศาลไม่อาจพิจารณาคดีหากจ ำเลยไม่อยู่<br />
2.5 การตกจากอำนาจของทักษิณ<br />
ทั้งที่มีการทุจริตอย่างกว้างขวาง แต่ในการเลือกตั้ง<br />
ทั่วไปเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2548 พรรคไทยรักไทยก็<br />
case with the Village Fund Project included in Table 1.Many<br />
were loans to public enterprises or private firms that soon<br />
became nonperforming.An example is the government’s<br />
program to promote SMEs. Listed in Table 1 is the OTOP<br />
Program, which induced each of the country’s 7000-odd<br />
tambons (communes) to come up with one product which<br />
the government would help to market, by means of fairs,<br />
exhibitions, and the like. The on-budget cost of this program<br />
was quite small. But at the same time, the government<br />
also encouraged commercial banks, particularly stateowned<br />
ones, to give loans to SMEs and set up a new<br />
specialized bank, the SME Bank, in 2003.After 3 years,<br />
this new bank’s loan portfolio stabilized at 44.3 billion baht<br />
($1.17 billion). During the time that Thaksin remained in<br />
power, the reported nonperforming loans (NPLs) fluctuated<br />
at around 20% of its total loans. The annual report for<br />
2006, which was prepared after Thaksin fell from power,<br />
showed a sudden spurt in the NPL ratio to 44%, because<br />
it adopted the new definition of NPLs used by the Bank of<br />
Thailand. These losses have not yet been fiscalized.<br />
ยังคว้าชัยชนะอย่างท่วมท้น ด้วยคะแนนเสียง 375 จาก<br />
500 ที่นั่ง เมื่อเทียบกับ 248 ที่นั่งใน พ.ศ. 2544 นั่น<br />
คือจุดเริ่มต้นของการเสื่อมอำนาจของทักษิณ ด้วยคน<br />
สำคัญหลายคนเชื่อว่าประเทศไทยกำลังก้าวไปสู่การ<br />
เป็นรัฐเผด็จการภายใต้ระบอบทักษิณ<br />
คนแรกที่เริ่มยิงกระสุนใส่นายทักษิณนั้นอยู่เหนือ<br />
ความคาดคิดของหลายฝ่ายนั่นคือ สนธิ ลิ้มทองกุล<br />
เจ้าของหนังสือพิมพ์และสถานีโทรทัศน์ดาวเทียมผู้เป็น<br />
อดีตเพื่อนสนิทของนายทักษิณ ในระยะแรก นายสนธิ<br />
เริ่มโจมตีการทุจริตในรัฐบาลทักษิณออกรายการโทรทัศน์<br />
ของเขาที่ได้เวลามาด้วยความสนิทสนมส่วนตัวกับนาย<br />
ทักษิณ เมื่อโจมตีบ่อยครั้งเข้าและรายการถูกถอด เขา<br />
ก็เปลี่ยนสถานที่ไปเป็นทุกเย็นวันศุกร์ที่สวนสาธารณะ<br />
จากนั้นเป็นมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยมีคนเข้าร่วม<br />
ฟังมากขึ้นเรื่อยๆ<br />
อันที่จริงถ้าปล่อยไป โชว์ของนายสนธิน่าจะสร่าง<br />
ซาไปเอง แต่นายทักษิณกลับมอบโอกาสทองให้ โดย<br />
ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2549 จู่ๆ เขาก็ประกาศว่าจะ<br />
ขายบริษัทชินคอร์ปอเรชั่นซึ่งเป็นหัวใจหลักใน<br />
อาณาจักรธุรกิจของเขา และเป็นบริษัทที่ถือครอง<br />
2.4 Oiling the political machine<br />
Thaksin revolutionized Thai politics, but he still had to<br />
provide for the old politicians – the rural big men, who<br />
provided key parliamentary support for his government.<br />
To do that he had many schemes from which much public<br />
money was siphoned off to support his machine. An example<br />
is his agricultural price support scheme, on which the<br />
government spent a great deal of money (off-budget,<br />
naturally). The policy was briefly to jack up the price by<br />
putting a great deal of rice in storage. In engaging in this<br />
exercise, Thaksin garnered the support of millers and<br />
other middlemen in the rice business, by paying well above<br />
cost-price for the milling and the warehousing costs of the<br />
rice that passed through government hands and was put<br />
into storage. They then supplemented the government’s<br />
generosity by siphoning money additionally through<br />
peculation (e.g. by replacing highquality government rice<br />
entrusted in their care with low-quality rice). The reputation<br />
which Thailand used to have for quality rice began to<br />
subside as more and more rice that was exported came<br />
114
สัมปทานโทรศัพท์มือถือ อีกทั้งยังเป็นเจ้าของ<br />
บริษัทลูกอย่าง ชิน แซทเทิลไลท์ที่ถือครองสัมปทาน<br />
ดาวเทียมอีกด้วย นายทักษิณและครอบครัวได้เงินจาก<br />
การขายบริษัทครั้งนี้ 72,000 ล้านบาทโดยไม่มีการ<br />
เสียภาษี ลำพังแค่ขายคลื่นดาวเทียมของประเทศให้<br />
บริษัทต่างชาติก็ถือว่าเลวร้ายมากแล้ว เพราะคลื่น<br />
ดาวเทียมนั้นถือเป็นสมบัติของชาติ แต่การจงใจเลี่ยงภาษี<br />
ทั้งที่มีการดำเนินธุรกรรมต่างๆ มากมายระหว่างภรรยา<br />
และลูกๆ ของเขากับบริษัทปลอมในหมู่เกาะบริติชเวอร์<br />
จินส์นั้นต่างหากที่ทำให้คนจำนวนมากโกรธเคือง<br />
ผู้ร่วมฟังการอภิปรายของนายสนธิเพิ่มจำนวนขึ้น<br />
เรื่อยๆ เขาได้ร่วมมือกับแกนนำภาคสังคมหลายคน<br />
โดยมีพลตรีจำลอง ศรีเมืองเป็นแกนนำคนสำคัญ พวก<br />
เขาได้จัดตั้งกลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย<br />
ขึ้น ซึ่งเป็นที่รู้จักภายหลังในนาม “เสื้อเหลือง” เดือน<br />
กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2549 กลุ่มพันธมิตรเดินขบวนไปยัง<br />
รัฐสภาและเรียกร้องให้นายทักษิณลาออกจากตำแหน่ง<br />
แต่นายทักษิณตัดสินใจยุบสภาแทน และกล่าวว่ากลุ่ม<br />
พันธมิตรก่อความไม่สงบ โดยนายทักษิณทำหน้าที่<br />
รักษาการณ์นายกรัฐมนตรีนับแต่วันนั้นจนถึงวันที่เขา<br />
from government stocks. But Thaksin’s main objective was<br />
to obtain the political support not only of the farmers but<br />
also of the rice millers and warehouse owners who are<br />
part of the rural elite and who could deliver blocks of votes<br />
to his party. Nipon and Jittakorn (2010) calculated the cost<br />
to the government of the program in the dry season of<br />
2009 to be 19.1 billion baht ($560 million) and the rents<br />
generated by it to total 15.9 billion baht ($460 million), of<br />
which only 44.7% accrued to farmers – and only big<br />
farmers at that. Of the remaining share, 21.6% accrued at<br />
the milling stage, 5.0% at the warehousing stage, and the<br />
28.1% at the exporting stage. At each stage, the rent was<br />
divided between the main actors at that stage (millers,<br />
exporters, and so on) and the local politicians and government<br />
officials. These estimates applied to just the minor<br />
crop in the year, but Thaksin had this program going for<br />
both crops for about 4 years, and the crops for which there<br />
is such a program expanded continuously to maize, cassava,<br />
milk, and even a perishable fruit crop (longan), all of<br />
which is lucrative to a large number of local politicians. 7<br />
ตกจากอำนาจอย่างแท้จริง<br />
หากนายทักษิณหวังพึ่งเสียงประชาชนในการแก้<br />
ปัญหากับฝ่ายต่อต้าน เขาก็ต้องผิดหวัง ฝ่ายค้านบอย<br />
คอตต์การเลือกตั้งเพราะรู้ดีว่าพรรคไทยรักไทยจะชนะ<br />
การเลือกตั้งอีกแน่ แต่อ้างว่าเหตุผลที่แท้จริงเป็นเพราะ<br />
คณะกรรมการการเลือกตั้งอยู่ในมือของนายทักษิณไป<br />
แล้ว แต่นายทักษิณก็ยังเดินหน้าต่อไป การเลือกตั้งวันที่<br />
7 เมษายนนำมาซึ่งการฟ้องร้องและคดีความมากมาย<br />
ว่ามีการทุจริตการเลือกตั้ง จนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว<br />
มีพระราชดำรัสแก่คณะผู้พิพากษาและตุลาการเมื่อวันที่<br />
25 เมษายนว่า เป็นไปไม่ได้ที่การเลือกตั้งแบบประชาธิปไตย<br />
นั้นจะมีแค่พรรคเดียวคนเดียว ดังนั้นเหล่าผู้พิพากษาทั้ง<br />
หลายต้องช่วยกันแก้ปัญหา พระราชด ำรัสนี้เป็นจุดเริ่มต้น<br />
ที่ทำให้คณะตุลาการเข้ามามีบทบาทในระบบการเมือง<br />
ไทยนับแต่นั้นมา ในเดือนสิงหาคม ศาลรัฐธรรมนูญ<br />
ประกาศว่าการเลือกตั้งเดือนเมษายนเป็นโมฆะและ<br />
กำหนดให้มีการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 15 ตุลาคม<br />
แต่สุดท้ายแล้ว ผู้ที่นำนายทักษิณลงจากอำนาจ<br />
หาใช่ศาลไม่ แต่เป็นกองทัพ ในวันที่ 19 กันยายน พ.ศ.<br />
2549 บุคคลชื่อเดียวกับแกนนำเสื้อเหลือง พลเอกสนธิ<br />
But corruption was never far from the inner circles of<br />
Thaksin’s government. In the current records of the<br />
National Anti-Corruption Commission, there are a total of<br />
nine cases of improper conduct. Of these, two that affected<br />
Thaksin directly have already been decided. In one which<br />
involved a land sale from a unit of the Bank of Thailand<br />
to his wife, Thaksin was convicted of a conflict of interest,<br />
and was sentenced to 2 years in prison, but he absconded<br />
abroad and did not serve the term. In another, he was<br />
accused of being unusually rich. The Court went through<br />
various actions that he took while in office and decided to<br />
take over his previously frozen assets worth 46 billion baht<br />
($1.21 billion). In a third case, Thaksin himself was not<br />
accused, but a deputy minister and two senior officials at<br />
the Ministry of Finance were accused of issuing a new,<br />
illegal, form of lottery and were given suspended jail<br />
sentences. The remaining six cases against Thaksin could<br />
not proceed because the defendant has become a fugitive.<br />
Under Thai law, a person cannot be tried in absentia.<br />
115
บุญยรัตกลินเป็นผู้นำการรัฐประหารและประกาศเลิกใช้<br />
รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540<br />
3. หลังยุคทักษิณ<br />
3.1. รัฐบาลทหาร<br />
ผู้นำการปฏิวัติ พลเอกสนธิ บุญยรัตกลินเสนอชื่อ<br />
พลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ องคมนตรี8 เป็นนายกรัฐมนตรี<br />
และได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งตามคาด คณะ<br />
รัฐมนตรีที่พลเอกสุรยุทธ์เลือกสรรมาล้วนมีแต่กลุ่ม<br />
ผู้เชี่ยวชาญและนักวิชาการ รัฐบาลนี้แตกต่างจาก<br />
รัฐบาลนายอานันท์ในช่วง พ.ศ. 2534 - 2535 ที่ได้รับ<br />
การแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีหลังการรัฐประหารเหมือนกัน<br />
นายอานันท์ทำการปฏิรูปกฎหมายต่างๆ มากมาย แต่<br />
พลเอกสุรยุทธ์เลือกวิธีที่ระมัดระวังกว่า เหมือนเขามอง<br />
ว่าบทบาทของรัฐบาลนี้คือรักษาการณ์ชั่วคราวจนกว่า<br />
รัฐธรรมนูญฉบับใหม่จะผ่านและมีการเลือกตั้งใหม่<br />
รัฐบาลนี้ตั้งเป้าหมายน้อย ผลงานจึงน้อยตาม บางส่วน<br />
ของผลงานคือจัดการค่าใช้จ่ายนอกงบประมาณของ<br />
รัฐบาลทักษิณที่หมกอยู่ตามธนาคารและที่ต่างๆ เคลียร์<br />
ข้าวปริมาณมหาศาลในสต็อก และปรับราคารับซื้อข้าว<br />
ของรัฐบาลลงให้ใกล้เคียงกับราคาตลาด นอกจากนั้น<br />
สภานิติบัญญัติแห่งชาติที่กองทัพแต่งตั้งขึ้นยังได้ผ่าน<br />
กฎหมายหลายฉบับที่มีประโยชน์ เช่น พ.ร.บ.ธนาคาร<br />
แห่งประเทศไทยฉบับใหม่ที่ได้กล่าวถึงก่อนหน้านี้ รวม<br />
ถึง พ.ร.บ.สถาบันคุ้มครองเงินฝาก และ พ.ร.บ.ธนาคาร<br />
พาณิชย์ฉบับใหม่<br />
ผลงานสำคัญของรัฐบาลนี้คือดำเนินคดีกับบรรดา<br />
พรรคการเมืองในระบอบเก่า ทั้งพรรครัฐบาลในเวลา<br />
นั้น (ไทยรักไทย) และพรรคประชาธิปัตย์ที่เป็นฝ่ายค้าน<br />
ต่างถูกสั่งฟ้องในข้อหาทุจริตการเลือกตั้งเดือนเมษายน<br />
พ.ศ. 2549 ไทยรักไทยถูกตัดสินว่าผิดแต่ประชาธิปัตย์<br />
ได้รับการยกฟ้อง ข้อกำหนดที่น่ากังขาในกฎหมาย<br />
ฉบับใหม่ที่ประกาศใช้โดยรัฐบาลทหารและนำมาใช้โดย<br />
มีผลย้อนหลัง คือเมื่อพรรคการเมืองถูกตัดสินว่าผิดจริง<br />
ในกรณีใดก็ตาม และมีผู้ใดผู้หนึ่งในคณะกรรมการ<br />
บริหารพรรครู้เห็นในความผิดนั้น กรรมการบริหาร<br />
พรรคทั้งหมดจะต้องร่วมรับผิดชอบ และถูกตัดสิทธิ์<br />
ทางการเมืองเป็นเวลา 5 ปี ในกรณีของพรรคไทยรักไทย<br />
มีกรรมการบริหารพรรคเพียงคนเดียวที่พบมูลความผิด<br />
แต่ตามกฎหมายใหม่ คณะกรรมการบริหารพรรคทุกคน<br />
2.5 Thaksin’s fall<br />
Despite widespread corruption, the general election<br />
in February 2005 was an overwhelming victory for the Thai<br />
Rak Thai, Thaksin’s party. It won 375 out of the 500 seats,<br />
as compared to the 248 seats that it won in 2001. That<br />
was the beginning of Thaksin’s downfall, for it convinced<br />
some important people that Thailand was heading for<br />
a totalitarian state under Thaksin.<br />
The man who shot the first salvo against Thaksin was<br />
an unlikely person: Sondhi Limthongkul, a newspaper<br />
publisher, an owner of a satellite television channel, and<br />
a former crony of Thaksin’s. First, Sondhi began to speak<br />
out against the corruption in Thaksin’s government in his<br />
show on state television, a slot he had acquired because<br />
of his friendship with Thaksin. As he became more<br />
outspoken, he was removed from that slot, whereupon he<br />
shifted his venue to a hall in a public park, and later to<br />
Thammasat University which began to see increasing<br />
crowds attending his show which occurred every Friday<br />
evening.<br />
If left to itself, Sondhi’s show would probably have<br />
fizzled out, but then Thaksin handed it a gift. In January<br />
2006, Thaksin announced, out of the blue, that he was<br />
selling Shin Corporation, the core of his business empire,<br />
which also owned the mobile-phone concessionaire,<br />
Advanced Info Services, to Temasek, the Singaporean<br />
state-owned investment company. Shin Corporation also<br />
owned Shin Satellite, which had the satellite concessions<br />
as well. The sale gave Thaksin and his family 72 billion<br />
baht ($1.90 billion), on which he paid no tax. It was bad<br />
enough to sell to foreigners a company using part of the<br />
spectrum as well as the satellite orbit which had been<br />
allocated to Thailand, both of which are therefore<br />
considered national treasures. But it was the fact that no<br />
taxes were paid, despite a large number of cross-transactions<br />
between his wife, his children, and shell companies in the<br />
British Virgin Islands that galled many people.<br />
Sondhi found that his crowds were getting larger and<br />
larger. He allied himself with a number of civil society<br />
leaders, including, in particular, the redoubtableMajor<br />
116
ต้องร่วมรับผิดไปโดยปริยาย ในการลงดาบเพียงครั้งเดียว<br />
แกนนำทั้ง 111 คนของพรรคนายทักษิณจึงถูกตัดสิทธิ์<br />
ทางการเมืองทั้งหมดเป็นเวลา 5 ปี<br />
ผลงานสำคัญอีกชิ้นของรัฐบาลจากการรัฐประหาร<br />
คือการกำหนดกรอบรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ซึ่งเป็น<br />
ฉบับที่ 17 ของประเทศในระยะเวลา 75 ปี<br />
3.2 รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550<br />
รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ร่างโดยคณะกรรมาธิการยกร่าง<br />
รัฐธรรมนูญที่แยกออกมาจากสภานิติบัญญัติ โดยมี<br />
ความแตกต่างจากฉบับเก่าหลายประการ<br />
• กลับมาใช้ระบบเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเหมือนก่อน<br />
พ.ศ. 2540 เพื่อป้องกันไม่ให้พรรคหนึ่งพรรคใดมี<br />
โอกาสได้เสียงข้างมากในรัฐบาล<br />
• ตุลาการมีบทบาทสำคัญและมีสิทธิ์มีเสียงมากขึ้น<br />
ทั้งในองค์กรอิสระและศาลรัฐธรรมนูญ<br />
• ตุลาการมีอำนาจมากขึ้นในการเอาผิดทั้งนักการเมือง<br />
ที่ประพฤติมิชอบและตัวพรรคการเมืองเอง ตามที่<br />
เคยอธิบายไปก่อนหน้า<br />
• ประชาชนและประชาคมมีสิทธิเพิ่มขึ้นในหลายด้าน<br />
Chamlong Srimuang, and set up the People’s Alliance for<br />
Democracy (PAD), later to become popularly known as<br />
the Yellow Shirts. In February 2006, they marched on<br />
Government House demanding that Thaksin resign.<br />
Thaksin instead dissolved the parliament, saying that PAD<br />
threatened disorder. From this point on to his ultimate<br />
downfall, he was an acting prime minister.<br />
If Thaksin expected the return to the people to settle<br />
the issue vis-à-vis his opposition, it was not to be. The<br />
opposition boycotted the election, knowing full well that<br />
Thaksin would win the elections, although they claimed<br />
that the real reason Thaksin would win was because<br />
he would buy the election because the Electoral Commission<br />
was already in his pocket. Thaksin nevertheless went<br />
ahead with the elections. The elections on April 7 brought<br />
about a flurry of lawsuits concerning possible fraudulent<br />
practices, until the King stepped in and said in a speech<br />
to the judges on April 25 that there could not be a onesided<br />
election, and that it was up to the judges to help<br />
resolve the issue. This speech inaugurated the judicial<br />
แสดงให้เห็นว่าองค์กรพัฒนาสังคมมีบทบาทขึ้นมาก<br />
ในคณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ<br />
• มีข้อบังคับที่เข้มงวดมากขึ้นในการทำสัญญากับ<br />
ต่างประเทศ ยุคแห่งสารพัดสนธิสัญญาการค้าเสรี<br />
สมัยทักษิณจึงจบลงอย่างฉับพลัน<br />
ตามแบบฉบับของรัฐธรรมนูญหลังการรัฐประหาร<br />
จุดประสงค์หลักของรัฐธรรมนูญฉบับนี้จึงอยู่ที่การต่อ<br />
ต้านระบอบเก่า และหาวิธีป้องกันไม่ให้ระบอบแบบเดิม<br />
กลับคืนมา ผู้น ำการรัฐประหารสัญญาว่าจะมีการท ำประชามติ<br />
สำหรับรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ และผลประชามติที่ออกมา<br />
คือข้อบ่งชี้ถึงการแบ่งแยกระหว่างเสื้อแดงและเสื้อเหลือง<br />
ภาคเหนือและภาคอีสานส่วนใหญ่ รวมถึงบางพื้นที่ใน<br />
กรุงเทพฯ โหวตไม่เห็นด้วยกับรัฐธรรมนูญ แต่รัฐธรรมนูญ<br />
ฉบับนี้ก็ยังผ่านด้วยคะแนนเสียง 56 ต่อ 44 เปอร์เซ็นต์<br />
นับว่าฉิวเฉียดกว่าที่กลุ่มผู้นำการรัฐประหารหวังเอาไว้<br />
3.3 ชัยชนะของระบอบทักษิณ<br />
หากผู้ร่างรัฐธรรมนูญหวังว่าจะป้องกันไม่ให้ผู้สืบทอด<br />
ของทักษิณขึ้นสู่อ ำนาจ พวกเขาก็ต้องผิดหวังในการเลือกตั้ง<br />
พ.ศ. 2551 ภายใต้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ผลปรากฏว่า<br />
activism that has characterized the Thai political system<br />
since. In August, the Constitutional Court declared the<br />
April election to be null and void and called for a new<br />
election which was set for October 15.<br />
In the end, it was not the judges who brought down<br />
Thaksin, but the military. On September 19, 2006, a namesake<br />
of the Yellow Shirt leader, General Sonthi Boonyaratakalin<br />
staged a coup d’etat and tore up the 1997 Constitution.<br />
3. AFTER THAKSIN<br />
3.1 The military government<br />
The coup leader,General Sonthi, nominated General<br />
Sorrayuth Chulanont, a Privy Councillor, 8 to be Prime<br />
Minister, and the latter was duly appointed.General Sorrayuth<br />
selected as hisMinisters a cabinet of technocrats and<br />
academics. Unlike Anand in 1991–1992, who was also<br />
appointed prime minister following a coup d’etat, and who<br />
then proceeded to introduce a vast amount of reform<br />
legislation, General Sorrayuth took a more cautious<br />
117
พรรคเพื่อไทย ผู้สืบทอดพรรคไทยรักไทยในอดีต<br />
ได้รับคะแนนเสียง 222 จาก 480 ที่นั่ง ซึ่งไม่ยากเลยที่<br />
พวกเขาจะชักชวนพรรคเล็กๆ ที่ไม่ใช่พรรคประชาธิปัตย์<br />
มาจับมือเป็นพันธมิตร ดังนั้นนายสมัคร สุนทรเวช<br />
นักการเมืองรุ่นเก่าที่นายทักษิณเลือกมาเป็นหัวหน้า<br />
พรรคเพื่อไทยจึงได้รับตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไปครอง<br />
ระหว่างการก่อตั้งรัฐบาลใหม่นั้นเป็นในช่วงเดียวกับ<br />
ที่เศรษฐกิจภายนอกเกิดความผันผวนอย่างหนักหลัง<br />
การชะงักงันในยุคของรัฐบาลทักษิณและรัฐบาลสุรยุทธ์<br />
ครึ่งแรกของ พ.ศ. 2551 ราคาสินค้าโภคภัณฑ์พุ่งสูง<br />
ขึ้นมาก ส่งผลกระทบไปทั่วประเทศเพราะราคาอาหาร<br />
แพงขึ้นมากโดยเฉพาะราคาข้าวสาร ตลอดหลายปีที่<br />
ผ่านมา สัดส่วนค่าข้าวสารในงบประมาณของผู้บริโภค<br />
ลดลงเหลือไม่ถึง 5 เปอร์เซ็นต์ ดังนั้นเมื่อราคาข้าวสาร<br />
พุ่งขึ้นตอนต้น พ.ศ. 2551 รัฐบาลนายสมัครจึงต้องเพิ่ม<br />
ค่าใช้จ่ายในการแทรกแซงราคาข้าวขึ้นสูงกว่าเดิมที่ก็<br />
สูงมากเป็นประวัติการณ์อยู่แล้ว ตัวนายสมัครเองเป็น<br />
นักการเมืองในพื้นที่กรุงเทพมาตลอดชีวิต แต่ก็จำเป็น<br />
ต้องทำเพื่อรักษาฐานเสียงต่างจังหวัดของนายทักษิณ<br />
แต่ในภายหลังเมื่อราคาน้ำมันพุ่งสูงขึ้น รัฐบาลนาย<br />
approach. He appeared to envision his government’s role<br />
as more of a caretaker regime to hold the fort until a<br />
constitution was passed and new elections were called.<br />
The government attempted little and therefore achieved<br />
little. It cleared up some of Thaksin’s offbudget expenditures<br />
that were parked around in the banks and other places.<br />
It also cleared out the massive holdings of the rice stocks,<br />
and brought the rice price support down nearer to the<br />
market level. The military-appointed National Legislative<br />
Assembly passed some worthwhile laws, for example, the<br />
new Bank of Thailand Act mentioned earlier, plus the<br />
accompanying Deposit Insurance Institute Act and a new<br />
Commercial Bank Act.<br />
An “achievement” of this regime was to bring forward<br />
the trials brought against the political parties active in<br />
the previous regime. Both the main government party at<br />
the time (Thai Rak Thai) and the opposition Democrats<br />
were tried for irregularities during the April 2006 elections.<br />
The Thai Rak Thai was found guilty, but the Democrat<br />
party was acquitted. A questionable stipulation of the new<br />
สมัครได้ออกมาตรการ 6 อย่างเพื่อช่วยเหลือประชาชน<br />
ในกรุงเทพ อาทิรถเมล์ฟรี รถไฟฟรี และลดภาษี<br />
พลังงาน ซึ่งตามธรรมเนียมของรัฐบาลประชานิยม<br />
แน่นอนว่าเงินช่วยเหลือเหล่านี้ (ยกเว้นการลดภาษี<br />
พลังงาน) ย่อมตกเป็นภาระของรัฐวิสาหกิจผู้ให้บริการ<br />
แต่ถ้ากลุ่มผู้ร่างรัฐธรรมนูญหวังจะเห็นความอ่อนแอ<br />
ของรัฐบาล พวกเขาก็ทำสำเร็จ เฉพาะในพ.ศ. 2551<br />
ประเทศไทยมีนายกรัฐมนตรีเปลี่ยนหน้ากันถึงสี่คน สอง<br />
คนที่เป็นตัวแทนของนายทักษิณถูกปลดโดยคณะ<br />
ตุลาการโดยมีการประท้วงของกลุ่มเสื้อเหลืองเป็น<br />
ฉากหลัง ขณะที่ฝ่ายทหารวางตัวเป็นกลาง ในที่สุดหลัง<br />
จากยุบพรรคลูกหม้อทักษิณไปอีกหนึ่ง พรรค<br />
ประชาธิปัตย์ที่เคยเป็นฝ่ายค้านก็กลับมายึดคะแนนเสียง<br />
ข้างมากในสภาได้สำเร็จโดยจับมือกับพรรคเดิมที่เคย<br />
สนับสนุนระบอบทักษิณ เป็นการสร้างรอยแยกภายใน<br />
กลุ่มพลพรรคทักษิณได้สำเร็จ พรรคประชาธิปัตย์เข้า<br />
มาบริหารประเทศขณะที่วิกฤติการณ์ทางการเงินทั่วโลก<br />
เริ่มส่งผลกระทบต่อประเทศไทยพอดี<br />
3.4 ถึงทีของพรรคประชาธิปัตย์...และเสื้อแดง<br />
law enacted by the military regime, and applied retroactively,<br />
is that when a party is found guilty of any wrongdoing, and<br />
if that wrongdoing is known even to a single member of<br />
the executive committee of the party, the entire executive<br />
committee is deemed to be collectively responsible for the<br />
wrongdoing and is deprived of the right to hold any political<br />
post for the next 5 years. In the case of the Thai Rak Thai,<br />
the charge was leveled at only one member of the executive<br />
committee, but as a result of the provision of the new law,<br />
the entire committee was automatically guilty. Thus, in one<br />
fell swoop, 111 leaders of Thaksin’s party were banned<br />
from taking office for the following 5 years.<br />
The main achievement of this coup regime was to<br />
frame yet another constitution, Thailand’s seventeenth in<br />
75 years.<br />
3.2 The 2007 Constitution<br />
The new constitution, drafted by the Constituent<br />
Assembly which was separate from the Legislative Assembly,<br />
differed from the old one in several respects:<br />
118
รัฐบาลใหม่ภายใต้การนำของนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ<br />
ลงมือทำงานทันทีเพื่อป้องกันประเทศจากวิกฤติการณ์<br />
การเงินที่ส่งผลไปทั่วโลก วิกฤติการณ์ครั้งนี้กระทบ<br />
ระบบการเงินของไทยเพียงเล็กน้อย แต่ภาคการส่งออก<br />
ได้รับผลกระทบอย่างมาก ในเบื้องต้น กระแสข่าว<br />
วิกฤติการณ์กระทบกับรอบการสั่งสินค้าทั่วโลก ลูกค้า<br />
พากันยกเลิกการสั่งสินค้าเพราะคาดการณ์ว่าเศรษฐกิจ<br />
จะหดตัว สำหรับประเทศไทยนั้นต้องบวกผลกระทบ<br />
(ยังประเมินไม่ได้ว่ามากน้อยแค่ไหน) จากการปิดสนาม<br />
บินสุวรรณภูมิในไตรมาสที่สามของปีด้วย ในไตรมาส<br />
สุดท้ายของ พ.ศ. 2551 อัตรา GDP ของประเทศลด<br />
ลงมากกว่า 20 เปอร์เซ็นต์ (เมื ่อเทียบกับไตรมาส<br />
เดียวกันของปีก่อน) (ตารางที่ 2) เป็นการหดตัวใน<br />
ไตรมาสเดียวที่มากที่สุดของประเทศตั้งแต่หลังสงคราม<br />
และมากกว่าช่วงวิกฤติการณ์ พ.ศ. 2540 เสียอีก<br />
รัฐบาลจึงออกแพ็คเกจมาตรการ 18 ข้อเพื่อกระตุ้น<br />
เศรษฐกิจ เมื่อนับรวมแล้วโครงการที่นำเสนอโดยลูก<br />
หม้อระบอบทักษิณ 2 คนร่วมกับพรรคประชาธิปัตย์<br />
ทำให้รัฐบาลขาดดุลเพิ่มจาก 2 เปอร์เซ็นต์ของ GDP<br />
ใน พ.ศ. 2550 เป็น 4 เปอร์เซ็นต์ใน พ.ศ. 2552 ซึ่งอาจ<br />
• It restores the multiple-member constituency<br />
electoral system that was in use before 1997,<br />
ensuring that it would again be difficult for a single<br />
party to win a majority in government.<br />
• The judiciary now plays a greater role and has been<br />
given stronger teeth in both the independent<br />
agencies, and the Constitutional Court.<br />
• It has strong sanctions against erring politicians<br />
and even whole parties, as described earlier.<br />
• The rights of the people and of communities have<br />
been expanded in several respects, reflecting<br />
the greater role of nongovernmental organizations<br />
in the Constituent Assembly.<br />
• It introduces stringent restrictions on the executive<br />
branch to conclude international agreements with<br />
foreign countries. The flurry of free trade agreements<br />
that characterized the Thaksin regime thereby came<br />
to an abrupt end.<br />
Typical of such post-coup constitutions, this one was<br />
aimed squarely against the previous regime and sought to<br />
ไม่ใช่ผลลัพธ์จากมาตรการโดยตรง แต่เป็นการฟื้นตัว<br />
จากความตกต่ำในไตรมาสสุดท้ายของ พ.ศ. 2551 และ<br />
ไตรมาสแรกของ พ.ศ. 2552 ดูเหมือนว่าการฟื้นตัวของ<br />
ภาคส่งออกมีปัจจัยส่งเสริมอื่นนอกเหนือจากมาตรการ<br />
ของรัฐบาล (ตารางที่ 2)<br />
เดือนเมษายน พ.ศ. 2552 และระหว่างเดือนมีนาคม<br />
ถึงพฤษภาคมของ พ.ศ. 2553 รัฐบาลนายอภิสิทธิ์<br />
สั่นคลอนอย่างหนักจากการประท้วงสองครั้งของกลุ่ม<br />
คนเสื้อแดงที่ให้การสนับสนุนนายทักษิณ ครั้งที่สองนั้น<br />
เรียกได้ว่าใกล้เคียงกับการกบฏ กลุ่มผู้ประท้วงถูก<br />
ปราบปรามโดยรัฐบาลและกองทัพ และมีผู้เสียชีวิต<br />
จำนวนมาก (ตัวเลขอย่างเป็นทางการคือ 91 ศพ) ส่วน<br />
ความเสียหายที่มีต่อประชาธิปไตยของประเทศนั้นก็<br />
บาดลึกไม่น้อย เพราะกองทัพกลายมามีบทบาทสำคัญ<br />
อย่างยิ่งในฐานะผู้ชี้ขาดการเมืองไทย<br />
3.5 เสื้อเหลืองและเสื้อแดงคือใคร<br />
เสื้อเหลืองเริ่มขึ้นใน พ.ศ. 2548 ระหว่างที่นายทักษิณ<br />
เรืองอำนาจสูงสุด โดยเป็นขบวนการเล็กๆ ที่สนับสนุน<br />
สถาบันกษัตริย์ (ในตอนนั้นยังไม่เริ่มใส่เสื้อสีเหลือง)<br />
prevent any such regime from emerging. The coup leaders<br />
had promised that the new constitution would be submitted<br />
to a referendum. The results of the referendum foreshadowed<br />
the country’s division between the Reds and the Yellows.<br />
Most of the Northeast and the North, plus a few areas in<br />
Bangkok, voted against the Constitution. Nevertheless, the<br />
Constitution passed by a majority of 56% to 44%, a much<br />
smaller margin than the coup leaders had hoped for.<br />
3.3 The victory of the Thaksinites<br />
If the constitution drafters aimed to prevent Thaksin’s<br />
successors from capturing power, they were disappointed.<br />
The elections in 2008 that were called under the new<br />
Constitution resulted in the People’s Power Party (PPP),<br />
the successor party to Thaksin’s Thai Rak Thai, gaining<br />
222 out of the 480 seats. It was not difficult for them to<br />
ask the smaller parties other than the Democrats to join<br />
them in a coalition. Thus, Samak Soontaravej, a politician<br />
from the distant past but now head of the PPP anointed<br />
by Thaksin, became the head of the new government.<br />
119
นำโดยอดีตหัวหน้ากองในสำนักงานความมั่นคงแห่ง<br />
ชาติ แต่ยังไม่เป็นที่รู้จักในวงกว้างจนกระทั่งมารวมตัว<br />
กับกลุ่มของนายสนธิ ลิ้มทองกุล ความที่นายสนธิเป็น<br />
เจ้าของช่องดาวเทียมชื่อดังหรือเอเอสทีวี ทำให้กระแส<br />
ของขบวนการเสื้อเหลืองประสบความสำเร็จอย่างมาก<br />
กลุ่มเสื้อเหลืองมองว่าตนเป็นผู้ปกป้องราชบัลลังก์และ<br />
เห็นว่านายทักษิณและกลุ่มเสื้อแดงเป็นภัยต่อสถาบัน<br />
กษัตริย์ ฝ่ายที่ไม่ชื ่นชอบมักกล่าวว่ากลุ่มเสื้อเหลือง<br />
นิยมหลักนิติวิธี (หรืออันที่จริงควรเรียกว่ากฎของศาล)<br />
เพราะขึ้นศาลทีไรก็ชนะเสมอ กลุ่มเสื้อเหลืองยังเห็นว่า<br />
ระบอบประชาธิปไตยของไทยมีปัญหา โดยเฉพาะเรื่อง<br />
การใช้เงินซื้อเสียงทางการเมืองนั้นบ่อนทำลายระบบ<br />
ทั้งหมดและลดทอนความชอบธรรมของระบบสภา นาย<br />
สนธิเคยนำเสนอระบบการเมืองแบบใหม่ที่เป็น<br />
ประชาธิปไตยน้อยกว่าระบบที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน แต่<br />
เหตุที่มันเป็นประเด็นอ่อนไหว จึงไม่ได้รับการตอบรับ<br />
จากกลุ่มแกนนำผู้ดำเนินการกลยุทธ์บนท้องถนนของ<br />
กลุ่มเสื้อเหลืองคือ พลตรีจ ำลอง ศรีเมือง ที่เป็นมังสวิรัติ<br />
อย่างเคร่งครัด (แต่ก็เป็นทหารด้วย) การที่พลตรีจำลอง<br />
เคยเป็นทหารมาก่อน จึงมีความเป็นผู้นำสูง การ<br />
The formation of the new government coincided with<br />
the return of external economic turbulence, after a hiatus<br />
during Thaksin’s and Sorrayuth’s governments. The first<br />
half of 2008 was a time of steep commodity price increases.<br />
This affected Thailand through mostly increases in food<br />
prices, preeminently rice prices. Over the years, the share<br />
of rice in consumers’ budgets has declined to be less than<br />
5%. Consequently, when prices rose in early 2008, the<br />
Samak government’s action was to raise the price support<br />
levels higher than the already record high prices. Samak,<br />
who throughout his life was a Bangkok-based politician,<br />
took this action to retain Thaksin’s rural support base.<br />
However, later on, as oil prices also rose steeply, the<br />
Samak government introduced six measures to help out<br />
the urban population, including free bus rides, free train<br />
rides, and a reduction of energy taxation. True to populist<br />
form, the cost of these subsidies (except the reduction of<br />
energy taxes) was parked in the balance sheets of the<br />
relevant state enterprises that were providing these services.<br />
If the constitution drafters’ aim was to have a weak<br />
ประท้วงทุกครั้งมีการควบคุมจัดการที่ดี ยกเว้นคราวยึด<br />
สนามบินสุวรรณภูมิที่กลุ่มแกนนำคุมผู้ประท้วงไว้ไม่อยู่<br />
หลังเหตุการณ์ครั้งนั้น กลุ่มเสื้อเหลืองไม่จัดการประท้วง<br />
อีกเลยในช่วงที่รัฐบาลประชาธิปัตย์บริหารประเทศ<br />
ด้านกลุ่มเสื้อแดงนั้นเริ่มปรากฏตัวด้วยการประท้วง<br />
ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2552 จำนวนผู้สนับสนุนกลุ่ม<br />
เสื้อแดงเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วระหว่างการประท้วงครั้งแรก<br />
และครั้งที่สองในเดือนมีนาคมถัดมา มีการตั้งโรงเรียน<br />
การเมืองขึ้นในภาคอีสานและภาคเหนือ ทำให้มีผู้<br />
สนับสนุนเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก กลุ่มเสื้อแดงนั้นจัด<br />
ตั้งมาเพื่อสนับสนุนนายทักษิณ ชินวัตรโดยตรง และ<br />
นายทักษิณก็สนับสนุนกลับโดยพูดให้กำลังใจ หรืออาจ<br />
จะกำลังเงินด้วย ถึงแม้ชาวเสื้อแดงส่วนใหญ่ที่มาร่วม<br />
ประท้วงจะใช้เงินส่วนตัว กลุ่มเสื้อแดงมีความเกี่ยวพัน<br />
กับพรรคของนายทักษิณในสภาแนบแน่นกว่าที่เสื้อเหลือง<br />
เป็นกับพรรคประชาธิปัตย์มาก เช่นเดียวกับที่เสื้อเหลือง<br />
มีเอเอสทีวี เสื้อแดงก็มีช่องดาวเทียมของตัวเองชื่อ<br />
พีทีวี แต่ถูกสั่งปิดเมื่อเกิดความไม่สงบใน พ.ศ. 2553<br />
กลุ่มเสื้อแดงสนับสนุนการเลือกตั้งและรัฐบาลระบบ<br />
สภาอย่างแน่วแน่ แต่ไม่นิยมวิถีทางกฎหมาย (ซึ่งไม่ค่อย<br />
executive, then they were quite successful, for 2008 saw<br />
no less than four prime ministers. The two Thaksinite prime<br />
ministers were brought down by the judiciary, with the<br />
Yellow shirts’ demonstrations as the backdrop,while the<br />
military stayed neutral. Eventually, after another dissolution<br />
of the Thaksinite party, the opposition Democrats were<br />
able to obtain a parliamentary majority, in coalition with<br />
the same parties that were previously backing the Thaksinites,<br />
plus a breakaway faction from within the Thaksinite party.<br />
They entered office just as the impact of the global financial<br />
crisis was reaching Thailand.<br />
3.4 The Democrats have their turn...and also the Reds<br />
The new government under Abhisit Vejjajiva promptly<br />
got down to work to fend off the effects of the global<br />
financial crisis on Thailand. That crisis affected the financial<br />
system only slightly, but it enormously affected the export<br />
sector. Primarily, news of the crisis generated very rapidly<br />
a sharp worldwide inventory cycle which led export orders<br />
to be cancelled in the expectation that the real economy<br />
120
อัตราการเติบโตของ GDP (%) อัตราการเติบโตของการส่งออก (%)<br />
GDP Growth Rate (%) Export Growth Rate (%)<br />
20 100<br />
10<br />
0<br />
-10<br />
-20<br />
-30<br />
Q1/2000 Q1/2001 Q1/2002 Q1/2003 Q1/2004 Q1/2005 Q1/2006 Q1/2007 Q1/2008 Q1/2009 Q1/2010<br />
50<br />
0<br />
-50<br />
-10<br />
อัตราการเติบโตของผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศอิงจากราคาปี 2531 (เทียบกับไตรมาสเดียวกันของปีก่อน)<br />
Growth Rate of Gross Domestic Product at 1988 Price (qoq, Seasonally adjusted)<br />
อัตราการเติบโตของการส่งออก (เทียบกับไตรมาสเดียวกันของปีก่อน)<br />
Growth Rate of Gross Exports (qoq, Seasonally adjusted)<br />
แผนผัง 2 อัตราการเติบโตของการส่งออกและ GDP ระหว่างปี 2543-<br />
2552 (เทียบตามไตรมาสของแต่ละปี)<br />
ที่มา : ข้อมูลการส่งออกจากธนาคารแห่งประเทศไทย ข้อมูล GDP จาก<br />
สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ<br />
Figure 2 Export growth and GDP growth 2000–2009 (quarter on<br />
quarter, seasonally adjusted). Sources: Export: Bank of Thailand;<br />
GDP: The office of the National Economic and Social Development<br />
Board.<br />
121
เอื้อผลดีกับพวกเขา) และเสรีภาพของสื่อ นอกจากนั้น<br />
ชาวเสื้อแดงยัง “แอนตี้อำมาตย์” ซึ่งมักจะถูกตีความว่า<br />
“แอนตี้คนรวย” แต่สำหรับผู้เขียน ใช้ค ำว่า “แอนตี้ขุนนาง”<br />
น่าจะเหมาะกว่า เพราะถ้าดูจากวีรบุรุษของพวกเขา<br />
ชาวเสื้อแดงไม่ได้แอนตี้นายทุนอย่างแน่นอน เป้าหมาย<br />
อันดับหนึ่งในบรรดาขุนนางของชาวเสื้อแดงคือ พลเอก<br />
เปรม ติณสูลานนท์ ประธานองคมนตรีและอดีตนายก<br />
รัฐมนตรี ที่หลายฝ่ายเชื่อว่าเป็นบุคคลผู้อยู่เบื้องหลัง<br />
การรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2549<br />
สิ่งที่กลุ่มคนเสื้อแดงไม่พอใจคือความอยุติธรรม<br />
ทางการเมืองและกฎหมายที่พวกเขารู้สึกว่าตัวเองและ<br />
กลุ่มแกนนำได้รับ โดยแทบไม่เคยพูดถึงความไม่เท่า<br />
เทียมในด้านเศรษฐกิจ ยกเว้นตอนย้อนรำลึกถึงสมัยที่<br />
นายทักษิณเป็นนายกรัฐมนตรีและให้ผลประโยชน์ทาง<br />
เศรษฐกิจกับทุกคนถ้วนหน้า<br />
ใครคือผู้สนับสนุนกลุ่มเสื้อเหลืองและเสื้อแดง มีการ<br />
คาดเดากันมากมายในประเด็นนี้ โดยมากสื่อมักสรุปให้<br />
เป็นเรื่องของชนชั้น เสื้อเหลืองคือคนรวยและเสื้อแดง<br />
คือคนจน ซึ่งเป็นความจริงเพียงครึ่งเดียว ผู้เขียนเคย<br />
เขียนบทความวิเคราะห์ทางสถิติร่วมกับคุณสมชัย<br />
จิตสุชน เอาไว้ว่าในหมู่ประชาชนคนทั่วไป (ไม่ใช่เฉพาะ<br />
แต่คนที่เข้าร่วมการประท้วง) ผู้ที่นิยมแนวคิดแบบเสื้อ<br />
เหลืองมักเป็นคนฐานะดีและเป็นชาวกรุงเทพ ส่วนผู้ที่<br />
นิยมแนวคิดเสื้อแดงนั้นครอบคลุมทุกฐานะรายได้<br />
ส่วนคนจนนั้นไม่เข้ากับสีใดเลย<br />
would be affected. For Thailand, one has to add to this the<br />
effect (of unknown size) of the closure of the Suwannabhumi<br />
Airport in the third quarter of the year. In the last quarter<br />
of 2008, the annual rate of real GDP shrinkage was<br />
more than 20% (quarter on quarter, seasonally adjusted)<br />
(Figure 2), the largest one-quarter shrinkage in Thailand’s<br />
postwar history and larger than during the 1997 crisis.<br />
In response, the government implemented a stimulus<br />
package of 18 measures. All told, the programs introduced<br />
by the two Thaksinite and the Democratic governments<br />
increased the government budget deficits from 2.0% of<br />
GDP in 2007 to 4.0% in 2009. The outcome, not necessarily<br />
of these programs, was a sharp recovery from the downturn<br />
that occurred in the last quarter of 2008 and the first quarter<br />
of 2009. It appears that the sharp export recovery deserves<br />
more credit than the government programs (Figure 2).<br />
In April 2009 and inMarch toMay 2010,Abhisit’s<br />
government was severely threatened by two massive<br />
demonstrations of the Red Shirts, a pro-Thaksin group.<br />
The second of these is more like an insurrection and was<br />
put down by the government and the military at great cost<br />
in lives (91 dead according to official figures). The cost to<br />
Thai democracy is also quite heavy because the military<br />
now looms much larger as a major arbiter of Thai politics.<br />
3.5 Who are the Yellows and the Reds?<br />
The Yellows started in 2005, at the peak of Thaksin’s<br />
power, as a small royalist movement (they were not yet<br />
wearing yellow shirts) led by a former chief of the National<br />
Security Agency, but it did not get anywhere until it merged<br />
with the movement led by Sondhi Limthongkul. This made<br />
the movement very effective, because Sondhi owns AS-<br />
TV, a popular satellite cable TV broadcaster. The Yellow<br />
movement sees itself strongly as a defender of the throne,<br />
and sees Thaksin and the Reds as threats to the monarchy.<br />
It favors the rule of law (actually the rule of the courts) –<br />
to the cynic, this is because they tend to win most cases<br />
in the courts. It also emphasizes the problems with Thai<br />
democracy, particularly the money politics that pervades<br />
the system, and in their eyes reduces the legitimacy of<br />
122
1 — ด้วยเหตุที่ประเทศไทยมีแรงงานนอกระบบจำนวนมาก ตัวเลข<br />
ผู้มีงานทำและผู้ว่างงานจึงแทบไม่มีความหมาย ดังนั้นผู้เขียนจึงใช้<br />
ตัวเลขชั่วโมงการทำงานรวมแทน<br />
2 — รัฐบาลชวน หลีกภัยอนุญาตให้ธนาคารเปิดบริษัทย่อยบริหาร<br />
สินทรัพย์และเอาหนี้ด้อยสภาพไปพักไว้ที่นั่นได้ แต่ธนาคารแห่ง<br />
ประเทศไทยเรียกดูงบดุลของธนาคารรวมถึงบริษัทย่อยทั้งหมด และสั่ง<br />
ให้ธนาคารเพิ่มทุนโดยพิจารณาถึงความเสี่ยงในการขาดทุนจากบริษัท<br />
ย่อยบริหารสินทรัพย์ด้วย การตั้งบริษัทบริหารสินทรัพย์จึงแทบไม่มี<br />
ประโยชน์อะไร ต่อมารัฐบาลทักษิณได้ตั้งบริษัทบริหารสินทรัพย์ขึ้นมา<br />
และรับเอาหนี้เสียทั้งหมดจากธนาคารของรัฐ รวมถึงหนี้เสียของ<br />
ธนาคารเอกชนที่เหลือรอดอยู่ตามความสมัครใจ แต่ก็สายเกินกว่าจะ<br />
แก้ไขอะไรได้ เพราะธนาคารเอกชนโอนมาให้แต่หนี้เน่า แต่ยังเก็บหนี้<br />
ด้อยสภาพส่วนใหญ่เอาไว้กับตัว<br />
3 — ตามกฎหมายเดิม คณะรัฐมนตรีเป็นคนแต่งตั้งผู้ว่าการธปท.<br />
ตามแต่จะเห็นชอบ และผู้ว่าฯ สามในห้าคนถูกคณะรัฐมนตรีสั่งปลด<br />
4 — ในบทความฉบับภาษาอังกฤษ มีการแปลงค่าเงินบาทเป็น<br />
ดอลลาร์สหรัฐ ตามอัตราแลกเปลี่ยนปัจจุบัน<br />
5 — ผู้สนับสนุนโครงการประกันสุขภาพถ้วนหน้าต้องการให้รัฐบาล<br />
ตกลงดำเนินโครงการนี้ ดังนั้นการบอกผ่านค่าใช้จ่ายให้ถูกลงจะช่วย<br />
ทำให้รัฐบาลซื้อนโยบายนี้ง่ายขึ้น<br />
6 — ตามขั้นตอนการทำงบประมาณประจำปีของประเทศ รัฐบาล<br />
ต้องแจงรายละเอียดว่าจะยืมเงินในประเทศจากแหล่งไหนบ้าง และยื่น<br />
ขอความเห็นชอบจากรัฐสภา<br />
7 — ในอีกบทความของนายนิพนธ์ เขาประเมินค่าใช้จ่ายในโครงการ<br />
แทรกแซงราคาของรัฐบาลไว้ที่ 35,000 ล้านบาทต่อปี<br />
8 — องคมนตรีคือกลุ่มบุคคลที่ถวายคำปรึกษาแก่พระมหากษัตริย์<br />
the parliamentary system. Sondhi once proposed a new<br />
system of politics, which would be much less democratic<br />
than the present one, but because of its controversial<br />
nature, was not picked up by the leadership.<br />
Its tactics on the streets were effectively led by Major<br />
General Chamlong, an ascetic vegetarian (and a general!),<br />
who, because of his military background, has very strong<br />
leadership ability, and every demonstration seems to be<br />
well controlled, except the occupation of the Suvannabhumi<br />
Airport when the leadership was overtaken by the followers’<br />
actions. After that occupation, the Yellow shirts did not<br />
have any major demonstration during the Democratic<br />
government.<br />
The Reds, on the other hand, emerged into view with<br />
a demonstration in April 2009. The period of a rapid<br />
increase in their support was between that demonstration<br />
and a second one the following March. They set up political<br />
schools in the Northeast and the North, and thereby garnered<br />
a large number of active supporters. The Reds’ identity is<br />
linked with their support of Thaksin Shinawatra, and Thaksin<br />
certainly gave them his verbal and likely his financial support,<br />
although many of the recruits to the demonstrations support<br />
themselves. Their ties with Thaksin’s parties in parliament<br />
are close, certainly much closer than the Yellows’ ties with<br />
the Democrats. Following the example of AS-TV, the Reds<br />
have their own satellite TV called the PTV which was<br />
closed down during the insurrection of 2010.<br />
The Reds are unequivocally committed to elections<br />
and parliamentary government, though not necessarily to<br />
the rule of law (which has not been good to them) and the<br />
freedom of the press. They are also anti-ammat, which is<br />
usually translated as “anti-elite,” although in my view,<br />
“anti-mandarin” would be a better translation – considering<br />
their hero, they are certainly not anticapitalist. The Reds’<br />
particular target among the mandarins is General Prem<br />
Tinsulanond, President of the Privy Council and former<br />
prime minister, who is generally perceived as the<br />
mastermind behind the September 19, 2006 coup.<br />
Note that the main complaint of the Reds is against<br />
the political and legal injustice they and their leaders feel<br />
123
they have been subjected to. Economic injustice hardly<br />
features in their complaints, except when they hark back<br />
to the days when Thaksin was prime minister and delivered<br />
economic benefits to everyone.<br />
Who supports the Yellows and the Reds? There is a<br />
vast amount of speculation on this issue.Usually, the story<br />
in the press is couched in class terms. The Yellows are<br />
the elite, and the Reds are poor, which is half true. My<br />
own statistical analysis in a paper coauthored with Somchai<br />
Jitsuchon, indicates that among the general population<br />
(not just those that show up at the demonstrations), those<br />
that subscribe to the rhetoric of the Yellows are mostly<br />
the better off and from Bangkok. The Reds’ appeal, on<br />
the other hand cuts across all income classes. The poor<br />
tend to side with neither group.<br />
1 — Because Thailand has a very large informal sector, figures<br />
on the number of people employed and unemployed carry very<br />
little meaning. I have therefore used the figures on the total<br />
number of hours worked by the labor force instead.<br />
2 — The Chuan government permitted the banks to open their<br />
own asset management subsidiaries and dump their NPAs there.<br />
However, regulators at the Bank of Thailand decided to look at<br />
the consolidated balance sheet of the bank and their subsidiaries,<br />
and required banks to put up the capital that took into account<br />
the risks of losses from the asset management subsidiaries.<br />
There was thus little benefit for the banks from setting up their<br />
own assetmanagement companies. Later on, the Thaksin<br />
government set up an asset management company, acquiring<br />
all the bad loans from the state banks, and also acquiring, on a<br />
voluntary basis, the bad loans from the surviving private banks.<br />
By then it was too late to do anything positive, since the private<br />
banks gave up only their worst loans, but still retained a substantial<br />
amount of their NPAs.<br />
3 — Under the previous law, the Bank’s Governor essentially<br />
held the post at the pleasure of the Cabinet. In fact, three of the<br />
last eight Governors were sacked by the Cabinet.<br />
4 — Throughout this paper all baht values are converted to US<br />
dollars at the current exchange rate.<br />
5 — Promoters of universal health care within the Ministry<br />
wanted to lock the government into the program, understating<br />
the cost would help to “sell” the policy to the government.<br />
6 — Thai budgetary procedure requires that the government<br />
include all planned domestic borrowing in its annual budget which<br />
is submitted to parliament for approval.<br />
7 — In a separate paper, Nipon estimated the average annual<br />
government cost of all the price support programs to be 35 billion<br />
baht ($900 million) per year.<br />
8 — The Privy Council is a council of advisors to the King.<br />
REFERENCES<br />
Ammar S. Picking up the pieces: Bank and corporate restructuring<br />
in post-1997 Thailand. In Economic and Social Commission<br />
for Asia and the Pacific. Governance Reinvented: The<br />
Progress, Constraints, and Remaining Agenda in Bank and<br />
Corporate Restructuring in East and Southeast Asia,<br />
163–214. Bangkok: United Nations, Economic and Social<br />
Commission for Asia and the Pacific, 2001.<br />
Ammar S. and Somchai J. (forthcoming). “The socio-economic<br />
bases of the red/yellow divide: A statistical analysis.” In<br />
Bangkok, May 2010: Perspectives on a Divided Thailand.<br />
Edited by Montesano M., Chachavalpongpun P. &<br />
Chongvilaiwan A. Singapore: Institute of Southeast Asian<br />
Studies, 2012.<br />
Anchana N. and Viroj N. Phon Kratob kong Lak Prakan Sukapab<br />
Thuan Na thi Mee tor Khachaijai Dan Sukapab kong<br />
Prachachon lae Kan Lod Khwam Yak Jon (The Impact of<br />
Universal Health Insurance Coverage on People’s Health<br />
Expenditures and on the Reduction of Poverty) (in Thai).<br />
Bangkok: Thailand Development Research Institute, 2007.<br />
Chaipat P., and other. “Is there an alternative to export-led growth<br />
for Thailand? Paper presented at the Bank of Thailand<br />
Symposium.” 15 September 2009, Bangkok: Bank of<br />
Thailand. Accessed 3 May 2011. Available from URL: http://<br />
www.bot.or.th/English/EconomicConditions/Semina/<br />
Documents/paper2_sym09.pdf<br />
Cox G.W. Making Votes Count: Strategic Coordination in World’s<br />
Electoral Systems. Cambridge: Cambridge University Press,<br />
1997.<br />
Nipon P. and Jittakorn C. “Rent seeking activities and the political<br />
economy of the paddy pledging market intervention measures<br />
(in Thai with English abstract).” Bangkok: Thailand<br />
Development Research Institute (a report submitted to the<br />
Office of the National Anti-Corruption Commission), 2010.<br />
Pasuk P. and Baker C. Thaksin: The Business of Politics in<br />
Thailand. Chiang Mai: Silkworm Books, 2004.<br />
Reinhart C.M. and Rogoff K.S. This Time Is Different: Eight<br />
Centuries of Financial Folly. Princeton, NJ: Princeton<br />
University Press, 2009.<br />
Suchanan T. “The government’s helping hand: A study of<br />
Thailand’s agricultural debt moratorium.” Senior Honors<br />
Thesis. Harvard College, 2004.<br />
Thaksin S. An Inaugural address at the 57th Session of ESCAP<br />
at the Conference Centre, Bangkok on Monday 23 April.<br />
Bangkok: United Nations Information Services. Press Release<br />
No.L/13/01, BS/08/01, 2001.<br />
Veerathai S. Lessons Learned from Thailand’s Experience with<br />
Financial-Sector Restructuring. Bangkok: Thailand<br />
Development Research Institute, 2003.<br />
Warr P., ed. Thailand beyond the Crisis. London: Routledge<br />
Curzon, 2005.<br />
Worawan C. and Bawornpan A. “The impact of the village fund<br />
on rural households.” TDRI Quarterly Review 23, 2 (June<br />
2008): 9–16.<br />
124
125
126
บ้านหลังเก่า<br />
HOUSE IN OUR MEMORY<br />
— ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์ • Professor Emeritus Onsiri Panin<br />
127
128
129
130
131
132
133
HOUSE IN OUR MEMORY<br />
Professor Emeritus Onsiri Panin<br />
“My old house” I call it like this as it is no longer exist as being defeated by the flooding<br />
crisis in 2011. Being defeated does not meant it was ruined, or broken down. The house was still<br />
in good and repairable shape. However, being one of the first house built in Soi Phahon Yothin 63,<br />
alley 2, Anusawari Sub District, Bang Khen District, the single story house has its floor level at 1.00<br />
meter high from ground level. Therefore, it was leveled lower than the alley ground level (the alley<br />
has been raised many time during the past). Mark felt from flooding water in our property shown as<br />
high as 1.50 meters outdoor, and 0.90-1.00 meter indoor. You can clearly imagine how our furniture<br />
had been affected. After water level was lowered, we went in to inspect how damage it was. We<br />
have found that the house structure itself was still in its good condition. The wall, the ceiling, and<br />
the parquet flooring on concrete base were still in good shape. Only few doors were bloated. All<br />
our pretty plantation were destroyed. The survival were only 3-4 big Banyan trees. “Can we repair<br />
them?” we asked, and the answer were “Yes”. However, second question were “If there is flood<br />
coming in the near future, what shall we do?”. At the backside of our property, there is a small canal<br />
which will overflow into the house by half a day raining, already. Are we capable to handle with<br />
many maintenances or not? Therefore, we have discussed among our family, among architects and<br />
designers, and concluded that we need to dismantle the old house, then raise our property’s ground<br />
level higher from previous one around 1.50-1.80 meters. This is to have property general floor level<br />
at 0.50 meter higher than the alley’s level.<br />
Before we decided to dismantle our house, we have thought on springing the whole house<br />
level as practicing in the case of Thai tradition House. However, we consider on the house condition<br />
which is a reinforced concrete structure with flooring not on beam but on 1.00 meter high raised<br />
compact sand above ground beam level inside concrete block framing with partially reinforced to<br />
carry weight of light fibre cement board walls of 0.8 mm thickness in the frame along north-south<br />
side, and east-west side of brick that loaded on ground floor beam.<br />
With its type of construction, the house cannot be sprung up as practicing in the Thai<br />
traditional house cases. Therefore, we have to dismantle it and build up a new house on raised floor<br />
design and split into house into two sectors: the parent’s sector and the daughter’s sector. Professor<br />
Tonkao Panin and Mr.Thanakan Mokasmit are the architect.<br />
134
Recalling on my old house, I can still remember how it was constructed 49 years ago since<br />
1969. At that time, there were only 3-4 houses in the alley surrounded by green beautiful rice field<br />
on both sides of the alley which is 900 meters far from the main road. This alley is the second<br />
junction of Soi Phahon Yothin 63, Anusawari Sub District, Bang Khen District, At our backyard there<br />
is a small public creek, the front side is the alley road. This property I have inherited from my father,<br />
however, the house was built on our own budget. Therefore, it is quite clear, our house was built<br />
under the most efficient solution with affordable and sufficient budget. We have chosen the material<br />
that were beneficial to the structure. Under consultation with an engineer, our brother’s friend,<br />
Mr.Somboon Vaesarajchanon whose design was under the most efficient and economic structure,<br />
and our best friend, Mrs. Duangjai Tephanon as the main contractor, from the start we could set cost<br />
of construction at 120,000 baht for property of 144 sq.m.<br />
We were the only house constructed among the paddy field. Further there at 400-500<br />
meters away in Soi 63, there were also paddy field with few houses along staying with active<br />
harvest. In the property of 200 sq.wa, almost square shape, we started to design our house with a<br />
questioning on how many members will be in our family. Back then we have the father as a painter,<br />
the mother as an architect and professor, with a one year old daughter. We might be able to have<br />
one more child. We live with our relative’s house nearby only 300-400 meters away, which we could<br />
ask them for our daughter’s babysitting. Therefore, we require no nanny or housekeeper as we can<br />
help out each other. These were our reasons of not having any room for housekeeper, in another<br />
sense, we needed to keep our space to the fullest use to control our cost of construction for newly<br />
started family.<br />
Our small family required two studios with some distance apart from each other because<br />
one were for art work, mostly painting, and another were for design work with 2-3 working tables<br />
needed. Considering the property surrounding which is rice field at the back with small creek, we<br />
decided to place our art studio at the back of the house. With wall-length long folding doors, the<br />
rice field and the creek are visible to our art studio. For design studio, it was placed in the front of<br />
the house, facing the alley road, and was the only place in the house with lowest floor level at 0.20<br />
meter high near garage (0.10 meter higher than garage floor level). The other areas had their floor<br />
135
level at 1.00 meter high. Connecting the inside area to the outside area, we have had: 3 staircases,<br />
multi-purpose center reception area, living room, dining room connected to kitchen, bathroom,<br />
and 3 bedrooms on the east side. We only had a small child of over 1 year old at that time, which<br />
needed to be in bed with parents, therefore, the child bedroom became playroom, and another<br />
spare bedroom was used for storage purpose. Every space in house was occupied wisely aiming<br />
for budget control. The parents of this house do our own house cleaning as we have not included<br />
housekeeping room in the plan.<br />
About the issues on materials in 1969, we explored the benefit and constraint of fibre<br />
cement sheet at 8 mm. in its thickness for north and south wall for our house. Therefore, we had<br />
designed the light weight full Shorea wood frame divided into four continuous section for filling into<br />
every bay of planning. The frame consisted of three components; the lower part which based on the<br />
floor is swing and louver window, the upper part which is the light box staying above the window<br />
till the lower part of the roof beam (ace). The 8 mm, thick fibre cement sheet were framed exactly<br />
the same way as glass window. Walls on east and west side, they were filled with exposed brick<br />
(no plaster finishing). Floor were reinforced concrete with Makha wood parquet finishing. This floor<br />
system would sit on compact sand grounding. This datum line of the ground floor level was raised<br />
at 1.00 meter above road level. This ground floor were formed by concrete block retaining side<br />
wall with its height at 1.00 meter above the ground beam. At every 0.50 meter along their retaining<br />
wall, it was reinforced with metal wire to bear load of the wall and compact flooring system. The<br />
roof construction was the timber frame and finishing on top with fibre cement tiles and there is fibre<br />
cement sheet ceiling underneath. As, there were lots of big tree in our property, from time to time,<br />
branches have kept falling down and damaged the roof tile. Therefore, we have had to maintain the<br />
roof many times. For our new house, we, then, decided to use metal sheet as our selected materials<br />
instead (with fully insulated sheet on the ceiling to reduce heat transfer).<br />
Shaded under roof at the front terrace, there were a 6 sq.m recreation area on a wooden<br />
terrace as same as the one that we had for the art studio at the back. We had turned part of our<br />
garage which was in its high ceiling level into storage and reading area by putting a ladder and<br />
mezzanine up. Therefore, part of garage that was adjacent to our design studio were connected<br />
with studio by the mezzanine designed for muti-purpose uses such as bookshelf, display for tools<br />
and material collection. Our design studio space were extended with the more functional response<br />
provided by such mezzanine.<br />
136
During 42 years, from 1969 to 2011 we have had two major house re-adjustments to cope<br />
with our children career. They were requiring more studio working space, just like their parents in<br />
the past. Therefore, many additions have been done up until we was defeated by the major flooding<br />
in 2011.<br />
During the second decade of our previous house’s life span (around 1989) we have kept<br />
thinking of having a tree house for our own recreation space. There were lots of fully grown big<br />
trees. Accordingly, we decided to use one of our banyan tree next to studio as site for a small tree<br />
house (3.50x3.50 meters). There were four sets of louver windows, two set per each side meet<br />
each other at the tree house corner to create beautiful panoramic view of the tree. Our tree house<br />
were our pleasant space. We have had a small coffee table for our reading space, which we could<br />
enjoy so much. We have hardly felt for descending. However, that tree house has been removed<br />
at the right time when we needed the space for our son’s new extended family house. You would<br />
never believe how that tree house of 9 sq.m has cost us with the budget. It was as much as our<br />
entire budget for the old house back then in 1969.<br />
137
บ้านเรือนในสยาม<br />
สมัยรัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 8<br />
พ.ศ. 2325 - <strong>2489</strong><br />
CONTEXTS AND ISSUES RELATING TO RESIDENTIAL ARCHITECTURE IN<br />
SIAM FROM THE PERIOD OF RAMA I – RAMA VIII (1782 – 1946 A.D.)<br />
— ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา • Assistant Professor Sunon Palakavong Na Ayudhya
บทความนี้มีจุดประสงค์ที่จะแสดงภาพอย่างกว้างๆ<br />
ของงานสถาปัตยกรรมพักอาศัยในสยามตั้งแต่สมัย<br />
รัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 8 (พ.ศ. 2325 - <strong>2489</strong>) โดยที่<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 3 (พ.ศ. 2325 - 2394)<br />
หรือสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นนั้น เป็นช่วงเวลาที่สังคม<br />
ไทยยังมีลักษณะเป็นสังคมเชิงประเพณีที่สืบเนื่องอิทธิพล<br />
ทางวัฒนธรรมในทางสถาปัตยกรรมเชิงประเพณีมา<br />
จากสมัยอยุธยา แต่ในสมัยรัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา เริ่ม<br />
ปรากฏอิทธิพลของตะวันตกในงานสถาปัตยกรรมพัก<br />
อาศัยในสยาม ดังนั้นจุดประสงค์อีกประการหนึ่งก็คือ<br />
การหาคำอธิบายถึงช่วงเวลาและสาเหตุที่ทำให้สามัญชน<br />
ในสยามปรับวิถีชีวิตจากการอยู่อาศัยในเรือนไทยแบบ<br />
ประเพณี ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่สืบเนื่องมาช้านาน และ<br />
เปลี่ยนมาอยู่บ้านแบบตะวันตก ซึ่งในที่สุดก็พัฒนามา<br />
เป็นวิถีชีวิตของคนไทยในสมัยรัชกาลที่ 9<br />
สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (ร.1 - ร.3 พ.ศ. 2325 - 2394)<br />
สมัยรัชกาลที่ 1<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช<br />
The aim of this topic is to present a broad view of<br />
the various styles of residential architecture in Siam from<br />
the period of King Rama I to King Rama VIII. While the<br />
Early Rattanakosin period from Rama I to Rama III (1782 -<br />
1851) continued to be influenced by the traditional culture<br />
of Ayutthaya, the period from Rama IV to Rama VIII saw<br />
increasing Western influences following the signing of the<br />
Bowring treaty in 1855. Thus the major concern here is<br />
looking at the time periods and socio-political issues that<br />
led to significant changes in the way of life of the people<br />
and their dwellings - from living in the traditional Thai<br />
house that has developed since the period of Ayutthaya,<br />
to living in western style houses that virtually became an<br />
integral part of Thai people’s westernized way of life by<br />
the time of Rama IX.<br />
EARLY RATTANAKOSIN PERIOD (Rama I – Rama III)<br />
from 1782 – 1851<br />
King Phra Buddha Yodfa Chulaloke (Rama I) founded<br />
ทรงสถาปนาราชวงศ์จักรีขึ้นใน พ.ศ. 2325 และได้ทรง<br />
ย้ายเมืองหลวงจากฝั่งซ้ายของแม่น้ำเจ้าพระยาไปที่<br />
ฝั่งขวาหรือฝั่งตะวันออก และได้พระราชทานนามว่า<br />
“กรุงรัตนโกสินทร์”<br />
อนึ่ง สมัยกรุงธนบุรีนั้นเป็นสมัยแห่งการกู้ชาติ สยาม<br />
ได้ทำสงครามกับภัยคุกคามหลักคือ พม่า ถึง 10 ครั้ง<br />
ในช่วงเวลา 10 ปี ระหว่าง พ.ศ. 2310 - 2319 แต่ใน<br />
สมัยรัตนโกสินทร์นั้นสงครามครั้งสำคัญที่แสดงให้เห็น<br />
ถึงความเข้มแข็งของกองทัพสยามคือ สงคราม 9 ทัพ<br />
กับพม่า ใน พ.ศ. 2328 ตอนต้นรัชกาลที่1 สงครามครั้งนี้<br />
เป็นสงครามที่สยามได้รับชัยชนะ แต่ใน พ.ศ. 2329<br />
พม่าก็ยกทัพใหญ่เข้ามาอีกทางด่านพระเจดีย์สามองค์<br />
และตั้งค่ายอยู่ที่ท่าดินแดงถึงสามสบ แต่กองทัพไทย<br />
ก็ได้เข้าโจมตีค่ายพม่าแตกภายใน 3 วัน นับเป็นชัยชนะ<br />
ที่เด็ดขาด จากนั้นมาจนสิ้นรัชกาลพม่าก็มิได้เข้ามา<br />
รุกรานไทยอีก บ้านเมืองเกิดความสงบสุขเหมาะแก่การ<br />
อยู่อาศัยและการค้าขายทำมาหากินต่างๆ<br />
พระมหาธรรมิกราชา<br />
ในการสถาปนาราชวงศ์จักรีและกรุงรัตนโกสินทร์นั้น<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชได้ทรง<br />
the Chakri Dynasty in 1782 and moved the capital city of<br />
Siam from the west bank of the Chao Phraya River to the<br />
low lying terrain on the east bank. This new capital was<br />
named “Krungthep Maha Nakorn Bavorn Rattanakosin”<br />
or “Krung Rattanakosin”; and although a new capital had<br />
been founded, Burmese invasion remained a major threat to<br />
the kingdom during the beginning of the Rattanakosin era.<br />
Prior to that, following the fall of Ayutthaya in 1767,<br />
a great warrior named Phraya Taksin freed Siam from the<br />
Burmese and was proclaimed King. After his accession,<br />
he moved the Siamese capital from Ayutthaya down to<br />
Thonburi on the west bank of Chao Phraya River. During<br />
the decade between 1767 and 1777 of the Thonburi period,<br />
Siam continued to engage in up to ten wars with Burma.<br />
Then after King Yodfa took to the throne and founded the<br />
new capital on the east bank, the most crucial war with<br />
Burma at the beginning of the Rattanakosin period was the<br />
Nine Armies War in 1782. Siam succeeded in driving the<br />
aggressors back, but only to return a year later through the<br />
Three Pagoda Pass. The Burmese stationed themselves<br />
140
สถาปนาแนวอุดมการณ์ของกษัตริย์สมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
ขึ้นใหม่ ในจารึกวัดพระเชตุพนได้กล่าวถึงพระบาทสมเด็จ<br />
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชในฐานะธรรมิกราชา<br />
และพระโพธิสัตว์ นอกจากนี้แล้วหนังสือไตรภูมิโลก<br />
วินิจฉยกถา ฉบับที่ 2 (ไตรภูมิฉบับหลวง) ซึ่งเรียบเรียงขึ้น<br />
โดยพระยาธรรมปรีชา (แก้ว) เมื่อ พ.ศ. 2345 ก็ได้<br />
อธิบายว่า ประถมกษัตริย์ของโลกนั้นทรงเป็นพระบรม<br />
โพธิสัตว์ที่ทรงได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์<br />
โดยมหาชน หรือทรงเป็น “พระมหาสมมุติ” 1 (ในทำนอง<br />
เดียวกันกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก<br />
มหาราช)<br />
การที่รัชกาลที่ 1 ทรงนิยามบทบาทของกษัตริยภาพ<br />
(Kingship) ในสมัยรัตนโกสินทร์ให้มีสถานะเป็น<br />
“ธรรมิกราชา” และพระโพธิสัตว์นั้นที่จริงแล้วก็คือการ<br />
กำหนดหน้าที่ของพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีให้<br />
เป็นผู้ปกป้องและทำนุบำรุงพุทธศาสนา รวมทั้งการ<br />
บำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ราษฎร ทั้งยังทรงถือว่าพุทธศาสนา<br />
เป็นคุณค่าทางวัฒนธรรมของคนไทยที่มีความสำคัญ<br />
ที่สุด และได้ทรงลดความสำคัญของศาสนาพราหมณ์ลง<br />
โดยได้ทรงมีพระบรมราชโองการห้ามมิให้มีการบูชา<br />
ศิวลึงค์อีกต่อไป<br />
การสร้างบ้านแปงเมือง<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช<br />
ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ให้มี<br />
ลักษณะที่คล้ายคลึงกับกรุงศรีอยุธยา การวางตำแหน่ง<br />
ของพระบรมมหาราชวังทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำ<br />
เจ้าพระยาก็อยู่ในตำแหน่งเดียวกันกับการวางตำแหน่ง<br />
ของพระราชวังในสมัยอยุธยา ส่วนการสร้างอาคารกลุ่ม<br />
แรกนั้นมีลักษณะเป็นอาคารชั่วคราวสร้างด้วยโครงสร้างไม้<br />
หลังคามุงจาก ซึ่งเป็นกลุ่มอาคารที่สร้างขึ้นระหว่าง<br />
เดือนเมษายน พ.ศ. 2325 - พฤษภาคม พ.ศ. 2325<br />
พระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท ซึ่งเป็น<br />
พระที่นั่งหลังคาทรงมณฑปและเป็นสัญลักษณ์ของ<br />
พระมหากษัตริย์นั้น เป็นพระที่นั่งองค์แรกก่อสร้างด้วย<br />
โครงสร้างไม้ทั้งหลังเมื่อ พ.ศ. 2326 ตามแบบพระที่นั่ง<br />
สรรเพชญปราสาทที่อยุธยา แต่เกิดไฟไหม้เสียหาย<br />
ทั้งหลังใน พ.ศ. 2332 พระที่นั่งองค์ใหม่ที่สร้างขึ้นแทนที่<br />
คือ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งเป็นพระที่นั่งหลังคา<br />
ทรงมณฑปหลังแรกในพระบรมมหาราชวังที่มีโครงสร้าง<br />
ก่ออิฐถือปูน (Masonry) อาคารที่สร้างขึ้นตามแบบอยุธยา<br />
at Tha Din Daeng where, within three days of battle, their<br />
stronghold was promptly destroyed by the Siamese. This<br />
was an important victory for Siam and from 1785 until<br />
the end of Rama I, the political situation in the kingdom<br />
became calm and peaceful enough to establish a proper<br />
settlement for the people to inhabit and earn their living.<br />
Phra Maha Dharmika Raja (The Almighty and<br />
Righteous King)<br />
Apart from founding the House of Chakri and the new<br />
capital of Krung Rattanakosin, King Rama I also instituted<br />
the new Rattanakosin Kingship ideology. Reference to this<br />
ideology could be found on the stone inscription at Wat<br />
Phra Chetuphon or Wat Po (built circa 1788 – 1800) in<br />
which Rama I was portrayed as a Dharmika Raja and a<br />
Bodhisattva (the Forthcoming Buddha). Apart from the<br />
Wat Po inscription, Book Two of the literary writing on<br />
Buddhist Cosmology “Tribhumi Loka Vinijchaya Katha”<br />
(the story of the Three Planes of Existence) authorized by<br />
Rama I and written by Phraya Dharma Preecha in 1802,<br />
also explained that the world’s first king was a Bodhisattva<br />
who was publicly proclaimed “Phra Maha Sammati” 1<br />
(The Omnipotent Lord who was proclaimed King) as was<br />
King Rama I.<br />
Thus the ideology of the Chakri Dynasty pertaining to<br />
Rattanakosin Kingship was unquestionably clear. The king<br />
is to be a righteous person who patronizes and protects<br />
Buddhism in addition to being a Bodhisattva who helps<br />
his subjects to be free of sufferings from Dukkha (suffering<br />
itself). Rama I also forbade Shivalinga or Lingm (Phallic)<br />
worship while Buddhism was given greater importance by<br />
Siamese rulers as being the principal religion and the most<br />
important social value of Siamese society.<br />
Formation of the new capital<br />
In moving the capital city across to the east bank of<br />
the Chao Phraya River, the rulers had the image of the<br />
former glory of Ayutthaya in mind. Military reasons such<br />
as security and defense against further enemy attacks<br />
together with the convenience in using waterways as the<br />
main communication route, were among the major reasons<br />
for selecting Bangkok, which was a small village then,<br />
141
อีกหลังหนึ่งก็คือ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม<br />
ซึ่งสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2326 -2327 ตามประเพณีการสร้าง<br />
วัดในเขตพระราชวังในสมัยอยุธยา พระอุโบสถนี้สร้างขึ้น<br />
ทางฟากตะวันออกของบริเวณพระบรมมหาราชวัง<br />
เพื่อเป็นที่ประดิษฐานองค์พระแก้วมรกต<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช<br />
ยังได้ทรงสถาปนาวัดพระเชตุพนขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2331<br />
- 2343 วัดนี้เป็นวัดที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในกรุงเทพฯ<br />
ลักษณะเด่นของวัดพระเชตุพนคือ วิธีการวางผังซึ่งผัง<br />
เขตพุทธาวาสนั้นจัดวางให้พระอุโบสถเป็นศูนย์กลาง<br />
มีระเบียงคดล้อมรอบ ผังของระเบียงคดมีลักษณะ<br />
เป็นระเบียงซ้อนกัน 2 ชั้น มีพระวิหารอยู่ตรงทิศหลัก<br />
ทั้ง 4 ทิศ ลักษณะของระเบียงคดที ่ซ้อนกัน 2 ชั้นนี้<br />
ไม่เคยมีปรากฏมาก่อนในสถาปัตยกรรมอยุธยา ดังนั้น<br />
จึงแสดงให้เห็นถึงความคิดสร้างสรรค์ของช่างสถาปนิก<br />
ที่พยายามพัฒนารูปแบบของสถาปัตยกรรมสมัย<br />
ต้นรัตนโกสินทร์ขึ้นมา<br />
วัดสุดท้ายที่สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 1 ก็คือ วัดมหา<br />
สุทธาวาส (วัดสุทัศน์) ซึ่งสถาปนาขึ้นใน พ.ศ. 2350<br />
เพื่อเป็นวัดกลางเมืองตามแนวพระราชดำริในพระบาท<br />
as the site for the new capital. Thus Krung Rattanakosin<br />
(Bangkok) the new capital, was originally designed to be<br />
a fortified island city with the Grand Palace located in the<br />
same manner as the positioning of the Royal Palace in<br />
Ayutthaya.<br />
The architectural construction projects on the Grand<br />
Palace began in 1782. The first group of buildings built<br />
within this palatial compound were temporarily built of<br />
timber with thatched roofs, and hastily erected during<br />
April – May 1782.<br />
Construction of the palace proper however, began in<br />
1783 with the most important building that had the “mondop”<br />
style superstructure symbolizing the status of the king<br />
being the Amarindra Phisek Maha Prasat. The design of<br />
this building was based on Sanphet Prasat in Ayutthaya<br />
but the structure was built entirely of timber. Then in 1789<br />
the building caught fire and was burnt down. In its place,<br />
Dusit Maha Prasat was built based on the Greek-cross<br />
plan with a mondop roof. The design was also based on<br />
another prasat in Ayutthaya, the Suriya Amarindra. Built<br />
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และเพื่อประดิษฐาน<br />
พระศรีศากยมุนี พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ขนาดใหญ่ซึ่งเดิม<br />
เคยประดิษฐานเป็นพระประธานของวัดมหาธาตุ ซึ่ง<br />
เป็นวัดกลางเมืองของสุโขทัย วัดมหาสุทธาวาสหรือ<br />
วัดสุทัศน์จึงเป็นสัญลักษณ์ของความเชื่อมโยงระหว่าง<br />
กรุงรัตนโกสินทร์กับกรุงสุโขทัย โดยเฉพาะแนวคิด<br />
ในเรื่องของกษัตริย์ในฐานะธรรมิกราชา<br />
หอไตร วัดระฆัง เดิมเป็นที่พำนักของพระราชวรินทร์<br />
(นายทองด้วง) เจ้ากรมพระตำรวจนอกขวา สมัยกรุงธนบุรี<br />
(พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) ต่อมา<br />
ในสมัยรัตนโกสินทร์ราว พ.ศ. 2327 รัชกาลที่ 1 ทรงมี<br />
พระราชประสงค์ที่จะถวายเรือนพำนักเดิมดังกล่าว<br />
ให้แก่วัดระฆัง เพื่อใช้เป็นหอพระไตรปิฎก จึงโปรดเกล้าฯ<br />
ให้รื้อถอนเรือนนำมาสร้างใหม่ให้เป็นหอพระไตรปิฎก<br />
กลางสระน้ำ<br />
หอพระไตรปิฎกเป็นเรือนทรงไทยสามหลังแฝด<br />
ยกใต้ถุนสูง มีลักษณะเป็นเรือนเครื่องสับ ผนังเรือนเป็น<br />
ผนังไม้ฝาปะกน เข้าไม้โดยการบาก เซาะร่อง ใช้สลัก<br />
เหล็กในการประกอบโครงสร้างเรือนเข้าด้วยกัน หอ<br />
พระไตรปิฎกนี้เมื่อครั้งเป็นเรือนพักของพระราชวรินทร์<br />
of brick masonry with timber roof structure, Dusit Maha<br />
Prasat was the first brick building to be built within the<br />
living quarters of the royal palace.<br />
The Ayutthaya tradition continued with the construction<br />
of a temple within the compound of the Grand Palace<br />
when the Temple of the Emerald Buddha was built on the<br />
eastern section of the palace in 1783 - 84 to enshrine the<br />
image of the Emerald Buddha.<br />
During 1788 – 1800, another temple, Wat Phra<br />
Chetuphon or Wat Po (Temple of the Reclining Buddha) the<br />
largest monastery in Bangkok, was built by King Rama I.<br />
The design of this monastery appears to have been based<br />
on the concept of the Buddhist Cosmology in accordance<br />
with the writings in the book “Tribhumi Loka Vinijchaya<br />
Katha”. Its overall design was complex but skillfully executed<br />
and highly ornamented while the most outstanding feature<br />
is the layout. The ubosot (ordination hall) of the temple is<br />
enclosed by two rows of galleries (rabiang khot) with four<br />
congregation halls, each of which is situated at the four<br />
cardinal points. The double gallery feature applied here<br />
142
คงมีลักษณะเป็นเรือนสองหลังเชื่อมด้วยชานระหว่าง<br />
เรือน ครั้นเมื่อนำมาสร้างเป็นหอไตรจึงได้เพิ่มโครงสร้าง<br />
หลังคาตรงกลางระหว่างเรือนเดิมสองหลัง กลายเป็น<br />
เรือน 3 หลังแฝด ทั้งยังได้มีการปรับปรุงตัวเรือนให้มี<br />
ลักษณะขององค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมให้มีความ<br />
วิจิตรขึ้นด้วยฝีมือช่างชั้นเยี่ยม เช่น บานประตูสลักลาย<br />
คันทวยสลักลาย ทั้งยังมีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนัง<br />
ภายในห้องอีกด้วย<br />
ดังนั้นหอพระไตรปิฎก วัดระฆังโฆสิตาราม จึงเป็น<br />
หลักฐานของฝีมือช่างสถาปัตยกรรม และช่างศิลป์ซึ่ง<br />
เป็นฝีมือช่างชั้นสูง และแสดงถึงการสืบเนื่องของงาน<br />
ศิลปะสมัยอยุธยาตอนปลายและตอนต้นรัตนโกสินทร์<br />
การติดต่อกับชาติตะวันตก โปรตุเกสเป็นชาติตะวัน<br />
ตกชาติแรกที่เข้ามาติดต่อกับไทยในสมัยรัตนโกสินทร์<br />
ตอนต้น โดยนาย Antonio de Uessent ชาวโปรตุเกส<br />
ได้เป็นผู้อัญเชิญพระราชสาส์นจากกรุงลิสบอนมายัง<br />
กรุงเทพฯ ใน พ.ศ. 2329 พระบาทสมเด็จพระพุทธ<br />
ยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ให้ทางไทยต้อนรับ<br />
อย่างสมเกียรติ และทางไทยก็ได้มีพระราชสาส์นตอบ<br />
ไปยังกรุงลิสบอนเช่นเดียวกัน การที่โปรตุเกสต้องการ<br />
was unprecedented in the Ayutthaya period and therefore<br />
marked a new development in the attempt to depart from<br />
the Ayutthaya style and expressed the beginning of a new<br />
creativity pertaining to the Rattanakosin era.<br />
The last monastery to be initiated by Rama I was Wat<br />
Maha Suthavas (Wat Suthat). Built in 1807 to house the<br />
largest bronze Buddha image statue brought down from<br />
Sukhothai, this monastery was also intended to symbolize<br />
the heart of the capital city. In this regard, it should be<br />
noted that the heart of Bangkok was thus to be marked by<br />
the largest Principal Buddha image that was brought down<br />
from the heart of the old Sukhothai Kingdom and in effect<br />
emphasized the strong religious belief of the Rattanakosin<br />
era through the association of the first and oldest capital of<br />
the kingdom with the new one, particularly in connection<br />
with the ideology of “Dharmika Raja” kingship.<br />
Hor Trai of Wat Rakhang (Library of the Holy Buddhist<br />
Scriptures)<br />
Hor Trai of Wat Rakhang temple was once the former<br />
residence of King Rama I from the time when he held the<br />
เข้ามามีสัมพันธไมตรีกับราชสำนักสยามก็เนื่องจาก<br />
การที่โปรตุเกสเป็นชาติที่เข้ามาติดต่อกับสยามเป็นชาติ<br />
แรกในสมัยอยุธยาเมื่อ พ.ศ. 2054 ตรงกับรัชสมัยของ<br />
พระรามาธิบดีที่ 2 และได้สร้างฐานการค้าที่มั่นคงใน<br />
อยุธยากระทั่งเสียกรุงครั้งที่ 2 ใน พ.ศ. 2310 ฉะนั้น<br />
เมื่อไทยเริ่มมีความมั่นคงทางการเมืองขึ้นในสมัย<br />
รัตนโกสินทร์จึงต้องการที่จะเข้ามาตั้งฐานการค้าใน<br />
กรุงเทพฯ ขึ้นอีกครั้งหนึ่ง<br />
สหราชอาณาจักรเช่าเกาะปีนัง ในวันที่ 11 สิงหาคม<br />
พ.ศ. 2329 สหราชอาณาจักรได้ทำสัญญาเช่าเกาะ<br />
ปีนัง (เกาะหมาก) ซึ่งเป็นรัฐบรรณาการ (Tributary<br />
state) ของไทย การเช่าเกาะปีนังหรือเกาะหมากจาก<br />
พระยาไทรบุรีโดยบริษัท British East India เป็นผู้เช่า<br />
ในครั้งนี้เป็นการเช่าแบบ Quit - rent หมายความว่า<br />
สหราชอาณาจักรเข้าไปเป็นผู้เช่าแลกกับสิทธิ์ในการให้<br />
ความคุ้มครองทางการเมืองกับไทรบุรี ซึ่งการเช่าที่ดิน<br />
ในลักษณะนี้สหราชอาณาจักรสามารถอ้างสิทธิ์ในการ<br />
ครองครองที่ดินได้ตามหลักกฎหมายครอบครองที่ดิน<br />
ของยุโรป (European feudal law) การเช่าเกาะปีนัง<br />
ถือว่าเป็นก้าวแรกของการขยายอำนาจทางการเมือง<br />
title of Phra Rajvarin during the Thonburi era. After having<br />
ascended the throne, he donated it to Wat Rakhang around<br />
1784 and had it converted into a library that stands in the<br />
middle of a pond.<br />
The library is a stilted timber building in the traditional<br />
Thai style with fa-pakon walls constructed of framed beveled<br />
and wedged wooden panels, and has triple-gabled roof.<br />
Originally, the former house would have been two separate<br />
units, each with its own gable, joined by a common open<br />
deck between them. This common space became roofed<br />
on renovation and hence gave the building its three<br />
gables. The architectural detailing and artistic works on<br />
the library such as the mural paintings by Ajarn Nak (an<br />
artisan monk), carvings on the wooden door panels and<br />
the wood-carved brackets for example, were all produced<br />
by highly skilled artists and craftsmen. Thus Hor Trai of<br />
Wat Rakhang is therefore a testimony of the high quality<br />
artistic and architectural workmanship that continued to<br />
be passed down from late Ayutthaya through to the early<br />
Rattanakosin period.<br />
143
ของสหราชอาณาจักรเข้ามาทางตอนเหนือของมลายู<br />
ก่อนที่จะยึดครองมลายูเป็นประเทศอาณานิคมของ<br />
สหราชอาณาจักรในที่สุด<br />
สมัยรัชกาลที่ 2<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงครอง<br />
ราชย์ระหว่าง พ.ศ. 2352 - 2367 ช่วงเวลาของการ<br />
ครองราชย์ในรัชสมัยนี ้นับว่าเป็นช่วงเวลาที่เหตุการณ์<br />
ทางการเมืองค่อนข้างสงบ การสงครามกับพม่ามีเพียง<br />
1 ครั้ง ตอนต้นรัชกาลคือ ใน พ.ศ. 2352 หลังจากพิธี<br />
บรมราชาภิเษกได้เพียง 2 เดือน กองทัพพม่ายกเข้า<br />
มายึดหัวเมืองทางใต้ เช่น ตะกั ่วป่า ตะกั่วทุ่ง ถลาง<br />
เป็นต้น แต่กองทัพสยามก็สามารถขับไล่พม่าออกไป<br />
ได้ในที่สุด<br />
สถานการณ์ในประเทศที่ค่อนข้างสงบเป็นโอกาสให้<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยได้ทรงมีโอกาส<br />
ที่จะทรงงานด้านศิลปะได้อย่างเต็มที่ พระบาทสมเด็จ<br />
พระพุทธเลิศหล้านภาลัยนั้น ท่านทรงเป็นพระมหากษัตริย์<br />
ที่ทรงมีพระปรีชาสามารถในทางศิลปะหลายแขนง เช่น<br />
วรรณคดี ประติมากรรม ดนตรี เป็นต้น ความสามารถ<br />
International relations with the West<br />
During the Ayutthaya period, Portugal was the first<br />
western nation to sign a Pact of Friendship and Trade with<br />
Siam in 1518. The two nations enjoyed mutual interests<br />
in bilateral relations until the fall of Ayutthaya in 1767.<br />
When the political situation during the early Rattanakosin<br />
period became stable, the Portuguese once again were<br />
the first to seek an opportunity to reestablish relationships<br />
with Siam. In 1786, a Portuguese representative was sent<br />
bearing royal correspondence from Lisbon to the Siamese<br />
Court. After the Portuguese emissary had been received<br />
with due honor and dignity, King Rama I graciously sent<br />
his correspondence in return to the Portuguese Court.<br />
British acquisition of Penang<br />
On August 11, 1786, the British East India Company<br />
had reached an agreement on leasing the island of Penang<br />
from the Sultanate of Kedah. At the time, Penang was part<br />
of Kedah Sultanate which was a tributary state of Siam.<br />
The term of lease was quit-rent which meant that Kedah<br />
would be under British military protection against external<br />
ทางด้านศิลปะของรัชกาลที่ 2 นี้คงจะเป็นที่สังเกตของ<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ดังนั้นสมเด็จ<br />
พระราชบิดาจึงได้ทรงมอบหมายให้ทรงเป็นแม่กองใน<br />
การปรับปรุงตำหนักเดิมของรัชกาลที่ 1 ครั้งยังเป็น<br />
พระราชวรินทร์ สมัยกรุงธนบุรี เพื่อสร้างเป็นหอไตรถวาย<br />
วัดระฆังโฆสิตาราม เมื่อ พ.ศ. 2327 ความรับผิดชอบ<br />
ในการก่อสร้างดังกล่าวทำให้รัชกาลที่ 2 ทรงมีโอกาส<br />
ที่ได้ทรงงานร่วมกับช่างศิลป์ฝีมือเอกในตอนต้นสมัย<br />
รัตนโกสินทร์หลายท่าน หนึ่งในนั้นก็คือ ท่านอาจารย์นาค<br />
ซึ่งเป็นพระภิกษุที่มีฝีมือทางด้านจิตรกรรม และเป็น<br />
ผู้เขียนภาพรามเกียรติ์ภายในหอไตรในส่วนที่เป็นหอกลาง<br />
ฉะนั้นการทรงงานในฐานะแม่กองก่อสร้างหอไตร<br />
วัดระฆังจึงเปรียบเสมือนการจุดประกายการพัฒนา<br />
งานด้านศิลปกรรมไทยในสมัยรัชกาลที่ 2<br />
สำหรับการสร้างวัดสำคัญในกรุงเทพฯ นั้น ส่วน<br />
ใหญ่เป็นการสานต่อการก่อสร้างในโครงการที่สร้างมา<br />
ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 เช่น การสร้างวัดมหาสุทธาวาส<br />
(วัดสุทัศน์เทพวรารามวรมหาวิหาร) นั้น การวางผัง<br />
วัดก็สร้างขึ้นตามแนวพระราชดำริในพระบาทสมเด็จ<br />
พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ส่วนการสร้างวิหารนั้นรัชกาลที่ 2<br />
threats; and according to the European Feudal Law, the<br />
lessee could subsequently claim ownership rights on the<br />
occupied piece of land. The occupation of Penang by the<br />
British East India Company was the first sign of British<br />
threat to the political influence of Siam over Northern Malay<br />
Peninsula which eventually during the early 20 th century,<br />
or around the end of the reign of King Rama V, the entire<br />
Malay Peninsula became a British colony and part of her<br />
Commonwealth.<br />
King Phra Buddha Loetla Nabhalai (Rama II) reigned<br />
from 1809 to 1824 when the political situation in the kingdom<br />
was considered to be relatively peaceful. Siam engaged<br />
in only one war with Burma during the beginning of the<br />
reign when Burmese troops invaded several southern<br />
provinces such as Takua-Pa, Takua-Tung and Thalang,<br />
among others, just two months after the king’s coronation<br />
in 1809. Siam however, was able to force the Burmese to<br />
retreat and the situation hence became more peaceful.<br />
The atmosphere of peace allowed Rama II to spend<br />
more time on his personal passion in the arts which he was<br />
144
ก็ได้ทรงมีพระราชศรัทธาจำหลักบานประตูพระวิหาร<br />
ด้วยพระองค์เอง แต่สิ้นรัชกาลเสียก่อนที่งานก่อสร้าง<br />
จะสำเร็จ นอกจากการสร้างวัดมหาสุทธาวาสแล้วก็ยัง<br />
ทรงมีพระราชดำริให้สร้างพระปรางค์ใหญ่ขึ้นภายใน<br />
วัดอรุณราชวราราม แต่เมื่อเริ่มขุดดินวางรากฐาน<br />
พระปรางค์ก็สิ้นรัชกาลเสียก่อน ต่อมารัชกาลที่ 3 ทรง<br />
สร้างจนเสร็จสมบูรณ์<br />
งานด้านสถาปัตยกรรมในพระบรมมหาราชวังนั้น<br />
ได้โปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎา<br />
บดินทร์ (รัชกาลที่ 3) ทรงเป็นแม่กองจัดสร้างสวนข้าง<br />
หมู่พระมหามณเฑียรทางด้านตะวันออก (สวนขวา)<br />
ขึ้นใหม่ มีการขุดสระ สร้างภูเขาจำลอง ตลอดจนมีการ<br />
สร้างพระราชมณเฑียรและสร้างตึกขึ้นหลายหลัง โดยมี<br />
อาคารทั้งที่เป็นตึกฝรั่งและเก๋งจีน ตึกฝรั่งตึกหนึ่งที่<br />
ภายหลังในสมัยรัชกาลที่ 3 ได้มีการรื้อไปสร้างใหม่ที่<br />
วัดบวรนิเวศวิหาร ได้แก่ ตึกปั้นหยา หรือ พระปั้นหยา ซึ่ง<br />
เป็นที่ประทับของท่านวชิรญานภิกขุ (รัชกาลที่ 4) ขณะยัง<br />
ทรงผนวช ตึกนี้มีลักษณะเป็นอาคารแบบตะวันตก<br />
ก่ออิฐฉาบปูน มีหน้าต่างเป็นระยะ หลังคาทรงจั่วมี<br />
รายละเอียดแบบจีน แต่ผังเป็นผังกุฏิพระแบบไทย<br />
known to be ingenious in a number of artistic disciplines<br />
such as literature, sculpture and music for example. His<br />
father (King Rama I) must have recognized such inclination<br />
since earlier days, and so appointed him (then Prince Issara<br />
Sundhorn) to be in charge of a renovation project in 1784.<br />
The project was to renovate Rama I’s former residence<br />
from the time when he still served as Phra Rajvarin under<br />
King Taksin during the Thonburi period, and convert it into<br />
a library (Hor Trai) which is to be donated to the temple<br />
of Wat Rakhang for housing holy Buddhist manuscripts.<br />
In the process, the then prince had the opportunity to<br />
work with many accomplished artists and craftsmen of<br />
the time, one of whom was Ajarn Nak, the artisan monk<br />
who was well known for his painting skills. The outcome<br />
of this undertaking as supervisor on the Hor Trai project<br />
could be said to have greatly inspired the subsequent<br />
beginning of the glorious days of Thai art and culture<br />
during his reign as Rama II.<br />
In the period of his reign, important architectural<br />
undertakings were mostly religious buildings of the monastery<br />
จึงเป็นตัวอย่างที่ดีของอาคารพักอาศัยแบบตึกที่มีอิทธิพล<br />
ตะวันตกผสมผสานกับอิทธิพลจีนในสมัยรัชกาลที่ 2<br />
ส่วนอาคารพักอาศัยของราษฎรทั่วไปนั้นไม่ปรากฏ<br />
หลักฐานอ้างอิงที่ชัดเจน แต่ก็น่าจะเป็นอาคารที่สร้าง<br />
ด้วยโครงสร้างไม้ เป็นเรือนเครื่องสับหรือเรือนเครื่องผูก<br />
ตัวเรือนยกพื้นสูงตามประเพณีที่สืบเนื่องมาตั้งแต่สมัย<br />
อยุธยาและสมัยรัชกาลที่ 1 นั่นเอง<br />
การค้ากับต่างประเทศ<br />
เจ้านายที่ทรงติดต่อค้าขายกับประเทศจีนได้แก่<br />
พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ ซึ่งทรง<br />
มีความสามารถต่อเรือสำเภาได้เอง และทรงเป็น<br />
ผู้บังคับบัญชากรมท่า การค้าขายกับจีนทำให้ได้กำไรเข้า<br />
ท้องพระคลังเป็นจำนวนมาก สมเด็จพระราชบิดาทรงเรียก<br />
กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ว่า “เจ้าสัว” ซึ่งสามารถสะท้อนถึง<br />
บุคลิกภาพและความเชี่ยวชาญในด้านการงานได้เป็นอย่างดี<br />
สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์นั้น<br />
ทรงสนับสนุนและส่งเสริมการค้ากับต่างประเทศ ทั้ง<br />
ชาวเอเชียและชาวยุโรป ทำให้เศรษฐกิจของไทยขยาย<br />
ตัวอย่างมากและมีความมั่นคงขึ้น<br />
complex initiated in the previous reign that still had to be<br />
completed. The layout plan of Wat Maha Suthavas (Wat<br />
Suthat) for example, only materialized following the design<br />
by Rama II himself. The king’s faith in Buddhism was further<br />
demonstrated by the application of his artistic skill in carving<br />
the wooden door panels of the congregation hall as well.<br />
Regrettably however, his reign ended before the task was<br />
completed. Rama II also initiated the building of the Great<br />
Prang (the Khmer-influenced Thai Prang) at Wat Arun<br />
Rajvararam or the Temple of Dawn, which was far from<br />
completion when he passed away after only the foundation<br />
had been laid. Nevertheless, construction continued until<br />
it was eventually completed in the following reign.<br />
With regards to the building projects within the<br />
compound of the Grand Palace, Rama II assigned his son,<br />
Prince Jessada Bodindra (later crowned King Rama III) to<br />
be in charge of redeveloping the area to the east of the<br />
royal residences. The outcome of the undertaking included<br />
pools, rock gardens, royal residences, and several brick<br />
buildings built in western and Chinese styles. One of the<br />
145
การติดต่อกับชาติตะวันตก<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 2 นี้ ในยุโรปเกิดความไม่สงบ<br />
จากสงครามนโปเลียน (Napoleonic Wars) ระหว่าง<br />
ค.ศ. 1799 - 1815 (พ.ศ. 2342 - 2358) ซึ่งคาบเกี่ยว<br />
ระหว่างปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 1 ถึงกลางรัชกาลที่ 2<br />
จะเห็นว่าสหราชอาณาจักรเข้ามาติดต่อกับสยามเป็น<br />
เรื่องเป็นราวหลังจากที่สงครามนโปเลียนสงบลงไปแล้ว<br />
ประมาณ 6 ปี แสดงว่าเมื่อศึกใหญ่ทางยุโรปสงบลงแล้ว<br />
ทางมหาอำนาจของยุโรปก็เริ่มรุกคืบหน้าขยายอำนาจ<br />
ทางการเมืองของตนมาทางตะวันออกต่อไป<br />
การติดต่อกับชาติตะวันตกอย่างเป็นทางการเป็นครั้งแรก<br />
ในรัชสมัยเริ่มขึ้นใน พ.ศ. 2361 ข้าหลวงโปรตุเกสที่<br />
มาเก๊าได้ส่ง คาร์ลอส มานูเอล ซิลเวียรา (Carlos<br />
Manuel Silviera) เป็นทูตอัญเชิญพระราชสาส์นเข้า<br />
มาขอเจริญสัมพันธไมตรีกับสยาม ซึ่งสยามก็ให้การ<br />
ต้อนรับเป็นอย่างดี และได้ขอให้โปรตุเกสจัดหาซื้อ<br />
ปืนคาบศิลาให้จำนวน 400 กระบอก โปรตุเกสก็เป็น<br />
ผู้จัดหาซื้อให้ได้ตามความประสงค์ ต่อมาอีก 2 ปี คือใน<br />
พ.ศ. 2363 โปรตุเกสขอตั้งสถานกงสุลขึ้นในสยาม และ<br />
ขอให้คาร์ลอส มานูเอล ซิลเวียรา เป็นกงสุลโปรตุเกส<br />
western style buildings, Phra Panya, was later relocated<br />
to the monastery of Wat Bovornives Viharn in the period of<br />
Rama III as accommodation for Phra Vajirayana Bhikkhu<br />
(monkhood title of future King Mongkut, or Rama IV).<br />
The masonry brick building with western influence had<br />
windows at intervals while the roof gable was decorated<br />
with details of Chinese influence, and the planning was<br />
that of a typical traditional Thai monk’s lodging unit. Phra<br />
Panya thus was an excellent example of masonry residential<br />
building built during the time of Rama II in which western<br />
and Chinese influences were blended and morphed into<br />
a unique Thai style.<br />
As for houses of commoners at the time, there is<br />
no clear evidence of what they were like. However, it is<br />
plausible to presume that they were timber or bamboo<br />
houses built on wooden stilts as traditionally practiced since<br />
the period of Ayutthaya through to the period of Rama I.<br />
Foreign trade<br />
A member of the royal family renowned for doing<br />
trade with China was Prince Jessada Bodindra who at one<br />
ประจำสยาม ซึ่งทางราชสำนักก็ยอมรับด้วยไมตรี<br />
นับว่าเป็นการตั้งสถานกงสุลต่างประเทศขึ้นเป็น<br />
ครั้งแรกในสมัยรัตนโกสินทร์ และต่อมาพระบาทสมเด็จ<br />
พระพุทธเลิศหล้านภาลัยได้ทรงแต่งตั้งให้นายคาร์ลอส<br />
มานูเอล ซิลเวียรา เป็นหลวงอภัยพานิช<br />
การริเริ่มครั้งสำคัญซึ่งเป็นประโยชน์ทางการต่าง<br />
ประเทศของสยามใน พ.ศ. 2361 ได้แก่ การที่พระยา<br />
สุริยวงศ์มนตรี (ดิศ บุนนาค ต่อมารัชกาลที่ 4 ได้ทรง<br />
แต่งตั้งให้เป็นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์)<br />
ขุนนางชั้นผู้ใหญ่ได้เขียนจดหมายเป็นภาษาโปรตุเกส<br />
ติดต่อไปยังประธานาธิบดีเจมส์ มอนโร แห่งประเทศ<br />
สหรัฐอเมริกา และให้คำแนะนำว่าสินค้าที่สยามต้องการ<br />
คือ ปืนคาบศิลา นับว่าเป็นการติดต่อกันทางหนังสือ<br />
เป็นครั้งแรกระหว่างสองประเทศ ดังนั้นในระหว่าง<br />
พ.ศ. 2363 - 2372 เรืออเมริกันหลายลำจึงเดินทางมา<br />
กรุงเทพฯ ตามคำแนะนำของพระยาสุริยวงศ์มนตรี<br />
ส่วนทางสหราชอาณาจักรนั้นใน พ.ศ. 2364 Lord<br />
Hastings ข้าหลวงใหญ่ของสหราชอาณาจักรในอินเดีย<br />
ได้ส่ง Dr. John Crawfurd มายังราชสำนักสยามเพื่อ<br />
หยั่งท่าทีของไทยเกี่ยวกับรัฐทางตอนเหนือของมลายู<br />
stage, held the position of minister of trade and foreign<br />
affairs. The prince had his own junk boats built specifically<br />
for such purpose, and trading with China brought in a large<br />
amount of profit and revenue for Siam. His father, King<br />
Rama II, called him “Jao Sua” (tycoon) - an indication of<br />
how successful he was as a businessman at the time.<br />
Apart from China, Prince Jessada also actively engaged<br />
in trade with European and other Asian countries as well.<br />
As a result, the kingdom’s income and economy greatly<br />
expanded and the general situation became much more<br />
stable during the time of his taking office in such position<br />
under his father’s reign.<br />
International relations with the West<br />
During 1799 - 1815, Europe was going through the<br />
Napoleonic Wars which took place around the overlapping<br />
period between the end of Rama I and the mid-reign of<br />
Rama II. Six years after the wars ended, Britain began to<br />
make official contacts with Siam. At the same time, other<br />
powerful European nations were also ready to expand<br />
their influential powers to the East.<br />
146
โดยเฉพาะเรื่องเกี่ยวกับอำนาจเหนือรัฐไทรบุรี (เกาะ<br />
หมากและสมารังไพร) ตลอดจนการทำสัญญาการค้า<br />
กับไทย พร้อมกับขอทำแผนที่และศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับ<br />
ทรัพยากรธรรมชาติและประชากรของไทย แต่การ<br />
เจรจาล้มเหลวทั้งสองฝ่ายไม่สามารถบรรลุข้อตกลงที่<br />
จะดำเนินการตามที่ทางฝ่ายสหราชอาณาจักรต้องการได้<br />
แต่ถึงแม้ว่าการเจรจาเป็นทางการจะไม่ประสบผลสำเร็จ<br />
ครอว์ฟอร์ด (นายการะฝัด) ก็ได้ทำการสำรวจระดับน้ำ<br />
ตามปากอ่าวสยาม (ปัจจุบันเรียกว่าอ่าวไทย) เพื่อทำ<br />
แผนที่ได้สำเร็จ ส่อถึงเจตนารมณ์ของการรุกรานซึ่ง<br />
ทำให้ไทยไม่พอใจมาก<br />
Dr. John Crawfurd นั้นถูกส่งเข้ามากรุงเทพฯ<br />
ในฐานะทูต แต่แท้จริงแล้วเขาเป็นแพทย์ และมีความ<br />
สนใจสิ่งต่างๆ อย่างหลากหลาย เช่น มีความสนใจ<br />
เรื่องภาษาแถบตะวันออก เป็นต้น เขาเป็นคนช่าง<br />
สังเกตและได้ทำบันทึกเอาไว้ว่าจำนวนประชากรใน<br />
กรุงเทพฯ น่าจะมีประมาณ 50,000 คน เขายังตั้ง<br />
ข้อสังเกตด้วยว่าพุทธศาสนาและอุดมการณ์ธรรมิกราชา<br />
มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในสังคมไทยมาก เขาบันทึก<br />
ว่า “องค์กรทางศาสนามีอิทธิพลมากต่อระบบบริหาร<br />
Siam’s first official contact with the West during the<br />
period of Rama II took place in 1818. The Portuguese<br />
Governor in Macao delegated Carlos Manuel Silviera as<br />
envoy to bear a letter of amity from the King of Portugal<br />
and to establish friendly relations between the two nations.<br />
The intent was well reciprocated by Siam and request<br />
was made for Portugal to handle the procurement of 400<br />
muskets on its behalf. Two years later in 1820, Siam<br />
agreed to Portugal setting up a consulate in the kingdom<br />
with Carlos Manuel Silviera as the Consul General. It<br />
was the first foreign consulate to be established in the<br />
Rattanakosin era, and Silviera was later given the title of<br />
Luang Abhaipanich (rank and title conferred upon officials<br />
of Siamese government) by Rama II.<br />
An important initiative considered to be a significant<br />
international move by Siam also took place in 1818.<br />
Phraya Suriyawongse Montri (Dis Bunnag who was<br />
subsequently promoted to the title of Somdej Chaophraya<br />
Borom Maha Prayurawongse by Rama IV) sent a letter,<br />
in the Portuguese language, to President James Monroe<br />
ราชการแผ่นดิน ข้าพเจ้าคิดว่าสยามนั ้นเป็นประเทศ<br />
เดียวในโลกซึ่งศาสนามีส่วนสำคัญมากในการกำหนดวิถี<br />
ทางการดำรงชีวิตของราษฎร” อิทธิพลทางด้านสังคม<br />
และวัฒนธรรมยังสะท้อนให้เห็นในรูปของสิ่งแวดล้อม<br />
ทางกายภาพ Crawfurd บันทึกว่า “วัดวาอารามเหล่านี้<br />
เป็นสิ่งที่มีความวิจิตรงดงามที่สุดในประเทศ” อย่างไร<br />
ก็ดีในสมัยรัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 2 นั ้น ผู้ที่สร้าง<br />
วัดสำคัญในกรุงเทพฯ ก็คือ พระมหากษัตริย์และสมาชิก<br />
คนสำคัญในราชตระกูลทั้งสิ้น<br />
สมัยรัชกาลที่ 3<br />
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงครอง<br />
ราชย์ระหว่าง พ.ศ. 2367 - 2394 พระราชภารกิจสำคัญ<br />
ประการหนึ่งก็คือ การปรับปรุงวิธีการเก็บภาษีอากรเพื่อ<br />
ให้รายได้ของรัฐบาลมีมากขึ้นและมีความแน่นอน โดย<br />
การนำระบบเจ้าภาษีนายอากร (Tax Farming System)<br />
มาใช้ กล่าวคือ ให้เอกชนเป็นผู้ผูกขาดการจัดเก็บภาษี<br />
โดยเอกชนเป็นผู้แข่งขันกันในการประมูลราคา เอกชน<br />
ผู้ให้ราคาสูงสุดจะเป็นผู้ผูกขาดการเก็บภาษี ซึ่งพระบาท<br />
สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายว่า “... ได้<br />
of the United States expressing that Siam was seeking to<br />
purchase a certain number of muskets. This was the first<br />
letter of correspondence to establish relationship between<br />
the two countries and consequently, many ships sailed<br />
with cargos from the United States to Bangkok between<br />
1820 and 1829.<br />
In 1821, the British Consul General in India sent Dr.<br />
John Crawfurd to ascertain Rama II’s stance on the political<br />
situation concerning the northern provinces of the Malay<br />
Peninsula, especially with regards to the control over Kedah<br />
(Penang and Seberang Perai). Other agendas included<br />
trade agreements with Siam, cartographic undertaking,<br />
obtaining demographic information, and exploring natural<br />
resources. The mission turned out unsuccessful as Siam<br />
rejected all of Britain’s propositions. Despite the failed<br />
diplomatic attempt to negotiate, Crawfurd nevertheless<br />
managed to collect data on water levels and navigation<br />
routes in the Gulf of Siam. This greatly offended Siam since<br />
the implication was obvious that it was an intentional threat<br />
by the British to undermine the kingdom’s sovereignty.<br />
147
เงินใช้ในราชการแผ่นดินดีกว่ากำไรค้าสำเภา ...” ฉะนั้น<br />
การปรับปรุงระบบภาษีดังกล่าวจึงเป็นการทำให้การ<br />
ออมเงินเข้าท้องพระคลังในสมัยรัชกาลที่ 3 มีความ<br />
สม่ำเสมอมากขึ้น<br />
การต่างประเทศ<br />
ในด้านการต่างประเทศนั้น พระบาทสมเด็จ<br />
พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจับตาดูบทบาททางการเมือง<br />
ของชาติตะวันตกด้วยความระมัดระวัง และด้วยความ<br />
เข้าใจในศักยภาพและความได้เปรียบทางการทหารของ<br />
ชาติตะวันตกเป็นอย่างดี ท่าทีที่แข็งกร้าวของอังกฤษใน<br />
การทำสงครามระหว่างอังกฤษกับพม่าตั้งแต่ พ.ศ. 2367<br />
ซึ่งอังกฤษชนะเมื่อ พ.ศ. 2369 และในที่สุดอังกฤษได้<br />
เข้ายึดพม่าเป็นอาณานิคมใน พ.ศ. 2428 และสงคราม<br />
ฝิ่นกับจีนซึ่งอังกฤษได้รับชัยชนะใน พ.ศ. 2385 ทำให้<br />
เป็นที่ชัดเจนว่าดุลยภาพทางการเมืองในเอเชียและโดย<br />
เฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้เปลี่ยนไปแล้ว อำนาจ<br />
ที่เป็นภัยคุกคามต่อไทยที่แท้จริงนับตั้งแต่ต้นรัชกาลที่ 3<br />
คือภัยจากชาติตะวันตกนั่นเอง ดังนั้นพระองค์จึงทรง<br />
มีนโยบายด้านการต่างประเทศต่อชาติตะวันตกตั้งแต่<br />
ต้นรัชกาลที่เป็นนโยบายประนีประนอมไม่แข็งกร้าว<br />
Although dispatched to Bangkok as a diplomatic<br />
representative, Dr. John Crawfurd was in fact a trained<br />
physician who was very observant and had varied personal<br />
interests which included Oriental languages. From his<br />
observations, he estimated the population of Bangkok to<br />
be around 50,000 at the time, and that Buddhism and the<br />
ideology of righteous monarchy were very important to the<br />
Siamese society. In his journal, he documented that “Religious<br />
institutions have great influence on the administration of<br />
the state. I think Siam might be the only country in the<br />
world where religion plays a part in determining how people<br />
live.” He also observed that social and cultural influences<br />
were evident in the formation of the physical environment,<br />
and that “Temples are the most exquisite buildings in the<br />
country.” As a matter of fact, on the subject of temples,<br />
it can be seen that during the periods of Rama I and II,<br />
all the important temples in Bangkok were commissioned<br />
solely by the king and royal personages.<br />
King Nang Klao (Rama III) ascended the throne<br />
อย่างไรก็ดีเมื่อเวลาผ่านไปก็ทรงมีความเห็นว่าการให้<br />
ชาวตะวันตกเข้ามาทำการค้าขายในประเทศนั้นทำให้<br />
เกิดปัญหา เนื่องจากชาวตะวันตกเข้ามาก้าวก่ายกับ<br />
การดำเนินงานของรัฐบาลไทย ดังนั้นในตอนปลาย<br />
รัชสมัยนโยบายต่อชาติตะวันตกจึงเปลี่ยนไป และทรงมี<br />
ท่าทีที่ไม่เป็นมิตรและแข็งกร้าวต่อชาวตะวันตกมากขี้น<br />
อย่างไรก็ดีชาวสยามชั้นนำที่เป็นบุคคลระดับเจ้านาย<br />
และขุนนางที่มีความรู้และมีทัศนคติว่าควรคบค้าและ<br />
หาประโยชน์จากการศึกษาวิทยาการที่ก้าวหน้าของ<br />
ชาวตะวันตกก็มีอยู่ เช่น พระวชิรญาณภิกขุ (พระบาท<br />
สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ<br />
เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ (พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัว) และจมื่นไวยวรนาถ (ช่วง บุนนาค) เป็นต้น<br />
โดยที่เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์และจมื่นไวยวรนาถ<br />
นั้นเป็นผู้ที่สนใจในการต่อเรือกำปั่นไฟแบบตะวันตก<br />
ต่อมาจมื่นไวยวรนาถเป็นคนไทยคนแรกที่ต่อเรือกำปั่นไฟ<br />
แบบฝรั่งได้สำเร็จและน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จ<br />
พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยได้รับพระราชทานชื่อเรือว่า<br />
“เรือแกล้วกลางสมุทร” ส่วนเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์<br />
นั้นทรงมีความรู้ด้านภาษาอังกฤษเป็นอย่างดี สามารถ<br />
in 1824 and reigned until 1851. One of his outstanding<br />
accomplishments was increasing the state’s revenue by<br />
changing the country’s tax policies. Tax farming system<br />
was introduced and private tax farmers who bid the highest<br />
price was granted permission to monopolize tax collection.<br />
The tax reformation had the advantage of bringing in a<br />
more consistent revenue and hence the treasury became<br />
more stable during the reign of Rama III. In relation to this,<br />
King Chulalongkorn (Rama V) stated several decades<br />
later that “it generated more income for the country than<br />
doing maritime trade”.<br />
Foreign affairs<br />
During his reign, Rama III cautiously observed the<br />
moves of Western political powers and was very well<br />
aware of the advantages and military strengths that they<br />
possessed. Such power was demonstrated for example,<br />
by the war that Britain waged on Burma in 1824 and won<br />
two years later in 1826. Consequently, this eventuated in<br />
Burma becoming colonized by the British in 1885. Apart from<br />
that, Britain also won the Opium War with China in 1842.<br />
148
เขียนจดหมายโต้ตอบกับเซอร์จอห์น เบาว์ริ่ง ทูตสหราช<br />
อาณาจักรซึ่งเข้ามาติดต่อกับราชสำนักใน พ.ศ. 2398 ได้ดี<br />
และใน พ.ศ. 2384 เมื่อทรงเป็นแม่ทัพยกทัพไปรบกับ<br />
ญวนที่เมืองบันทายมาศ (ฮาเตียน) นั้นก็ทรงใช้เรือพุทธ<br />
อำนาจซึ่งทรงต่อขึ้นเองเป็นเรือบัญชาการของแม่ทัพ<br />
การค้ากับต่างประเทศนั้นคู่ค้าที่สำคัญที่สุดคือ<br />
ประเทศจีน ส่วนชาวตะวันตกนั้นผู้ที่เข้ามาเจรจาเรื่อง<br />
การไมตรีและการค้าเป็นคนแรกในสมัยรัชกาลที่ 3<br />
คือ Henry Burney (หันตรี บารนี) ซึ่งเป็นทูตสหราช<br />
อาณาจักร และเป็นผู้แทนของบริษัท British East India<br />
ที่ได้เดินทางเข้ามากรุงเทพฯ ใน พ.ศ. 2368 สาระหลัก<br />
ในการเจรจาคือการตกลงเรื่องการอำนวยความสะดวก<br />
ในเรื่องการค้า และการเจรจาปรองดองกันในเรื่อง<br />
อำนาจของไทยเหนือรัฐไทรบุรี (Kedah) โดยที่ Henry<br />
Burney ได้ยื่นบันทึกข้อเรียกร้องในรายละเอียดให้กับ<br />
ไทยในวันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 หลังจากการ<br />
ยื่นบันทึกได้ 11 วัน รัฐบาลไทยได้ทราบว่าพม่ายอม<br />
แพ้อังกฤษในสงครามอังกฤษ - พม่าครั้งที่หนึ่ง เมื่อวัน<br />
ที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 ดังนั้นจึงตกลงที่จะยอม<br />
ลงนามในสัญญาดังกล่าว โดยการลงนามในสนธิสัญญานั้น<br />
Having monitored the situations constantly, Rama<br />
III was fully aware that the balance of political power in<br />
Asia, and Southeast Asia in particular, had shifted. Since<br />
the early years of his reign, it was apparent that the real<br />
threat to Siam was the Western powers and therefore<br />
from the outset, his policy regarding foreign affairs was<br />
one of compromise. However, his attitude changed upon<br />
the realization that allowing these so-called Western<br />
friends to do business in Siam caused more problems<br />
than otherwise, because they began to meddle and<br />
interfered with the work of the Siamese government. In<br />
the last years of his reign, he adopted a sterner and less<br />
cordial attitude towards the Western countries. However,<br />
several educated royals and aristocrats thought that Siam<br />
should still maintain good relations with the West in order<br />
to acquire their knowledge and technology. Amongst these<br />
people were Phra Vajirayana Bhikkhu (subsequently King<br />
Rama IV), Prince Issares Rangsan (later King Pinklao, the<br />
Second King) and Jamuen Vaivoranarth (Chuang Bunnag).<br />
The latter two were particularly interested in steamships.<br />
ทั้งสองฝ่ายได้ร่วมมือกันลงนามเมื่อวันที่ 20 มิถุนายน<br />
พ.ศ. 2369 นับว่าเป็นสนธิสัญญาฉบับแรกที่ไทยยอม<br />
ทำกับต่างประเทศ<br />
ส่วนพ่อค้าชาวอังกฤษจากสหราชอาณาจักรที่เข้า<br />
มาค้าขายในไทยตั้งแต่ต้นรัชสมัย ร.3 ใน พ.ศ. 2368<br />
คือ นายโรเบิร์ต ฮันเตอร์ (นายหันแตร) ชาวอังกฤษ<br />
เชื้อสายสก๊อต ซึ่งเป็นผู้ที่ได้เข้ามาตั้งร้านค้าอยู่ที่กุฎีจีน<br />
คนไทยเรียก ห้างหันแตร ขายสินค้าจากต่างประเทศ<br />
อันเป็นของแปลกใหม่สำหรับชาวสยาม อาจกล่าวได้ว่า<br />
นายฮันเตอร์เป็นผู้บุกเบิกห้างสรรพสินค้าในกรุงเทพฯ<br />
เป็นคนแรก นายฮันเตอร์ยังได้เป็นผู้ที่นำแฝดสยาม<br />
อิน-จัน ไปแสดงตัวที่สหรัฐอเมริกาจนทำให้แฝดสยาม<br />
มีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักกันดีในโลกตะวันตก<br />
นอกจากการเซ็นสัญญาเบอร์นีกับสหราชอาณาจักร<br />
แล้ว ใน พ.ศ. 2476 ประธานาธิบดีแอนดรูว์ แจ๊คสัน<br />
แห่งสหรัฐอเมริกายังได้ส่งนายเอ็ดมันด์ โรเบิร์ตส์ เป็น<br />
ทูตอเมริกันคนแรกมาติดต่อเพื่อเซ็นสัญญามิตรไมตรี<br />
และการค้ากับไทย ซึ่งก็ตกลงกันได้ด้วยดี สหรัฐอเมริกา<br />
ยังได้รับสิทธิให้ตั้งกงสุลได้ถ้าหากมีประเทศใดประเทศ<br />
หนึ่งเข้ามาตั้งกงสุลขึ้นก่อนหน้านั้น<br />
Jamuen Vaivoranarth was the first Siamese to successfully<br />
build a western-style steamer and presented it to the king<br />
who named it “Klaew Klang Samudra”. Prince Issares<br />
Rangsan on the other hand, led an army in 1841 to fight<br />
the Vietnamese in Ha Tian by using the steamer Buddha<br />
Amnart that he built himself, as the command ship. He<br />
was also highly fluent in his use of the English language<br />
and was thus able to correspond proficiently in writing with<br />
Sir John Bowring, the British emissary who later came to<br />
Siam in 1855.<br />
In terms of foreign trade, while Siam’s most important<br />
trading partner was China, the first Westerner on a<br />
mission to discuss amity and trade with Siam was Henry<br />
Burney, the British emissary and representative of British<br />
East India Company who came to Bangkok in 1825. His<br />
priorities were for Siam to facilitate British commercial<br />
companies in their undertakings and negotiate on matters<br />
concerning Kedah which was under the ruling of Siam at<br />
the time. Burney presented the terms to Siam on February<br />
13, 1826, and just eleven days after that, the Siamese<br />
149
สถาปัตยกรรม<br />
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้นทรงติดต่อ<br />
ค้าขายกับจีนโดยการส่งเรือสำเภาไปค้าขายกับจีนตั้งแต่<br />
ครั้งยังว่าการกรมท่าสมัยรัชกาลที่ 2 และทรงมีความสน<br />
พระราชหฤทัยในงานศิลปะแบบจีนมาตั้งแต่นั้น งาน<br />
สถาปัตยกรรมสำคัญในสมัยนี้จึงมีงานสถาปัตยกรรม<br />
ที่ผสมผสานศิลปะแบบจีนเข้ามาด้วยเรียกว่า งาน<br />
สถาปัตยกรรมแบบพระราชนิยม เช่น วัดราชโอรสาราม<br />
ซึ่งได้ทรงบูรณะขึ้นตั้งแต่ครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็น<br />
พระเจ้าลูกยาเธอในสมัยรัชกาลที่ 2 และต่อมาได้รับ<br />
การสถาปนาเป็นวัดประจำรัชกาลในสมัยรัชกาลที่ 3<br />
นอกจากการสถาปนาวัดประจำรัชกาลแล้ว<br />
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวยังได้ทรงสถาปนา<br />
พระปรางค์ใหญ่ที่วัดอรุณราชวราราม ซึ่งสมเด็จพระ<br />
ราชบิดาได้ทรงเริ่มวางรากฐานไว้ และได้ทรงสร้างต่อ<br />
จนเสร็จสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2385 ส่วนวัดมหาสุทธาวาส<br />
ซึ่งดำเนินการก่อสร้างมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 และ<br />
รัชกาลที่ 2 นั้น ก็โปรดให้ดำเนินการก่อสร้างจนแล้ว<br />
เสร็จสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2390 และพระราชทานนามว่า<br />
“วัดสุทัศนเทพวราราม” นับเป็นการสนองพระเดชพระคุณ<br />
government learned that Burma had surrendered to the<br />
British as a result of the first Anglo-Burmese War. Siam<br />
therefore resolved that she had no choice but to concur<br />
with the proposed terms of agreement. Thus on June 20,<br />
1826, both parties officially signed the Treaty of Amity<br />
and Commerce which was the first treaty that Siam had<br />
entered into with a foreign country.<br />
The first British trader to come to Siam during the<br />
early period of Rama III was an Englishman of Scottish<br />
descent named Robert Hunter who arrived in 1825 and set<br />
up a retail store in the Kudeejeen area, selling imported<br />
goods which Siamese people found very novel at the time.<br />
The store called Haang Huntrae (Hunter) by the locals,<br />
could be viewed as the pioneer of future department store<br />
businesses that subsequently flourished in Bangkok.<br />
Hunter was also the person who introduced the Siamese<br />
Twins to the American public and made them famous in<br />
the Western world.<br />
Apart from signing the treaty with Britain, Siam also<br />
entered into an agreement with the United States when,<br />
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่ง<br />
ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสร้างวัดสำคัญขึ้นเพื่อเป็น<br />
สัญลักษณ์ของศูนย์กลางของกรุงเทพมหานคร<br />
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้นทรงมี<br />
ความมุ่งมั่นในความเป็น “พระมหาธรรมิกราชา” และ<br />
ทรงสร้างและปฏิสังขรณ์วัดในรัชกาลเป็นจำนวนทั้งสิ้น<br />
ถึง 44 วัด ทั้งยังทรงสนับสนุนให้สมาชิกในพระราชวงศ์<br />
ตลอดจนขุนนางชั้นผู้ใหญ่สร้างวัดเพื่อเป็นพุทธบูชา<br />
ซึ่งในส่วนนี้มีจำนวนวัดทั้งสิ้นประมาณ 30 วัด ดังนั้น<br />
จึงเป็นรัชกาลที่มีการสร้างวัดขึ้นเป็นจ ำนวนมากเมื่อเปรียบ<br />
เทียบกับสองรัชกาลที่ผ่านมา สำหรับตำหนักของเจ้านาย<br />
ที่ทรงให้สร้างขึ้นในแบบตะวันตกนั้นได้แก่ตำหนักใหญ่<br />
วัดบวรนิเวศวิหาร ซึ่งเป็นที่ประทับของท่านวชิรญานภิกขุ<br />
(รัชกาลที่ 4) ขณะดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสอยู่ที่วัด<br />
ดังกล่าว ตำหนักหลังนี้เป็นอาคาร 2 ชั้น โครงสร้างก่ออิฐ<br />
ตรงกลางมีระเบียงมุข ตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุ<br />
บริเวณหน้าจั่ว<br />
ชาวตะวันตกที่เข้ามาในกรุงเทพฯ ในสมัยรัชกาล<br />
ที่ 3 นั้น นอกจากนักการทูตซึ่งเข้ามาติดต่อราชการ<br />
และพ่อค้าแล้ว ก็ยังมีชาวตะวันตกที่เข้ามาเพื่อเผยแผ่<br />
in 1933, President Andrew Jackson appointed Edmund<br />
Roberts as the first United States ambassador to negotiate<br />
the signing of an agreement on friendship and trade with<br />
Siam. The negotiations went well and Siam agreed that<br />
the United States could set up a consulate should there<br />
be a prior one set up by another country.<br />
Architecture<br />
Having sent junk boats to trade goods with China<br />
when he was still prince and head of Maritime Trades<br />
Department during his father’s reign, Rama III developed<br />
a personal taste for Chinese art. This can be seen for<br />
example, reflected in Wat Raj-Orosaram that he had<br />
earlier restored during the reign of Rama II. After he had<br />
ascended the throne, Wat Raj-Orosaram thus became<br />
inaugurated as the monastic temple accorded to his reign<br />
and consequently, Sino-Thai architecture became the royal<br />
vogue during the period of Rama III.<br />
The king also pursued the construction of the Great<br />
Prang of Wat Arun Rajvararam (the Temple of Dawn) that<br />
was initiated by his father, until its completion in 1842.<br />
150
ศาสนา เช่น บาทหลวงปัลเลอกัวซ์ (ฌอง บาบติสต์<br />
ปัลเลอกัวซ์) ชาวฝรั่งเศส ซึ่งเข้ามากรุงเทพฯ ตั้งแต่ช่วง<br />
ต้นสมัยรัชกาลที่ 3 ใน พ.ศ. 2372 ต่อมาใน พ.ศ. 2384<br />
ท่านได้รับการแต่งตั้งจากสันตสำนักให้ดำรงตำแหน่ง<br />
ประมุขมิสซังสยามตะวันออกเป็นท่านแรก ชาวสยาม<br />
จึงเรียกท่านติดปากว่าสังฆราชปัลเลอกัวซ์ ท่านผู้นี้ได้<br />
ศึกษาภาษาไทยและบาลีจนมีความรู้ในภาษาทั้งสองเป็น<br />
อย่างดี และเป็นผู้นำวิทยาการด้านการถ่ายรูปเข้ามาใน<br />
ประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2388 ท่านยังได้บันทึกสภาพบ้าน<br />
เมืองของกรุงเทพฯ สมัยรัชกาลที่ 3 เอาไว้ว่า 2<br />
“กรุงเทพฯ ตั้งอยู่บนสองฝั่งแม่น้ำ ห่างจาก<br />
ทะเล 8 ลีก ตัวเมืองเป็นรูปเกาะ เส้นผ่าศูนย์กลาง<br />
2 ลีก ล้อมรอบด้วยปราการเชิงเทิน และแต่ละ<br />
มุมเมืองมีหอคอยหรือป้อมค่าย กรุงเทพฯ ตั้ง<br />
อยู่ท่ามกลางสวนที่อุดมสมบูรณ์เขียวชอุ่มตลอด<br />
ปี จึงงามเหมือนภาพวาด กลุ่มเรือใบประดับธง<br />
จอดเป็นทิวแถวตามสองฝั่งแม่น้ำ ยอดแหลม<br />
หุ้มทองของมณฑปและโครงสร้างอันสวยงาม<br />
ของพระปรางค์ที่มีการประดับอย่างสวยงามด้วย<br />
In 1847, Wat Maha Suthavas, under construction since<br />
the period of Rama II as well, was also completed and<br />
renamed Wat Suthat Dhepvararam. Essentially, this was<br />
in answer to King Rama I’s wish to build a major temple<br />
as a landmark and symbolic heart of Bangkok.<br />
Determined to fulfill his role as a “righteous king”, Rama<br />
III commissioned the construction and restoration of as<br />
many as 44 temples during his time. He also encouraged<br />
royals and high ranking officials to build temples as offerings<br />
to the Lord Buddha. As a result, 30 more temples were<br />
built. Thus the number of new temples during the period<br />
of his reign increased considerably in comparison to that<br />
during the periods of his two predecessors.<br />
As for western style influence on residences of royalties,<br />
a notable example is the residence of Phra Vajirayana<br />
Bhikkhu (monkhood title of later King Rama IV) built while<br />
he was the abbot at Wat Bovornives Viharn. The building<br />
is a two-storeyed brick masonry building with a balcony<br />
at the center and a gable roof decorated with perforated<br />
sawn-timber work.<br />
กระเบื้องเคลือบหลากสีลอยสูงเด่นอยู่ในอากาศ<br />
ยอดเจดีย์หุ้มทองประดับกระเบื้องหลากสี สะท้อน<br />
แสงเหมือนสีรุ้ง เบื้องหน้าของท่านจะมองเห็น<br />
ร้านค้าบนเรือนแพจำนวนนับพันเรียงเป็นสอง<br />
แถว ยาวตามริมฝั่งแม่น้ำ มีเรือสวยงามแล่น<br />
ตัดข้ามฟากไปมาตลอดความยาวของลำน้ำ<br />
อันคดเคี้ยว ป้อมสีขาวคล้ายหิมะ ตัวเมือง<br />
ซึ่งมีหอคอยและประตูมากมาย ลำคลองที่<br />
ตัดผ่านไปรอบเมือง ยอดแหลมของปราสาท<br />
ราชมณเฑียรในพระบรมมหาราชวังสามารถมอง<br />
เห็นได้จากทั้งสี่ทิศ มีอาคารแบบจีน อินเดีย และ<br />
ยุโรป เสื้อผ้าอาภรณ์ที่แตกต่างกันไปของแต่ละ<br />
ชาติ เสียงดนตรี เสียงเพลงจากโรงละคร ความ<br />
เคลื่อนไหวของชีวิตในเมือง สิ่งเหล่านี้ทำให้<br />
ชาวต่างชาติมองด้วยความชื่นชมและพิศวง<br />
ไม่มีรถสักคันเดียวในพระนคร ทุกคนใช้การ<br />
สัญจรทางน้ำ แม่น้ำและลำคลองเป็นเหมือนถนน<br />
อันจอแจ มีเพียงตอนใจกลางเมืองและย่านตลาด<br />
เท่านั้นที่ท่านจะพบถนนปูด้วยอิฐแผ่นใหญ่ๆ<br />
บ้านในกรุงเทพฯ มี 3 ประเภท ประเภท<br />
During the period of Rama III, Westerners that came<br />
to Siam were not only emissaries and traders, but also<br />
missionaries. Amongst them was a French priest named<br />
Jean Baptiste Pallegoix who came to Bangkok in 1829.<br />
Twelve years later, he was appointed by the Papal Office<br />
as the first Apostolic Vicar of East Siam and was called<br />
Sangkharaj (Patriarch) Pallegoix by the Siamese people.<br />
Pallegoix was the person who introduced photography<br />
to Siam in 1845 and having studied Thai and Pali, was<br />
very fluent in both languages. In his journal, he gave a<br />
description of Bangkok to the following effect 2 ....<br />
“Bangkok occupies both sides of the riverbank 8<br />
leagues from the sea. The city is shaped like an island<br />
about 2 leagues wide and is surrounded by battlements<br />
with forts at every corner. The capital sits amidst fertile<br />
plantations that are lush and green all year round, making<br />
it appear like a beautiful painting. Sailboats decorated with<br />
flags are docked in rows along both sides of the river. The<br />
pointed golden spire of the mondop and the magnificent<br />
structure of the pagoda beautifully adorned with colorful<br />
151
แรกสร้างด้วยอิฐดูสวยงามสง่า ประเภทที่สอง<br />
สร้างด้วยไม้ และประเภทที่สามเป็นบ้านคนจน<br />
ทำด้วยไม้ไผ่ ... ”<br />
ท่านยังอธิบายอีกว่าบ้านไม้ไผ่นั้นมักจะไฟไหม้บ่อย<br />
ครั้ง แต่เมื่อถูกไฟไหม้ ญาติพี่น้องก็จะมาช่วยกันสร้าง<br />
ขึ้นใหม่ได้ภายในเวลา 7 - 8 วัน “...ด้วยน้ำใจ...”<br />
คณะผู้เผยแผ่ศาสนานั้น นอกจากบาทหลวงชาว<br />
ฝรั่งเศสแล้วยังมีคณะผู้สอนศาสนาชาวอเมริกัน ซึ่งก็<br />
เริ่มเข้ามากรุงเทพฯ ในสมัยรัชกาลที่ 3 เช่นกัน หมอ<br />
สอนศาสนาคนสำคัญคนหนึ่งได้แก่ นายแพทย์บรัดเลย์<br />
(Dr. Dan Beach Bradley) ซึ่งเป็นผู้ที่เริ่มต้นการพิมพ์<br />
และการผ่าตัดเป็นครั้งแรกในประเทศสยาม และบ้านที่<br />
คนอเมริกันเรียกกันว่า บ้านแบบโคโลเนียล (Colonial<br />
House) นั้นก็เริ่มปรากฏขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 นี้เอง<br />
เช่น บ้านของนายแพทย์บรัดเลย์ เป็นต้น<br />
บ้านแบบโคโลเนียลที่คณะมิชชันนารีอเมริกันเริ่ม<br />
นำมาปลูกในกรุงเทพฯ นั้น เป็นบ้านสองชั้น มีระเบียง<br />
โดยรอบเพื่อหลบร้อน โครงสร้างไม้ หรือไม้ผสมก่ออิฐ<br />
หลังคาทรงปั้นหยาหรือทรงจั่ว บ้านแบบนี้คนอเมริกัน<br />
ceramic tiles, are outstanding against the sky. The pagoda’s<br />
golden tips and the multicolored decorative tiles are radiant<br />
like rainbows. There are hundreds of floating shops and<br />
houses along both sides of the river while attractive-looking<br />
boats ferry across to and fro along its winding path. Forts<br />
are painted white as snow and the city has many towers<br />
and gates. There are canals everywhere. Speared tips of<br />
the Grand Palace roofs can be seen from all directions.<br />
There are buildings of Chinese, Indian, and European<br />
styles, and people are dressed differently according to their<br />
nationalities. You can hear the sound of music and singing<br />
from playhouses, while city people moving about in their<br />
daily lives are all just fascinating for foreigners to watch.<br />
There is not a single motorcar in Bangkok, as everyone<br />
travels by water. Rivers and canals are like bustling streets.<br />
Only in downtown and market areas will you find roads<br />
paved with large bricks.<br />
There are 3 types of houses in Bangkok. The first is<br />
those elegantly built with bricks, the second is the timber<br />
houses, and the third is the houses of impoverished people,<br />
เรียกว่า French Colonial ซึ่งปลูกอยู่บริเวณ New<br />
Orleans Louisiana Missouri เป็นต้น บ้านที่มีลักษณะ<br />
คล้ายคลึงกัน และสร้างขึ้นร่วมสมัยกันในสิงคโปร์ ซึ่ง<br />
เป็นอาณานิคมของอังกฤษนั้น เรียกว่าบ้านบังกะโล<br />
(Bungalow)<br />
การเซ็นสัญญาทางพระราชไมตรีและการพาณิชย์กับ<br />
สหราชอาณาจักรใน พ.ศ. 2369 และกับสหรัฐอเมริกา<br />
ใน พ.ศ. 2376 นั้น ถือเป็นการรุกคืบหน้าทางการทูต<br />
ครั้งแรก แต่ในความเป็นจริงนั้น ทั้งสองประเทศยังไม่มี<br />
ความพอใจในวิธีการผูกขาดการค้าขายของสยาม และ<br />
เริ่มรุกทางการทูตอีกครั้งหนึ่งโดยสหรัฐอเมริกาได้ส่ง<br />
ทูตชื่อ โจเซฟ บัลเลสเตีย เข้ามาใน พ.ศ. 2393 เพื่อ<br />
เจรจาขอให้สยามปรับปรุงเรื่องการเก็บภาษีอากร และ<br />
ยังขอตั้งสถานกงสุลประจำกรุงเทพฯ ด้วย แต่ขุนนาง<br />
สยามไม่พอใจพฤติกรรมของทูตอเมริกัน จึงไม่ยอม<br />
เจรจาด้วย บัลเลสเตียจึงเดินทางออกจากสยามไป<br />
เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2393 หลังจากนั้น 4 เดือน<br />
ทางสหราชอาณาจักรก็ส่งเซอร์เจมส์ บรู๊คส์ เข้ามายัง<br />
ราชสำนักสยามเพื่อขอเจรจาแก้ไขสัญญาเดิมที่ทำไว้<br />
โดยขอยกเว้นภาษีการค้าหลายข้อ ที่สำคัญคือ ขอตั้ง<br />
made of bamboo...”<br />
Pallegoix also explained that bamboo houses were<br />
often destroyed by fires but rebuilt within only 7-8 days with<br />
help from “the kindness” of family members and friends.<br />
Aside from the French, a number of American<br />
missionaries also started coming to Bangkok in the period<br />
of Rama III. One such person was Dr. Dan Beach Bradley<br />
who became highly famous and was the first person to<br />
introduce surgery, as well as printing, to Siam. Dr. Bradley’s<br />
house was in the style referred to by the Americans as<br />
“colonial house” which first appeared in Bangkok around<br />
this period.<br />
The colonial houses built by American missionaries<br />
were two-storeyed houses with roofed veranda at the<br />
ground level to protect the interior from the heat of the<br />
sun in order to provide inside comfort. The structure was<br />
built of timber or combination of timber and brick masonry,<br />
with hip or gable roof. The Americans in fact called it the<br />
French Colonial style as it was developed in the regions<br />
that were formerly French colonies in the United States<br />
152
สถานกงสุลและขอให้คนในบังคับสหราชอาณาจักรอยู่<br />
ใต้กฎหมายสหราชอาณาจักร ซึ่งข้อหลังนี้คือก้าวแรก<br />
ของสัญญาสิทธิสภาพนอกอาณาเขต แต่ข้อเรียกร้อง<br />
ของสหราชอาณาจักรถูกทางสยามปฏิเสธทุกข้อ ทูตจึง<br />
กลับไปรายงาน ลอร์ด ปาลเมอร์สตัน เสนาบดีกระทรวง<br />
การต่างประเทศให้จัดการขั้นเด็ดขาดกับประเทศสยาม<br />
ในขณะที่เหตุการณ์กับสหราชอาณาจักรเริ่มเข้าสู่<br />
วิกฤต พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จ<br />
สวรรคตเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2394<br />
สมัยอิทธิพลตะวันตก (ร.4 - ร.8 พ.ศ. 2394 - <strong>2489</strong>)<br />
สมัยรัชกาลที่ 4<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง<br />
ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ. 2394 - 2411 น่าสังเกตว่าใน<br />
ปีแรกของการขึ้นครองราชย์คือ พ.ศ. 2394 (ค.ศ. 1851)<br />
นั้นตรงกับปีที่ประเทศอังกฤษจัดให้มีการแสดงนิทรรศการ<br />
ซึ่งเรียกว่า “The Great Exhibition” ขึ้นในลอนดอน<br />
เนื่องในโอกาสฉลองครบรอบ 100 ปีแห่งการปฏิวัติ<br />
อุตสาหกรรม นิทรรศการนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะแสดงให้เห็นถึง<br />
such as New Orleans, Louisiana, and Missouri. Meanwhile<br />
a similar style widely adopted in Singapore, which was<br />
a British colony during the same period, was called the<br />
Bungalow.<br />
Signing agreements on amity and trade with Britain<br />
in 1826 and the United States in 1833 was considered<br />
to be an early diplomatic development that took place<br />
between Siam and the two western powers. However,<br />
the counterparts were not quite satisfied with the trade<br />
monopoly practiced by the Siamese Court. Hence the<br />
United States initiated yet another diplomatic attempt by<br />
sending a new envoy, a certain Joseph Balestier, to Siam<br />
in 1850 to negotiate on tax system and the setting up of<br />
an American consulate in Bangkok. This turned out to be<br />
unsuccessful as the Siamese aristocrats found the new<br />
envoy’s attitude and behavior offensive and thus refused to<br />
negotiate. Consequently Balestier left Siam in April of 1850.<br />
Four months following that, Sir James Brooks arrived<br />
from Britain to discuss amendments to the existing<br />
British-Siamese agreement. Britain’s demands included<br />
จิตวิญญาณของสังคมสมัยใหม่ซึ่งเป็นสังคมอุตสาหกรรม<br />
และมีความก้าวหน้าในเชิง “เครื่องจักรกล วิทยาการ<br />
และรสนิยม” ขณะเดียวกันก็เท่ากับเป็นการประกาศ<br />
ตัวเป็นผู้นำของสหราชอาณาจักรในสังคมอุตสาหกรรม<br />
อีกด้วย ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีเครื่องจักรกลนั้น<br />
มีความสัมพันธ์กับการพัฒนาขีดความสามารถของยุทธ<br />
ปัจจัยทางการทหารอย่างแน่นอน ซึ่งเห็นได้จากสงคราม<br />
ระหว่างอังกฤษกับพม่าและจีนระหว่างรัชกาลที่ผ่านมา<br />
ซึ่งอังกฤษเป็นฝ่ายมีชัยชนะ และไทยเองก็เข้าใจสภาพ<br />
ความแตกต่างทางด้านการทหารระหว่างไทยกับอังกฤษ<br />
และชาติมหาอำนาจตะวันตกอื่นๆ ได้ดี จึงเห็นควรให้<br />
มีการปรับเปลี่ยนท่าทีทางการทูตที่มีต่อชาติตะวันตก<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมี<br />
นโยบายด้านการค้ากับชาติตะวันตกที่แตกต่างจากรัชกาล<br />
ที่ 3 โดยสิ้นเชิง ทรงเน้นในเรื่องการรักษาอธิปไตยของ<br />
ชาติเป็นหลัก ส่วนการเจรจาเรื่องการค้ากับสหราช<br />
อาณาจักรนั้นเห็นควรให้มีการ “ผ่อนสั้น ผ่อนยาว” จะ<br />
ดีกว่าที่จะชักศึกเข้าบ้าน ฉะนั้นพระราชภารกิจสำคัญที่<br />
ทรงกระทำเป็นอันดับแรกเมื่อทรงขึ้นครองราชย์คือการ<br />
ที่ทรงพระราชหัตถเลขาไปถึงผู้ว่าราชการปีนังให้แจ้งแก่<br />
tax exemptions, setting up a British consulate, and that<br />
all British subjects residing in Siam be exempted from the<br />
local judicial laws while abiding by the British laws and<br />
regulations. This was the first of Britain’s attempt to sign<br />
extraterritorial rights agreement with Siam. The mission<br />
proved futile as all demands were rejected. Brooks returned<br />
to England and reported this to Lord Palmerston, the British<br />
Minister of Foreign Affairs, and suggested that firm and<br />
decisive actions be taken against Siam.<br />
As the situation became increasingly tense and critical,<br />
King Rama III passed away on the 2 nd of April 1851.<br />
PERIOD OF WESTERN INFLUENCE (Rama IV – Rama<br />
VIII) from 1851 – 1946<br />
King Mongkut (Rama IV) reigned from 1851 to 1868.<br />
It is interesting to note that coincidental to the first year<br />
of his reign, “The Great Exhibition” was held in London to<br />
celebrate the 100 th Anniversary of the Industrial Revolution.<br />
The aim of the event was to celebrate the spirit of the<br />
153
เซอร์เจมส์ บรุค ทูตของสหราชอาณาจักรว่า พระเจ้า<br />
แผ่นดินพระองค์ใหม่จะโปรดให้แก้ไขสนธิสัญญาตาม<br />
ที่สหราชอาณาจักรต้องการ ดังนั้นใน พ.ศ. 2398 ทาง<br />
สหราชอาณาจักรจึงแต่งตั้งให้เซอร์จอห์น เบาริ่ง เป็น<br />
ทูตเข้ามาเจรจาขอแก้ไขสัญญาเดิมที่ เฮนรี่ เบอร์นี ได้<br />
ทำไว้ สาระสำคัญของสนธิสัญญาเบาว์ริ่งคือการที่ไทย<br />
ต้องตกลงเปิดตลาดให้มีการค้าเสรีกับต่างประเทศ รับ<br />
ประกันสิทธิสภาพนอกอาณาเขตของคนในบังคับสหราช<br />
อาณาจักร อนุญาตให้จัดตั้งกงสุลอังกฤษในกรุงเทพฯ<br />
ตลอดจนรับรองสิทธิ์ของชาวอังกฤษในการถือครอง<br />
ที่ดินในสยาม ซึ่งข้อเรียกร้องดังกล่าวทางฝ่ายไทยก็ต้อง<br />
จำยอมและได้มีการเซ็นสัญญากันในวันที่ 18 เมษายน<br />
พ.ศ. 2398 ต่อจากนั้นก็ได้มีการเซ็นสัญญาด้านการ<br />
ค้ากับสหรัฐอเมริกาและประเทศมหาอำนาจอื่นๆ จาก<br />
ยุโรป สรุปแล้วในรัชกาลนี้มีการเซ็นสัญญาด้านการ<br />
ค้าเสรีกับชาติต่างๆ ถึง 10 ประเทศด้วยกัน การเปิด<br />
ประเทศด้านการค้านั้นเท่ากับเป็นการเปิดรับอิทธิพล<br />
ด้านวัฒนธรรมของชาวตะวันตกด้วย อิทธิพลของชาว<br />
ตะวันตกเป็นเงื่อนไขหลักที่ทำให้ไทยต้องปรับตัวทั้งใน<br />
ด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และในราชสำนักนั้น<br />
modern industrial society and advancements in “machine<br />
aesthetics and sophistication” as well as to proclaim Great<br />
Britain as the leader of the industrial world. Undeniably,<br />
advancements in machine technology also helped to<br />
strengthen Britain’s military power as demonstrated by<br />
the outcome of the wars waged on Burma and China. In<br />
this regard, Siam was well aware of the inferior quality<br />
and strength of her armed forces compared to that of the<br />
Western power nations. Therefore the king’s prerogative<br />
was to take a more diplomatic stance in dealing with<br />
Western countries.<br />
On the matter of trade, King Rama IV had a completely<br />
different policy from his predecessor altogether, and was<br />
more concerned with protecting the nation’s sovereignty.<br />
Therefore in negotiating trade with Britain, he thought it<br />
more pertinent to be “compromising” than to be making<br />
enemies. The first significant step that he took after having<br />
acceded the throne was instructing the Governor of Penang<br />
to inform the British Ambassador, Sir James Brooks that<br />
the new King of Siam was prepared to revise the treaty with<br />
ก็ได้เริ่มจ้างชาวต่างประเทศเข้ามารับราชการตั้งแต่ราว<br />
พ.ศ. 2394 เป็นต้นมา เช่น จ้างร้อยเอกอิมเปย์ (Impey)<br />
ชาวอังกฤษเข้ารับราชการเป็นครูฝึกทหารวังหลวง ส่วน<br />
ร้อยเอกโทมัส ยอร์ช น๊อกซ์ (Thomas George Knox)<br />
รับราชการเป็นครูฝึกทหารวังหน้า และนางแอนนา<br />
ลีโอโนเวนส์ เข้ารับราชการเป็นครูสอนภาษาอังกฤษใน<br />
ราชสำนักราว พ.ศ. 2405 เป็นต้น<br />
ภายหลังจากที่ได้มีการเซ็นสัญญาเบาว์ริ่ง ชาวตะวันตก<br />
เป็นจำนวนมากได้เข้ามาตั้งถิ่นฐานในกรุงเทพฯ ซึ่งมี<br />
ทั้งนักการทูต หมอสอนศาสนา และพ่อค้าวาณิช และ<br />
ชาวตะวันตกเหล่านี้เองที่มีส่วนผลักดันให้มีการปรับปรุง<br />
ระบบสาธารณูปโภคของกรุงเทพฯ เช่น ขอให้มีการ<br />
สร้างถนนเพื่อความสะดวกในการเดินทาง เป็นต้น และ<br />
ในที่สุดแล้วถนนเจริญกรุง หรือ “New Road” ตามที่<br />
ชาวตะวันตกเรียกก็ได้ถูกสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2404 ถนน<br />
นี้เริ่มจากทางด้านทิศใต้ของพระบรมมหาราชวังขนาน<br />
ไปกับแม่น้ำเจ้าพระยาไปทางทิศใต้ผ่านชุมชนจีนไปยัง<br />
ชุมชนของชาวตะวันตก และได้มีการสร้างถนนเพิ่ม<br />
ขึ้นอีกหลายสายเพื่อให้เกิดเครือข่ายของถนนขึ้นใน<br />
กรุงเทพฯ เช่น สร้างถนนตรงเพื่อเชื่อมต่อถนนเจริญกรุง<br />
Great Britain as insisted. Consequently in 1855 Sir John<br />
Bowring was appointed as the British envoy to negotiate<br />
changes to the earlier signed Burney Treaty. The main<br />
essence of the new treaty was that Siam agree to open<br />
up more trade with foreign countries, ensure extraterritorial<br />
rights of citizens under British control, permit a British<br />
consulate to be set up in Bangkok, and approve rights<br />
of British citizens to own land in Siam. Siam had little<br />
choice but to concur and thus signed the Bowring Treaty<br />
on April 18, 1855. Subsequent to that, various agreements<br />
were also made with the United States of America and<br />
other great Western power nations. Altogether, Siam<br />
signed open trade agreements with ten countries during<br />
the period of Rama IV.<br />
Opening up the country to foreign trade meant opening<br />
up to the influence of foreign cultures as well. It was therefore<br />
imperative that Siam adapt itself in terms of economy,<br />
society and culture. In so doing, the Palace began hiring<br />
foreigners and employing them in various positions since<br />
1851. Captain Impey, an Englishman, was employed to<br />
154
กับกรุงเทพฯ ด้านตะวันออก ส่วนถนนสีลมนั้นสร้างขึ้น<br />
เพื่อเป็นการเชื่อมถนนเจริญกรุงและถนนตรงเข้าด้วยกัน<br />
และใน พ.ศ. 2406 ก็ทรงโปรดให้ปรับปรุงถนนสายเดิม<br />
ซึ่งเชื่อมต่อระหว่างพระบรมมหาราชวังและตลาดเสา<br />
ชิงช้า พระราชทานชื่อว่า ถนนบำรุงเมือง และโปรด<br />
เกล้าฯ ให้สร้างถนนสายใหม่จากปากคลองตลาดไปตัด<br />
กับถนนเจริญกรุงและถนนบำรุงเมืองพระราชทานชื่อว่า<br />
ถนนเฟื่องนคร ถนนบำรุงเมืองนั้นต่อมาได้มีการสร้าง<br />
ตึกแถวและร้านค้าสองฟากถนน และกลายเป็นย่านการ<br />
ค้าที่สำคัญของกรุงเทพฯ<br />
การปรับปรุงกายภาพของเมืองโดยการตัดถนนนั้น<br />
ถึงแม้ว่าจะเป็นการดำเนินงานจากการร้องขอของชาว<br />
ตะวันตก และคนไทยเองก็ยังมองไม่เห็นและไม่เข้าใจถึง<br />
ความจำเป็นในการปรับปรุงระบบการคมนาคมของไทย<br />
โดยการเพิ่มเส้นทางสัญจรทางบกขึ้นนอกเหนือจากเส้น<br />
ทางสัญจรทางน้ำซึ่งเป็นเครือข่ายการคมนาคมพื้นฐาน<br />
ของคนไทยมาเนิ่นนาน แต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริว่าจะเป็นผลดีในระยะยาว<br />
ดังพระราชปรารภที่ปรากฏในหนังสือ ทำเนียบนามภาค<br />
4 เรื่อง ถนนในจังหวัดพระนครและธนบุรีว่า<br />
train the king’s royal guards, Captain Thomas George Knox<br />
was employed to train royal troops of the Second King,<br />
and Anna Leonowens was employed to teach English at<br />
the Royal Court around 1862, to name but a few.<br />
After the Bowring Treaty was signed, an influx of<br />
Europeans, which included diplomats, missionaries and<br />
merchants, migrated to settle themselves in Bangkok.<br />
These were the people who petitioned for development<br />
of the city’s infrastructure system such as building new<br />
roads to facilitate communication for instance. As a result,<br />
Charoen Krung Road or “New Road” was built in 1861.<br />
This road starts from the south side of the Grand Palace,<br />
runs parallel with Chao Phraya River heading south, and<br />
passes through the Chinese community to the European<br />
quarters. After Charoen Krung, more new roads were built<br />
and began to form a network. Trong Road for example,<br />
was built to enable access from Charoen Krung Road to<br />
East Bangkok, while Silom Road was built to link Charoen<br />
Krung with Trong Road.<br />
In 1863, the king ordered the old road that ran from<br />
“...เสมือนหนึ่งสนนเจริญกรุง ฤๅจะเอาตาม<br />
ปากชาวเมืองว่า สนนใหม่ ชาวต่างประเทศเข้า<br />
ชื่อกันขอให้ทำขึ้น เพื่อจะใช้ม้า ใช้รถให้สบาย<br />
ให้ถูกลมเย็น เส้นสายเหยียดยืดสบายดี ผู้ครอง<br />
แผ่นดินฝ่ายไทยเห็นชอบด้วยจึงได้ยอมทำตาม<br />
ขึ้น ครั้นสร้างขึ้นแล้ว คนใช้ม้าทั้งไทยทั้งชาวนอก<br />
ประเทศกี่คน ใช้รถอยู่กี่เล่ม ใช้ก็ไม่เต็มสนน<br />
ใช้อยู่แต่ข้างหนึ่ง ก็ส่วนสนนอีกข้างหนึ่งก็ทิ้ง<br />
ตั้งเปล่าอยู่ ไม่มีใครเดินม้า เดินรถ เดินเท้า<br />
ผู้ครองแผ่นดินฝ่ายไทยทำสนนกว้าง เสียค่าจ้าง<br />
ถมดินถมทรายเสียเปล่า ไม่ใช่ฤๅ ถ้าจะทำแต่<br />
แคบๆ พอคนเดินก็จะดี แต่ซึ่งทำใหญ่ไว้นี้ก็<br />
เพื่อไว้ว่า เมื่อนานไปภายน่าบ้านเมืองสมบูรณ์<br />
มีผู้คนมากขึ้น รถแลม้าแลคนจะได้คล่องสดวก<br />
จึ่งทำให้ใหญ่ไว้...”<br />
การสร้างถนนในรัชกาลที่ 4 นั้น นับเป็นการเริ่มต้น<br />
ของเครือข่ายการสัญจรไปมาทางบก ซึ่งในที่สุดก็จะ<br />
กลายมาเป็นเครือข่ายการคมนาคมพื้นฐานของคนไทย<br />
the Grand Palace to the Giant Swing marketplace be<br />
improved, and named it Bumrung Mueang Road. He<br />
also ordered the construction of another road from Pak<br />
Khlong Talad to connect with Charoen Krung and Bumrung<br />
Mueang roads and named it Fueang Nakorn Road. Rows<br />
of shophouses and buildings were later built along both<br />
sides of Bumrung Mueang Road, turning the area into an<br />
important commercial area of Bangkok.<br />
Developing the city by means of building new roads<br />
in response to the needs of Westerners however, was<br />
difficult for the local people to comprehend as they could<br />
not see the necessity in developing land routes to such<br />
extent when waterways have always been the basic means<br />
of commuting for Siamese people. The king on the other<br />
hand, foresaw that it would be of greater benefit in the<br />
long run. Under the subject of Roads in Bangkok and<br />
Thonburi, in section 4 of the Directory of Nomenclature,<br />
Rama IV stated that:<br />
“... As it appears, Charoen Krung Road, or The New<br />
Road to the local people, is the outcome of a group of<br />
155
แทนที่การคมนาคมทางน้ำซึ่งเป็นวิถีชีวิตดั้งเดิมของ<br />
คนไทยมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ส่วนการเดินทางด้วยรถ<br />
นั้นมีทั้งรถลากและรถม้า โดยที่รถลากนั้นพวกพ่อค้า<br />
สำเภาจีนได้นำมาน้อมเกล้าฯถวายพระบาทสมเด็จ<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และต่อมาก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้<br />
ซื้อเข้ามาพระราชทานเจ้านายและขุนนาง ส่วนรถม้านั้น<br />
ชาวตะวันตกมีใช้กันอยู่แล้วตั้งแต่ก่อนที่จะมีการตัดถนน<br />
เจริญกรุง และสามารถสั่งซื ้อเข้ามาได้จากสิงคโปร์<br />
ฉะนั้นเมื่อมีการตัดถนนในกรุงเทพฯ เพิ่มขึ้น การเดิน<br />
ทางด้วยรถลากและรถม้าจึงเริ่มแพร่หลายขึ้นในสมัย<br />
รัชกาลที่ 4 นี้เอง<br />
นอกจากการตัดถนนแล้ว ในรัชกาลนี้ยังมีการขุด<br />
คลองอีก 8 คลอง คลองสำคัญที่ขุดขึ้นมาเพื่อเป็นการ<br />
กำหนดขอบเขตพื้นที่ของกรุงเทพฯ ซึ่งมีการขยายตัว<br />
ไปทางด้านตะวันออกคือ คลองผดุงกรุงเกษม คลองนี้<br />
ทำหน้าที่เป็นคูเมืองใหม่แต่ไม่มีการก่อกำแพงเมืองเลียบ<br />
แนวคูเมือง แต่มีการสร้างป้อมเรียงรายไปตามริมคลอง<br />
สำหรับป้องกันข้าศึกจำนวน 8 ป้อม การขยายเขตของ<br />
กรุงเทพฯ ครั้งนี้ทำให้เนื้อที่ของเมืองเพิ่มขึ้นอีกเท่าตัว<br />
และมีเนื้อที่รวมทั้งสิ้น 5,552 ไร่ และเพื่อให้การสัญจร<br />
foreigners filing an appeal to build a road so that they may<br />
ride their horses and vehicles in comfort, enjoy pleasant<br />
breezes, and exercise themselves contentedly. The King<br />
approved of such notion and thus gave consent to realize<br />
it. But since the completion of its construction, there may<br />
be question as to how many, both Thais and foreigners,<br />
ride horses on it, and how many vehicles use it? The whole<br />
width isn’t fully used, as only just one side is used while<br />
the other is left empty with nobody on horses, in vehicles,<br />
or on foot. The King has decided to make the road wide<br />
whilst it seems the cost for in-filling sand and soil is such<br />
a waste, is it not? If it were narrower, and just suffice for<br />
people to traverse upon, it should be adequate! But the<br />
reason that it is made wide is because in time, when all<br />
shall be prosperous and the number of people increases,<br />
it shall be convenient for carriages, horses and people<br />
alike. That is why it has been made wide....”<br />
The construction of roads during the period of Rama IV<br />
is considered to be the advent of land transportation network<br />
that eventually became the main mode of communication<br />
ไปมามีความสะดวกขึ้นทางการยังได้สร้างสะพานข้าม<br />
คลองขึ้นเพื่อเป็นการเชื่อมต่อการเดินทางทางบกและ<br />
ทางน้ำเข้าด้วยกันทำให้การเดินทางในกรุงเทพฯ มี<br />
ความสะดวกขึ้น<br />
สถาปัตยกรรม<br />
นโยบายในการต่อสู้เพื่อดำรงตนให้เป็นเอกราช<br />
จากการถูกคุกคามโดยมหาอำนาจตะวันตกนั้น งาน<br />
สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกเป็นเครื่องมือสำคัญด้าน<br />
วัฒนธรรมประเภทหนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวทรงริเริ่มนำมาใช้เพื่อสื่อความหมายถึงการ<br />
ปรับตัวของไทยให้มีความเจริญก้าวหน้าทัดเทียมกัน<br />
กับชาวตะวันตก และงานสถาปัตยกรรมดังกล่าวได้<br />
ปรากฏขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์เป็นครั้งแรกในการสร้าง<br />
พระอภิเนาว์นิเวศน์ซึ่งเป็นหมู่พระราชมณเฑียรบริเวณ<br />
สวนขวาในพระบรมมหาราชวังเพื่อเป็นที่ประทับใน<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสร้างขึ้น<br />
ระหว่าง พ.ศ. 2395 - 2400 พระราชประสงค์ในการ<br />
สร้างอาคารแบบสถาปัตยกรรมตะวันตกนั้นก็เพื่อเป็น<br />
ที่ต้อนรับแขกเมืองและเป็นที่ตั้งแสดงเครื่องบรรณาการ<br />
ที่ประเทศแถบยุโรปส่งมาถวาย เพื่อให้ลักษณะของ<br />
for Thai people in place of waterways that have always<br />
been part of the traditional way of life since the period of<br />
Ayutthaya. Vehicles used at the time were rickshaws and<br />
horse carriages. Initially, the rickshaws were presented<br />
to the king as gift offerings by Chinese traders who came<br />
with the junk boats from China. Subsequently, the king had<br />
them ordered and issued to royal members and officials<br />
of the court. Horse carriages on the other hand, were<br />
already in use by Westerners prior to the construction of<br />
Charoen Krung Road and were imported from Singapore.<br />
Hence with more roads being built in Bangkok, travelling<br />
by rickshaws and horse carriages became increasingly<br />
common during the time of Rama IV.<br />
Apart from building roads, eight canals were also dug<br />
during the period. An important canal (khlong) created<br />
to define the boundary of Bangkok that was expanding<br />
eastwards, was Khlong Padung Krung Kasem which<br />
served as the new city moat. Except for the construction<br />
of eight forts, no city walls were built along the canal. The<br />
expansion of the city at the time, doubled its area to 5,552<br />
156
ตัวอาคารและเครื่องบรรณาการมีความเหมาะสมกลมกลืน<br />
กัน และเพื่อแสดงให้เห็นถึงความมีอารยะของพระมหา<br />
กษัตริย์ไทย<br />
พระราชมณเฑียรแห่งนี้ประกอบด้วยพระที่นั่ง<br />
8 องค์ และหอ 3 หอ รวม 11 อาคาร แต่การตั้งนาม<br />
พระที่นั่งและอาคารต่างๆ นั้นได้รวมเอานามพระที่นั่ง<br />
สุทไธสวรรย์ปราสาทและพระที่นั่งไชยชุมพลเข้ามา<br />
เป็นหมู่พระที่นั่งเดียวกันด้วย ส่วนพระที่นั่งหลักนั้น<br />
ได้แก่ พระที่นั่งอนันตสมาคม เป็นท้องพระโรงกลาง<br />
พระที่นั่งบรมพิมาน เป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์<br />
และพระที่นั่งนงคราญสโมสร เป็นที่ประทับของ<br />
พระมหากษัตริย์และฝ่ายใน โดยวางผังให้พระที่นั่งหลัก<br />
ทั้งสามหลังอยู่ในแนวแกนหลักโดยมีพระมหากษัตริย์<br />
เป็นศูนย์กลาง ซึ่งเป็นไปตามแบบแผนของการวางผัง<br />
หมู่พระราชมณเฑียรตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 เป็นต้นมา<br />
การตกแต่งภายในของพระที่นั่งอนันตสมาคมนั้น<br />
เป็นไปอย่างหรูหรา ที่ท้องพระโรงมีการประดับเพดาน<br />
ด้วยโคมไฟระย้า เสาแบบคลาสสิคมีลักษณะหัวเสาคล้าย<br />
กับหัวเสาแบบคอรินเธียน แต่ฐานเสาเป็นแบบบัวไทย<br />
การเจาะช่องผนังท้องพระโรงกลางเป็นแบบผสมผสาน<br />
rais; and to further facilitate transport and communication<br />
in Bangkok, bridges were also built across canals so that<br />
land and water transport may be linked.<br />
Architecture<br />
In order to maintain the nation’s independence and<br />
deter aggression by great western powers, European style<br />
architecture became an important cultural tactic in a policy<br />
advocated by Rama IV to demonstrate Siam’s efforts in<br />
developing the country to equal that of the Western world.<br />
Such style of architecture in the Rattanakosin period<br />
first appeared with the construction of Phra Thinang<br />
Abhinaonives, the king’s residential quarters in the Grand<br />
Palace. Constructed between 1852 and 1857, the intention<br />
was to build western style architecture for entertaining<br />
state visitors and foreign guests as well as to display<br />
objects and items that were gifts presented to the king<br />
from various European countries. The architecture and<br />
the display of objects therefore, were to be harmoniously<br />
integrated in the design so as to reflect the civilized tastes<br />
and sophistication of the Siamese king.<br />
มีทั้งแบบซุ้มโค้ง (Round Arch) และแบบซุ้มยอดแหลม<br />
(Pointed Arch) ภายในท้องพระโรงกลางมีข้อความ<br />
เขียนด้วยตัวอักษรภาษาจีนที่เสาสองต้น ทางด้านขวาและ<br />
ด้านซ้ายของพระราชบัลลังก์ แปลความได้ว่า “อดทนขณะนี้<br />
ทะเลจะสงบ” และ “ถอยสักก้าว ท้องฟ้าจะกว้างขึ้น”<br />
ซึ่งเป็นข้อความที่แสดงนัยของนโยบายทางด้านการ<br />
ต่างประเทศของสยามในสมัยรัชกาลที่ 4<br />
พระที่นั่งภูวดลทัศไนย สร้างขึ้นตามที่รัชกาลที่ 4<br />
ได้ทรงมีพระราชประสงค์ให้ใช้เป็นหอนาฬิกาบอกเวลา<br />
มาตรฐานแบบตะวันตกแทนที่การนับทุ่มโมงแบบดั้งเดิม<br />
ของไทย หอนาฬิกาจึงเป็นพระที่นั่งซึ่งแสดงความรู้ทาง<br />
วิทยาศาสตร์ ซึ่งมีความทัดเทียมกับอารยประเทศตามที่<br />
ได้ทรงมีพระราชปรารภว่า “...จะเป็นเหตุให้เขาหัวเราะ<br />
เยาะเย้ยได้ว่าเมืองเราใช้เครื่องมือนับทุ่มโมง เวลา<br />
หยาบคายนักไม่สมควรเลย เพราะเหตุฉะนี้ พระบาทสมเด็จ<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพินิจพิจารณาตรวจตรา<br />
คำนวณความดำเนินพระอาทิตย์ ให้ฤดูทั้งปวงสอบกับ<br />
นาฬิกาที่ดีมาหลายปี ทรงทราบถ้วนถี่ทุกประการ แจ้ง<br />
ในพระราชหฤทัยแล้ว...” และจากการคำนวณพระองค์<br />
ได้ทรงกำหนดตำแหน่งที่ตั้งของหอนาฬิกา ทั้งยังได้<br />
There were altogether eleven buildings in this complex<br />
which consisted of eight Phra Thinang and three other<br />
buildings. However in naming the buildings, the names<br />
of Phra Thinang Suthaisawan Prasat and Phra Thinang<br />
Chai Chumphon were also added into the group. The main<br />
buildings were: (the earlier) Phra Thinang Ananta Samakhom<br />
Throne Hall, which was the principal building, Phra Thinang<br />
Borom Phiman, which served as the king’s residence,<br />
and Phra Thinang Nongkhran Samosorn, which served<br />
to accommodate the inner royal courtiers. These three<br />
buildings were placed alongside each other respectively<br />
with the king’s residence in the middle according to the<br />
principle that has been practiced since the time of Rama I.<br />
The interior of Ananta Samakhom Throne Hall was<br />
elaborately decorated and had chandeliers, classic style<br />
columns with composite Corinthian-like capitals and Thai<br />
style base, and a combination of both round and pointed<br />
arches. Inside the main hall, the two columns flanking the<br />
Throne had inscriptions in Chinese calligraphy with the<br />
philosophical sayings that could be translated respectively<br />
157
ทรงจัดให้มีเจ้าพนักงานคอยเทียบเวลาทั้งกลางวันและ<br />
กลางคืนอีกด้วย<br />
พระที่นั่งภูวดลทัศไนยมีความสูง 5 ชั้น ส่วนบนสุด<br />
มีนาฬิกาติดอยู่ทั้ง 4 ด้าน เสาด้านนอกเป็นเสาลอย<br />
หัวเสามีลักษณะคล้ายกับหัวเสาคลาสสิค หลังคามุงด้วย<br />
กระเบื้องจีนมีปูนปั้นเป็นทางยาวสีขาวเชื่อมระหว่าง<br />
แผ่นกระเบื้อง<br />
ในภาพรวมแล้วพระที่นั่งอภิเนาว์นิเวศน์มีอิทธิพล<br />
แบบผสมผสานทั้งแบบไทย ตะวันตก และอิทธิพลจีน<br />
แต่งานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกนั้นก็ยังเป็นงานที่<br />
สร้างขึ้นตามรสนิยมของคนไทยที ่ยังไม่ค่อยยึดถือใน<br />
ทฤษฎีทางสถาปัตยกรรมที่ถูกต้องเท่าใดนัก<br />
พระอภิเนาว์นิเวศน์นั้นถูกรื้อไปตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5<br />
หลักฐานในการศึกษาลักษณะของอาคารต่างๆ จึงเป็นการ<br />
ศึกษาจากรูปถ่ายเท่านั้น แต่พระราชวังสมัยรัชกาลที่ 4<br />
ที่มีอิทธิพลของสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกที่ยังคงมี<br />
หลักฐานให้ศึกษาได้นั้นมีอยู่ที่พระราชวังจันทรเกษม<br />
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และพระนารายณ์ราชนิเวศน์<br />
จังหวัดลพบุรี ซึ่งเป็นพระราชวังสมัยอยุธยาที่<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ<br />
as “Persevere and the sea shall turn calm” and “Step back<br />
and the horizon shall widen” which implicitly reflected the<br />
profound foreign policy of Siam during the reign of Rama IV.<br />
Another edifice, Phra Thinang Bhuvadol Dhassanai<br />
was built as a clock tower for telling time in the Western<br />
manner instead of the conventional Thai way. According<br />
to royal intention, this tower was also meant to convey<br />
that the knowledge of science in Siam was not behind that<br />
of other civilized nations, as expressed by the king in his<br />
statement saying that:<br />
“...There shall be cause for them (Westerners) to<br />
laugh at us were we to use the primitive way of announcing<br />
time. This must not be. So for this reason, The King has<br />
for many years, studied calculating the movement of the<br />
sun’s path for every season of the year in conjunction<br />
with a very fine clock. All is now clearly and thoroughly<br />
understood in The King’s mind...”<br />
From his calculations, the king personally specified<br />
the exact position for the clock tower to be erected. The<br />
building had free-standing external columns with Classic<br />
ให้บูรณปฏิสังขรณ์ขึ้น แต่พระราชวังที่ได้โปรดเกล้าฯ<br />
ให้สร้างขึ้นใหม่และเป็นพระราชวังขนาดใหญ่ที่สุดที่ยัง<br />
คงปรากฏหลักฐานให้ศึกษาได้ทุกวันนี้ได้แก่ เขาวัง หรือ<br />
พระนครคีรี จังหวัดเพชรบุรี<br />
พระนครคีรี<br />
พระนครคีรีเป็นพระราชวังที่พระบาทสมเด็จ<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ<br />
พ.ศ. 2402 เพื่อเป็นพระราชวังตากอากาศในจังหวัด<br />
เพชรบุรี พระนครคีรีสร้างขึ้นบนเขามหาสวรรค์ หรือ<br />
เขามหาสมณะ หรือเขาวัง ซึ่งประกอบด้วยยอดเขา<br />
3 ยอด ยอดกลางที่สูงที่สุดประดิษฐานเจดีย์พระธาตุ<br />
จอมเพชร ยอดเขาทางทิศตะวันออกเป็นที่ตั้งของ<br />
วัดพระแก้วน้อย ส่วนยอดเขาทางด้านทิศตะวันตกเป็น<br />
กลุ่มพระราชมณเฑียร<br />
อาคารในกลุ่มพระราชมณเฑียรที่สำคัญที่สุดคือ<br />
พระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์ มีลักษณะคล้ายท้องพระโรง<br />
และพระที่นั่งปราโมทย์มไหสวรรย์ซึ่งชั้นบนเป็นห้อง<br />
บรรทม ส่วนชั้นล่างเป็นโถงสำหรับทหารรักษาพระองค์<br />
พระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์ มีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า<br />
มีมุขยื่นออกไปด้านข้างทั้งสองข้างต่อด้วยพระที่นั ่ง<br />
style capitals, and the roof was covered with Chinese<br />
ceramic tiles held together by white plaster moldings.<br />
This five-storeys-high tower had a clock installed on each<br />
façade, and individuals were assigned to constantly monitor<br />
the correct times both day and night.<br />
On the whole, Phra Thinang Abhinaonives had a<br />
combination of multiple influences which were Thai, Western,<br />
and Chinese. This suggests that Western style architecture<br />
were built according to the whims of Thai taste and did<br />
not strictly follow any conventional theories or principles.<br />
This royal residential quarters was later demolished during<br />
the time of Rama V and therefore studies of the various<br />
buildings could only be carried out from old photographs.<br />
However, palatial buildings with western style influence<br />
in the period of Rama IV that still exist can be studied at<br />
Chandra Kasem Palace in Ayutthaya, and Narai Ratchanives<br />
in Lopburi province. These were palaces of the Ayutthaya<br />
period that Rama IV had ordered restored while the largest<br />
palace that he ordered constructed and still exists complete<br />
with physical evidence that can be studied, is Phra Nakorn<br />
158
ปราโมทย์มไหสวรรย์ ผังของพระที่นั่งทั้งสองนั ้นมี<br />
ลักษณะของการวางผังเช่นเดียวกันกับพระที่นั่งอมรินทร<br />
วินิจฉัยต่อกับพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ในพระบรม<br />
มหาราชวัง รูปตั้งด้านหน้าของพระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์<br />
มีการจัดระเบียบช่องเปิดอย่างเรียบง่าย ชั้นบน<br />
จัดจังหวะช่องสี่เหลี่ยมผืนผ้า ส่วนชั้นล่างมีลักษณะเป็น<br />
จังหวะคล้ายการจัดซุ้มโค้งเรียงกัน 5 ซุ้ม (Arcade) มี<br />
การจัดองค์ประกอบหัวเสาคลาสสิคแบบเสาทัสกัน<br />
(Tuscan) แต่การจัดระเบียบสัดส่วนของเสาก็ยัง<br />
ไม่ค่อยถูกต้องนัก อย่างไรก็ดีความก้าวหน้าที่สำคัญคือ<br />
การใช้โครงสร้างแบบทรัส (Truss) ที่โครงหลังคาของ<br />
พระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์<br />
พระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท ตั้งอยู่ทางด้านหลัง<br />
และอยู่ในกลุ่มอาคารชุดเดียวกันกับพระที่นั่งเพชรภูมิ<br />
ไพโรจน์และพระที่นั่งปราโมทย์มไหสวรรย์ ทั้งนี้เพราะ<br />
พระที่นั่งองค์นี้เป็นสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ซึ่ง<br />
แสดงออกที่ลักษณะของหลังคาทรงปราสาท ผังเป็น<br />
รูปจตุรมุข ยอดปรางค์ 5 ยอด ปรางค์ใหญ่อยู่ตรงกลาง<br />
และปรางค์เล็กอยู่ตรงมุมทั้งสี่ องค์ปรางค์ตั้งอยู่บน<br />
ฐาน 3 ชั้น ฐานชั้นบนสุดมีโดมโปร่งที่มุมทั้งสี่ภายใน<br />
Khiri or Khao Wang in the province of Phetchaburi.<br />
Phra Nakorn Khiri<br />
Phra Nakorn Khiri is a palace that Rama IV had built as<br />
a vacation retreat in Phetchaburi province on Maha Sawan<br />
(Maha Samana) Mountain or Khao Wang. The mountain<br />
has three peaks. The highest peak is the central one which<br />
has the pagoda Chedi Phra Dhat Jomphet built on it. The<br />
east peak has Wat Phra Kaew Noi temple, and the west<br />
peak is where the royal quarters is situated.<br />
The most important buildings in the royal quarters<br />
are Phra Thinang Phetbhumi Phairoj, which is a hall, and<br />
Phra Thinang Pramote Mahai Sawan, which has the royal<br />
bed-chamber on the upper floor, and a hall for the royal<br />
guards on the lower floor. Phra Thinang Phetbhumi Phairoj<br />
has a rectangular plan with bays projecting outwards at<br />
both ends annexing Phra Thinang Pramote Mahai Sawan,<br />
and is similar to Phra Thinang Amarindra Vinitchai which is<br />
annexed to Phra Thinang Phaisan Thaksin in The Grand<br />
Palace. Façade treatment on Phra Thinang Phetbhumi<br />
Phairoj is plain and simple. The upper part has rectangular<br />
ประดิษฐานพระบรมรูปรัชกาลที่ 4 ลักษณะผสมผสาน<br />
ของสถาปัตยกรรมแบบไทยประเพณีและสถาปัตยกรรม<br />
แบบตะวันตกนี้คล้ายกับต้องการสื่อความหมายของ<br />
สถานภาพของพระมหากษัตริย์เชิงประเพณีและการ<br />
บูรณาการความเป็นอารยะแบบตะวันตกเข้าด้วยกัน<br />
พระที่นั่งราชธรรมสภา ใช้เป็นที่ประชุมหรือ<br />
บรรยายธรรม ผังสี่เหลี่ยมผืนผ้าก่ออิฐฉาบปูน หลังคา<br />
เป็นหลังคาเก๋งจีน สันหลังคาทางด้านสกัดตกท้องช้าง<br />
เล็กน้อย รูปด้านใช้วิธีการจัดระเบียบซุ้มโค้งต่อกันเป็น<br />
แนวคล้าย Arcade มีเสาประดับ หัวเสาคล้ายหัวเสาไอโอนิค<br />
แต่ทรงเสามีลักษณะอวบอ้วน เหนือเสาเป็นภาพนูนต่ำ<br />
ลักษณะคล้ายภาชนะทรงกลม ปักเครื่องประดับคล้ายธง<br />
มีประตูสีเขียวยอดโค้งตลอด 3 ด้านของพระที่นั่ง ด้านหน้า<br />
มีทางเข้าตรงกลางเป็นประตูยอดโค้งสีเขียวอยู่ระหว่าง<br />
หน้าต่างยอดโค้งสีเขียวเช่นเดียวกัน<br />
หอชัชวาลเวียงชัย เป็นหอประภาคารและหอดูดาว<br />
ผังกลมคล้ายผังโบสถ์คลาสสิค มีบันไดเวียน หลังคา<br />
หอสูงซึ ่งอยู่ตรงกลางนั้นเป็นหลังคารูปโดมมุงด้วย<br />
แผ่นกระจกใส รูปด้านเป็นการจัดระเบียบซุ้มโค้งซึ่งวาง<br />
เป็นจังหวะรอบผังวงกลม ซุ้มโค้งวางอยู่บนเสากลมรับ<br />
openings while the lower part has an arcade with five<br />
arches. The columns on the other hand, have rather unusual<br />
proportions with Tuscan style capitals. Nevertheless, the<br />
use of trusses for the roof structure was an important sign<br />
of advancement at the time.<br />
Phra Thinang Vejayan Vichian Prasat is located at<br />
the back in the same group of buildings with Phra Thinang<br />
Phetbhumi Phairoj and Pramote Mahai Sawan. This building<br />
is symbolic of the king as represented by its prasat-style<br />
roof. It has the plan of a Greek-cross with five-pranged<br />
superstructure. The largest prang is at the center with the<br />
four smaller ones at each of its corners. All five prangs<br />
sit on a three-tiered base which has exposed skeletal<br />
dome-rib structure at each corner of the top tier. Inside<br />
the building there is a statue of Rama IV. This suggests<br />
a sense of the conservative status of the king in the<br />
context of adopting Western style civilization through the<br />
integration of Traditional Thai style architecture with the<br />
Western style influence.<br />
Phra Thinang Rajdharma Sabha was used as a<br />
159
น้ำหนักลักษณะคล้ายเสาคลาสสิคแบบทัสกัน (Tuscan)<br />
การก่อสร้างพระนครคีรีนี้ ผู้ที่เป็นแม่กองคุมงาน<br />
ก่อสร้างได้แก่ เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)<br />
นายงานอีกท่านหนึ่งได้แก่ พระเพชรพิไสยศรีสวัสดิ์<br />
(ท้วม บุนนาค) และหลังจากโครงการพระนครคีรีเสร็จ<br />
สมบูรณ์แล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ<br />
ให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์เดินทางไปราชการ 3 ที่ประเทศ<br />
สิงคโปร์ การไปดูงานคราวนี้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์<br />
ได้นำแบบอาคารมาใช้ประโยชน์สองแบบคือ อาคาร<br />
ตึกแถวและบ้านบังกะโลแบบมีมุขหน้า (Bungalow)<br />
อาคารตึกแถวนั้นเป็นแบบอาคารตึกแถวที่สร้างขึ้นเป็น<br />
ครั้งแรกตามริมถนนเจริญกรุงเมื่อราว พ.ศ. 2404 และ<br />
ต่อมาได้ถูกรื้อลงเพื่อสร้างตึกแถวแบบใหม่ในสมัย<br />
รัชกาลที่ 5<br />
ส่วนบ้านแบบบังกะโลนั้นเป็นแบบบ้านที่เจ้าอาณานิคม<br />
ชาวอังกฤษนิยมปลูกในประเทศอาณานิคมแถบร้อนชื้น<br />
เช่น สิงคโปร์ เป็นต้น บังกะโลเป็นบ้านเดี่ยวหลังคาจั่ว<br />
หรือทรงปั้นหยา ใช้โครงสร้างไม้หรือไม้ผสมก่ออิฐฉาบปูน<br />
อาจเป็นชั้นเดียวใต้ถุนสูง หรือสองชั้นและอาจมีมุขหน้า<br />
หรือไม่มีมุขก็ได้ แต่ลักษณะเด่นคือ มีความโล่งโปร่งสบาย<br />
conference hall and for holding lectures on Dharma. The<br />
masonry brick building has rectangular floor plan and<br />
Chinese style roof with slightly curved hip ridges at both<br />
ends. The elevations are treated with rows of rounded<br />
arches, like an arcade, while the columns have rather stout<br />
proportions with Ionic style capitals. Above the columns are<br />
bas-relief of objects that resemble a round bowl decorated<br />
with flag-like design. There are green arched doors on<br />
three sides of the building while the front side has a green<br />
entrance door at the center flanked by arched windows<br />
that are also painted green.<br />
Hor Chatchaval Viengchai served as a lighthouse<br />
and an observatory which has a circular plan similar to<br />
that of a classic round church plan and an internal spiral<br />
staircase while the dome over the central part is roofed<br />
with transparent glass. The exterior elevation is treated<br />
with rounded arches on load bearing columns similar to<br />
the classic Tuscan order, placed in repetitions around<br />
the structure.<br />
The chief construction supervisor of Phra Nakorn Khiri<br />
ระบายอากาศได้ดีเนื่องจากการวางผังให้มีระเบียงล้อม<br />
ส่วนที่เป็นห้องทำให้หลบแดดได้ทั้งวัน ทั้งยังมี<br />
องค์ประกอบอื่นๆ ที่ช่วยระบายอากาศ เช่น หน้าต่าง<br />
บานเกล็ด หรือช่องระบายลมเหนือหน้าต่าง เป็นต้น<br />
บ้านบังกะโลแบบมีระเบียงล้อมห้องนี้มีลักษณะ<br />
คล้ายกับบ้านแบบโคโลเนียลที่พวกมิชชันนารีอเมริกัน<br />
นำมาปลูกในกรุงเทพฯ ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 น่าสังเกตว่า<br />
บ้านแบบโคโลเนียลและบ้านบังกะโลนั้น เน้นการใช้สอย<br />
และการอยู่สบายมากกว่าความสง่างามหรือความหรูหรา<br />
จึงเป็นแบบบ้านที่เหมาะสมกับวิถีชีวิตของสามัญชนโดย<br />
ทั่วไป และคนไทยสมัยรัชกาลที่ 3 และรัชกาลที่ 4 ก็คง<br />
มีความคุ้นตากับแบบบ้านของชาวตะวันตกดังกล่าวอยู่<br />
พอสมควร แต่ในช่วงเวลาดังกล่าวคนไทยระดับสามัญชน<br />
ก็ยังคงพักอาศัยอยู่ในอาคารแบบเรือนเครื่องสับหรือ<br />
เรือนเครื่องผูกเป็นหลัก เพราะว่าอิทธิพลสถาปัตยกรรม<br />
แบบตะวันตกในอาคารพักอาศัยยังคงจำกัดวงอยู่ในงาน<br />
สถาปัตยกรรมของศูนย์กลางแห่งอำนาจ หรือพระราช<br />
มณเฑียรซึ่งเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์เท่านั้น<br />
เพราะเป็นผู้มีความจำเป็นต้องพบปะกับชาวยุโรปมากที่สุด<br />
อาคารแบบบ้านบังกะโลของอังกฤษ และอาคาร<br />
was Phraya Sri Suriyawongse (Chuang Bunnag) together<br />
with construction manager Phra Phetphisot Srisvasti<br />
(Thuam Bunnag). After having completed the construction,<br />
the king sent Phraya Sri Suriyawongse on a royal mission<br />
to Singapore 3 . When he returned, he made use of what<br />
he had benefitted from the trip which was the design of<br />
row-buildings and bungalows with projected front bay. The<br />
first such row-buildings were built on Charoen Krung Road<br />
around 1861, but were later demolished in the period of<br />
Rama V to make way for new ones with more modern<br />
design. The bungalows on the other hand, were houses in<br />
the style that was popular among the colonialists in tropical<br />
countries like Singapore. Bungalows are single detached<br />
houses of timber construction or combination of timber<br />
and brick masonry with hip roofs. They could be single<br />
storey raised high above ground, or double storeys with<br />
or without a front bay projecting out. The characteristic<br />
feature is its openness and free flowing space with good<br />
natural ventilation due to the fact that the veranda that runs<br />
around the house also helps to provide shading from the<br />
160
แบบบ้านโคโลเนียลของชาวอเมริกันนั้น ต่อมาได้มี<br />
พัฒนาการไปเป็นอาคารใช้งานประเภทอื่นๆ ด้วย เช่น<br />
อาคารราชการในต่างจังหวัด ซึ่งให้ความสำคัญกับการ<br />
ใช้งานมากกว่าความสง่างามของตัวอาคาร หรืออาคาร<br />
ประเภทโรงเรียน เช่น โรงเรียน Christian High School<br />
for Boys, สำเหร่ ซึ่งตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2395 โดยมิชชันนารี<br />
ชาวอเมริกันนั้นจะเห็นว่ามีลักษณะตัวอาคารเรียนที่<br />
พัฒนาแบบมาจากอาคารพักอาศัยที่มีระเบียงรอบ<br />
ห้องแบบโคโลเนียลนั่นเอง โรงเรียน Christian High<br />
School for Boys นี้ต่อมาได้ย้ายไปอยู่ที่ถนนประมวญ<br />
และเปลี่ยนชื่อเป็น Bangkok Christian College เปิด<br />
ทำการสอนเมื่อ พ.ศ. 2445 ส่วนหลักฐานตัวบ้านแบบ<br />
โคโลเนียลรวมทั้งบ้านบังกะโลในกรุงเทพฯ นั้น ปัจจุบัน<br />
น่าจะหลงเหลืออยู่ไม่มากนัก และมีหลักฐานให้ศึกษาได้<br />
จากรูปถ่ายเป็นส่วนใหญ่<br />
อิทธิพลของสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในอาคาร<br />
พักอาศัยนั้นเริ่มที่ราชสำนัก ส่วนอาคารทางศาสนานั้น<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงหลีกเลี่ยงที่<br />
จะไม่ให้มีอิทธิพลทั้งแบบตะวันตกและแบบจีน แต่ทรงให้<br />
ความสำคัญกับงานแบบอยุธยาเป็นหลัก เช่น การสร้าง<br />
sun. Louvered windows and other fenestrations also help<br />
to ventilate the spaces. These bungalows are similar to the<br />
Colonial style houses built by the American missionaries in<br />
Bangkok since the time of Rama III. It is interesting to note<br />
that these two styles were more concerned with functional<br />
comfort than with display of extravagance, and therefore<br />
suited to the lifestyle of the common people in addition<br />
to being more familiar to the eyes of those in the periods<br />
of Rama III and IV. The average people in those days<br />
however, were still living in wooden or thatched bamboo<br />
houses because Western style houses were attainable<br />
only by those at the center of power or residing in royal<br />
compounds, and those who were in positions to have<br />
greater interactions with European people.<br />
The British style bungalows and American style<br />
houses were later developed and applied to other building<br />
types such as provincial government buildings that also<br />
gave priority to functional use rather than appearance,<br />
and schools, such as the Christian High School for Boys<br />
in Sam-re that was established in 1852 by American<br />
พระศรีรัตนเจดีย์ทรงระฆังในวัดพระศรีรัตนศรีศาสดาราม<br />
เมื่อ พ.ศ. 2398 ก็ทรงนำแบบมาจากพระเจดีย์ที่<br />
วัดพระศรีสรรเพชญ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ส่วนเจดีย์<br />
ที่พระบรมบรรพตหรือภูเขาทอง สร้างเมื่อ พ.ศ. 2408<br />
ก็เป็นเจดีย์ทรงระฆัง ส่วนวัดประจำรัชกาลนั้นก็คือ<br />
วัดราชประดิษฐาราม เป็นวัดแบบไทยประเพณีสร้างขึ้น<br />
เมื่อ พ.ศ. 2407 - 2408 และองค์เจดีย์ประธานในวัด<br />
ก็เป็นเจดีย์แบบทรงระฆังเช่นเดียวกัน<br />
สมัยรัชกาลที่ 5<br />
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
(ครองราชย์ พ.ศ. 2411 - 2453) ทรงได้รับการสถาปนา<br />
เป็นพระมหากษัตริย์ขณะมีพระชนมายุเพียง 15 ชันษา<br />
นับว่าเป็นยุวกษัตริย์พระองค์แรกของราชวงศ์จักรี ฉะนั้น<br />
จึงต้องมีผู้สำเร็จราชการซึ่งได้แก่ เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์<br />
(ช่วง บุนนาค) 4 การทำงานกับผู้สำเร็จราชการนั้น<br />
ภายหลังได้ทรงยอมรับว่าบางครั้งก็มีปัญหาอยู่บ้าง<br />
ดังนั้นจึงต้องทรงใช้ความละมุนละม่อมเพื่อให้งานเดินไปได้<br />
ส่วนปัญหาจากการคุกคามของประเทศมหาอำนาจ<br />
โดยเฉพาะสหราชอาณาจักร และฝรั่งเศสนั้นก็มีแต่จะ<br />
missionaries for example. The school’s building was in<br />
fact developed from the design of colonial style veranda<br />
houses. This school later moved to Pramuan Road, changed<br />
its name to Bangkok Christian College and commenced<br />
teaching in 1902. Unfortunately there are only few colonial<br />
and bungalow style houses left in Bangkok and therefore<br />
studies can be made mainly from old photographs.<br />
The influence of Western style architecture on domestic<br />
buildings in this period began with royal residences. As for<br />
religious buildings, Rama IV denied all foreign influences<br />
whether they be European or Chinese, but favored the<br />
Ayutthaya style. This can be seen from the bell-shaped<br />
pagoda at the Temple of the Emerald Buddha constructed<br />
in 1855 which followed the same style as the one at Wat<br />
Phra Srisanphet in Ayutthaya. The pagoda on the Golden<br />
Mount, built in 1865 is also in the same style; and similarly,<br />
the principal pagoda at Wat Ratchapradit Tharam, built in<br />
1864-65, also has the bell-shaped form.<br />
King Chulalongkorn (Rama V) reigned from 1868<br />
161
ร้ายแรงขึ้นในรัชสมัยของพระองค์ เช่น การที่เจ้าหน้าที่<br />
ของสหราชอาณาจักรเข้ามาแทรกแซงในความขัดแย้ง<br />
ระหว่างวังหลวงกับวังหน้าในช่วงต้นรัชกาลประมาณ<br />
พ.ศ. 2417 - 2418 สาเหตุหลักคือ การสะสมกำลังทหาร<br />
ของวังหน้าซึ่งมีเป็นจำนวนมาก ทำให้ทั้งสองวังเกิดการ<br />
ระแวงต่อกันในเรื่องของการช่วงชิงอำนาจ วังหน้าจึงหนี<br />
ไปขอให้สถานกงสุลอังกฤษช่วยอารักขา ในที่สุดเรื่องนี้<br />
ก็จบลงได้โดยการที่รัชกาลที่ 5 ทรงขอให้ข้าหลวง<br />
สหราชอาณาจักรประจำสิงคโปร์เป็นตัวกลางในการเจรจา<br />
ประนีประนอม โดยขอให้วังหน้าลดจำนวนทหารลงให้<br />
เหลือเท่าที่วังหน้าในรัชกาลก่อนเคยมีเอาไว้ อีกเรื่องหนึ่ง<br />
ก็คือ ความขัดแย้งกับฝรั่งเศสเมื่อประมาณ พ.ศ. 2437<br />
หรือที่เรียกว่า วิกฤตการณ์ ร.ศ. 112 ซึ่งเป็นเรื่องที่<br />
ฝรั่งเศสอ้างอำนาจการปกครองในพื้นที่ประเทศลาว<br />
และในที่สุดแล้วรัชกาลที่ 5 ก็ทรงใช้นโยบายเสียสละ<br />
ส่วนน้อยเพื่อรักษาส่วนใหญ่ หรือเพื่อรักษาอิสรภาพของ<br />
ชาติเอาไว้ โดยการยอมยกดินแดนราชอาณาจักรลาว<br />
ให้แก่ฝรั่งเศส<br />
ในภาพรวมแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้า<br />
อยู่หัวทรงสานต่อพระบรมราโชบายในพระบาทสมเด็จ<br />
to 1910. Because he was only 15 years old when he<br />
ascended the throne, Chaophraya Suriyawongse 4 (Chuang<br />
Bunnag) was appointed Regent to execute royal matters<br />
on his behalf during the early years of his reign. The king<br />
later admitted that working with the regent was rather<br />
difficult at times and he therefore had to be very careful<br />
and subtle so as not to aggravate matters as influences<br />
and threats by powerful nations, especially Britain and<br />
France, became more asserted. The British for example,<br />
played an influential role in the conflict between the<br />
Royal Palace and the Palace to the Front early in the<br />
reign around 1874-75. The cause of the conflict was the<br />
Front Palace’s increasing buildup of military power which<br />
became a threat to the Royal Palace. This led to distrust<br />
between the two palaces and while the Front Palace<br />
sought protection from the British Consulate in Bangkok,<br />
the king requested the British Governor in Singapore to<br />
help reconcile the situation. As a consequence, the conflict<br />
was resolved through reconciliation and the Palace to the<br />
Front had to reduce its military power down to the strength<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในเรื่องของการรู้จัก “ผ่อนสั้น<br />
ผ่อนยาว” และการแก้ปัญหาโดยการใช้ความคิดมาก<br />
กว่าการใช้กำลัง ตามที่รัชกาลที่ 4 ได้ทรงมีพระราช<br />
ดำรัสว่า<br />
“... อาวุธชนิดเดียวที่จะเป็นประโยชน์อย่างแท้จริง<br />
ต่อเราในอนาคตคือ วาจา และหัวใจของเราอัน<br />
กอปรด้วยสติ และปัญญา...”<br />
มงกุฎ ป.ร.<br />
ดังนั้นการแก้ปัญหาด้านการเมืองระหว่างประเทศของ<br />
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงใช้วิธี<br />
การเจรจาทางการทูต การสร้างสมดุลระหว่างมหาอำนาจ<br />
ตะวันตก รวมทั้งการปฏิรูปประเทศให้เข้าสู่ความทันสมัย<br />
ในด้านต่างๆ ทั้งในด้านการปกครอง เศรษฐกิจ สังคม<br />
การคมนาคม การศึกษา ระบบยุติธรรม ตลอดจนด้าน<br />
วัฒนธรรมและประเพณี ฯลฯ เช่น ในการพระราชพิธีบรม<br />
ราชาภิเษกครั้งที่สองใน พ.ศ. 2416 นั้นได้ทรงมีพระบรม<br />
ราชโองการให้ผู้ที่หมอบเฝ้าอยู่ในพระราชพิธีนั้นลุกขึ้น<br />
ยืนเฝ้าเป็นครั้งแรก นับเป็นการนำเอาวัฒนธรรมใหม่<br />
that it formerly possessed during the previous reign. Then<br />
approximately two decades later, a conflict with France<br />
emerged and led to the Franco-Siamese crisis around 1893<br />
when France claimed her rights over Siamese territory<br />
in Laos. Under the circumstances at the time, Rama V<br />
was left with very little choice and eventually decided to<br />
surrender part of the disputed territory to France in order<br />
to avoid further aggressions.<br />
Overall, it can be seen that Rama V had adopted his<br />
father’s policy of “flexibility and leniency” in dealing with<br />
predicaments, and resorted to the use of “brains rather<br />
than brawns” in line with his father’s words of wisdom to<br />
the following effect:<br />
“...the only weapon that shall be truly of use<br />
to us in future is our words and our hearts based<br />
on being mindful and wise...”<br />
Mongkut Rex.<br />
Thus the essence of Rama V’s foreign affairs strategies<br />
162
แบบตะวันตกเข้ามาแทนที่ประเพณีดั้งเดิมของไทย<br />
อย่างกะทันหัน และแสดงถึงพระราชอำนาจอย่างเต็มที่<br />
ต่อมาใน พ.ศ. 2417 คือเพียงหนึ่งปีหลังจากงาน<br />
พระราชพิธีดังกล่าวก็ทรงเริ่มงานที่สำคัญมากคือ การตั้ง<br />
หอรัษฎากรพิพัฒน์ เพื่อจัดระเบียบการเงินและการคลัง<br />
ของแผ่นดิน และหอรัษฎากรพิพัฒน์นี้เป็นหน่วยราชการ<br />
แรกของประเทศไทยที่มีสถานที่ทำงาน มีเจ้าหน้าที่นั่ง<br />
ประจำทำงานเต็มเวลา แล้วก็มีการพระราชทานเงินเดือน<br />
แทนเบี้ยหวัดรายปีให้แก่ข้าราชการ งานปฏิรูประดับ<br />
พลิกแผ่นดินอีกงานหนึ่งของรัชกาลที่ 5 คือ การปฏิรูป<br />
ระบบบริหารราชการแผ่นดินใน พ.ศ. 2435 ซึ่งเป็นการ<br />
เปลี่ยนแปลงจากระบบจตุสดมภ์ ซึ่งใช้กันมาหลายร้อยปี<br />
ตั้งแต่สมัยอยุธยามาเป็นระบบกระทรวง ทบวง กรม<br />
ที่ใช้กันอยู่ในอารยประเทศ ทางด้านสังคมนั้นการปฏิรูป<br />
ที่สำคัญคือ การเลิกทาสและการเลิกไพร่ ซึ่งเป็นพระราช<br />
กรณียกิจที่ใช้เวลาหลายสิบปี แต่มีคุณต่อราษฎรอย่างยิ่ง<br />
เพราะเท่ากับเป็นการเปิดประตูไปสู่ความเท่าเทียมกัน<br />
ของบุคคลในสังคมไทย โดยเฉพาะการเลิกไพร่นั้น<br />
เป็นการส่งเสริมให้ราษฎรได้มีเวลาทำมาหากินได้เต็มที่<br />
และมีฐานะทางเศรษฐกิจที่ดีขึ้น<br />
revolved around diplomacy and balancing the power of<br />
Western nations that were beginning to have increasing<br />
control in the region, along with modernizing and reforming<br />
the country in all aspects such as governing system,<br />
economy, society, communication, education, justice<br />
system, culture and tradition, to name but a few. As an<br />
example of reform in tradition, during his second coronation<br />
ceremony in 1873, Rama V commanded for the first time<br />
in history that all those prostrating themselves in audience<br />
before him were to rise and stand instead. This was an<br />
unprecedented introduction of a western style custom to<br />
replace the traditional one and demonstrated the king’s<br />
stance regarding righteousness. In the following year,<br />
he initiated an important task of setting up the Revenue<br />
Department to regulate the country’s fiscal and financial<br />
system. This was the first governmental agency to have<br />
its own establishment and full-time salaried employees.<br />
In 1892, another major reform took place concerning<br />
the country’s administration system from that of the<br />
Chatusadom (the four pillars) system that had been in<br />
สำหรับการปฏิรูปการศึกษานั้นได้ทรงริเริ่มให้มีการ<br />
จัดการศึกษาอย่างเป็นระบบขึ้นเป็นครั้งแรก ตั้งแต่ระดับ<br />
พื้นฐานกระทั่งระดับอุดมศึกษา เช่น การตั้งโรงเรียน<br />
พระตำหนักสวนกุหลาบขึ้นในบริเวณพระบรมมหาราชวัง<br />
เพื่อเป็นโรงเรียนสำหรับบุตรหลานเจ้านายและข้าราชการ<br />
ทั้งยังโปรดให้มีการสอบไล่หนังสือขึ้นเป็นครั้งแรกใน<br />
ประเทศไทยใน พ.ศ. 2428 ส่วนโรงเรียนสำหรับสามัญชน<br />
โรงเรียนแรกนั้นคือ โรงเรียนวัดมหรรณพาราม ตั้งขึ้น<br />
เมื่อ พ.ศ. 2441 ต่อมาได้โปรดให้ตั้งโรงเรียนมหาดเล็กขึ้น<br />
ใน พ.ศ. 2442 เพื่ออบรมลูกขุนนางและลูกผู ้ดีมีตระกูล<br />
ไว้เป็นมหาดเล็กรับใช้ในราชการ โรงเรียนมหาดเล็กนี้<br />
ต่อมาก็ได้พัฒนาเป็นจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในที่สุด<br />
นอกจากนี้แล้วทางราชการยังได้ส่งนักเรียนทุนไปศึกษา<br />
ยังประเทศต่างๆ ในยุโรปเป็นจำนวนถึง 206 คน<br />
การคมนาคม<br />
พัฒนาการด้านการคมนาคมระหว่างประเทศที่สำคัญ<br />
คือการสร้างคลองสุเอชในประเทศอียิปต์ระหว่าง พ.ศ.<br />
2402 - 2412 คลองดังกล่าวเริ่มเปิดใช้เมื่อ พ.ศ. 2412<br />
และเป็นผลให้เส้นทางการเดินเรือติดต่อระหว่างประเทศ<br />
ต่างๆ ทางตะวันตกกับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีระยะ<br />
practice for centuries since the period of Ayutthaya, to<br />
that of ministries, bureaus and departments as commonly<br />
practiced in developed countries.<br />
With regards to socio-political reform, the most<br />
revolutionary change was the abolition of slavery and the<br />
corvée system. Although the process took many decades<br />
to fully transform, it was a greatly significant milestone<br />
and paved the way towards social equality for the people<br />
of Siam. The abolition of the corvée system in particular,<br />
enabled people to work and earn their living more fully in<br />
order to improve their economic status.<br />
In terms of education, Rama V advocated a more<br />
organized system of education, commencing initially at<br />
the primary level and then later on to tertiary level, for the<br />
first time in the kingdom. Phra Tamnak Suan Kularb School<br />
for example, was set up in the royal palace compound to<br />
educate the royal children and those of the nobles and<br />
officials of the royal court. Thus in 1885, the pupils were<br />
required for the first time in Siam, to sit final examinations.<br />
As for commoners, the first school to be set up was<br />
163
ที่สั้นลง การพัฒนาการขนส่งโดยเรือกลไฟทำให้การ<br />
ติดต่อค้าขายระหว่างเอเชียกับยุโรปมีความใกล้ชิดกัน<br />
มากยิ่งขึ้น ทั ้งยังเป็นการกระตุ้นกำลังการปลูกข้าว<br />
และพืชเศรษฐกิจอื่นๆ ตลอดจนการทำเหมืองแร่ใน<br />
ประเทศต่างๆ แถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สำหรับใน<br />
สยามนั้น ในราวครึ่งหลังของรัชสมัยพระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือราว พ.ศ. 2430 เป็นต้นมา<br />
ได้มีปริมาณผลผลิตข้าวเพื่อการส่งออกเพิ่มขึ้นเป็น<br />
จำนวนมาก ซึ่งมีผลทำให้สยามมีผลกำไรอย่างงดงาม<br />
จากการค้าระหว่างประเทศ<br />
ส่วนการพัฒนาด้านระบบคมนาคมที่มีส่วนสำคัญ<br />
ต่อการพัฒนาการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศคือ<br />
การสร้างระบบรถไฟ โดยที่รถไฟสายแรกได้แก่สาย<br />
กรุงเทพฯ - นครราชสีมา เริ่มลงมือก่อสร้างใน พ.ศ. 2433<br />
แต่รถไฟที่เปิดดำเนินการได้เป็นสายแรกใน พ.ศ. 2436<br />
คือ สายกรุงเทพฯ - ปากน้ำ มีระยะทาง 19.25 กิโลเมตร<br />
ทั้งนี้เมื่อสิ้นรัชกาลใน พ.ศ. 2453 นั้น ทางรถไฟสายเหนือ<br />
ไปถึงสถานีอุตรดิตถ์ สายตะวันออกเฉียงเหนือไปถึง<br />
นครราชสีมาใน พ.ศ. 2443 และสายใต้ไปถึงเพชรบุรี<br />
ใน พ.ศ. 2446 ส่วนการสัญจรไปมาในกรุงเทพฯ โดย<br />
Mahanapharam School which opened in 1898. Then in the<br />
following year, the Royal Pages School was established<br />
for children of the elite who wished to be educated and<br />
trained to serve as royal pages. This school later became<br />
Chulalongkorn University and, to further support education,<br />
up to 206 scholarships were granted for students to pursue<br />
their studies abroad at various institutes in Europe.<br />
On transport and communication, an important<br />
development at the global level prior to the beginning of<br />
Rama V’s reign, was the construction of the Suez Canal<br />
which took place from 1859 to 1869. The canal, inaugurated<br />
in 1869, enabled the maritime distance between Europe<br />
and Southeast Asia to be shortened considerably whilst<br />
advanced developments in steamships further facilitated<br />
communication between Asian countries and the European<br />
markets. These factors contributed to accelerated development<br />
in the production of rice, other cash crops and the mining<br />
industry in Southeast Asian countries. As a result, Siam’s<br />
rice production increased greatly with export during the<br />
second half of the nineteenth century while the country’s<br />
การขนส่งมวลชนระบบรางนั้นได้พระราชทานสัมปทานให้<br />
บริษัทเอกชนชาวเดนมาร์กรับผิดชอบดำเนินการระบบราง<br />
เป็นครั้งแรกในกรุงเทพฯ เมื่อ พ.ศ. 2431 เดิมทีนั้น<br />
เป็นรถรางที่ลากด้วยม้า ต่อมาใน พ.ศ. 2437 บริษัท<br />
ผู้บริหารกิจการได้เปลี่ยนระบบการเดินรถเป็นรถราง<br />
ไฟฟ้า นับว่าเป็นวิธีการขนส่งมวลชนระบบรางในเมือง<br />
ที่ก้าวหน้ามาก กิจการรถรางไฟฟ้าได้ให้บริการชาว<br />
กรุงเทพฯ มาจนกระทั่ง พ.ศ. 2511 จึงได้ยุติการเดินรถ<br />
การเปลี ่ยนแปลงด้านการคมนาคมที่สำคัญอีก<br />
ประการหนึ่งคือ การเริ่มใช้รถยนต์ ซึ่งเกิดขึ้นราวๆ ก่อน<br />
พ.ศ. 2447 ผู้ที่สั่งรถยนต์เข้ามาใช้ในกรุงเทพฯ เป็นคนแรก<br />
นั้นเป็นชาวต่างประเทศซึ ่งต่อมาได้ขายให้แก่จอมพล<br />
เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสงชูโต) ดังนั้นท่านจอมพลฯ<br />
จึงนับว่าเป็นคนไทยคนแรกที่เป็นเจ้าของรถยนต์ ต่อมา<br />
ใน พ.ศ. 2447 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงสั่งซื้อรถยนต์ Mercedes Benz รุ่น 28 HP มาเป็น<br />
รถยนต์พระที่นั่งคันแรก และใน พ.ศ. 2448 ก็ได้ทรง<br />
สั่งซื้อรถยนต์ Mercedes Benz เข้ามาอีกคันหนึ่ง<br />
ดังนั้นรถยนต์จึงเริ่มเป็นที่นิยมแพร่หลายในหมู่สมาชิก<br />
พระราชวงศ์ตลอดจนขุนนางและพ่อค้าคหบดีทั่วไป<br />
trade balance was also in a favorable position at the time.<br />
An important development in terms of transportation<br />
that had significant impact on administration and economy<br />
of the country was the introduction of the railway system.<br />
The first line to begin construction was Bangkok-Nakhon<br />
Ratchasima line which commenced in 1890. However, the<br />
first line that came into operation was the Bangkok-Paknam<br />
line which started construction in 1893 with the total route<br />
distance of 19.25 kilometers. Then in 1900, construction<br />
on the northeastern line which terminated at Nakhon<br />
Ratchasima was finally completed. The southern line,<br />
terminating at Phetchaburi, was completed in 1903, and<br />
by the end of Rama V’s reign in 1910, the northern line<br />
was completed with its terminal station at Uttaradit. As<br />
for rail transport within Bangkok itself, concession was<br />
given to a private Danish company to be responsible for<br />
providing services for the first time in 1888. Prior to that,<br />
trams were drawn by horses along the tracks until 1894<br />
when they became operated by electricity instead. This new<br />
rail system was considered to be a very advanced mode<br />
164
ปรากฏว่าในรัชกาลที่ 5 มีรถยนต์ในกรุงเทพฯ จำนวน<br />
ถึง 251 คัน รถยนต์จะมีบทบาทเป็นพาหนะสำคัญใน<br />
การสัญจรไปมา ทั้งยังเป็นค่านิยมที่สำคัญในวิถีชีวิต<br />
ของสังคมไทยในสมัยต่อมา<br />
การปฏิรูปประเทศในด้านต่างๆ นั้นต้องการคน<br />
ทำงานที่มีความรู้และความเข้าใจในหลักการที่ถูกต้อง<br />
เพื่อให้เกิดสัมฤทธิ์ผลและเป็นพื้นฐานที่มั่นคงของ<br />
การพัฒนาประเทศต่อไป ดังนั้นพระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงว่าจ้างชาวต่างประเทศ<br />
เข้ามารับราชการในกิจการด้านต่างๆ เป็นจำนวนมาก<br />
ใน พ.ศ. 2449 นั้นปรากฏว่ามีจำนวนที่ปรึกษา<br />
ชาวต่างประเทศ 44 คน และมีผู้ทำงานเป็นชาวต่าง<br />
ประเทศในกระทรวงต่างๆ ถึง 247 คน โดยมีชาวอังกฤษ<br />
มากที่สุดถึง 126 คน<br />
สำหรับชาวต่างประเทศที่ทำงานด้านศิลปะและ<br />
สถาปัตยกรรมนั้น เช่น กลุ่มสถาปนิก ได้แก่ นายโจอาคิม<br />
กราสซี ชาวอิตาเลียน เข้ามาในกรุงเทพฯ ราว พ.ศ. 2413<br />
นายมาริโอ ตามานโย ชาวอิตาเลียน เข้ามารับราชการ<br />
ในกรมโยธาธิการ ตั้งแต่ พ.ศ. 2443 ต่อมาได้เป็น<br />
หัวหน้าสถาปนิกใน พ.ศ. 2453 นายอัลนิบาลเล ริกอตติ<br />
of public transport at the time, and electric trams served<br />
the people of Bangkok from then on until its operation<br />
ended in 1968.<br />
Another important change in the means of transportation<br />
was the use of motorcars which appeared around the period<br />
before 1904. The first person to bring a motorcar into the<br />
country for use in Bangkok was a foreigner who later sold<br />
it to Field Marshal Chaophraya Surasakdi Montri (Joem<br />
Saeng-xuto), who then became the first Siamese person<br />
to own a private automobile. Following that, in 1904, the<br />
king ordered a Mercedes-Benz 28HP to be used as the<br />
first royal automobile and in 1905, another Mercedes-Benz<br />
was ordered. Since then motorcars became widespread<br />
amongst members of the royal family, nobilities, and<br />
wealthy merchants in general. There were up to 251 cars<br />
in Bangkok during the period of Rama V and according to<br />
the trend, automobiles came to play an important role in<br />
travelling as well as in the way of life and values adopted<br />
by people in the society during subsequent periods.<br />
Reforming the country in various different aspects<br />
สถาปนิกชาวอิตาเลียน เข้ามากรุงเทพฯ ใน พ.ศ. 2450<br />
เพื่อมาร่วมงานกับนายตามานโยในการออกแบบพระที่นั่ง<br />
อนันตสมาคม ส่วนนายคาร์ล ดือห์ริง เป็นสถาปนิก<br />
ชาวเยอรมันเข้ามาทำงานในฐานะวิศวกรของ<br />
กรมรถไฟใน พ.ศ. 2450 ต่อมาใน พ.ศ. 2452 ได้ย้ายไป<br />
รับตำแหน่งสถาปนิกและวิศวกรในกระทรวงมหาดไทย<br />
ดือห์ริงยังเป็นสถาปนิกชาวต่างประเทศคนแรกที่เขียน<br />
วิทยานิพนธ์ปริญญาเอกเรื่องเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทย<br />
งานด้านวิศวกรรมนั้นผู้ที่มีบทบาทสำคัญคือ นายคาร์โล<br />
อัลเลกรี วิศวกรชาวอิตาเลียนซึ่งเข้ามารับราชการใน<br />
ตำแหน่งวิศวกรกรมโยธาธิการ และได้รับตำแหน่ง<br />
หัวหน้าวิศวกรใน พ.ศ. 2435 ชาวอิตาเลียนที่ฝาก<br />
ผลงานสำคัญด้านศิลปะเอาไว้อีกคนหนึ่งได้แก่ นายริโกลี<br />
จิตรกรผู้เขียนภาพสีเฟรสโกที่พระที่นั่งอนันตสมาคม<br />
วังบางขุนพรหม และวัดราชาธิวาส<br />
กรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลางของการพัฒนาประเทศ<br />
ในฐานะเมืองหลวง ดังนั้นจึงกลายเป็นศูนย์กลางของ<br />
กิจกรรมต่างๆ อย่างคึกคัก เช่น ท่าเรือระหว่างประเทศ<br />
ศูนย์กลางการพาณิชย์ ศูนย์กลางการบริหารราชการ ศูนย์<br />
เศรษฐกิจ ฯลฯ จำนวนประชากรเพิ่มขึ้นเป็น 600,000 คน<br />
required using people with deep knowledge and understanding<br />
of the concept and principles that are involved, in order<br />
to achieve the objectives that shall become a stable<br />
foundation for further developments. Aware of this, the<br />
king therefore hired many foreigners and employed them<br />
in various governmental department positions. In 1906,<br />
there were altogether 44 foreign advisors and 247 foreign<br />
employees delegated to different ministries; of these, 126<br />
were British.<br />
Notable foreigners employed in the field of art and<br />
architecture were European architects Joachim Grassi,<br />
who arrived in Bangkok around 1870, Mario Tamagno,<br />
who served in the Department of Public Works since<br />
1900 and later became Chief Architect in 1910, and<br />
Annibale Rigotti, who came to Bangkok in 1907 to work<br />
with Tamagno in designing the new Ananta Samakhom<br />
Throne Hall. Apart from that, there was also a German<br />
architect Karl Döhring, who came to work as an engineer<br />
for the Railways Department in 1907. Two years later, he<br />
was transferred to serve as architect and engineer in the<br />
165
จากสมัยรัชกาลที่4 ซึ่งมีจำนวนประมาณ 400,000 คน<br />
เนื้อที่ของกรุงเทพฯ ขยายตัวขึ้นเป็น 8,330 ไร่ หรือเพิ่ม<br />
ขึ้นเป็นสองเท่าของเนื้อที่กรุงเทพฯ ในสมัยรัชกาลที่ 4<br />
ในการสร้างระบบสาธารณูปโภคเพื่อรองรับการ<br />
ขยายตัวของประชากร และการขยายตัวทางกายภาพ<br />
ของเมืองนั ้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวทรงให้ความสำคัญกับการสัญจรไปมาทางน้ำ<br />
เป็นอันดับแรก รองลงมาก็คือการสร้างเครือข่ายถนน<br />
ทั้งนี้ทรงมีจุดประสงค์ที่จะใช้เครือข่ายการคมนาคม<br />
เป็นตัวนำความเจริญขยายออกไปตามทิศทางต่างๆ<br />
ของกรุงเทพฯ เช่น ในตอนต้นรัชกาลนั้นทรงให้ความ<br />
สำคัญกับการสร้างความเจริญให้กับบริเวณพื้นที่ทาง<br />
ตอนเหนือของกรุงเทพฯ จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้ขุด<br />
คลองเปรมประชากรขึ้น และโดยรวมแล้วทางราชการ<br />
ได้ขุดคลองรวมทั้งสิ้น 12 คลอง แต่โครงการขุดคลองที่<br />
ใหญ่ที่สุดในรัชกาลได้แก่ การขุดคลองรังสิตประยูรศักดิ์<br />
หรือเรียกกันโดยทั่วไปว่า คลองรังสิต ซึ่งเป็นคลองสาย<br />
หลักในโครงการพัฒนาที่ดินขนาดใหญ่แห่งแรกของ<br />
ประเทศไทยที่ได้ดำเนินการขุดเมื่อ พ.ศ. 2433 - 2448<br />
โดยบริษัทขุดคลองแลคูนาสยาม ซึ่งเป็นบริษัทเอกชนที่<br />
Ministry of Interior. Döhring was also the first foreigner to<br />
have written a dissertation on the architecture of Siam.<br />
In engineering, Carlo Allegri, an Italian engineer,<br />
played an important role in the Department of Public Works<br />
and became its Chief Engineer in 1892. He was one of<br />
the people who jointly designed a foundation system for<br />
constructing buildings on the heavy clay soils of Bangkok,<br />
which differed from the more commonly known pile or<br />
spread foundations. Based on the principle of erecting a<br />
building on load-bearing vessel, the foundation acts like<br />
a buoyant reinforced concrete float that is stabilized and<br />
supported by the clay on which it is built.<br />
To add to the list, another notable Italian was a<br />
Signor Rigoli, the artist who was responsible for painting<br />
the frescoes at Ananta Samakhom Throne Hall, Bang<br />
Khunphrom Palace, and Wat Rajadhivas.<br />
Being the capital city, Bangkok was the center of the<br />
country’s development and therefore the hub where all<br />
kinds of dynamic activities took place. The city became<br />
an international maritime port, the center of commerce,<br />
ได้สัมปทานการขุดคลองจากรัฐบาล โดยมีจุดประสงค์<br />
ในการพัฒนาที่ดินให้เป็นแหล่งปลูกข้าว ซึ่งเป็นสินค้า<br />
ส่งออกอันดับหนึ่งของไทยในขณะนั้น<br />
สำหรับการสร้างถนนในตอนต้นรัชกาลนั้นทรง<br />
ให้ความสำคัญกับการดูแลเครือข่ายถนนในบริเวณ<br />
กำแพงเมือง เช่น การปรับปรุงถนนสายเก่าได้แก่ ถนน<br />
บำรุงเมือง และเฟื่องนคร เป็นต้น นอกจากนั้นก็มีการ<br />
สร้างถนนขึ้นใหม่อีก 5 สาย ได้แก่ ถนนจักรพงษ์ ถนน<br />
พระอาทิตย์ ถนนพระสุเมรุ ถนนจักรเพชร และถนนมหาไชย<br />
ต่อมาในช่วงกลางรัชกาลราว พ.ศ. 2427 - 2439<br />
รายได้แผ่นดินเริ่มดีขึ้นจึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ<br />
ให้สร้างถนนขึ้นใหม่หลายสายซึ่งเป็นถนนที่มีขนาด<br />
กว้างกว่าสมัยก่อน เช่น โปรดเกล้าฯ ให้สร้างถนน<br />
ริมกำแพงเมืองด้านในติดต่อกันเป็นวงรอบพระนคร<br />
เว้นแต่ตอนที่เป็นวังหน้าเท่านั้น นอกจากนี้ก็มีการสร้าง<br />
ถนนเชื่อมต่อเพื่อขยายความเจริญออกไปยังทิศทาง<br />
ต่างๆ ของกรุงเทพฯ ทางด้านทิศตะวันออกสร้างถนน<br />
สระปทุม ถนนนางเลิ้ง ถนนบริพัตร และถนนประแจจีน<br />
(ถนนเพชรบุรี) ทางด้านทิศเหนือสร้างถนนสามเสน<br />
และถนนกรุงเกษม ทางตอนใต้ของกรุงเทพฯ นั้น<br />
center of government administration, and center of the<br />
economy, among others. Population size increased from<br />
400,000 people in the previous reign to 600,000 while its<br />
physical size expanded to 8,330 rais, which was twice<br />
the area that it occupied during the period of Rama IV.<br />
In setting up the infrastructure to cope with increasing<br />
population and physical expansion of the city, Rama V<br />
gave primary importance to water transportation, and<br />
secondary importance to setting up road network system<br />
so as to spread the development out in different directions.<br />
Focusing on developing the northern part of Bangkok<br />
during the early period of his reign for example, the king<br />
ordered the construction of Prem Prachakorn Canal to<br />
lead developments out in that direction. In total, twelve<br />
canals were built, with Rangsit Prayurasak Canal or<br />
Khlong Rangsit being the largest one constructed during<br />
the reign. This canal was a major canal in the first large<br />
scale land-development project in the kingdom, and was<br />
built from 1890 to 1905 by a private canal construction<br />
company called Lae-khu-na (Laguna?) Siam. The royal<br />
166
ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างถนนขึ้นหลายสาย แต่ที่สำคัญคือ<br />
ถนนเยาวราช เนื่องจากเป็นถนนที่ตัดผ่านตำบลสำเพ็ง<br />
ซึ่งเป็นชุมชนธุรกิจที่คึกคักของกรุงเทพฯ และยังคง<br />
ความสำคัญมาตลอดจนกระทั่งสมัยปัจจุบัน<br />
สถาปัตยกรรม<br />
งานสถาปัตยกรรมในยุคการปฏิรูปในสมัยรัชกาลที่ 5<br />
นั้นมีความหลากหลาย เพราะว่ามีประโยชน์ใช้สอย<br />
แบบใหม่มากมายเกิดขึ้นมาพร้อมกับการปฏิรูป เช่น<br />
ศาลากลางจังหวัด ศาลยุติธรรม สถานีรถไฟ โรงเรียน เป็นต้น<br />
ส่วนรูปแบบนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ยังทรงยึดแนวทางที่สมเด็จพระราชบิดาได้ทรงเริ่ม<br />
วางแนวทางเอาไว้คือ การแสดงภาพความเป็นผู้เจริญ<br />
และทันสมัยผ่านทางงานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตก<br />
หากแต่งานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสมัยรัชกาล<br />
ที่ 5 นั้น เป็นงานที่มีคุณภาพและมีความถูกต้องทาง<br />
หลักการออกแบบมากกว่าในสมัยรัชกาลก่อน ทั้งนี้เพราะ<br />
ว่าผู้ออกแบบนั้นเป็นสถาปนิกที่ได้รับการฝึกฝนเฉพาะทาง<br />
มาเป็นอย่างดี ในส่วนของอาคารพักอาศัยแบบตะวันตก<br />
นั้นในสมัยรัชกาลที่ 5 ก็มิได้จำกัดวงอยู่แต่เพียง<br />
พระราชมณเฑียรเท่านั้นแต่ได้เริ่มขยายวงกว้างออกไป<br />
intention was to develop the area into land for farming<br />
rice which was the country’s foremost exporting product<br />
at the time.<br />
As far as roads were concerned, during the early period<br />
of his reign, Rama V gave importance to maintenance of<br />
roads within the city walls such as improving the old Bumrung<br />
Mueang and Fueang Nakorn roads for example, and the<br />
construction of five new ones which were Chakrabongse<br />
Road, Phra Ar-thit Road, Phra Sumeru Road, Chakrapetch<br />
Road, and Mahachai Road. Then around the middle of the<br />
reign between 1884 and 1896, with the country’s improved<br />
fiscal status, the king commanded more and wider roads<br />
be built such as the ring road that runs parallel to the<br />
inner side of the city wall until it reaches the Front Palace.<br />
Apart from that, linkage roads were built to direct city<br />
growth out in various directions. To the east, Sa Pathum,<br />
Nanglerng, Baripat, and Prajaejeen (Phetchaburi) roads<br />
were built. To the north, there were Samsen and Krung<br />
Kasem roads; and to the south, several roads were also<br />
constructed, but the most important one was Yaowarat<br />
เนื่องด้วยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะให้คนไทยทุกคนพัฒนาความ<br />
เป็นอยู่ในบ้านเรือนของตนโดยใช้วัสดุก่อสร้างอันถาวร<br />
และมีความงามประณีตทางสถาปัตยกรรมด้วย ดังนั้นจึง<br />
ทรงมีพระบรมราชโองการให้พระราชวงศ์และข้าราชการ<br />
ชั้นผู้ใหญ่ทำตัวเป็นแบบอย่างโดยการจัดบ้านเรือนให้เป็น<br />
ตัวอย่างแก่ราษฎร เพื่อแสดงว่าคนไทยมีความคิดและ<br />
ความเป็นอยู่ทัดเทียมกับความเจริญของประเทศในยุโรป<br />
ด้วยเหตุดังกล่าวสมาชิกในพระราชวงศ์และข้าราชการ<br />
ชั้นผู้ใหญ่จึงเป็นคนไทยกลุ่มแรกที่ได้ดำเนินการ “จัดบ้าน<br />
เรือน” ให้เป็นระเบียบและงดงามในแบบสถาปัตยกรรม<br />
ตะวันตกเพื่อให้เป็นไปตามพระราชประสงค์<br />
พระราชวัง<br />
การสร้างพระราชมณเฑียรตั้งแต่ต้นรัชกาลนั้น<br />
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงเลือกใช้<br />
สถาปนิกอาชีพชาวยุโรป และพระที่นั่งองค์ที่สำคัญที่สุด<br />
ในพระบรมมหาราชวัง เนื่องจากเป็นสัญลักษณ์ของ<br />
พระมหากษัตริย์คือ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทนั้นก็ได้<br />
ทรงมอบหมายให้นายจอห์น คลูนิส สถาปนิกชาวอังกฤษ<br />
เป็นผู้ออกแบบ พระที่นั่งองค์นี้สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2419<br />
Road that runs through Sampeng, which was, and still is,<br />
a thriving business district of Bangkok.<br />
Architecture<br />
During the reformation period under the reign of<br />
Rama V, a range of architectural styles appeared due to<br />
the variety of new functional requirements that came with<br />
reform. These were the city hall, the justice court, railway<br />
stations, and schools for example.<br />
Regarding style, the king adhered to his father’s concept<br />
of expressing the kingdom’s civilized and modern outlook<br />
through Western style architecture, but emphasized more<br />
on quality and design according to correct architectural<br />
principles because the designers at the time of his reign<br />
were professionally trained architects.<br />
Western style residential buildings during the period<br />
of Rama V were no longer confined to royal compounds,<br />
as the king wished for all Siamese people to improve their<br />
living conditions and make their houses architecturally<br />
nicer looking by using modern and more durable building<br />
materials. With regards to this, the king instructed royal<br />
167
เพื่อเป็นท้องพระโรงและสำหรับทรงงานราชการต่างๆ<br />
นายจอห์น คลูนิส ออกแบบพระที่นั่งในบริบทของ<br />
นีโอคลาสสิค แบบนีโอเรอเนอซองส์ แต่หลังคาเป็น<br />
ทรงมณฑปแทนที่จะเป็นทรงโดมตามคำกราบบังคมทูล<br />
ทัดทานของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์<br />
(ช่วง บุนนาค) ซึ่งให้เหตุผลว่าหลังคาทรงมณฑปนั้น<br />
แสดงถึงความเป็นพระมหากษัตริย์ตามประเพณีไทย<br />
พระราชวังบางปะอิน<br />
พระราชวังที่ได้ทรงสร้างขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. 2415<br />
เพื่อการแปรพระราชฐานได้แก่ พระราชวังบางปะอิน<br />
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระที่นั่งและอาคารต่างๆ<br />
ในพระราชวังแห่งนี้ประกอบไปด้วยอาคารในแบบไทย<br />
ประเพณี แบบตะวันตก และแบบจีน พระที่นั่งแบบ<br />
ตะวันตกที่สำคัญและสร้างเสร็จราว พ.ศ. 2419 เพื่อใช้<br />
เป็นที่ออกว่าราชการและเป็นที่ประทับได้แก่ พระที่นั่ง<br />
วโรภาษพิมาน ออกแบบโดยสถาปนิกชาวอิตาเลียน<br />
นายโจอาคิม กราสซี องค์พระที่นั่งมีลักษณะเป็นตึก<br />
แบบคลาสสิค ด้านหน้ามีมุข โถงใหญ่ประดับเสาอิง<br />
แบบคอรินเธียน ที่มุขเก็จด้านข้างบนยอดหลังคาประดับ<br />
ลวดลายเหล็กหล่อ<br />
members and high ranking officials to become model<br />
examples by tidying up and beautifying their own residences<br />
for the commoners to imitate and help create a favorable<br />
impression that Siamese people have the mentality and<br />
way of life on an equal level with those in the developed<br />
European countries. Thus the royal members and high<br />
ranking officials were the first group of people to have<br />
organized and beautified their residences in the Western<br />
manner according to the king’s instructions.<br />
Royal Palaces<br />
Since the beginning of his reign, Rama V chose to<br />
commission the services of European architects to be<br />
responsible for building palatial compounds. John Clunich,<br />
a British architect, for example, was assigned to be<br />
responsible for the design of Chakri Maha Prasat Throne<br />
Hall which was the most important building that represents<br />
the majesty of the king in the Grand Palace. Constructed<br />
in 1876, the Neo-Classic building was designed in the<br />
Neo-Renaissance style to serve as a throne hall and the<br />
place for carrying out official affairs. The mondop style<br />
พระที่นั่งอุทยานภูมิเสถียรเป็นพระที่นั่งไม้ สร้างขึ้น<br />
เมื่อ พ.ศ. 2420 เพื่อเป็นที่ประทับโดยผู้ที่รับผิดชอบ<br />
ในการก่อสร้างคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศ<br />
วรฤทธิ์ พระที่นั่งอุทยานภูมิเสถียรเป็นพระที่นั่ง 2 ชั้น<br />
โครงสร้างไม้ทั้งองค์ ฝาเรือนทาสีเขียวอ่อนและแก่<br />
สลับกันทางนอน ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้ มีลักษณะ<br />
งดงามและผ่อนคลายเป็นที่อยู่อาศัยที่สร้างขึ้นเพื่อความ<br />
สะดวกสบายเป็นสำคัญ พระที่นั่งองค์นี้เป็นต้นแบบบ้าน<br />
ไม้ฉลุลายที่เก่าที่สุดเท่าที่ปรากฏหลักฐานให้ค้นคว้าได้<br />
บ้านแบบนี้จะเป็นที่นิยมแพร่หลายในหมู่สามัญชน<br />
คนชั้นกลางในเวลาต่อมา พระตำหนักในพระราชวังบางปะอิน<br />
ที่ปรากฏหลักฐานของการตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
อีกแห่งหนึ่งคือ ตำหนักที่ประทับของสมเด็จพระศรีสวรินทรา<br />
บรมราชเทวี ซึ่งมีลวดลายประดับที่ระเบียงมุขชั้นบน<br />
และบริเวณผนังหน้าจั่วรวมทั้งบริเวณป้านลม ลักษณะ<br />
ลายเป็นลายเส้นใหญ่ไม่ค่อยมีความละเอียดนัก เสาไม้<br />
ที่ระเบียงเป็นเสากลึงดูคล้ายเสาเหล็กหล่อ น่าสังเกตว่า<br />
ตำหนักของฝ่ายในมักจะมีการตกแต่งด้วยลวดลายต่างๆ<br />
เพื่อทำให้เกิดความรู้สึกที่อ่อนโยนขึ้น<br />
roof on the building however, was the result of Somdej<br />
Chaophraya Boromaha Sri Suriyawongse’s objection<br />
to the proposed dome style because the mondop was<br />
considered to be the style that represents the majestic<br />
kingship according to royal tradition.<br />
Bang Pa-in Palace<br />
The first palace that Rama V had built in 1872 for<br />
his royal outings was Bang Pa-in Palace in Ayutthaya<br />
province. The various buildings at this palace were built<br />
in an assortment of traditional Thai, western, and Chinese<br />
styles. Phra Thinang Varopas Phiman which was built<br />
to serve as the royal residence and audience hall, is an<br />
important building in the western style that completed<br />
construction around 1876. The building was designed<br />
by the European architect, Joachim Grassi in the classic<br />
style with a front portico and Corinthian columns while<br />
the rooftop edges of the laterally projected bays were<br />
ornamented with cast-iron detailing.<br />
Phra Thinang Utthayan Bhumi Sathien, a timber villa<br />
built in 1877, also served as a royal residence. Prince<br />
168
่<br />
พระราชวังสวนดุสิต<br />
ในช่วงปลายรัชกาลนั้นมีการสร้างพระที่นั่งและ<br />
วังที่สำคัญคือ การสร้างพระที่นั ่งวิมานเมฆ 5 ขึ้นเป็น<br />
พระที่นั่งองค์แรกของพระราชวังสวนดุสิต 6 ระหว่าง<br />
พ.ศ. 2443 - 2444 พระที่นั่งวิมานเมฆเป็นเรือนไม้สัก<br />
ขนาดใหญ่ การวางผังใช้หลักการของบ้านแบบบังกะโล<br />
คือมีระเบียงรอบห้องเพื่อหลบแดด การจัดประโยชน์<br />
ใช้สอยตามห้องต่างๆ เน้นเรื่องการใช้สอยและความ<br />
สะดวกสบายในการอยู่อาศัยมากกว่าการเป็นพระที่นั่ง<br />
สำหรับประกอบพิธีกรรมของพระมหากษัตริย์ มีการ<br />
ใช้ลวดลายฉลุไม้ประดับตามชายคาและหน้าบันอาคาร<br />
ผังพระที่นั่งเป็นรูปตัว L เชื่อมกับผัง 8 เหลี่ยม ซึ ่ง<br />
เป็นส่วนที่ประทับในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัว ส่วนที่เป็นผังรูปตัว L นั้นสูง 3 ชั้น แต่ส่วนที่<br />
เป็นที่ประทับนั้นสูง 4 ชั้น พระที่นั่งอีกองค์หนึ่งซึ่ง<br />
โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2446 และสร้างแล้วเสร็จ<br />
เมื่อ พ.ศ. 2447 ได้แก่ พระที่นั่งอภิเศกดุสิต ซึ่งเป็น<br />
พระที่นั่งชั้นเดียวออกแบบโดยนายมาริโอ ตามานโย<br />
ใช้เป็นท้องพระโรงและสถานที่พระราชทานเลี้ยงสำหรับ<br />
พระราชวังสวนดุสิต องค์พระที่นั่งจึงมีลักษณะที่ผ่อนคลาย<br />
Nares Vararidhi was assigned to be responsible for the<br />
construction of this two-storeyed building that was built<br />
entirely of timber. Walls were painted with alternating<br />
light and dark green horizontal stripes and decorated<br />
with intricatelye perforated sawn-timber work that elicits<br />
a sense of beauty and relaxed comfort. This building is<br />
the earliest evidence that could be found in the country<br />
as a prototype for the study of houses with perforated<br />
sawn-timber decorations that later became popular among<br />
the common middle-class people.<br />
Another building at Bang Pa-in Palace that exhibits<br />
the same style of ornamentation is the building that was<br />
the royal residence of Queen Sri Savarindira which was<br />
beautifully decorated on the upper balcony and roof gables.<br />
The patterns are not so intricate, and the wooden posts on<br />
the veranda appear as if they were made of cast iron. It<br />
is interesting to note here that buildings of the inner court<br />
were usually decorated with various design patterns to<br />
give them a sense of gentility.<br />
Suan Dusit Palace<br />
มีการตกแต่งที่งดงามด้วยลวดลายฉลุไม้เรียกว่า<br />
ลายบุหงา เป็นตัวอย่างของพระที่นั่งแบบโรมันติกที<br />
ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้ที่สำคัญองค์หนึ่งซึ่งมีหลักฐาน<br />
ว่าออกแบบโดยสถาปนิกอิตาเลียน พระที่นั่งในกลุ่ม<br />
พระราชวังสวนดุสิตที่ใหญ่ที่สุดและหรูหราที่สุดนั้นโปรด<br />
เกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเป็นองค์สุดท้ายเพื่อเป็นท้องพระโรง<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2451 และแล้วเสร็จใน พ.ศ. 2459 ในรัชกาล<br />
ที่ 6 คือ พระที่นั่งอนันตสมาคม สถาปนิกได้แก่ นาย<br />
มาริโอ ตามานโย และนายอัลนิบาลเล ริกอตติ วิศวกร<br />
คือ นายคาร์โล อัลเลกรี พระที่นั่งองค์นี้เป็นงานแบบ<br />
นีโอเรอเนอซองส์ที่เคร่งครัดในเรื่องของการจัดระเบียบของ<br />
สัดส่วนอาคาร แต่ก็ยังแฝงแนวคิดเชิงประเพณีของไทย<br />
เอาไว้ที่การเขียนภาพพระพุทธชินราชประดิษฐานไว้<br />
ที่เพดานครึ ่งโดมทางด้านทิศตะวันตก ที่น่าสังเกต<br />
คือ โครงสร้างหลักของพระที่นั่งองค์นี้เป็นโครงสร้าง<br />
คอนกรีตเสริมเหล็กซึ่งเป็นโครงสร้างที่มีความทันสมัยมาก<br />
ในรัชกาลที่ 5<br />
ใน พ.ศ. 2453 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวทรงมีพระชนมายุ 58 พรรษา ทรงมี<br />
พระราชปรารภว่า เมื่อพระชนมายุครบ 60 พรรษาแล้ว<br />
An important building and palace constructed towards<br />
the end of the reign was Vimanmek Mansion 5 which was<br />
the first building to be erected on the compound of Suan<br />
Dusit Palace 6 in 1900-01. The large teakwood mansion<br />
was designed in the style of a bungalow house with roofed<br />
verandas all around to protect the interior from direct sunlight.<br />
Functions were arranged in a way that provided ease in<br />
use and comfort in living, rather than just for ceremonial<br />
formalities of the king. The eaves, overhangs and gables<br />
were decorated with perforated sawn-timber work and the<br />
L-shaped building is adjoined to the octagonal part which<br />
served as the king’s quarters. This L-shaped part of the<br />
building has three storeys while the royal quarters is four<br />
storeys in height.<br />
Another building that Rama V ordered built was Abhisek<br />
Dusit which began construction in 1903 and completed<br />
in 1904. This is a single storey building that was used as<br />
a reception hall and a salon for entertainment functions<br />
that were held at Suan Dusit Palace. Designed by Mario<br />
Tamagno, the building has a casual atmosphere and is<br />
169
จะทรงสละราชสมบัติพระราชทานแก่สมเด็จพระบรม<br />
โอรสาธิราชฯ ส่วนพระองค์ท่านจะทรงเป็น “พระเจ้าหลวง” 7<br />
ทรงมีพระราชดำริในการสร้างพระราชวังเพื่อเป็นที่ประทับ<br />
ของ “พระเจ้าหลวง” และได้ทรงเลือกบริเวณตำบล<br />
บ้านปืน จังหวัดเพชรบุรี เป็นสถานที่สร้างพระราชวัง<br />
เนื่องจากทรงเห็นว่าเพชรบุรีเป็นเมืองที่อุดมสมบูรณ์<br />
และมีอากาศดีเป็นที่ต้องพระราชอัธยาศัย โปรดเกล้าฯ<br />
ให้มีพระราชพิธีก่อพระฤกษ์พระตำหนักบ้านปืนในวันที่<br />
18 สิงหาคม พ.ศ. 2453 และก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์ใน<br />
พ.ศ. 2461 ต่อมาในรัชสมัย ร.6 ได้พระราชทานนาม<br />
ว่า “พระราชวังรามราชนิเวศน์” แต่โดยทั่วไปจะเรียก<br />
กันว่า “พระราชวังบ้านปืน”<br />
พระราชวังบ้านปืน<br />
พระราชวังบ้านปืน ออกแบบโดยสถาปนิกชาว<br />
เยอรมัน นายคาร์ล ดือห์ริง (Karl Döhring) สาระ<br />
ทางสถาปัตยกรรมเป็นการผสมผสานความโอ่อ่าของ<br />
พระราชวังเยอรมันกับความต้องการที่ประทับที่ทันสมัย<br />
ซึ่งในที่สุดก็มาลงตัวที่แบบบาโรคของเยอรมันที่มีการ<br />
ลดทอนความหรูหราลง และการตกแต่งภายในด้วยงาน<br />
beautifully decorated with perforated sawn-timber work of<br />
floral patterns. It is one of the important examples of the<br />
Romantic style building decorated with sawn-timber work<br />
and has verifiable evidence of having been designed by<br />
the Italian architect.<br />
The largest and most extravagant throne hall in the<br />
complex group of buildings at Suan Dusit Palace that was<br />
the last building to be ordered built by Rama V, was the<br />
new Ananta Samakhom Throne Hall. Construction work on<br />
the building began in 1908 and completed in 1916 during<br />
the succeeding period of Rama VI. The architects were<br />
Mario Tamagno and Annibale Rigotti while the engineer<br />
was Carlo Allegri. This throne hall was designed strictly<br />
according to the principles of the Neo-Renaissance style<br />
with regards to composition, scale and proportions of<br />
the building, but also incorporated traditional Thai value<br />
by painting the image of Phra Buddha Jinnaraj on the<br />
hemispherical ceiling of the dome. A noteworthy aspect<br />
of this building is its reinforced concrete structure which<br />
was considered to be very advanced at the time.<br />
แบบ Jugenstile หรือ อาร์ต นูโว ศิลปะแนวปฏิเสธ<br />
ประวัติศาสตร์และประเพณีของเยอรมัน ซึ่งเป็นสัญลักษณ์<br />
ของความทันสมัยในเชิงศิลปะ ส่วนโครงสร้างนั้นมีความ<br />
ทันสมัยมากเพราะว่าใช้โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
ผสมผสานกับกำแพงรับน้ำหนัก ส่วนหลังคาชั้นนอก<br />
นั้นเป็นโครงเหล็กทรัส (Truss) คลุมหลังคาชั ้นในซึ่ง<br />
เป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
แนวพระราชดำริเรื่องสวน พระราชวังในช่วงท้าย<br />
รัชกาลที่สร้างขึ้นในกรุงเทพฯ นั้นมีอยู่ 2 แห่งที่มีคำ<br />
ว่า “สวน” อยู่ในชื่อวังได้แก่ พระราชวังสวนดุสิต 8 และ<br />
วังสวนสุนันทา พระราชวังสวนดุสิตนั้นสร้างขึ้นตั้งแต่<br />
พ.ศ. 2441 ภายหลังจากการเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 1<br />
ใน พ.ศ. 2440 เนื่องจากทรงมีพระราชดำริว่าพระบรม<br />
มหาราชวังนั้นเป็นที่ประทับที่แออัด ไม่ถูกสุขลักษณะ<br />
และเป็นเหตุให้พระบรมวงศานุวงศ์มีสุขภาพไม่ดี<br />
มักเกิดอาการประชวรบ่อย จึงทรงมีพระราชประสงค์ที่<br />
จะสร้างที่ประทับที่ประกอบด้วยสิ่งแวดล้อมที่ร่มรื่นและ<br />
ถูกสุขลักษณะขึ้น ดังนั้นนอกจากการสร้างพระที่นั่งและ<br />
พระตำหนักแล้วยังโปรดเกล้าฯ ให้ขุดคลอง สร้างสวน<br />
และจัดภูมิทัศน์ภายในวังอีกด้วย แต่พระราชวังสวนดุสิตก็<br />
Baan Peun Palace<br />
In 1910, King Rama V had turned fifty-eight years<br />
of age and expressed that when he turns sixty, he shall<br />
relinquish the throne to the crown prince and thereupon<br />
shall retire and be known as “Phra Chao Luang”. 7 The<br />
king had conceived of building a palace for his retirement<br />
at Baan Peun district of Phetchaburi province because of<br />
the location’s appealing environment and pleasant climate.<br />
He then had an auspicious rite held for commencing<br />
construction on August 18, 1910. Having completed<br />
construction in 1918 during the period of succeeding reign,<br />
the palace was later bestowed the name of “Phra Rama<br />
Rajanives Royal Palace” or more commonly known as<br />
“Baan Peun Palace”.<br />
This palace was designed by the German architect<br />
Karl Döhring who combined the magnificence of a German<br />
palace with the modern functions and conveniences in the<br />
style of German Baroque but with reduced extravagance.<br />
The building’s interior was decorated in the Jugenstile or<br />
Art Nouveau style which rejected any allusions to German<br />
170
ยังมีการจัดพื้นที่ในเชิงประเพณี เนื่องจากเป็นพระราชวัง<br />
ที่ยังสามารถประกอบพระราชพิธีตามขนบธรรมเนียม<br />
ดั้งเดิมได้คือ เขตพระราชวังชั้นนอกสำหรับการประกอบ<br />
พระราชกรณียกิจเกี่ยวกับราชการต่างๆ ชั้นกลางเป็นที่<br />
ประทับของพระมหากษัตริย์ ชั้นในเป็นที่ประทับและที่พัก<br />
ของฝ่ายใน อย่างไรก็ดีวังสวนสุนันทาซึ่งโปรดเกล้าฯ<br />
ให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2451 9 ในบริเวณพื้นที่ต่อจากเขต<br />
พระราชฐานชั้นในของพระราชวังสวนดุสิตไปทางด้าน<br />
ทิศตะวันตกนั้นเป็นวังที่มีพื ้นที่ใหญ่ประมาณ 70 %<br />
ของพระราชวังสวนดุสิต และสร้างขึ้นเพื่อเป็นสวนป่า<br />
ทั้งยังเป็นที่ประทับส่วนพระองค์และข้าราชสำนักฝ่ายใน<br />
ในความหมายของการมีพื้นที่ส่วนพระองค์ที่ปลอดจาก<br />
การถูกรบกวนโดยบุคคลภายนอกในแบบธรรมเนียม<br />
ของชาวตะวันตก ขนาดของพื้นที่ซึ่งจัดให้เป็นบริเวณ<br />
สวนนั้นมีขนาดประมาณ 80 % ของเนื้อที ่ทั้งหมด<br />
นับว่าเป็นวังที่มีลักษณะเป็นสวนป่าขนาดใหญ่ที่แท้จริง<br />
แห่งแรกของกรุงเทพฯ และน่าจะเป็นแนวพระราชดำริ<br />
ที่เกิดขึ้นจากความผูกพันในพระราชหฤทัยในการ<br />
ทำสวนในบริเวณพระราชวังตามที่ได้ทรงพบเห็นมาใน<br />
ยุโรป ดังความในพระราชหัตถเลขาลงวันที่ 2 สิงหาคม<br />
history or tradition and represented a modern style of<br />
art. The structure of the building was also very modern<br />
because it combined the use of reinforced concrete with<br />
load-bearing walls while the outer roof structure used the<br />
iron truss system to envelope the inner structure built of<br />
reinforced concrete.<br />
On parks and gardens<br />
Two palaces built towards the end of Rama V’s reign<br />
have the word “Suan” (garden or park) incorporated into<br />
their names which are Suan Dusit Palace 8 and Suan<br />
Sunanda Palace. The former was built in 1898 after the<br />
king had returned from his first voyage to Europe in the<br />
previous year. From the experience of his royal visit<br />
abroad, Rama V had the opinion that the Grand Palace<br />
was seemingly too crowded, unsanitary, and the cause of<br />
the royal members’ poor health that often led to illnesses.<br />
He therefore wished to build a residence that has healthier<br />
and more pleasant environment. This meant that instead of<br />
just erecting mansions and other buildings, there need to<br />
be ponds, plants and trees that are beautifully landscaped<br />
ร.ศ. 126 หรือพุทธศักราช 2450 พระราชทานเจ้าพระยา<br />
ยมราช (ปั้น สุขุม) ความตอนหนึ่งมีดังนี้<br />
“... คือพระที่นั่งเดี๋ยวนี้ไม่มีที่สงัดซึ่งจะเที่ยว<br />
เล่นแต่ลำพังได้ ลงกระไดมาก็เป็นข้างหน้า ออก<br />
จากกำแพงไปก็ฝรั่งมาถึง เราควรจะมีสวนข้าง<br />
ในซึ่งเที่ยวได้แต่ลำพัง ยิ่งมาเห็นพวกเจ้าแผ่น<br />
ดินฝรั่งถือลูกประแจสวนหลายคนเข้ายิ่งคิดถึง<br />
สวนที่นึกไว้ว่าจะทำมากขึ้น”<br />
วังเจ้านาย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงเริ่มจัดระเบียบที่พักอาศัยของสมาชิกในพระราชวงศ์<br />
เช่น พระเจ้าน้องยาเธอพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เจ้านายฝ่ายใน ตลอดจน<br />
พระราชโอรสตั้งแต่ต้นรัชกาลราว พ.ศ. 2418 เป็นต้นมา<br />
ต่อมาในช่วงกลางรัชกาลราว พ.ศ. 2430 เป็นต้นมาโปรด<br />
ให้มีการสร้างวังขึ้นเป็นจำนวนมาก ผู้ที่ออกแบบวังเหล่านี้<br />
คือ สถาปนิกชาวยุโรปที่เข้ามารับราชการในกรุงเทพฯ<br />
วังเหล่านี้จึงมีความสง่างามสมฐานะผู้เป็นเจ้าของวัง<br />
ในที่นี้จะขอยกตัวอย่างแต่พอเป็นสังเขป<br />
on the palatial compound as well. The planning of Suan<br />
Dusit Palace complied with this but nevertheless retained<br />
the traditional zoning system because it still had to be<br />
able to allow traditional royal ceremonies to take place.<br />
The outer compound was the zone that served formal and<br />
official functions, the main compound or the intermediate<br />
zone was the king’s residential quarters, and the inner<br />
compound was the zone that provided accommodations<br />
for the ladies of the court and other attendants.<br />
As for Suan Sunanda Palace, which the king had<br />
ordered built in 1908 9 on the adjacent land west of Suan<br />
Dusit’s inner compound, the palatial grounds covered<br />
an area equivalent to approximately seventy percent of<br />
the land occupied by Suan Dusit Palace. Following the<br />
western concept, Suan Sunanda was built with a forest<br />
park to provide the king his personal privacy and seclusion<br />
without interference from the outside, as well as for the<br />
royal members and close aides and attendants to enjoy.<br />
The green areas of this palace totaled approximately<br />
eighty percent of the entire palace grounds, making it the<br />
171
พระราชวังสราญรมย์ เป็นพระราชวังที่สร้างมาตั้งแต่<br />
รัชกาลที่ 4 ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้พระราชทานให้เป็นที่<br />
ประทับของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2445 - 2453 ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของ<br />
กระทรวงการต่างประเทศ พระราชวังสราญรมย์ได้มี<br />
การปรับปรุงครั้งใหญ่ใน พ.ศ. 2441 โดยกรมโยธาธิการ<br />
โดยมีนายคาร์โล อัลเลกรี วิศวกรชาวอิตาเลียนเป็น<br />
ผู้รับผิดชอบ พระราชวังแห่งนี้เป็นตัวอย่างวังแบบนีโอ<br />
คลาสสิคที่มีการจัดระเบียบทางสถาปัตยกรรมอย่างถูก<br />
ต้องตามแบบแผนที่ควรจะเป็น เช่น การจัดผัง เป็นตัว E<br />
เพื่อให้เหมาะกับการเน้นองค์ประกอบทางเข้าหลัก<br />
รูปด้านหน้าชั้นบนประดับเสาคอรินเธียน จัดเสาและ<br />
หน้าต่างให้มีจังหวะสัมพันธ์กันคล้ายกับจังหวะดนตรี<br />
เช่นเดียวกับการจัดจังหวะประตูยอดโค้งที่ชั้นล่างให้มี<br />
จังหวะที่สอดคล้องกับหน้าต่างด้านบน การจัดจังหวะ<br />
ของช่องเปิดและเสาเช่นนี้ก็คือ การใช้ทฤษฎีของ<br />
เรเนอซองส์นั่นเอง<br />
วังบางขุนพรหม ประกอบด้วยตำหนัก 2 ตำหนัก<br />
ซึ่งออกแบบโดยสถาปนิก 2 คน โดยใช้รูปแบบทาง<br />
สถาปัตยกรรมที่แตกต่างกัน แต่สร้างให้มีความสัมพันธ์<br />
first palace in Bangkok to have a truly large forested park<br />
and garden. It is possible to infer from this that the king<br />
was greatly impressed with the gardens of palaces that<br />
he had visited during his tour of Europe, as expressed in<br />
his letter to Chaophraya Yommaraj dated August 2, 1907,<br />
stating that....<br />
“... The palace at present, has no place that<br />
is tranquil enough to wander about leisurely in<br />
solitude. Going down the steps leads to the front<br />
entrance and beyond the wall, foreigners may<br />
come and go. We should have an internal park that<br />
could be enjoyed in privacy, as seeing the many<br />
European monarchs with keys to their gardens<br />
has made me ponder even more about the park<br />
that I wish to create.”<br />
Other palaces<br />
King Rama V began organizing residences for the<br />
royal family members such as his brothers born to King<br />
Mongkut, those of the inner court, and his own sons,<br />
ด้วยขนาดและการกำหนดสีของอาคาร ตัวอาคารหลัก<br />
คือ ตำหนักใหญ่นั้นเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้า<br />
บรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ กรมพระนคร<br />
สวรรค์วรพินิต พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สถาปนิกคือ นายมาริโอ<br />
ตามานโย ก่อสร้างแล้วเสร็จใน พ.ศ. 2449 ตำหนักใหญ่<br />
เป็นงานสถาปัตยกรรมแบบนีโอบาโรค องค์ประกอบ<br />
สำคัญที่รูปด้านคือ ลวดลายปูนปั้นที่ประดับประดาตาม<br />
กรอบประตูหน้าต่างอย่างงดงาม ภายในโถงทางเข้า<br />
มีจุดเด่นอยู่ที่บันไดหินอ่อนนำทางขึ้นไปสู่โถงชั้นบน<br />
ส่วนตำหนักที่สร้างเชื่อมต่อกันนั้นคือ ตำหนักสมเด็จ<br />
ก่อสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 6<br />
วังท่าพระ เมื่อ พ.ศ. 2423 พระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ พระราชทาน<br />
วังท่าพระให้เป็นที่ประทับของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา<br />
นริศรานุวัดติวงศ์ กลุ่มอาคารประกอบด้วยท้องพระโรง<br />
แบบไทยซึ่งสร้างมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ส่วนที่สร้าง<br />
เพิ่มเติมใน พ.ศ. 2423 คือตำหนักกลางและตำหนัก<br />
พรรณราย ออกแบบโดยนายโจอาคิม กราสซี ตำหนักทั้ง<br />
2 หลังเป็นตึกแบบนีโอคลาสสิค ตำหนักกลางมีมุขโถง<br />
around 1875. Then during mid-reign around 1887 onwards,<br />
he ordered the construction of many more palaces. The<br />
designers of these palaces were European architects who<br />
were working in Bangkok and commissioned by the royal<br />
court. Therefore the buildings built were very elegant and<br />
befitting their owners. To give a few examples, some of<br />
these palaces shall be mentioned briefly.<br />
Saranrom Palace: This palace was in fact built in<br />
the period of Rama IV and is a perfect example of the<br />
Neo-Classic building designed strictly according to the<br />
principles of such style. For example, using the E-shaped<br />
plan which has the advantage of giving emphasis to the<br />
main entrance, treating the front elevation with Corinthian<br />
columns, and arranging the windows in rhythmic pattern<br />
together with the rounded arch doors at the lower level<br />
that corresponds with the arrangement of windows on the<br />
upper floor. Such harmonious composition of columns and<br />
fenestration patterns can be seen to have been based<br />
on the design principles of the Renaissance. This palace<br />
underwent a major renovation project carried out by the<br />
172
บันไดเชื่อมต่อกับท้องพระโรง ผนังข้างด้านบนเป็นช่อง<br />
เปิดประดับเสาคลาสสิค เป็นเสาอิงแบบแบน (Pilaster)<br />
ส่วนระเบียงด้านทิศเหนือมีเสาลอยแบบคอรินเธียน<br />
รับชายคา ผนังด้านล่างตกแต่งผนังฉาบปูนเลียนแบบการ<br />
เรียงหินแบบ Rustication มีช่องเปิดตรงกันกับผนังด้านบน<br />
ศาลาไม้ที่สวนแก้วเป็นศาลาทรงดนตรีของสมเด็จฯ<br />
เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทางขึ้นด้านหน้าเป็น<br />
บันไดหินอ่อน ด้านหลังศาลาเป็นผนังทึบมีการตกแต่ง<br />
ด้วยไม้ฉลุลาย ที่พนักลูกกรงและบริเวณชายคาเป็นหลัก<br />
ฐานสำคัญของอาคารไม้ฉลุลายที่ทราบปีที่สร้างและ<br />
ทราบว่าสถาปนิกชาวอิตาเลียนเป็นผู้ออกแบบ<br />
โรงเรียนตะละภัฎศึกษา (วังวรวรรณ) ถนนแพร่งนรา<br />
บริเวณโรงเรียนเคยเป็นส่วนหนึ่งของวังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ<br />
กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ซึ่งได้รับพระราชทาน<br />
ที่ให้สร้างวังที่ประทับ 10 ต่อมาในราว พ.ศ. 2435<br />
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์ ได้ทรงเริ่มประกอบการ<br />
ธุรกิจส่วนพระองค์ ทรงพัฒนาที่ดินโดยการตัดถนน<br />
แพร่งนราเพื่อเชื่อมถนนตะนาวและถนนอัษฎางค์<br />
ทั้งยังได้ทรงสร้างตึกแถวให้เช่าบริเวณทางฝั่งขวาของ<br />
ถนนเมื่อเข้ามาจากถนนตะนาว นอกจากนี้แล้วยังได้<br />
Department of Public Works in 1898 with the Italian engineer,<br />
Carlo Allegri, assigned to be responsible for the<br />
undertaking. It later became the residence of Rama V’s<br />
son, Crown Prince Maha Vajiravudh (future king), from<br />
1902 to 1910, and is presently occupied and maintained<br />
by the Ministry of Foreign Affairs.<br />
Bang Khunphrom Palace: This palace consisted of<br />
two buildings designed by two different architects but are<br />
in harmony with each other through the use of scale and<br />
color. The main building, Tamnak Yai, was the residence<br />
of Prince Paribatra Sukhumbhandhu, a son of Rama<br />
V. Completed construction in 1906, the building was<br />
designed by Mario Tamagno in the Neo-Baroque style.<br />
The outstanding features on the façades of this building<br />
are the ornate stucco moldings that frame the doors and<br />
windows while the front vestibule boasts a marble staircase<br />
that leads up to the second floor. The other building on the<br />
compound is “Tamnak Somdej” which was built adjoining<br />
the main building during the period of Rama VI.<br />
Tha Phra Palace: This palace was the residence<br />
ทรงตั้งคณะละครที่ได้รับความนิยมมาก และทรงสร้าง<br />
“โรงละครปรีดาลัย” ขึ้นในบริเวณวัง ดังนั้นในช่วงปลาย<br />
สมัยรัชกาลที่ 5 บริเวณแพร่งนราจึงเป็นแหล่งบันเทิง<br />
และแหล่งชุมชนที่มีความคึกคัก<br />
พระตำหนักซึ่งเป็นที่ประทับของกรมพระนราธิป<br />
ประพันธ์พงศ์นั้น เป็นตึกผสมไม้ เมื ่อมีการตัดถนน<br />
ผ่ากลางวังทำให้พระตำหนักด้านหนึ่งอยู่ติดกับ<br />
ถนนแพร่งนรา พระตำหนักด้านนี้ชั้นบนเป็นระเบียง<br />
โครงสร้างไม้ ซึ่งมีลวดลายไม้ฉลุที่มีความงดงามแปลกตา<br />
และเป็นโครงสร้างไม้ที่เป็นจุดเด่นของชุมชน<br />
บ้านตึก เป็นบ้านที่ขุนนางชั้นผู้ใหญ่รับสนองพระบรม<br />
ราชโองการในการจัดบ้านเรือนให้เป็นระเบียบและมีความ<br />
ประณีตแบบสถาปัตยกรรมตะวันตกให้เป็นตัวอย่างแก่<br />
ราษฎร ช่วงเวลาเริ่มต้นในการก่อสร้างน่าจะอยู่ในเวลา<br />
ที่ใกล้เคียงกับการก่อสร้างพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท<br />
คือ ราวๆ พ.ศ. 2419 ที่น่าสังเกตคือ บ้านของขุนนาง<br />
ชั้นผู้ใหญ่ที่เป็นผู้มีตำแหน่งสูง หรือมีความใกล้ชิดกับ<br />
พระมหากษัตริย์มักจะเป็นงานออกแบบของสถาปนิก<br />
อาชีพชาวยุโรป เช่น สถาปนิกชาวอิตาเลียน เป็นต้น<br />
บ้านตึกเป็นบ้านที่ก่อสร้างด้วยวัสดุก่อสร้างที่มีความ<br />
of Prince Narisara Nuvadtivongse that was given to him<br />
by Rama V in 1880. Originally, the Thai style building at<br />
the front had already been there from the time of Rama I<br />
when the two new buildings, Tamnak Klang and Tamnak<br />
Phannarai, designed by Joachim Grassi in the Neo-Classic<br />
style, were built in 1880. Tamnak Klang is annexed to the<br />
front building (reception hall) by a staircase, has classical<br />
pilasters on the upper level of the side elevation, and round<br />
Corinthian columns on the north side of the upper balcony<br />
to support the roof overhang. The lower part of the façade<br />
has stucco veneer in the style imitating rusticated stone<br />
bonding pattern, and openings are aligned with those on<br />
the upper part. The music pavilion, constructed of timber<br />
in the adjacent garden, has marble front steps while the<br />
back wall of the pavilion is built of wood. The balustrades<br />
and eaves of the roof are decorated with perforated<br />
sawn-timber work and are important evidence of this style<br />
of ornamentation that can be specifically dated together<br />
with identifying that the designer was a European architect.<br />
Varavarn Palace (Talapat Sueksa School): This was<br />
173
คงทนถาวร ในช่วงต้นรัชกาลได้แก่ โครงสร้างกำแพง<br />
รับน้ำหนักประเภทก่ออิฐฉาบปูน ต่อมาประมาณครึ่งหลัง<br />
ของรัชกาลเป็นโครงสร้างที่มีความทันสมัยมากขึ้น<br />
ได้แก่ โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก ผนังก่ออิฐฉาบปูน<br />
อย่างไรก็ดีบ้านตึกเป็นบ้านที่มีราคาแพงกว่าบ้านไม้<br />
เนื่องจากค่าแรงในการก่อสร้างแพงกว่า อีกทั้งวัสดุ<br />
ก่อสร้างในการก่ออิฐฉาบปูนเป็นวัสดุที่มีกรรมวิธีในการ<br />
ผลิตซับซ้อนกว่าบ้านโครงสร้างไม้ ซึ่งเป็นวัสดุก่อสร้าง<br />
ขั้นพื้นฐานของคนไทยโดยทั่วไป<br />
บ้านเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) เป็น<br />
คฤหาสน์แบบโรมันติกที่มีความโอ่อ่าสมฐานะของท่าน<br />
เจ้าของบ้าน ซึ่งดำรงตำแหน่งสมุหพระกลาโหมตั้งแต่<br />
ต้นรัชกาลคือ ระหว่าง พ.ศ. 2412 - 2431 ออกแบบ<br />
โดยนายโจอาคิม กราสซี ไม่ทราบปีที่ก่อสร้างที่แน่ชัด<br />
แต่น่าจะเป็นช่วงเวลาในครึ่งแรกของรัชกาลราว พ.ศ.<br />
2420 ผังชั้นล่างและชั้นบนเป็นแบบโถงกลางมีห้อง<br />
ขนาบด้านข้าง องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่เด่น<br />
คือ หน้าต่างแบบโค้งยอดแหลม ผนังด้านล่างฉาบปูน<br />
ตีเส้นและทาสีสลับเป็นแนวยาวตลอดผนัง โครงสร้าง<br />
ผนังก่ออิฐฉาบปูน ระบบกำแพงรับน้ำหนัก<br />
once the palace of Prince Naradhip Praphanphongse<br />
who was given the piece of land by Rama V to build his<br />
residence. 10 In 1892, the prince started his own business<br />
venture and developed the land by building Phraeng Nara<br />
Road to connect with Tanao and Asdang roads. He then<br />
had row-buildings built along the right hand side of this<br />
road beginning from the Tanao end, and let them out for<br />
people to rent. Prince Naradhip also formed a drama troupe<br />
which became very famous, and built Pridalai Theatre on<br />
the compound of his palace. As a result, Phraeng Nara<br />
area became a lively entertainment district towards the<br />
end of Rama V’s reign.<br />
The prince’s residence was a composite of timber<br />
and masonry building. When he had Phraeng Nara Road<br />
built cutting through the palace grounds, this building, as a<br />
consequence, ended up immediately adjacent to the road.<br />
The side of the building that confronted the public had a<br />
timber balcony at the upper level beautifully decorated<br />
with perforated sawn-timber work and thus made it an<br />
outstanding feature of the area at the time.<br />
งานสถาปัตยกรรมแบบนีโอโกธิคในลักษณะนี้ชวน<br />
ให้คิดถึงงานแบบอิตาเลียนโกธิค เช่น Siena Cathedral<br />
ซึ่งมีจุดเด่นคือ การตกแต่งอาคารโดยการใช้หินอ่อน<br />
เรียงเป็นแนวสีขาว - ดำ สลับกัน บ้านหลังนี้จึงเป็น<br />
ตัวอย่างบ้านแบบโรมันติก หรือนีโอโกธิคช่วงต้นรัชกาล<br />
ที่มีความสำคัญ เพราะมีข้อมูลเกี่ยวกับสถาปนิกที่<br />
เชื่อถือได้ และสามารถประเมินถึงเหตุผลในการออกแบบ<br />
ทางสถาปัตยกรรมได้<br />
บ้านสุริยานุวัตร เป็นบ้านของพระยาสุริยานุวัตร<br />
(เกิด บุนนาค) ผู้เคยดำรงตำแหน่งเป็นอัครราชทูต<br />
ประจำประเทศฝรั่งเศส อิตาลี สเปน และรัสเซีย และ<br />
เป็นสามัญชนคนแรกที่ได้ดำรงตำแหน่งเสนาบดี<br />
กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ผู้ออกแบบคือ นายมาริโอ<br />
ตามานโย ก่อสร้างระหว่าง พ.ศ. 2449 - 2451 ผังชั้นบน<br />
และชั้นล่างเป็นแบบเน้นโถงกลางมีห้องขนาบด้านข้าง<br />
ทั้งสองด้าน ผังชั้นล่างด้านหน้าเน้นทางเข้าเป็นระเบียงมุข<br />
แบบถอยผนังเข้าไปเป็นตัว U แทนที่จะเป็นมุขยื่นออกมา<br />
ผนังรูปด้านเป็นแบบเรียบง่าย ไม่มีการตกแต่ง<br />
ลวดลายที่หรูหรา โครงสร้างหลัก (เสา - คาน) เป็น<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก กำแพงก่ออิฐฉาบปูน บ้านนี้เป็น<br />
Masonry houses<br />
Masonry houses during the period, belonged to<br />
the nobles and aristocrats who complied with the king’s<br />
wish that they have their houses well organized in the<br />
western style so that they can become examples for the<br />
commoners to emulate. The beginning of this particular<br />
trend was most likely to have been around the same time<br />
as the construction of Chakri Maha Prasat Throne Hall<br />
circa 1876. It is worth noting that these houses that were<br />
residences of high ranking nobilities or aristocrats who were<br />
close to the king, were generally designed by European<br />
architects, such as those from Italy for example, and were<br />
constructed with durable building materials.<br />
During the early period of Rama V, the structure of the<br />
buildings were that of load bearing stucco veneered brick<br />
masonry type. Then around mid-reign, building structures<br />
became more advanced with the use of reinforced concrete<br />
together with brick veneer. This latter type of construction<br />
was more expensive than the use of timber due to higher<br />
labor cost, and the building materials required a more<br />
174
ตัวอย่างบ้านของขุนนางระดับสูงที่มีลักษณะค่อนข้าง<br />
เรียบง่ายและแสดงให้เห็นถึงความทันสมัยของเทคนิค<br />
งานสถาปัตยกรรมในช่วงปลายสมัยรัชกาลที่ 5<br />
บ้านพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ เป็นบ้านของพระยา<br />
บุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์) จางวางมหาดเล็ก<br />
ผู้เป็นมหาดเล็กคนสนิทในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัว และด้วยการปฏิบัติราชการด้วยความจงรัก<br />
ภักดีจึงได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานที่ดินบริเวณปลาย<br />
ถนนราชวิถีพร้อมเงินจำนวน 300 ชั่ง เพื่อให้ปลูกบ้าน<br />
พักอาศัย ต่อมาในวันทำบุญขึ ้นบ้านใหม่เมื่อวันที่ 13<br />
มีนาคม พ.ศ. 2448 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู ่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยาม<br />
มงกุฎราชกุมาร (ร.6) ได้เสด็จพระราชดำเนินไปที่<br />
บ้านเพื่อความเป็นสิริมงคล พร้อมทั้งประทับเสวย<br />
พระกระยาหาร โดยพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ ได้เป็น<br />
ผู้น้อมเกล้าฯ ถวายพระกระยาหารด้วยตนเอง<br />
ลักษณะทางสถาปัตยกรรมเป็นงานแบบ Romantic<br />
บ้านมีขนาดปานกลาง ลักษณะภายนอกเรียบง่าย<br />
องค์ประกอบที่เด่นคือ หอคอยสูงลักษณะคล้ายป้อมค่าย<br />
สมัยยุคกลางของยุโรป มีช่องหน้าต่างซุ้มโค้งยอดแหลม<br />
complicated method of production compared to that of<br />
timber which was the basic building material used by the<br />
people in general.<br />
Chaophraya Suravongse Vaiyavatana (Vorn Bunnag)<br />
House: This grandiose Romantic style mansion was<br />
highly befitting its owner who was the Supreme Defense<br />
Commander since the beginning of Rama V’s reign, between<br />
1869 and 1888. Designed by Joachim Grassi, the exact<br />
year of construction is unknown but presumably, would<br />
have been during the first half of the reign or around 1877.<br />
Both lower and upper floors have a central hall flanked<br />
by rooms on either side. The outstanding characteristics<br />
of this building are the pointed arch windows, the stucco<br />
façades painted at the lower level with horizontal bands<br />
in alternate colors, and the load bearing veneered brick<br />
wall structure.<br />
This Neo-Gothic style architecture is reminiscent of<br />
the Italian Gothic buildings such as the Siena Cathedral<br />
with its outstanding horizontal rows of alternating black<br />
and white marbles. The house is therefore an important<br />
การตกแต่งหน้าต่างใช้วิธีเน้นด้วยเส้นสีขาวมากกว่าการ<br />
ตกแต่งเป็นลวดลายหรูหรา การออกแบบก่อสร้างใช้ช่าง<br />
ชุดเดียวกับชุดที่สร้างพระที่นั่งอนันตสมาคม ทว่าไม่มีการ<br />
ระบุชื่อชัดเจนแต่โดยนัยแล้วก็คือ ชุดช่างชาวอิตาเลียน<br />
ซึ่งคงจะมีนายตามานโยเป็นที่ปรึกษาคนสำคัญนั้นเอง<br />
บ้านพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภเป็นตัวอย่างของ<br />
บ้านที่แสดงถึงความชัดเจนในพระราชประสงค์ของ<br />
ล้นเกล้าฯ ร.5 ที่ทรงต้องการให้ขุนนางชั้นผู้ใหญ่ โดย<br />
เฉพาะผู้ที่เป็นข้าราชบริพารผู้ใกล้ชิดจัดระเบียบที่<br />
พักอาศัยให้เรียบร้อยสวยงามและแสดงถึงรสนิยมที่ดี<br />
ทางสถาปัตยกรรม โดยผ่านทางงานสถาปัตยกรรม<br />
แบบตะวันตก<br />
บ้านไม้แบบตะวันตก<br />
การอยู่อาศัยในบ้านแบบตะวันตกก็คือ การปลูกบ้าน<br />
ที่มีการจัดประโยชน์ใช้สอยแยกแยะตามห้องต่างๆ รวม<br />
อยู่ภายใต้หลังคาเดียวกัน สาเหตุที่คนไทยที่เป็นชนชั้น<br />
กลางหรือสามัญชนทั่วไปเริ่มอยู่บ้านแบบตะวันตกน่าจะ<br />
เกิดจากการเลียนแบบบ้านของชนชั้นสูง โดยเฉพาะการ<br />
สร้างบ้านไม้สองชั้นเลียนแบบบ้านตึก และที่แพร่หลาย<br />
มากเพราะเป็นแบบบ้านที่ทันสมัยและสวยงามสะดุดตา<br />
example of the Romantic or Neo-Gothic style during the<br />
early period of Rama V because it provides a reliable<br />
source of information on the architect, and the rationale<br />
behind the design can be explained.<br />
Suriyanuvatra House: This was the residence of Phraya<br />
Suriyanuvatra who was the Siamese ambassador to France,<br />
Italy, Spain and Russia, and was the first commoner to<br />
hold the position of Minister of Finance. Built between<br />
1906 and 1908, it was designed by Mario Tamagno. Both<br />
the lower and upper floors had a central hall flanked by<br />
rooms on each side. The entrance at the lower floor was<br />
set back instead of projected forward, and the elevations<br />
were treated plainly without any elaborate decorations.<br />
The building had post and beam reinforced-concrete<br />
structure with veneered brick walls and is an example of<br />
a high ranking aristocrat’s house around the end of the<br />
period of Rama V that is rather plain and simple yet exhibits<br />
the use of modern architectural construction technology.<br />
Phraya Burutratana Rajphanlop House: This was the<br />
residence of Phraya Burutratana Rajphanlop who was the<br />
175
ก็คือ บ้านไม้ฉลุลาย หรือถ้าต้องการปลูกบ้านที่เน้นการ<br />
อยู่อาศัยจริงๆ และไม่ต้องลงทุนมากนักก็ปลูกเป็นบ้าน<br />
ไม้แบบตะวันตก 2 ชั้น แบบธรรมดาไม่มีการตกแต่ง<br />
ด้วยลวดลายไม้ฉลุก็ยังพอที่จะอยู่ในกระแสแห่งความ<br />
ทันสมัยได้เช่นเดียวกัน อย่างไรก็ดีเราไม่สามารถทราบ<br />
ถึงปริมาณที่แท้จริงของจำนวนบ้านไม้เหล่านี้เนื่องจาก<br />
ถูกรื้อทิ้งไปเสียมาก แต่จากหลักฐานการศึกษาของ<br />
น. ณ ปากน้ำ ในหนังสือ “แบบแผนบ้านเรือนในสยาม”<br />
ได้พบว่าเรือนไม้แบบตะวันตกที่มีการตกแต่งด้วย<br />
ลวดลายไม้ฉลุนั้นได้รับความนิยมแพร่หลายมากใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 6 บ้านเหล่านี้ปลูกอยู่<br />
ในบริเวณกรุงรัตนโกสินทร์ เช่น บริเวณพื้นที่ข้างถนน<br />
ราชดำเนินกลาง ถนนดินสอ บางลำพู เป็นต้น ทั้งยัง<br />
มีการแพร่หลายไปตามต่างจังหวัด เช่นจันทบุรี ชุมพร<br />
สงขลา และทางภาคเหนือ เช่น เชียงใหม่ ลำปาง ตาก<br />
แพร่ เป็นต้น<br />
Gingerbread House<br />
คำศัพท์ Gingerbread ตามความหมายพื้นฐานดั้งเดิม<br />
หมายถึง “ขนมขิง” ซึ่งเป็นขนมฝรั่งผสมขิง เครื่องเทศ<br />
หรือน้ำผึ้ง และเป็นขนมยอดนิยมประจำเทศกาล<br />
head of the royal attendants and close to the king. Due to<br />
his dedicated service, the king gave him a piece of land at<br />
the end of Ratchavithi Road and a sum of money to build<br />
a house. Then on the auspicious house warming occasion<br />
that was held on March 13, 1905, the king, together with<br />
the crown prince (future Rama VI) attended the event as<br />
a blessing and dined at the residence while being waited<br />
on and served personally by Phraya Burutratana himself.<br />
The medium sized house was designed in the Romantic<br />
style with a plain exterior. An outstanding feature of this<br />
house was the turret that resembled a medieval fort with<br />
pointed arch openings decorated with simple stringcourse<br />
moldings instead of being elaborately ornamented. Its<br />
design and construction were carried out by the same<br />
team that worked on the Ananta Samakhom Throne Hall<br />
and although no specific names were given, it is implicit<br />
that the team was Italian and most likely had Tamagno<br />
as the main consultant.<br />
Phraya Burutratana’s House is an example that clearly<br />
illustrated the king’s intention to have high ranking officials,<br />
คริสต์มาสในโลกตะวันตก ดังนั้นคำว่า Gingerbread<br />
House จึงควรจะแปลว่า “บ้านขนมขิง” แต่โดยทั่วไป<br />
แล้วมักจะเรียกกันว่า “บ้านขนมปังขิง” ด้วยความคุ้นเคย<br />
เนื่องจากคนไทยแปลคำ Gingerbread มาจากคำสอง<br />
คำคือ Ginger ซึ่งแปลว่า ขิง และ Bread ซึ่งแปลว่า<br />
ขนมปัง ทั้งๆ ที่ขนมฝรั่ง Gingerbread นั้นเป็นขนมอบ<br />
ซึ่งเป็นขนมที่แตกต่างจาก bread หรือขนมปังโดยสิ้นเชิง<br />
เนื่องจาก Gingerbread หรือขนมขิงนั้นไม่มี yeast<br />
หรือผงฟูเป็นส่วนผสมเลย<br />
คำศัพท์ Gingerbread ทางสถาปัตยกรรมหมายถึง<br />
การตกแต่งงานสถาปัตยกรรมอย่างหรูหรา หรือฟุ่มเฟือย<br />
คำศัพท์นี้คนอเมริกันมักจะใช้เรียกงานสถาปัตยกรรม<br />
แบบ “Stick Style” ซึ่งแพร่หลายในอเมริการาว ค.ศ.<br />
1860 - 1870 ลักษณะเด่นคือ นิยมตกแต่งอาคารด้วย<br />
องค์ประกอบไม้ มีทั้งอาคารประเภทสาธารณะและอาคาร<br />
พักอาศัย บางครั้งก็ยังรวมถึงงานสถาปัตยกรรมแบบอื่น<br />
ที่มิใช่งานแบบ “Stick Style” แต่ว่ามีรายละเอียดการ<br />
ตกแต่งอาคารอย่างประณีตงดงามอีกด้วย<br />
งานแบบ “Stick Style” ในอเมริกันนั้นมีลักษณะเด่น<br />
คือ เป็นอาคารไม้โครงสร้าง Balloon Frame มีลักษณะ<br />
especially his close aides, organize their residences in an<br />
orderly and beautiful manner to reflect sophisticated taste<br />
in western style architecture.<br />
Western style timber houses<br />
Western way of living in a house meant arranging the<br />
various functions and rooms all under one roof. The reason<br />
that the middle class population began to live in western<br />
style houses was probably due to their imitating the elite<br />
by building timber houses in the style of the two-storeyed<br />
masonry residences while the most popular design<br />
considered to be fashionable, modern and eye-catching<br />
at the time was the style that had perforated sawn-timber<br />
decorations. Those who wanted a functional house for living<br />
in at minimal cost, would build a two-storeyed western<br />
style timber house without the elaborate decorations and<br />
still be in trend. However, it is not possible to quantify the<br />
number of these houses as many have been demolished<br />
over time. Nevertheless from the study by Nor Na Paknam<br />
in his book on the subject of houses in Siam, western style<br />
timber houses with perforated timber decorations were very<br />
176
การตกแต่งที่หลากหลาย บางครั้งนิยมเลียนแบบงานบ้าน<br />
Half - timber ของอังกฤษ โดยการตกแต่งผนังภายนอก<br />
ด้วยแผ่นไม้ทำเป็นตารางคล้ายบ้าน Tudor หลังคาหน้าจั่ว<br />
ค่อนข้างชัน ชายคายื่นจากผนัง มีระเบียงชั้นบนตกแต่ง<br />
ด้วยลูกกรงไม้กลึง บางครั้งก็มีการตกแต่งป้านลม<br />
บริเวณหน้าจั่วด้านบน หรือคันทวยด้วยลวดลายไม้ฉลุ<br />
ซึ่งคนอเมริกันเรียกว่า Sawn Decorative หรือ Sawn Work<br />
ดังนั้นลวดลายไม้ฉลุจึงไม่ใช่ลักษณะเด่นของ Gingerbread<br />
(Stick Style) แต่เป็นเพียงองค์ประกอบหนึ่ง และคำว่า<br />
Gingerbread House ก็เป็นคำศัพท์ที่คนอเมริกันโดย<br />
ทั่วไปใช้เรียกงานบ้านแบบ Stick Style ซึ่งสร้างขึ้น<br />
ในช่วงปี ค.ศ. 1860 - 1870 ในภาพรวมๆ โดยมีนัยถึง<br />
อาคารที่มีลักษณะการตกแต่งประดับประดาด้วย<br />
องค์ประกอบไม้และมิได้หมายความเฉพาะถึงงานบ้าน<br />
ที่ตกแต่งด้วยองค์ประกอบไม้ฉลุลายแต่อย่างใด<br />
งานสถาปัตยกรรมแบบ Stick Style ที่สำคัญจะพบได้<br />
ตามบริเวณพื้นที่ฝั่งมหาสมุทร Atlantic ทางฟากตะวัน<br />
ออกของอเมริกา เช่น Chicamacomico Life - Saving<br />
Station, Rodanthe, North Carolina ซึ่งเป็นอาคาร<br />
โครงสร้างไม้ สร้างขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1874 (พ.ศ. 2417<br />
popular in the periods of Rama V and VI. These houses<br />
were found to be abundant in the inner Bangkok areas<br />
such as Middle Rajdamnoen Avenue and Dinsor Road in<br />
Banglamphu for instance. They also spread to several<br />
other provinces such as Chanthaburi, Chumphorn and<br />
Songkhla, as well as up north to Chiangmai, Lampang,<br />
Tak, and Phrae.<br />
The Gingerbread House<br />
Thai people in general, take the term “gingerbread” to<br />
be two separate words, ginger and bread, and that bread<br />
refers to the loaf type made with flour and yeast or baking<br />
powder. Although the architectural style may be visually<br />
recognizable, it is difficult for locals to comprehend the<br />
connection between the style and its appellation. Therefore<br />
there need to be some clarifications regarding the term.<br />
Architecturally, the gingerbread style refers to<br />
buildings that are elaborately or extravagantly decorated.<br />
The Americans use the term to refer to the “stick style”<br />
architecture that was widespread in the United States around<br />
1860 – 1870. The outstanding feature of this style is the<br />
ต้นสมัยรัชกาลที่ 5) เพื่อใช้เป็นสถานีกู้ชีวิต หน่วยงาน<br />
ยามรักษาฝั่งสหรัฐอเมริกา ใช้แผ่นไม้ตกแต่งเป็นรูป<br />
ตารางบนผนังด้านนอก ตกแต่งหน้าจั่วด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
มีองค์ประกอบไม้คล้ายกาแลที่จั่วด้านบนสุด และมี<br />
คันทวยโดยรอบอาคาร<br />
The Gingerbread House, Cape May, New Jersey<br />
เป็นบ้านโครงสร้างไม้ 2 ชั้น สร้างขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1869<br />
(พ.ศ. 2412 ต้นสมัยรัชกาลที่ 5) ออกแบบโดยสถาปนิก<br />
Stephen Decatur Button มีจุดเด่นอยู่ที่การตกแต่ง<br />
ชายคา ตลอดจนการตกแต่งระเบียงชั้นบนและชั้นล่าง<br />
ด้วยไม้ฉลุลาย บ้านหลังนี้เป็นหนึ่งในกลุ่มบ้าน Stockton<br />
Row Cottages ซึ่งเรียกกันว่า Carpenter’s Gothic Style<br />
และเป็นบ้านพักตากอากาศสำหรับชนชั้นสูงมาตั้งแต่<br />
ครึ่งหลังของศตวรรษที่ 19 นับว่าเป็นงานมรดกทาง<br />
สถาปัตยกรรมสมัยวิกตอเรียนในอเมริกาที่มีคุณค่าและ<br />
ได้รับการอนุรักษ์เอาไว้อย่างดี Cape May County ได้รับ<br />
การคัดเลือกให้เป็น National Historic Landmark City<br />
มาตั้งแต่ ค.ศ. 1976 เนื่องจากเป็นเขตการปกครองที่<br />
อนุรักษ์โครงสร้างสถาปัตยกรรมสมัยวิกตอเรียนเอาไว้<br />
ได้มากที่สุดในอเมริกา<br />
wooden ornamentations. Buildings may be either domestic<br />
or public buildings, and sometimes are not even in the<br />
stick style, as long as they are ostentatiously decorated.<br />
The main characteristic of the stick style architecture<br />
in the United States is the balloon-frame structure that has<br />
a variety of decorative elements, and some may imitate<br />
the English half-timber construction by simply decorating<br />
the exterior façades with wooden members in a way that<br />
resembles the Tudor style. The gable roofs generally have<br />
a steep pitch with extended overhang, and the balcony on<br />
the upper floor has lathed wooden balustrades while the<br />
edges of the roofs are sometimes decorated with perforated<br />
sawn-timber fascia, bargeboards and eave brackets. Thus<br />
in actual fact, the sawn-timber decoration is not necessarily<br />
the only characteristic feature of the gingerbread or stick<br />
style, but rather just one among the many different types<br />
of decorative elements, and that the term “Gingerbread<br />
House” is an American colloquial commonly used to<br />
identify the “stick style” houses that were built during<br />
the eighteen-sixties. Broadly therefore, the term refers to<br />
177
ส่วนกลุ่มบ้านพักตากอากาศที่ Martha’s Vineyard,<br />
Oak Bluffs, Massachusetts นั้นเป็นกลุ่มบ้านขนาด<br />
เล็กที่มีสีสันสะดุดตา สร้างขึ้นราว ค.ศ. 1870 (พ.ศ.<br />
2413 ต้นสมัยรัชกาลที่ 5) เพื่อเป็นบ้านพักตากอากาศ<br />
โดยสมาชิกกลุ่ม Methodist ซึ่งเป็นชาวโปรเตสแตนท์<br />
ที่เคร่งศาสนา มีการตกแต่งชายคาและระเบียงบ้านด้วย<br />
องค์ประกอบไม้ บางครั้งก็ตกแต่งด้วยลวดลายเรขาคณิต<br />
และบางครั้งก็เป็นลวดลายฉลุไม้ บ้านแต่ละหลังจะมี<br />
ลักษณะเฉพาะตัวและมีรายละเอียดที่ไม่ซ้ำแบบกัน<br />
เป็นงานแบบ Gingerbread Style ที่มีลักษณะเฉพาะถิ่น<br />
ที่ชัดเจน บางครั้งเรียกกันว่า “Carpenter’s Gothic”<br />
เป็นการให้เกียรติกับภูมิปัญญาของช่างไม้ท้องถิ่น<br />
คำศัพท์ Gingerbread House ได้รับการเผยแพร่<br />
ออกนอกประเทศสหรัฐอเมริการาวหลังสงครามโลกครั้ง<br />
ที่สองจากการที่นักท่องเที่ยวชาวอเมริกัน 11 เรียกบ้าน<br />
พักอาศัยกลุ่มหนึ่งซึ่งมีลักษณะเฉพาะตัวแบบท้องถิ่น<br />
ในเมือง Port - au - Prince ซึ่งเป็นเมืองหลวงของ Haiti<br />
ประเทศในแถบทะเลแคริบเบียนว่า “Gingerbread House”<br />
บ้านดังกล่าวสร้างขึ้นราวๆ ค.ศ. 1900 (พ.ศ. 2443<br />
ปลายสมัยรัชกาลที่ 5) โดยสถาปนิกชาวไฮติซึ่งได้รับ<br />
buildings that are ornamented with decorative details in<br />
wood, and is not limited to only those that have perforated<br />
sawn-timber decorations.<br />
Several noteworthy stick style buildings can be<br />
found along the coastal areas of the Atlantic Ocean,<br />
particularly on the east coast of the United States, such<br />
as the Chicamacomico Life-Saving Station at Rodanthe<br />
in North Carolina, which is an American coastguard unit,<br />
for example. Built in 1874 (around the beginning of Rama<br />
V’s reign) the building has exposed members of the<br />
timber frame structure and is decorated with perforated<br />
sawn-timber work at the apex and along the edges of the<br />
roof gable in addition to the elaborate eave brackets that<br />
adorn the building on all sides.<br />
The Gingerbread House at Cape May in New Jersey,<br />
designed by Stephen Decatur Button, is a two-storeyed<br />
timber house built in 1869. Its outstanding features are<br />
the eaves, the balcony and the porch that have intricately<br />
designed sawn-timber decorations. This house is one of<br />
the Stockton Row Cottages in the Carpenter’s Gothic style<br />
การศึกษาทางด้านสถาปัตยกรรมจากประเทศฝรั ่งเศส<br />
เช่น Léon Mathon ซึ่งเดินทางไปศึกษาที่ École des<br />
Baux Arts, Paris ราวๆ ค.ศ. 1895 (พ.ศ. 2438)<br />
ลักษณะโดยทั่วไปของบ้านดังกล่าวคือ เป็นบ้าน 2 ชั้น<br />
หรือ 3 ชั้น โครงสร้างเป็นไม้ หรือเป็นแบบก่ออิฐ หรือ<br />
แบบผสมผสาน เช่น Maison Dufort สร้างเมื่อ ค.ศ.<br />
1910 (พ.ศ. 2453) โครงสร้างชั้นล่างก่ออิฐ ชั้นบนเป็น<br />
โครงสร้างไม้แบบ Half - timber ลักษณะเด่นประกอบ<br />
ด้วยหลังคาซึ่งเป็นหลังคาทรงสูงหลายรูปแบบมีลักษณะ<br />
แปลกตา เช่น ทรงโดมยอดแหลม เป็นต้น ใช้ไม้เป็นองค์<br />
ประกอบตกแต่ง บางครั้งก็ออกแบบเป็นลายเรขาคณิต<br />
ซึ่งประกอบด้วยเส้นตรง หรือเป็นลายฉลุไม้ บางครั้งมี<br />
หอคอยสูงเป็นองค์ประกอบ ผนังภายนอกทาสีและ<br />
ตัดเส้นทำให้มีลักษณะที่สะดุดตา เช่น สีชมพูตัดเส้นเขียว<br />
สีเหลืองตัดเส้นด้วยสีขาว เป็นต้น น่าสังเกตว่าคำว่า<br />
“Gingerbread House” นั ้นชาวอเมริกันใช้คำนี้<br />
เพื่อสื่อความหมายให้เห็นภาพโดยรวมของลักษณะ<br />
ทางสถาปัตยกรรมของบ้านกลุ่มนี้โดยมิได้เจาะจง<br />
ถึงรายละเอียดขององค์ประกอบแบบใดแบบหนึ่ง<br />
โดยเฉพาะ เช่นมิได้เจาะจงถึงงานตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
that have been the vacation homes of people in the upper<br />
social echelon since the second half of the 19 th century, and<br />
is considered to be a valuable Victorian style architectural<br />
heritage in America that has been well-preserved. Cape<br />
May County itself, has been selected as a National Historic<br />
Landmark City since 1967 due to the fact that it has been<br />
foremost in preserving much of its Victorian architectural<br />
structures compared to other counties.<br />
In another example, Martha’s Vineyard at Oak Bluffs in<br />
Massachusetts has a group of small colorful holiday homes<br />
built around 1870 by the Methodists who were very religious<br />
Protestants. The eaves and the balconies are decorated<br />
with wooden detailing of geometric patterns or perforated<br />
sawn-timber designs while each house has its own unique<br />
details different from the others in gingerbread style with<br />
noticeable local characteristics that are sometimes also<br />
called the Carpenter’s Gothic style.<br />
The appellation “Gingerbread House” began to spread<br />
outside the United States after the Second World War with<br />
the American tourists 11 calling houses that have a particular<br />
178
เป็นพิเศษ เป็นต้น เนื่องจากบางบ้านมิได้มีองค์ประกอบ<br />
ที่เป็นไม้ฉลุลายแต่อย่างใด<br />
รูปแบบทางสถาปัตยกรรมที่มีลักษณะเฉพาะตัวของ<br />
กลุ่มบ้าน “Gingerbread House” ที่ Port - au - Prince<br />
นี้เองต่อมาได้กลายเป็นกระแสความสนใจในระดับสากล<br />
เกี่ยวกับการอนุรักษ์บ้านดังกล่าว โดยที่ได้มีการตีพิมพ์<br />
หนังสือเรื่อง บ้าน Gingerbread และรายงานการศึกษา<br />
ตลอดจนบทความเรื่อง การอนุรักษ์บ้าน Gingerbread<br />
ใน Port - au - Prince ตั้งแต่ ค.ศ. 1975 (พ.ศ. 2518)<br />
เป็นต้นมา เช่น<br />
• Phillips, Anghelen Arrington., “Gingerbread Houses<br />
: Haiti’s Endangered Species.” Port - au -<br />
Prince : Imprimerie Henri Deschamps, 1975.<br />
• World Monument Fund (WMF), “Preserving<br />
Haiti’s Gingerbread House.” 2010.<br />
รายงานการสำรวจ Gingerbread House / 2010<br />
Earthquake Mission Report โดย WMF<br />
• Katz Marisa Mazria, ed. (28 April 2011). “The<br />
Gingerbread Reclamation.” Wall Street Journal.<br />
• Sokol, David, ed. (1 June 2011). “Haiti’s<br />
local identity in Port-au-Prince, the capital city of Haiti in<br />
the Caribbean, Gingerbread Houses. These houses were<br />
built around 1900 (towards the end of Rama V’s reign)<br />
and designed by Haitian architects who were educated in<br />
France, such as Léon Mathon, who studied at the École<br />
des Beaux Arts in Paris around 1895, for example.<br />
The houses are generally two or three storeys high<br />
and constructed of timber or bricks, or a combination of<br />
both. Maison Dufort, built in 1910 for example, had the<br />
lower level built of bricks while the upper level was that<br />
of the half-timber construction. The outstanding features<br />
of this style are the high roofs that have peculiar shapes<br />
and forms such as the pointed dome for example, the<br />
decorative timber details with geometric patterns or<br />
perforated sawn-timber work, and sometimes there is also<br />
a turret attached to the building. The exteriors are painted<br />
with eye-catching colors such as pink with green trimming<br />
or yellow with white for example. Thus it is apparent that<br />
Americans used the word “Gingerbread House” as a<br />
metaphor to convey the image of this architectural style<br />
Gingerbread House Focus of Preservation<br />
Efforts.” Architeetura Record.<br />
• “The Gingerbread House of Port – au – Prince,<br />
Haiti.” Columbia GSAAP. 2016.<br />
รายงานการวิจัย Columbia University and the<br />
Gingerbread Studio / Fall 2015.<br />
• World Monument Fund (WMF), “Maison Dufort.”<br />
Restoration training to save Haiti’s Gingerbread<br />
houses. 2016.<br />
รายงานของ WMF เรื่องการฝึกบุคลากร และการ<br />
ซ่อมบูรณะบ้าน Maison Dufort ที่ Port – au –<br />
Prince, Haiti เขียนรายงานโดย Will Raynolds.<br />
จากหลักฐานความสนใจและการพัฒนาองค์ความรู้<br />
เรื่อง Gingerbread House ในช่วงเวลาที่ผ่านมา เราอาจ<br />
สรุปได้ว่า คำศัพท์ Gingerbread ในทางสถาปัตยกรรมนั้น<br />
เกิดขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกาและต่อมาได้แพร่หลาย<br />
เป็นวงกว้างจนกระทั่งปัจจุบัน (พ.ศ. 2561) เป็นที่<br />
ยอมรับและนำมาใช้กันในระดับสากลทั้งในแวดวงวิชาชีพ<br />
สถาปัตยกรรมและในแวดวงวิชาการสถาปัตยกรรม<br />
in general, and does not refer specifically to only those<br />
with perforated sawn-timber decorations, because not all<br />
of them have this particular type of ornamentation.<br />
The Gingerbread Houses in the style unique to Portau-Prince<br />
later received international attention from those<br />
who thought that they should be preserved while books<br />
and articles have been published on the subject as in the<br />
following examples:<br />
• Phillips, Aughelen Arrington. “Gingerbread Houses<br />
: Haiti’s Endangered Species” Port-au-Prince:<br />
Imprimerie Henri Deschamps, 1975.<br />
• World Monument Fund (WMF). “Preserving Haiti’s<br />
Gingerbread House” 2010.<br />
• Survey report on Gingerbread Houses / 2010<br />
Earthquake Mission.<br />
• Katy Marisa Magria, ed. (28 April 2011). “The<br />
Gingerbread Reclamation” Wall Street Journal.<br />
• Sokol, David, ed. (1 June 2011). “Haiti’s Gingerbread<br />
House Focus on Preservation Effort” Architectural<br />
Record.<br />
179
เรือนขนม (ปัง) ขิง คำศัพท์ “Gingerbread” ในทาง<br />
สถาปัตยกรรมนี้แพร่หลายเข้ามาในเมืองไทยอย่างไร<br />
และเข้ามาเมื่อใดไม่มีหลักฐานแน่ชัด แต่น่าจะเข้ามา<br />
ภายหลังสงครามโลกครั้งที่สอง อย่างไรก็ดีการแพร่หลาย<br />
ของคำว่า “Gingerbread” ในเมืองไทยน่าจะเกิดจาก<br />
หนังสือเรื่อง “แบบแผนบ้านเรือนในสยาม” เขียนโดย<br />
น. ณ ปากน้ำ ตีพิมพ์ครั้งแรกใน พ.ศ. 2531 และล่าสุด<br />
เป็นการตีพิมพ์ครั้งที่ 6 ใน พ.ศ. 2555 จุดมุ่งหมายใน<br />
การเขียนนั้น ผู้เขียนอธิบายในหน้า 9 ว่า “...หนังสือ<br />
เล่มนี้มีจุดประสงค์จะพรรณนาถึงเรือนไทยฝาปะกนกับ<br />
เรือนปั้นหยา และเรือนมะนิลา ทั้งการตกแต่งลวดลาย<br />
ขนมปังขิงเป็นเรื่องสำคัญ...” หนังสือดังกล่าวผู้เขียนได้<br />
ใช้เวลาเก็บรวบรวมภาพอาคารที่ตกแต่งด้วยลวดลาย<br />
ไม้ฉลุมาตั้งแต่ราว พ.ศ. 2500 จึงเป็นเอกสารสำคัญ<br />
ที่รวบรวมข้อมูลภาพถ่ายอาคารที่ตกแต่งด้วยลวดลาย<br />
ไม้ฉลุเอาไว้ได้มากที่สุด ส่วนคำอธิบายเกี่ยวกับคำศัพท์<br />
Gingerbread นั้น น. ณ ปากน้ำ เขียนว่า<br />
“จากเรือนปั้นหยาได้วิวัฒนาการมาเป็นเรือน<br />
มะนิลา คือบางส่วนเป็นเรือนหลังคาปั้นหยา<br />
• “The Gingerbread House of Port-au-Prince, Haiti”<br />
Columbia GSAAP. 2016. Research report, Columbia<br />
University and the Gingerbread Studio / Fall 2015.<br />
• World Monument Fund (WMF). “Maison Dufort”<br />
Restoration training to save Haiti’s Gingerbread<br />
houses. Report author Will Raynolds. 2016.<br />
From the apparent interest and accumulation of<br />
information on Gingerbread Houses in the past, it may<br />
be assumed that the word “Gingerbread” in connection<br />
with architecture originated with the Americans and later<br />
became widespread up until the present day (2018) in which<br />
it has been accepted and used by professional architects<br />
as well as those in the academic circles around the world.<br />
Gingerbread (style) houses in Siam<br />
There is no clear evidence as to how or when exactly<br />
the term “Gingerbread” in connection with architecture<br />
came to be adopted in Thailand. But most likely, it would<br />
have been after the Second World War. However, it might<br />
be said that the term, translated into Thai as Khanompang<br />
แล้วเปิดบางส่วนให้มีหน้าจั่ว ในสมัยที่เรือนแบบ<br />
มะนิลา (ซึ่งคงจะแพร่หลายมาจากเมืองมะนิลา)<br />
เข้ามาสู่ความนิยมอย่างแพร่หลายอันตรงกับสมัย<br />
ที่สถาปัตยกรรมแบบเรือนขนมปังขิง (Ginger<br />
Bread) แพร่เข้ามาด้วย ลักษณะเรือนขนมปังขิงนี้<br />
เป็นชื่อเรียกสากลทับศัพท์ว่า จินเจอร์ เบรด<br />
อันมีที่มาจากขนมปังขิงสมัยโบราณของชาว<br />
ตะวันตก ซึ่งตกแต่งหรูหราฟู่ฟ่า มีครีบระบาย<br />
แพรวพราว เรือนแบบนี้ได้พบเห็นจากหนังสือ<br />
แมกกาซีนต่างประเทศ...”<br />
“ที่พม่าบ้านเรือนใกล้สนามบินร่างกุ้งยังคงเต็ม<br />
ไปด้วยบ้านแบบขนมปังขิงอยู่สมัยเมื่อ ๑๐ หรือ<br />
๒๐ ปีมาแล้ว ในยุโรปตามประเทศต่างๆ หาดู<br />
ได้ยาก ด้วยบ้านแบบนี้ส่วนใหญ่จะสร้างด้วยไม้<br />
มีการฉลุครีบที่หน้าจั่วกับเชิงหลังคาอย่าง<br />
ละเอียด ย่อมผุพังหรือถูกรื้อถอนไปเสียหมด<br />
แม้ในเมืองไทยก็ถูกรื้อถอนเปลี่ยนแปลงไป<br />
เสียมากต่อมาก ต่อไปอีกไม่ถึง ๑๐ ปี ก็อาจจะ<br />
ค่อยๆ หมดไป”<br />
“เรือนมะนิลาก็ดี เรือนขนมปังขิงก็ดี ซึ่ง<br />
Khing, was popularized to a certain extent by Nor Na<br />
Paknam in his book on Houses in Siam, first published<br />
in 1988. The author himself explained (on page 9) that:<br />
“...this book intends primarily to provide a<br />
description of the wooden Thai houses that have<br />
paneled walls with Manila or hipped roofs, and<br />
decorated with Ginger Bread style ornamentation...”<br />
The pictures of these houses decorated with perforated<br />
sawn-timber detailing in the book, were taken and collected<br />
since 1957. Therefore this is a valuable documentation<br />
and source of information containing a large number of<br />
rare images. In his book, the author also explained (in<br />
Thai) about the term “gingerbread” to the following effect:<br />
“From houses with hipped roofs, the trend<br />
gradually evolved into the Manila style that had<br />
gabled-hip (or gambrel) roofs. The period in which<br />
the Manila style (the influence of which probably<br />
came from the City of Manila) became popular,<br />
was around the same time as the Ginger Bread<br />
style. This Ginger Bread style, to use the English<br />
180
ผสมกันอันมีส่วนประกอบด้วยลายฉลุอย่างงดงาม<br />
เป็นเรือนที่ปัจจุบันนี้ผู้คนส่วนใหญ่กำลังสนใจ<br />
และศิลปะลวดลายหรูหราเป็นลายแกะสลักและ<br />
ฉลุแบบขนมปังขิง เช่น ตู้และเฟอร์นิเจอร์ กับ<br />
การตกแต่งภายในก็กำลังเป็นที่นิยมแบบแฟชั่น<br />
ย้อนหลังกันอีก...”<br />
จากคำอธิบายดังกล่าวในหนังสือ “แบบแผนบ้าน<br />
เรือนในสยาม” หน้า 27 น่าสังเกตว่า น. ณ ปากน้ำ<br />
เขียนถึงงานสถาปัตยกรรมแบบ “เรือนขนมปังขิง” โดย<br />
วงเล็บภาษาอังกฤษว่า (Ginger Bread) โดยแยกคำว่า<br />
Ginger และ Bread ออกจากกัน ทั้งยังใช้ G ตัวใหญ่<br />
และ B ตัวใหญ่ ในตัวสะกดอีกด้วย คำศัพท์ Ginger<br />
Bread นี้ไม่ปรากฏในพจนานุกรมภาษาอังกฤษ ส่วน<br />
คำที่ถูกต้องคือ “Gingerbread” ซึ่งหมายถึง “ขนมขิง”<br />
การที่เขียนภาษาอังกฤษอย่างไม่ถูกต้องจึงทำให้แปล<br />
คำนิยามศัพท์ว่า “ขนมปังขิง” และด้วยเหตุผลที่หนังสือ<br />
“แบบแผนบ้านเรือนในสยาม” มีความแพร่หลายมากจึง<br />
ทำให้คนไทยคุ้นเคยกับคำว่า “เรือนขนมปังขิง” มาเป็น<br />
เวลานานแทนที่จะเรียกอย่างถูกต้องว่า “เรือนขนมขิง”<br />
term which is derived from the lavishly decorated<br />
traditional western type of dessert with its elaborate<br />
frilly icing, has appeared and was seen in foreign<br />
magazines...”<br />
“In Burma, ten to twenty years ago, houses in<br />
the vicinity of Rangoon airport were predominantly<br />
in the Ginger Bread style whereas in the European<br />
countries, they are now difficult to find. This is due<br />
to the fact that they were mainly built with timber<br />
and decorated with wooden lace-like frills on the<br />
eaves and roof gables which would naturally decay<br />
and deteriorate. A significant number of them have<br />
also been demolished over the period of time, even<br />
in Thailand, to the point that in less than ten years<br />
from now, they will probably all be gone.”<br />
“Whether they are the Manila style or the<br />
Ginger Bread style houses both of which have the<br />
sawn-timber decorations, a lot of people at present<br />
are interested in their fancy carvings and decorative<br />
sawn-timber work in the Ginger Bread style and<br />
อนึ่งในหนังสือ “แบบแผนบ้านเรือนในสยาม” นั้น<br />
น. ณ ปากน้ำ ใช้คำว่า Gingerbread อย่างเจาะจงโดย<br />
หมายความถึง การตกแต่งอาคารด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
หรือรูปแบบลวดลายฉลุไม้เท่านั้น แตกต่างจากการ<br />
ใช้คำศัพท์ Gingerbread เกี่ยวกับงานสถาปัตยกรรม<br />
ของคนอเมริกันซึ่งมีความหมายกว้างกว่าคือหมายถึง<br />
การตกแต่งอาคารอย่างหรูหรา หรือฟุ่มเฟือย โดยมิได้<br />
เจาะจงถึงรูปแบบของการตกแต่งประเภทหนึ่งประเภทใด<br />
โดยเฉพาะ<br />
การแพร่หลายของบ้านไม้ฉลุลาย (Gingerbread<br />
House) การแพร่หลายของบ้านไม้ฉลุลายนั้นน่าจะ<br />
เกิดขึ้นจากการที่สามัญชนในระดับกลาง สมัยรัชกาล<br />
ที่ 5 เลียนแบบการปลูกบ้านของชนชั้นสูง เนื่องจาก<br />
ต้องการแสดงตนเป็นคนที่มีความทันสมัยและมีอารยะ<br />
ส่วนต้นแบบนั้นดูเหมือนว่าจะมีความลงตัวอยู่ที่แบบบ้าน<br />
ไม้ฉลุลาย เนื่องจากมีลักษณะเฉพาะตัวที่โดดเด่น มีการ<br />
ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้ที่งดงาม ใช้วัสดุธรรมชาติ<br />
พื้นฐานของไทยคือ ไม้ อยู่สบายเพราะคนไทยชินกับไม้<br />
ไม่ขัดต่อความรู้สึก สามารถสร้างองค์ประกอบช่อง<br />
เปิดให้มีอากาศถ่ายเทได้สะดวกได้ดีกว่าโครงสร้างตึก<br />
use it for example, on cupboards and furniture as<br />
well as interior decorations that currently appear<br />
to be back in fashion...”<br />
From the explanation on page 27 of the book (in Thai<br />
language) it is interesting to note that the author used<br />
the term Ginger Bread (spelt in English in parenthesis)<br />
as being two words, both of which have capital letters.<br />
Such terminology cannot be found in the dictionary, as<br />
the correct term should be “gingerbread”. The incorrect<br />
spelling can lead to misunderstanding and, since the book<br />
has been widely sold (with its 6 th printing in 2012), many<br />
Thai people are confused as to the meaning when the<br />
term has been translated into the Thai language. However,<br />
whether it should be translated into Thai (specifically) as<br />
“Khanompang Khing” which is the familiar term, or (broadly)<br />
as “Khanom Khing”, is debatable.<br />
Furthermore, he used the term in connection with<br />
architecture to refer to only the perforated sawn-timber<br />
decorations or style, which is different from the use of the<br />
word “gingerbread” by the Americans, who use it in a wider<br />
181
แบบกำแพงรับน้ำหนัก ที่สำคัญคือ มีราคาถูกกว่าบ้านตึก<br />
เนื่องจากบ้านตึกมีวิธีการก่อสร้างที่ซับซ้อนกว่า และ<br />
ค่าแรงแพงกว่า<br />
บ้านไม้ฉลุลายหลังแรกที่ปรากฏหลักฐานเก่าที่สุด<br />
ในสยามได้แก่ พระที่นั่งอุทยานภูมิเสถียร 12 พระราชวัง<br />
บางปะอิน สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2420 เพื่อเป็นที่ประทับใน<br />
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีลักษณะเด่น<br />
คือ การตกแต่งด้วยไม้ฉลุลายบริเวณหน้าจั่วด้านบน<br />
และบริเวณชายคา ผนังด้านนอกทาสีเขียวแก่สลับ<br />
สีเขียวอ่อนเป็นลายสลับตามแนวนอน แต่การที่ชาวบ้าน<br />
ธรรมดาโดยทั่วไปจะได้มีโอกาสเห็นพระที่นั่งองค์นี้ใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 5 คงจะไม่มี อย่างไรก็ดีการใช้ลวดลาย<br />
ฉลุไม้เป็นองค์ประกอบอาคารนั้นพบว่ามีการใช้มากใน<br />
การก่อสร้างตำหนักแบบตึกฝรั่งของข้าราชสำนักฝ่ายใน<br />
ซึ่งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นใน พระบรมมหาราชวัง<br />
และคงจะมีการก่อสร้างราว พ.ศ. 2420 เป็นต้นมา เช่น<br />
• พระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี<br />
มีองค์ประกอบลวดลายฉลุไม้เป็นช่องระบาย<br />
อากาศเหนือหน้าต่างบานเกร็ด และบริเวณ<br />
เหนือประตูภายในพระตำหนัก ลักษณะลายเป็น<br />
sense to encompass all those that have extravagantly<br />
elaborate and superfluous decorative details. Nevertheless,<br />
from here on in this article, the perforated sawn-timber<br />
decorative elements shall be referred to by using a variety<br />
of terms that have the same or similar connotation in order<br />
to avoid excessively repetitive use of the rather verbose<br />
phrasal terminology.<br />
Popularity of the Gingerbread style houses<br />
Houses with perforated sawn-timber decorative elements<br />
in the Gingerbread style became widespread seemingly as<br />
a result of the middle-class people building their houses of<br />
timber imitating the style popular among the elite during<br />
the period of Rama V, because it conveyed a sense of<br />
being sophisticated and modern. Ideal examples at the<br />
time were those that were decorated with sawn-timber<br />
work since they had beautiful and uniquely outstanding<br />
identity, used natural local material which was timber,<br />
comfortable to live in without feeling awkward, allowed<br />
a lot of openings to provide better ventilation than those<br />
built with bricks, and most importantly, less complicated<br />
ลายพรรณพฤกษาแบบตะวันตก คล้ายลายก้านขด<br />
• ตำหนักพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ตกแต่งด้วย<br />
ลวดลายฉลุไม้บริเวณช่องระบายอากาศเหนือ<br />
หน้าต่าง ลักษณะลายเป็นลายพรรณพฤกษา<br />
แบบตะวันตก คล้ายลายก้านขด หรือแบบผสม<br />
ผสานลายก้านขดกับลายเรขาคณิต<br />
• เรือนเจ้าจอมเง็ก ชั้นบนตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
บริเวณชายคาและช่องระบายอากาศ ลวดลาย<br />
พรรณพฤกษาแบบตะวันตก ชั้นล่างตกแต่งช่วงเสา<br />
ด้านบนด้วยลวดลายฉลุไม้<br />
• ตำหนักพระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ ตกแต่ง<br />
ด้วยลวดลายฉลุไม้บริเวณช่องระบายอากาศและ<br />
ชายคาบังแดด ตกแต่งจั่วด้านบนด้วยไม้ประดับ<br />
ยอดจั่ว และมีลวดลายฉลุไม้ประดับยอดจั่ว<br />
การใช้ลวดลายฉลุไม้เป็นองค์ประกอบในตัวอาคาร<br />
เริ่มแพร่หลายออกนอกพระบรมมหาราชวัง และวังเจ้านาย<br />
ราว พ.ศ. 2435 - 2440 เป็นต้นมา โดยพบในอาคาร<br />
ที่สร้างโดยเจ้านาย ขุนนางชั้นสูง หรือเครือญาติ เช่น<br />
• กุฏิทรงช่วย วัดพิชัยญาติการาม 13 สร้างเมื่อ<br />
and considerably cheaper to build due to lower labor cost.<br />
The first house that had perforated sawn-timber<br />
decorations in Siam, according to the oldest evidence,<br />
was Phra Thinang Utthayan Bhumi Sathien 12 . Built in<br />
1877 at Bang Pa-in Palace as a residence for Rama V, its<br />
outstanding features are the decorative details along the<br />
edges of the roof, and the alternating dark and light green<br />
horizontal stripes painted on the exterior of the building.<br />
Unfortunately, the ordinary commoners at the time, would<br />
not have had the opportunity to see this extraordinary<br />
building. Such decorative elements were also found used<br />
on many European style brick mansions of the courtiers<br />
at the inner court of the Grand Palace. Presumably built<br />
from around 1877 onwards, the residences with this type<br />
of decorations, to name a few, are as follow:<br />
• The residence of Queen Savang Vadhana: On this<br />
building, the perforated sawn- timber detailing had floral<br />
patterns in the western style and placed above the louvered<br />
windows and doors to provide additional ventilation.<br />
• The residence of Chao Dara Rasmi, the royal<br />
182
พ.ศ. 2440 ช่องระบายอากาศเป็นลวดลายไม้ฉลุ<br />
และตกแต่งลวดลายไม้ฉลุบริเวณชายคาและ<br />
ชายคาบังแดด<br />
• อาคารตึกแบบตะวันตก ในวัดอนงคาราม 14<br />
สร้างเมื่อ พ.ศ. 2442 ตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุ<br />
บริเวณช่องระบายอากาศและชายคาบังแดด<br />
• โรงเรียนพระปริยัติธรรม วัดพระเชตุพน สร้าง<br />
เมื่อ พ.ศ. 2450 เพื่อเป็นที่ระลึกในหม่อมราชวงศ์<br />
หญิงหฤทัย ประวิตร มุขหน้าเป็นโครงสร้างไม้<br />
ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้บริเวณหน้าจั่วด้าน<br />
บนตลอดจนเชิงชาย เสาไม้มีหูช้างไม้ฉลุลาย<br />
ประดับ 2 ข้าง<br />
สำหรับบ้านโครงสร้างไม้ที่ตกแต่งด้วยองค์ประกอบ<br />
ไม้ฉลุลายที่ชาวบ้านทั่วไปได้มองเห็นกันมากคือ ตำหนัก<br />
ครึ่งตึกครึ่งไม้ ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิป<br />
ประพันธ์พงศ์ ริมถนนแพร่งนราซึ่งตัดผ่านวังวรวรรณ<br />
และเฉียดตำหนักตั้งแต่ราว พ.ศ. 2435 นอกจากนี้แล้ว<br />
การที่กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงตั้งคณะละคร<br />
ซึ่งเป็นที่นิยมของคนกรุงเทพฯ และทรงสร้างโรงละคร<br />
consort, also had perforated floral pattern detailing in the<br />
western style or a combination of floral and geometric<br />
patterns placed above the windows for ventilation.<br />
• Chaochom Ngek House: The upper storey of this<br />
building had wooden lace-like fascia boards decorating the<br />
eaves of the roof in addition to western style floral pattern<br />
sawn-work set in places for ventilation. The ground floor on<br />
the other hand, had the upper part of the pillars decorated<br />
with sawn-timber work as well.<br />
• The residence of Princess Phuangsoi Sa-ang had<br />
perforated sawn-work designed in places to allow ventilation,<br />
and as decorative elements along the eaves of the roof<br />
together with ornamental wooden finials at the apex.<br />
The use of perforated sawn-timber decoration on<br />
buildings began to spread beyond the palatial compounds<br />
from around 1892-97 onwards and appeared on other<br />
buildings commissioned by royal members, high ranking<br />
officials and their relatives as in the following examples:<br />
• Song Chuay Monk’s residence at Pichaiyatikaram<br />
Temple 13 built in 1897, had perforated sawn-work for<br />
ปรีดาลัยขึ้นในวังวรวรรณยังทำให้บริเวณถนนแพร่งนรา<br />
กลายเป็นแหล่งบันเทิงของกรุงเทพฯ สมัยปลายรัชกาล<br />
ที่ 5 คนทั่วไปจึงมีโอกาสได้ชื่นชมตำหนักโครงสร้างไม้<br />
ซึ่งตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุอย่างงดงาม และคงจะเป็น<br />
แรงบันดาลใจที่ทำให้เกิดการเลียนแบบตลอดจนเกิดการ<br />
แพร่หลายของการสร้างที่พักอาศัยโครงสร้างไม้ที่ตกแต่ง<br />
ด้วยลวดลายไม้ฉลุในกลุ่มสามัญชนในเวลาต่อมา<br />
การแพร่หลายของบ้านไม้ฉลุลายนั้นนอกจากใน<br />
กรุงเทพฯ แล้ว ในภาคเหนือก็เริ่มมีการสร้างบ้านไม้<br />
ฉลุลายขึ้นในราว พ.ศ. 2435 - 2440 เช่น คุ้มวงศ์บุรี<br />
ที่จังหวัดแพร่ สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2440 ตามดำริของ<br />
แม่เจ้าบัวถา มหายศปัญญา ชายาองค์แรกในเจ้าหลวง<br />
พิริยเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์สุดท้าย โดยได้<br />
ช่างชาวจีนจากมณฑลกวางตุ้ง ประเทศจีน มาควบคุม<br />
การก่อสร้างและช่างพื้นเมืองเป็นผู้ช่วยกระทั่งงานเสร็จ<br />
สมบูรณ์ใน พ.ศ. 2443 คุ้มหลังนี้เป็นเรือนไม้สักทอง<br />
2 ชั้นขนาดใหญ่ สร้างเลียนแบบตึกฝรั่ง ทาสีชมพูอ่อน<br />
ซึ่งเป็นสีดั้งเดิม ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุไม้ทั่วตัวอาคาร<br />
เช่น ช่องระบายอากาศ หน้าจั่ว ชายคา เป็นต้น ลวดลาย<br />
เป็นแบบลายพรรณพฤกษา และลายเครือเถา ลักษณะ<br />
ventilation openings, and as decorative elements along<br />
the eaves of the roof and awnings.<br />
• Western style masonry building at Anongkharam<br />
Temple 14 built in 1899, also had decorative sawn-timber<br />
detailing along the eaves of the roof and overhang.<br />
• Phra Pariyatti Dharma School at Phra Chetuphon<br />
Temple which was built in 1907 as a memorial to Mom<br />
Ratchawong Haruetai Pravit, had the front porch decorated<br />
with perforated sawn work for bargeboards on the upper<br />
part of the gable and fascia along the eaves of the roof. The<br />
columns also have decorative sawn-timber lateral brackets.<br />
The most visible house with perforated sawn-timber<br />
decorations commonly seen by the public was the half timber<br />
- half brick mansion of Prince Naradhip Praphanphongse on<br />
Phraeng Nara Road. As previously mentioned, the prince<br />
formed a drama troupe which became very famous, and<br />
also built Pridalai Theatre on the compound of his palace<br />
which made this area a lively entertainment district for<br />
the people of Bangkok towards the end of the period of<br />
183
ลายค่อนข้างละเอียดแสดงถึงคุณภาพและความชำนาญ<br />
ของช่างไม้ท้องถิ่น<br />
อนึ่งการสร้างบ้านไม้สองชั้นโดยทั่วไปแบบเรียบง่ายที่<br />
ไม่มีการตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุนั้นไม่ปรากฏหลักฐาน<br />
ที่จะทำให้ทราบถึงช่วงเวลาที่ชัดเจนในการก่อสร้าง<br />
ว่าสร้างขึ้นก่อน หลัง หรืออาจจะสร้างขึ้นในช่วงเวลา<br />
ใกล้เคียงกันกับบ้านไม้ฉลุลาย อย่างไรก็ดีบ้านไม้ฉลุลาย<br />
ของชนชั้นสูงนั้นย่อมมีความสะดุดตา และย่อมเป็น<br />
แรงจูงใจให้มีการเลียนแบบได้มากอย่างแน่นอน และ<br />
การที่สามัญชนนิยมสร้างบ้านไม้ฉลุลายแบบตะวันตก<br />
เลียนแบบบ้านของชนชั้นสูงนั้น ก็เป็นการสนองพระราช<br />
ปณิธานในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่<br />
ทรงมีพระราชประสงค์ให้คนไทยทุกคนจัดระเบียบบ้าน<br />
เรือนของตนตามแบบอย่างที่พระราชวงศ์และขุนนางชั้นสูง<br />
ได้ทำตัวอย่างนำร่องเอาไว้ เพื่อเป็นเครื่องหมายของ<br />
ความทันสมัยและความเจริญของสังคมไทย<br />
การที่งานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกเข้ามามี<br />
บทบาทในการปรับตัวเข้าสู่ความทันสมัยของสังคมไทย<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 5 นั้น ที่จริงเป็นการคุกคามต่อวิถี<br />
ทางวัฒนธรรมเชิงประเพณีของไทยโดยตรง พระบาท<br />
Rama V. Because of this, the general public were able to<br />
admire his elaborately decorated mansion which would<br />
have inspired many people to imitate the style and consequently,<br />
led to its popularity which became widespread<br />
among the commoners.<br />
Apart from Bangkok, the popularity of the Gingerbread<br />
style also spread to the northern part of the country around<br />
1892 - 1897. Wongburi Mansion in Phrae province for<br />
example, was ordered built in 1897 by Maechao Buatha<br />
Mahayotpanya, the first wife of Chaoluang Phiriya<br />
Dhepavongse who was the last ruler of Phrae. Using<br />
Cantonese builders from China to undertake the work<br />
assisted by local craftsmen, construction was completed<br />
in 1900. This large western style two-storeyed mansion<br />
was painted pink and decorated with sawn-timber detailing<br />
for ventilation openings as well as along roof edges. The<br />
perforated sawn-work with floral design patterns were<br />
highly intricate and exhibited the skilled craftsmanship of<br />
the local artisans.<br />
As far as the plain two-storeyed timber houses without<br />
สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีความปริวิตกว่างาน<br />
สถาปัตยกรรมแบบไทยประเพณีจะสูญไปจากสังคมไทย<br />
แต่ขณะเดียวกันก็ทรงมีพระราชดำริว่าการที่งานช่าง<br />
แบบประเพณีของไทยจะดำรงอยู่ได้ในสังคมไทย<br />
สมัยใหม่นั้นจะต้องมีการปรับตัว ฉะนั้นจะเห็นได้ว่าการ<br />
สร้างพระอารามสำคัญในรัชกาลนั้นจะมีลักษณะที่เป็นงาน<br />
แบบไทยประเพณีผสมผสานกับองค์ความรู้ทางการช่าง<br />
ของชาวตะวันตก เช่น วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม<br />
ราชวรวิหาร วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม และวัดราชาธิวาส<br />
เป็นต้น<br />
วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร สร้าง<br />
เมื่อ พ.ศ. 2412 เพื่อเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 5 นับเป็น<br />
พระอารามหลวงสุดท้ายที่สร้างขึ้นตามประเพณีนี้ และ<br />
ได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดองค์ประกอบของผังเชิงประเพณี<br />
อย่างสมบูรณ์ โดยการสถาปนาพระมหาเจดีย์เป็นหลัก<br />
และห้อมล้อมด้วยพระระเบียงผังกลม พระอุโบสถและ<br />
วิหารทิศ ลักษณะโดยทั่วไปเป็นแบบไทยประเพณีแต่<br />
ภายในพระอุโบสถนั้นตกแต่งเป็นแบบคล้ายนีโอโกธิค<br />
โดยออกแบบให้ผนังด้านบนระหว่างช่วงเสามีลักษณะ<br />
เป็นทรงโค้งยอดแหลม เพดานตกแต่งด้วยลวดลาย<br />
the decorative sawn-work are concerned, there is no clear<br />
evidence as to whether they appeared before, after, or<br />
around the same time as those built with the elaborate<br />
ornamentations. Nevertheless, the ornately decorated<br />
houses of the upper-class were undeniably more attractive<br />
and desirable. The fact that commoners chose to imitate<br />
the western style houses of the elite was in effect, also<br />
to comply with the king’s mandate to create orderliness.<br />
They therefore beautified their dwellings by following model<br />
examples of the nobilities and aristocrats in the process<br />
of modernization so as to help present an image of being<br />
a developed society.<br />
Because western style architecture played such<br />
an important role in the modernization process during<br />
the period of Rama V, it also posed a direct threat to<br />
traditional culture and way of life. Aware of this, the king<br />
was concerned that traditional Thai style architecture<br />
would eventually disappear altogether. To overcome such<br />
predicament, his opinion was that in order for traditional<br />
skills and craftsmanship to survive, stylistic adaptations<br />
184
พรรณพฤกษาแบบตะวันตก ประดับลวดลายด้วยการ<br />
ปิดทอง ส่วนกระเบื้องเคลือบที่ตกแต่งผนังภายนอก<br />
อาคารนั้นผลิตมาจากเมืองจีน<br />
วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม พระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2442<br />
สถาปนิกได้แก่ สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์<br />
พระอุโบสถและพระวิหารคด เป็นงานสถาปัตยกรรม<br />
แบบประเพณีไทยแต่ตกแต่งผนังภายนอกด้วยหินอ่อน<br />
จากอิตาลี โดยที่การตัดหินอ่อนนั้นตัดเป็นชิ้นจากอิตาลี<br />
และนำมาประกอบตกแต่งผนังในกรุงเทพฯ ส่วนผู ้ที่รับ<br />
หน้าที่ในการเขียนแบบก่อสร้างสำหรับการตัดหินอ่อน<br />
มาประดับผนังนั้นคงจะได้แก่ นายมาริโอ ตามานโย<br />
สถาปนิกชาวอิตาเลียน<br />
วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร เป็นวัดที่พระบาทสมเด็จ<br />
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์ขึ้น<br />
ภายหลังจากที่ได้เสวยราชสมบัติแล้ว ต่อมาพระบาท<br />
สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้<br />
สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงออกแบบ<br />
พระอุโบสถขึ้นใหม่โดยให้รักษาผนังพระอุโบสถเดิมไว้ด้วย<br />
ตัวพระอุโบสถมีลักษณะรูปทรงเลียนแบบสถาปัตยกรรม<br />
need to be taken into account. Thus it can be seen that<br />
important temples built during his reign, such as Wat<br />
Ratchabophit, Wat Benjamabophit and Wat Rajadhivas<br />
for example, display certain Thai characteristics in which<br />
western technical know-how had been incorporated into<br />
their designs.<br />
Wat Ratchabophit: Built in 1869 as a monastic temple<br />
accorded to Rama V, this was the last that followed the<br />
tradition of building a royal temple pertaining to a king’s<br />
reign. The layout was instructed to be fully comprehensive<br />
and arranged according to tradition with the great stupa<br />
as the principal structure surrounded by a circular gallery,<br />
the ordination hall, and the congregation halls that are<br />
placed at each cardinal point. Overall, the temple was<br />
designed in the traditional Thai style but the interior of the<br />
ordination hall was decorated in a way that resembles the<br />
Neo-Gothic style with its pointed arches. The ceiling is<br />
decorated with gilded western style floral patterns while the<br />
exterior façade of the building is decorated with ceramic<br />
tiles imported from China.<br />
ขอม แต่จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถซึ่งเป็นเรื่อง<br />
พระเวสสันดรชาดกนั้นเป็นจิตรกรรมแบบ Fresco หรือ<br />
จิตรกรรมแบบปูนเปียก เขียนโดยนายริโกลี จิตรกร<br />
ชาวอิตาเลียน<br />
วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร<br />
วัดที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงตั้งพระราชหฤทัยที่จะทรงสร้างให้เป็นแบบตะวันตก<br />
เพื่อให้ดูแปลกนั้นก็คือ วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร<br />
ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2419 - 2421 วัดนี้<br />
มีลักษณะแบบนีโอโกธิค ออกแบบโดยนายโจอาคิม<br />
กราสซี แต่ก็ได้แฝงแนวคิดเชิงประเพณีเอาไว้อย่าง<br />
แยบยล เช่น การวางผังให้ด้านหลังของโบสถ์โกธิค<br />
กลับมาเป็นด้านทางเข้า ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกตาม<br />
ประเพณีไทย ส่วนทางเข้าตามแบบตะวันตกคือด้าน<br />
หอระฆังนั้นให้เป็นทางด้านหลัง ส่วนหอระฆังนั้นก็<br />
ทรงบรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ที่ส่วนบนสุด โดยให้<br />
ทำหน้าที่เป็นองค์พระเจดีย์นั้นเอง<br />
สมัยรัชกาลที่ 6<br />
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์<br />
Wat Benjamabophit (The Marble Temple): This<br />
temple was established by Rama V in 1899 with Prince<br />
Narisara Nuvadtivongse (Prince Naris) as the architect. Its<br />
ordination hall and galleries were designed in the traditional<br />
Thai style, but cladded on the exterior with Italian marble.<br />
These marbles came from Carrara and were crafted into<br />
slabs according to specifications drawn up by the Italian<br />
architect Mario Tamagno before they were sent to be<br />
installed on the temple in Bangkok.<br />
Wat Rajadhivas: This temple had been renovated<br />
earlier by Rama IV of the previous reign after his accession<br />
to the throne. Then during the succeeding reign, Rama V<br />
assigned Prince Naris to redesign the temple’s ordination<br />
hall with the condition that the original walls be preserved.<br />
The outcome was a new hall that displayed the influence<br />
of the Khmer style architecture while the interior mural<br />
paintings executed in fresco by the Italian painter, Signor<br />
Rigoli, depicted scenes of the tales from Vessandara Jataka.<br />
Wat Nives Dharmapravati: This is a temple that<br />
Rama V had intended to build in the western style with an<br />
185
พ.ศ. 2453 - 2468) ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ไทย<br />
พระองค์แรกที่ทรงได้รับการศึกษาจากประเทศอังกฤษ<br />
ดังนั้นจึงทรงทราบดีถึงความแตกต่างของพื้นฐานการศึกษา<br />
ของสยามกับโลกตะวันตก และทรงเป็นพระมหากษัตริย์<br />
แห่งราชวงศ์จักรีพระองค์แรกที่มิได้ทรงสถาปนาวัดประจำ<br />
รัชกาล เนื่องจากทรงมีพระราชดำริว่าวัดหลวงนั้นมีมากแล้ว<br />
จึงทรงให้ความสำคัญกับการสร้างโรงเรียนเพื่อเป็นการ<br />
บำรุงการศึกษาของชาติเป็นหลัก ในปีแรกของรัชกาล<br />
คือในวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2453 ได้ทรงสถาปนา<br />
โรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้น ซึ่งต่อมาพระบาทสมเด็จ<br />
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานนามว่า “โรงเรียน<br />
วชิราวุธวิทยาลัย” สำหรับการศึกษาระดับอุดมศึกษานั้น<br />
ก็ได้ทรงสถาปนา “จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย” ขึ้นเป็น<br />
มหาวิทยาลัยแห่งแรกของสยาม เมื่อวันที่ 26 มีนาคม<br />
พ.ศ. 2459 (พ.ศ. 2460 ตามปฏิทินสากล) และได้เริ่ม<br />
มีการจัดการศึกษาภาคบังคับ 15 โดยได้ประกาศพระราช<br />
บัญญัติประถมศึกษาเมื่อ พ.ศ. 2464<br />
นอกจากพระราชภารกิจด้านการพัฒนาการศึกษาแล้ว<br />
ความเข้าพระทัยเรื่องการเมืองของมหาอำนาจตะวันตก<br />
ก็น่าจะเป็นเหตุหนึ่งที่ทำให้ทรงนำสยามเข้าร่วมกับ<br />
unusual appearance. Built between 1876 and 1878, the<br />
Neo-Gothic style temple was designed by Joachim Grassi<br />
who cleverly amalgamated certain traditional Buddhist<br />
values into his work. For example, he turned the rear end<br />
of the Gothic church-plan into an entrance that faces east<br />
according to the local belief and vice-versa whereby the<br />
entrance with the bell tower in front according to western<br />
planning, becomes the rear end of the building instead.<br />
The bell tower houses Buddha’s relics enshrined at the<br />
topmost part and therefore the structure itself assumes<br />
the role of a chedi or sacred pagoda according to the local<br />
Buddhist tradition.<br />
King Vajiravudh (Rama VI) who reigned from 1910 to<br />
1925, was the first Siamese king to have been educated in<br />
England and was therefore well aware of the differences<br />
between Siam’s education system and that of the Western<br />
world. He was also the first monarch of the House of Chakri<br />
who did not have a temple accorded to his reign due to<br />
his opinion that there were already enough royal temples<br />
ฝ่ายสัมพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ 1 ในช่วงเวลาที่<br />
เหมาะสม โดยได้มีประกาศกระแสพระบรมราชโองการ<br />
เข้าร่วมสงครามในวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2460 และ<br />
เมื่อสงครามโลกสงบลงก็ได้ทรงริเริ่มการเจรจาเพื่อ<br />
ขอแก้ไขสนธิสัญญาสิทธิสภาพนอกอาณาเขตกับ<br />
ประเทศต่างๆ ตั้งแต่ พ.ศ. 2463 จนกระทั่งประสบผล<br />
สำเร็จโดยสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2479<br />
สำหรับการปกครองในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
นั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรง<br />
ตระหนักดีว่าในสังคมตะวันตกมีแนวคิดต่อต้านระบอบดัง<br />
กล่าวมาเป็นเวลานาน และต้องการให้มีการเปลี่ยนแปลง<br />
ระบอบการปกครองไปสู่ระบอบที่ราษฎรมีส่วนร่วมในการ<br />
ปกครองมากยิ่งขึ้น และในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5 - รัชกาล<br />
ที่ 6 ก็ได้เกิดการปฏิวัติเพื่อล้มล้างระบอบกษัตริย์ใน<br />
หลายประเทศ เช่น การปฏิวัติในตุรกี ใน พ.ศ. 2451<br />
การปฏิวัติในเมืองจีนนำโดย ดร.ซุน ยัด เซ็น ใน พ.ศ.<br />
2454 และการปฏิวัติล้มราชวงศ์โรมานอฟใน พ.ศ. 2460<br />
ส่วนในสยามก็ได้มีความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงการ<br />
ปกครองไปสู่ระบอบประชาธิปไตยใน พ.ศ. 2455 หรือ<br />
เรียกว่า “กบฏ ร.ศ. 130” แต่คณะผู้ก่อการซึ่งประกอบด้วย<br />
around. Instead, he gave priority to setting up schools<br />
and improving the country’s general education system.<br />
On December 29, 1910, in the first year of his reign,<br />
Rama VI established a royal pages school which he later<br />
named Vajiravudh College. After that, at the level of tertiary<br />
education, established Chulalongkorn University on March<br />
26, 1916 (1917 international calendar) as the first university<br />
in the kingdom. Subsequent to that, primary education was<br />
made compulsory under a legislation introduced in 1921 15 .<br />
In addition to his concerns with developing the country’s<br />
education system, Rama VI’s understanding of the politics<br />
practiced by great western power nations was one of the<br />
factors that led Siam to join the alliance forces during the<br />
First World War, as declared on July 22, 1917. After the<br />
War, he began negotiating amendments to extraterritorial<br />
rights agreement with various countries from 1920 onwards<br />
until it was finally concluded in 1936.<br />
As far as the absolute monarchy system was<br />
concerned, the king was also well aware that Western<br />
countries have long been opposed to such system and<br />
186
นายทหารและปัญญาชนกลุ่มหนึ่งได้ถูกจับกุมเสียก่อน<br />
และได้ถูกศาลทหารตัดสินประหารชีวิต แต่พระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชทานอภัยโทษ<br />
โดยละเว้นโทษประหารชีวิต อย่างไรก็ดีการคุกคามต่อ<br />
ความมั่นคงของสถาบันกษัตริย์ดังกล่าวน่าจะเป็นเหตุผล<br />
สำคัญที่ทำให้ทรงใช้นโยบาย “ชาตินิยม” มาเป็นเครื่องมือ<br />
ขับเคลื่อนในทางการเมืองการปกครองในรัชสมัย<br />
นโยบายชาตินิยมในพระราชดำรินั้นเป็นการรวม<br />
อุดมการณ์ “ธรรมิกราชา” ซึ่งเป็นนโยบายในพระบาท<br />
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกที่เป็นการเกื้อหนุนกัน<br />
ระหว่างสถาบันกษัตริย์และสถาบันพุทธศาสนา ผสม<br />
ผสานกันกับแนวคิด “รัฐชาติ” ของพระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงให้คำนิยาม “รัฐชาติ”<br />
ว่าหมายถึง “รัฐ (บ้านเมือง) ที่ประกอบด้วยประชาชน<br />
ที่อาศัยอยู่ในเขตแดนที่กำหนด และมีความสวามิภักดิ์<br />
ต่อผู้มีอำนาจสูงสุดคนเดียวกัน” ซึ่งจะเห็นได้ว่าแนวคิด<br />
รัฐชาติในสมัยรัชกาลที่ 5 นั้นยังเน้นอำนาจสูงสุดของ<br />
พระมหากษัตริย์ (แต่ก็ทรงแสดงความใกล้ชิดกับราษฎร<br />
เช่น การเสด็จประพาสต้น) ส่วนราษฎรนั้นเป็นผู้อยู่ภายใต้<br />
อำนาจการปกครอง<br />
wanted to see changes towards more people-involvement<br />
in the governing process. This opposition was widespread<br />
and particularly apparent during the time of Rama V and<br />
VI, when revolutions took place in several countries to<br />
abolish the monarchial system. For example, the Turkish<br />
Revolution in 1908, the Chinese Revolution led by Dr. Sun<br />
Yat Sen in 1911, and the Russian Revolution that brought<br />
an end to the Romanovs rule in 1917, to name the more<br />
prominent ones.<br />
In Siam, there was also an attempt to change the<br />
governing system in 1912, known as “Kabot Ror Sor 130”<br />
(Ror Sor 130 Rebellion). The attempt, conspired by a group<br />
of high ranking military officers together with a number of<br />
academic intellectuals however, was unsuccessful and<br />
conspirators were arrested and sentenced to be executed.<br />
The king however, issued a royal pardon and lifted the<br />
execution sentence. The growing threat to the monarchial<br />
institution could be said to have been the major incentive<br />
for Rama VI to impose “Nationalism” as a political strategy<br />
during his reign.<br />
สำหรับแนวคิดชาตินิยมในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้นมีบริบทที่แสดงความทันสมัยขึ้น<br />
โดยมีองค์ประกอบสำคัญคือ ชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์<br />
แต่ที่แสดงความเป็นรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์สมัยใหม่<br />
ก็คือ การที่พระมหากษัตริย์ทรงยอมรับบทบาทหน้าที่<br />
ของคนไทยในฐานะที่เป็นพื้นฐานของความเจริญของชาติ<br />
ทรงมีพระบรมราชาธิบายว่า ราษฎรไทยจะต้องรักชาติ<br />
มีศรัทธาในพุทธศาสนา และมีความจงรักภักดีใน<br />
พระมหากษัตริย์ หากคนไทยปฏิบัติตนดังนี้แล้วก็เท่ากับ<br />
เป็นการร่วมมือร่วมใจกันเพื่อทำให้ชาติมีความเจริญ<br />
ก้าวหน้า ขณะเดียวกันแนวคิดดังกล่าวนั้นก็เป็นการ<br />
ตอกย ้ำถึงการรักษาความมั่นคงของรัฐชาติไทยภายใต้<br />
ระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั่นเอง<br />
และนอกจากแนวคิดชาตินิยมที่เป็นเชิงอุดมการณ์แล้ว<br />
รูปธรรมที่สำคัญของแนวคิดนี้ก็คือ การที่ได้โปรดเกล้าฯ<br />
พระราชทานธงไตรรงค์ใน พ.ศ. 2460 เพื่อเป็นสัญลักษณ์<br />
ของชาติ ตลอดจนอุดมการณ์ ชาติ ศาสนา และ<br />
พระมหากษัตริย์<br />
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมี<br />
พระราชดำริว่า “ชาติไทย” นั้นหมายถึง คณะคนไทย<br />
The king’s “Nationalism” policy revolved around<br />
the concept of “Dharmikaraj” which was based on the<br />
combination of Rama I’s policy to establish mutual support<br />
between the monarchy and the Buddhist institution, and<br />
Rama V’s idea of a “Nation State” which was defined as<br />
“A state comprising of people that inhabit the area within<br />
the boundary of its territory and share common allegiance<br />
and loyalty to one who has absolute authority.” This idea<br />
of a Nation State clearly emphasized that the king had<br />
absolute authority. Yet at the same time, Rama V also<br />
demonstrated his close affinity with the people during his<br />
visits on royal expeditions to various places and seeing to<br />
their welfare since they were, by default, subjects under<br />
his ruling power.<br />
As for the concept of Nationalism during the reign<br />
of Rama VI, it was intended to reflect the image of being<br />
modern, and comprised of three key institutions which are<br />
Nation, Religion and Monarchy. But what actually constituted<br />
the modern absolute monarchial state was the fact that<br />
the monarchy gave recognition to the role of the people<br />
187
ที่มีอัตลักษณ์ร่วมกัน อันได้แก่ ภาษา ประวัติศาสตร์<br />
และงานศิลปะ โดยเฉพาะงานศิลปะของไทยนั้นเป็นสิ่ง<br />
ซึ่งแสดงความคิดอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของชาติ<br />
ถ้าความคิดซึ่งมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวนั้นสูญสิ้นไป<br />
“เราก็จะสูญสิ้นความเป็นไทย” ฉะนั้นจึงเป็นพระราชภารกิจ<br />
ของพระองค์ที่จะต้องทรงทำนุบำรุงให้ศิลปะของไทยนั้น<br />
ได้มีชีวิตชีวาขึ ้นมาเพื่อที่จะได้เป็นมรดกตกทอดไปยัง<br />
อนุชนรุ่นหลังต่อไป ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 6 จึงได้ทรงตั้ง<br />
กรมศิลปากร กรมมหรสพ และโรงเรียนเพาะช่าง<br />
ขึ้นในตอนต้นรัชกาล ทั้งนี้เพื่อให้มีองค์กรราชการที่<br />
รับผิดชอบในการดำเนินงานตามแนวพระราชดำริในการ<br />
ทำนุบำรุงศิลปกรรมประจำชาติดังกล่าว สำหรับโรงเรียน<br />
เพาะช่างนั้นยังได้โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้สมเด็จฯ<br />
เจ้าฟ้าฯ กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย ดำรงตำแหน่ง<br />
ผู้บัญชาการโรงเรียนตั้งแต่ พ.ศ. 2465 - 2466<br />
สถาปัตยกรรม<br />
สำหรับแนวพระราชดำริในด้านการช่างสถาปัตยกรรม<br />
นั้นมีหลักฐานที่ได้ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ตั้งแต่ พ.ศ. 2450<br />
ครั้งยังทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช<br />
as being the very foundation for the development of the<br />
nation. The king elaborated that Thai citizens must love<br />
their nation, have faith in Buddhism, and be loyal to the<br />
monarchy. If everybody abides by this, then it shall lead to<br />
cooperation in bringing about progress and development.<br />
At the same time, this concept also placed emphasis on<br />
stability and security of the Siamese state under the rule<br />
of absolute monarchy. Apart from ideology, Nationalism<br />
was also manifested by means of instating the Tricolor<br />
Flag as the National Flag in 1917 to represent the three<br />
institutions: Nation, Religion and Monarchy.<br />
King Rama VI conceived that “Thai Nationality” refers<br />
to the Thai group of people who share the same set of<br />
identities in terms of language, history and art. Thai art in<br />
particular, reflects the thinking that produces unique national<br />
identity. Should such thinking be lost, then “we shall lose<br />
our Thai identity”. Thus it was the duty of the king to see<br />
to the preservation of Thai art so that it is kept alive as<br />
heritage to be passed down to subsequent generations. In<br />
light of this, Rama VI had therefore set up the Department<br />
สยามมงกุฎราชกุมาร ในบทพระราชนิพนธ์เรื่อง<br />
เที่ยวเมืองพระร่วง ตอนหนึ่งความว่า “...แต่นอกจากที่<br />
จะเล่าเรื่องไปดูโบราณสถานต่างๆ ให้นักเลงโบราณคดี<br />
ฟังและออกความคิด หวังใจว่าหนังสือเล่มนี้จะมีผล<br />
อย่างอื่นบ้าง คือประการหนึ่ง บางทีจะทำให้คนไทยรู้สึก<br />
ขึ้นมาบ้างว่าชาติไทยเราไม่ใช่ชาติใหม่ และไม่ใช่ชาติ<br />
ที่เป็นคนป่าหรือที่เรียกตามภาษาอังกฤษ “อันซิวิไลซ์”<br />
ชาติไทยเราได้เจริญรุ่งเรืองมามากแล้ว...” และอีกตอนหนึ่ง<br />
ว่า “ยังในส่วนช่างของไทยเรา ซึ่งเวลานี้อยู่ข้างจะโทรม<br />
อยู่มากนั้น บางทีถ้าได้ดูรูปสถานที่และลวดลาย ซึ่งได้<br />
พยายามฉายรูปมาพิมพ์ไว้ในหนังสือนี้จะเกิดรู้สึกขึ้นได้บ้าง<br />
ว่าฝีมือช่างไทยเราได้เคยดีมาแต่โบราณแล้ว หากมา<br />
ทิ้งกันให้เลือนไปเองจึงได้โทรมหนัก และจึงได้พากัน<br />
มัวหลงนึกไปเสียว่าวิชาช่างของเราเลวนักต้องใช้ตาม<br />
แบบฝรั่งจึงจะงาม ที่จริงฝีมือและความคิดของเขากับ<br />
ของเราก็งามด้วยกันทั้งสองฝ่าย แต่งามไปคนละทาง<br />
ถ้าแม้จะใช้ของเขาก็ใช้ให้ทั้งหมด ใช้ของเราก็เป็นของ<br />
เราทั้งหมด ที่น่ารำคาญนั้นคือใช้ปนกันเปรอะ เช่น<br />
มุงหลังคาโบสถ์ด้วยกระเบื้องสิเมนต์ เป็นต้น”<br />
ความดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าพระบาทสมเด็จ<br />
of Fine Arts, Department of Theatrical Recreation, and a<br />
technical school for artisans (Poh Chang) early in his reign.<br />
This was to ensure that there are government agencies to<br />
oversee and undertake responsibilities in carrying out the<br />
king’s initiatives in protecting and nurturing the nation’s<br />
art and culture. Regarding Poh Chang Technical College,<br />
Prince Phetchabun Indrajaya was appointed its Head<br />
Master from 1922 to 1923.<br />
Architecture<br />
On matters of architecture, there is evidence of Rama<br />
VI’s interest through his writings since 1907 when he<br />
was still the Crown Prince. In his essay entitled “Travels<br />
in Mueang Phra Ruang”, there is a passage in which he<br />
wrote to the following effect:<br />
“Apart from giving an account of the various ancient<br />
sites visited for archaeologists to regard and comment,<br />
hopefully this book will also lead to other benefits. For one,<br />
it will perhaps make Thai people realize that we are not a<br />
new nation and not a nation of barbarians or, in another<br />
word, “uncivilized”. Our nation has prospered greatly...”<br />
188
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีแนวพระราชดำริว่า<br />
งานสถาปัตยกรรมนั้นมีคุณค่าในฐานะที่เป็นภาษาทาง<br />
วัฒนธรรมที่บ่งบอกถึงความเจริญของชาติ นอกจาก<br />
นี้แล้วยังได้ทรงชี้ประเด็นในเรื่องคุณค่าและความสำคัญ<br />
ของวิชาช่างสถาปัตยกรรมแบบประเพณีของไทย<br />
ซึ่งได้มีมาแต่โบราณแต่ในขณะนั้นกำลังถูกทอดทิ้ง<br />
ทั้งยังทรงมีพระราชดำริว่างานช่างสถาปัตยกรรมทั้ง<br />
ของไทยและของฝรั่งนั้น “งามด้วยกันทั้งสองฝ่าย”<br />
แต่ในการออกแบบนั้นสถาปนิกจะต้องออกแบบด้วย<br />
ความเข้าใจ ทั้งยังต้องคิดถึงการใช้วัสดุและเทคโนโลยี<br />
ร่วมสมัยให้เหมาะสมอีกด้วย<br />
ลักษณะงานสถาปัตยกรรมในสมัยรัชกาลที่ 6 นั้น<br />
ก็เป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงแนวพระราชดำริดังกล่าว<br />
ด้วยเหตุที่แบบศิลปสถาปัตยกรรมในรัชสมัยนั้นมีความ<br />
หลากหลายทั้งแบบไทยประเพณีและอาคารแบบตะวันตก<br />
ตลอดจนแบบอาคารพักอาศัยที่มีการผสมผสานลักษณะ<br />
ของอาคารแบบท้องถิ่นและแบบตะวันตกเข้าด้วยกัน<br />
อีกทั้งยังมีงานประเภทไทยประยุกต์ซึ่งเป็นการผสมผสานกัน<br />
ระหว่างรูปแบบสถาปัตยกรรมแบบไทยประเพณีกับ<br />
ประโยชน์ใช้สอยแบบตะวันตก เช่น โรงเรียน ที่มาพร้อมกัน<br />
and in another passage,<br />
“As for our Thai craftsmanship that now appears to<br />
have declined quite somewhat, if we look at the designs<br />
and detailing from the images that are herewith presented,<br />
we can see that the workmanship of our Thai craftsmen<br />
have been of excellent quality since ancient times. Should<br />
they be neglected and left to further decline, it would give<br />
the wrong impression that the skills of our craftsmen are<br />
poor, and that the works could only be beautiful if western<br />
methods were used. Actually, both their craftsmanship and<br />
ours are remarkable, but in different ways. That is if we<br />
were to use either method, theirs or ours, entirely. What is<br />
irritating is the incoherent combination of the two; such as<br />
an ubosot being roofed with cement tiles for instance...”<br />
The above remarks illustrate that King Rama VI’s opinion<br />
was that the value of architecture as a cultural language,<br />
lies in its capacity to convey about the nation’s civilization.<br />
He also pointed out that the discipline of traditional Thai<br />
architecture that has long existed, was being neglected in<br />
terms of its value and significance; and that both Thai and<br />
กับการปรับตัวของสังคมไทย ทั้งนี้เพื่อแสดงความเป็นไทย<br />
ที่มีความทันสมัยและสืบทอดเอกลักษณ์ของไทยที่มีมา<br />
แต่โบราณ ซึ่งเป็นงานสถาปัตยกรรมที่สะท้อนแนวคิด<br />
ชาตินิยมได้ชัดเจน อย่างไรก็ดีงานสถาปัตยกรรม<br />
รูปแบบดังกล่าวมีจำนวนน้อย เช่น หอสวดและอาคาร<br />
คณะต่างๆ (หอพัก) โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย ซึ่งสร้างขึ้น<br />
เมื่อ พ.ศ. 2458 - 2460 สถาปนิกได้แก่ พระสมิทธเลขา<br />
(ปลั่ง วิภาตะศิลปิน) ร่วมกับนายเอ็ดเวิร์ด ฮีลีย์ (Edward<br />
Healey) ส่วนตึกบัญชาการจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยนั้น<br />
สร้างเมื่อ พ.ศ. 2458 สถาปนิกได้แก่ นายเอ็ดเวิร์ด ฮีลีย์<br />
นายช่างสังกัดกระทรวงธรรมการ ตัวอาคารเป็นโครงสร้าง<br />
คอนกรีตเสริมเหล็กผสมกับเครื่องก่อ (Masonry) หลังคา<br />
ทรงไทย มีองค์ประกอบที่ได้รับอิทธิพลของศิลปกรรม<br />
เขมรโบราณ นอกจากนี้แล้วก็ยังมีความก้าวหน้าด้าน<br />
วัสดุก่อสร้างที่สำคัญในรัชสมัยได้แก่ การก่อตั้งบริษัท<br />
ปูนซีเมนต์ไทยขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2456 ทำให้สามารถ<br />
ผลิตปูนซีเมนต์ขึ้นในประเทศเป็นครั้งแรก และส่งผล<br />
ให้การก่อสร้างอาคารโดยใช้โครงสร้างแบบเสา-คาน<br />
คอนกรีตเสริมเหล็กมีราคาถูกลงและเป็นที่นิยมใช้กัน<br />
มากขึ้น<br />
Western architecture are beautiful. However, architects<br />
must design with proper understanding and pay attention<br />
to appropriate use of modern materials and technology.<br />
Architectural styles during the period of Rama VI<br />
reflected the king’s views. There were many different styles,<br />
both Traditional Thai and Western styles, as well as the<br />
Applied Thai style. The latter combined Traditional Thai<br />
architecture with Western type of functions, such as schools<br />
for example, that arose out of society’s endeavor to adapt<br />
itself. This was a means of expressing a modern Thainess<br />
that still retained its past identity of olden times and quite<br />
clearly reflected the concept of Nationalism. However, there<br />
were only a few of these in number. The assembly hall<br />
and dormitories of Vajiravudh College for example, were<br />
built circa 1915 to 1917. The architects of these buildings<br />
were Phra Samidhlekha (Plang Vibhata-silpin) and Edward<br />
Healey. Healey, who was employed at Dharmakarn Ministry<br />
(of Education), was also the architect for Chulalongkorn<br />
University’s Administration Building built in 1915. This<br />
masonry building has reinforced concrete structure with<br />
189
ส่วนนายช่างสถาปนิกชาวต่างประเทศที่ทำงานมา<br />
ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 นั้นส่วนใหญ่ก็ยังรับราชการอยู่ใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 6 เช่น นายมาริโอ ตามานโยนั้น ได้เป็น<br />
หัวหน้าสถาปนิกในกรมโยธาธิการมาตั้งแต่ พ.ศ. 2453<br />
ท่านผู้นี้ยังรับราชการตลอดมาในสมัยรัชกาลที่ 6 และ<br />
สถาปนิกชาวอิตาเลียนที่มาเริ่มรับราชการในต้นสมัย<br />
รัชกาลที่ 6 คือ นายมันเฟรดี้ (Ercole Manfredi หรือ<br />
นายเอกฤทธิ์ หมั่นเฟ้นดี) ส่วนศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี<br />
(Corrado Feroci) นั้นได้เข้ามาเริ่มรับราชการตั้งแต่<br />
พ.ศ. 2466 นอกจากนี้แล้วก็ได้เริ่มมีนักเรียนไทยที่สำเร็จ<br />
การศึกษาด้านสถาปัตยกรรมจากยุโรปกลับมารับราชการ<br />
ในกรุงเทพฯ เช่น หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร<br />
เข้ารับราชการในกรมศิลปากร กระทรวงวัง ใน พ.ศ. 2459<br />
ส่วนพระสาโรชรัตนนิมมานก์ (สาโรช ร. สุขยางค์)<br />
ซึ่งเป็นนักเรียนทุนกระทรวงธรรมการที่ได้ทุนไป<br />
ศึกษาวิชาสถาปัตยกรรมที่มหาวิทยาลัยลิเวอร์พูลเป็น<br />
คนแรก ได้กลับเข้ามารับราชการในกระทรวงธรรมการ<br />
เมื่อ พ.ศ. 2463<br />
ดุสิตธานีใน พ.ศ. 2461 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวได้ทรงจัดตั้งเมืองดุสิตธานีขึ้นในพระราชวังดุสิต<br />
Thai style roof displaying the influence of ancient Khmer art.<br />
An important modern construction material newly<br />
introduced at the time was cement. A Thai cement company<br />
was set up in 1913, making it possible to produce cement<br />
locally for the first time in the country. This allowed reinforced<br />
concrete post-and-beam type structure to be constructed<br />
at lower cost and thus made it increasingly popular.<br />
Most of the foreign architects that have been working<br />
in the kingdom since the time of Rama V, continued to do<br />
so into the period of succeeding reign. Mario Tamagno,<br />
who became the Chief Architect at the Ministry of Public<br />
Works in 1910 for example, served well into the time of<br />
Rama VI when, at the beginning of this new reign, Ercole<br />
Manfredi, another Italian architect, came to be employed.<br />
Then towards the end of the reign, Professor Silpa Bhirasri<br />
(Corrado Feroci - an Italian sculptor), arrived and started<br />
his commission in 1923. During the reign, Thai students of<br />
architecture who have completed their studies in Europe,<br />
began to return from abroad and started working in Bangkok.<br />
Prince Iddhidebsan Kridakara for example, began to work in<br />
และอาจกล่าวได้ว่าเป็นการทดลองเมืองประชาธิปไตย<br />
ของพระองค์ท่าน ที่จริงแล้วเมืองนี้เป็นหุ่นจำลองทั้ง<br />
ทางปฏิบัติและทางด้านกายภาพของเมือง คือนอกจาก<br />
จะเป็นการทดลองการบริหารและการปกครองทางด้าน<br />
การเมือง 16 แล้ว พระองค์ยังทรงวางผังเมืองด้วยพระองค์เอง<br />
และมีองค์ประกอบของเมืองหลายประการที่กรุงสยาม<br />
ในขณะนั้นยังไม่มี เช่น สะพานลอยข้ามแม่น้ำและ<br />
ข้ามท่อส่งน้ำของกิจการประปา เป็นต้น ภายในตัวเมือง<br />
มีอาคารประเภทต่างๆ เช่น อาคารพักอาศัย พระราชวัง<br />
อาคารราชการ เป็นต้น อาคารดังกล่าวล้วนเป็นอาคาร<br />
ซึ่งได้รับการออกแบบอย่างประณีต ทั้งนี้เพื่อเป็นการ<br />
แสดงให้เห็นถึงความเจริญของบ้านเมือง โดยสรุปแล้ว<br />
ดุสิตธานีคือ ภาพสะท้อนของเมืองในอุดมคติของสยาม<br />
ที่ทันสมัยนั่นเอง<br />
ในขณะที่ดุสิตธานีแสดงภาพของเมืองที่ทันสมัยซึ่ง<br />
ใช้ถนนเป็นเส้นทางสัญจรหลัก การพัฒนาทางกายภาพ<br />
ของกรุงเทพฯ ก็สะท้อนให้เห็นถึงความสนใจของชนชั้น<br />
ผู้นำซึ่งนิยมการเดินทางด้วยรถยนต์มากกว่าการใช้<br />
เส้นทางน้ำ และรัฐบาลก็ให้ความสำคัญกับระบบเครือข่าย<br />
ถนนมากกว่าดูแลคูคลอง ส่วนจำนวนรถยนต์ในกรุงเทพฯ<br />
the Department of Fine Arts, Ministry of the Palace in 1916<br />
whilst Phra Saroj Rattananimman (Saroj R. Sukhyang) who<br />
received a Ministry of Dharmakarn (Education) scholarship<br />
to study architecture at the University of Liverpool, was<br />
the first graduate to have returned and served under the<br />
Ministry in 1920.<br />
Dusit Thani<br />
In the year 1918, Rama VI initiated the construction<br />
of Dusit Thani City within the grounds of Dusit Royal Palace.<br />
This can be viewed as his experiment in exercising a<br />
democratic city, and was in fact a simulation city in terms<br />
of both operational and physical aspects. In other words,<br />
apart from experimenting with ruling and political governing<br />
systems,16 the king himself also laid out the plan of the city<br />
which included components that Siam did not have prior<br />
to that, such as bridges that crossed over the river and<br />
water ducts for example. The city also contained various<br />
types of buildings such as residential buildings, palaces and<br />
government buildings, among others, that were carefully<br />
designed as an exemplification of a developed society.<br />
190
ก็เพิ่มจำนวนมากขึ้นเป็นสองเท่าจาก 251 คันในสมัย<br />
รัชกาลที่ 5 เป็น 528 คัน ใน พ.ศ. 2455 ส่วนรถลากซึ่ง<br />
คนกรุงเทพฯ นิยมใช้กันมากนั้นมีจำนวนถึง 2,698 คัน<br />
ในช่วงต้นรัชกาล และเมื่อ Somerset Maugham<br />
นักเขียนชาวอังกฤษเข้ามาเยือนกรุงเทพฯ ใน พ.ศ.<br />
2468 นั้น เขามีความเห็นว่าเมืองหลวงของสยามมี<br />
ลักษณะที่ “...แปลก ขาดความลุ่มลึก และยุ่งเหยิง...”<br />
แต่ Maugham ก็ยังแสดงความชื่นชมความมีสีสันและ<br />
ความโดดเด่นแปลกตาของบรรดาวัดวาอารามต่างๆ ใน<br />
กรุงเทพฯ ด้วย<br />
อนึ่ง “ความยุ่งเหยิง” ตามทัศนะของ Maugham นั้น<br />
น่าจะหมายถึงการสัญจรไปมาบนท้องถนนในกรุงเทพฯ<br />
ซึ่งไม่ค่อยมีระเบียบ และส่อให้เห็นถึงการขัดแย้งกันของ<br />
การใช้ชีวิตแบบวิถีไทยที่มีลักษณะการดำรงชีวิตที่ผ่อน<br />
คลาย (แบบชาวบ้าน) มีความเคยชินกับการพึ่งพาครรลอง<br />
ของธรรมชาติและการใช้ทางน้ำเป็นเส้นทางสัญจรหลัก<br />
กับการใช้ชีวิตแบบคนเมืองในเมืองที่ปรับตัวเข้าสู่ความ<br />
ทันสมัยซึ่งใช้เครือข่ายถนนเป็นเส้นทางสัญจรหลัก และ<br />
ต้องการการมีส่วนร่วมในการรักษาระเบียบวินัยของ<br />
คนเมืองตลอดจนการมีกฎหมายควบคุมการจราจรที่<br />
Thus Dusit Thani was therefore intended to reflect the<br />
ideal image of a modern Siamese society.<br />
While Dusit Thani presented the image of a modern<br />
city with streets as the major means of communication,<br />
the growth and development of Bangkok also reflected<br />
the preference of the elite to use cars for transportation<br />
rather than by means of waterways. The government<br />
also gave more importance to road networks instead of<br />
the maintenance of rivers and canals. The number of<br />
automobiles in Bangkok doubled from 251 in the period<br />
of Rama V, to 582 in the year 1912, while the number of<br />
rickshaws that were popular among the people of Bangkok,<br />
amounted to 2,698 vehicles by the beginning of the new<br />
reign. The British writer W. Somerset Maugham who<br />
came to Bangkok in 1925, expressed his opinion about<br />
the capital city of Siam as being a “strange, flat, confused<br />
city” but admired its colorful and strikingly exotic temples.<br />
By “confused”, Maugham was probably referring to traffic<br />
on the streets of Bangkok which was disorderly and on the<br />
whole, appeared to be incongruous with the Thai way of<br />
มีประสิทธิภาพตามที่ใช้กันอยู่ในโลกตะวันตก<br />
พระราชวัง การออกแบบพระราชวังตั้งแต่สมัย<br />
รัชกาลที่ 6 เป็นต้นไป การวางผังบริเวณจะไม่เน้น<br />
เรื่องการแบ่งเขตพระราชฐาน และการจัดวางตำแหน่ง<br />
ของพื้นที่ใช้สอยบริเวณที่ประทับของพระมหากษัตริย์<br />
เรียงกันตามแนวแกนอย่างเคร่งครัดในเชิงประเพณี<br />
อย่างที่เป็นมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 แต่ให้ความสำคัญ<br />
กับการจัดประโยชน์ใช้สอยตามแบบที่ควรจะเป็นในทาง<br />
สถาปัตยกรรม และการจัดวางตำแหน่งของตัวอาคารให้<br />
สอดคล้องกับสภาพภูมิอากาศตลอดจนเพื่อความสะดวก<br />
สบายในการพักอาศัยเป็นหลัก<br />
พระราชวังพญาไท เป็นพระราชวังที่สำคัญที่สุดใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 6 และเป็นพระราชมณเฑียรเพียงแห่งเดียว<br />
ที่มีองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมแบบเรือนยอดที่<br />
มีนัยเป็นสัญลักษณ์ของสถาบันกษัตริย์อยู่ในพระราชวัง<br />
พระราชวังพญาไทเริ่มก่อสร้างตั้งแต่ พ.ศ. 2452<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อ พ.ศ. 2462 โปรดเกล้าฯ ให้<br />
รื้อตำหนักที่สร้างตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เหลือไว้เพียง<br />
พระที่นั่งเทวราชสภารมย์ และโปรดเกล้าฯ ให้สร้าง<br />
พระที่นั่งเพิ่มขึ้นอีก 5 องค์ รวมเป็นพระที่นั่งทั ้งสิ้น<br />
life. Specifically, the relaxed lifestyle, accustomed to living<br />
with nature and relying on waterways as the major routes<br />
for transportation, was in contrast with the modern urban<br />
way of life that rely on roads as the main transportation<br />
routes and require people to have discipline in addition<br />
to having effective traffic control measures like those in<br />
western countries.<br />
Royal Palaces<br />
In the design of palaces from the time of Rama VI<br />
onwards, the site plan did not give importance to defining<br />
the royal quarters and organizing spaces along the axes<br />
as strictly as had been in the past since the time of Rama<br />
I. Instead, there were more concerns with organizing<br />
spaces according to their uses and orientating buildings<br />
in appropriate directions with regards to the climate, so<br />
as to provide functional ease and comfort.<br />
Phayathai Palace was the most important royal<br />
palace in the period of Rama VI and was the only palatial<br />
compound to have architectural buildings with a certain<br />
roof style to symbolize the monarchy.<br />
191
จำนวน 6 องค์ โดยมีพระที่นั่งพิมานจักรี เป็นพระที่นั่ง<br />
องค์ประธาน มีหอสูง 17 ยอดแหลม (Spired Tower) อยู่<br />
ที่มุมพระที่นั่งด้านทิศตะวันออก ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของ<br />
เรือนยอด (Spired Building) แทนที่อาคารที่มีหลังคา<br />
แบบเรือนยอด (Spired Superstructure) เช่น หลังคา<br />
ยอดมณฑป ซึ่งเป็นสัญลักษณ์เชิงประเพณีของที่ประทับ<br />
ในพระมหากษัตริย์ เช่น ยอดมณฑปของพระที่นั่งจักรี<br />
มหาปราสาท เป็นต้น<br />
สถาปนิกผู้รับผิดชอบในการออกแบบได้แก่ นาย<br />
มาริโอ ตามานโย ผู้ซึ่งมีตำแหน่งเป็นหัวหน้าสถาปนิกใน<br />
กรมโยธาธิการ ลักษณะโดยรวมของพระราชวังสะท้อน<br />
ความเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทันสมัย หลีกเลี่ยงภาพ<br />
ของมิติเชิงประเพณี โครงสร้างอาคารเป็นเสา-คาน<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก ซึ่งทำให้สามารถสร้างช่องเปิด<br />
สำหรับระบายอากาศได้ดี หลังคาทรงปั้นหยา ลักษณะ<br />
ภายนอกเรียบเกลี้ยงไม่มีลวดลายตกแต่งที่ซับซ้อนใดๆ<br />
ส่วนการตกแต่งภายในพระที่นั่งพิมานจักรีนั้น<br />
ค่อนข้างเรียบง่าย มีการตกแต่งด้วยภาพเขียนสี<br />
ประดับตามเพดานและส่วนบนของผนังเป็นลวดลาย<br />
พรรณพฤกษาและภาพพญามังกร อันเป็นสัญลักษณ์<br />
Construction of the palace began in 1909. In 1919,<br />
the king ordered all buildings built in the period of Rama V<br />
be taken down except for Phra Thinang Devaraj Sabharom<br />
Hall, and build five new buildings, thus totaling six altogether,<br />
with Phra Thinang Phiman Chakri as the Main Hall. The<br />
Hall has a spired turret 17 on the east corner of the building<br />
to represent a building with spired superstructure as in<br />
the past, such as Chakri Maha Prasat Throne Hall with<br />
the mondop style roof that was normally used as the<br />
traditional iconographic symbol to indicate the monarch’s<br />
place of residence.<br />
The architect responsible for the design of Phiman<br />
Chakri was Mario Tamagno who was the Chief Architect of<br />
the Ministry of Public Works. The overall design projected<br />
the image of a modern king by avoiding any allusions to<br />
traditional elements. The hipped roof building used reinforced<br />
concrete post-and-beam type structure and therefore many<br />
openings can be placed to allow proper ventilation while<br />
the exterior facades were kept plain and simple without<br />
elaborate ornamentations. The interior decoration of the<br />
ของปีพระราชสมภพ ลวดลายดังกล่าวเขียนขึ้นในแบบ<br />
อาร์ต นูโว ซึ่งเป็นนัยทางศิลปะหมายถึงความทันสมัย<br />
พระที่นั่งในพระราชวังพญาไทที่แสดงให้เห็นถึง<br />
คุณภาพของงานออกแบบสถาปัตยกรรมที่สร้างสรรค์โดย<br />
สถาปนิกชาวอิตาเลียนได้แก่ พระที่นั่งเทวราชสภารมย์<br />
ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2462 เพื่อใช้เป็นท้องพระโรง<br />
ตั้งแต่สมัยสมเด็จพระพันปีหลวงยังทรงพระชนม์ชีพอยู่<br />
ต่อมาเมื่อสมเด็จพระราชชนนีสิ้นพระชนม์ลงจึงได้<br />
โปรดเกล้าฯ ให้ใช้เป็นท้องพระโรงสำหรับประกอบ<br />
พระราชพิธีหรือใช้เป็นโรงละครตามแต่โอกาส สถาปนิก<br />
ได้แก่ นายมาริโอ ตามานโย ผังเป็นแบบ Latin Cross<br />
มีหลังคาโดมคลุมตรงจุดตัดกันของกากบาท โครงสร้าง<br />
โดยทั่วไปเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หลังคามุงด้วยตะกั่ว<br />
บริเวณพนักระเบียง หูช้างประดับเสาและชายคา<br />
ล้วนตกแต่งด้วยลวดลายฉลุ ภายในอาคารตกแต่ง<br />
ด้วยภาพเขียนลวดลายพรรณพฤกษาแบบอาร์ต นูโว<br />
ผสมผสานกับรูปคน<br />
พระราชวังสนามจันทร์เป็นพระราชวังที่พระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นที่จังหวัด<br />
นครปฐมตั้งแต่ราว พ.ศ. 2450 เป็นต้นมา และเป็นที่<br />
building was also relatively plain with images painted on<br />
the ceiling, and mural paintings of foliage and dragons<br />
on the upper part of the wall representing the year of the<br />
king’s birth designed in the style of Art Nouveau so as to<br />
convey the image of modernity.<br />
Another building at Phayathai Palace that exhibited<br />
quality creative design by the Italian architect Tamagno was<br />
Phra Thinang Devaraj Sabharom. Built in 1919, it served<br />
as the audience hall at the time when Somdej Phra Sri<br />
Bajarindra the Queen Mother (Queen Saovabha Phongsri)<br />
was still alive. After she had passed away, the hall was used<br />
for royal ceremonies and as a theatre on occasions. The<br />
architect designed the plan in the shape of a Latin cross<br />
with a domed roof over the central space where the arms<br />
intersect. The reinforced concrete structure was roofed<br />
with lead tiles while balustrades on the veranda, corner<br />
brackets on posts, and eaves of roofs were decorated<br />
with perforated sawn-timber work. The interior was also<br />
decorated with floral patterns and images of people painted<br />
in the Art Nouveau style.<br />
192
ประทับมาตั้งแต่ยังทรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระยุพราช<br />
ทั้งยังได้ก่อสร้างหรือซ่อมแซมมาตลอดรัชสมัย นับเป็น<br />
พระราชฐานในหัวเมืองซึ่งเป็นที่โปรดปรานมากที่สุด<br />
ผังบริเวณของพระราชวังสนามจันทร์มีลักษณะคล้าย<br />
สี่เหลี่ยมผืนผ้า มีแนวแกนหลักคือ แกนตะวันออก-<br />
ตะวันตก เป็นแกนเชื่อมตัวสถาปัตยกรรมคือพระที่นั่ง<br />
พิมานปฐม ซึ่งเป็นที่ประทับกับองค์พระปฐมเจดีย์<br />
สะท้อนความผูกพันที่ลึกซึ้งระหว่างพระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวกับองค์พระปฐมเจดีย์ดังที่ได้<br />
ทรงมีพระราชหัตถเลขาใน พ.ศ. 2453 ว่า “ในรัชกาล<br />
ที่ 5 ฉันได้ออกไปพักอยู่ที่นครปฐมบ่อยๆ จึงได้ใฝ่ใจใน<br />
องค์พระนั้นมากแต่นั้นมา”<br />
องค์ประกอบที่สำคัญของผังบริเวณพระราชวัง<br />
สนามจันทร์ได้แก่ ถนน ลำคู สะพาน และอาคารต่างๆ<br />
โดยมีถนนเป็นเส้นทางสัญจรหลักภายในพระราชวัง<br />
ส่วนการจัดการเรื่องน้ำนั้นก็นับได้ว่าเป็นจุดเด่นของ<br />
พระราชวังแห่งนี้ โดยมีหนองอ้อซึ่งเป็นหนองน้ ำขนาดใหญ่<br />
อยู่ทางทิศตะวันตกทำหน้าที่เป็นบ่อกักน้ำ จากหนองอ้อ<br />
มีการขุดทางน้ำเป็นลำคูรูปร่างคล้ายสี่เหลี่ยมผืนผ้าเป็น<br />
เส้นทางนำน้ำเข้าไปยังส่วนต่างๆ ของพระราชวัง ลำคู<br />
Sanam Chandra Palace was the palace that Rama<br />
VI ordered built in Nakorn Pathom province from around<br />
1907 onwards, and was his royal residence since the time<br />
when he was still heir apparent. The palace had been under<br />
constant construction and repair throughout his reign and<br />
was his most favorite rural residence.<br />
The compound has an almost rectangular shape with<br />
the main axis being the east-west axis on which Phra<br />
Thinang Phiman Pathom royal residence is aligned with<br />
Phra Pathom Chedi pagoda. This reflected the profound<br />
attachment that the king had with the pagoda, and is evident<br />
from his writing in 1910 expressing that “During the period<br />
of King Rama V, I have often retired to Nakorn Pathom<br />
and thus have been attached to this pagoda ever since.”<br />
The important features of the palace’s site plan are the<br />
roads, the moat, the bridge and the various buildings, with<br />
roads as the main paths for circulation. Water management<br />
is also a remarkable aspect of this site plan. There is a<br />
large pond on the west serving as a reservoir and from the<br />
pond, trenches were dug to create canal-like moat that<br />
ดังกล่าวยังทำหน้าที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือการแบ่ง<br />
เขตพระราชวังออกเป็นเขตพระราชฐานชั้นในและ<br />
เขตพระราชฐานชั้นนอก<br />
สถาปัตยกรรมพักอาศัย สถาปัตยกรรมพักอาศัย<br />
ในพระราชวังมี 2 กลุ่ม ได้แก่ พระราชมณเฑียร และ<br />
อาคารที่พักข้าราชบริพาร<br />
พระราชมณเฑียร คือพระที่นั่งและตำหนักที่ประทับ<br />
ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีทั้ง<br />
อาคารแบบไทยประเพณีและแบบตะวันตก<br />
อาคารแบบไทยประเพณี ได้แก่ พระที่นั่งวัชรีรมยา<br />
ใช้เป็นที่ประทับและทรงพระอักษร พระที่นั่งสามัคคี<br />
มุขมาตย์ เดิมเป็นโรงละครและได้ปรับปรุงให้เป็น<br />
พระที่นั่งเมื่อ พ.ศ. 2455 ใช้เป็นท้องพระโรงสำหรับ<br />
ออกขุนนาง พระที่นั่งปาฏิหาริย์ทัศนัย ใช้เป็นที่ประทับ<br />
เพื่อทอดพระเนตรองค์พระปฐมเจดีย์ ส่วนพระตำหนัก<br />
ทับขวัญนั้นเป็นพระตำหนักแบบหมู่เรือนไทยเดิม<br />
สร้างด้วยไม้สักทอง แต่เดิมหลังคามุงจาก<br />
อาคารแบบตะวันตก ได้แก่ พระที่นั่งพิมานปฐม<br />
พระที่นั่งอภิรมย์ฤดี พระตำหนักชาลีมงคลอาสน์<br />
พระตำหนักมารีราชรัตบัลลังก์ และพระตำหนักทับแก้ว<br />
runs in a near-rectangular course. Apart from channeling<br />
water to different parts of the compound, it also serves as<br />
the boundary between the inner zone and the outer zone.<br />
Residential Buildings: There are two categories of<br />
residences on the compound – the ones in the royal<br />
quarters, and those in the attendants’ quarters.<br />
The royal quarters consist of a number of Phra Thinang,<br />
the king’s residence, and residences of the royal family,<br />
that are in both Traditional Thai and European styles.<br />
Traditional Thai style buildings are Phra Thinang<br />
Vatcharee Romya which served as the king’s study and<br />
drawing room, Phra Thinang Samakhi Mukhamataya –<br />
formerly a theatre playhouse which was later turned into<br />
a Phra Thinang in 1912 to serve as the audience hall for<br />
receiving ranking officials, Phra Thinang Patihan Dhassanai<br />
– where the king retired to contemplate on the pagoda,<br />
and Thab Khwan mansion – a group of traditional Thai<br />
style houses built of golden teakwood that originally had<br />
thatched roofs.<br />
European style buildings are Phra Thinang Phiman<br />
193
พระที่นั่งพิมานปฐม เป็นพระที ่นั่งองค์แรกที่ได้<br />
โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2450 และได้มี<br />
พระราชพิธีสมโภชพระที่นั่งเมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์<br />
พ.ศ. 2456 พระที่นั่งองค์นี้มีลักษณะเป็นอาคาร 2 ชั้น<br />
แบบตะวันตก ซึ่งเน้นการออกแบบอาคารให้ภายในมี<br />
ความโปร่งสบายเพื่อให้เหมาะสมกับลักษณะภูมิอากาศ<br />
ในประเทศไทย โดยได้วางผังให้ห้องต่างๆ ได้รับลมจาก<br />
แนวทิศตะวันตกเฉียงใต้ให้ได้มากที่สุด โครงสร้างเป็น<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก มุงกระเบื้องซีเมนต์ พระที่นั่งชั้นบน<br />
มีห้องต่างๆ เช่น ห้องบรรทม ห้องสรง ห้องภูษา ห้องเสวย<br />
และห้องพระ เป็นต้น ผนังห้องชั้นบนเดิมเป็นผนังไม้และ<br />
ได้เปลี่ยนเป็นผนังคอนกรีตใน พ.ศ. 2456 พระที่นั่งองค์นี้<br />
ใช้เป็นที่ประทับ เสด็จออกขุนนาง และเป็นที่รับแขกเมือง<br />
มากกว่าพระที่นั่งและตำหนักองค์อื่นๆ<br />
พระที่นั่งอภิรมย์ฤดี เป็นพระที่นั่งแบบตะวันตก<br />
สูง 2 ชั้น ลักษณะทางสถาปัตยกรรมคล้ายคลึงกันกับ<br />
พระที่นั่งพิมานปฐมแต่มีขนาดเล็กกว่า และสร้างเชื่อมต่อ<br />
กับพระที่นั่งพิมานปฐมไปทางทิศใต้ การวางผังเน้นใน<br />
การรับลมตะวันตกเฉียงใต้เช่นเดียวกัน<br />
พระตำหนักชาลีมงคลอาสน์และพระตำหนักมารีราช<br />
รัตบัลลังก์ เป็นกลุ่มพระตำหนักสองหลังมีสะพานเชื่อม<br />
ต่อกัน ออกแบบโดยหม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร<br />
สร้างขึ้นราว พ.ศ. 2458 และ พ.ศ. 2459 ตามลำดับ<br />
พระตำหนักชาลีมงคลอาสน์มีรูปทรงคล้ายปราสาท<br />
ขนาดเล็ก เป็นงานสถาปัตยกรรมแบบโรมันติกซึ่งมี<br />
อิทธิพลอยู่ในยุโรปโดยเฉพาะในประเทศอังกฤษใน<br />
ราวคริสต์ศตวรรษที่ 19 พระตำหนักองค์นี้มีลักษณะ<br />
ทางสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานกันระหว่างลักษณะของ<br />
ปราสาทแบบเรอเนอซองส์ของฝรั่งเศสยุคต้นและบาง<br />
ส่วนได้รับอิทธิพลของอาคารแบบฮาล์ฟทิมเบอร์ (Half<br />
Timber) ของอังกฤษ<br />
ลักษณะของพระตำหนักเป็นตึกสูง 2 ชั้น ทาสีไข่ไก่<br />
หลังคามุงกระเบื้องสีแดง ชั้นบนมีห้อง 2 ห้องเช่น<br />
เดียวกันกับชั้นล่าง ทั้งชั้นบนและชั้นล่างมีระเบียง<br />
โดยรอบ ด้านหน้ามีอนุสาวรีย์ย่าเหล ซึ่งเป็นสุนัขทรงเลี้ยง<br />
ที่ได้ทรงมีความโปรดปรานเป็นพิเศษ ดังที่ได้ทรง<br />
พระราชนิพนธ์บทกลอนไว้อาลัยถึงย่าเหลในจารึกที่<br />
อนุสาวรีย์ตอนหนึ่งว่า<br />
Pathom, Phra Thinang Abhirom Ruedi, Charlie Mongkol<br />
Asana, Marie Rajratta Banlang, and Thab Kaew mansions.<br />
Phra Thinang Phiman Pathom was the first of the<br />
Phra Thinang that Rama VI had ordered built in 1907 and<br />
was inaugurated on February 22, 1915. This two-storeyed<br />
building in the European style has relatively open and<br />
spacious interior suited to the local climate with rooms<br />
arranged to receive as much southwesterly wind as possible.<br />
The structure of the building is reinforced concrete and<br />
roofed with cement tiles. The upstairs rooms such as the<br />
bed-chamber, bathroom, dressing room, dining room and<br />
Buddha room, originally had wooden walls but were later<br />
replaced by concrete in 1915. This building served as<br />
the king’s quarter and used for giving audiences as well<br />
as receiving royal guests, more than the other buildings.<br />
Phra Thinang Abhirom Ruediis also a two-storeyed<br />
European style building similar to Phra Thinang Phiman<br />
Pathom but smaller in size and connected to the latter on<br />
the south side. It is also orientated in the same direction<br />
to receive southwesterly wind.<br />
Charlie Mongkol Asana and Marie Rajratta Banlang<br />
mansions are connected to each other by a bridge. Designed<br />
by Prince Iddhidebsan Kridakara, the mansions were built<br />
around 1917 and 1918 respectively. The former resembles<br />
a small castle in the Romantic style that was prevalent<br />
in Europe, especially England, around the nineteenth<br />
century. This building displays certain characteristics that<br />
are a combination of a castle in the style of Early French<br />
Renaissance and the influence of English half-timber<br />
construction. The cream colored building is two storeys high<br />
and roofed with red tiles. The upper floor has two rooms as<br />
with the lower floor, and surrounded by verandas on both<br />
levels. In front of the house, is a memorial to Jarlet, the<br />
king’s favorite pet dog, inscribed at the base with poetic<br />
royal sentiments that said “Like a friend indeed who to<br />
me was truly faithful.”<br />
Marie Rajratta Banlang on the other hand, is a<br />
two-storeyed European style timber building built of<br />
teakwood and painted reddish brown with high pitched<br />
hip roof clad with diamond-shaped tiles. The flooring on<br />
194
“เพื่อนเป็นเยี่ยงอย่างมิตรสนิทยิ่ง<br />
ภักดีจริงต่อกูอยู่เต็มที่”<br />
พระตำหนักมารีราชรัตบัลลังก์ พระตำหนักองค์นี้<br />
มีลักษณะเป็นเรือนไม้แบบตะวันตก โดยใช้ไม้สักสร้าง<br />
เป็นเรือนสองชั้นทาสีแดง หลังคาทรงปั้นหยายกจั่วสูง<br />
มุงกระเบื้องว่าว พื้นชั้นล่างปูกระเบื้อง พื้นชั้นบนเป็นไม้<br />
มีเสากลมและแกะสลักไม้ลวดลายเป็นแบบนีโอคลาสสิค<br />
พระตำหนักองค์นี้เคยเป็นที่ประทับของสมเด็จพระนางเจ้า<br />
อินทรศักดิศจี พระวรราชชายา และพระสุจริตสุดา<br />
ในช่วงปลายรัชกาล และได้มีการเดินสายไฟฟ้าและ<br />
ต่อท่อน้ำในราว พ.ศ. 2466 อีกด้วย<br />
สะพานข้ามคูคลองซึ่งเชื่อมระหว่างชั้นบนทาง<br />
ด้านหลังของพระตำหนักชาลีมงคลอาสน์ไปยังชั้นบน<br />
ด้านหน้าของพระตำหนักมารีราชรัตบัลลังก์นั้นเป็น<br />
สะพานโครงสร้างไม้แบบโครงถัก ด้านทิศตะวันออก<br />
และทิศตะวันตกของตัวสะพานกั้นผนังยาวและติด<br />
บานกระจกโดยตลอด ตรงกลางสะพานสร้างเป็นหอ<br />
รูปแปดเหลี่ยมและยกส่วนหลังคาส่วนนี้ให้สูงขึ้นเล็กน้อย<br />
จากหอนี้สามารถมองเห็นองค์พระได้อย่างชัดเจน<br />
the lower level is laid with tiles while the upper level is of<br />
timber and has round fluted columns in the Neo-Classic<br />
style. This building was once the residence of Somdej Phra<br />
Nangchao (Queen) Indrasakdi Sachi and Phra Sucharit<br />
Suda the Royal Consort, late in the reign. Electricity cables<br />
and water pipes were later installed around 1925.<br />
Marie Rajratta Banlang and Charlie Mongkol Asana<br />
are connected to each other by a bridge at the upper level.<br />
The bridge is built of timber using wooden truss structure<br />
and is enclosed along the entire length with openings at<br />
intervals on both east and west facing sides. At the middle<br />
of the bridge there is an octagonal-shaped structure with<br />
slightly raised roof, and from this position, the pagoda of<br />
Phra Pathom Chedi is clearly visible.<br />
These two mansions, together with the Jarlet memorial,<br />
relate an account of the affection between true friends, while<br />
the namesake “Jarlet” came from the play “My Friend Jarlet”<br />
written by the British playwrights A. Goldsworthy and E.B.<br />
Norman. In the play, Jarlet (alias Charlie) sacrificed his life<br />
so that his daughter, Marie Leroux, could marry his friend<br />
กลุ่มพระตำหนักชาลีมงคลอาสน์ พระตำหนักมารี<br />
ราชรัตบัลลังก์ รวมทั้งอนุสาวรีย์ย่าเหล เป็นกลุ่มอาคาร<br />
และอนุสรณ์สถานที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นมิตรแท้ หรือ<br />
Jarlet ซึ่งล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 6 ทรงนำนามนี้มาจาก<br />
บทละครเรื่อง My Friend Jarlet ของ A.Golsworthy<br />
และ E.B.Norman นักเขียนบทละครชาวอังกฤษ<br />
ในบทละครดังกล่าว Jarlet (ย่าเหล) หรือชาลี เป็น<br />
พ่อผู้ยินยอมสละชีวิตเพื่อให้มารี (Marie Leroux ลูกสาว)<br />
และปอล (Paul เพื่อนพ่อ) ได้แต่งงานกัน<br />
การจัดระเบียบองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม<br />
อันได้แก่ พระตำหนักชาลีมงคลอาสน์ อนุสาวรีย์ย่าเหล<br />
พระตำหนักมารีราชรัตบัลลังก์ สะพานเชื่อมตำหนัก<br />
ล้วนมีความสัมพันธ์ระหว่างกันทางกายภาพ ทั้งยังมี<br />
สาระที่เข้ากันได้ดีกับเนื ้อเรื่องของบทละครที่ให้คุณค่า<br />
ความสำคัญกับความเป็น “มิตร” ทั้งในด้านของความ<br />
เป็นมิตรในเรื่องระหว่างพ่อกับลูกสาว และความเป็นมิตร<br />
ระหว่างเพื่อน<br />
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรง<br />
พระนิพนธ์บทละครเรื่องนี้เป็นภาษาไทยชื่อว่า “มิตรแท้”<br />
และได้ทรงจัดแสดงละครดังกล่าวขึ้นถึง 3 ครั้ง ครั้งแรก<br />
Paul. The four components of this architectural composition<br />
which are Charlie Mongkol Asana, Jarlet monument, Marie<br />
Rajratta Banlang and the bridge, have been interwoven into<br />
a relationship that was cleverly translated into architecture<br />
and gave value to the meaning of “friendship” between<br />
friends as well as between father and daughter. It can<br />
be said that this group of buildings is a reflection of the<br />
king’s deep passion for literature and drama, the strong<br />
affection he had for his true friend Jarlet the dog, and his<br />
interpretation of the meaning of “True Friend”.<br />
King Rama VI had also written the play in Thai with<br />
the title “Mitr Tae” or True Friends, and had it performed<br />
three times. The first time was in 1897 at Parc des<br />
Eaux Vivres, by Lake Geneva in Switzerland where he<br />
resided for a period of time, when it was performed on<br />
the occasion of the royal visit of his father, King Rama V.<br />
In this performance, he played the part of Marie Leroux.<br />
The second performance was held in St. Petersburg, and<br />
the third at Sanam Chandra Palace on March 11, 1921.<br />
Thab Kaew Mansion, another building in the European<br />
195
ใน พ.ศ. 2440 ทรงจัดแสดง ณ พระตำหนัก Parc des<br />
Eaux Vivres ซึ่งเป็นพระตำหนักชั่วคราวริมทะเลสาบ<br />
เจนีวา ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ในโอกาสที่ได้ทรง<br />
จัดงานรื่นเริงถวายสมเด็จพระบรมชนกนาถ ในครั้งนี้ได้<br />
ทรงแสดงเป็นตัว “มารี เลอรูส์” ต่อมาได้ทรงแสดง<br />
อีกครั้งหนึ่งที่กรุงเซนต์ปีเตอร์สเบอร์ก และยังได้ทรง<br />
จัดแสดง ณ พระราชวังสนามจันทร์ ในวันที่ 11 มีนาคม<br />
พ.ศ. 2464 อีกด้วย<br />
กลุ่มอาคารและอนุสรณ์สถานนี้จึงเป็นสิ่งที่สะท้อน<br />
ให้เห็นถึงพระอุปนิสัยส่วนพระองค์ที่สำคัญ คือ ความรัก<br />
ในวรรณกรรมและการละคร และความรักความผูกพันที่<br />
ทรงมีต่อ “มิตรแท้” ของพระองค์คือ “ย่าเหล” นอกจากนี้<br />
ก็ยังสะท้อนให้เห็นถึงโลกทัศน์ของพระองค์ที่ทรงมีต่อ<br />
ความหมายของคำว่า “มิตรแท้” อีกด้วย<br />
พระตำหนักทับแก้ว สร้างขึ้นราว พ.ศ. 2457 อยู่<br />
ตรงเชิงสะพานสุนทรถวาย ลักษณะเป็นตึกสองชั้น<br />
แบบตะวันตก หลังคาจั่ว ภายในมีเตาผิงและปล่องไฟ<br />
พระตำหนักองค์นี้เมื่อออกแบบครั้งแรกเป็นตึกชั้นเดียว<br />
ยกใต้ถุนไม่สูงนัก ต่อมาได้มีการแก้ไขแบบให้เป็นตึกสองชั้น<br />
พระตำหนักทับแก้วมีลักษณะภายในที่ค่อนข้างทึบเหมาะ<br />
style, was built around 1914. This two-stroreyed building<br />
at the foot of Sunthorn Thawai Bridge with gabled roof<br />
and chimney, also has a fireplace inside. The building<br />
was originally designed as a slightly raised single storey<br />
building, but was later redesigned to have two storeys with<br />
the appearance of being rather enclosed in response to<br />
the intention of being a winter residence.<br />
The courtiers’ and close royal attendants’ quarters<br />
consist of teakwood houses, each with rooms arranged<br />
all under one roof so that they are easily accessed by<br />
corridors, and may also have internal water-closets. Some<br />
of the bigger houses have a large central space that can<br />
be used to hold parties or other entertaining functions.<br />
This type of planning was clearly influenced by western<br />
style spatial organization. Nevertheless, these buildings<br />
have also incorporated certain characteristics of tropical<br />
houses into their designs such as the first floor being raised<br />
high, the steep-pitched roofs, high ceilings, and ventilation<br />
openings above doors and windows for example. The<br />
size of these houses vary from large, having an area of<br />
สำหรับเป็นที่พักในฤดูหนาว<br />
เรือนที่พักข้าราชบริพารระดับสูงหรือผู้ใกล้ชิดเบื้อง<br />
พระยุคลบาท เรือนเหล่านี้เป็นเรือนซึ่งสร้างขึ้นด้วยไม้<br />
สัก มีการวางผังให้ห้องต่างๆ สามารถติดต่อกันได้อย่าง<br />
สะดวก โดยที่ห้องต่างๆ เหล่านั้นจะอยู่ภายใต้หลังคา<br />
เดียวกัน มีระเบียงทางเดินเป็นตัวเชื่อมต่อห้องต่างๆ<br />
เรือนบางเรือนมีห้องน้ำอยู่บนตัวเรือน เรือนขนาดใหญ่<br />
บางเรือนมีห้องโถงใหญ่อยู่ตรงกลางเพื่อใช้เป็นที่จัดเลี้ยง<br />
หรือจัดงานรื่นเริงต่างๆ<br />
การจัดผังดังกล่าวแสดงให้เห็นถึงอิทธิพลในการ<br />
วางผังอาคารพักอาศัยแบบตะวันตก แต่ถึงอย่างไรก็ตาม<br />
กลุ่มเรือนดังกล่าวก็ยังได้ผสมผสานลักษณะของบ้าน<br />
ในบริเวณเมืองร้อนชื้นเอาไว้ คือเป็นบ้านชั้นเดียว<br />
ยกใต้ถุนสูง มีหลังคาชัน เพดานสูง มีช่องระบายอากาศ<br />
เหนือบานประตู-หน้าต่าง เรือนพักเหล่านี้มีขนาดต่างๆ กัน<br />
เรือนที่ใหญ่ที่สุดมีขนาดประมาณ 400 ตารางเมตร<br />
เรือนขนาดกลางมีขนาดประมาณ 200 ตารางเมตร<br />
ส่วนเรือนขนาดเล็กมีขนาดประมาณ 80-100 ตารางเมตร<br />
เรือนที่พักเหล่านี้มักจะมีมุขหน้ายื่นออกมา ทั้งนี้เพื่อเน้น<br />
ด้านหน้าของตัวเรือนให้มีความสง่างาม<br />
approximately 400 square meters, to medium, roughly 200<br />
square meters, and small, around 80-100 square meters.<br />
The front of the houses generally have a bay projecting<br />
outwards to give added charm.<br />
The architectural characteristics of these residences<br />
not only exhibit the integration of western style houses<br />
with local style, but also reflect western influence on the<br />
lifestyle of people in the upper social echelon. All the houses<br />
were given names by the king, mostly with names that<br />
were inspired by names of Hindu gods and goddesses.<br />
About ten of these residences still exist, but only a few<br />
shall be mentioned here.<br />
Phra Nandikarn House is a single storey teakwood<br />
house with the floor raised above ground on plaster<br />
veneered brick piles, and has gable roof. The floor area<br />
is approximately 400 square meters, and is therefore<br />
considered to be a large house. The building faces north,<br />
has a big central hall surrounded by corridors with rooms<br />
facing east and west, and has an internal bathroom. The<br />
house is spacious and the decorations are mostly just<br />
196
ลักษณะทางสถาปัตยกรรมของกลุ่มเรือนที ่พัก<br />
เหล่านี้เป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงการบูรณาการแบบบ้าน<br />
พักอาศัยแบบตะวันตกและแบบท้องถิ่น ทั้งยังแสดงให้<br />
เห็นถึงอิทธิพลของตะวันตกในการดำรงชีวิตของบุคคล<br />
ชั้นสูงในสังคมไทยอีกด้วย<br />
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้<br />
พระราชทานนามให้แก่เรือนที่พักดังกล่าวทุกเรือน ส่วนใหญ่<br />
เป็นนามที่ตั้งขึ้นตามชื่อของเทพเจ้าฮินดู เรือนเหล่านี้<br />
ปัจจุบันยังคงมีเหลืออยู่ในพระราชวังสนามจันทร์ราว<br />
สิบกว่าหลัง ในที่นี้จะขอกล่าวถึงเพียงบางเรือน ดังนี้<br />
เรือนพระนนทิการ เป็นเรือนไม้สักชั้นเดียว<br />
ยกใต้ถุนสูง เสาตอม่อก่ออิฐฉาบปูน หลังคาทรงจั่ว<br />
มะนิลา (Gable) มีพื้นที่ประมาณ 400 ตารางเมตร<br />
จัดอยู่ในกลุ่มเรือนที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในกลุ่มเรือนเดี่ยว<br />
ตัวเรือนหันหน้าไปทางทิศเหนือ<br />
ผังเรือนมีโถงขนาดใหญ่อยู่ตรงกลางมีทางเดินโดยรอบ<br />
มีห้องอยู่ทางด้านทิศตะวันออกและตะวันตก มีห้องน้ำ<br />
อยู่บนเรือน<br />
ทางด้านทิศเหนือทำเป็นระเบียงยื่นออกไปรับกับ<br />
บันไดทางขึ้นเรือนซึ่งขึ้นได้ 2 ข้าง จากทางทิศตะวันออก<br />
straight lines that give a simple and elegant look suited<br />
to the status of the occupant who was Chaophraya Dharmadikarana<br />
Dhibodi (Mom Ratchawong Pum Malakul) the<br />
Palace Minister. The name of this house derived from<br />
the name of the bull Nandi that Shiva used as his mount<br />
for transport. Therefore the emblem of the name of the<br />
house depicts the image of the Hindu God with the head<br />
of a bull. Today, this building is now the residence of the<br />
Mayor of Nakorn Pathom.<br />
Thab Charoen House is a single storey teakwood<br />
house with the floor raised above ground on plaster<br />
veneered brick piles and has hip roof. The floor area is<br />
approximately 400 square meters with up to ten different<br />
rooms, a large central space, and a garage on the south<br />
side. Thab Charoen was built around November of 1924<br />
as a house for Phraya Ramrakhop (Mom Luang Fuea<br />
Pheungboon) the royal aide-de-camp.<br />
Phra Dhanesvara House is a single storey teakwood<br />
house with the floor raised above ground, located on a<br />
small islet in the moat on the north side. The area is<br />
และทางทิศตะวันตก<br />
เรือนนี้มีลักษณะที่โอ่โถง เส้นสายที่ตกแต่งใช้<br />
เส้นตรงเป็นส่วนใหญ่ จึงดูเรียบง่ายแต่มีความสง่างาม<br />
สมฐานะของผู้อาศัยซึ่งได้แก่ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี<br />
(ม.ร.ว.ปุ้ม มาลากุล) เสนาบดีกระทรวงวัง ชื่อเรือนนี้<br />
นำมาจากชื่อของโคอุสุภราชซึ่งเป็นพาหนะของพระศิวะ<br />
(พระอิศวร) ทั้งยังทำหน้าที่เป็นกรมวังอีกด้วย ฉะนั้น<br />
ป้ายชื่อเรือนจึงเป็นภาพเขียนเทพเจ้าฮินดูมีเศียรเป็นโค<br />
เรือนพระนนทิการปัจจุบันเป็นที่พักผู้ว่าราชการจังหวัด<br />
นครปฐม<br />
เรือนทับเจริญ เป็นเรือนไม้สักชั้นเดียวยกใต้ถุนสูง<br />
เสาตอม่อ ก่ออิฐฉาบปูน หลังคาทรงปั้นหยา (Hip Roof)<br />
เป็นเรือนขนาดใหญ่ เนื้อที่ประมาณ 400 ตารางเมตร<br />
มีห้องต่างๆ ถึง 10 ห้อง มีโถงกลางขนาดใหญ่และมี<br />
โรงรถอยู่ทางด้านทิศใต้ของตัวเรือน<br />
เรือนทับเจริญ สร้างขึ้นในราวเดือนพฤศจิกายน<br />
พ.ศ. 2467 เพื่อเป็นที่พักของพลเอกเจ้าพระยารามราฆพ<br />
(ม.ล.เฟื้อ พึ่งบุญ) ผู้สำเร็จราชการมหาดเล็ก<br />
เรือนพระธเนศวร เป็นเรือนไม้สักชั้นเดียวยกใต้ถุนสูง<br />
ตั้งอยู่บนเกาะในลำคูพระราชวังสนามจันทร์ด้านทิศเหนือ<br />
approximately 250 square meters, which is considered to<br />
be a medium-sized house, and decorated with intricately<br />
perforated sawn-timber work. The design and construction<br />
work on this building is highly immaculate and was the<br />
residence of two Heads of the Royal Household Department:<br />
first, at the beginning of the reign, was Phraya Burutratana<br />
Rajphanlop (Nop Krairiksh) who was appointed to the<br />
position in 1913, and second, near the end of the reign,<br />
was Phraya Udom Rajbhakdi (Toh Sucharitakul) who was<br />
appointed in 1918.<br />
Apart from the houses mentioned, there were also<br />
those of others who were close aides and attendants such<br />
as Phra Karma Sakkhi House, which was the residence of<br />
Phra Nangchao Suvadhana, the royal consort when she<br />
was young, and Ekadhant House which was the residence<br />
of Prince Chatchavalit Kashemsanta, secretary of Royal<br />
Attendants Command Office.<br />
Marigadayavan Rajanives Palace in Cha-am district of<br />
Phetchaburi province, was built in 1923 as a royal seaside<br />
resort. The architect was Mario Tamagno together with<br />
197
มีเนื้อที่ประมาณ 250 ตารางเมตร จัดเป็นเรือนไม้<br />
ขนาดใหญ่ปานกลาง ตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุที่มี<br />
ความละเอียดงดงาม<br />
เรือนพระธเนศวรเป็นเรือนที่มีลักษณะทางสถาปัตยกรรม<br />
ตลอดจนการก่อสร้างที่ประณีต และเป็นเรือนที่พักของ<br />
ผู้ดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมชาวที่ถึง 2 ท่าน คือในช่วง<br />
ต้นรัชกาลเป็นที่พักของพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ<br />
(นพ ไกรฤกษ์) ซึ่งได้ทรงโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็น<br />
อธิบดีกรมชาวที่ตั้งแต่ พ.ศ. 2456 และต่อมาในช่วงปลาย<br />
รัชกาลเป็นที่พักของพระยาอุดมราชภักดี (โถ สุจริตกุล)<br />
ซึ่งได้ทรงโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นอธิบดีกรมชาวที่<br />
เมื่อ พ.ศ. 2461<br />
นอกจากนี้แล้วก็ยังมีเรือนพักซึ่งมีประวัติเกี่ยวข้อง<br />
กับบุคคลสำคัญหรือข้าราชบริพารผู้ใกล้ชิดเบื้อง<br />
พระยุคลบาทบางท่าน เช่น เรือนพระกรรมสักขี เคยเป็น<br />
ที่ประทับของพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี เมื่อยัง<br />
ทรงพระเยาว์ ส่วนเรือน เอกทันต์ นั้น ในสมัยรัชกาล<br />
ที่ 6 เคยเป็นที่ประทับของหม่อมเจ้าชัชวลิต เกษมสันต์<br />
เลขาธิการกรมบัญชาการมหาดเล็ก<br />
พระราชนิเวศน์มฤคทายวัน พระราชวังแห่งนี้สร้างขึ้น<br />
his Italian colleagues. This was the only palace built in the<br />
applied style based on the same principles as those for<br />
timber houses of high ranking courtiers at Sanam Chandra<br />
Palace. This palace consists of three groups of buildings<br />
which are Phra Thinang Samosorn Savekamat, Phra Thinang<br />
Samudra Phiman, and Phra Thinang Phisansakorn,<br />
that occupy a stretch of 399 meters wide piece of land<br />
along the beachfront.<br />
Phra Thinang Samosorn Savekamat served as a<br />
royal playhouse. This timber building is a combination of<br />
a playhouse and a bungalow style building with the floor<br />
raised high. The interior has three major spaces which are<br />
the front vestibule, the staircase foyer, and the performance<br />
hall. The royal viewing balcony is located between the<br />
staircase foyer and the performance hall which has simple<br />
interior decorations. The upper part of the walls have<br />
perforated sawn-timber work to allow ventilation, and the<br />
ceilings are painted in the Art Nouveau style.<br />
Phra Thinang Samudra Phimanwas the place for the<br />
king to reside, and also had accommodations for close<br />
เมื่อ พ.ศ. 2466 ที่อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี เพื่อเป็น<br />
ที่ประทับแปรพระราชฐานตากอากาศ สถาปนิก ได้แก่<br />
นายมาริโอ ตามานโย และคณะสถาปนิกชาวอิตาเลียน<br />
เป็นพระราชวังเพียงแห่งเดียวที่สร้างแบบเรือนประยุกต์<br />
โดยใช้หลักการเดียวกันกับการสร้างเรือนไม้ซึ่งเป็นที่พัก<br />
ของข้าราชบริพารระดับสูงที่พระราชวังสนามจันทร์<br />
พระราชนิเวศน์มฤคทายวันเป็นกลุ่มพระที่นั่ง<br />
3 กลุ่ม เรียงกันยาวไปตามชายหาด โดยมีความยาว<br />
ของกลุ่มพระที่นั่ง 399 เมตร ประกอบด้วยพระที่นั่ง<br />
สโมสรเสวกามาตย์ หมู่พระที่นั่งสมุทรพิมาน และ<br />
หมู่พระที่นั่งพิศาลสาคร<br />
พระที่นั่งสโมสรเสวกามาตย์ ใช้เป็นโรงละคร แต่<br />
เป็นพระที่นั่งโครงสร้างไม้ที่มีการผสมผสานรูปแบบ<br />
ของโรงละครกับบ้านแบบบังกะโลยกใต้ถุนสูง ตัวอาคาร<br />
แบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 ส่วนคือ โถงหน้า โถงบันได และ<br />
โถงแสดงละคร และมีส่วนที่ประทับทอดพระเนตรละคร<br />
อยู่ระหว่างโถงบันไดกับส่วนโถงการแสดง การตกแต่ง<br />
ภายในเรียบง่าย ส่วนบนสุดของฝาทำช่องระบายอากาศ<br />
เป็นลวดลายฉลุไม้ ฝ้าเพดานกรุด้วยไม้ลูกฝักเขียนสี<br />
เป็นลวดลายแบบอาร์ต นูโว<br />
royal courtiers while Phra Thinang Phisansakorn was the<br />
residence of Somdej Phra Nangchao (Queen) Indrasakdi<br />
Sachi and Phra Sucharit Suda the Principal Consort. This<br />
quarter also had accommodations provided for the royal<br />
attendants as well.<br />
Buildings in the latter two groups of Phra Thinang are<br />
two-storeyed buildings built of golden teakwood with the<br />
floors raised high above the ground on reinforced concrete<br />
post-and-beam structure. There are altogether 108 concrete<br />
posts, all of which have the footing cast like a receptacle<br />
to hold water for preventing insects from climbing up. This<br />
palace employs the modular coordination construction system<br />
using the three-meter square module to determine the size<br />
and dimensions of each building while the construction<br />
members were prefabricated and assembled on site in<br />
order to save time. Some people may consider this to be<br />
the first application of such system in Siam.<br />
Other Royal Residences<br />
Tamnak Somdej Residence, Bang Khunphrom Palace:<br />
198
หมู่พระที่นั่งสมุทรพิมาน เป็นที่ประทับในพระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และที่พักสำหรับข้าราชบริพาร<br />
ฝ่ายหน้า<br />
หมู่พระที่นั่งพิศาลสาคร เป็นที่ประทับของสมเด็จ<br />
พระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระวรราชชายา และบ้านพัก<br />
ของพระสุจริตสุดา พระสนมเอก ตลอดจนบ้านพักของ<br />
ข้าราชบริพารฝ่ายใน<br />
อาคารที่หมู่พระที่นั่งสมุทรพิมาน และหมู่พระที่นั่ง<br />
พิศาลสาคร เป็นอาคาร 2 ชั้น โครงสร้างไม้สักทอง<br />
ลักษณะเป็นเรือนไม้ยกใต้ถุนสูงตั้งอยู่บนเสาและคาน<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก เสาคอนกรีตรับกลุ่มอาคารทั้งหมด<br />
มีจำนวน 108 ต้น เสาทุกต้นมีการหล่อบัวทำเป็นขอบ<br />
ลักษณะคล้ายถ้วยน้ำหล่อที่โคนเสาทุกต้นเพื่อป้องกัน<br />
แมลง<br />
พระราชวังแห่งนี้ใช้ระบบประสานพิกัด (Modular<br />
System) ขนาด 3 × 3 ม 2 ในการกำหนดขนาดของ<br />
อาคาร ตลอดจนการสร้างชิ้นส่วนอาคารสำเร็จรูปแล้ว<br />
มาประกอบกันขึ้นเป็นตัวอาคาร (Prefabrication) ใน<br />
สถานที่ก่อสร้าง ทั้งนี้เพื่อความรวดเร็ว นับเป็นครั้งแรก<br />
ในสยามที่มีการใช้เทคนิคดังกล่าว<br />
Prince Paribatra Sukhumbhandhu had this residence which<br />
was designed by a German architect Karl Döhring, built<br />
in 1913 for his mother, Princess Sukhumala Marasri. The<br />
ground floor plan has a reception hall and a staircase foyer<br />
with rooms to the sides while upstairs served as the private<br />
quarters. The exterior of the building is simple yet elegant<br />
and minimally decorated with stucco moldings of floral<br />
designs in Art Nouveau style above windows and front<br />
door, as well as along perimeters of the walls. The interior<br />
is decorated with carved teakwood, also with floral designs<br />
in the Art Nouveau style, in places such as balustrades,<br />
concrete columns, and room partitions.<br />
Tamnak Prathom Residence was built in 1919. It was<br />
the first mansion built at Wang Phetchabun palace as a<br />
temporary residence for Prince Chudadhuj Dharadilok<br />
Kromakhun Phetchabun Indrajaya (1892-1923) the 72 nd<br />
son of King Chulalongkorn (Rama V) and the 8 th born to<br />
Queen Bajarindra the Queen Mother. Tamnak Prathom<br />
Residence is a detached house built of golden teakwood<br />
in applied style with the floor raised high above ground<br />
วังเจ้านาย<br />
ตำหนักสมเด็จ วังบางขุนพรหม สมเด็จฯ เจ้าฟ้า<br />
บริพัตรสุขุมพันธ์ โปรดให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2456 และ<br />
ถวายเป็นที่ประทับของพระมารดา สมเด็จพระปิตุฉาเจ้า<br />
สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ตำหนักแห่งนี้ออกแบบ<br />
โดยนายคาร์ล ดือห์ริง สถาปนิกชาวเยอรมัน ผังชั้นล่าง<br />
ส่วนกลางเป็นโถงรับรองและโถงบันได มีห้องต่างๆ<br />
อยู่ด้านข้าง ส่วนชั้นบนนั้นเป็นที่ประทับส่วนพระองค์<br />
รูปด้านของตำหนักสมเด็จนั้นดูเรียบง่ายแต่มีความ<br />
สง่างาม ภายนอกอาคารมีการตกแต่งตามสมควร<br />
โดยการใช้ลวดลายปูนปั้นรูปพรรณพฤกษาแบบอาร์ต นูโว<br />
เน้นบริเวณเหนือส่วนที่เป็นช่องเปิดของอาคาร เช่น บริเวณ<br />
เหนือหน้าต่างและการเน้นเหนือทางเข้าหลักด้านหน้า<br />
ตลอดจนการเน้นกรอบผนังหน้าบัน เป็นต้น ส่วนภายใน<br />
อาคารนั้นให้ความสำคัญกับการตกแต่งด้วยไม้สักซึ่ง<br />
แกะสลักเป็นลวดลายพรรณพฤกษาแบบอาร์ต นูโว<br />
อย่างงดงาม เช่น การตกแต่งพนักบันได การตกแต่ง<br />
เสาคอนกรีตและผนังห้อง เป็นต้น<br />
ตำหนักประถม สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2462 เป็นต ำหนักแรก<br />
สำหรับเป็นที่ประทับชั่วคราวภายในวังเพ็ชรบูรณ์ของ<br />
while the rooms are arranged all under one roof to facilitate<br />
accessibility between each other. The plan has three bays,<br />
an area of 100 square meters, and is considered to be<br />
relatively small, but complete with all necessary functions<br />
such as two bedrooms, dressing room, living room,<br />
drawing room, dining room and an attic. Such planning<br />
reflects the western influence in spatial organization. The<br />
interior is spacious with the floor to floor dimension, from<br />
the living room floor to the attic floor being 3.75 meters in<br />
height. Windows were designed to allow good ventilation<br />
by using top-hung louvered casement windows. Roofed<br />
with diamond-shaped tiles, the overall appearance of the<br />
building is simple, light, and orderly.<br />
Tamnak Plai Noen Residence was the residence of<br />
Prince Narisara Nuvadtivongse, built in 1914 at Khlong<br />
Toey Palace. The compound occupied 14.5 rais of land<br />
with buildings in the style of traditional Thai houses grouped<br />
together to serve various functions as follows:<br />
- Sleeping quarters – used as private quarters with<br />
bedroom, dressing room, library, and bathroom.<br />
199
สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์<br />
อินทราไชย (พ.ศ. 2435 - 2466) พระราชโอรสองค์ที่ 72<br />
ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ<br />
องค์ที่แปดของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ<br />
พระพันปีหลวง<br />
ตำหนักประถม เป็นอาคารไม้สักทองแบบบ้านเดี่ยว<br />
ใต้ถุนสูง หรือเรือนประยุกต์ มีการจัดวางห้องต่างๆ ให้<br />
ติดต่อกันได้ภายใต้หลังคาเดียวกัน ผังเป็นแบบ 3 ช่วงเสา<br />
มีเนื้อที่ใช้สอยประมาณ 100 ตารางเมตร จัดเป็นบ้าน<br />
ขนาดเล็กแต่มีห้องใช้งานครบถ้วนได้แก่ ห้องนอน 2 ห้อง<br />
ห้องแต่งพระองค์ ห้องรับแขก ห้องทรงงาน ห้องเสวย<br />
ห้องน้ำ และมีห้องใต้หลังคา (Attic) เป็นที่เก็บของ แสดง<br />
ให้เห็นถึงวิธีการจัดส่วนใช้สอยภายในอาคารแบบตะวันตก<br />
ภายในอาคารมีความโล่ง ระยะพื้นห้องรับแขกถึง<br />
พื้นห้องใต้หลังคามีความสูง 3.75 เมตร การออกแบบ<br />
หน้าต่างเน้นเรื่องการระบายอากาศ เช่น หน้าต่างบานเกร็ด<br />
หน้าต่างบานกระทุ้ง เป็นต้น หลังคาชันทรงจั่วมุง<br />
กระเบื้องว่าว ลักษณะโดยรวมดูเรียบง่าย โปร่งเบา และ<br />
มีความเป็นระเบียบ<br />
ตำหนักปลายเนิน เป็นที่ประทับของสมเด็จฯ เจ้าฟ้า<br />
- Study room – the most frequently used room which<br />
also served as a working space.<br />
- Reception building – this resembles a general<br />
purpose space with three bays surrounded by a<br />
veranda. Originally this building belonged to Phraya<br />
Ratchamontri (Phu) 18 who served Rama III, and<br />
was used as his sitting room. It was bought and<br />
incorporated into this group of buildings to serve<br />
as a reception area.<br />
- Residential quarters – consists of three buildings<br />
for the wife and children of Prince Naris.<br />
The Thai style buildings at Tamnak Plai Noen were not<br />
grouped in the traditional way of facing each other around<br />
a central court and blocking each other from winds and<br />
breezes. Instead, Prince Naris had each building facing<br />
east/west and placed them linearly in alternating manner<br />
connected by porches so as to receive better breezes.<br />
This is considered to be an interesting adaptation in<br />
which the traditional house style is kept, but the grouping<br />
กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ที่วังคลองเตย ทรงสร้างขึ้น<br />
เมื่อ พ.ศ. 2457 บริเวณวังมีเนื้อที่ 14 ไร่ครึ่ง อาคารในวัง<br />
เป็นเรือนไทยโบราณหลายหลังประกอบกันเป็นส่วน<br />
ใช้งานต่างๆ ดังนี้<br />
• ตำหนักบรรทม เป็นที่ประทับส่วนพระองค์ ประกอบ<br />
ด้วยส่วนใช้สอยต่างๆ ได้แก่ ห้องบรรทม ห้องแต่งองค์<br />
ห้องสมุด และห้องสรง<br />
• ห้องทรงเขียน คือห้องทรงงาน เป็นห้องที่ทรงใช้<br />
มากที่สุด<br />
• ตำหนักโถง ลักษณะคล้ายศาลาการเปรียญ ยกพื้น<br />
ยาว 3 ห้อง มีเฉลียงโดยรอบ ตำหนักหลังนี้เดิมเคยเป็น<br />
หอนั่งของพระยาราชมนตรี (ภู่) 18 ซึ่งรับราชการอยู่ใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 3 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฯ<br />
กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงรับซื้อไว้เพื่อทำเป็น<br />
ท้องพระโรง<br />
• เรือนที่พัก เป็นเรือนสำหรับโอรสธิดา และชายา<br />
จำนวน 3 หลัง<br />
เรือนไทยที่ตำหนักปลายเนินมิได้มีการจัดวางตำแหน่ง<br />
ตัวเรือนแบบหมู่เรือนไทยโบราณ คือการวางตัวเรือนหัน<br />
หน้าเข้าหากันล้อมรอบชานเรือน ซึ่งทำให้ตัวเรือนบังลม<br />
arrangement has been improvised to suit the local climate<br />
and environment.<br />
Residences of close high-ranking officials<br />
Chaophraya Mahidhorn Mansion: In 1918, the king<br />
bestowed La-or Krairiksh with the title of Chaophraya<br />
Mahidhorn and appointed him royal secretary in the following<br />
year. He was also awarded a sum of money to build a<br />
house befitting the title 19 and thus built a two-storeyed<br />
house on a piece of land on Ratchavithi Road, beside<br />
a teakwood house built since the time of Rama V. This<br />
new two-storeyed house was built of reinforced concrete<br />
with a third storey of brick masonry at the back of the<br />
central part. The house has hip and gable roof covered<br />
with diamond-shaped tiles while the plan has a central<br />
space with rooms to the sides on both floors. Overall, the<br />
appearance is orderly, simple and elegant.<br />
In 1919, King Rama VI provided residences for each<br />
of his three favorite aides: Chaophraya Ramrakhop, Phraya<br />
Anirudhdeva (both offspring of his childhood nurse) and<br />
Phraya Udom Rajbhakdi. Chaophraya Ramrakhop was<br />
200
กันเอง แต่สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์<br />
ทรงจัดวางตำแหน่งตัวเรือนให้ด้านยาวของอาคารหันไป<br />
ตามแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก ทั้งยังจัดวางให้ตัวเรือน<br />
แต่ละหลังยักเยื้องกันโดยมีชานเรือนเป็นตัวเชื่อม ทำให้<br />
เรือนทุกหลังได้รับลมใต้พัดผ่านเพื่อความอยู่สบาย นับ<br />
ว่าเป็นการปรับตัวทางด้านสถาปัตยกรรมที่น่าสนใจคือ<br />
เป็นการรักษารูปแบบอาคารพักอาศัยเชิงประเพณีเอา<br />
ไว้ แต่ปรับปรุงการจัดวางตำแหน่งหมู่อาคารให้เหมาะ<br />
สมกับสภาพภูมิอากาศในแถบร้อนชื้น<br />
บ้านเจ้าพระยามหิธร เมื่อ พ.ศ. 2461 พระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ เลื่อนบรรดาศักดิ์<br />
พระยาจักรปาณีศรีศีลวิสุทธิ์ (ลออ ไกรฤกษ์) เป็น<br />
เจ้าพระยามหิธร ดำรงศักดินา 10,000 และใน พ.ศ. 2462<br />
ได้โปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งราชเลขาธิการ ทั้งยังได้<br />
พระราชทานเงินจำนวนหนึ่งให้สร้างบ้านพักให้<br />
สมเกียรติยศ 19 เจ้าพระยามหิธรจึงได้สร้างบ้านตึก 2 ชั้น<br />
ขึ้นภายในบริเวณที่ดินถนนราชวิถีข้างบ้านไม้สักหลังเดิม<br />
ซึ่งปลูกขึ้นตั้งแต่ปลายสมัยรัชกาลที่ 5<br />
บ้านพระราชทานหลังนี้เป็นบ้านโครงสร้างคอนกรีต<br />
เสริมเหล็กผสมเครื่องก่อ ลักษณะเป็นตึก 2 ชั้น และ<br />
given the Norasingh House, Phraya Anirudhdeva was<br />
given Bantomsindhu House, and Phraya Udom Rajbhakdi<br />
given the Manangkhasila House 20 . The names of these<br />
houses were derived from the emblem of each government<br />
department that the three aides held head positions 21 .<br />
Chaophraya Ramrakhop was head of the theatrical<br />
recreation department which has Norasingh on the emblem,<br />
Phraya Anirudhdeva was head of the royal guards which<br />
has Narai Bantomsindhu, and Phraya Udom Rajbhakdi<br />
was head of the Chao Thi (land) department which has<br />
the Manangkhasila Seat, on their respective emblems.<br />
Norasingh House (current Government House) was<br />
built on a rectangular piece of land, 28 rais in area. The<br />
architect was Mario Tamagno together with Annibale Rigotti<br />
and a group of other Italian architects. The elaborate<br />
two-storeyed mansion was designed in the Romantic style<br />
or the Gothic Revival known as “Venetian Gothic” 22 due<br />
to the fact that the architects were Italians and, as with<br />
Europeans in general, had the impression of Bangkok<br />
as being Venice of the East. Therefore the windows and<br />
ด้านหลังตอนกลางต่อขึ้นไปเป็น 3 ชั้น หลังคาทรงปั้นหยา<br />
ผสมจั่ว มุงกระเบื้องว่าว ผังเป็นแบบโถงกลาง มีห้อง<br />
ด้านข้างทั้งชั้นล่างและชั้นบน ลักษณะโดยทั่วไปมี<br />
ความเรียบง่ายหากแต่มีความสง่างามและเป็นระเบียบ<br />
ใน พ.ศ. 2462 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวได้พระราชทานเคหสถานให้ราชเสวกที ่ทรง<br />
โปรดปรานเป็นพิเศษ 3 ท่าน ได้แก่ พลเอกเจ้าพระยา<br />
รามราฆพ พระยาอนิรุธเทวา (ทั้งสองท่านนี้เป็นบุตร<br />
ของพระนมของพระองค์) ส่วนอีกท่านหนึ่งคือ พระยา<br />
อุดมราชภักดี<br />
พลเอกเจ้าพระยารามราฆพได้รับพระราชทาน “บ้าน<br />
นรสิงห์” พระยาอนิรุธเทวาได้รับพระราชทาน “บ้าน<br />
บรรทมสินธุ์” ส่วนพระยาอุดมราชภักดีได้รับพระราชทาน<br />
“บ้านมนังคศิลา” 20<br />
นามของบ้านที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวได้พระราชทานนั้น ได้พระราชทานตาม<br />
ดวงตราประจำกรมที่ท่านเจ้าของบ้านดำรงตำแหน่ง<br />
เป็นหัวหน้างานอยู่21<br />
พลเอกเจ้าพระยารามราฆพ ขณะที่พระราชทาน<br />
ชื่อบ้านกำลังดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกรมมหรสพ<br />
openings were designed to have pointed arches and round<br />
openings with four-petal tracery pattern above them. The<br />
house faces east with the floor plan of both levels having<br />
three parts. The central part is a hall with rooms on the<br />
north and south sides. At the corner of the building on the<br />
east elevation is a three-storeyed round turret with domed<br />
roof while on the south elevation there is a square turret,<br />
also three storeys high, with flat roof. The internal corridors<br />
of the building are decorated with mural paintings in the<br />
Classic style while the rooms had star-pattern carved<br />
ornaments that decorated the ceilings, also in the Classic<br />
style. The ceilings of the turrets are painted with pictures<br />
in the Classic style using mainly gold paint, while the walls<br />
are left plain. The overall structure is of reinforced concrete<br />
and brick masonry.<br />
Bantomsindhu House (Baan Phitsanulok) was built<br />
on a trapezoid shape piece of land, 26 rais in area. The<br />
architect was Mario Tamagno and his colleagues. This<br />
beautiful three-storeyed mansion in the Venetian Gothic<br />
style is slightly smaller than the Norasingh House. The<br />
201
กรมนี้ใช้ตรานรสิงห์ จึงพระราชทานชื ่อบ้านว่า<br />
“บ้านนรสิงห์”<br />
พระยาอนิรุธเทวา ขณะที่พระราชทานชื่อบ้านดำรง<br />
ตำแหน่งอธิบดีกรมมหาดเล็ก ซึ่งใช้ตราพระนารายณ์<br />
บรรทมสินธุ์ จึงพระราชทานชื่อบ้านว่า “บ้านบรรทมสินธุ์”<br />
พระยาอุดมราชภักดี เป็นอธิบดีกรมชาวที่ ดวงตรา<br />
ประจำกรมเป็นรูปพระแท่นมนังคศิลา จึงพระราชทาน<br />
ชื่อบ้านว่า “บ้านมนังคศิลา”<br />
บ้านนรสิงห์ (ทำเนียบรัฐบาล) ตั้งอยู่ในที่ดิน<br />
รูปสี่เหลี่ยมมีขนาด 28 ไร่ สถาปนิกได้แก่ นายมาริโอ<br />
ตามานโย นายอัลนิบาลเล ริกอตติ และกลุ่มสถาปนิก<br />
ชาวอิตาเลียน ตัวอาคารเป็นคฤหาสน์ 2 ชั้น หรูหรา ซึ่ง<br />
เป็นงานโรมันติก หรือ Gothic Revival แบบ Venetian<br />
Gothic เนื่องจากคณะสถาปนิกชาวอิตาเลียนมีแนว<br />
ความคิดแบบชาวตะวันตกโดยทั่วไปที่มีความเห็นว่า<br />
กรุงเทพฯ คือเวนิสแห่งภาคตะวันออก (Venice of the<br />
East) ผู้ออกแบบจึงได้จัดระเบียบรูปด้านของบ้าน<br />
นรสิงห์แบบ Venetian Gothic 22 โดยเน้นที่การออกแบบ<br />
ช่วงหน้าต่างแบบโค้งยอดแหลมเรียงเป็นแถวเหนือ<br />
หน้าต่างเป็นช่องเปิดรูปกลม ภายในเป็นลวดลายพรรณ<br />
façade treatment is also similar to that of the latter, with<br />
pointed arch windows above which are the round openings<br />
with four-petal tracery pattern.<br />
The plan of the first and second floors have a central<br />
space with rooms along the two sides while the third floor<br />
has a central hall with bedrooms on the left and an open<br />
deck on the right. The prominent feature of this building<br />
is the three storeys high turret at the front that has domed<br />
roof decorated with geometric diamond-shaped coffered<br />
patterns. The interior decoration of the building is minimal,<br />
mainly with designs painted on the ceilings in an applied<br />
style. The overall interior spaces were given more attention<br />
to comfort than to extravagant details. The structure in<br />
general is of reinforced concrete and plaster veneered<br />
brick walls.<br />
Manangkhasila House has a completely different<br />
character from the above two houses altogether, but still<br />
in the Romantic or English Gothic Revival tradition with<br />
half-timber Tudor style influence. The origin of this style<br />
came from the houses built during the Late Gothic period<br />
พฤกษากลีบกลม 4 กลีบ<br />
บ้านนรสิงห์หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ลักษณะผัง<br />
ของทั้งสองชั้นเป็นผังแบบ 3 ส่วน มีโถงกลาง และมี<br />
ส่วนที่เป็นห้องต่างๆ อยู่ทางด้านทิศเหนือและทิศใต้<br />
ของโถงกลาง ที่มุมอาคารด้านทิศเหนือมีหอสูง 3 ชั้น<br />
ทรงกลมหลังคาทรงโดม ทิศใต้มีหอสี่เหลี่ยมสูง 3 ชั้น<br />
หลังคาแบน<br />
การตกแต่งภายในอาคารส่วนที่เป็นทางเดินเป็นการ<br />
เขียนภาพสีและลวดลายแบบคลาสสิค ส่วนที่เป็นห้อง<br />
ใช้สอยประดับด้วยลวดลายแกะสลักรูปดาวเพดานแบบ<br />
ศิลปะคลาสสิค การตกแต่งฝ้าเพดานของหอสูงทั้งสอง<br />
ทางทิศเหนือและทิศใต้เป็นการเขียนภาพสีแบบคลาสสิค<br />
โดยการใช้สีทองเป็นหลัก ผนังห้องเรียบง่าย ลักษณะ<br />
โครงสร้างโดยทั่วไปเป็นคอนกรีตเสริมเหล็กผสมกับ<br />
กำแพงก่ออิฐ<br />
บ้านบรรทมสินธุ์ (บ้านพิษณุโลก) ตั้งอยู่ในที่ดิน<br />
รูปสี่เหลี่ยมคางหมูเนื้อที่ประมาณ 26 ไร่ สถาปนิกได้แก่<br />
นายมาริโอ ตามานโย และคณะสถาปนิกชาวอิตาเลียน<br />
ตัวอาคารเป็นคฤหาสน์ 3 ชั้น งดงามแบบ Venetian<br />
Gothic แต่มีขนาดเล็กกว่าบ้านนรสิงห์<br />
in England that became popular in the second half of the<br />
nineteenth century during the Tudor Revival period and<br />
commonly known in Great Britain as the Mock Tudor<br />
style 23 . The key person in this movement was Richard<br />
Norman Shaw, a Scottish architect who introduced the<br />
trend in Domestic Revival 24 . Subsequently, the Tudor<br />
Revival style also spread to other colonial countries such<br />
as New Zealand and Singapore where, in Singapore, it<br />
was commonly known as the Black and White House 25 .<br />
Built on 26 rais of trapezoid shape piece of land, the<br />
architect of Manangkhasila House was Edward Healey, a<br />
British employee at the Ministry of Dharmakarn (Education).<br />
The two-storeyed house with hip roof has a T-shaped plan.<br />
The central axis is a hall with rooms on the two arms. This<br />
hall area at the ground level has a driveway running through<br />
dividing it into two spaces; the larger space on the north<br />
side served as a reception room, and the smaller space<br />
across the driveway was the front vestibule of the house.<br />
As for the central part on the upper floor, the north end<br />
has the bedroom, while the south end has the staircase.<br />
202
การจัดระเบียบรูปด้านคล้ายคลึงกับบ้านนรสิงห์คือ<br />
ใช้ลักษณะรูปด้านแบบ Venetian Gothic ที่ประกอบด้วย<br />
ช่องเปิดเป็นแนวโค้งยอดแหลม ส่วนช่องเปิดเหนือ<br />
หน้าต่างเป็นวงกลม ซึ่งภายในเป็นลวดลายพรรณ<br />
พฤกษากลีบกลม 4 กลีบ<br />
ผังบ้านชั้นหนึ่งและชั้นสองจัดแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ<br />
ส่วนโถงกลางและมีห้องพักอยู่ที่ปีกทั้งสองข้าง ส่วนผัง<br />
ชั้นสามทางปีกซ้ายเป็นห้องนอน ส่วนทางปีกขวาเปิดโล่ง<br />
เป็นดาดฟ้า จุดเด่นของอาคารอยู่ที่หอคอยด้านหน้า<br />
อาคารสูง 3 ชั้น หลังคาทรงโดม มีลวดลายประดับใน<br />
กรอบทรงเรขาคณิตรูปคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน<br />
การตกแต่งภายในมีไม่มากนัก ส่วนใหญ่จะ<br />
เป็นการเขียนสีเป็นลวดลายแบบประยุกต์ที่เพดานห้อง<br />
ลักษณะภายในโดยทั่วไปจะเน้นความอยู่สบายมากกว่า<br />
ความหรูหรา โครงสร้างทั่วไปเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
ผนังก่ออิฐฉาบปูน<br />
บ้านมนังคศิลา บ้านมนังคศิลามีรูปแบบที่แตกต่าง<br />
จากบ้านนรสิงห์และบ้านบรรทมสินธุ์อย่างสิ้นเชิง แต่ก็<br />
ยังเป็นบ้านแบบ Romantic หรือ Gothic Revival แบบ<br />
อังกฤษ คือเป็นอิทธิพลของบ้าน Tudor แบบ Half Timber<br />
On the east and west ends of the building, there is a<br />
semi-circular one storey fort-like structure with five sides<br />
that are reminiscent of the Middle-Ages, at each end.<br />
Both interior and exterior decorations are plain and<br />
simple. The walls of the lower floor were constructed with<br />
bricks 26 , while the upper floor has the half-timber structure.<br />
An interesting aspect of the interior is the immaculate<br />
woodwork such as the staircase for example. The attic<br />
is well detailed and orderly, displaying the wooden roof<br />
structure that is highly complex and meticulously executed.<br />
Private residence and other houses<br />
Phraya Amares Sombat House on Samsen Road Soi<br />
3, Bangkok, is a two-storeyed European style building<br />
that has a third storey and an attic above the central part<br />
with hipped-gable roof. Built around 1914 27 by Chinese<br />
builders from Hong Kong, the house has three bays with<br />
a classic style symmetrical plan. The overall plan has a<br />
central hall with rooms on two wings and an attic which<br />
served as a Buddha Room. Originally the building had a<br />
ซึ่งต้นแบบเป็นอาคารพักอาศัยที่สร้างขึ้นในตอนปลาย<br />
สมัย Gothic ของอังกฤษราว ค.ศ. 1485 - 1558 แต่<br />
ในครึ่งหลังของศตวรรษที่ 19 เกิดการแพร่หลายของงาน<br />
Tudor Revival แบบบ้าน Half Timber หรือมักเรียก<br />
กันว่า Mock Tudor 23 ในสหราชอาณาจักร โดยที่ผู้ริเริ่ม<br />
คนสำคัญได้แก่ Richard Norman Shaw สถาปนิกชาว<br />
สก๊อตผู้สร้างกระแสความนิยมในงานแบบ Domestic<br />
Revival 24 ต่อมางานแบบ Tudor Revival แพร่หลาย<br />
ไปตามประเทศอาณานิคมของสหราชอาณาจักร เช่น<br />
New Zealand และ Singapore เป็นต้น โดยที่ใน<br />
Singapore นั้นนิยมเรียกกันว่า Black and White House 25<br />
บ้านมนังคศิลาตั้งอยู่ในที่ดินรูปสี่เหลี่ยมคางหมู<br />
เนื้อที่ประมาณ 26 ไร่ สถาปนิกได้แก่ นายเอ็ดเวิร์ด ฮีลีย์<br />
สถาปนิกชาวอังกฤษ สังกัดกระทรวงธรรมการ<br />
บ้านมนังคศิลาเป็นอาคาร 2 ชั้น หลังคาทรงปั้นหยา<br />
ผังมีลักษณะคล้ายตัว T พื้นที่ส่วนกลางเป็นโถงมีห้อง<br />
ใช้งานที่ปีกสองข้างของโถง โดยที่โถงชั้นล่างนั้นมีถนน<br />
แล่นผ่านแบ่งโถงออกเป็น โถงรับรองขนาดใหญ่ทางทิศเหนือ<br />
ด้านหน้าอาคาร และโถงขนาดเล็กด้านหลังอาคาร<br />
ส่วนโถงชั้นบนนั้นที่ปลายสุดของโถงด้านทิศเหนือเป็น<br />
U-shaped plan with a front porch. Later, the open court<br />
space was renovated and became enclosed to function<br />
as internal spaces on both floor levels. The structure of<br />
the building is presumably load-bearing brick walls with<br />
plaster veneer.<br />
It is interesting to note that the plan of this house<br />
and that of Tamnak Somdej mansion at Bang Khunphrom<br />
Palace are very similar in terms of having developed<br />
from the three-bay grid system with a square plan, and<br />
indicated that the designer had a good understanding of the<br />
Classic plan 28 . The building facades are plain and simple,<br />
with minimal decorative moldings above the windows<br />
which, on the second level, are similar to Palladian style<br />
windows with slightly arched moldings while the windows<br />
at the ground floor level have straight horizontal moldings.<br />
The woodwork on the interior, presumably by Chinese<br />
contractors, is also interesting as can be seen from the<br />
parquet flooring patterns that use alternating dark and<br />
light shade timber, the wooden staircase, and the coffered<br />
ceiling decoration patterns.<br />
203
ห้องนอน ปลายโถงทางทิศใต้เป็นโถงบันได ที่ด้านสกัด<br />
ทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกของตัวอาคารมีป้อม<br />
ครึ่งวงกลม ซึ่งมีลักษณะเป็นห้าเหลี่ยมคล้ายหอรบยุคกลาง<br />
มีความสูงเท่ากับอาคารชั้นเดียว<br />
การตกแต่งทั้งภายนอกและภายในเป็นไป<br />
อย่างเรียบง่ายไม่เน้นความหรูหรา โครงสร้างชั้นล่าง<br />
เป็นผนังก่ออิฐ 26 ชั้นบนเป็นโครงสร้างไม้แบบ Half<br />
Timber องค์ประกอบที่น่าสนใจภายในตัวอาคารได้แก่<br />
ความประณีตของงานฝีมือช่างไม้ เช่น โครงสร้างบันไดไม้<br />
ขนาดใหญ่ที่โถงบันได ส่วนที่ห้องใต้หลังคา (Attic) มีการ<br />
จัดองค์ประกอบอย่างมีระเบียบคล้ายกับเป็นห้องแสดง<br />
นิทรรศการ โครงสร้างไม้ของหลังคาซึ่งเป็นโครงสร้างไม้<br />
ที่มีลักษณะซับซ้อน แต่มีการแก้ปัญหาและจัดระเบียบ<br />
การวางตัวไม้โครงสร้างอย่างลงตัวและสวยงาม<br />
บ้านพระยาอมเรศร์สมบัติ ซอยสามเสน 3 ถนน<br />
สามเสน กรุงเทพฯ เป็นอาคารแบบตะวันตกสูง 2 ชั้น<br />
แต่ช่วงโถงกลางยกขึ้นเป็น 3 ชั้น มีห้องใต้หลังคา (Attic)<br />
หลังคาทรงปั้นหยาผสมจั่วหัวตัด ก่อสร้างขึ้นราว พ.ศ.<br />
2457 27 โดยช่างจีนจากฮ่องกง<br />
ผังเป็นผัง 3 ส่วน มีลักษณะสมมาตรตามแนวแกนหลัก<br />
Ratchadamri Road Houses: Built along Ratchadamri<br />
Road, there were eight houses altogether. These houses<br />
were under the responsibility of Phraya Burutratana<br />
Rajphanlop who had them built between 1920 and 1924<br />
in compliance with the royal advocacy of Rama VI. The<br />
intention was to build and donate them to Vajiravudh<br />
College so that the school can create income by letting<br />
them out and making earnings from the occupants in<br />
order to maintain and run the school. The two-storeyed<br />
buildings were in simple European style with high pitched<br />
gable roofs. An attractive feature of these buildings was<br />
the three storeys high turret-like structure 29 at the front<br />
corner of each house which undoubtedly, was popular<br />
among the elite at the time. The cost of construction<br />
for all eight buildings, including electricity, water supply,<br />
embankments, roads, lawns and fences, totaled 345,874<br />
Baht and 9 Satangs 30 .<br />
Timber Houses: Timber houses in the period of Rama<br />
VI developed from those of the previous reign. There<br />
were two-storeyed timber houses imitating the masonry<br />
แบบผังคลาสสิค ลักษณะโดยทั่วไปเป็นผังแบบโถงกลาง<br />
มีห้องที่ปีกทั้ง 2 ข้างของโถง ห้องใต้หลังคาทำเป็น<br />
ห้องพระ ผังดั้งเดิมเป็นผังคล้ายตัว U มีมุขหน้า ภายหลัง<br />
มีการต่อเติมเป็นผังแบบสี่เหลี่ยมมีมุขหน้า โครงสร้าง<br />
ผนังรับน้ำหนักก่ออิฐฉาบปูน<br />
สิ่งที่น่าสังเกตก็คือ ผังของบ้านพระยาอมเรศร์สมบัติ<br />
และผังของตำหนักสมเด็จ วังบางขุนพรหมนั้นเป็นผังที่<br />
มีลักษณะคล้ายคลึงกันคือ พัฒนามาจากผังสามส่วน<br />
แบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส ซึ่งแสดงว่าผู้ออกแบบนั้นมีพื้นฐาน<br />
ความเข้าใจในเรื่องผังแบบคลาสสิคเป็นอย่างดี28<br />
การจัดระเบียบรูปด้านเป็นไปอย่างเรียบง่าย ให้ความ<br />
สำคัญกับการตกแต่งช่องหน้าต่าง โดยเฉพาะการตกแต่ง<br />
ช่องหน้าต่างชั้นที่ 2 ซึ่งเป็นหน้าต่างที่มีลักษณะคล้ายกับ<br />
หน้าต่างแบบ Palladian Window ประดับลวดลาย<br />
บัวปูนปั ้นรูปเส้นโค้งเหนือช่องหน้าต่าง ส่วนหน้าต่างที่<br />
ชั้น 1 จัดจังหวะล้อ Palladian Window ที่ชั้น 2 แต่บัว<br />
เหนือหน้าต่างเป็นบัวปูนปั้นเน้นตามแนวนอน<br />
องค์ประกอบที่น่าสนใจภายในอาคารได้แก่ งานไม้<br />
ฝีมือช่างจีน เช่น พื้นปาเก้ไม้สลับสีอ่อนแก่ และบันไดไม้<br />
ตลอดจนฝ้าเพดานไม้ตกแต่งด้วยองค์ประกอบบัวไม้<br />
houses, and those that were still elaborately decorated<br />
with sawn-timber work 31 . The new development that took<br />
place was the modified or applied design combining the<br />
local feature of houses raised high above ground with the<br />
arrangement of rooms all under one high pitched roof as in<br />
European houses. The result was a western style house<br />
with Thai appearance that reflected the idea of integrating<br />
Thai identity with western way of life as illustrated by the<br />
Nandikarn House and Phra Dhaneshvara House at Sanam<br />
Chandra Palace, and Tamnak Prathom at Phetchabun Palace,<br />
for example. Houses in this style however, were few and<br />
not so popular among the common people. The planning<br />
of houses in this period cannot be precisely concluded<br />
since it has not been possible to collect sufficient data for<br />
empirical analysis. However, three common characteristics<br />
may be deduced as follows:<br />
1. The plans were based on the three-bay grid system.<br />
2. The functions were arranged in three parts based<br />
on a central space flanked by rooms on two sides.<br />
3. The exterior was surrounded by a veranda, as in<br />
204
รูปกรอบสี่เหลี่ยมวางเว้นช่องเป็นจังหวะ เป็นต้น<br />
บ้านริมถนนราชดำริ เป็นบ้านที่สร้างขึ้นบริเวณถนน<br />
ราชดำริจำนวนทั้งสิ้น 8 หลัง บ้านดังกล่าวเป็นบ้านที่<br />
พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภรับผิดชอบสร้างขึ้นระหว่าง<br />
พ.ศ. 2463 - 2467 ตามแนวพระราชดำริในพระบาท<br />
สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งนี้เพื่อพระราชทาน<br />
เป็นสมบัติของโรงเรียนมหาดเล็กหลวง (โรงเรียนวชิราวุธ)<br />
สำหรับเก็บผลประโยชน์บำรุงโรงเรียนจากรายได้การให้<br />
เช่าบ้านดังกล่าว<br />
ตัวอาคารเป็นแบบตะวันตก มีลักษณะเรียบง่าย<br />
สูง 2 ชั้น มีจุดเด่นอยู่ที่การยกชั้นมุมอาคารด้านหน้าข้าง<br />
หนึ่งเป็น 3 ชั้น ทำให้มีลักษณะเป็นหอสูง 29 หลังคาจั่ว<br />
ทรงสูง ซึ่งคงจะเป็นแบบบ้านสมัยนิยมของผู้ที่มีฐานะสูง<br />
ในสังคมในช่วงเวลาดังกล่าว ค่าก่อสร้างอาคารทั้ง 8 หลัง<br />
รวมทั้งค่าไฟฟ้า ประปา เขื่อน ถนน สนาม และรั้ว<br />
เป็นเงิน 345,874 บาท 9 สตางค์30<br />
บ้านไม้ บ้านไม้สมัยรัชกาลที่ 6 เป็นการพัฒนา<br />
สืบเนื่องมาจากรัชกาลก่อน คือมีทั้งบ้านไม้สองชั้น<br />
เลียนแบบตึกที่เป็นบ้านไม้แบบเรียบง่ายและบ้านไม้<br />
ฉลุลายที่มีลวดลายละเอียด 31 แต่พัฒนาการที่แตกต่าง<br />
the bungalow style. 32<br />
King Prajadhipok (Rama VII) ascended the throne in<br />
1925 when Siam was undergoing an economic crisis and<br />
had been suffering from budget deficit for four consecutive<br />
years since 1922. Under the circumstance, the king resorted<br />
to using “conservative economic policy” which enabled<br />
the country’s fiscal system to become more stable and<br />
alleviated the economic situation. From 1926 to 1930,<br />
the financial situation of the government improved as<br />
revenue outweighed expenditures. 33 However, the fall of<br />
the New York stock market in 1929 that led to the collapse<br />
of the United States’ economy and subsequent global<br />
economic depression from 1930 onwards, had inevitable<br />
repercussions on Siam, and the country faced yet another<br />
fiscal deficit in 1931. 34<br />
The government continued with the conservative<br />
economic principles by reducing government spending<br />
and laying off a large number of employees. As a result,<br />
the elites and government officials began to lose their<br />
confidence in the government while those opposing the<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 6 คือมีบ้านไม้แบบประยุกต์ซึ่งเป็นการ<br />
ผสมผสานกันระหว่างลักษณะบ้านแบบใต้ถุนสูงซึ่งเป็น<br />
ลักษณะแบบเรือนท้องถิ่นของไทย กับการจัดประโยชน์<br />
ใช้สอยในห้องต่างๆ อยู่ภายใต้หลังคาเดียวกันแบบ<br />
บ้านตะวันตก หลังคาทรงสูง เรียกได้ว่าถึงจะเป็นบ้าน<br />
แบบฝรั่งแต่ก็เป็นฝรั่งหน้าตาไทยๆ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึง<br />
แนวคิดในการรักษาเอกลักษณ์ไทยให้มีความสอดคล้อง<br />
กับวิถีชีวิตแบบตะวันตกได้ดี เช่น เรือนนนทิการ<br />
เรือนพระธเนศวร ซึ่งเป็นเรือนพักข้าราชการที่พระราชวัง<br />
สนามจันทร์ และตำหนักประถม วังเพ็ชรบูรณ์ เป็นต้น<br />
แต่บ้านลักษณะนี้มีน้อย และไม่เป็นที่นิยมในหมู่<br />
สามัญชนโดยทั่วไป<br />
ลักษณะของการวางผังไม่สามารถสรุปได้ชัดเจนนัก<br />
เนื่องจากไม่สามารถเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงสถิติที่สามารถ<br />
นำมาวิเคราะห์ได้อย่างมีนัยที่น่าเชื่อถือ แต่อาจสรุปได้<br />
อย่างกว้างๆ ว่าผังจะมีลักษณะเด่นคือ<br />
1. ผังเป็นแบบผัง 3 ส่วน (Three Bay Plan)<br />
2. การจัดพื้นที่ใช้สอยแบ่งเป็น 3 ส่วน มีโถงกลาง<br />
เป็นแกน และมีห้องที่ปีกทั้งสองข้าง<br />
3. ผังแบบมีระเบียงล้อมรอบ (ผังแบบบ้านบังกะโล) 32<br />
system of absolute monarchy also took the opportunity<br />
to use this predicament to attack the government’s<br />
competency. 35 The king had always been well aware of<br />
the attitudes that threatened the throne, and had said in<br />
an earlier statement back in 1926 that:<br />
“The King is in a difficult position. Movements by<br />
political activists and people in the country, are obvious<br />
signs indicating that the monarchial ruling system is ever<br />
so nearing its end. If the monarchy were to remain, the<br />
status of the king must be made more secure.” 36<br />
In order to prevent the dissatisfaction with absolute<br />
monarchy from developing into a violent political uprising,<br />
Rama VII planned to grant a constitution in April of 1932<br />
so that the people can have a say in running the country,<br />
and had therefore assigned his foreign advisors together<br />
with Phraya Srivisarnvaja to draft up a constitution. Some<br />
of the advisors however, such as Phraya Kalayana Maitree<br />
(Dr. Francis B. Sayre) for example, were not in favor of<br />
having a parliamentary house of representatives because<br />
their opinion was that people who have voting rights must<br />
205
สมัยรัชกาลที่ 7<br />
เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้น<br />
ครองราชย์เมื่อ พ.ศ. 2468 นั้น สยามได้ประสบปัญหา<br />
ภาวะการขาดดุลงบประมาณ 4 ปีซ้อน ระหว่าง พ.ศ.<br />
2465 - 2468 ดังนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
จึงได้ทรงแก้ไขสถานการณ์โดยการดำเนินนโยบาย<br />
เศรษฐกิจตามแนว “อนุรักษ์นิยม” ซึ่งเน้นการรักษา<br />
เสถียรภาพของระบบและทำให้สามารถกู้สถานการณ์<br />
ทางเศรษฐกิจขึ้นมาได้ โดยที่ระหว่าง พ.ศ. 2469-2473<br />
สถานะทางเศรษฐกิจของรัฐบาลอยู่ในภาวะเกินดุล รายรับ<br />
สูงกว่ารายจ่าย 33 แต่การที่ตลาดหุ้นในนิวยอร์คล้มลงใน<br />
พ.ศ. 2472 มีผลต่อการพังทลายของระบบการเงินของ<br />
สหรัฐอเมริกา และมีผลกระทบทำให้เกิดภาวะเศรษฐกิจ<br />
ตกต่ำทั่วโลกตั้งแต่ พ.ศ. 2473 เป็นต้นมา 34 และมีผล<br />
ทำให้สยามประสบภาวะการขาดดุลงบประมาณแผ่นดิน<br />
ใน พ.ศ. 2474<br />
การดำเนินนโยบายเศรษฐกิจแบบอนุรักษ์นิยมของ<br />
รัฐบาลนั้น วิธีการที่สำคัญคือการตัดงบประมาณรายจ่าย<br />
และการลดกำลังคนในระบบราชการ ซึ่งเป็นสาเหตุ<br />
สำคัญที่ทำให้ชนชั้นนำในเมืองหลวงและข้าราชการ<br />
thoroughly understand the system of governing that involves<br />
the election process, and must be better educated than<br />
they were at the time. Otherwise, the parliamentary body<br />
elected by the people who are inadequately prepared will<br />
only bring catastrophe to the nation. 37 Thus there appeared<br />
to be no other choice but to retain the system of absolute<br />
monarchy for the time being. In any case, the governing<br />
legislation drafted before 1932 was far from being a<br />
constitution of a democratic nature since sovereign power<br />
was still in the hands of the king in the same way as had<br />
always been. Because the legislation was essentially still<br />
a form of absolute monarchy, Rama VII’s plan to grant the<br />
people a constitution was thus left more or less deferred.<br />
Architecture<br />
The period of Rama VII was a transition period in terms<br />
of architecture, as contracts with European architects that<br />
were commissioned to work for the Siamese government<br />
began to expire. In 1925 for example, Mario Tamagno’s<br />
contract had expired and he decided to return to Italy 38 .<br />
With the expiration of the contracts, the European architects<br />
เริ่มสูญเสียความเชื่อมั่นต่อความเป็นผู้นำของรัฐบาล 35<br />
และเป็นจุดอ่อนที่ทำให้รัฐบาลถูกฝ่ายที่ไม่นิยมระบอบ<br />
สมบูรณาญาสิทธิราชย์โจมตีเรื่องประสิทธิภาพในการ<br />
บริหารบ้านเมือง ท่าทีที่แสดงการคุกคามต่อความมั่นคง<br />
ของราชบัลลังก์นี้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงตระหนักดีดังที่ได้เคยมีพระราชดำรัสใน พ.ศ. 2469<br />
ว่า “พระเจ้าแผ่นดินทรงอยู่ในฐานะลำบาก ความคิดเห็น<br />
ของราษฎรที่เคลื่อนไหวอยู่ในประเทศนี้เป็นสัญญาณ<br />
บ่งชัดว่าการปกครองระบอบราชาธิปไตยใกล้ถึงจุดจบ<br />
เต็มที ถ้าจะให้ราชวงศ์ดำรงอยู่ต่อไปจะต้องทำให้ฐานะ<br />
กษัตริย์มั่นคงกว่านี้” 36 ดังนั้นเพื่อเป็นการป้องกันมิให้<br />
ความไม่พอใจต่อระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้น<br />
ขยายตัวกลายเป็นเหตุการณ์ทางการเมืองที่รุนแรง<br />
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงได้ทรงมี<br />
พระราชดำริในการพระราชทานรัฐธรรมนูญการปกครอง<br />
ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2475 เพื่อให้ราษฎรได้มีสิทธิ<br />
มีเสียงในการบริหารประเทศ และได้ทรงมอบหมาย<br />
ให้ที่ปรึกษาชาวต่างประเทศ และพระยาศรีวิศาลวาจา<br />
เป็นผู้ร่างกฎหมายการปกครอง แต่ที่ปรึกษาบางท่าน<br />
เช่น พระยากัลยาณไมตรี (ดร.ฟราสซิส บี แซร์)<br />
began to be replaced by local architects who had been sent<br />
to study abroad and have returned after their completion<br />
since the previous reign. Prince Iddhidebsan Kridakara for<br />
example, was given the task after his return, of designing<br />
Phra Thinang Charlie Mongkol Asana at Sanam Chandra<br />
Palace for Rama VI.<br />
With regards to education, Narth Bodhiprasart initiated<br />
an architectural program at Poh Chang Technical College<br />
in 1930. Then in 1933 an Architecture School was opened<br />
at Chulalongkorn University. This was the first school<br />
in the country to teach architecture at the level of the<br />
university. Following that, in 1934, the Association of<br />
Siamese Architects came into existence. 39<br />
During this transition period, April 1932 marked the 150 th<br />
year that Krung Rattanakosin (Bangkok) was proclaimed<br />
the capital city of Siam. To commemorate the anniversary,<br />
Rama VII commanded three architectural projects be<br />
undertaken: the restoration of the Temple of the Emerald<br />
Buddha, the construction of Rama I Memorial Bridge, and<br />
the construction of Sala Chalermkrung Royal Theatre.<br />
206
ไม่เห็นด้วยกับการมีสภาผู้แทนราษฎร โดยให้<br />
ความเห็นว่าประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งจะต้องเข้าใจ<br />
ระบบการปกครองแบบมีการเลือกตั้งอย่างดี และต้อง<br />
มีการศึกษาสูงกว่าที่เป็นอยู่ในช่วงรัชกาลที่ 7 มิฉะนั้น<br />
แล้วองค์กรเชิงรัฐสภาที่ประชาชน (ซึ่งขาดความพร้อม)<br />
เลือกตั้งขึ ้นมามีแต่จะนำอันตรายใหญ่หลวงมาสู่<br />
บ้านเมือง 37 ฉะนั้นดูไม่มีทางเลือกทางอื่นนอกจากการ<br />
คงไว้ซึ่งระบบการปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
ไปก่อนจะดีกว่า อย่างไรก็ดีร่างกฎหมายการปกครอง<br />
ที่ร่างขึ้นก่อน พ.ศ. 2475 นั้นก็มิได้มีลักษณะที่เป็น<br />
รัฐธรรมนูญในระบอบประชาธิปไตยแต่อย่างใด เพราะ<br />
อำนาจอธิปไตยก็ยังคงเป็นของพระมหากษัตริย์อย่าง<br />
ที่เคยเป็นมา ดังนั้นจึงเป็นแบบของการปกครอง<br />
ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในอีกรูปแบบหนึ่งเท่านั้น<br />
แนวพระราชดำริเรื่องการพระราชทานรัฐธรรมนูญนี้ใน<br />
ที่สุดแล้วก็มิได้มีการดำเนินการต่อไปแต่อย่างใด<br />
สถาปัตยกรรม<br />
สมัยรัชกาลที่ 7 เป็นยุคของการเปลี่ยนผ่านความ<br />
รับผิดชอบทางด้านสถาปัตยกรรมจากฝีมือของสถาปนิก<br />
Restoration of the Temple of the Emerald Buddha<br />
In this project, the king’s elder brother, Prince Nakorn<br />
Sawan Voraphinit was the head of the restoration committee,<br />
and Chaophraya Voraphong Phiphat was in charge of all<br />
works requiring technical tradesmen and artisan skills.<br />
The restoration process began in 1928 and from a list<br />
of nineteen items proposed by Chaophraya Voraphong<br />
Phiphat, the committee chose to restore four major items<br />
that were in highly deteriorated conditions. These were<br />
the ubosot, the gallery and its mural paintings, the open<br />
pavilions, and Hor Phra Monthien Dharma building.<br />
All four items had the same technical problems<br />
concerning dilapidated wooden roof structures that needed<br />
to be replaced in addition to replacing the roofing materials,<br />
and certain parts of the building structures also needed<br />
to be strengthened with reinforced concrete. As for the<br />
restoration of the mural paintings, this was considered to<br />
be a major undertaking to conserve the valuable traditional<br />
artwork and therefore every known highly skilled craftsmen<br />
were recruited to carry out the task. The total cost of the<br />
ชาวต่างชาติมาเป็นความรับผิดชอบของสถาปนิกไทย<br />
เนื่องจากสถาปนิกชาวยุโรปเริ่มหมดสัญญาว่าจ้างใน<br />
การทำงานให้รัฐบาลสยาม เช่น นายมาริโอ ตามานโย<br />
หมดสัญญาใน พ.ศ. 2468 38 และเดินทางกลับประเทศ<br />
อิตาลี ขณะเดียวกันคนไทยที่ไปศึกษาวิชาสถาปัตยกรรม<br />
ที่ยุโรปก็เริ่มจบการศึกษาและเข้ารับราชการในกรุงเทพฯ<br />
ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 6 และเริ่มทำงานออกแบบพระที่นั่ง<br />
ถวายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว เช่น<br />
พระที่นั่งชาลีมงคลอาสน์ ที่พระราชวังจันทร์สนามจันทร์<br />
ออกแบบโดยหม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร<br />
เป็นต้น ขณะเดียวกันก็ได้เริ่มมีการเรียนการสอนวิชา<br />
สถาปัตยกรรมโดยนายนารถ โพธิประสาท เริ่มต้นเปิด<br />
การสอนที่โรงเรียนเพาะช่างเมื่อ พ.ศ. 2473 ต่อมาใน<br />
พ.ศ. 2476 ก็ได้มีการสถาปนาคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์<br />
ขึ้นที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย นับเป็นการเริ่มให้การ<br />
ศึกษาวิชาสถาปัตยกรรมในระดับมหาวิทยาลัยเป็น<br />
ครั้งแรกในสยาม และมีการก่อตั้งสมาคมสถาปนิกสยาม<br />
ขึ้นใน พ.ศ. 2477 39<br />
ในเดือนเมษายน พ.ศ.2475 เป็นวาระครบรอบ<br />
150 ปีแห่งการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ พระบาท<br />
entire restoration work amounted to 507,400 Baht at the<br />
time of completion.<br />
Construction of Rama I Memorial Bridge<br />
This project involved erecting a monument to Rama I<br />
and constructing an iron bridge that crosses Chao Phraya<br />
River to link Bangkok on the one side with Thonburi on<br />
the other. 40 The undertaking was considered to be the first<br />
major work of architectural engineering and costed four<br />
million Baht altogether.<br />
The monument itself has a tripled-life-size seated<br />
bronze statue of Rama I sculpted by Corrado Feroci (Silpa<br />
Bhirasri). The architectural components of the monument<br />
which are the podium and the background wall, were<br />
designed by Prince Narisara Nuvadtivongse who was<br />
the architect. The wall was designed in the style of a<br />
Palladian façade with three parts. The central part, which<br />
is directly behind the royal statue, is higher and wider than<br />
the other two both of which have the same dimensions.<br />
The part directly behind the statue has a surface plane of<br />
the wall slightly recessed like a shallow niche to further<br />
207
สมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่โปรดเกล้าฯ ให้จัดทำโครงการ<br />
ด้านสถาปัตกรรม 3 โครงการ เพื่อเป็นการฉลองสมโภช<br />
พระนครในวาระดังกล่าวได้แก่ โครงการปฏิสังขรณ์วัด<br />
พระศรีรัตนศาสดาราม โครงการสะพานปฐมบรมราชานุสรณ์<br />
และโครงการโรงภาพยนตร์เฉลิมกรุง<br />
การปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สมเด็จ<br />
พระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต<br />
ทรงเป็นนายกกรรมการใน “คณะกรรมการจัดการ<br />
ทำนุบำรุงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม” ซึ่งเริ่มดำเนินงาน<br />
ตั้งแต่ พ.ศ. 2471 โดยมีเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ เป็น<br />
ผู้จัดการในการดำเนินงานด้านการช่าง และคณะกรรมการ<br />
ได้เลือกปฏิสังขรณ์อาคารสำคัญซึ่งมีความทรุดโทรม<br />
มาก 4 รายการ จากที่เจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์เสนอ<br />
ให้ปฏิสังขรณ์จำนวน 19 รายการ สำหรับรายการซ่อม<br />
ได้แก่ พระอุโบสถ พระวิหารคด และการซ่อมภาพ<br />
จิตรกรรมฝาผนังที่พระวิหารคด ศาลาราย และ<br />
หอพระมณเฑียรธรรม<br />
การแก้ปัญหาทางด้านเทคนิคนั้นอาคารสำคัญทั้ง 4<br />
มีปัญหาเดียวกันคือ โครงสร้างหลังคาทรุดโทรมมากต้อง<br />
เปลี่ยนตัวไม้เครื่องบน และใช้คอนกรีตเสริมเหล็กช่วย<br />
accentuate the sculpture of the king with a frame in the<br />
background. The vertical sides of the framing have half<br />
octagonal-shaped posts on top of which there is a lintel<br />
decorated with sculpted flower garland design. Above<br />
the lintel, there is a horizontal string-course consisting of<br />
the Chakri icon alternating with the unalome symbol in a<br />
row. The top of the wall is ornamented at mid-point with a<br />
gabled niche-like design, also bearing the unalome symbol<br />
that represents Rama I to give added significance. This<br />
detailing is a combination of traditional design together<br />
with simple geometric shapes in Art Deco influenced style.<br />
The front part of the podium has cylindrical shaped<br />
balustrades at the bottom while the upper part has two<br />
square pillars aligned behind in relation to the divine cloth<br />
pennant that has the image of a white elephant in the<br />
middle. The horizontal railing member that runs on top of<br />
the balustrades from a square pillar at one end, through<br />
the divine cloth to the square pillar at the other end, is<br />
also cylindrical in shape. This lower part of the podium<br />
was designed using plain and simple basic geometric<br />
เสริมความแข็งแรงของโครงสร้างบางส่วน รวมทั้งการ<br />
เปลี่ยนกระเบื้องมุงหลังคา ส่วนการซ่อมภาพจิตรกรรม<br />
ฝาผนังนั้นนับว่าเป็นความเคลื่อนไหวครั้งสำคัญของการ<br />
อนุรักษ์งานช่างฝีมือแบบประเพณีของไทยและต้องระดม<br />
ช่างฝีมือชั้นดีจากที่ต่างๆ เข้ามาช่วยกันทำงานในครั้งนั้น<br />
ส่วนงบประมาณขั้นสุดท้ายเมื่อเสร็จสิ้นโครงการแล้ว<br />
นั้นเป็นจำนวนเงินทั้งสิ้น 507,400 บาท<br />
สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ โครงการนี้<br />
ประกอบด้วยพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จ<br />
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และสะพานเหล็ก<br />
ข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาเชื่อมต่อการคมนาคมระหว่างฝั่ง<br />
พระนครและฝั่งธนบุรี40 นับเป็นงานวิศวะ-สถาปัตยกรรม<br />
(Architectural Engineering) โครงการใหญ่โครงการแรก<br />
ของสยาม ใช้งบประมาณทั้งสิ้น 4 ล้านบาท<br />
พระบรมราชานุสาวรีย์เป็นพระบรมรูปประติมากรรม<br />
ขยายส่วนขนาด 3 เท่าของมนุษย์ เป็นรูปปั้นแบบเหมือนจริง<br />
โดยศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี หล่อสำเร็จด้วยทองสัมฤทธิ์<br />
งานด้านสถาปัตยกรรมได้แก่ ส่วนที่เป็นฐาน<br />
ยกสูงตั้งอยู่บนยกพื้นและพนักหน้ายกพื้น รวมทั้งกำแพง<br />
ด้านหลังรูปปั้น ผู้ที่เป็นสถาปนิกได้แก่ สมเด็จฯ เจ้าฟ้า<br />
forms in the style of Art Deco. The architectural aspect of<br />
this monument according to Narth Bodhiprasart, “was an<br />
attempt to create a style called the Modern Thai style”. 41<br />
The memorial bridge, on the other hand, was designed<br />
and constructed by a British company called Dorman<br />
Long. The width of the bridge is 16.68 meters wide while<br />
the length is 229.76 meters long and is divided into three<br />
sections. The middle section is subdivided into two parts<br />
that are hinged and can be mechanically raised open to<br />
allow ships to pass through. At both ends of the bridge<br />
there are lighthouse-like slightly tapered square towers<br />
with vertically grooved surfaces. At the top of the towers,<br />
lamps are installed to provide illumination. These towers<br />
are also in the Art Deco style and unifies the architectural<br />
features of the monument with the structural engineering<br />
aspects of the bridge.<br />
In plan, the configuration of the bridge has the form<br />
of an arrow which is the symbol of Rama VII. The bridge<br />
represents the shaft of the arrow with the tip pointed in<br />
the direction of the Thonburi side while the tail end has a<br />
208
กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กำแพงนั้นมีการจัด<br />
องค์ประกอบคล้ายกับการจัดระเบียบของ Palladian<br />
Window คือแบ่งเป็น 3 ส่วน ตรงกลางซึ่งเป็นกำแพง<br />
ด้านหลังพระบรมรูปนั้นยกสูง ส่วนกำแพงขนาบ 2 ข้าง<br />
มีความสูงเท่ากันแต่เตี้ยกว่าและมีความกว้างน้อยกว่า<br />
กำแพงตรงกลาง พื้นที่กำแพงบริเวณด้านหลังพระบรมรูป<br />
มีการลดผนังกำแพงให้ลึกลงไปเป็นกรอบเพื่อเน้น<br />
รูปปั้นพระบรมรูป สองข้างกรอบเป็นเสาแปดเหลี่ยม<br />
รับทับหลังซึ่งประดับด้วยลวดลายพรรณพฤกษารูป<br />
พวงอุบะ เหนือแผ่นทับหลังสลักลายเป็นรูปตราจักรีสลับ<br />
กับดวงตราอุณาโลมในทรงพุ่มข้าวบิณฑ์เรียงเป็นแถวตาม<br />
แนวนอน ตรงกลางส่วนบนสุดของกำแพงออกแบบให้<br />
เป็นซุ้มหลังคาทรงจั่วขนาดเล็ก เพื่อเน้นผนังที่สลักตรา<br />
อุณาโลมซึ่งเป็นพระราชลัญจกรในรัชกาลที่ 1 ลักษณะของ<br />
องค์ประกอบหน้าจั่วส่วนบนสุดนี้เป็นการผสมผสานกัน<br />
ของลวดลายเชิงประเพณีของไทยกับความเรียบง่ายของ<br />
รูปทรงเรขาคณิตพื้นฐานซึ่งเป็นอิทธิพลของงานศิลปะ<br />
แบบอาร์ต เดโค ส่วนพนักหน้ายกพื้นนั้นตกแต่งเป็น<br />
รูปเสากลมบริเวณส่วนล่าง พนักตอนบนมีลักษณะเป็น<br />
เสาสี่เหลี่ยมประดับสองข้างของผ้าทิพย์ซึ่งมีตราช้างเผือก<br />
U-shaped road in the form of fletching and nock, to direct<br />
traffic on to and down from the bridge on the Bangkok side.<br />
Sala Chalermkrung Royal Theatre<br />
Sala Chalermkrung is located at the corner of the<br />
intersection of Charoen Krung and Tripetch roads. Initially<br />
built as a movie theatre by royal command of Rama VII,<br />
it was a gift to the people on the occasion of the 150th<br />
anniversary of the founding of Bangkok 42 . The king also<br />
contributed 9 million Baht from his own private purse to<br />
fund the project. Construction began in 1930 and after<br />
it had been completed, the first film was premiered on<br />
July 2, 1933.<br />
The project architect was Prince Samaichaloem<br />
Kridakara while Narth Bodhiprasart was responsible for<br />
calculating the structural requirements, and Bangkok<br />
Company was hired as the building contractor. This theatre<br />
was the first public building in Siam that was designed<br />
in the style of Modern Architecture. The building has<br />
the form of a simple pill box with flat roof, clean exterior<br />
อยู่ตรงกลาง มีราวพนักเป็นราวกลมเชื่อมระหว่างเสา<br />
สี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ที่มุมพนักและเสาสองข้างผ้าทิพย์<br />
รวมทั้งผ้าทิพย์ องค์ประกอบของพนักด้านหน้าเน้นการ<br />
ใช้มวลที่มีลักษณะเรียบง่ายเป็นรูปทรงเรขาคณิตพื้นฐาน<br />
แบบอาร์ต เดโค ลักษณะทางสถาปัตยกรรมของสะพาน<br />
ปฐมบรมราชานุสรณ์นี้ อาจารย์นารถ โพธิประสาท<br />
ให้ความเห็นว่า “เป็นความพยายามที่จะก่อให้เกิด<br />
แบบแผนที่เรียกว่า ไทยสมัยใหม่” 41<br />
สะพานโครงสร้างเหล็กข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาออกแบบ<br />
และก่อสร้างโดยบริษัทดอร์แมน ลอง ซึ่งเป็นบริษัทสัญชาติ<br />
อังกฤษ สะพานพระพุทธยอดฟ้าเป็นสะพานเหล็กกล้า<br />
3 ช่วง ยาว 229.76 เมตร กว้าง 16.68 เมตร สะพาน<br />
ช่วงกลางแบ่งเป็น 2 ส่วน แต่ละส่วนสามารถยกขึ้นได้<br />
ด้วยพลังไฟฟ้าเพื่อให้เรือผ่านเรียกว่า “สะพานเปิด”<br />
ที่ปลายสะพานทั้งสองฝั่งมีสิ่งก่อสร้างเป็นหอสูงลักษณะ<br />
คล้ายประภาคาร (Lighthouse) สี่เหลี่ยม มีโคมไฟให้<br />
ความสว่างอยู่บนยอด ลักษณะของหอสูงมีความเรียบง่าย<br />
เป็นแท่งสี่เหลี่ยมรูปทรงเรขาคณิตพื้นฐาน เซาะร่องเป็น<br />
จังหวะตามแนวตั้ง โดยสรุปแล้วหอสูงนี้ก็คือประภาคาร<br />
แบบอาร์ต เดโค ทำหน้าที่เป็นตัวเชื่อมองค์ประกอบทาง<br />
facades, and openings placed where needed according<br />
to the functions but arranged in an orderly manner. The<br />
interior was environmentally controlled by using mechanical<br />
water cooling system and, equipped with modern acoustic<br />
system, the theatre could also screen soundtrack movies<br />
which at the time was considered to be very advanced.<br />
The plan of the building is asymmetrical with the main<br />
entrance directly at the corner of the road intersection. The<br />
ground floor is divided into two parts – the main lobby,<br />
and the auditorium with a stage and seating that could<br />
accommodate approximately 1,000 people. In the design,<br />
importance was also given to dispersing the audience<br />
through two large exit doors on each side of the auditorium.<br />
The interior is decorated under the theme of shadow-play<br />
figures, using thin metal sheets perforated and cut out<br />
in a combination of traditional Thai and Art Deco style<br />
design. The front façade, under the building signage of<br />
Sala Chalermkrung, is also decorated with thin perforated<br />
metal sheet cut-outs. These cut-outs on the façade are<br />
round, and each one is a mask that represents a monkey,<br />
209
สถาปัตยกรรมบริเวณฝั่งพระนครให้เป็นหนึ่งเดียวกับ<br />
โครงสร้างสะพานเหล็กซึ่งเป็นงานวิศวกรรม<br />
ผังของสะพานปฐมบรมราชานุสรณ์เป็นรูปลูกศรซึ่ง<br />
เป็นพระราชลัญจกรในรัชกาลที่ 7 ตัวสะพานเป็นก้านธนู<br />
หัวธนูหันไปทางฝั่งธนบุรี หางธนูมีลักษณะเป็นตัว U<br />
ซึ่งเป็นลักษณะของถนนขึ้นและลงจากสะพานที่<br />
ปลายสะพานด้านฝั่งพระนคร<br />
ศาลาเฉลิมกรุง เมื่อแรกสร้างนั้นเป็นโรงภาพยนตร์42<br />
ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณา<br />
โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่อพระราชทานแก่ราษฎร<br />
ไทยเนื ่องในวาระการฉลอง 150 ปีแห่งการสถาปนา<br />
กรุงรัตนโกสินทร์ โดยได้พระราชทานพระราชทรัพย์<br />
ส่วนพระองค์จำนวน 9 ล้านบาท สำหรับดำเนินการ<br />
โครงการนี้ การก่อสร้างเริ่มขึ้นใน พ.ศ. 2473 และเริ่ม<br />
เปิดฉายภาพยนตร์เมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2476<br />
โรงภาพยนตร์เฉลิมกรุงตั้งอยู่ที่หัวมุมถนนตรง<br />
ตำแหน่งซึ่งเป็นจุดตัดกันของถนนเจริญกรุงและถนน<br />
ตรีเพชร สถาปนิกคือ หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร<br />
ผู้คำนวณโครงสร้างคือ อาจารย์นารถ โพธิประสาท<br />
ดำเนินการก่อสร้างโดยบริษัทบางกอก ศาลาเฉลิมกรุง<br />
a hermit, and a demon which presumably, are characters<br />
symbolizing Dharma (goodness), Wisdom (mindfulness),<br />
and A-Dharma (evilness) respectively. Cut-out images on<br />
the doors to the auditorium at the foot of the stairs in the<br />
hall depict three basic Thai dance postures while inside the<br />
auditorium, the images mounted above the movie screen<br />
depict Phra Prathone Dharma (the divine master of dance)<br />
to signify the eyes, Phra Vishnu Karma (the divine master<br />
of art) to signify the scenes, and Phra Panja Sinkharana<br />
(the divine master of music) to signify the ears.<br />
The influence of Modern Architecture in the design<br />
of Sala Chalermkrung reflected the changing context and<br />
adapting to the values of developed Western nations with<br />
regards to the governing system under absolute monarchy<br />
in an implicated way. Such adaptation at the level of the<br />
elite could be considered however, as merely a cultural<br />
expression of change by means of architecture which is<br />
physically apparent and straightforward, compared to the<br />
more complex adaptation concerning political changes.<br />
Regarding the latter, although Rama VII was well aware of<br />
เป็นโรงภาพยนตร์ที่ทันสมัยและเป็นงานสถาปัตยกรรม<br />
ประเภทอาคารสาธารณะหลังแรกของสยามที่สร้างขึ้น<br />
ในแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ (Modern Architecture)<br />
ตัวอาคารมีลักษณะเป็นกล่องเรียบง่าย ผนังภายนอก<br />
มีลักษณะเรียบเกลี้ยง หลังคาแบน เจาะช่องเปิดตาม<br />
ประโยชน์ใช้สอยแต่มีการจัดจังหวะของช่องอย่าง<br />
มีระเบียบ ติดตั้งระบบปรับอากาศแบบระบายความร้อน<br />
ด้วยน้ำ มีระบบเสียงที่ทันสมัย สามารถฉายภาพยนตร์<br />
เสียงในฟิล์มได้<br />
ผังเป็นแบบอสมมาตร ทางเข้าอยู่ตรงหัวมุมสี่แยก<br />
ที่ถนนเจริญกรุงตัดกับถนนตรีเพชร ผังชั้นล่างแบ่งเป็น<br />
2 ส่วน คือ โถงทางเข้า และโถงภายในโรงภาพยนตร์<br />
ซึ่งจัดแบ่งเป็นโถงที่นั่งจำนวนประมาณ 1,000 ที่นั่ง และ<br />
เวที การจัดผังให้ความสำคัญกับการระบายคนออกจาก<br />
โรงภาพยนตร์ทางประตูขนาดใหญ่ทางด้านข้างของโรง<br />
ข้างละ 2 ประตู<br />
การตกแต่งใช้แนวคิดหนังใหญ่ แต่ใช้วัสดุเป็น<br />
แผ่นโลหะฉลุลายที่ผสมผสานลักษณะไทยประเพณีกับ<br />
รูปแบบเรขาคณิตพื้นฐานตามแบบศิลปะอาร์ต เดโค<br />
ผนังภายนอกด้านหน้าโรงใต้ชื่อศาลาเฉลิมกรุงตกแต่ง<br />
the mounting political pressure that threatened the system<br />
of absolute monarchy and therefore intended to hand a<br />
constitution to the people soon enough, the nobles and<br />
the aristocrats were not prepared to be on equal terms<br />
with the masses at the expense of their superiority and<br />
social advantages. 43 Inevitably (and ironically), this was<br />
the major catalyst that eventually brought about a drastic<br />
change in the governing system of Siam.<br />
Residential buildings<br />
Residential buildings in the period of Rama VII did<br />
not exhibit any significant changes in style from those in<br />
the period of his predecessor; and in some obvious cases,<br />
continued influence could be seen expressed in the large<br />
mansions that have corner turrets for example. Other than<br />
those with continued influence, house plans became less<br />
rigid and functions were arranged by giving more attention<br />
to the principles of tropical architecture.<br />
Klai Kangwon Palace: The architect of this palace built<br />
by Rama VII in 1927-28 as a seaside resort at Hua Hin<br />
210
ด้วยแผ่นโลหะทรงกลมฉลุลายเป็นรูปหน้าลิง หน้าฤๅษี<br />
และหน้ายักษ์ ซึ่งน่าจะหมายถึง ธรรมะ ปัญญา และ<br />
อธรรม ตามลำดับ ภาพลายฉลุหน้าประตูทางเข้าภายใน<br />
โรงภาพยนตร์ตรงเชิงบันไดใหญ่ทางขึ้นชั้นบนเป็นภาพท่า<br />
ของการรำตามตำรานาฏยศาสตร์ได้แก่ เทพประณม ปฐม<br />
พรหมสี่หน้า ส่วนภาพหน้าจอภาพยนตร์นั้น เป็น<br />
ภาพพระประโคนธรรพ ซึ่งเป็นเทพครูนักรำ หมายถึง<br />
ตา พระวิษณุกรรม ซึ่งเป็นเทพครูช่าง หมายถึง ฉาก<br />
และพระปัญจสิงขรณ์ ซึ่งเป็นเทพครูดนตรี หมายถึง หู<br />
การนำเข้ารูปแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ (Modern<br />
Architecture) ในการออกแบบศาลาเฉลิมกรุงแสดงให้<br />
เห็นถึงความเข้าใจในบริบทของความเปลี่ยนแปลงของ<br />
สังคมที่พัฒนาแล้วในโลกตะวันตกของรัฐบาลราชาธิปไตย<br />
หากแต่การปรับตัวของชนชั้นสูงนั้นเป็นการแสดงออก<br />
ทางวัฒนธรรมผ่านทางงานสถาปัตยกรรม ซึ่งเป็นการ<br />
ปรับตัวที่ว่องไวและง่าย แตกต่างจากการปรับตัวทางการ<br />
เมืองซึ่งทำได้ยากทั้งๆ ที่รัชกาลที่ 7 ทรงพยายามที่จะ<br />
พระราชทานรัฐธรรมนูญ 43 เนื่องจากทรงตระหนักดี<br />
ถึงปัญหาทางการเมืองซึ่งก็คือการคุกคามต่อสถานะ<br />
ของพระมหากษัตริย์ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
in Prachuab Khiri Khan Province, was Prince Iddhidebsan<br />
Kridakara. There are altogether five buildings on the 38<br />
rai piece of land with the most important one being Phra<br />
Tamnak Piamsook which was the king’s residence. Other<br />
buildings are Phra Tamnak Noi, Phra Tamnak Oebprem<br />
Aimpridi, Phra Tamnak Pluk Kasem, and Sala Roeng pavilion.<br />
Phra Tamnak Piamsook is a two-storeyed mansion with<br />
simple and relaxed atmosphere built in the Romantic style<br />
that has composite features such as rectangular shaped<br />
openings with Palladian style window arrangements, and<br />
porches with rounded arches for example.<br />
The building has a square plan and on the south<br />
facing part of the ground floor is the recreation room with<br />
porches on its east and west sides. 44 This part of the building<br />
provides a view of the sea and receives pleasant sea<br />
breezes. The north part of the ground floor is the services<br />
area, and the upper floor is where the bed and private<br />
chambers are located. The interior is simple and modern<br />
in the Art Deco style. The thick walls are built of bricks,<br />
and the building sits on reinforced concrete foundations.<br />
ซึ่งกำลังเป็นกระแสที่คุกรุ่นอยู่ แต่การที่ชนชั้นผู้นำ<br />
ไม่สามารถเสียสละความได้เปรียบทางสังคมนั้น ใน<br />
ที่สุดแล้วก็เป็นสาเหตุสำคัญที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลง<br />
ทางการเมืองของสังคมไทย<br />
อาคารพักอาศัย อาคารพักอาศัยในสมัยรัชกาลที่ 7<br />
ไม่มีพัฒนาการทางรูปแบบที่แสดงความแตกต่างจาก<br />
สมัยรัชกาลที่ 6 อย่างชัดเจนนัก ในบางกรณีการสร้าง<br />
บ้านขนาดใหญ่กลับแสดงถึงอิทธิพลสืบเนื่องจากสมัย<br />
รัชกาลที่ 6 เช่น บ้านที่มีหอสูง เป็นต้น ผังมีความเป็น<br />
อิสระมากขึ้นและแสดงการจัดประโยชน์ใช้สอยที่คิดถึง<br />
ทฤษฎีของสถาปัตยกรรมเมืองร้อนมากขึ้น<br />
วังไกลกังวล เป็นพระราชฐานริมทะเลที่รัชกาลที่ 7<br />
ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2470 - 2471 เพื่อ<br />
เป็นที่ประทับแปรพระราชฐานตากอากาศที่อำเภอหัวหิน<br />
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ สถาปนิกคือ หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์<br />
กฤดากร ที่ดินมีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยม เนื้อที่ประมาณ<br />
38 ไร่ มีอาคารในวังจำนวน 5 หลัง อาคารที่สำคัญที่สุดคือ<br />
พระตำหนักเปี่ยมสุข ซึ่งเป็นที่ประทับในพระบาทสมเด็จ<br />
พระเจ้าอยู่หัว อาคารประกอบได้แก่ พระตำหนักน้อย<br />
พระตำหนักเอิบเปรม เอมปรีดิ์ พระตำหนักปลุกเกษม<br />
Other buildings on the compound are also plain<br />
and simple. Phra Tamnak Noi which was built for Queen<br />
Rambhai Barni and her parents, is a simple two-storeyed<br />
building while Phra Tamnak Oebprem Aimpridi built to<br />
accommodate royal family members, is a single-storey<br />
duplex with hip roof. Phra Tamnak Pluk Kasem is also plain<br />
and simple, but has two storeys with a gable roof, and<br />
was used for accommodating other royal family members<br />
as well. Sala Roeng on the other hand, is a multipurpose<br />
pavilion used for relaxation, entertainment and a variety<br />
of other functions.<br />
Phra Tamnak Mai at Sa Pathum Palace: Designed<br />
by Prince Iddhidebsan Kridakara, this mansion was built<br />
around 1926 for Prince Mahidol Adulyadej who was studying<br />
medicine in Boston at the time, and was his place of<br />
residence when he returned from the United States after<br />
having completed his studies in 1928.<br />
The building is placed on an east-west axis and faces<br />
south in order to effectively receive pleasant breezes for<br />
comfortable living. The design is in the Romantic style with<br />
211
และศาลาเริง<br />
พระตำหนักเปี่ยมสุข เป็นตำหนัก 2 ชั้น มีลักษณะ<br />
ผ่อนคลายและเรียบง่าย เป็นงานโรมันติกที่มีลักษณะ<br />
ผสมผสาน เช่น มีการออกแบบหน้าต่างทั้งแบบสี่เหลี่ยม<br />
และหน้าต่างบางส่วนที่ดูคล้ายกับการจัดจังหวะของ<br />
Palladian Window ช่องเปิดตรงระเบียงมีลักษณะเป็น<br />
ช่องเปิดยอดวงโค้ง เป็นต้น<br />
ผังอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส 44 ผังชั้นล่างจัดพื้นที่<br />
ส่วนใหญ่ทางทิศใต้เป็นห้องสำหรับทรงพระสำราญอยู่<br />
บริเวณส่วนกลาง มีระเบียงขนาบทางด้านตะวันออก<br />
และด้านตะวันตก ส่วนนี้จะสามารถมองเห็นทิวทัศน์และ<br />
รับลมทะเลได้ดีที่สุด พื้นที่ด้านเหนือเป็นส่วนบริการ<br />
ชั้นบนเป็นพื้นที่ห้องบรรทม การตกแต่งภายในมีลักษณะ<br />
เรียบง่ายและทันสมัยแบบอาร์ต เดโค ผนังก่ออิฐหนา<br />
โครงสร้างกำแพงรับน้ำหนัก<br />
อาคารประกอบล้วนมีลักษณะที่เรียบง่าย พระตำหนัก<br />
น้อยที่ประทับของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีรวมทั้ง<br />
พระบิดาและพระมารดา ลักษณะเป็นบ้าน 2 ชั้นเรียบง่าย<br />
พระตำหนักเอิบเปรม เอมปรีดิ์ เป็นบ้านแฝดชั้นเดียว<br />
หลังคาปั้นหยา เป็นที่ประทับของพระบรมวงศานุวงศ์<br />
combination of hip and gable roofs while treatment of the<br />
elevations is similar to that of Phra Tamnak Piamsook at<br />
Klai Kangwon Palace which has rectangular windows on<br />
the upper level, and round arches on the porch at ground<br />
level. Walls were constructed with large-sized bricks<br />
imported from England, but the actual structure is that<br />
of reinforced concrete post-and-beam type construction.<br />
The building also sits on reinforced concrete foundation<br />
that relies on the clay and underground water table to help<br />
stabilize the structure.<br />
Chaophraya Voraphong Phiphat Mansion (Phra Ar-thit<br />
House): In 1926 Phraya Voraphong Phiphat was promoted<br />
to Chaophraya and became the Palace Minister in 1927<br />
which was the year that he built his large mansion on Phra<br />
Ar-thit Road. The minister had been a businessman since<br />
1883 and owned many businesses such as sawmills,<br />
brick firing kilns, rice mills, and rail-transport company<br />
among others, while also serving the government at the<br />
same time. Thus the plan of Phra Ar-thit House clearly<br />
reflected his way of life in which the private family areas<br />
พระตำหนักปลุกเกษม เป็นอาคารสองชั้นแบบเรียบง่าย<br />
หลังคาจั่ว เป็นที่ประทับของพระบรมวงศานุวงศ์<br />
ศาลาเริงเป็นศาลาเอนกประสงค์สำหรับจัดงานแสดง<br />
และงานรื่นเริงต่างๆ<br />
วังเจ้านาย<br />
พระตำหนักใหญ่ วังสระปทุม เป็นพระตำหนัก<br />
ที่ประทับของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช ซึ่งทรง<br />
สร้างขึ้นราว พ.ศ. 2469 ขณะประทับอยู่ที่เมืองบอสตัน<br />
ประเทศสหรัฐอเมริกา และเสด็จกลับมาประทับภายหลัง<br />
จากที่ได้ทรงศึกษาสำเร็จวิชาแพทยศาสตร์แล้วใน พ.ศ.<br />
2471 สถาปนิกคือ หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร<br />
ตัวอาคารวางตามตะวันหรือตามแนวทิศตะวันออก-<br />
ตะวันตก หันหน้าไปทางทิศใต้เพื่อให้ตัวอาคารรับลม<br />
ได้อย่างเต็มที่ มีลักษณะเป็นอาคารพักอาศัยเพื่อความ<br />
อยู่สบาย เป็นงานบ้านแบบโรมันติกมีลักษณะผสมผสาน<br />
หลังคาปั้นหยาผสมจั่ว รูปด้านคล้ายกับพระตำหนัก<br />
เปี่ยมสุข วังไกลกังวล การออกแบบช่องหน้าต่างและ<br />
ช่องเปิดชั้นล่างมีลักษณะคล้ายกันคือ หน้าต่างชั้นบน<br />
เป็นหน้าต่างแบบสี่เหลี่ยม ส่วนช่องเปิดที่ระเบียงชั้นล่าง<br />
เป็นช่องเปิดแบบวงโค้ง ผนังอาคารก่ออิฐหนาเนื่องจาก<br />
were located on the upper floor while the lower floor was<br />
used for business dealings.<br />
The house is a plain and simple two-storeyed building<br />
in the Romantic style with a turret. Both the plans and<br />
elevations have asymmetrical design, and functions were<br />
arranged in a way that would allow for most efficient use.<br />
The front of the building faces the river on its west and has<br />
a large reception hall on the ground floor with a turret at<br />
the north-west corner. Beyond the hall is a corridor with<br />
the dining room, living room and lounge on both sides. At<br />
the end of the corridor is the owner’s private office. On the<br />
upper floor, the front facing part is a sitting area that has<br />
the part of the turret on the north-west corner as with the<br />
lower floor. The bedrooms are on both sides of a central<br />
corridor with the master bedroom at the end.<br />
The prominent feature of this building is the three<br />
storeys high turret with pointed pyramid-shaped roof which<br />
was a popular component among the elite at the time.<br />
Timber houses: The most common type of houses<br />
built during the period of Rama VII were plain and simple<br />
212
ใช้อิฐขนาดใหญ่สั่งจากประเทศอังกฤษ โครงสร้างก่อ<br />
อิฐฉาบปูน<br />
บ้านเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์(บ้านพระอาทิตย์) ใน<br />
พ.ศ. 2469 พระยาวรพงศ์พิพัฒน์ได้รับการโปรดเกล้าฯ<br />
ให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ ต่อมา<br />
ใน พ.ศ. 2470 โปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งเสนาบดี<br />
กระทรวงวัง และในปีนั้นเองเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์<br />
ก็ได้สร้างคฤหาสน์หลังใหญ่ขึ้นที่ถนนพระอาทิตย์ และ<br />
เนื่องจากเจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ได้ทำธุรกิจต่างๆ<br />
มาตั้งแต่ พ.ศ. 2426 เช่น โรงเลื่อยจักร เตาเผาอิฐ<br />
โรงสีข้าว กิจการเดินรถไฟฯ ควบคู่ไปกับการรับราชการ<br />
บ้านพระอาทิตย์จึงสะท้อนรูปแบบของการดำเนินชีวิต<br />
ของบ้านออกมาค่อนข้างชัดเจนคือ มีลักษณะของบ้าน<br />
ที่เป็นที่พักอาศัยส่วนตัวของครอบครัวอยู่บริเวณชั้นบน<br />
และพื้นที่ซึ่งจัดเตรียมไว้ส ำหรับการติดต่อธุรกิจอยู่ที่ชั้นล่าง<br />
ตัวอาคารมีลักษณะเรียบง่ายเป็นบ้าน 2 ชั้น แบบ<br />
โรมันติก มีหอคอยสูง มีลักษณะอสมมาตรทั้งผังและ<br />
รูปด้าน การจัดเนื้อที่ในบ้านให้ความสำคัญกับการจัด<br />
พื้นที่ใช้สอยให้ได้ประโยชน์มากที่สุด ด้านหน้าบ้าน<br />
หันไปทางแม่น้ำหรือทางทิศตะวันตก ผังชั้นล่างด้านหน้า<br />
two-storeyed timber houses with hipped gables while the<br />
sawn-timber decorations used in displaying extravagance<br />
became less elaborate and fewer compared to the previous<br />
period.<br />
Change in the governing system<br />
On April 6, 1932, Rama VII presided over the<br />
opening ceremony of the Rama I Memorial Bridge built<br />
to commemorate the 150 th anniversary of the founding of<br />
Bangkok. Eleven weeks following that, The People’s Party<br />
(Khana Radsadorn) staged a coup d’état and overthrew<br />
the government on June 24, 1932. Consequently, on<br />
December 10, 1932, King Rama VII issued the first official<br />
Constitution ever in the history of Siam.<br />
The political situation after the change in the governing<br />
system was somewhat turbulent. There were many conflicts<br />
within the Party itself, but the real crisis arose when the<br />
pro-monarchy faction attempted a counter-coup led by<br />
Prince Bovoradet, former Minister of Defense, on October<br />
11, 1933. The attempt was unsuccessful and the prince<br />
เป็นโถงรับแขกขนาดใหญ่ มีหอคอยอยู่ที่มุมห้องด้าน<br />
ทิศเหนือ ถัดไปเป็นโถงทางเดินซึ่งขนาบข้างด้วย<br />
ห้องอาหารตลอดจนห้องรับแขกและพักผ่อน ส่วนห้อง<br />
ขนาดใหญ่ซึ่งอยู่ด้านในสุดเป็นห้องทำงานส่วนตัวของ<br />
ท่านเจ้าของบ้าน ผังชั้นบนด้านหน้าเป็นโถงพักผ่อน<br />
ที่มุมห้องทางทิศเหนือเป็นหอคอย มีโถงทางเดิน<br />
เชื่อมต่อห้องนอนซึ่งอยู่สองข้างโถง ส่วนห้องนอนใหญ่<br />
ด้านในสุดเป็นห้องนอนของท่านเจ้าของบ้าน<br />
บ้านหลังนี้มีจุดเด่นอยู่ที่หอคอย 3 ชั้น หลังคาทรง<br />
พีระมิดยอดแหลมที่หน้าบ้าน ซึ่งคงเป็นองค์ประกอบทาง<br />
สถาปัตยกรรมตามสมัยนิยมของชนชั้นนำของสังคมไทย<br />
ในช่วงเวลานั้น<br />
บ้านไม้ บ้านไม้ที่นิยมปลูกกันมากในสมัย<br />
รัชกาลที่ 7 เป็นบ้านไม้สองชั้นที่มีลักษณะเรียบง่าย<br />
การใช้องค์ประกอบลายฉลุไม้ในอาคารมีน้อยลง<br />
ไม่แสดงความหรูหราและฟุ่มเฟือย ลายฉลุไม้มีลักษณะที่<br />
ง่ายไม่ซับซ้อนเหมือนสมัยรัชกาลที่ 6 นิยมใช้หลังคาจั่ว<br />
แบบหัวตัด (Hipped Gable Roof)<br />
การเปลี่ยนแปลงการปกครอง<br />
วันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จ<br />
fled the country. Then on March 2, 1934, King Rama VII<br />
announced his abdication of the throne and went into<br />
self-exile until he passed away.<br />
King Ananda Mahidol (Rama VIII) reigned from March<br />
2, 1934 to June 9, 1946. At the time of his ascension to the<br />
throne, he was only 8 years old and studying in Switzerland.<br />
The National Assembly had therefore appointed Colonel<br />
Prince Anuvatra Chaturanta, Lieutenant Commander<br />
Prince Aditya Dhibabha, and Chaophraya Yommaraj (Pun<br />
Sukhum) as his regents until he came of age, while the<br />
political administration at the time was in the hands of<br />
Khana Radsadorn (People’s Party) 45 whose major policies<br />
concerned State Customs and Economic Nationalism.<br />
State Customs policy: This policy was decreed during<br />
the period when Field Marshal P. Pibulsonggram (Pibul)<br />
was in his first term as Prime Minister from 1938 to 1944<br />
around the time of the Second World War 46 (1939 - 1945).<br />
The policy was intended to modernize the Thai nation to<br />
equal that of other civilized countries. This notion of building<br />
213
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินเป็น<br />
องค์ประธานในการเปิดสะพานปฐมบรมราชานุสรณ์<br />
ซึ่งสร้างขึ้นเพื่อร่วมในการเฉลิมฉลองวาระการสถาปนา<br />
กรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ 150 ปี 11 สัปดาห์ หลังจากนั้น<br />
คณะราษฎรก่อการยึดอำนาจการปกครองเมื่อวันที่<br />
24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ต่อมาในวันที่ 10 ธันวาคม<br />
พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวรเป็นครั้งแรกของ<br />
การปกครองในสยาม<br />
สถานการณ์ทางการเมืองหลังการเปลี่ยนแปลง<br />
การปกครองเป็นไปอย่างยุ่งเหยิง เกิดความขัดแย้งกันเอง<br />
ระหว่างฝ่ายคณะราษฎร แต่วิกฤตสำคัญของคณะราษฎร<br />
ก็คือความพยายามของฝ่ายนิยมราชาธิปไตยที่จะ<br />
ยึดอำนาจคืนเมื่อวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ. 2476 โดย<br />
กองกำลังทหารที่นำโดย พลเอก พระวรวงศ์เธอ<br />
พระองค์เจ้าบวรเดช อดีตเสนาบดีกลาโหม แต่ก็พ่ายแพ้<br />
ต่อกองกำลังของฝ่ายรัฐบาล พระองค์เจ้าบวรเดช<br />
เสด็จหนีไปต่างประเทศ และในที่สุดแล้วพระบาทสมเด็จ<br />
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงประกาศสละราชสมบัติเมื่อ<br />
วันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477<br />
up the nation requires building up “people” to have the<br />
conscience to act and behave in civilized manner in their<br />
daily lives. By this, the Prime Minister envisaged actions<br />
by “power of the people” through majority consent and<br />
issued, between 1939 and 1942, twelve edicts on cultural<br />
mandates, and penalties for violation.<br />
Changing behavioral conduct of the Thai people in<br />
their daily lives, such as being properly dressed and having<br />
proper social manners in accordance with civilized western<br />
ways, had in fact been introduced once before during<br />
the period of absolute monarchy, but applied only to the<br />
ruling class such as royalties, nobilities and aristocrats.<br />
The new mandates however, were aimed at transforming<br />
and “building up the people” throughout the country. This<br />
was a well-intentioned policy but in reality, the change<br />
envisioned by the Prime Minister was too abrupt to adapt<br />
to, as some mandates conflicted with the ingrained way of<br />
the community and people’s way of life; such as chewing<br />
betel nuts and wearing wraparound cloths for example.<br />
Nevertheless, in the long term, some of the mandates 47<br />
สมัยรัชกาลที่ 8<br />
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล<br />
พระอัฐมรามาธิบดินทร ทรงครองราชย์ระหว่างวันที่ 2<br />
มีนาคม พ.ศ. 2477 ถึงวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. <strong>2489</strong><br />
ขณะเสด็จขึ ้นครองราชสมบัติทรงมีพระชนมายุเพียง<br />
8 พรรษาและทรงศึกษาอยู่ ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์<br />
จึงได้มีการแต่งตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์<br />
เพื่อบริหารราชการแผ่นดินจนกว่าจะทรงบรรลุนิติภาวะ<br />
ส่วนอำนาจทางการเมืองนั้นอยู่ในมือของรัฐบาล<br />
คณะราษฎร 45 นโยบายที่สำคัญของรัฐบาลคณะราษฎร<br />
ในช่วงเวลานี้ได้แก่ นโยบายรัฐนิยมและนโยบาย<br />
เศรษฐกิจชาตินิยม<br />
นโยบายรัฐนิยม เป็นนโยบายที่ประกาศใช้ในสมัย<br />
จอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรีครั้งแรก<br />
ระหว่าง พ.ศ. 2481 - 2487 ซึ่งเป็นช่วงที่อยู่ในภาวะ<br />
สงครามโลกครั้งที่สอง 46 จุดประสงค์ของนโยบายนี้<br />
คือ การสร้างชาติไทยให้มีความเจริญทัดเทียมกับ<br />
อารยประเทศ โดยแนวคิดในการสร้างชาตินี้เน้นไปที่<br />
การสร้าง “คน” คือการสร้างสำนึกและการปฏิบัติตน<br />
อย่างมีอารยะในชีวิตประจำวันของคนไทยในระดับ<br />
have their virtues and are still practiced today. For example,<br />
being properly attired in public, eating politely, reserving<br />
occupational careers for Thai people, and supporting<br />
industrial, agricultural, and commercial undertakings of<br />
fellow Thais. This also included changing the name of the<br />
country from Siam to Thailand.<br />
Economic Nationalism policy: Supporting industrial,<br />
agricultural, and commercial efforts of fellow Thais was in<br />
fact the main concern of the Economic Nationalism policy<br />
under Prime Minister Pibul’s regime. It was an endeavor<br />
to rectify the economic situation that declined during the<br />
earlier periods of absolute monarchy brought about by<br />
mismanagement, such as the damages that resulted from<br />
the Bowring Treaty in which foreign businesses had better<br />
advantage over local ones, foreign investors benefitting<br />
from large scale industries such as the timber industry, or<br />
farmers in rural areas being taken advantage of by Chinese<br />
merchants for example. The Pibul Government introduced<br />
Economic Nationalism policy so that the government<br />
can have greater role in manipulating important major<br />
214
สามัญชนทั่วไป ทั้งนี้จอมพล ป. ให้เหตุผลว่าต้องการให้<br />
การปฏิบัตินั้นเป็น “อำนาจมหาชน” หรือเป็นการปฏิบัติ<br />
ที่เป็นความเห็นชอบของประชาชนส่วนใหญ่ในชาติ<br />
และมีรายละเอียดในทางปฏิบัติอยู่ในประกาศรัฐนิยม<br />
ระหว่าง พ.ศ. 2482 - 2485 จำนวน 12 ฉบับ ซึ่งประกาศ<br />
พร้อมกับบทลงโทษสำหรับผู้ไม่ปฏิบัติตาม<br />
สำหรับการปรับพฤติกรรมในชีวิตประจำวันของ<br />
คนไทย เช่น การแต่งกาย มารยาทสังคม ฯลฯ เพื่อให้<br />
สอดคล้องกับความเป็นอารยะของโลกตะวันตกนั้น<br />
ได้เคยเกิดขึ้นมาแล้วในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
แต่เป็นการปรับตัวในหมู่ชนชั้นปกครอง เช่น พระราชวงศ์<br />
และขุนนาง แต่ในสมัยรัฐนิยมนั้นมีจุดมุ่งหมายอยู่ที่การ<br />
ปรับตัวของประชาชนในประเทศหรือเป็น “การสร้างคน”<br />
ซึ่งเป็นแนวนโยบายที่ดี เพียงแต่การปรับตัวตามประกาศ<br />
รัฐนิยมนั้นในความเป็นจริงสำหรับสังคมไทยเป็นการ<br />
ปรับตัวที่ฉับพลัน เนื่องจากจอมพล ป. ต้องการให้<br />
เกิดผลโดยรวดเร็วแต่ระเบียบบางอย่างก็ขัดต่อวิถีชีวิต<br />
ประจำวันที ่เป็นวิถีชุมชน เช่น การกินหมาก การนุ่ง<br />
โจงกระเบน เป็นต้น อย่างไรก็ดีในระยะยาวการปฏิบัติ<br />
ตามประกาศรัฐนิยม 47 ชุดนี้หลายข้อมีส่วนดีที่ยังคงมี<br />
businesses, and exclude Chinese investors from the<br />
Thai economic sector 48 . This led to assisting farmers to<br />
empower themselves by setting up cooperatives whereby<br />
the government has a major share in the organization, or<br />
setting up state enterprises and investing in large scale<br />
industries together with foreign investors in which case the<br />
Thai government and people shall have a majority share<br />
while the foreign share was limited to only 30 percent.<br />
However, Pridi Bhanomyong had the opinion that such<br />
policy was, on the contrary, recentralizing power back<br />
into the hands of high ranking government officials and<br />
senior ranking military officers like in the times of absolute<br />
monarchy when power was centralized in the hands of the<br />
elite ruling class. Pridi thus supported urban businessmen<br />
by using state funds to invest in a joint-venture with the<br />
private sector and established Thai Rice Company to carry<br />
out rice trading businesses. Apart from that, he also set<br />
up the Bank of Asia for developing industries and brought<br />
in leading businessmen to carry out management of what<br />
was considered to be the affairs of the government 49 . The<br />
การปฏิบัติอยู่ เช่น การแต่งกายให้สุภาพเรียบร้อยใน<br />
ที่สาธารณะ มารยาทในการบริโภคอาหาร การสงวนอาชีพ<br />
บางอย่างไว้เฉพาะคนไทย ตลอดจนการสนับสนุน<br />
อุตสาหกรรม การเกษตร และการพาณิชย์ของไทย เป็นต้น<br />
เศรษฐกิจชาตินิยม การสนับสนุนอุตสาหกรรม<br />
การเกษตร และการพาณิชย์ของไทยนั้น ที่จริงแล้วเป็น<br />
เนื้อหาหลักของนโยบายเศรษฐกิจชาตินิยมในรัฐบาล<br />
จอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งเป็นนโยบายที่คณะราษฎร<br />
ได้พยายามแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นตั้งแต่สมัย<br />
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ เช่นการที่สนธิสัญญาเบาว์ริ่ง<br />
เอื้อประโยชน์ให้กับธุรกิจของชาวต่างชาติมากกว่าธุรกิจ<br />
ของชาวไทย การที่นักธุรกิจชาวต่างชาติได้ประโยชน์<br />
จากการเป็นเจ้าของกิจการอุตสาหกรรมขนาดใหญ่<br />
เช่น อุตสาหกรรมป่าไม้ ตลอดจนการที่ชาวนาในชนบท<br />
ถูกเอาเปรียบจากนักธุรกิจชาวจีน เป็นต้น เมื่อฝ่ายทหาร<br />
ภายใต้การนำของจอมพล ป. พิบูลสงคราม เข้ามา<br />
ควบคุมรัฐบาลก็ได้เสนอแนวคิดเศรษฐกิจชาตินิยม<br />
โดยรัฐบาลเข้าไปมีบทบาทในองค์กรธุรกิจสำคัญต่างๆ<br />
และกำจัดชาวจีนออกไปจากระบบเศรษฐกิจไทย 48 โดย<br />
การสนับสนุนให้ชาวนารวมตัวกันตั้งสหกรณ์ และให้<br />
difference in opinion between Pridi and the military faction<br />
led by Pibul consequently turned into a political conflict<br />
and eventuated in a coup d’état in 1947. Pridi fled the<br />
country and never returned. Nevertheless, from an overall<br />
perspective, Pibul’s Economic Nationalism policy 50 opened<br />
up opportunities for new businesses to emerge and allowed<br />
for accumulation of private funds as well as provided the<br />
foundation for growth and development of internal reserves<br />
in addition to the subsequent development and growth of<br />
the middle class.<br />
Architecture<br />
In the period of Rama VIII, the People’s Party initiated<br />
many large scale architectural construction projects.<br />
The Administration Building of the University of Moral<br />
and Political Sciences 51 , The Athletics Stadium, and the<br />
Middle Rajdamnoen Avenue Redevelopment Project are<br />
some of the examples. At the same time, an important<br />
accomplishment in the academic field of architecture,<br />
was the publication of the book “Architecture in Thailand”<br />
215
รัฐบาลเข้าไปมีหุ้นใหญ่ในองค์กรธุรกิจ เช่น การจัดตั้ง<br />
รัฐวิสาหกิจ หรือการลงทุนอุตสาหกรรมขนาดใหญ่กับ<br />
ชาวต่างชาติ โดยรัฐมีหุ้นใหญ่ร่วมกับชาวไทย และ<br />
ชาวต่างชาติลงทุนได้ 30 % แต่นโยบายเศรษฐกิจ<br />
ชาตินิยมดังกล่าว นายปรีดี พนมยงค์ กลับมองเห็นว่า<br />
อำนาจรัฐกลับมารวมศูนย์อยู่ที่ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่และ<br />
นายทหารอาวุโสเหมือนกับในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์<br />
ซึ่งอำนาจรัฐรวมศูนย์อยู่ที่ชนชั้นปกครอง นายปรีดี<br />
จึงหันไปสนับสนุนนักธุรกิจในเมือง โดยการนำทุนของ<br />
รัฐเข้าร่วมหุ้นกับภาคธุรกิจเอกชนโดยใช้เงินทุนจาก<br />
กระทรวงการคลังจัดตั้งบริษัทข้าวไทยเพื่อทำธุรกิจ<br />
ค้าข้าว นอกจากนี้นายปรีดียังได้จัดตั้งธนาคารเอเชีย<br />
เพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรม และนำนักธุรกิจชั้นนำ<br />
เข้ามาเป็นผู้บริหารและถือว่าเป็นธุรกิจของรัฐบาล 49<br />
ความเห็นที่แตกต่างระหว่างกลุ่มทหารนำโดยจอมพล ป.<br />
และนายปรีดีดังกล่าว ในที่สุดแล้วได้กลายเป็นความขัดแย้ง<br />
ทางการเมืองทั้งยังเป็นเหตุให้เกิดการรัฐประหารใน พ.ศ.<br />
2490 นายปรีดี พนมยงค์ ต้องลี้ภัยไปอยู่ต่างประเทศ<br />
จนตลอดชีวิต อย่างไรก็ดีเมื่อมองในภาพรวมแล้ว<br />
อาจกล่าวได้ว่า นโยบายของจอมพล ป. ในเรื่องเศรษฐกิจ<br />
written by Narth Bodhiprasart in 1944. Printed in 1946,<br />
this was the first book on the history of architecture and<br />
also the first Thai text book on architecture authored by<br />
a Thai architect.<br />
The Administration Building of the University of Moral and<br />
Political Sciences<br />
The University of Moral and Political Sciences 52 was<br />
founded in 1934 following the 6th Principle of the People’s<br />
Party concerning education for the public in which the<br />
Party believed that the aristocrats prevented the common<br />
people from receiving adequate education.<br />
The main building of the University, known as The<br />
Dome, was designed by Miu Abhaiwong according to<br />
the criteria set by Pridi Bhanomyong, requiring it to be<br />
“economical, beautiful and modern”. The Dome was<br />
designed in the Romantic style that reflected the sharpness<br />
and skillfulness of the architect in problem solving.<br />
Modifications to the four soldier barracks that were there<br />
originally and converting them into a single building gave<br />
it the appearance of order and simplicity while the addition<br />
ชาตินิยม 50 เปิดโอกาสให้ธุรกิจใหม่ๆ เกิดขึ้น และ<br />
เปิดทางให้มีการสะสมทุนของเอกชน รวมทั้งเป็นพื้นฐาน<br />
ของการเติบโตและความเข้มแข็งของทุนภายในประเทศ<br />
ตลอดจนการเติบโตของชนชั้นกลางในเวลาต่อมา<br />
งานสถาปัตยกรรม ในสมัยรัชกาลที่ 8 รัฐบาล<br />
คณะราษฎรได้สร้างงานสถาปัตยกรรมโครงการใหญ่<br />
หลายโครงการ เช่น ตึกบัญชาการมหาวิทยาลัยวิชา<br />
ธรรมศาสตร์และการเมือง 51 สนามกรีฑาสถาน โครงการ<br />
ปรับปรุงถนนราชดำเนินกลาง เป็นต้น นอกจากนี้แล้ว<br />
ก็ยังมีความก้าวหน้าทางวิชาการสถาปัตยกรรมที่สำคัญ<br />
คือ อาจารย์นารถ โพธิประสาท ได้แต่งหนังสือเรื่อง<br />
“สถาปัตยกรรมในประเทศไทย” เสร็จสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2487<br />
นับเป็นหนังสือประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมเล่มแรก<br />
และเป็นหนังสือวิชาการสถาปัตยกรรมเล่มแรกที่เขียนขึ้น<br />
โดยสถาปนิกไทย และได้ตีพิมพ์ในปลาย พ.ศ. <strong>2489</strong><br />
ตึกบัญชาการมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และ<br />
การเมือง มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง 52<br />
สถาปนาขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2477 ตามหลักการของคณะราษฎร<br />
ข้อที่ 6 เรื่องการให้การศึกษากับราษฎรทั่วไป เนื่องจาก<br />
คณะราษฎรมีความเชื่อว่าฝ่ายเจ้าปิดกั้นไม่ให้ราษฎร<br />
of an iconic double-tiered, pointed octagonal hip roof at<br />
the mid-part of the building that resembles the pointed<br />
tip of a lead pencil, is symbolic of the sharpness of the<br />
intellect. Although called The Dome, the structure of the<br />
roof is not that of a typical dome structure.<br />
The Athletics Stadium<br />
Another important quality design work by Miu Abhaiwong<br />
was the Athletics Stadium which was given the name Sanam<br />
Subhachalasai in 1941 and became the main stadium of<br />
The National Stadium of Thailand. Completed construction<br />
in 1941, this Art Deco building was the best of this kind<br />
of style in Thailand. The main stand has a reinforced<br />
concrete roof structure cantilevered to cover the seating<br />
area, and was considered to be highly advanced at the<br />
time. This stadium reflected the intention of the People’s<br />
Party to see that Thai people have good health, by giving<br />
importance to physical education in addition to educating<br />
about ethics and Buddhism.<br />
Middle Rajdamnoen Avenue Redevelopment Project<br />
The most significant architectural project of the People’s<br />
216
ได้รับการศึกษาอย่างพอเพียง<br />
อาคารหลักของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ซึ่ง<br />
เรียกกันทั่วไปว่า “ตึกโดม” นั้นเป็นการออกแบบโดย<br />
นายหมิว อภัยวงศ์ ตามแนวทางของผู้ประศาสน์การ<br />
ปรีดี พนมยงค์ ที่ให้ไว้ว่า “ประหยัด สวยงาม ทันสมัย”<br />
“ตึกโดม” เป็นงานออกแบบแนวโรมันติก ซึ่ง<br />
แสดงถึงความเฉียบแหลมและทักษะในการตอบโจทย์<br />
ทางสถาปัตยกรรมของสถาปนิก ซึ่งปรับปรุงอาคาร<br />
โรงทหารที่มีอยู่เดิมจำนวน 4 หลังเชื่อมต่อเข้าด้วยกัน<br />
มีลักษณะเรียบง่ายแต่มีระเบียบ แล้วสร้างสัญลักษณ์<br />
เป็นรูปหลังคาแปดเหลี่ยมทรงสูงสองชั้นซ้อนกันตรง<br />
บริเวณอาคารหลักส่วนกลาง หลังคาส่วนบนมีลักษณะ<br />
เป็นทรงกรวยแหลมรูปร่างคล้ายปลายแท่งดินสอ<br />
ซึ่งหมายถึงความเฉียบแหลมของสติปัญญา (เรียกกันว่า<br />
หลังคา “โดม” แต่ไม่ใช่โครงสร้างโดม)<br />
สนามกรีฑาสถาน อาคารคุณภาพฝีมือนายหมิว อภัยวงศ์<br />
อีกอาคารหนึ ่ง คือการออกแบบ “สนามกรีฑาสถาน”<br />
ซึ่งสร้างแล้วเสร็จใน พ.ศ. 2484 และต่อมาเปลี่ยนชื่อ<br />
เป็น “กรีฑาสถานแห่งชาติ” ส่วนสนามกีฬาหลักตั้งชื่อว่า<br />
“สนามศุภชลาศัย” ใน พ.ศ. 2484 สนามกีฬาแห่งนี้เป็น<br />
Party in Bangkok was the Middle Rajdamnoen Avenue<br />
Redevelopment Project which began in 1937 but underwent<br />
major revision by the Pibulsonggram government that<br />
wanted it to be a modern commercial center for Bangkok<br />
like those in Europe. The main features of the design were<br />
the wide boulevard lined with rows of buildings such as<br />
shops, offices, hotels, and theatres in the style of Modern<br />
architecture, with the Democracy Monument at the center<br />
of the strip. The Monument was built between 1939 and<br />
1940 in the Art Deco style with symbols pertaining to the<br />
People’s Party and the day of the coup, such as the notion<br />
of “six” to represent the 6 Principles, the date June 24,<br />
1932, and the placement of the Constitution Manuscript<br />
mockup on its bowl-stand which is the most important<br />
feature of the entire design. Pibul also designated the<br />
monument to be the zero-kilometer mark from which all<br />
roads emanating out of Bangkok to other provinces are to<br />
be measured, and thus signify “the beginning”.<br />
The redevelopment of Middle Rajdamnoen Avenue<br />
was metaphorically in effect a transformation of the symbol<br />
งานสถาปัตยกรรมแบบ Art Deco ที่ดีที่สุดของไทย<br />
อัฒจันทร์หลักประกอบด้วยที่นั่งคนดูและโครงหลังคา<br />
คอนกรีตเสริมเหล็กที่ยื่นคานโครงสร้างหลังคาออกมา<br />
คลุมที่นั่ง ซึ่งนับว่าเป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
ที่ก้าวหน้ามากในสมัยนั้น สนามกีฬาแห่งนี้แสดง<br />
เจตจำนงของ “คณะราษฎร” ที่ต้องการให้ประชาชนไทย<br />
มีพลานามัยที่แข็งแรง เป็นการให้ความสำคัญกับพลศึกษา<br />
นอกเหนือจากจริยศึกษา และพุทธิศึกษา<br />
การปรับปรุงถนนราชดำเนินกลาง โครงการด้าน<br />
สถาปัตยกรรมของคณะราษฎรที่มีความสำคัญที่สุดใน<br />
กรุงเทพฯ คือ โครงการปรับปรุงถนนราชดำเนินกลาง<br />
ซึ่งเริ่มดำเนินการโดยรัฐบาลคณะราษฎรมาตั้งแต่<br />
พ.ศ. 2480 แต่มีการปรับปรุงครั้งใหญ่ในสมัยจอมพล ป.<br />
พิบูลสงคราม ผู้ซึ่งมีความต้องการให้ถนนราชดำเนินกลาง<br />
เป็นศูนย์กลางทางการพาณิชย์ของกรุงเทพฯ ที่มีความเจริญ<br />
และทันสมัยแบบตะวันตก องค์ประกอบหลักได้แก่ ถนน<br />
ขนาดกว้างใหญ่ มีอาคารซึ่งสร้างขึ้นสองข้างถนนในแบบ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่ ซึ่งประกอบด้วยอาคารพาณิชย์<br />
โรงแรม โรงภาพยนตร์ โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่อนุสาวรีย์<br />
ประชาธิปไตย ซึ่งสร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2482-2483 ใน<br />
of absolute monarchy into a symbol of the Thai State<br />
that is advanced, progressive, modern, and international<br />
in outlook, with the focal point being the Democracy<br />
Monument. Thus it is a representation of the democratic<br />
governing system under the constitution and the power<br />
of the People’s Party through artistic and architectural<br />
expressions. In addition, the government also took the<br />
opportunity to use this large project undertaking as a<br />
means of stimulating the country’s economy.<br />
Residential Buildings<br />
Residential buildings that have the appearance<br />
of extravagantly decorated big mansions boasting the<br />
social status of its owner as being superior, began to<br />
disappear. People in general tend to prefer plain and<br />
simple two-storeyed houses with hipped-gables and less<br />
sawn-timber decorations, following the trend that continued<br />
from the period of Rama VII.<br />
Influence of Modern Architecture on the design of domestic<br />
buildings<br />
Sala Chalermkrung (Chalermkrung Theatre) was<br />
217
แบบ Art Deco โดยใช้สัญลักษณ์ที่เกี่ยวข้องกับคณะราษฎร<br />
และวันปฏิวัติมาเป็นเงื่อนไขในการออกแบบ เช่น เลข 6<br />
ของหลัก 6 ประการ และเลข 24 มิถุนายน 2475<br />
ตลอดจนการจัดวางพานรัฐธรรมนูญเป็นองค์ประกอบ<br />
ที่สำคัญที่สุดของอนุสาวรีย์ นอกจากนี้แล้วจอมพล ป.<br />
ยังได้กำหนดให้ถนนสายต่างๆ ซึ่งเป็นเส้นทางคมนาคม<br />
จากกรุงเทพฯ ไปยังต่างจังหวัดเริ่มนับระยะทางโดยใช้<br />
อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยเป็นต้นทาง (กิโลเมตรที่ศูนย์)<br />
อีกด้วย<br />
การปรับปรุงถนนราชดำเนินกลางเป็นการนำพื้นที่<br />
ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มา<br />
ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให้เป็นพื้นที่ซึ่งแสดงสัญลักษณ์ของ<br />
รัฐไทยใหม่ ซึ่งมีความเจริญก้าวหน้า ทันสมัย และมีความ<br />
เป็นสากล โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่ “อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย”<br />
ซึ่งหมายถึงการปกครองในระบอบประชาธิปไตยภายใต้<br />
กฎหมายรัฐธรรมนูญ และอำนาจการนำของคณะราษฎร<br />
ทั้งนี้โดยการใช้งานสถาปัตยกรรมและงานศิลปกรรม<br />
เป็นเครื่องมือในการสื่อสารความหมาย นอกจากนี้แล้ว<br />
รัฐบาลยังได้ใช้โครงการปรับปรุงถนนราชดำเนินกลาง<br />
ซึ่งเป็นโครงการก่อสร้างขนาดใหญ่เพื่อเป็นมาตรการ<br />
the first building in Thailand to be designed according to<br />
the principles of Modernism during the period of absolute<br />
monarchy, around 1932. After the change in the ruling<br />
system, the People’s Party government had many important<br />
building projects built in the style of Modern architecture<br />
to project the image of the modern Thai State. Apart<br />
from public buildings, houses also began to appear in the<br />
Modern style around the same time. The main residence or<br />
Tamnak Yai building at Asawin Palace designed by Ercole<br />
Manfredi (alias Ekarit Manfendi) an Italian architect, was<br />
presumably built around the end of the period of Rama VII<br />
or the beginning of Rama VIII 53 while Manfredi’s own house<br />
in Soi Asoke on Sukhumvit Road, also in the Modernist<br />
style, was built in 1935.<br />
Tamnak Yai Residence at Asawin Palace: On the<br />
corner of Ratchavithi Road at Tuek Chai Intersection, this<br />
building was the residence of Prince Bhanubandhu Yugala,<br />
and presently, its grounds is part of Phra Mongkut Klao<br />
College of Medicine’s compound.<br />
The building resembled a plain box with flat roof,<br />
ในการกระตุ้นเศรษฐกิจของไทยอีกด้วย<br />
อาคารพักอาศัย ในสมัยรัชกาลที่ 8 อาคารที่มี<br />
ลักษณะเป็นคฤหาสน์ซึ่งตกแต่งอย่างหรูหรา หรือบ้าน<br />
ที่สร้างขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นถึงความมีสถานะทางสังคมที่<br />
เหนือกว่าของชนชั้นสูงหายไป บ้านของสามัญชนทั่วไป<br />
นิยมปลูกบ้านไม้สองชั้นแบบเรียบง่าย การตกแต่งด้วย<br />
ลวดลายฉลุไม้น้อยลง นิยมหลังคาจั่วหัวตัดซึ่งเป็น<br />
แนวโน้มที่สืบเนื่องมาจากสมัยรัชกาลที่ 7<br />
อิทธิพลงานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในงานออกแบบ<br />
อาคารพักอาศัย ศาลาเฉลิมกรุงเป็นอาคารหลังแรกใน<br />
สยามที่สร้างขึ้นในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ตามหลัก<br />
การของสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในราว พ.ศ. 2475 และ<br />
หลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองรัฐบาลคณะราษฎร<br />
ก็ได้สร้างอาคารสำคัญหลายโครงการในแบบสถาปัตยกรรม<br />
สมัยใหม่เพื่อแสดงความทันสมัยของรัฐไทยใหม่<br />
ซึ่งนอกจากความทันสมัยของงานสถาปัตยกรรมประเภท<br />
อาคารสาธารณะแล้ว ในช่วงเวลาใกล้เคียงกันก็เริ่ม<br />
ปรากฏงานอาคารพักอาศัยที่เป็นงานแบบสถาปัตยกรรม<br />
สมัยใหม่ขึ้นเช่นเดียวกัน เช่น ตำหนักใหญ่ วังอัศวิน<br />
ออกแบบโดยนายเอร์โคเล่ มันเฟรดี้ หรือ นายเอกฤทธิ์<br />
bare walls and no decorative elements. Certain parts<br />
of the building had long horizontal strip of large glass<br />
fenestration that showed the reinforced concrete post-andbeam<br />
structure, and was a dominant feature of Modern<br />
architecture. As such, the new Modern style houses were<br />
easy to build, inexpensive, comfortable to live in and have<br />
spatial arrangements that are functional and convenient.<br />
The International Style of Modern architecture has<br />
developed since the second half of the 19th century to<br />
suit the middle class 54 lifestyle of the capitalistic industrial<br />
society. This collective group of working people were<br />
mainly concerned with having good quality of life, modern<br />
conveniences, and quick and efficient services.<br />
Tamnak Yai Residence at Asawin Palace therefore<br />
represented what was to follow and a sign of the growing<br />
capitalism along with the growth of the middle class sector<br />
that became the steering mechanism of the modern Thai<br />
society. These middle-class people have adopted the<br />
western way of life and lived in western style houses<br />
which became the prominent style that prevailed during<br />
218
หมั่นเฟ้นดี สถาปนิกชาวอิตาเลียน รวมทั้งบ้านพักอาศัย<br />
ของนายมันเฟรดี้ที่ซอยอโศก สุขุมวิท ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อ<br />
พ.ศ. 2478 ก็เป็นงานแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่เช่น<br />
เดียวกัน ส่วนวังอัศวินนั้นน่าจะสร้างขึ้น 53 ราวปลายสมัย<br />
รัชกาลที่ 7 หรือต้นรัชกาลที่ 8<br />
ตำหนักใหญ่ วังอัศวิน ตั้งอยู่ที่สี่แยกตึกชัย ถนนราชวิถี<br />
สร้างขึ้นเพื่อเป็นตำหนักที่ประทับของ พลตรี พระเจ้า<br />
วรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภานุพันธุ์ยุคล ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่ง<br />
ของวิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฎเกล้า<br />
อาคารมีลักษณะเป็นกล่องเรียบง่าย ผนังเรียบเกลี้ยง<br />
ปราศจากลวดลายตกแต่ง หลังคาแบน อาคารบางส่วน<br />
เจาะช่องเปิดเป็นช่องหน้าต่างกระจกยาวเป็นแถบตาม<br />
แนวนอน เพื่อแสดงคุณสมบัติของโครงสร้างเสา-คาน<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก ซึ่งเป็นลักษณะเด่นประการหนึ่ง<br />
ของงานแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่<br />
บ้านแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่เป็นบ้านที่ก่อสร้าง<br />
ง่าย ราคาไม่แพง อยู่สบาย มีการจัดพื้นที่ใช้สอยภายใน<br />
อาคารเพื่ออำนวยความสะดวกในการอยู่อาศัย เป็นงาน<br />
สถาปัตยกรรมไร้พรมแดน (International Style) ซึ่ง<br />
ถูกพัฒนาขึ้นมาตั้งแต่ครึ่งหลังของศตวรรษที่ 19 เพื่อให้<br />
the subsequent period of Rama IX.<br />
SUMMARY<br />
Residential architecture in Siam from the period of<br />
King Rama I to Rama VIII (1782 - 1946) could be looked<br />
at under two main periods: the Early Rattanakosin Period<br />
from Rama I to Rama III (1782 - 1851) and the Period of<br />
Westernization from Rama IV to Rama VIII (1851 - 1946).<br />
The Early Rattanakosin Period (Rama 1 - Rama III)<br />
1782 - 1851<br />
King Rama I founded the Chakri Dynasty in 1782. In<br />
establishing Bangkok as the new capital, the Siamese rulers<br />
still had the image of the former glory of Ayutthaya in mind<br />
and built palaces and temples according to tradition while<br />
houses and dwellings of the common people were also<br />
built in the style of the central region that had developed<br />
since the period of Ayutthaya.<br />
At the beginning of the reign, Portugal was the first<br />
เหมาะสมกับวิถีชีวิตของชนชั้นกลาง 54 ในสังคมทุนนิยม/<br />
อุตสาหกรรม ซึ่งเป็นกลุ่มคนทำงานที่ให้ความสำคัญ<br />
กับการมีคุณภาพชีวิตที่ดี รูปแบบการใช้ชีวิตที่มีความ<br />
สะดวก รวดเร็ว แต่มีประสิทธิภาพในการทำงาน<br />
ตำหนักใหญ่ วังอัศวิน จึงเป็นงานสถาปัตยกรรม<br />
พักอาศัยที่เป็นสัญญาณบ่งบอกถึงสิ่งที่จะเกิดขึ้นใน<br />
อนาคตของสังคมไทย ซึ่งได้แก่การเติบโตของทุนนิยม<br />
การเติบโตของชนชั้นกลางซึ่งพัฒนาขึ้นมาเป็นกลุ่ม<br />
พลังขับเคลื่อนสังคมไทยสมัยใหม่ และเป็นกลุ่มที่มี<br />
รูปแบบการใช้ชีวิตแบบตะวันตกและอยู่บ้านแบบตะวันตก<br />
ซึ่งเป็นลักษณะเด่นในภาพรวมของบ้านพักอาศัยใน<br />
สมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช<br />
พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 9 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์<br />
สรุป<br />
สถาปัตยกรรมพักอาศัยในสยามตั้งแต่สมัยรัชกาล<br />
ที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 8 (พ.ศ. 2325 - <strong>2489</strong>) นั้นมีลักษณะเด่น<br />
ที่สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ช่วงเวลา ได้แก่ สมัย<br />
รัตนโกสินทร์ตอนต้น (รัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 3 พ.ศ.<br />
2325 - 2394) และสมัยอิทธิพลตะวันตก (รัชกาลที่ 4 -<br />
รัชกาลที่ 8 พ.ศ. 2394 - <strong>2489</strong>)<br />
western nation to have sent a representative bearing<br />
royal correspondence from Lisbon to the Siamese Court<br />
in 1786. After the Portuguese emissary had been duly<br />
welcomed with honor and dignity, the king then sent his<br />
correspondence in reply to the Portuguese Court.<br />
During the reign of King Rama II, Portugal again sent<br />
emissaries to establish relations with Siam in 1818; and<br />
in 1820, requested to set up a Portuguese consulate in<br />
Bangkok. This was the first foreign consulate to be set<br />
up in the new capital. Meanwhile, an important initiative<br />
considered to be of significant diplomatic move by Siam<br />
also took place in 1818 when Phraya Suriyawongse<br />
Montri (Dis Bunnag) sent a letter written in Portuguese, to<br />
President James Monroe of the United States expressing<br />
that Siam was seeking to procure a certain number of<br />
muskets. This was the first documented contact between<br />
Siam and the United States.<br />
With regards to architecture, projects within the<br />
compound of the Grand Palace were assigned by the king<br />
for his son, Prince Jessada Bodindra, to be in charge of<br />
219
สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (รัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 3<br />
พ.ศ. 2325 - 2394) พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า<br />
จุฬาโลกมหาราชทรงสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ขึ้นเมื่อ<br />
พ.ศ. 2325 การสร้างบ้านแปงเมืองยังยึดถือความรุ่งเรือง<br />
ของอยุธยาเป็นต้นแบบ เช่น การสร้างพระราชวังและวัด<br />
ในวังตามประเพณีอยุธยา บ้านพักอาศัยของสามัญชน<br />
ก็ยังสร้างขึ้นตามประเพณีการสร้างเรือนไทยภาคกลาง<br />
ที่ได้พัฒนาขึ้นมาตั้งแต่สมัยอยุธยา<br />
โปรตุเกสเป็นชาติตะวันตกชาติแรกที่ได้อัญเชิญ<br />
พระราชสาส์นเข้ามายังราชสำนักสยามในตอนต้นรัชกาล<br />
เมื่อ พ.ศ. 2329 และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ได้<br />
ทรงจัดพิธีต้อนรับอย่างสมเกียรติ ทั้งยังได้ส่งพระราชสาส์น<br />
ตอบกลับไปอีกด้วย<br />
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย<br />
ทางโปรตุเกสได้ส่งทูตเข้ามาขอเจริญสัมพันธไมตรีกับ<br />
ไทยอีกใน พ.ศ. 2361 และใน พ.ศ. 2363 โปรตุเกสก็ได้<br />
ขออนุญาตตั้งสถานกงสุลขึ้น ซึ่งไทยยินยอมด้วยไมตรี<br />
นับเป็นการตั้งสถานกงสุลต่างประเทศเป็นครั้งแรกใน<br />
สมัยรัตนโกสินทร์ นอกจากนี้แล้วการริเริ่มด้านการต่างประเทศ<br />
ที่สำคัญในรัชกาลก็ได้แก่ การติดต่อทางเอกสารกับประเทศ<br />
redeveloping the garden on the eastern section, known<br />
as Suan Khwa, of the palace grounds along with the<br />
construction of several brick buildings that were built later.<br />
As far as dwellings of the commoners were concerned,<br />
there is no clear evidence as to what they were like, but it<br />
is possible to speculate that they were timber or bamboo<br />
houses built on stilts as had been traditionally practiced<br />
since the period of Ayutthaya.<br />
Important religious building projects during the period<br />
of Rama II were mostly those that had been initiated<br />
since the previous reign such as the viharn of Wat Maha<br />
Suthavas (Wat Suthat) for example. However, the Great<br />
Prang of Wat Arun Rajvararam was initiated by Rama II<br />
himself but unfortunately had yet to be completed at the<br />
time of his passing away when only the foundation had<br />
just been laid.<br />
During the period of Rama III, Siam had signed the<br />
first amity and commerce treaty with Britain on June 20,<br />
1826. Known as the Burney Treaty, this was the first treaty<br />
that Siam had signed with a western nation. However,<br />
สหรัฐอเมริกาเป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2361<br />
การสร้างพระราชมณเฑียรในพระบรมมหาราชวังนั้น<br />
ได้ทรงมอบหมายให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่น<br />
เจษฎาบดินทร์เป็นแม่กองจัดสร้างสวนขึ้นข้างหมู่<br />
พระราชมณเฑียรทางด้านตะวันออกเรียกกันว่า<br />
“สวนขวา” และได้มีการสร้างพระราชมณเฑียรและ<br />
สร้างตึกขึ้นหลายหลัง สำหรับบ้านพักอาศัยของ<br />
สามัญชนนั้น ไม่ปรากฏหลักฐานอ้างอิงที่ชัดเจน<br />
แต่น่าจะยังคงสืบทอดวัฒนธรรมการอยู่อาศัยในแบบ<br />
ประเพณีต่อจากสมัยรัชกาลที่ 1 คือเป็นบ้านเรือน<br />
แบบเรือนไทยเดิมสมัยอยุธยานั้นเอง<br />
สำหรับการสร้างวัดสำคัญในกรุงเทพฯ นั้น รัชกาล<br />
ที่ 2 ได้ทรงสานต่อโครงการก่อสร้างที่ได้เริ่มขึ้น<br />
ตั้งแต่สมัยรัชกาลก่อน เช่น การสร้างพระวิหาร<br />
วัดมหาสุทธาวาส (วัดสุทัศน์เทพวรารามวรมหาวิหาร)<br />
และได้ทรงมีพระราชดำริให้สร้างพระปรางค์ใหญ่ขึ้น<br />
ภายในวัดอรุณราชวราราม แต่เมื่อเริ่มขุดดินวางรากฐาน<br />
พระปรางค์ก็สิ้นรัชกาลเสียก่อน<br />
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
สยามได้เซ็นสนธิสัญญาเบอร์นีกับสหราชอาณาจักร<br />
Siam’s most important trading partner at the time was<br />
China with whom the king had established and enjoyed<br />
trading relationship since he was still Prince Jessada<br />
Bodindra and served as Minister of Trade and Foreign<br />
Affairs during his father’s reign.<br />
Apart from trading with China, Rama III also developed<br />
a personal taste for Chinese art and as a consequence,<br />
Sino-Thai architectural style became the royal vogue<br />
during his reign. This can be seen for example, from Wat<br />
Raj-Orosaram, the temple that he had restored while serving<br />
as Minister of Trade and Foreign Affairs during the period<br />
of Rama II which later became accorded to his reign after<br />
he had ascended the throne. With regards to temples, the<br />
king, being a highly religious person, had built and restored<br />
altogether 44 temples, which is considered to be a rather<br />
great number compared to that of the previous two reigns.<br />
During the period of Rama III, American missionaries<br />
who arrived and began to settle themselves in Bangkok,<br />
built their houses in the colonial style with two storeys<br />
surrounded by verandas. These houses were built of timber<br />
220
เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2369 ซึ่งนับว่าเป็น<br />
สนธิสัญญาทางพระราชไมตรีและการพาณิชย์ฉบับแรก<br />
ที่สยามเซ็นกับชาติตะวันตก ส่วนคู่ค้าสำคัญของสยาม<br />
ในรัชกาลนี้คือ จีน ซึ่งได้ทรงแต่งสำเภาไปค้าขายตั้งแต่<br />
สมัยรัชกาลที่ 2<br />
การติดต่อค้าขายกับจีนทำให้รัชกาลที่ 3 ทรงมีความ<br />
สนพระราชหฤทัยในงานศิลปะจีน งานสถาปัตยกรรม<br />
ที่ผสมผสานศิลปะแบบจีนในรัชกาลเรียกว่า งาน<br />
สถาปัตยกรรมแบบพระราชนิยม เช่น วัดราชโอรสาราม<br />
ซึ่งได้ทรงบูรณะขึ้นตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 2 และต่อมา<br />
ในรัชกาลที่ 3 ได้โปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็น<br />
วัดประจำรัชกาล สำหรับการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดใน<br />
รัชกาลนั้น มีจำนวนทั้งสิ้นถึง 44 วัด นับว่าเป็นรัชสมัยที่<br />
พระมหากษัตริย์ได้ทรงสร้างวัดขึ้นเป็นจำนวนมากเมื่อ<br />
เทียบกับสองรัชกาลที่ผ่านมา<br />
ในรัชกาลที่ 3 มิชชันนารีอเมริกันเริ่มเข้ามาเผยแผ่<br />
ศาสนาและปลูกบ้านแบบโคโลเนียลในกรุงเทพฯ ลักษณะ<br />
เป็นบ้านสองชั้นมีระเบียงโดยรอบ โครงสร้างไม้หรือ<br />
โครงสร้างไม้ผสมก่ออิฐ หลังคาทรงปั้นหยาหรือทรงจั่ว<br />
สำหรับบ้านเรือนของชาวสยามนั้น สังฆราชปัลเลอกัวซ์<br />
or timber and brick masonry with hip or gable roofs. As for<br />
houses of the local commoners, a French priest named<br />
Pallegoix, who came to Siam in 1829, noted that the<br />
Siamese people in general, lived in timber houses while<br />
the poor lived in thatched bamboo houses. He also noted<br />
that there were a great number of floating raft houses and<br />
shops along the Chao Phraya River.<br />
Thus from available information, it can be construed that<br />
the dwellings of commoners during the Early Rattanakosin<br />
Period (from Rama I – Rama III) were timber or bamboo<br />
houses built on stilts following the tradition practiced since<br />
the period of Ayutthaya.<br />
Towards the end of Rama III’s reign, Britain sent Sir<br />
James Brooks to Bangkok in 1850 to negotiate amendments<br />
to the treaty signed since the beginning of the reign.<br />
Britain’s demands included setting up a British consulate<br />
and that British subjects residing in Siam be treated in<br />
accordance with British laws. This was undeniably an<br />
obvious move towards demanding extraterritorial rights<br />
and was considered as potential threat to the kingdom’s<br />
ซึ่งเข้ามากรุงเทพฯ ตั้งแต่ พ.ศ. 2372 ได้บันทึกว่า<br />
สามัญชนโดยทั่วไปปลูกบ้านเป็นเรือนไม้แบบเรือนเครื่องสับ<br />
ส่วนคนจนนั้นอยู่บ้านแบบเรือนไม้ไผ่หรือเรือนเครื่องผูก<br />
และยังได้บันทึกด้วยว่า มีเรือนแพเป็นร้านค้าจำนวนมาก<br />
เรียงรายอยู่ตามสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา<br />
ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่าบ้านเรือนของชาวสยาม<br />
ในตอนต้นรัตนโกสินทร์ สมัยรัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 3 นั้น<br />
ยังคงมีลักษณะเป็นเรือนไทยแบบประเพณีที่เป็นวัฒนธรรม<br />
การอยู่อาศัยสืบเนื่องมาตั้งแต่สมัยอยุธยา<br />
ช่วงปลายรัชกาลใน พ.ศ. 2393 สหราชอาณาจักรส่ง<br />
เซอร์เจมส์ บรู๊คส์ เข้ามาเจรจาขอแก้ไขสนธิสัญญาที่ทำ<br />
กันไว้ตั้งแต่ต้นรัชกาล ที่สำคัญคือขอตั้งสถานกงสุลและ<br />
ขอให้คนในบังคับสหราชอาณาจักรอยู่ใต้กฎหมายของ<br />
สหราชอาณาจักร ซึ่งนับเป็นก้าวแรกของสัญญาสิทธิ<br />
สภาพนอกอาณาเขต และเป็นสัญญาณของการคุกคาม<br />
ทางการเมืองต่อสยาม อย่างไรก็ดี ไทยปฏิเสธทุกข้อเสนอ<br />
ที่ทางสหราชอาณาจักรต้องการ ทูตจึงรายงานไปที่กระทรวง<br />
การต่างประเทศ ขอให้จัดการขั้นเด็ดขาดกับสยาม ในช่วง<br />
วิกฤตนี้เองพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2394<br />
sovereignty. Siam thus rejected all demands by the British,<br />
and Brooks returned to England reporting the outcome to<br />
the British Minister of Foreign Affairs with the suggestion<br />
that firm and decisive actions be taken against Siam. It<br />
was during this critical period that King Rama III passed<br />
away on April 2, 1851.<br />
The Period of Westernization (Rama IV - Rama VIII)<br />
1851 – 1946<br />
Under the awareness of political threats imposed by<br />
Great Western Powers that already affected many countries<br />
in Southeast Asia, King Mongkut (Rama IV) resorted to a<br />
more diplomatic approach and signed the Bowring Treaty<br />
with Great Britain. This gave Britain extraterritorial rights and<br />
trading advantages over Siam while Siam lost her judicial<br />
power over British subjects residing in the kingdom. The<br />
decision to sign and enter into agreement was a move to<br />
ease the political tension that was imminent at the time.<br />
However, Rama IV had simultaneously adopted a cultural<br />
221
สมัยอิทธิพลตะวันตก (รัชกาลที่ 4 - รัชกาลที่ 8 พ.ศ.<br />
2394 - <strong>2489</strong>) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว<br />
ทรงเข้าพระราชหฤทัยในเรื่องสถานการณ์ทางการเมือง<br />
ระหว่างประเทศได้ดี และทรงตระหนักถึงภัยคุกคามทาง<br />
การเมืองจากมหาอำนาจตะวันตก จึงได้ทรงเซ็นสัญญาเบาว์ริง<br />
กับสหราชอาณาจักร และยินยอมให้สหราชอาณาจักร<br />
ได้รับสิทธิในการมีสิทธิสภาพนอกอาณาเขต กฎหมาย<br />
ฉบับนี้ทำให้สหราชอาณาจักรได้ประโยชน์ในการทำธุรกิจ<br />
กับสยาม ทั้งยังทำให้สยามอยู่ในฐานะเสียเอกราชใน<br />
ทางศาล แต่สยามก็ต้องยินยอมเพื่อเป็นการผ่อนคลาย<br />
สถานการณ์ทางการเมือง ขณะเดียวกันรัชกาลที่ 4<br />
ก็ทรงใช้นโยบายด้านวัฒนธรรมในการแก้ไขปัญหา<br />
โดยการแสดงตนเป็นผู้มีอารยะผ่านทางงานสถาปัตยกรรม<br />
นอกจากนี้แล้วก็ยังมีการปรับตัวของกลุ่มชนชั้นผู้นำ<br />
ของสยามในการศึกษาวิชาการด้านต่างๆ ของชาวตะวันตก<br />
เช่น การศึกษาภาษาอังกฤษ การต่อเรือกลไฟ เป็นต้น<br />
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง<br />
เป็นผู้นำในการแสดงตนเป็นผู้เจริญผ่านทางงาน<br />
สถาปัตยกรรมโดยการสร้างพระราชมณเฑียรหรือ<br />
ที่ประทับของพระมหากษัตริย์ในแบบสถาปัตยกรรม<br />
strategy to ease western threats by demonstrating through<br />
architecture that Siam is a civilized nation. In addition,<br />
the elites also began to adapt themselves by learning<br />
to use the English language, becoming familiar with<br />
western customs, and gaining new knowledge of varying<br />
interests from the West which included the construction<br />
of steamships for example.<br />
Rama IV led the move in demonstrating that Siam<br />
is a civilized nation through architecture by having royal<br />
residences and other buildings built in western style. The<br />
original Ananta Samakhom Throne Hall, which was the<br />
principal building in Phra Abhinaonives group of buildings<br />
erected in the east garden section of the Grand Palace<br />
between 1852 and 1857 for example, had classic style<br />
columns and combination of round and pointed arches.<br />
Buildings that were built in western style during the period<br />
however, were not designed strictly according to any<br />
western architectural theories or principles, and western<br />
influence was confined mainly to within royal palaces<br />
while commoners still lived in traditional Thai houses that<br />
ตะวันตก เช่น พระที่นั่งอนันตสมาคม ซึ่งเป็นพระที่นั่ง<br />
องค์ประธานในพระอภิเนาว์นิเวศน์ สร้างขึ้นบริเวณ<br />
สวนขวาในพระบรมมหาราชวังระหว่าง พ.ศ. 2395 -<br />
2400 พระที่นั่งองค์นี้มีการตกแต่งภายในด้วยเสาแบบ<br />
คลาสสิค การเจาะช่องผนังเป็นแบบผสมผสานมีทั้งแบบ<br />
ซุ ้มโค้ง (Round Arch) และแบบซุ้มยอดแหลม อย่างไร<br />
ก็ดีงานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 4<br />
ยังเป็นงานเลียนแบบที่ไม่ค่อยมีความถูกต้องทางด้าน<br />
ทฤษฎีสถาปัตยกรรมนัก และอิทธิพลของสถาปัตยกรรม<br />
ตะวันตกนั้น ยังคงปรากฏเฉพาะในงานออกแบบอาคาร<br />
ในพระราชวังเท่านั้น ส่วนสามัญชนก็ยังคงอยู่อาศัย<br />
ในเรือนไทยแบบประเพณีอย่างที่เคยเป็นมาตั้งแต่<br />
สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น<br />
การปฏิรูปประเทศในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ<br />
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นพระราชกรณียกิจที่มี<br />
ความสำคัญยิ่ง เพราะเป็นพื้นฐานที่สำคัญในการพัฒนา<br />
ประเทศในสมัยต่อมา ส่วนในด้านสถาปัตยกรรมนั้น ได้<br />
ทรงจ้างสถาปนิกชาวยุโรปเข้ามารับราชการในกรุงเทพฯ<br />
เพื่อให้มีความรับผิดชอบในการสร้างงานสถาปัตยกรรม<br />
แบบตะวันตกอย่างถูกต้องและมีรสนิยม และได้ทรงมี<br />
continued to be built since Ayutthaya through to the early<br />
Rattanakosin period.<br />
During the succeeding reign of King Chulalongkorn<br />
(Rama V), reformation of the country was highly significant<br />
because it provided a strong foundation for subsequent<br />
development of the kingdom. With regards to architecture,<br />
the king employed European architects to serve in various<br />
government departments in order to produce tasteful<br />
works of quality according to correct design principles<br />
of western style architecture. As for residential buildings,<br />
the king’s objective was for his subjects to organize<br />
and maintain their residences by building well designed<br />
western style houses and using durable building materials.<br />
He therefore instructed royal members and high ranking<br />
officials to be model examples for commoners to follow<br />
and to demonstrate that Siamese people possessed the<br />
mentality and way of life that was on equal level with those<br />
in civilized European countries.<br />
Since the beginning of the reign, Rama V chose to<br />
commission professional European architects. Therefore<br />
222
พระราชประสงค์ที่จะให้ชาวสยามทุกคนพัฒนาความเป็น<br />
อยู่ในบ้านเรือนของตนโดยใช้วัสดุก่อสร้างอันถาวรและ<br />
มีความประณีตทางสถาปัตยกรรม ดังนั้นจึงทรงมีพระบรม<br />
ราชโองการให้พระราชวงศ์และขุนนางชั้นผู้ใหญ่ทำตัว<br />
เป็นแบบอย่างโดยการจัดบ้านเรือนให้เป็นตัวอย่างแก่<br />
ราษฎร เพื่อแสดงว่าคนไทยมีความคิดและความเป็นอยู่<br />
ทัดเทียมกับความเจริญของประเทศในยุโรป<br />
สำหรับการสร้างพระราชมณเฑียรตั้งแต่ต้น<br />
รัชกาลนั้น พระที่นั่งองค์สำคัญที่สุดในพระบรมมหาราชวัง<br />
คือ พระที ่นั่งจักรีมหาปราสาทซึ่งเป็นงานแบบนีโอ<br />
เรอเนอซองส์ แต่หลังคาเป็นทรงมณฑปแบบไทย<br />
ประเพณีซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์<br />
ขณะเดียวกันก็แสดงให้เห็นถึงการประนีประนอมกัน<br />
ระหว่างแนวคิดของชนชั้นสูงรุ่นใหม่ซึ่งนิยมตะวันตก<br />
และแนวคิดอนุรักษ์นิยมของกลุ่มขุนนางชั้นผู้ใหญ่<br />
การสร้างอาคารพักอาศัยแบบตะวันตกของสมาชิก<br />
ในพระราชวงศ์และขุนนางชั้นสูงนั้น นิยมสร้างเป็น<br />
บ้านสองชั้น มีรูปแบบที่หลากหลาย เช่น วังบางขุนพรหม<br />
เป็นแบบนีโอบาโรค บ้านเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์เป็น<br />
แบบนีโอโกธิค เป็นต้น โครงสร้างมีความมั่นคงแข็งแรง<br />
Chakri Maha Prasat Throne Hall, which was the most<br />
important building in the Grand Palace built during the<br />
period, was initially designed in the Neo-Renaissance style<br />
with domed roofs. However, the domes had to be changed<br />
into the mondop style superstructure to symbolize the<br />
Siamese kingship. This combined manner of architectural<br />
expression was thus a reflection of compromise between<br />
the new generation of elites who preferred the western<br />
style, and the more conservative high ranking officials.<br />
Residences of the royalties and high ranking officials<br />
were popularly built as two-storeyed masonry houses<br />
in a variety of western styles. To name a couple, Bang<br />
Khunphrom Palace was built in Neo-Baroque style while<br />
Chaophraya Suravongse Vaiyavatana’s house was built in<br />
Neo-Gothic style for instance. These were strong stable<br />
structures that used masonry load-bearing wall system<br />
or reinforced concrete together with brick masonry which,<br />
towards the end of the reign, reinforced concrete had<br />
become the more favorable type of construction among<br />
the upper class because it was considered avant-garde<br />
เป็นแบบเครื่องก่อ (Masonry) กำแพงรับน้ำหนัก (Wall<br />
Bearing) หรือโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กผสมเครื่องก่อ<br />
และในตอนปลายรัชกาลที่ 5 นั้น มีความนิยมในการสร้าง<br />
อาคารด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กมากขึ้นในหมู่ชนชั้นสูง<br />
เนื่องจากเป็นโครงสร้างแบบใหม่ที่เพิ่งเข้ามาในกรุงเทพฯ<br />
ดังนั้นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กจึงหมายถึงความ<br />
ทันสมัยของผู้เป็นเจ้าของบ้าน<br />
ส่วนการสร้างบ้านแบบตะวันตกของสามัญชนนั้น<br />
ก็คือการสร้างบ้านไม้สองชั้นเลียนแบบบ้านตึกของชนชั้นสูง<br />
ซึ่งน่าจะเริ่มขึ้นราวๆ พ.ศ. 2435 และแบบบ้านซึ่งเป็น<br />
ที่นิยมกันมากทั้งในกรุงเทพฯ และตามต่างจังหวัดก็คือ<br />
บ้านไม้ฉลุลาย (Gingerbread House) เพราะเป็นบ้าน<br />
ที่มีความสวยงาม ทันสมัย และราคาถูกกว่าบ้านตึก<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 6 นั้น พระราชวังที่สำคัญที่สุดซึ่ง<br />
สร้างในกรุงเทพฯ ได้แก่ พระราชวังพญาไท อันเป็น<br />
พระราชวังที่มิได้มีลักษณะเชิงประเพณี แต่สร้างแบบ<br />
ตะวันตกในแนวสถาปัตยกรรมโรมันติกที่มีลักษณะ<br />
เรียบง่าย พระที่นั่งองค์ประธานซึ่งเป็นที่ประทับใน<br />
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวคือ พระที่นั่งพิมานจักรีนั้น<br />
แฝงนัยแห่งสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์เอาไว้ที่<br />
and symbolized modernity at the time.<br />
The average commoners on the other hand, built<br />
western style two-storeyed timber houses imitating the<br />
concrete masonry mansions of the upper class. This trend<br />
appears to have started around 1882 with the most popular<br />
style, built in Bangkok as well as in the provinces, being<br />
the style that had perforated sawn-timber decorations<br />
commonly known as the Gingerbread style. The popularity<br />
of this style derived from its distinctive expressions through<br />
the elegant sawn-work ornamentations while the cost of<br />
construction was also considerably cheaper than building<br />
concrete houses.<br />
During the following reign of Rama VI, the most<br />
important royal palace built in Bangkok to represent his<br />
majesty that ought to have been built according to tradition,<br />
was Phayathai Palace. Built in simple Romantic<br />
style, this western-influenced royal palace was the first<br />
royal residence to symbolize Siamese kingship without<br />
being built in the traditional manner. In this case, the<br />
representation of Siamese kingship was cleverly disguised<br />
223
หอสูงหลังคายอดแหลม (Spired Tower) ซึ่งสร้างขึ้น<br />
ทดแทนหลังคายอดมณฑป (Spired Pyramidal Roof)<br />
ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ตามประเพณี<br />
ดั้งเดิมของสยาม<br />
บ้านของขุนนางชั้นสูงหรือผู้มีฐานะทางสังคมเป็น<br />
บ้านตึกสร้างด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กซึ่งเป็นโครงสร้าง<br />
ที่ทันสมัยผสมกับผนังก่ออิฐ องค์ประกอบของอาคาร<br />
อันเป็นที่นิยมในหมู่ชนชั้นสูงได้แก่ หอสูง ซึ่งมักจะ<br />
ปรากฏอยู่ที่มุมหนึ่งทางด้านหน้าอาคาร<br />
บ้านไม้ของสามัญชนเป็นการพัฒนาที่สืบเนื่องมา<br />
จากรัชกาลก่อน คือมีทั้งบ้านไม้สองชั้นแบบเรียบง่าย<br />
และบ้านไม้ฉลุลาย (Gingerbread House) แต่ลวดลาย<br />
ไม้ฉลุนั้นมีความละเอียด ซึ่งเป็นพัฒนาการที่สืบเนื่อง<br />
มาจากสมัยรัชกาลที่ 5<br />
พัฒนาการของบ้านไม้สมัยรัชกาลที่ 6 ที่มีความแตก<br />
ต่างจากสมัยรัชกาลก่อนก็คือ มีบ้านไม้แบบประยุกต์<br />
ซึ่งเป็นการผสมผสานกันระหว่างบ้านแบบใต้ถุนสูง ซึ่ง<br />
เป็นลักษณะของเรือนท้องถิ่นของสยามกับการจัดห้อง<br />
ต่างๆ อยู่ภายใต้หลังคาเดียวกันแบบบ้านตะวันตก ซึ่ง<br />
สะท้อนให้เห็นถึงแนวคิดในการรักษาเอกลักษณ์ของชาติ<br />
in the design of Phiman Chakri Mansion, which was the<br />
king’s residence and the main building, by using a spired<br />
turret to symbolize the Siamese majesty instead of the<br />
traditional mondop roof style superstructure.<br />
Houses of high ranking officials and the elites during<br />
this reign were also built of reinforced concrete and brick<br />
masonry walls while the distinctive architectural feature<br />
which became popular amongst the upper class was the<br />
high turret attached to the front corner of the house. As<br />
for timber houses of the commoners, these continued to<br />
develop from the previous reign in the style of plain and<br />
simple two-storeyed houses or in the Gingerbread style<br />
but with less intricacy.<br />
The most noticeable development of timber houses<br />
during the Rama VI period was the introduction of the<br />
applied-style timber houses. This was a combination of the<br />
local traditional stilted house style, with all the functional<br />
requirements arranged under one roof as in the western<br />
way of living. Such integration was an attempt to preserve<br />
the local identity while at the same time adopting the<br />
ให้มีความสอดคล้องกับวิถีชีวิตแบบตะวันตกได้ดี เช่น<br />
ตำหนักประถม วังเพ็ชรบูรณ์ เป็นต้น แต่บ้านลักษณะ<br />
นี้มีน้อย และไม่เป็นที่นิยมในหมู่สามัญชนโดยทั่วไป<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 7 คณะราษฎรก่อการปฏิวัติ<br />
เปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.<br />
2475 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก<br />
จึงทรงเป็นพระมหากษัตริย์สยามพระองค์แรกภายใต้<br />
รัฐธรรมนูญ (Constitutional Monarchy) แต่ก็ได้<br />
ทรงสละราชสมบัติเมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477<br />
คณะรัฐบาลจึงได้ทูลเชิญพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า<br />
อานันทมหิดล ขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์<br />
รัชกาลที่ 8 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ พระบาทสมเด็จ<br />
พระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร<br />
ประทับอยู่ที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์เพื่อทรงศึกษา<br />
เล่าเรียนตั้งแต่ก่อนรับราชสมบัติจนกระทั่งสิ้นรัชกาล<br />
ใน พ.ศ. <strong>2489</strong><br />
บ้านพักอาศัยของสามัญชนในสมัยรัชกาลที่ 7 และ<br />
รัชกาลที่ 8 เป็นบ้านไม้สองชั้น มีลักษณะเรียบง่าย<br />
ไม่หรูหรา องค์ประกอบตกแต่งที่เป็นลวดลายฉลุไม้มีน้อย<br />
นิยมหลังคาหน้าจั่วหัวตัด (Hipped Gable Roof)<br />
western lifestyle. An example of this is Tamnak Prathom<br />
at Wang Petchabun palace. The applied-style however,<br />
was unpopular among commoners and only a small<br />
number were built.<br />
During the period of King Rama VII , the People’s Party<br />
staged a coup d’état that successfully toppled the system<br />
of absolute monarchy. King Prajadhipok then became<br />
Siam’s first constitutional monarch but later abdicated on<br />
March 2, 1934, and his young nephew, Prince Ananda<br />
Mahidol was crowned King Rama VIII. The young king<br />
had been residing in Switzerland before his ascension to<br />
the throne and continued to study there during the reign<br />
until his untimely death upon his home-leave back to visit<br />
Bangkok in 1946.<br />
Houses of the commoners during the periods of Rama<br />
VII and VIII were simple two-storeyed timber houses with<br />
hipped gables while the sawn-timber decorations used<br />
in displaying extravagance became less elaborate and<br />
less favorable.<br />
Subsequently, the Modern Movement in architecture<br />
224
อาคารพักอาศัยซึ่งสร้างขึ้นอย่างทันสมัยในแบบ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่ราวปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 7<br />
ได้แก่ วังอัศวิน ซึ่งเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงสิ่งที่จะเกิด<br />
ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 9 เมื่อสังคมไทยพัฒนามาเป็น<br />
สังคมทุนนิยม/อุตสาหกรรม ชนชั้นกลางเติบโตขึ้น<br />
บ้านพักอาศัยในสมัยรัชกาลที่ 9 ในภาพรวมก็คือบ้านของ<br />
ชนชั้นกลาง ซึ่งใช้ชีวิตทันสมัยอยู่ในบ้านแบบตะวันตก<br />
อีกทั้งยังเป็นพลังสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและ<br />
การเมืองในสังคมไทย<br />
made its first appearance in Siam as a public building with<br />
Chalermkrung Theatre which was built circa 1932. As for<br />
residential buildings, Tamnak Yai, the main residence at<br />
Asawin Palace, was one of the first houses built according<br />
to the Modernist language around the late period of Rama<br />
VII. This building therefore was a forerunner of what was<br />
to follow and an indication of the growing capitalism along<br />
with the growth of the middle class sector that became the<br />
steering mechanism of the modern Thai society. These<br />
people have adopted the western way of life and lived in<br />
western style houses which became the dominant style that<br />
prevailed during the subsequent period of King Rama IX.<br />
เชิงอรรถ<br />
1- กรมศิลปากร, ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา ฉบับที่ 2 (ไตรภูมิฉบับ<br />
หลวง), (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา, 2520), หน้า 69 - 70.<br />
2- กรมศิลปากร, จดหมายเหตุการอนุรักษ์กรุงรัตนโกสินทร์,<br />
(กรุงเทพฯ : สหประชาพาณิชย์, 2525), หน้า 70 - 71.<br />
3- น่าจะเป็นการเดินทางไปศึกษาและดูงานการจัดระเบียบบ้านเมือง<br />
ของสิงคโปร์ ซึ่งเป็นอาณานิคมของสหราชอาณาจักร<br />
4- ได้รับการสถาปนาเป็น สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ ใน<br />
พ.ศ. 2416<br />
5- พระที่นั่งวิมานเมฆสร้างเสร็จเมื่อปลาย พ.ศ. 2444 รัชกาลที่ 5<br />
โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าหมื่นสรรพเพธภักดี (พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ)<br />
เป็นผู้จัดตกแต่งพระที่นั่งทุกห้อง และให้มีหน้าที่ดูแลรักษาพระที่นั่ง<br />
องค์นี้ต่อไปด้วย<br />
6- ใน พ.ศ. 2445 โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าหมื่นสรรพเพธภักดีเป็นผู้รับ<br />
ผิดชอบในการดำเนินงานก่อสร้างสวนดุสิต (ซึ่งจะเป็นพระราชวัง<br />
ต่อไป) แต่เพียงผู้เดียว และทรงจ้างนายเยนกินส์ ชาวอังกฤษเป็น<br />
ผู้ช่วยในการเพาะปลูกต้นไม้ และทำสวนแบบฝรั่ง<br />
ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2446 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า<br />
เจ้าอยู่หัวได้พระราชทานเลื่อนบรรดาศักดิ์ให้เจ้าหมื่นสรรพเพธภักดี<br />
(นพ ไกรฤกษ์ อายุ 29 ปี) เป็นพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ จางวาง<br />
มหาดเล็ก (the Lord Great Chamberlain) , อ้างจาก “บุรุษรัตน”,<br />
{พระนคร: โรงพิมพ์ตีรณสาร, 2501. พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงาน<br />
พระราชทานเพลิงศพมหาเสวกเอก พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ<br />
ไกรฤกษ์) 2501}, หน้า 43.<br />
7- ตามที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงบัญญัติว่า<br />
พระเจ้าแผ่นดินที่ลาออกจากราชสมบัติ และยังทรงดำรงพระชนม์ชีพ<br />
อยู่ในรัชกาลใหม่ให้ใช้พระนาม “พระเจ้าหลวง”<br />
Endnotes:<br />
1.- Department of Fine Arts. (1977). Tribhumi loka vinijchaya katha<br />
chabab thi song (Tribhumi chabab luang) (in Thai). [The story of the<br />
three planes of Existence related to Buddhist cosmology, book 2 -<br />
official version]. Bangkok: Kurusapha: 69-70.<br />
2.- Department of Fine Arts. (1982). Jotmaihed karn anurak<br />
Krung Rattanakosin (in Thai). [Accounts on conservation of Krung<br />
Rattanakosin]. Bangkok: Saha Prachaphanich: 70-71.<br />
3.- Presumably Phraya Sri Suriyawongse was sent to study the<br />
organization and city planning of Singapore which was a British<br />
colony.<br />
4.- Chaophraya Sri Suriyawongse was later promoted to the status<br />
of “Somdej Chaophraya Boromaha Sri Suriyawongse” in 1873.<br />
5.- Construction of Vimanmek Mansion was completed at the end<br />
of 1901. Rama V assigned Jao Muen Sappapeth Bhakdi to decorate<br />
every room and be responsible for the care and maintenance of the<br />
mansion.<br />
6.- In 1902, Jao Muen Sappapeth Bhakdi was assigned by the<br />
king to be the sole person responsible for the construction of Suan<br />
Dusit (park) that would later become a palace. The king also hired<br />
an Englishman named Jenkins to do the landscaping in European<br />
style. Then in November 1903, Rama V bestowed Jao Muen<br />
Sappapeth Bhakdi (alias Nop Krairiksh, then 29 years old) with the<br />
title of Phraya Burutratana Rajphanlop, the Lord Great Chamberlain.<br />
Ref: Nop Krairiksh commemorative funeral book (1958). n.p: 43.<br />
7.- According to the protocol set by King Rama V, a king who has<br />
225
8- ในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า “พระราชวัง<br />
ดุสิต”<br />
9- ก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2462 สมัยรัชกาลที่ 6<br />
10- ไม่ทราบปีที่ก่อสร้าง แต่โดยประเพณีแล้วจะพระราชทานที่ให้ปลูก<br />
วังเมื่อเจ้านายฝ่ายหน้ามีพระชนมายุประมาณ 20 ปี ปีที่ก่อสร้างจึงน่า<br />
จะประมาณ พ.ศ. 2424 ส่วนกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์นั้น ทรง<br />
ดำรงตำแหน่งเสนาบดีช่วยว่าการกระทรวงพระคลัง ระหว่าง พ.ศ.<br />
2429 - 2441<br />
11- นักท่องเที่ยวชาวอเมริกันเริ่มใช้คำว่า “Gingerbread” เรียกกลุ่ม<br />
บ้านดังกล่าวราวๆ ค.ศ. 1950 {https://en.wikipedia.org/wiki/Gingerbread_house_(architecture)}<br />
12- มีหลักฐานว่าได้โปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ<br />
นเรศวรฤทธิ์เป็นผู้ออกแบบ โดยพระราชทานเงิน 70 ชั่ง หรือประมาณ<br />
5,600 บาท เป็นค่าก่อสร้าง อย่างไรก็ดีสถาปนิกผู้รับผิดชอบงาน<br />
ออกแบบพระราชวังบางปะอินคือ นายโจอาคิม กราสซี (ขณะนั้นอายุ<br />
40 ปี) ส่วนกรมพระนเรศวรฤทธิ์นั้นโปรดเกล้าฯ ให้ทรงกรมเมื่อ พ.ศ.<br />
2418 หมายความว่าให้เริ่มรับราชการเมื่อพระชันษาได้ 20 ปี ใน พ.ศ.<br />
2420 ทรงมีพระชันษา 22 ปี และไม่ปรากฏว่าเคยทำงานด้านการ<br />
ออกแบบ ดังนั้นจึงน่าจะเป็นผู้รับผิดชอบในการเป็นแม่กองในการ<br />
ก่อสร้างพระที่นั่งมากกว่า ส่วนผู้ออกแบบและรับผิดชอบงานก่อสร้าง<br />
น่าจะเป็นนายโจอาคิม กราสซี อีกประการหนึ่งลักษณะการทาสีสลับ<br />
ตามแนวนอนบนผนังภายนอกนั้นเป็นแนวคิดที่คล้ายคลึงกันกับที่นาย<br />
กราสซีใช้ในการออกแบบผนังภายนอกบ้านเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์<br />
(วร บุนนาค) และวังวินเซอร์ซึ่งเป็นวังของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช<br />
เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมงกุฎราชกุมาร<br />
13- วัดพิชัยญาติการาม เดินเป็นวัดร้าง สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหา<br />
พิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) ครั้งเป็นพระยาศรีพิพัฒน์ราชโกษา ปฏิสังขรณ์<br />
abdicated the throne and is still living in the period of his successor,<br />
shall be known as “Phra Chao Luang”.<br />
8.- During the period of Rama VI, the name Suan Dusit was changed<br />
to “Dusit Royal Palace”.<br />
9. The construction of Suan Sunanda Palace was completed in<br />
1919 during the reign of King Rama VI.<br />
10.- It is not known as to when Varavarn Palace was constructed.<br />
However, traditionally, the king would grant the construction of a<br />
palace for each of his sons when they reach the age of twenty. It<br />
is possible therefore, to speculate that this palace would have been<br />
built around 1881. (Prince Naradhip became vice-minister of the<br />
Ministry of Royal Finance from 1886 – 1898).<br />
11.- The word “Gingerbread House” was coined by American tourists<br />
who started calling this style of houses around 1950.<br />
Retrieved from: https://en.wikipedia.org/wiki/Gingerbread_house_<br />
(architecture)<br />
12.- There is evidence that Rama V assigned Prince Nares Vararidhi<br />
to design Utthayan Bhumi Sathien residence at Bang Pa-in Palace<br />
and gave an estimated amount of 5,600 Baht for the construction.<br />
However, the architect responsible for the design of the Bang Pain<br />
Palace was more likely to have been Joachim Grassi who was<br />
then 40 years old. Prince Nares took office in 1875 at the age of<br />
twenty and in 1877 would have been only twenty two years old.<br />
There is no indication of his having any design experience then,<br />
and therefore was probably the project supervisor while the person<br />
who designed and was responsible for the construction would have<br />
ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2384 สมัยรัชกาลที่ 3<br />
14- วัดอนงคารามวรวิหาร สร้างในสมัยรัชกาลที่ 3 โดยท่านผู้หญิง<br />
น้อย ภริยาสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ<br />
15- ข้าราชการผู้ซึ่งเป็นกำลังหลักในการวางแผนงานการศึกษา<br />
ของชาติ และร่วมผลักดันให้เกิดการดำเนินงานในการบำรุงการศึกษา<br />
ของชาติจนเป็นผลสำเร็จนั้นได้แก่ เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี<br />
(ม.ร.ว.เปีย มาลากุล) และเจ้าพระยาธรรมศักดิมนตรี (สนั่น เทพหัสดิน<br />
ณ อยุธยา)<br />
16- ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช แสดงความเห็นว่าพระบาทสมเด็จ<br />
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสอนเรื่องการ<br />
เทศบาลมากกว่าเรื่องการปกครองระบอบประชาธิปไตยในระดับ<br />
ประเทศ {อ้างจาก พรเทพ วชิรวรเดช, พระราชวังพญาไท (3), ดุสิต<br />
ธานี เมืองต้นแบบประชาธิปไตย, spirit, ปีที่ 3 ฉบับที่ 34 (เมษายน<br />
- พฤษภาคม พ.ศ. 2550)}, หน้า 102.<br />
17- ลักษณะคล้ายกับบ้านแบบ American Queen Anne ซึ่งเป็นที่นิยม<br />
แพร่หลายอยู่ในอเมริการาว ค.ศ. 1880 - 1910 (พ.ศ. 2423 - 2453<br />
ตรงกับครึ่งหลังของรัชกาลที่ 5) บ้านแบบดังกล่าวมีลักษณะเด่นอยู่ที่<br />
หอสูงตรงมุมบ้าน<br />
18- พระยาราชมนตรี (ภู่) เดิมเป็นจางวางข้าหลวงในสมัยรัชกาลที่ 3<br />
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดปรานมากทรงเรียกว่า<br />
“พี่ภู่” บุตรสาวของพระยาราชมนตรีชื่อ น้อย เป็นหม่อมของพระเจ้า<br />
บรมวงศ์เธอ กรมขุนราชสีหวิกรม (พระองค์เจ้าชุมสาย) พระราชโอรส<br />
ในรัชกาลที่ 3 บ้านของพระยาราชมนตรี (ภู่) อยู่ที่ริมแม่น้ ำตำบลท่าพระ<br />
เรียกว่า บ้านท่าช้าง หอนั่งของบ้านพระยาราชมนตรีคือเรือนที่<br />
สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงซื้อไปทำเป็น<br />
ท้องพระโรง ณ วังคลองเตย {อ้างจาก สุเมธ ชุมสาย, วังท่าพระ,<br />
(กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2514)}, หน้า 15-16.<br />
been the architect Joachim Grassi. Furthermore, the color treatment<br />
on the façades with horizontal bands of two alternating colors is<br />
reminiscent of the style that Grassi used on the exterior façade<br />
treatment of Chaophraya Suravongse Vaiyavatana (Vorn Bunnag)’s<br />
residence and the Windsor Palace of Crown Prince Vajirunhis.<br />
13.- Wat Pichai Yatikaram was an abandoned temple until Somdej<br />
Chaophraya Boromaha Pichaiyat (Dhat Bunnag) had it restored in<br />
1805 when he was still “Phraya Sriphiphat Ratchakosa” during the<br />
reign of Rama III.<br />
14.- Wat Anongkharam Voraviharn temple was built during the reign<br />
of Rama III by the patronage of Than Phuying (Lady) Noi, wife of<br />
Somdej Chaophraya Boromaha Pichaiyat.<br />
15.- The person who was instrumental in drawing up the National<br />
Education Plan and seeing to its implementation was Chaophraya<br />
Surendra Dhibodi (Mom Ratchawong Pia Malakul) and Chaophraya<br />
Dharmasakdi Montri (Sanan Devahasatin Na Ayutthaya).<br />
16.- Mom Ratchawong Kukrit Pramoj remarked that King Rama<br />
VI was more interested in educating about municipal issues than<br />
about democracy at the national level.<br />
Ref: Pornthep Vajiravoradech. Phayathai Palace (3), Dusit Thani<br />
mueang tonbaeb prachadhipatai (in Thai). [Dusit Thani, prototype<br />
of a democratic city]. Spirit, Volume 3, No. 34, April-May 2007: 102.<br />
17.- The design of Phiman Chakri Hall is similar to the American<br />
Queen Anne style that was popular in USA around 1880 - 1910<br />
which corresponded with the second half of Rama V’s reign. The<br />
outstanding feature is the turret at the corner of the building.<br />
226
19- แม้กระทั่งบ้านย่อส่วนของเจ้าพระยามหิธรใน “ดุสิตธานี” เมือง<br />
จำลองนั้น ท่านผู้หญิงดุษฎีมาลา มาลากุล ณ อยุธยา ธิดาของ<br />
เจ้าพระยามหิธรก็ได้เล่าว่า “คุณพ่อสมัครเป็นทวยนาครแล้วก็ต้อง<br />
มีบ้าน ทีแรกคุณพ่อให้ช่างทำบ้านเล็กๆ ไปตั้งในที่ที่ต้องซื้อ แต่รับสั่ง<br />
ว่าบ้านเล็กเกินไปไม่สมฐานะเสนาบดี คุณพ่อเลยต้องให้ทำใหม่เป็น<br />
ตึกทำด้วยไม้อย่างงดงาม สิ้นค่าทำกว่า 3,000 บาท” {อ้างจาก พรเทพ<br />
วชิรวรเดช, วังท่าพระ, (กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2514)}, หน้า<br />
102.<br />
20- จมื่นอมรดรุณารักษ์ (แจ่ม สุนทรเวช), ดุสิตธานีเมือง<br />
ประชาธิปไตย, (พระนคร : โรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช, 2513), หน้า<br />
331.<br />
21- มนตรี ตราโมท, ดุริยสาส์น, (กรุงเทพฯ : ม.ป.ท., 2538), หน้า<br />
126.<br />
22- จุดเด่นของงานสถาปัตยกรรมแบบ Venetian Gothic ก็คือ การ<br />
ออกแบบ Tracery หรือช่องเปิดให้ทำหน้าที่เป็นโครงสร้างรับน้ำหนัก<br />
อาคาร ซึ่งแตกต่างจากการออกแบบ Gothic Tracery โดยทั่วไปที่มี<br />
ลักษณะเป็นลวดลายตกแต่งแต่เพียงอย่างเดียว อย่างไรก็ดีบ้านนรสิงห์<br />
ใช้โครงสร้างแบบเสา - คาน คอนกรีตรับน้ำหนัก หน้าต่างจึงทำหน้าที่<br />
เป็นช่องเปิดที่มีลักษณะเป็นรูปแบบของการตกแต่งหรือสะท้อน<br />
ลักษณะเฉพาะตัวซึ่งเป็นจุดเด่นของ Venetian Gothic ในเชิงภาพ<br />
ลักษณ์เท่านั้น มิได้มีหน้าที่ในการรับน้ำหนักแต่อย่างใด<br />
ความสนใจเกี่ยวกับงานสถาปัตยกรรมแบบ Venetian Gothic ใน<br />
โลกตะวันตกนั้นเป็นผลมาจากความแพร่หลายของหนังสือเรื่อง The<br />
Stones of Venice ซึ่งเป็นหนังสือชุด 3 เล่ม เขียนขึ้นโดย John<br />
Ruskin ระหว่าง ค.ศ. 1851 – 1853 (พ.ศ. 2394 – 2396 ต้นสมัย<br />
รัชกาลที่ 4) หนังสือดังกล่าวเป็นการศึกษาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม<br />
ในเมือง Venice, Italy โดยศึกษาอาคารทางศาสนาสมัย Byzantine,<br />
18.- Phraya Ratchamontri (Phu) was a former chamberlain and<br />
favorite attendant of Rama III who called him “Phee Phu”. He had a<br />
daughter called Noi who became the wife of Prince Ratchasiha Vikrom<br />
(Phra Ongchao Jumsai - son of Rama III). Phraya Ratchamontri’s<br />
house, named Baan Tha Chang, was located by the river at Tha<br />
Phra sub-district. The detached sitting room of this house was<br />
later bought by Prince Naris to use as his reception area at Khlong<br />
Toey Palace. Ref: Sumet Jumsai. (1971). Wang Tha Phra (in Thai).<br />
Bangkok: Krung Siam Karn Phim: 15-16.<br />
19.- Chaophraya Mahidhorn’s daughter, Than Phuying Dushdimala<br />
Malakul Na Ayutthaya remarked that “At first, Father told the builder<br />
to build a small house on a bought piece of land, but His Majesty<br />
said it was too small and not befitting his position. So Father told<br />
the builder to rebuild it and as it turned out, was beautifully constructed<br />
of timber. The cost was over 3,000 Baht”. Ref: Pornthep<br />
Vajiravoradech. Op. cit; p.102.<br />
20.- Jamuen Amorn Darunaraksha (Jaem Sundaravej). (1970).<br />
Dusit Thani mueang prachadhipatai (in Thai). [Dusit Thani city of<br />
democracy]. Phra Nakorn: Thai Wattana Phanich: 331.<br />
21.- Montri Tramoj. (1995). Duriyasarn (in Thai). Bangkok: n.p: 126.<br />
22.- The outstanding feature of Venetian Gothic style architecture<br />
is the tracery design for openings which also act as the structural<br />
component to help bear the load of the building. This is different<br />
from the design of Gothic traceries in general which were purely<br />
for decorative purposes. However, because Norasingh House has<br />
reinforced concrete post-and-beam structure to bear the load, the<br />
Gothic และ Renaissance จำนวน 80 อาคาร แต่เนื้อหานั้นมีการ<br />
อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างงานศิลปะ สถาปัตยกรรม และศีลธรรม<br />
ทั้งยังบรรยายถึงคุณค่าของงานศิลปะและสถาปัตยกรรมโกธิค โดยที่<br />
Ruskin มีความเห็นว่า งานศิลปสถาปัตยกรรมโกธิคนั้น ถึงแม้ว่า<br />
คุณภาพทางเทคนิคจะมีความสมบูรณ์น้อยกว่างานแบบเรเนอซองส์<br />
แต่ก็เป็นผลงานศิลปะที่แสดงให้เห็นถึงความมีศรัทธาในพระเจ้าและ<br />
ความเป็นอิสระในการแสดงความคิดของช่างฝีมือมากกว่างานแบบเร<br />
เนอซองส์ ซึ ่งเป็นงานที่มีกฎเกณฑ์ที่ตายตัว ฉะนั้นงานศิลปะและ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยโกธิคจึงแสดงคุณค่าของความเป็นมนุษย์มากกว่า<br />
งานสมัยเรเนอซองส์<br />
การที่ John Ruskin ยกย่องงาน Gothic ในเชิงช่างศิลปะและ<br />
สถาปัตยกรรม ซึ่งสัมพันธ์กับคุณค่าความเป็นมนุษย์และคุณค่าเชิงศีล<br />
ธรรมนี่เองเป็นประเด็นที่ทำให้หนังสือชุด The Stones of Venice ได้<br />
รับความนิยมและเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดกระแสการฟื้นฟูงานศิลป<br />
สถาปัตยกรรมแบบโกธิค ที่มีลวดลายการตกแต่งที่ประณีตซับซ้อนใน<br />
ช่วงครึ่งหลังของศตวรรษที่ 19 ในสหราชอาณาจักร ซึ่งเรียกกันว่า<br />
Victorian Gothic และยังแพร่หลายต่อไปในประเทศอื่นๆ ในโลกตะวัน<br />
ตกอีกด้วย<br />
23- Robert Powell, Singapore Good Class Bungalow 1819 - 2015,<br />
(Singapore: Talismen Publishing Pte Ltd, 2016), p.39.<br />
24- John fleming and others, A Dictionary of Architecture, (Middlesex:<br />
Penguin Book Ltd, 1975), p.306.<br />
25- Robert Powell, Singapore Good Class Bungalow 1819 - 2015,<br />
p.39.<br />
26- โครงสร้างหลักของชั้นล่างน่าจะเป็นเสา - คานคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
27- มนัชญา วาจก์วิศุทธิ์ และคณะ, “บ้านสมัยใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 5<br />
- 6 -7 กรณีศึกษาชุมชนวัดสามพระยา”, เอกสารการศึกษาในรายวิชา<br />
openings with the Venetian Gothic style design were therefore purely<br />
decorative and did not serve to bear any weight.<br />
The interest in Venetian Gothic style architecture in Western countries<br />
was triggered by the widespread popularity of the three-volume<br />
book “The Stones of Venice” by John Ruskin from 1851-53 (around<br />
the beginning of the period of Rama IV). The book looked at the<br />
architecture of Venice in Italy by studying altogether eighty Gothic<br />
and Renaissance style religious buildings. The content discussed<br />
the relationship between art, architecture and morality. It also<br />
explained about the value of Gothic art and architecture in which<br />
Ruskin had the opinion that although the technical qualities were<br />
not as progressive as that of the Renaissance style, but it reflected<br />
faith in God and freedom of thoughts and expressions of the artists<br />
and builders, better than the Renaissance style which was confined<br />
by rigid principles and criteria. As such, art and architecture during<br />
the Gothic period exhibited the humanistic quality more than those<br />
of the Renaissance period.<br />
Ruskin’s praise for Gothic art and architecture with regards to<br />
humanistic and moral values was the key to the popular success<br />
of his book and therefore was partly responsible for the birth of<br />
Gothic Revival with its refined and intricate ornamentations during<br />
the second half of the 19 th century in England, and was known as<br />
Victorian Gothic style that spread to other countries in Europe as well.<br />
23. Robert Powell. (2016). Singapore Good Class Bungalow 1819<br />
– 2015. Singapore: Talisman Publishing: 39.<br />
24.- John Fleming and others. (1975). A Dictionary of Architecture.<br />
227
ประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมไทย 2 ระดับปริญญามหาบัณฑิต คณะ<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.<br />
28- พระยาอมเรศร์สมบัติ (ต่วน ศุขะวณิช) รับราชการในตำแหน่งเจ้า<br />
กรมการผลประโยชน์ และโดยปกติแล้วบ้านของขุนนางชั้นสูงมักจะ<br />
ออกแบบโดยสถาปนิกชาวยุโรป แต่ไม่ทราบแน่ชัดว่าใครเป็นผู้<br />
ออกแบบบ้านหลังนี้ (พระยาอมเรศร์สมบัติเป็นขุนนางชั้นผู้ใหญ่<br />
ผู้มีความใกล้ชิดกับท่านเจ้าของวังบางขุนพรหม และเนื่องจาก<br />
องค์ประกอบบางอย่างของบ้านหลังนี้ เช่น ผัง และหน้าจั่วหัวตัด<br />
คล้ายคลึงกับตำหนักสมเด็จ สถาปนิกผู้ออกแบบก็อาจจะเป็นคน<br />
เดียวกันคือ นายคาร์ล ดือห์ริง)<br />
29- คล้ายกับบ้านแบบ American Queen Anne<br />
30- “บุรุษรัตน”, พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ<br />
มหาเสวกเอก พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์), หน้า 102.<br />
31- ลวดลายไม้ฉลุที่มีความละเอียดและงดงามนั้นได้เริ่มมีพัฒนาการ<br />
มาก่อนหน้านี้แล้วในสมัยรัชกาลที่ 5 เช่น ลวดลายฉลุไม้ที่พระที่นั่ง<br />
อภิเศกดุสิต ซึ่งก่อสร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2446 – 2447 และออกแบบ<br />
โดย นายมาริโอ ตามานโย สถาปนิกชาวอิตาเลียน<br />
32- Burkill Hall บ้านบังกะโลที่สิงคโปร์สร้างเมื่อ ค.ศ. 1867 – 1868<br />
(พ.ศ. 2410 – 2411 ปลายสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงต้นรัชกาลที่ 5) ผังสาม<br />
ส่วนและมีระเบียงล้อมรอบ {อ้างจาก Robert Powell, Singapore Good<br />
Class Bungalow 1819 – 2015, (Singapore: Talismen Publishing<br />
Pte Ltd, 2016)}, pp.30 – 31.<br />
33- พอพันธ์ อุยยานนท์, เศรษฐกิจไทยในสมัยรัชกาลที่ 7 : รักษา<br />
เสถียรภาพ ปูพื้นฐานการพัฒนา, (กรุงเทพฯ : โครงการจัดพิมพ์คบไฟ,<br />
2558), หน้า 64-65.<br />
34- เรื่องเดิม, หน้า 28.<br />
35- เรื่องเดิม, หน้า 2 - 3.<br />
Middlesex: Penguin: 306.<br />
25.- Powell. Singapore Good Class Bungalow 1819 – 2015. Op.<br />
cit; p.39.<br />
26.- The building structure at the ground floor level of Manangkhasila<br />
House is presumed to be of reinforced concrete with post-and-beam<br />
type construction.<br />
27.- Manatchaya Wajavisudhi and others. Baan samai mai nai<br />
ratchakan thi 5-6-7: Korani sueksa chumchon Wat Sam Phraya (in<br />
Thai). [Modern houses in the periods of Rama V, VI, VII: Wat Sam<br />
Phraya Community case study]. A report undertaken in the course<br />
on History of Thai Architecture II, Master’s degree level, Faculty of<br />
Architecture, Silpakorn University.<br />
28.- Phraya Amares Sombat (Tuan Sukhavanija) was head of the<br />
department of crown assets. Generally, houses of high ranking officials<br />
were mainly designed by European architects. It is not clear who<br />
designed this building, but presumably it was Karl Döhring, due to<br />
the similarity in design with Tamnak Somdej and the owner’s close<br />
association with the proprietor of Bang Khunphrom Palace.<br />
29.- The turret-like structure attached to the houses is similar to<br />
the American Queen Anne style house.<br />
30.- “Burutratana” printed in commemoration of the cremation of<br />
Phraya Burutratana Rajphanlop (Nop Krairiksh): Bangkok: n.p: 102.<br />
31.- The intricately refined designs on perforated sawn-timber work<br />
had already been developed during the time of Rama V, as can be<br />
seen on Phra Thinang Abhisek Dusit, built between 1903 and 1904,<br />
designed by the Italian architect Mario Tamagno.<br />
36- เรื่องเดิม, หน้า 8 - 9.<br />
37- ร่างกฎหมายการปกครองสมัยรัชกาลที่ 7 “ฉบับพระยา<br />
กัลยาณไมตรี” และ “ฉบับพระยาศรีวิสารวาจา”, เข้าถึงได้จาก https://<br />
prachatai.com/journal/2017/04/71108<br />
38- นายมันเฟรดี้ (Ercole Manfredi) ยังคงพำนักอยู่ในกรุงเทพฯ<br />
ภายหลังจากหมดสัญญาจ้างกับรัฐบาลไทย และต่อมาได้รับสัญชาติ<br />
ไทยใน พ.ศ. 2486 ทั้งยังเปลี่ยนชื่อเป็น นายเอกฤทธิ์ หมั่นเฟ้นดี เขา<br />
แต่งงานกับสุภาพสตรีไทยและเสียชีวิตเมื่อ พ.ศ. 2516 ที่กรุงเทพฯ<br />
39 การประชุมครั้งแรกของสมาคมสถาปนิกสยามมีขึ้นในวันที่ 18<br />
เมษายน พ.ศ. 2477 และผู้ที่ทรงมีบทบาทสำคัญในการบริหารงาน<br />
ของสมาคมคือหม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์ กฤดากร (16 มกราคม พ.ศ.<br />
2432 – 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2477)<br />
40- การพัฒนาฝั่งธนบุรีให้มีความเจริญด้านเศรษฐกิจและด้านการ<br />
สาธารณูปโภคต่างๆ นั้นเป็นข้อเสนอซึ่งที่ปรึกษาชาวต่างประเทศเสนอ<br />
ให้ดำเนินการเร่งด่วนมาตั้งแต่ พ.ศ. 2471 แล้ว ดังมีใจความในรายงาน<br />
บางส่วนว่า “The Question of the development of the West Bank<br />
of the river (ฝั่งธนบุรี) by extending to that area the amenities of<br />
life enjoyed by the East Bank (ฝั่งพระนคร) is one of increasing<br />
urgency ... I remarked that responsibility of the government for<br />
developing roads, lighting, water, etc., on that bank could not be<br />
put off much longer, ... and suggested that an attempt might be<br />
made to find out what line that policy would follow.” อ้างจาก<br />
พอพันธ์ อุยยานนท์, เศรษฐกิจไทยในสมัยรัชกาลที่ 7 : รักษา<br />
เสถียรภาพ ปูพื้นฐานการพัฒนา, (กรุงเทพฯ : โครงการจัดพิมพ์คบไฟ,<br />
2558), หน้า 108-109.<br />
41- นารถ โพธิประสาท, สถาปัตยกรรมในประเทศไทย, (พระนคร:<br />
โรงพิมพ์ไทยเขษม, <strong>2489</strong>), ร.7 รูปที่ 2<br />
32.- Burkill Hall. Bungalows in Singapore built around 1867-68, or<br />
circa the end of Rama IV and beginning of Rama V, have three<br />
bays and surrounded by a veranda.<br />
Ref: Powell. Singapore Good Class Bungalow 1819 – 2015. Op.<br />
cit., p.30-31.<br />
33.- Porphant Ouyyanont. (2015). Sethakit Thai nai samai ratchakan<br />
thi 7: Raksa sathierapap pu phuenthan karn phattana (in Thai). [Thai<br />
Economy under the Reign of King Prajadhipok: Maintaining stability<br />
and laying the foundation for development]. Bangkok: Khobfai: 64-<br />
65.<br />
34.- Ibid; p.28.<br />
35.- Ibid; p.2-3.<br />
36.- Ibid; p.8-9.<br />
37.- On drafts of Governing Legislations in the period of King Rama<br />
VII: “Phraya Kalayana Maitree Version” and “Phraya Srivisarnvaja<br />
Version”. Accessed and retrieved April 10, 1988 from: https://prachatai.com/journal/2017/04/71108.<br />
38.- Whereas Mario Tamagno decided to return to Italy, Ercole<br />
Manfredi chose to remain in Bangkok after his contract had expired.<br />
Manfredi received Thai citizenship in 1943 and changed his name<br />
to Ekarit Manfendi. He married a Thai woman, and died in 1973.<br />
39.- The first meeting of the Association of Siamese Architects<br />
took place on April 18, 1934. One of the prominent supporters of<br />
the Association was Prince Iddhidebsan Kridakara (January 16,<br />
1889 – February 19, 1934).<br />
40.- Development of Thonburi side of the river in terms of economy<br />
228
42- ปัจจุบัน (พ.ศ. 2561) มีสถานะเป็นโรงมหรสพหลวงสำหรับจัดการ<br />
แสดงต่างๆ รวมทั้งการฉายภาพยนตร์ และได้ผ่านการปรับปรุงใน พ.ศ.<br />
2535 ทำให้จำนวนที่นั่งลดลงจากประมาณ 1,000 ที่นั่งเหลือเพียงราว<br />
600 ที่นั่ง<br />
43- ผู้ที่ไม่เห็นด้วยกับการพระราชทานรัฐธรรมนูญนั้นมีหลายท่าน<br />
เช่น สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระยากัลยาณไมตรี<br />
(ดร.ฟรานซิส บี แซร์) และพระยาศรีวิศาลวาจา เป็นต้น<br />
44- สมชาติ จึงสิริอารักษ์, สถาปัตยกรรมแบบตะวันตกในสยาม<br />
สมัยรัชกาลที่ 4 - พ.ศ. 2480, (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์<br />
พับลิชชิ่ง, 2553), หน้า 524.<br />
45- ตั้งแต่ พ.ศ. 2477 - <strong>2489</strong> นั้น นายกรัฐมนตรีเกือบทุกคนเป็น<br />
สมาชิกคณะราษฎร ยกเว้นระหว่างวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2488 - 31<br />
มกราคม พ.ศ. <strong>2489</strong> ซึ่งผู้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี คือ ม.ร.ว.เสนีย์<br />
ปราโมช ซึ่งมิได้เป็นสมาชิกของคณะราษฎร แต่เข้ามาทำหน้าที่เป็น<br />
ผู้นำรัฐบาลในการเจรจาต่อรองกับฝ่ายสัมพันธมิตรเรื่องฐานะของ<br />
ประเทศไทยภายหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่ง ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช<br />
ได้เจรจาให้ประเทศหลุดพ้นจากข้อเสนอให้ประเทศไทยเป็นเมืองใน<br />
อาณัติของประเทศอังกฤษได้สำเร็จ (https://th.wikipedia.org/wiki/<br />
หม่อมราชวงศ์เสนีย์_ปราโมช)<br />
46- สงครามโลกครั้งที่สองเกิดขึ้นระหว่างวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2482<br />
- 2 กันยายน พ.ศ. 2488 และประเทศไทยประกาศสงครามกับฝ่าย<br />
สัมพันธมิตรเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2485<br />
47- ประกาศรัฐนิยมฉบับที่ 1 ลงวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2482 ให้ใช้<br />
ชื่อประเทศและประชาชนในภาษาไทยว่า “ไทย” ส่วนในภาษาอังกฤษ<br />
ใช้ชื่อประเทศว่า “Thailand” ประชาชนและสัญชาติให้ใช้ว่า “Thai”<br />
การเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 1 มกราคมนั้น เป็นประกาศของ<br />
รัฐบาลลงนามโดยนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม พ.ศ. 2483<br />
and infrastructure was proposed since 1928 by a foreign advisor who<br />
saw the urgency to do so, as stated in parts of a report according<br />
to the following:<br />
“The question of the development of the West Bank of the river<br />
by extending to that area the amenities of life enjoyed by the East<br />
Bank is one of increasing urgency ... I remarked that responsibility<br />
of the government for developing roads, lighting, water, etc., on that<br />
bank could not be put off much longer, ... and suggested that an<br />
attempt might be made to find out what line that policy would follow.”<br />
Ref: Porphant Ouyyanont. Op. cit; 108-109.<br />
41.- Narth Bodhiprasart. (1946). Sathapattayakam nai prathet Thai<br />
(in Thai). [Architecture in Thailand]. Phranakorn: Thai Khasem:<br />
Rama VII, fig. 2.<br />
42.- Sala Chalermkrung Royal Theatre is presently a venue for<br />
holding traditional performing arts programs, concerts and other<br />
events as well as screening movies. After a major renovation in<br />
1992, the number of seats have been reduced from 1,000 to 600.<br />
43.- Among those who disagreed with giving the people a full<br />
constitution were Prince Damrong Rajanuphab, Francis B. Sayre,<br />
and Phraya Srivisarnvaja.<br />
44.- Somchart Chungsiriarak. (2010). Sathapattayakam baeb<br />
tawan tok nai Siam samai ratchakan thi 4 – por sor 2480 (in Thai).<br />
[Western Style Architecture in Siam from the period of King Rama<br />
IV to 1937]. Bangkok: Amarin: 524.<br />
45.- From 1934 – 1946, every Prime Minister was a member of the<br />
People’s Party except for the post-war period from September 17,<br />
ดังนั้น พ.ศ. 2483 จึงมีเพียง 9 เดือน<br />
ส่วนการใช้อักขรวิธีไทยแบบใหม่นั้นเป็นประกาศสำนักนายก<br />
รัฐมนตรี เรื่อง การปรับปรุงตัวอักษรไทย ลงวันที่ 29 พฤษภาคม พ.ศ.<br />
2485 แต่เมื่อจอมพล ป. พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเมื่อปลาย<br />
พ.ศ. 2487 รัฐบาลชุดใหม่ก็ได้ประกาศยกเลิกและกลับไปใช้อักขรวิธี<br />
ไทยแบบเดิม<br />
48- ผาสุก พงษ์ไพจิตร และคริส เบเกอร์, เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัย<br />
กรุงเทพฯ, (กรุงเทพฯ : ชิลค์เวอร์ม บุ๊คส์, พิมพ์ครั้งที่สาม, 2546),<br />
หน้า 147.<br />
49- เรื่องเดิม, หน้า 150-151.<br />
50- เรื่องเดิม, หน้า 149.<br />
51- ใน พ.ศ. 2495 รัฐบาลได้เปลี่ยนชื่อมหาวิทยาลัยเป็น “มหาวิทยาลัย<br />
ธรรมศาสตร์”<br />
52- “ม.ธ.ก.” The University of Moral and Political Sciences หรือ<br />
UMPS<br />
53- ไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับช่วงเวลาในการก่อสร้างวังอัศวินที่ชัดเจน<br />
54- สังคมไทยเชิงประเพณีในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้นไม่มี<br />
ชนชั้นกลาง เพราะแบ่งชนชั้นในสังคมเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ เจ้านาย (the<br />
Royalty) ขุนนางและข้าราชการ (Peers and ranked officers) ไพร่<br />
(Corvée) และ ทาส (Slaves) อีกนัยหนึ่งมี 2 กลุ่มใหญ่คือ ชนชั้น<br />
ปกครอง (เจ้านาย ขุนนาง และข้าราชการ) และชนชั้นแรงงาน (ไพร่<br />
และทาส) แต่ตามแนวคิดตะวันตกนั้นอธิบายว่า ชนชั้นกลางคือกลุ่ม<br />
คนที่อยู่ระหว่างชนชั้นปกครอง (Ruling elites) และชนชั้นแรงงาน<br />
(Labourers) และชนชั้นกลางจะเติบโตขึ้นตามขนาดของการเติบโต<br />
ทางเศรษฐกิจของแต่ละสังคม อีกนัยหนึ่งการเติบโตของชนชั้นกลาง<br />
จะมีความสัมพันธ์กับพัฒนาการของทุนนิยมและการค้าเสรี ตลอดจน<br />
การเมืองในระบอบประชาธิปไตย<br />
1945 to January 31, 1946 when Mom Ratchawong Seni Pramoj,<br />
who was not a member, headed the government to negotiate with<br />
the Allied Nations regarding Thailand’s position after the end of the<br />
Second World War. As a consequence, the country was free of<br />
obligations to be under British control.<br />
46.- World War II took place from September 1, 1939 to September<br />
2, 1945. Thailand joined the Axis side and declared war against<br />
Allied Nations on January 25, 1942.<br />
47.- The First Mandate of the State Customs policy issued on<br />
June 24, 1939 stipulated that the country shall be called Thailand<br />
(formerly Siam), and the people called Thai.<br />
Government announcement changing the calendar year to begin<br />
on 1st of January was issued on December 24, 1940. Previously,<br />
the New Year began in April. Therefore the year 1940 had only<br />
nine months, as the last 3 months became the first 3 months of<br />
the new year instead.<br />
Changes to Thai alphabets and spelling system was regulated<br />
by the Prime Minister’s Office Announcement on May 29, 1942.<br />
However, after the Pibulsonggram government, the new government<br />
rescinded the announcement and reverted to the use of the former<br />
system at the end of 1944.<br />
48.- Pasuk Phongpaichit and Chris Baker. (2003). Setthakit karnmueang<br />
Thai samai Krungthep (in Thai). [Thai Economy and Politics in the<br />
Bangkok Period]. Bangkok: Silkworm Books, 3rd printing: 147.<br />
49.- Ibid; p.150-151.<br />
50.- Ibid; p.149.<br />
229
ชนชั้นกลางเป็นชนชั้นที่มีโอกาสในการศึกษา มีกำลังซื้อ เข้าใจ<br />
การเมือง มีความสามารถในการจัดการกับระบบการดำเนินชีวิต<br />
โดยเฉพาะการจัดการทางเศรษฐกิจและการจัดการเรื่องรูปแบบการใช้<br />
ชีวิตของตนเองได้อย่างเหมาะสมกับสถานภาพ ในสังคมที่พัฒนา<br />
ชนชั้นกลางโดยเฉพาะชนชั้นกลางระดับล่างจะมีบทบาทมากในการ<br />
กำหนดทิศทางของเศรษฐกิจและการเมืองของสังคมนั้น<br />
นักวิชาการมีความเห็นว่าสังคมไทยมีการพัฒนาทางเศรษฐกิจเข้า<br />
สู่สังคมทุนนิยมอย่างแท้จริงตั้งแต่ราว พ.ศ. 2530 เป็นต้นมา โดย<br />
พิจารณาจากบทบาทของชนชั้นกลางระดับล่าง (คือชนชั้นกลางที่มิใช่<br />
นายทุนผู้ประกอบการขนาดใหญ่) ที่มีต่อการขับเคลื่อนทางเศรษฐกิจ<br />
และการเมืองที่เกิดขึ้นจริงในสังคมไทยในช่วงเวลาดังกล่าว (https://<br />
thaipublica.org/2014/03/middle-class-and-the-social-change/)<br />
51.- In 1952, the government changed the former name of the<br />
university to Thammasat University.<br />
52.- Former name of Thammasat University was University of Moral<br />
and Political Sciences (UMPS).<br />
53.- Exact year of construction on Tamnak Yai at Asawin Palace<br />
is unascertained.<br />
54.- Thai society during the period of absolute monarchy did not<br />
have a middle class but was structured on four strata which were<br />
royalties, nobilities and aristocrats (peers and ranked officers),<br />
commoners, and slaves. In other words, there were two classes of<br />
people: the rulers (consisted of royalties, aristocrats and officials),<br />
and the proletarians (consisted of commoners and slaves). However,<br />
from the Westerners’ point of view, the middle class refers to those<br />
in-between the ruling elites and the plebeians, and that the growth<br />
of the middle class is relative to the growth of the economy of each<br />
society. This implies that the growth of the middle class is correlated<br />
to the development of capitalism, free trade and politics, under the<br />
democratic system.<br />
The middle class have educational opportunities, purchasing<br />
power, understanding of politics, capacity to manage their way<br />
of life (especially in financial aspects), and live a lifestyle of their<br />
own choosing.<br />
In developed societies, the middle class, especially lower middle<br />
class, also have a role in determining the direction of the economy<br />
and the politics of their society.<br />
Some academics have the opinion that Thai society conscientiously<br />
developed its economy in the direction of capitalism from around<br />
1987 onwards, taking into consideration the role of the lower middle<br />
class (non-investors of large scale businesses) in the development<br />
of the economy and politics of the Thai society during that period.<br />
Available from: https://thaipublica.org/2014/03/middle-class-andthe-social-change/.<br />
230
บ้านเรือนในสยาม: การปฏิรูปสู่ความทันสมัย<br />
DOMESTIC ARCHITECTURE IN SIAM: THE REFORMATION PERIOD<br />
สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
Sunon Palakavong Na Ayudhya<br />
ภาพลายเส้น<br />
โดย<br />
นายธนภัทร ธนะโสธร<br />
Mr. Thanapat Thanasothon<br />
นายมนัสวี สุขล้น<br />
Mr. Manasawee Suklon<br />
นายภาณุเดชน์ จันทราศรี<br />
Mr. Panudeth Juntrasri<br />
นางสาวอินทิรา อิงคนินันท์<br />
Miss Intira Engkaninun<br />
231
1. พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร สัญลักษณ์ของพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นคุณค่าทางวัฒนธรรมที่สำคัญที่สุดในสังคมไทย<br />
The Emerald Buddha: A symbol of Buddhism which is the most important cultural value of Thai society.<br />
2. พระมณฑป สร้างสมัยรัชกาลที่ 1 สำหรับประดิษฐานพระไตรปิฎก<br />
Phra Mondop at the Temple of the Emerald Buddha: Built during<br />
the period of Rama I to enshrine the holy Buddhist manuscripts.<br />
232
3. พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท สมัยรัชกาลที่ 1<br />
Dusit Maha Prasat Throne Hall: The first masonry throne hall<br />
that was built within the Grand Palace during the period of Rama I.<br />
4. หอไตร วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร หอไตรเป็นอาคารที่ปรับปรุงมาจากเรือนไม้ใต้ถุนสูง<br />
ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะตัวของเรือนพักอาศัยแบบประเพณีของไทย<br />
Hor Trai (Library) of Wat Rakhang temple: The building had been converted from<br />
the timber stilt house which was typical of traditional Thai style dwelling units.<br />
233
5. พระศรีศากยมุนี พระประธานวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร พระพุทธรูปองค์นี้เป็น<br />
พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในสมัยสุโขทัย รัชกาลที่ 1 ทรงโปรดให้อาราธนามาประดิษฐาน<br />
เป็นพระพุทธรูปกลางเมืองหลวงจากพระวิหารหลวง วัดมหาธาตุ สุโขทัย ในช่วงปลายรัชกาล<br />
Phra Sri Sakayamuni: Principal Buddha image at Wat Suthat. The largest cast alloy Buddha image of the<br />
Sukhothai period was brought down from Wat Mahadhat in Sukhothai by King Rama I around the end of the reign.<br />
6. พระวิหาร วัดสุทัศนเทพวราราม<br />
Congregation Hall of Wat Suthat.<br />
234
7. พระปรางค์ วัดอรุณราชวราราม<br />
The Great Prang of Wat Arun (Temple of Dawn).<br />
8. พระอุโบสถ วัดราชโอรสาราม สถาปัตยกรรมแบบไทย-จีน พระราชนิยมในสมัยรัชกาลที่ 3<br />
Ordination Hall of Wat Raj-Orosaram temple: Sino-Thai style architecture<br />
that became the royal vogue during the period of Rama III.<br />
235
9. ตำหนักใหญ่ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร ที่ประทับของท่านวชิรญาณภิกขุ (เจ้าฟ้ามงกุฎ) สร้างสมัยรัชกาลที่ 3 ลักษณะเป็นตึก 2 ชั้น<br />
แบบตะวันตก โครงสร้างก่ออิฐฉาบปูน แต่มีลวดลายไม้ฉลุเป็นองค์ประกอบตกแต่งบริเวณหน้าจั่วและระเบียงมุขชั้นบน<br />
Tamnak Yai (Main Residence) at Wat Bovornives: Built during the time of Rama III, this 2-storeyed brick building in European style<br />
with sawn-timber decorations on roof gable and balcony was the residence of Vajirayana Bhikkhu (later King Rama IV).<br />
10. ท้องพระโรง พระที่นั่งอนันตสมาคม ภายในพระอภิเนาว์นิเวศน์ สมัยรัชกาลที่ 4<br />
Ananta Samakhom Audience Hall within Phra Abhinaonives complex<br />
in the Grand Palace during the period of Rama IV.<br />
236
11. ท้องพระโรงกลาง พระที่นั่งอนันตสมาคม ภายในพระอภิเนาว์นิเวศน์ สมัยรัชกาลที่ 4<br />
Ananta Samakhom Principal Throne Hall within Phra Abhinaonives group of buildings during the period of Rama IV.<br />
12. พระที่นั่งอนันตสมาคม องค์พระที่นั่งประดับด้วยองค์ประกอบเสาแบบยุโรป แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลสถาปัตยกรรมแบบตะวันตก<br />
ในอาคารที่ประทับในพระราชวังหลวงสมัยรัชกาลที่ 4 และสะท้อนภาพการเริ่มปรับตัวของสังคมไทยโดยการเลือกรับ<br />
วัฒนธรรมตะวันตกเพื่อรับสถานการณ์การรุกคืบหน้าทางการเมืองของมหาอำนาจตะวันตก<br />
Ananta Samakhom Principal Throne Hall with European style columns and influence on the design of royal residences<br />
during the period of Rama IV. This also reflected the endeavor to integrate western culture with local culture in<br />
a strategy to deal with increasing Western political aggressions.<br />
237
13. พระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์ พระนครคีรี เพชรบุรี สมัยรัชกาลที่ 4<br />
Phra Thinang Phetbhumi Phairoj at Phra Nakorn Khiri:<br />
Rama IV’s residence in Phetchaburi province.<br />
14. ทิวทัศน์แม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณกรุงเทพฯ – ธนบุรี สมัยรัชกาลที่ 4<br />
มีเรือสินค้าจากต่างประเทศ และมีเรือนแพตามริมฝั่งอยู่เป็นจำนวนมาก<br />
View of Bangkok and Thonburi around the period of Rama IV with foreign merchant boats<br />
and many floating raft-houses along the banks of Chao Phraya River.<br />
238
15. การปฏิรูปสยามในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นการสร้างพื้นฐานที่มั่นคงในการพัฒนาประเทศในสมัยต่อมา<br />
King Chulalongkorn. National reform during the period of Rama V provided a strong foundation<br />
for subsequent progress and development of the kingdom.<br />
16. พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พ.ศ. 2419<br />
Chakri Maha Prasat Throne Hall (1876)<br />
239
17. ตำหนักใหญ่ วังบางขุนพรหม พ.ศ. 2449<br />
Tamnak Yai (Main Mansion), Bang Khunphrom Palace (1906)<br />
18. พระที่นั่งอุทยานภูมิเสถียร พระที่นั่งไม้ประดับลวดลายไม้ฉลุ พระราชวังบางปะอิน<br />
ออกแบบโดยนายโจอาคิม กราสซี สร้างเมื่อ พ.ศ. 2420 พระที่นั่งองค์นี้เป็นที่ประทับตากอากาศ<br />
ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและเป็นเรือนไม้สองชั้นประดับลวดลายไม้ฉลุหลังแรกในสยาม<br />
Phra Thinang Utthayan Bhumi Sathien, Bang Pa-in Palace, Ayutthaya: Designed by Joachim Grassi and built in 1877,<br />
this was the vacation residence of King Rama V and was the first building in Siam to have perforated sawn-timber decorations.<br />
240
19. บ้านพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ บ้านแบบโรมันติก พ.ศ. 2448<br />
Phraya Burutratana Rajphanlop’s Residence (1905) in the Romantic style.<br />
20. บ้านพระยาประชากิจกรจักร บ้านไม้ฉลุลาย สมัยรัชกาลที่ 5<br />
Phraya Prachakij Korachakara’s House with decorative sawn-timber work:<br />
Built during the period of Rama V.<br />
241
21. บ้านวินเซอร์ บ้านไม้สองชั้นแบบตะวันตก ประดับด้วยไม้ฉลุลาย คนไทยระดับสามัญชนเริ่มปลูกบ้านไม้สองชั้นแบบตะวันตกแทน<br />
การปลูกเรือนไทยยกใต้ถุนสูงในสมัยรัชกาลที่5 ราวปีพ.ศ. 2430 เป็นต้นมา เพื่อแสดงความเป็นผู้เจริญและแสดงความทันสมัย<br />
ตามแบบอย่างวิถีชีวิตของชนชั้นสูงในสังคมไทย และแบบบ้านซึ่งเป็นที่นิยมกันมากคือบ้านไม้สองชั้นประดับลวดลายไม้ฉลุ<br />
Windsor House in European style: Two-storeyed timber house with decorative sawn-timber work. Commoners<br />
began building two-storeyed timber houses in Western style instead of the traditional stilted houses during<br />
the period of Rama V or around 1887 onwards to show sophistication by imitating the upper class<br />
way of living while the most popular style was that which had sawn-timber decorations.<br />
ผังชั้นบน ผังชั้นล่าง<br />
22. ผังบ้านวินด์เซอร์ ผังสามส่วนมีมุขหน้า<br />
Windsor House Plan: The design was based<br />
on the three-bay grid plan system with a front porch.<br />
242
ลวดลายไม้ฉลุ บ้านวินด์เซอร์<br />
Sawn-timber work decorations on the Windsor House.<br />
23. ลวดลายไม้ฉลุประดับหน้าจั่ว<br />
Sawn-work decoration at the gable end.<br />
24. ลวดลายไม้ฉลุใต้หน้าต่างซ้อนผนัง<br />
Perforated sawn-work decoration with solid backing below the window.<br />
25. ลวดลายไม้ฉลุประดับช่องลม<br />
Decorative perforated sawn-work also serve to allow natural ventilation.<br />
อ้างอิงจาก<br />
กรมศิลปากร, ลายไม้ฉลุแบบขนมปังขิง สุนทรียภาพแห่งกรุงรัตนโกสินทร์, (กรุงเทพฯ: กองโบราณคดี กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม,<br />
2560), หน้า 92, 93, 99.<br />
243
26. พระราชวังพญาไท เริ่มสร้างตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 รัชกาลที่ 6 โปรดเกล้าฯ<br />
ให้สร้างพระที่นั่งและพระตำหนักเพิ่มเติม เพื่อเป็นพระราชวังที่ประทับในกรุงเทพฯ<br />
Phayathai Palace: This project was initiated in 1909 during the late period<br />
of Rama V. Additional buildings were later built under royal command of<br />
Rama VI in order to become another royal palace in Bangkok.<br />
27. บ้านนรสิงห์ สร้าง พ.ศ. 2466-2469 สถาปัตยกรรม Neo-Gothic แบบ Venetian Gothic<br />
Norasingh House: Built during 1923 - 1926 in the Venetian Gothic style.<br />
244
28. ตำหนักประถม วังเพชรบูรณ์ พ.ศ. 2462 บ้านไม้ใต้ถุนสูง จัดห้องพักอาศัยอยู่ภายใต้หลังคาเดียวกัน<br />
เป็นบ้านไทยประยุกต์ แต่บ้านแบบนี้ไม่เป็นที่นิยมในหมู่สามัญชน<br />
Tamnak Prathom, Phetchabun Palace (1919): A stilted house with rooms arranged all under<br />
one roof in an applied Thai style. This however was not a popular trend amongst the people in general.<br />
29. ศาลาเฉลิมกรุง พ.ศ. 2475 อาคารที่สร้างแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่เป็นครั้งแรกในสยาม<br />
Chalermkrung Theater (1932): Siam’s first building in the style of the Modern Architecture.<br />
245
30. ตำหนักใหญ่ วังอัศวิน บ้านพักอาศัยแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ สร้างราวปลายสมัยรัชกาลที่ 7<br />
เป็นแบบบ้านที่บ่งบอกถึงสิ่งที่จะตามมาในอนาคตเมื่อสังคมไทยพัฒนาเป็นสังคมทุนนิยม<br />
Tamnak Yai (Main Mansion), Asawin Palace: Residential building designed in the style of Modern architecture<br />
(around late Rama VII period). This was a sign of things to come as society began developing in the direction of capitalism.<br />
31. สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ วันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานใน<br />
การเปิดสะพาน ซึ่งสร้างขึ้นเพื่อร่วมในการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ 150 ปี 11 สัปดาห์ หลังจากนั้นเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475<br />
คณะราษฎรก่อการยึดอำนาจเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นระบบพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ<br />
Rama I Memorial Bridge, Bangkok, 1932: On April 6th 1932, Rama VII presided over the opening ceremony of the Memorial<br />
Bridge in celebration of the 150th anniversary of the founding of Bangkok. Eleven weeks following that, a coup d’état<br />
took place and changed the governing system from absolute monarchy to constitutional monarchy.<br />
246
32. ตึกบัญชาการมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมือง สร้างเมื่อ พ.ศ. 2477 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์<br />
ก่อตั้งขึ้นเพื่อที่จะให้การศึกษาแก่ราษฎรอย่างทั่วถึงตามหลักการศึกษาของคณะราษฎร<br />
Administration Building of the University of Moral and Political Sciences, built in 1934: Built in 1934, this university<br />
was set up to provide higher education for the people according to the education policy of the People’s Party.<br />
33. สนามศุภชลาศัย สนามกีฬาแห่งชาติ สร้างแบบ Art Deco เมื่อ พ.ศ. 2480 – 2484 สนามกีฬาแห่งนี้สร้างบนบริเวณพื้นที่<br />
วังวินด์เซอร์ ซึ่งแต่เดิมได้ถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร<br />
รูปแบบและความก้าวหน้าทางโครงสร้างสถาปัตยกรรมของสนามศุภชลาศัยแสดงถึงความประสงค์ของรัฐบาลในการใช้งาน<br />
สถาปัตยกรรมตะวันตกเพื่อสื่อถึงความทันสมัยและการก้าวทันโลกสมัยใหม่ของรัฐไทยใหม่ภายใต้การนำของรัฐบาลคณะราษฎร<br />
Subhachalasai Stadium: Constructed in 1938 in the Art Deco style: Constructed between 1937 & 1941, the main stadium<br />
of the National Stadium of Thailand sports complex was built in the Art Deco style on the land that was once<br />
the Windsor Palace, the residence of Crown Prince Vajirunhis. The advanced structural technology used for<br />
the construction of the stadium at the time was intended by the government to demonstrate how advanced<br />
and progressive the modern Thai state was under the administration of the People’s Party.<br />
247
248
พัฒนาการของเรือนพักอาศัย<br />
ในประเทศไทยผ่านวัสดุมุงหลังคา<br />
THE DEVELOPMENT OF THAI RESIDENCES THROUGH ROOFING MATERIALS<br />
— อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์ • Chaiboon Sirithanawat<br />
249
พัฒนาการของเรือนพักอาศัยในประเทศไทยที ่<br />
จะกล่าวถึงในที่นี้ เป็นภาพรวมของการเปลี่ยนแปลง<br />
แบบแผนและรูปแบบของที่พักอาศัยที่เริ่มจากเรือน<br />
พื้นถิ่น หรือที่เรียกว่า เรือนไทย จนถึงเรือนพักอาศัย<br />
ร่วมสมัยในปัจจุบัน โดยมองผ่านรูปแบบของหลังคาและ<br />
วัสดุมุง หรือวัสดุที่ใช้สร้างหลังคา ที่เป็นองค์ประกอบ<br />
สำคัญส่วนหนึ่งของบ้านที่เห็นได้ชัด<br />
เรือนไทย: จากใบไม้ใบหญ้าสู่กระเบื้องดินเผา<br />
สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเป็นสถาปัตยกรรมที่ชาวบ้าน<br />
พัฒนาขึ้นมา โดยเริ่มต้นที่การใช้วัสดุธรรมชาติที่หาได้<br />
ง่ายในท้องถิ่น สำหรับสถาปัตยกรรมที่พักอาศัย หรือ<br />
เรือนพื้นถิ่นในดินแดนสยามหรือประเทศไทยนั้น วัสดุ<br />
ธรรมชาติที่นำมาใช้มีต่างกันไป เช่น หญ้าคา แฝก<br />
ใบจาก และใบตองตึง (จากต้นสักที่มีใบขนาดใหญ่)<br />
วัสดุมุงหลังคาเหล่านี้มีอิทธิพลกับรูปแบบของหลังคา<br />
โดยเฉพาะความลาดชันของหลังคา ซึ่งสัมพันธ์กับ<br />
ภูมิอากาศเขตร้อนชื้นของภูมิภาคนี้ ความลาดชันของ<br />
หลังคาเรือนพื้นถิ่นแต่ละภาคมีความแตกต่างบ้างตาม<br />
The development of Thai residences in this article<br />
is the summary of the alteration of pattern and form<br />
of residences from traditional Thai houses or “Ruean<br />
Thai” to contemporary houses nowadays through the<br />
types of roofs and roofing materials as the significant<br />
components of houses.<br />
Ruean Thai: From Leaves and Grass to Terracotta<br />
Vernacular architecture had been gradually<br />
developed by local people. Originally, natural objects<br />
available in the vicinity was brought into use. Various<br />
kinds of dried vegetation such as cogon grass, nipa<br />
palm leaves, and big teak leaves were widely used in<br />
vernacular houses in Siam. These roofing materials<br />
determined the pitch and form of the roof due to tropical<br />
climate. There was only slight difference in roof pitch<br />
of houses in different regions across Thailand. These<br />
ลักษณะภูมิอากาศที่ต่างกัน วัสดุมุงหลังคาจากใบหญ้า<br />
ใบไม้ดังกล่าวต้องอาศัยการซ้อนทับกันหลายชั้น และ<br />
ความลาดชันค่อนข้างมากในการมุงหลังคา เพื่อระบาย<br />
น้ำฝนได้เร็ว และป้องกันไม่ให้รั่วซึมเข้าสู่เรือนได้ง่าย<br />
การใช้วัสดุมุงหลังคาของเรือนพื้นถิ่นไทยที่อยู่<br />
ในเขตร้อนชื้นมีความต่างจากในเขตภูมิอากาศอบอุ่น<br />
ที่อากาศหนาวและแห้งกว่าอย่างจีนหรือญี่ปุ่น การ<br />
ซ้อนทับของวัสดุมุงของไทยบางกว่าเพื่อระบายอากาศ<br />
ไม่หนาอย่างจีนหรือญี่ปุ่นที่ช่วยเป็นฉนวนป้องกันความ<br />
หนาวเย็น ข้อด้อยของวัสดุมุงจากใบหญ้าใบไม้เหล่านี้<br />
คือ ไม่ทนทานถาวร ต้องมีการซ่อมแซมทุกปีก่อนฤดูฝน<br />
และเปลี่ยนใหม่ทุกสามถึงห้าปี<br />
เรือนไทยมีพัฒนาการต่อมาเพื่อแก้ไขความไม่<br />
คงทนของหลังคาใบหญ้าใบไม้นี้ วัสดุใหม่ที่ถูกนำมาใช้<br />
ยังคงเป็นวัสดุจากธรรมชาติโดยตรงที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น<br />
นั่นคือ ไม้ ไม้ถูกนำมาเลื่อยเป็นแผ่นบางๆ หนาประมาณ<br />
ครึ่งนิ้ว กว้างประมาณ 4 - 6 นิ้ว ยาวประมาณสองเท่า<br />
ของความกว้าง ปลายมักตัดเรียบ แผ่นมีขนาดเล็กเพื่อ<br />
ความเบา สะดวกต่อการจับถือ และติดตั้งง่ายบนที่สูง วัสดุ<br />
มุงหลังคาที่ทำจากแผ่นไม้นี้เรียกว่า กระเบื้องแป้นเกล็ด<br />
natural materials needed to be thatched in many layers<br />
on a steep pitch to help drain the rainwater rapidly<br />
and prevent leakage.<br />
Roof thatching in a tropical country like Thailand<br />
was different from the countries in temperate zone<br />
like China or Japan. In Thailand, the layers of roofing<br />
materials were thin to encourage the air ventilation<br />
while in China or Japan the layers were thicker to<br />
create the insulation against coldness. However, the<br />
disadvantage of materials made of grass and leaves<br />
is that they are not very durable. Mending is needed<br />
prior to each rainy season and replacement is required<br />
every 3-5 years.<br />
The following development of Ruean Thai solved<br />
the problem of degradable roof and made it more<br />
durable. The new roofing material was still natural<br />
and locally available. It was wood. To reduce the<br />
weight, wood was sawn into thin pieces half an inch<br />
250
มีความทนทานกว่าหญ้าคา จาก หรือใบตองตึง มีอายุ<br />
ยาวนานนับสิบปี นิยมใช้กับบ้านของคหบดี ผู้มีฐานะ<br />
ในขณะที่ชาวบ้านทั่วไปยังคงใช้ใบไม้ใบหญ้ามุงหลังคา<br />
เมื่อชุมชนมีการขยายตัวขึ้น ประกอบกับการทำ<br />
เกษตรกรรมที่เพิ่มขึ้นอย่างมากในเวลาต่อมา ทำให้<br />
พื้นที่ป่าที่เป็นแหล่งทรัพยากรไม้ที่ใช้ทำกระเบื ้องแป้น<br />
เกล็ดลดถอยลง และบางท้องถิ่น บางภูมิภาค อย่าง<br />
อีสานที่มีความแห้งแล้งกว่าภูมิภาคอื่น มีป่า มีไม้<br />
ให้ใช้ทำกระเบื้องแป้นเกล็ดได้น้อยกว่า ทำให้กระเบื้อง<br />
แป้นเกล็ดมีราคาสูงและอาจหาได้ยากขึ้น<br />
วัสดุมุงหลังคาที่มาทดแทนกระเบื้องแป้นเกล็ด ยังคง<br />
เป็นวัสดุจากธรรมชาติที่หาได้ง่ายกว่าไม้ แต่ไม่สามารถ<br />
นำมาใช้ได้โดยตรงเช่นใบไม้และแผ่นไม้ วัสดุชนิดใหม่นี้<br />
คือ ดิน แต่ดินไม่สามารถนำมาใช้ได้โดยตรง ต้องนำมา<br />
เผาในเตาด้วยความร้อน จนกลายเป็น กระเบื้องดินเผา<br />
ที่มีความแข็งแรง ทนทานไม่ต่างจากไม้ แต่ดินหา<br />
ได้ง่ายกว่าและมีอยู่ในทุกภูมิภาค กรรมวิธีการผลิต<br />
ยุ่งยากกว่าการเลื่อยไม้แต่มีราคาถูกกว่า เป็นที่นิยม<br />
แพร่หลายกว่ากระเบื้องไม้แป้นเกล็ดในเวลาต่อมา<br />
รูปแบบของกระเบื้องดินเผาที่ใช้มุงหลังคานี้เลียนแบบ<br />
thick, about 4-6 inches wide, and 8-12 inches long<br />
often with a straight end. These wood sheets were<br />
small and lightweight for the convenience of handle<br />
and installation high above. This new roofing material<br />
was called Paen Kled tile. They were more durable<br />
than dried grass or leaves, stayed for more than ten<br />
years and were also costly. Hence Paen Kled tiles<br />
were used in elite’s residences while thatched roof<br />
remained in villagers’ houses.<br />
Resulted from the community growth and the great<br />
expansion of agricultural fields, the deforestation<br />
started to lessen Paen Kled resources. As it rained<br />
less in northeastern part of Thailand than in other<br />
regions, forests which provided wood for Paen Kled<br />
tiles decreased. Therefore, Paen Kled prices started<br />
to rise as the supply became scarce.<br />
Unlike leaves or wood, the natural material<br />
substituting Paen Kled tiles could be obtained more<br />
มาจากกระเบื้องแป้นเกล็ดทั้งขนาดรูปร่าง และความหนา<br />
เพียงแต่มีข้อดีกว่าตรงที่สามารถทำขอบกระเบื้องด้านหลัง<br />
ส่วนบนให้เป็นบ่าหรือขอบสำหรับเกี่ยวกับระแนงที่รองรับ<br />
แผ่นกระเบื้องได้ โครงสร้างหลังคาและระแนงที่รับแผ่น<br />
กระเบื้องดินเผายังคงเหมือนกับที่ใช้มุงกระเบื้องแป้นเกล็ด<br />
เรียกว่าสามารถเปลี่ยนจากแป้นเกล็ดเป็นกระเบื้องดิน<br />
เผาทดแทนกันบนโครงสร้างหลังคาเดิมได้เลย ภายหลัง<br />
กระเบื้องดินเผาได้รับการพัฒนาให้สามารถเคลือบผิวให้<br />
มีสีสันสวยงามและมันวาว ช่วยให้กระเบื้องคงทนยิ่งขึ้น<br />
เนื้อดินเผาไม่เปื่อยยุ่ยง่ายอย่างดินเผาชนิดไม่เคลือบ และ<br />
แน่นอน มีราคาสูงกว่าดินเผาธรรมดา<br />
การเปลี่ยนวัสดุมุงจากใบหญ้าใบไม้เป็นแผ่นไม้<br />
และกระเบื้องดินเผานี้ ไม่ได้เปลี่ยนความลาดชันของ<br />
หลังคาและรูปแบบของหลังคาที่อาจเป็นจั่ว ปั้นหยา<br />
หรือผสมผสานกันทั้งสองแบบตามแต่ลักษณะเฉพาะ<br />
ของเรือนพื้นถิ่นแต่ละภูมิภาค เนื่องจากทั้งกระเบื้องไม้<br />
และกระเบื้องดินเผาต่างก็มีขนาดเล็กและเป็นแผ่นเรียบ<br />
การป้องกันการรั ่วซึมของน้ำฝนจึงไม่แตกจากวัสดุมุง<br />
ใบหญ้าใบไม้คือ ต้องการการซ้อนทับของแผ่นมุงหลาย<br />
ชั้นและความลาดชันของหลังคาสูง<br />
easily but impossible to use directly. This new material<br />
was clay. To turn it into a tile, clay must be processed<br />
by heat in the kiln to become hard and strong like<br />
wood. Comparing to wood, clay was easier to obtain<br />
and available in all regions. Although the process<br />
was more complicated, clay or terracotta tiles were<br />
cheaper than Paen Kled tiles.<br />
Clay tiles resembled Paen Kled tiles in size, shape<br />
and thickness. However, on the backside of the upper<br />
edge, ridge was made to enable the tile to hang on<br />
the battens. The structure of the roof and the battens<br />
remained the same as those made for Paen Kled<br />
tiles, so clay tiles could fit them right away. Afterwards,<br />
clay tiles became more enhanced with colorful and<br />
shiny glazed surfaces which made them last longer<br />
as well. Glazed clay tiles were not as pervious as<br />
those unglazed and hence they were more expensive.<br />
Moving from plants to wood and clay tiles did not<br />
251
จากเรือนฝรั่งถึงเรือนอาณานิคม: อีเทอร์นิตและซีเมนต์<br />
พัฒนาการของวัสดุมุงชนิดต่อมามาพร้อมกระแส<br />
อิทธิพลตะวันตกที่เข้ามาในประเทศไทยในสมัยรัชกาลที่ 5<br />
มาพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้ชีวิตในเรือน<br />
และมีผลโดยตรงกับรูปแบบสถาปัตยกรรมของพระราชวัง<br />
วัง ตำหนัก และเรือนพักอาศัยในประเทศไทย กระแส<br />
อิทธิพลตะวันตกดังกล่าวตรงกับการปฏิวัติอุตสาหกรรมใน<br />
ยุโรปตะวันตกในคริสต์ศตวรรษที่ 19 หรือราวพุทธศตวรรษที่<br />
24 มีการพัฒนาวัสดุก่อสร้างสถาปัตยกรรมใหม่ชนิด<br />
ต่างๆ ขึ้นใช้แพร่หลายในโลกตะวันตก และเริ่มเข้ามา<br />
ในประเทศไทยในรัชกาลที่ 5<br />
เมื่อมหาอำนาจตะวันตกอย่างประเทศอังกฤษและ<br />
ประเทศฝรั่งเศสเข้ามาแผ่อิทธิพลและล่าเมืองขึ้นใน<br />
ดินแดนเพื่อนบ้านใกล้เคียงไทย พระบาทสมเด็จพระ<br />
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิรูปประเทศให้มีความเจริญ<br />
ทัดเทียมตามชาติตะวันตก พระองค์ทรงว่าจ้างนายช่าง<br />
ฝรั่งจากตะวันตกให้มาออกแบบและก่อสร้างพระราชวัง<br />
วัง ตำหนัก และที่ทำการกระทรวง กรม กองต่างๆ ใน<br />
สมัยของพระองค์<br />
affect the roof pitches, shapes and styles which could<br />
be gable or hip roofs depending on the characteristics<br />
of traditional houses in each region. Same as thatched<br />
roof, to prevent rainwater leakage both wood and clay<br />
tiles, which were small and flat, had to be installed in<br />
several layers, and the roof pitch still had to be steep.<br />
From Westernised Houses to Colonial Residences:<br />
Eternit and Cement<br />
In the reign of King Rama V, a new roofing<br />
substance was introduced into Thailand by the<br />
western influence which changed the way of living<br />
and had major effects on the architecture style of<br />
royal residences, palaces, residential halls, and<br />
houses. This westernisation synchronised with the<br />
Industrial Revolution in western Europe during the<br />
19th century or around the 24th BE. Various kinds of<br />
construction materials were highly developed and<br />
พระราชวังและสถานที่สำคัญต่างๆ ที่รัชกาลที่ 5<br />
ทรงมีพระราชดำริให้สร้างขึ้นโดยช่างฝรั่ง มีแบบแผน<br />
และรูปแบบสถาปัตยกรรมตามอย่างตะวันตกที่นิยมแพร่<br />
หลายในสมัยนั้น ซึ่งเป็นยุคโรแมนติก (Romanticism)<br />
หรือยุคจินตนิยม เป็นช่วงเวลาที่มีความนิยมในการฟื้นฟู<br />
รูปแบบสถาปัตยกรรมยุคต่างๆ ในอดีต เช่น รูปแบบ<br />
หรือ สไตล์นีโอคลาสสิก นีโอกอธิก นีโอเรอเนซองส์<br />
นีโอบาโรก หรือมีการผสมผสานสไตล์ต่างๆ เข้าด้วย<br />
กันในอาคารเดียวกันที่เรียกกันว่า สไตล์อีเคล็กติก<br />
(Eclectic style) โดยรวมอาคารตามแบบแผนตะวันตก<br />
เหล่านี้ มีการจัดผังพื้นที่ค่อนข้างกระชับ (compact)<br />
มีหลังคาทั้งแบบจั่วที่ลาดชันน้อย และที่เป็นรูปทรงโดม<br />
ตามอย่างสไตล์คลาสสิก หรือที่เป็นจั่วหรือปั้นหยาทรงสูง<br />
ลาดชันมากอย่างสไตล์กอธิกและสไตล์สมัยกลาง อาคาร<br />
มีชายคาไม่ยื่นยาว เพราะเป็นรูปแบบที่เกิดในประเทศ<br />
เขตภูมิอากาศอบอุ่นที่อากาศหนาวเย็นเป็นส่วนใหญ่<br />
และต้องการแสงแดดเพิ่มความอบอุ่นให้กับอาคาร<br />
ช่างฝรั่งที่ออกแบบอาคารทรงยุโรปรุ่นแรกๆ นี้<br />
นำวัสดุมุงหลังคาชนิดใหม่จากตะวันตก ทันสมัยที่สุด<br />
ในเวลานั้น มาใช้กับอาคารเหล่านี้ วัสดุชนิดนี้มาพร้อม<br />
imported to Thailand.<br />
To the modernise Thailand against colonization<br />
of Southeast Asia led by Britain and France, King<br />
Rama V commissioned European architects to build<br />
the royal residences, palaces, residential halls and<br />
ministry offices. The royal residences and important<br />
buildings designed by European architects with the<br />
royal commission of King Rama V were constructed<br />
in the prevail Romantic architectural styles. The<br />
European Romanticism brought back the styles of<br />
the past and made them into Revival styles such as<br />
Neoclassic, Neo-gothic, Neo-renaissance,<br />
Neo-baroque, or even a combination of styles in one<br />
building, namely Eclectic style. These westernised<br />
building plans were quite compact. The roofs could<br />
be dome, gable with low-pitched following Classical<br />
style, or high-pitched like Gothic and Medieval styles.<br />
The eaves overhung not too far, which is the<br />
characteristic of the buildings in temperate climate<br />
252
กับเทคโนโลยีที่ก้าวไกลของการปฏิวัติอุตสาหกรรม<br />
มีกระบวนการผลิตที่ยุ่งยาก ใช้เทคโนโลยีแบบอุตสาหกรรม<br />
ที่ต้องผลิตจากโรงงานในต่างประเทศ และนำเข้ามาใน<br />
ประเทศไทย วัสดุที่ว่านี้คือ แผ่นซีเมนต์ใยหิน (asbestos<br />
fibre cement board) ที่มีชื่อเรียกเมื่อเริ่มแรกว่า “แผ่น<br />
อีเทอร์นิต” (Eternit board) หรือ แผ่นนิรันดร์ เพราะ<br />
มีคุณสมบัติที่แข็งแกร่ง เหนียว ทำได้บาง ทนทานกับ<br />
สภาพภูมิอากาศต่างๆ ไม่ยุ่ยเปื่อยง่ายเมื่อเจอความชื้น<br />
หรือน้ำ วัสดุสำคัญที่เป็นส่วนผสมของแผ่นอีเทอร์นิตนี้<br />
คือ ซีเมนต์ และใยหินจากแร่แอสเบสทอส (asbestos)<br />
ซึ่งเมื่อนำมาผสมกันแล้ว ต้องผ่านกระบวนการอัดแรง<br />
รีดขึ ้นรูปเป็นแผ่นบางๆ ด้วยเครื่องจักรในโรงงาน<br />
อุตสาหกรรม<br />
นายช่างฝรั่งได้นำเข้าแผ่นอีเทอร์นิต ที่มีลักษณะ<br />
เป็นแผ่นเรียบ มีความหนาประมาณ 6 - 8 มิลลิเมตร<br />
มาตัดเป็นแผ่นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ปลายล่างด้านแคบตัด<br />
เป็นรูปสามเหลี ่ยมมีปลายแหลมชี้ลง แบบเดียวกับ<br />
กระเบื้องหลังคาดินเผาชนิดหางเหยี่ยว แต่เนื่องจาก<br />
แผ่นอีเทอร์นิตมีความเหนียวและแกร่งไม่แตกหักง่าย<br />
อย่างดินเผา จึงสามารถตัดเป็นแผ่นกระเบื้องได้ใหญ่กว่า<br />
where the weather is colder.<br />
The European architects who designed these<br />
early western style buildings imported the newest<br />
and most modern roofing material from the West.<br />
This substance was the result of the advanced<br />
technology brought about by the Industrial Revolution<br />
with the complicated process of making. Manufactured<br />
from the West with the industrial technology and<br />
imported into Thailand, this material was asbestos<br />
fibre cement board or originally called ‘Eternit board.’<br />
It could be manufactured into a sturdy thin sheet with<br />
the weatherproof and water-resistant quality. The<br />
main ingredients of the Eternit board were cement<br />
and asbestos fibre. The mixture was made into thin<br />
sheets by putting into a Hatschek forming machine.<br />
Eternit boards imported by European architects<br />
came in flat rectangular sheets of 6-8 mm thick. The<br />
lower and narrower edge was cut into downward<br />
angle just like a type of narrow clay tile with pointed<br />
กระเบื้องหลังคาดินเผาเป็นสองเท่า ขนาดแผ่นที่ใหญ่<br />
กว่า ทำให้ระยะห่างของระแนงที่รับกระเบื้องกว้างขึ้น<br />
ทำให้ใช้จำนวนแผ่นมุงน้อยลง และด้วยน้ำหนักที่เบา<br />
กว่าดินเผามากจึงช่วยประหยัดโครงสร้าง และเหมาะ<br />
กับผืนหลังคามหึมาที่คลุมผังอาคารที่มีขนาดใหญ่<br />
ของอาคารแบบตะวันตก ความแตกต่างจากกระเบื้อง<br />
ดินเผาอีกประการของกระเบื้องหลังคาอีเทอร์นิต คือ<br />
สีวัสดุที่เป็นสีเทา เหมือนสีซีเมนต์ที่เป็นส่วนผสมหลัก<br />
ของวัสดุ ตัวอย่างอาคารที่มีรูปแบบตะวันตกและใช้<br />
กระเบื้องหลังคาอีเทอร์นิตนี้ คือ พระที่นั่งอัมพรสถาน<br />
ในเขตพระราชวังดุสิต<br />
ย่างเข้าสมัยรัชกาลที่ 6 ภายหลังเมื่อการก่อสร้าง<br />
พระราชวัง และวังต่างๆ ที่เป็นทั้งที่พักอาศัยและเป็นที่<br />
ว่าราชการ ตามพระราชดำริของรัชกาลที่ 5 เสร็จสิ้นลง<br />
นายช่างฝรั่งหลายท่านยังคงพำนักอยู่ต่อในแผ่นดิน<br />
สยาม โดยรับจ้างออกแบบ ก่อสร้างตำหนักและบ้าน<br />
เรือนของเจ้านาย ขุนนาง และคหบดีที่นิยมแบบแผน<br />
บ้านเรือนอย่างตะวันตก รูปแบบบ้านเรือนในยุคนี้เริ่ม<br />
มีการปรับปรุงดัดแปลงจากรูปแบบตะวันตกแท้ๆ ให้<br />
เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศเขตร้อนชื้นที่ต่างไปจาก<br />
end on one side. However, comparing to clay tiles,<br />
Eternit boards were more sturdy and stronger.<br />
Therefore, it was possible to make them twice as big<br />
as clay tiles. With the bigger tile size, the battens<br />
could be installed further apart and less tiles were<br />
needed. Eternit boards weighed much less than clay<br />
tiles. For this reason, the structure could be reduced.<br />
They were also suitable for enormous roofs of huge<br />
western buildings. Another difference between Eternit<br />
tiles and clay tiles was the colour. Eternit tile’s gray<br />
colour came from cement which was the main<br />
component. The example of the western-styled<br />
building with Eternit tile roof is Amphorn Sathan<br />
Residential Hall, Dusit Palace.<br />
In the reign of King Rama VI when all the royal<br />
residences, palaces and government offices<br />
commissioned to build by King Rama V had been<br />
completed, many European architects still resided in<br />
Siam and were hired to design and construct<br />
253
ภูมิอากาศในประเทศตะวันตก<br />
ชาวตะวันตกเมื่อเข้ามาติดต่อทำการค้าและเผยแผ่<br />
ศาสนาคริสต์ในประเทศไทยมากขึ้นได้เริ่มตั้งรกราก<br />
พำนักอาศัยในประเทศไทย เมื่อเริ่มแรกชาวตะวันตก<br />
เหล่านี้ได้สร้างบ้านอยู่อาศัยตามแบบแผนบ้านเรือน<br />
ตะวันตกอย่างที่พวกเขาเคยอยู่มา บ้านเรือนมีลักษณะ<br />
กระชับ ไม่แยกห้องเป็นเรือนเล็กๆ หลายๆ หลังแบบ<br />
เรือนพื้นถิ่นไทย เพราะมาจากประเทศที่ภูมิอากาศหนาว<br />
เย็นกว่า ไม่ต้องการการระบายอากาศระหว่างห้องหับ<br />
และเรือน บ้านเรือนตะวันตกมีพื้นที่ใช้สอยตั้งแต่ชั้น<br />
ล่างติดพื้นดิน ไม่ได้ยกเรือนขึ้นสูงให้มีใต้ถุนโล่ง เพราะ<br />
ไม่ต้องป้องกันน้ำท่วมในฤดูฝนและน้ำหลากเช่นในไทย<br />
นอกจากนั้นชายคาบ้านพักอาศัยของชาวตะวันตกยังไม่ยื่น<br />
ยาวเพื่อป้องกันแดดที่ร้อนแรงอย่างเรือนไทย เพราะเขา<br />
ต้องการแสงแดดส่องเข้าภายในบ้านเพื่อเพิ่มความอบอุ่น<br />
หากเมื่อสร้างบ้านเรือนตามแบบแผนเช่นว่าในไทย<br />
ได้ไม่นาน ชาวตะวันตกก็พบปัญหาความร้อนที่แรงกล้า<br />
จากแสงแดดและฝนที่สาดกระหน่ำเข้าในเรือน พวกเขา<br />
จึงดัดแปลงบ้านให้มีระเบียงหรือทางเดินรอบบ้านที่อยู่<br />
ภายใต้หลังคา แทนการยื่นชายคาอย่างเรือนไทย เพื่อ<br />
residential halls and houses of royals, nobles and<br />
elites who preferred the styles of western residences.<br />
At this point, westernised buildings were slightly<br />
altered from the original western styles to correspond<br />
with tropical climate in Thailand.<br />
After more western people had arrived for trading<br />
and spreading Christianity, they began to settle down<br />
in Thailand. At first, their houses were built in pure<br />
western styles. Unlike a traditional Thai residence<br />
which was a compound of small houses, a western<br />
house was compact under one roof. Since the weather<br />
was colder in the West, the air ventilation was not<br />
the priority. Normally, the utility space in western<br />
houses started from ground floor while in traditional<br />
Thai house, floor was elevated to prevent high water<br />
level and flood in rainy season. In addition, the eaves<br />
of western houses were shorter because sunlight was<br />
needed to keep the house warm.<br />
Soon after building the genuine western house in<br />
ปกป้องแสงแดดมิให้ส่องถึงห้องภายในโดยตรง หลังคา<br />
ยังคงยื่นชายคาเพียงเล็กน้อยอย่างเรือนตะวันตก<br />
เพียงเพื่อให้น้ำฝนหยดไม่ไหลย้อยลงตามผนังเรือน<br />
จากนั้นได้เติมหน้าต่างบานเปิด ลูกฟักบานเกล็ดไม้<br />
หุ้มราวระเบียงและส่วนที่อยู่เหนือราวระเบียงจากด้านนอก<br />
เพื่อป้องกันฝนสาด และช่วยระบายอากาศผ่านช่องเกล็ด<br />
หรือทำบานเกล็ดให้เปิดเป็นบานกระทุ้งอีกชั้นหนึ่ง<br />
ในระหว่างที่ฝนตกและมีอากาศอบอ้าว บ้านเรือนแบบ<br />
ตะวันตกที่มีการปรับเปลี่ยนให้เข้ากับภูมิอากาศร้อนชื้น<br />
ของไทยตามลักษณะนี้ กลายเป็นแบบแผนของ<br />
สถาปัตยกรรมแบบโคโลเนียล (Colonial architecture)<br />
หรือสถาปัตยกรรมอาณานิคมในเขตร้อนชื้น รูปแบบ<br />
เรือนพักอาศัยที่มีการปรับเปลี่ยนแล้วนี้ต่อมาเป็นที่<br />
นิยมแพร่หลายในหมู่เจ้านายและชนชั้นสูงของไทย<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 6 และรัชกาลที่ 7 ที่เริ่มสร้างตำหนัก<br />
และบ้านเรือนตามอย่างชาวตะวันตก<br />
การปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดผังอาคารและลักษณะ<br />
ช่องเปิดของบ้านเรือนสไตล์โคโลเนียลนี้มาพร้อมการ<br />
เปลี่ยนวัสดุมุงหลังคาอีกครั้ง กระเบื้องอีเทอร์นิตตาม<br />
แบบที่ช่างฝรั่งใช้กับพระราชวัง และวังในยุคก่อนหน้าต้อง<br />
Thailand, western people had to confront the heat<br />
problem from the blistering sunlight and the heavy<br />
rain. Therefore, to avoid direct sunlight, indoor patios<br />
or corridors around the house were designed to work<br />
as Ruean Thai’s long eaves. The roof still consisted<br />
of original western style short eaves just to keep<br />
rainwater off the walls. Then, window shutters with<br />
louvers were installed over the external corridor rails<br />
to block the rain while allowing the air to ventilate.<br />
The louvers were also made into awning windows to<br />
prevent rain and heat. These tropically adapted<br />
western style buildings became the signature of<br />
Colonial architecture or Tropical Colonial architecture.<br />
Later in the reigns of King Rama VI and King Rama<br />
VII, this hybrid architecture gained popularity among<br />
Siamese royals and elites as they began to have their<br />
residential halls and houses built in western styles.<br />
Alternation of the floor plans and openings of the<br />
Colonial style buildings led to another change of<br />
254
นำเข้าจากต่างประเทศ มีราคาแพง และต้องใช้เวลาใน<br />
การสั่งนำเข้าและขนส่ง จึงมีการคิดค้นพัฒนาวัสดุมุง<br />
หลังคาที่ใช้งานได้เหมาะสม ผลิตได้ง่าย และไม่ต้องใช้<br />
เทคโนโลยีขั้นสูงจากโรงงานอุตสาหกรรมอย่างแผ่นอีเทอร์นิต<br />
วัสดุซึ่งเป็นส่วนผสมหลักของการผลิตแผ่นอีเทอร์นิต<br />
นั่นคือ ซีเมนต์ ที่รู้จักและมีใช้ในโลกตะวันตกตั้งแต่ยุค<br />
คลาสสิกโบราณโดยชาวโรมัน<br />
ซีเมนต์ แม้จะมีใช้ในตะวันตกมาแต่ยุคโบราณ แต่ได้<br />
รับการพัฒนาเพิ่มขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ด้วยระบบ<br />
อุตสาหกรรม ทำให้ผลิตได้จำนวนมากจนมีราคาถูก และ<br />
ใช้กันแพร่หลายทั่วโลกในเวลาต่อมา ซีเมนต์เป็นวัสดุ<br />
สมัยใหม่ที่ต้องนำเข้าสำหรับไทยในยุคนั้น แม้ไทยเรา<br />
มีปูนสอ ปูนฉาบ ปูนปั้น ใช้มานานก่อนหน้านี้ แต่เป็น<br />
ปูนตำที่ทำจากเปลือกหอย ไม่ใช่ซีเมนต์อย่างตะวันตก<br />
ซีเมนต์ถูกนำมาใช้ทำกระเบื้องหลังคาแทนที่กระเบื้อง<br />
อีเทอร์นิต กระเบื้องซีเมนต์ลอกเลียนกระเบื้องหลังคา<br />
อีเทอร์นิตและกระเบื้องหลังคาดินเผาชนิดหางเหยี่ยว<br />
กระเบื้องทั้งสองแบบเมื่อมุงซ้อนทับสลับกันหลายชั้น<br />
เพื่อป้องกันน้ำรั่วซึมลงสู่ด้านล่าง จะเห็นปลายแผ่น<br />
กระเบื้องแต่ละชั้นเหลือเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมข้าวหลาม<br />
roofing materials. Eternit tiles used by European<br />
architects in the construction of royal residences and<br />
palaces had to be imported only, cost a lot of money,<br />
and took long time to order and transport. Therefore,<br />
a new roofing substance was invented. This material<br />
was more appropriate to use, easy to produce, and<br />
unlike Eternit, this new material did not have to be<br />
manufactured with high technology. As the main<br />
ingredient of Eternit board, cement had been used<br />
by the Romans since the Classical Age.<br />
Although it had been used since the ancient time<br />
in the West, enhanced by the industrialised system<br />
in the 19th century, a great deal of cement could be<br />
produced. The cost was then reduced and it became<br />
prevalent around the world. Cement became a modern<br />
substance that had to be imported to Thailand.<br />
Although Thai people had also been using primitive<br />
plaster as binding, coating and stuccoing material<br />
but it was made out of finely crushed shells.<br />
ตัดเรียงต่อกันเป็นแถวยาวสลับเป็นชั้นๆ รูปแบบของ<br />
แผ่นกระเบื้องซีเมนต์เลียนแบบรูปข้าวหลามตัด หรือ<br />
รูปว่าว ของกระเบื้องดินเผาหางเหยี่ยวที ่มุงเสร็จแล้ว<br />
นั่นเอง กระเบื้องซีเมนต์จึงมีชื่อเรียกที่รู้จักกันทั่วไปว่า<br />
“กระเบื้องว่าว”<br />
กระเบื้องว่าว หรือกระเบื้องซีเมนต์ที่ว่านี้ ทำจาก<br />
ปูนซีเมนต์ที่มาจาก ผงซีเมนต์ผสมทรายและน้ำ นำมา<br />
เทลงในแบบที่ทำเป็นรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด มีความ<br />
หนาประมาณ 10-12 มิลลิเมตร ซึ่งหนากว่ากระเบื้องดิน<br />
เผาที่หนาประมาณ 8 มิลลิเมตร หรือ กระเบื้องอีเทอร์<br />
นิตที่หนาเพียง 6 มิลลิเมตร เนื่องจากปูนซีเมนต์มีความ<br />
หยาบกว่าดินที่ใช้เผาเป็นกระเบื้อง เมื่อแผ่นกระเบื้องมี<br />
ความหนากว่า และซีเมนต์มีความแข็งแกร่งกว่าดินเผา<br />
จึงทำขนาดแผ่นได้ใหญ่เท่ากับกระเบื้องอีเทอร์นิตที่ใหญ่<br />
กว่ากระเบื้องดินเผาประมาณสองเท่าคือ กว้างตามเส้น<br />
ผ่าศูนย์กลางกระเบื้องตามนอนประมาณ 27 มิลลิเมตร<br />
และยาวประมาณ 36 มิลลิเมตรทางตั้ง แม้กระเบื้อง<br />
ซีเมนต์จะมีน้ำหนักมากกว่ากระเบื้องดินเผา แต่ขนาด<br />
แผ่นที่ใหญ่กว่า ทำให้ระยะห่างของระแนงที่รับกระเบื้อง<br />
กว้างขึ้น ใช้จำนวนน้อยลง จึงช่วยประหยัดโครงสร้าง<br />
Cement was made into tiles to replace Eternit<br />
tiles. Cement tiles were made to imitate Eternit tiles<br />
and narrow clay tiles with pointed end. To prevent<br />
leakage, both types of tiles were installed in<br />
overlapping layers. The tile edges looked like rows<br />
of diamond shape patterns and so cement tile was<br />
designed to mimic the diamond shape pattern or the<br />
kite-like pattern of the pointed end tiles on the finished<br />
roof. That is why cement tiles were usually known as<br />
“kite tiles.”<br />
Kite tiles or cement tiles are made of cement<br />
powder mixed with sand and water. After that, the<br />
mixture is poured into diamond shape moulds. Cement<br />
tiles are about 10-12 mm thick while clay tiles are<br />
about 8mm thick and Eternit tiles are only 6mm thick.<br />
Since cement tiles are thicker and stronger than clay<br />
tiles, they can be made into the same size as Eternit<br />
tiles or about twice as big as clay tiles. Horizontal<br />
diameter is 27 mm while vertical diameter is 36 mm.<br />
255
หลังคา แผ่นที่ใหญ่กว่าช่วยให้มีรอยต่อที่น ้ำฝนจะรั่ว<br />
ซึมน้อยลง ส่งผลให้สามารถลดความชันของหลังคาได้<br />
มากกว่าการมุงหลังคากระเบื้องดินเผาของเรือนไทยพื้น<br />
ถิ่น โดยทั่วไปความลาดชันของหลังคาเรือนไทยพื้นถิ่น<br />
ภาคต่างๆ อยู่ระหว่าง 35 - 60 องศา หลังคาของเรือน<br />
โคโลเนียลที่มุงกระเบื้องว่าวมักมีความชันอยู่ระหว่าง<br />
30 - 35 องศาเท่านั้น<br />
กระเบื้องหลังคาซีเมนต์ไม่ได้ป้องกันการรั่วซึมของ<br />
น้ำฝนด้วยการซ้อนทับกันของแผ่นกระเบื้องที่ปูสลับทับ<br />
กันหลายชั้นแบบกระเบื้องอีเทอร์นิตหรือกระเบื้องดินเผา<br />
เนื่องจากมีความหนาแผ่นมากกว่ากระเบื้องทั้งสอง<br />
อยู่แล้ว แต่ใช้ประโยชน์ของซีเมนต์ที่หล่อขึ้นรูปได้ไม่ยาก<br />
ด้วยการยกขอบส่วนบนของแผ่นกระเบื้องขึ้นเล็กน้อย<br />
เพื่อกันน้ำฝนที่อาจไหลย้อนและซึมลงที่รอยต่อแผ่น<br />
ขณะเดียวกันส่วนของแผ่นด้านล่างมีการทำขอบคว่ำลง<br />
เพื่อเกี่ยวประกบกับขอบด้านบนของแผ่นที่อยู่ถัดลงมา<br />
ด้านล่าง ให้น้ำไหลลงแผ่นล่างและกั้นไม่ให้น้ำไหลย้อน<br />
ขึ้นด้านบนอีกชั้นหนึ่ง<br />
เทคโนโลยีของการหล่อซีเมนต์เป็นแผ่นกระเบื้อง<br />
หลังคาง่ายกว่าการผลิตกระเบื้องดินเผามาก ปูนซีเมนต์<br />
Comparing to clay tiles, cement tiles are heavier; but<br />
with their larger size, the battens can be placed<br />
wider apart. This way the structure can be reduced.<br />
The larger size help reduce the leaking rainwater<br />
through the gaps between the tiles and the pitch of<br />
the roof can be lower than traditional Thai house roof<br />
with clay tiles. In general, the pitch of Ruean Thai<br />
roofs in every region ranged between 35-60 degrees<br />
while the pitch of the Colonial house roof with kite<br />
tiles could be only 30-35 degrees.<br />
Since cement tiles were thicker than Eternit and<br />
clay tiles, it was not necessary for them to be installed<br />
in several layers to prevent leaking. As they could<br />
be moulded easily, the upper edge was slightly raised<br />
to prevent rainwater from going upward and leaking<br />
through the gaps while the lower edge was slightly<br />
bent downward to attach to the lower tile. This helps<br />
enhance the drainage and stop the upward flow.<br />
Moulding cement tiles is much easier than baking<br />
ที่ผสมเสร็จใหม่ๆ มีลักษณะเป็นของผสมหนืดสามารถ<br />
เทลงแบบหล่อเป็นรูปต่างๆ ได้ เมื่อทิ้งไว้ระยะเวลาหนึ่ง<br />
ปูนหล่อซีเมนต์จะคายความร้อนและทำปฏิกิริยาทางเคมี<br />
เปลี่ยนเป็นของแข็งเมื่อแห้งสนิท กระบวนการผลิตกระเบื้อง<br />
ซีเมนต์จึงสะดวก ง่ายกว่ากระเบื้องดินเผาที่ต้องเผา<br />
ดินในเตาด้วยความร้อน และมีราคาถูกกว่า ส่งผลให้<br />
กระเบื้องว่าวเป็นวัสดุมุงหลังคาที่แพร่หลาย พร้อมกับ<br />
การมาของแบบแผนบ้านโคโลเนียลจากชาวตะวันตก<br />
จากเรือนสมัยใหม่ถึงเรือนร่วมสมัย: คอนกรีต ซีเมนต์<br />
ใยหิน และคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
พัฒนาการของเรือนพักอาศัยในประเทศไทยเริ่มเปลี่ยน<br />
ไปอีกครั้ง เมื่อนักเรียนไทยรุ่นแรกที่ไปเรียนสถาปัตยกรรม<br />
ในประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสกลับมาทำงานออกแบบ<br />
อาคาร และก่อตั้งคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ที่จุฬาลงกรณ์<br />
มหาวิทยาลัย ซึ่งเปิดสอนวิชาสถาปัตยกรรมเป็นครั้งแรก<br />
ในประเทศไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2476 สถาปนิกนักเรียนนอก<br />
กลุ่มนี้เริ่มนำแบบแผนและรูปแบบสถาปัตยกรรมสมัย<br />
ใหม่ช่วงต้น (Early Modern architecture) ที่เริ่มแพร่<br />
ceramic tiles. Freshly mixed cement was sticky and<br />
mouldable. While the mixture was setting, it released<br />
out heat; and as it became completely dry, it turned<br />
solid due to the chemical reaction. This made the<br />
production of cement tiles a lot more simple and<br />
cheaper than clay tiles which required baking with<br />
high heat. Kite tiles then became famous with the<br />
arrival of the Colonial style.<br />
From Modern Houses to Contemporary Houses: Concrete,<br />
Fiber-reinforced Cement, and Reinforced Concrete<br />
Houses in Thailand evolved once again when the<br />
first group of Thai students who had been studying<br />
Architecture in Britain and France returned home<br />
after graduation. They began to work as architects<br />
and founded the Faculty of Architecture at<br />
Chulalongkorn University in 1933. These architects<br />
imported the Early Modern Architecture trend which<br />
256
หลายในตะวันตกในเวลานั้นมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสม<br />
กับภูมิอากาศ และแบบแผนการใช้ชีวิตในบ้านพักอาศัย<br />
ในเมืองที่เริ่มเปลี่ยนไปตามอย่างตะวันตกมากขึ้น คือ<br />
ผังบ้านมีลักษณะการจัดห้องต่างๆ กระชับเข้าด้วยกัน<br />
เป็นหลังเดียว และมีการใช้สอยพื้นที่ตั้งแต่ชั้นล่างเช่น<br />
เดียวกับบ้านโคโลเนียลในยุคก่อนหน้า<br />
บ้านเรือนในยุคนี้ยังคงมีหลังคามุงกระเบื้องและ<br />
ชายคายื่นยาวเป็นลักษณะสำคัญ สิ่งที่เปลี่ยนไปคือ<br />
วัสดุมุงหลังคาชนิดใหม่ กระเบื้องหลังคาคอนกรีตที่<br />
เริ่มมาทดแทนกระเบื้องซีเมนต์ คอนกรีตเป็นวัสดุที่<br />
แข็งแกร่งกว่าปูนซีเมนต์ โดยผลิตจากส่วนผสมของ<br />
ซีเมนต์ ทราย หิน และน้ำ กระเบื้องหลังคาคอนกรีต<br />
ต้องใช้เทคโนโลยีขั ้นสูง ผลิตในโรงงานอุตสาหกรรม<br />
จากต่างประเทศ และถูกนำเข้ามาในประเทศไทยหลัง<br />
สงครามโลกครั้งที่สอง ช่วงต้นรัชกาลที่ 9<br />
กระเบื้องคอนกรีตนี้เป็นที่รู้จักในหมู่ชาวตะวันตกว่า<br />
กระเบื้องโมเนีย ผลิตโดย บริษัท โมเนีย แห่งประเทศ<br />
ออสเตรเลีย ในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 ตามชื่อของนาย<br />
โจเซฟ โมเนีย (Joseph Monier) วิศวกรชาวฝรั่งเศสที่<br />
ริเริ่มพัฒนาการเสริมเหล็กในคอนกรีตให้แข็งแรงยิ่งขึ้น<br />
was starting to flourish in the West, then adapted it<br />
to the tropical climate and the westernised living.<br />
Rooms were incorporated into a compact house and<br />
the utility space started from the ground floor like<br />
western and Colonial houses.<br />
At this period of time, clay tile roofs and<br />
overhanging eaves were still the main characteristics<br />
of buildings and houses. One significant change was<br />
the new roofing material which won its popularity over<br />
cement tiles--the concrete tiles. With the mixture of<br />
cement, sand, stones and water, concrete was<br />
stronger than cement. Concrete tiles required high<br />
technology to manufacture and were first imported<br />
to Thailand after the WWII early in the reign of King<br />
Rama IX.<br />
In the West during the early 20th century, these<br />
concrete tiles were known as Monier tiles. Produced<br />
by Monier Company in Australia which was named<br />
after Joseph Monier, the first French engineer who<br />
แต่เป็นที่รู้จักในประเทศไทยว่า กระเบื้องวิบูลย์ศรี ตาม<br />
ชื่อบริษัทของไทยที่นำเข้ากระเบื้องหลังคาชนิดนี้<br />
กระเบื้องหลังคาคอนกรีตมีรูปแบบที่ต่างออกไป<br />
จากกระเบื้องดินเผา กระเบื้องอีเทอร์นิต และกระเบื้อง<br />
ซีเมนต์ ที ่พัฒนามาจากหลักการและรูปแบบเดียวกัน<br />
ก่อนหน้า คอนกรีตและปูนซีเมนต์มีส่วนผสมร่วมกัน คือ<br />
ซีเมนต์ ทรายและน้ำ หินเป็นส่วนผสมที่ทำให้คอนกรีต<br />
ต่างไปจากปูนซีเมนต์ และยังผลให้กระเบื้องคอนกรีตมี<br />
ความหนาแผ่นถึง 15 มิลลิเมตร ซึ่งทำให้ผลิตแผ่นได้<br />
ขนาดใหญ่ขึ้นประมาณ 30 x 45 เซนติเมตร นอกจาก<br />
ขนาดแผ่นกระเบื้องที่ใหญ่ขึ้น ช่วยลดรอยต่อการรั่วซึม<br />
ระหว่างแผ่นแล้ว กระเบื้องคอนกรีตวิบูลย์ศรียังมีลอน<br />
ขนาดเล็กไม่เป็นแผ่นเรียบอย่างกระเบื้องก่อนหน้า จึง<br />
ช่วยให้การระบายน้ำฝนเป็นไปได้สะดวกและลดการรั่ว<br />
ซึมจากน้ำที่เอ่อล้นได้ ทั้งหมดนี้ส่งผลให้ความลาดชัน<br />
ของหลังคาลดลงได้ต่ำสุดประมาณ 20 องศา<br />
คุณสมบัติของกระเบื้องคอนกรีตที่ทำให้หลังคาลาด<br />
ลงได้มากขึ้นนี้ สอดคล้องกับรูปแบบบ้านสมัยใหม่จาก<br />
ตะวันตกในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 ตามแนวทางบ้าน<br />
สไตล์แพรรี่ (Prairie Style) ของ แฟรงค์ ลอยด์ ไรต์<br />
invented the reinforced concrete, these tiles were<br />
called Wiboonsri tiles after the name of the importing<br />
company in Thailand.<br />
In terms of form, concrete tiles were different from<br />
those made of clay, Eternit, and cement, which were<br />
developed from the same concepts and styles. Both<br />
concrete and cement consisted of cement, sand, and<br />
water. However, stones which were added to concrete<br />
mixture made the difference. Concrete tiles were<br />
therefore made into 15 mm thick and coluld be<br />
manufactured in the size of 30x45 cm. The enlarged<br />
size helped protect rainwater from leaking through<br />
the gaps between the installed tiles. Moreover, instead<br />
of having a flat surface, the small curves of Wiboonsri<br />
tiles encouraged the drainage of rainwater and<br />
reduced the leakage caused by the overflow. For that<br />
reason, the roof pitch could reach as low as 20<br />
degrees.<br />
The quality of concrete tiles that enables the roof<br />
257
(Frank Lloyd Wright) สถาปนิกชาวอเมริกันที่มีชื่อเสียง<br />
ไปทั่วโลก บ้านสไตล์แพรรี่นิยมใช้หลังคาปั้นหยาลาดชัน<br />
น้อยและยื่นชายคายาว โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเน้น<br />
ให้ตัวบ้านมีรูปทรงแผ่ราบตามแนวนอนให้กลมกลืน<br />
กับภูมิประเทศของที่ราบทุ่งหญ้าแพรรี่อันกว้างใหญ่<br />
อันเป็นบริบทที่ตั้งของบ้านที่ไรต์ออกแบบ รูปแบบบ้าน<br />
ที่ว่านี้สอดคล้องเป็นอย่างดีกับภูมิอากาศร้อนชื้นในไทย<br />
ที่ต้องการการกันแดดและการกันฝนรอบด้าน กระเบื้อง<br />
หลังคาคอนกรีตวิบูลย์ศรีช่วยให้บ้านตามสไตล์ของไรต์<br />
ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในต้นรัชกาลที่ 9<br />
รูปทรงหลังคาที่มีความลาดน้อยลงเริ่มเป็นที่นิยม<br />
มากขึ้นเมื่อกระแสสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ยุคต้นอีกแนวทาง<br />
หนึ่งเริ่มแพร่หลายในประเทศไทย ในเวลาไล่เลี่ยกัน<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่ที่ว่านี้มีชื่อเรียกว่า สถาปัตยกรรม<br />
แนวสากลนิยม (International Style) โดยมีลักษณะที่<br />
สำคัญคือ เน้นความเรียบง่าย ไร้การตกแต่งประดับประดา<br />
เน้นความบางเบาที่เกิดจากระบบโครงสร้างเสาและคาน<br />
ที่มาแทนที่ระบบผนังรับน้ำหนักในอดีต เน้นช่องเปิด<br />
ที่มีขนาดใหญ่ และรูปลักษณ์สถาปัตยกรรมอื่นๆ ซึ่งไม่<br />
เคยทำได้ในอดีต ด้วยข้อจำกัดของวัสดุและเทคโนโลยี<br />
pitch to be much lower went together well with the<br />
new modern house style from the West in the early<br />
20th century; it was the Prairie style, introduced by<br />
Frank Lloyd Wright, the world renowned American<br />
architect. The Prairie style house had a low pitch hip<br />
roof with overhanging eaves. The horizontally<br />
expanded house harmonised with the vast Prairie<br />
where it was located. This Prairie house was<br />
remarkably suitable for Thailand where full protection<br />
of sunlight and rain are much needed. With Wiboonsri<br />
roof tiles, Wright’s style houses became very famous<br />
in the beginning of King Rama IX’s reign.<br />
Low-pitched roofs became more popular in Thailand<br />
as a new architectural trend was growing. This<br />
new style was the International style which emphasized<br />
on simplicity, rejection of ornament, lightweight<br />
effect created by the use of columns and beams<br />
instead of load-bearing walls, huge openings, and all<br />
other forms of architecture which had never happened<br />
การก่อสร้างของเวลานั้น<br />
รูปทรงหลังคาที่มีความลาดลดลงจากรูปแบบหลังคา<br />
บ้านสไตล์แพรรี่ของไรต์ เกิดขึ้นได้ด้วยพัฒนาการของ<br />
กระเบื้องหลังคาชนิดใหม่ที่ผลิตจากกระเบื้องแผ่นเรียบ<br />
ใยหิน (Asbestos fibre-reinforced cement board) หรือ<br />
แผ่นอีเทอร์นิต ที่เคยกล่าวถึงก่อนหน้า ด้วยคุณสมบัติ<br />
ของซีเมนต์เสริมใยหินที่สามารถผลิตให้เป็นวัสดุแผ่นเรียบ<br />
ที่มีขนาดใหญ่ถึง 1.20 x 2.40 เมตร และหนาได้น้อย<br />
ที่สุดเพียง 6 มิลลิเมตร ทำให้วัสดุแผ่นเรียบอีเทอร์นิตนี้<br />
มีชื่อเรียกที่แพร่หลายมากกว่าในเวลาต่อมาว่า “กระเบื้อง<br />
กระดาษ” เพราะมีลักษณะบางเหมือนแผ่นกระดาษนั่นเอง<br />
กระเบื้องกระดาษถูกนำมาพัฒนาเป็นวัสดุมุงหลังคาที่<br />
มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นอย่างมาก ด้วยการนำวัสดุซีเมนต์<br />
เสริมใยหินที่เป็นแผ่นบางนี้มารีดขึ้นรูปในระหว่างการผลิต<br />
ให้เป็นลอนโค้งขึ้นและเว้าลงสลับกันไปทั้งแผ่น การทำ<br />
ลอนนี้ช่วยให้ขนาดของแผ่นหลังคาแต่ละชิ้นมีขนาดใหญ่<br />
ได้ถึง 50 x 120 เซนติเมตร สำหรับความหนาแผ่นเพียง<br />
6 มิลลิเมตร ช่วยให้ระยะห่างของระแนงหรือแปที่รองรับ<br />
แผ่นหลังคากว้างได้ถึง 1 เมตร เพิ่มขึ้นจากระยะระแนง<br />
ของกระเบื้องหลังคาคอนกรีตถึงสามเท่า ในขณะที่ลอน<br />
before in the past due to the limitations of materials<br />
and construction technology.<br />
After Wright’s Prairie style roof, lower pitch roofs<br />
were made possible by a new type of tiles which<br />
derived its quality from the asbestos fibre-reinforced<br />
cement board or the Eternit board mentioned above.<br />
With its fibre-reinforced quality which enabled the<br />
production of 1.2x2.4 m flat boards with the minimum<br />
thickness of 6mm, as thin as paper; Eternit boards<br />
were then known as paper tiles.<br />
These paper tiles were further developed into a<br />
more advanced roofing material. The thin<br />
fibre-reinforced cement boards were put into the roll<br />
forming machines to create a series of ridges and<br />
furrows all through the sheets. As they became<br />
corrugated, the size of each tile could be as big as<br />
50x120 cm with the thickness of only 6mm. Hence<br />
the gap between each supporting batten or purlin<br />
could be widened as far as 1 metre, three times<br />
258
ของกระเบื้องคอนกรีตโมเนียสูงประมาณ 2 เซนติเมตร<br />
ลอนของกระเบื้องหลังคาแผ่นซีเมนต์ใยหินทำได้ถึง<br />
5 เซนติเมตร ทั้งหมดนี้ช่วยให้กระเบื้องหลังคาใยหิน<br />
ระบายน้ำได้มากขึ้น เร็วขึ้น มีรอยต่อที่ทำให้น้ำรั่วซึม<br />
ลดลงอย่างมาก ส่งผลให้สามารถมุงหลังคาได้ลาดน้อย<br />
ที่สุดเพียง 15 องศา กระเบื้องหลังคาแผ่นซีเมนต์ใยหิน<br />
มีรูปแบบและขนาดของลอนอยู่สามชนิดที่แพร่หลาย<br />
เรียกกันว่า กระเบื้องลอนคู่ กระเบื้องลอนใหญ่ และ<br />
กระเบื้องลอนเล็ก<br />
ข้อดีอีกประการของกระเบื้องลอนซีเมนต์ใยหินนี้ คือ<br />
น้ำหนักที่เบา และความลาดของหลังคาที่ทำได้น้อยลง<br />
ช่วยลดน้ำหนักแผ่นมุงหลังคาและโครงสร้างหลังคา<br />
ลงอย่างมากเมื่อเทียบกับหลังคากระเบื้องคอนกรีต<br />
จึงช่วยประหยัดค่าก่อสร้างได้มาก กระเบื้องหลังคา<br />
ชนิดนี้เริ่มมีใช้ในประเทศไทยอย่างแพร่หลายเมื่อ บริษัท<br />
กระเบื้องกระดาษไทย จำกัด ในเครือบริษัท ปูนซีเมนต์ไทย<br />
จำกัด สร้างโรงงานผลิตกระเบื้องกระดาษแผ่นเรียบ<br />
และแผ่นลอนสำหรับมุงหลังคา ในราวต้นทศวรรษของ<br />
พ.ศ. 2490 การผลิตกระเบื้องหลังคาแผ่นซีเมนต์ใยหิน<br />
ในประเทศไทยได้เองนี้ ช่วยทำให้กระเบื้องหลังชนิดนี้<br />
wider than that of concrete tile roof. While the ridges<br />
of a Monier concrete tile were 2 cm high, those of a<br />
corrugated asbestos fibre-reinforced cement tile could<br />
reach 5 cm high. All these qualities helped quicken<br />
the drainage of rainwater and avoid leaks by reducing<br />
a lot of gaps between tiles. As a result, the roof pitch<br />
now could reach as low as 15 degrees. These<br />
corrugated asbestos fibre-reinforced cement tiles<br />
were catagorised by the ridge types; double<br />
corrugated tile, big corrugated tile, and small<br />
corrugated tile.<br />
In addition, these lightweight corrugated<br />
fibre-reinforced cement tiles and the low pitch roof<br />
had a huge effect on the weight reduction of the<br />
roofing sheets and the structures, which saved a lot<br />
of construction costs. In Thailand, this type of tiles<br />
became famous when the Siam Fiber-Cement Co.<br />
Ltd., member of the SCG Group opened their factories<br />
to manufacture the flat paper tiles as well as the<br />
ที่มีคุณภาพดีกว่า ราคาถูกกว่าการมุงหลังคาด้วยวัสดุ<br />
ชนิดอื่นๆ เข้ามาแทนที่กระเบื้องคอนกรีตวิบูลย์ศรีที่<br />
หายไปจากความนิยมในที่สุด<br />
รูปแบบของบ้านพักอาศัยที่เน้นรูปทรงหลังคา<br />
ลาดน้อย และใช้กระเบื้องกระดาษชนิดลอนเป็น<br />
วัสดุมุงตามที่กล่าวข้างต้น ได้รับความนิยมแพร่หลาย<br />
อยู่ค่อนข้างยาวนาน และต่อเนื่องมาจนราวทศวรรษของ<br />
พ.ศ. 2520 เมื่ออิทธิพลของสถาปัตยกรรมหลัง<br />
สมัยใหม่ (Postmodern Architecture) จากตะวันตก<br />
เริ่มแพร่หลายเข้ามายังประเทศไทย แนวความคิดของ<br />
สถาปัตยกรรมหลังสมัยใหม่ มีการให้ความสำคัญกับบริบท<br />
ของสถาปัตยกรรม ไม่ว่าจะเป็นที่ตั้ง ชุมชน วัฒนธรรม<br />
และประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง สิ่งเหล่านี้มักถูกละเลย<br />
หรือไม่ก็ถูกต่อต้านจากแนวคิดของสถาปัตยกรรมสมัย<br />
ใหม่ด้วยซ้ำ สถาปัตยกรรมหลังสมัยใหม่เห็นคุณค่าของ<br />
สถาปัตยกรรมในอดีต และต้องการสร้างความสัมพันธ์<br />
กับคุณค่าเหล่านั้น เริ่มมีการศึกษา ฟื้นฟู และอนุรักษ์<br />
อาคารเก่าที่ทรงคุณค่า เริ่มมีการนำรูปแบบสถาปัตยกรรม<br />
จากอดีตมาประยุกต์ใช้กับอาคารที่สร้างใหม่<br />
กระแสสถาปัตยกรรมหลังสมัยใหม่นี้เกิดขึ้นกับ<br />
corrugated roof tiles in the early 1950s. The ability<br />
to produce this higher quality and cheaper type of<br />
tiles domestically caused Wiboonsri tile’s popularity<br />
to finally subside.<br />
The low-pitched roof houses with corrugated<br />
paper tiles as roofing material remained famous for<br />
quite a long period of time. In the 1970s, the influence<br />
of Postmodern Architecture from the West started to<br />
grow in Thailand. This Postmodern Architecture<br />
concept emphasised on the context of architecture<br />
such as location, community, culture, and related<br />
history. All these things had always been omitted or<br />
even rejected by the concept of Modern Architecture.<br />
Postmodernism valued architecture of the past and<br />
attempted to relate to such values. The study on the<br />
precious vintage buildings including the restoration<br />
and the conservation were initiated. The historical<br />
architectural styles were applied in the construction<br />
of new buildings.<br />
259
ประเทศไทยในจังหวะที่กำลังมีการเตรียมการเฉลิมฉลอง<br />
การสถาปนากรุงเทพมหานครครบ 200 ปี ใน<br />
พ.ศ. 2525 ส่วนสำคัญส่วนหนึ่งของการเตรียมการ<br />
เฉลิมฉลองนี้ คือ การศึกษา ฟื้นฟู และอนุรักษ์ศิลปะ<br />
และสถาปัตยกรรมในอดีตที่เป็นมรดกตกทอดทาง<br />
วัฒนธรรมของกรุงรัตนโกสินทร์<br />
มีการบูรณะวัดพระศรีรัตนศาสดารามครั้งใหญ่<br />
รวมทั้งพระราชวัง วัง ตำหนัก และอาคารเก่าที่ทรงคุณค่า<br />
ต่างๆ ในทางวิชาการด้านสถาปัตยกรรม มีการทำวิจัย<br />
เรื่องพัฒนาการของ บ้าน ตลาด วัง และวัด ตั้งแต่เริ่ม<br />
ยุครัตนโกสินทร์จวบจนถึงปีที่เฉลิมฉลอง การอนุรักษ์<br />
สถาปัตยกรรมในอดีตของเวลานั้น ทำให้มีความจำเป็น<br />
ต้องผลิตวัสดุก่อสร้างหลายอย่างตามรูปแบบเดิมเพื่อ<br />
ใช้ในการซ่อมแซมอาคารเก่า บริษัทในเครือปูนซีเมนต์<br />
ไทยได้หวนกลับมาผลิตกระเบื้องหลังคาคอนกรีตใหม่<br />
เพี่อทดแทนกระเบื้องวิบูลย์ศรี โดยให้ชื่อกระเบื้อง<br />
หลังคาคอนกรีตที่ผลิตขึ้นใหม่นี้ว่า กระเบื้องหลังคา<br />
“ซีแพคโมเนีย”<br />
กระแสการอนุรักษ์ซ่อมแซมอาคารเก่านี้ นำมาซึ่ง<br />
ความนิยมชมชื่นในรูปแบบสถาปัตยกรรมและบ้านเรือน<br />
ในอดีตที่ผ่านมา การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและ<br />
ประชากรของไทยจากปลายทศวรรษของ พ.ศ. 2520<br />
ถึงทศวรรษของ พ.ศ. 2530 นำมาซึ่งการขยายตัวของบ้าน<br />
พักอาศัยประเภททาวเฮ้าส์ในเมือง และหมู่บ้านจัดสรร<br />
ชานเมืองจำนวนมาก รูปแบบของบ้านพักอาศัยในช่วง<br />
เวลานี้หวนกลับไปนิยมรูปแบบบ้านในอดีตของไทยยุค<br />
ต่างๆ ทุกรูปแบบ ประชาชนนิยมบ้านที่มีการตกแต่ง<br />
ด้วยลวดบัวปูนปั้น ประตูหน้าต่างที่แบ่งลูกฟักกระจกเป็น<br />
ช่องเล็กๆ อย่างในอดีต ในสมัยที่ยังผลิตกระจกผืนใหญ่<br />
ไม่ได้ ความลาดชันของหลังคาเริ่มกลับไปเพิ่มมากขึ้น<br />
ตามรูปแบบสไตล์ต่างๆ ของอดีต มีการหวนกลับไปผลิต<br />
กระเบื้องหลังคาชนิดต่างๆ ตามแบบเดิม ตามวิธีผลิตเดิม<br />
รวมไปถึงมีการใช้เทคโนโลยีพัฒนาคุณภาพของกระเบื้อง<br />
หลังคารูปแบบเดิม หรือผลิตขึ้นใหม่ด้วยวัสดุชนิดต่างๆ<br />
เพื่อความสวยงาม และความทนทานยิ่งขึ้น<br />
ความนิยมในการสร้างบ้านในยุคนี ้ ที่หวนกลับไป<br />
ใช้รูปแบบบ้านในอดีต ไม่ได้หยุดอยู่ที่รูปแบบที่เคยมี<br />
อยู่ในประเทศไทยเท่านั้น แต่รวมไปถึงความนิยมสร้าง<br />
This initiation of Postmodern Architecture in<br />
Thailand started during the preparations of the<br />
Celebration of the 200th Anniversary of Bangkok in<br />
1982. One of the significant preparations was the<br />
study, the restoration, and the conservation of<br />
traditional arts and architecture honoured as<br />
Rattanakosin’s rich cultural heritage.<br />
There was a complete restoration of the Temple<br />
of the Emerald Buddha, royal residences, palaces,<br />
residential halls, and valuable historic buildings. In<br />
architectural studies, researches on the evolution of<br />
houses, markets, palaces, and temples from the<br />
early Rattanakosin Era up to the year of the<br />
Celebration were studied. The conservation of historic<br />
buildings required the production of many vintage<br />
construction materials for restoration. A company in<br />
the SCG Group launched a new production of concrete<br />
tiles for the substitution of Wiboonsri tiles. The newly<br />
reproduced concrete roof tiles was named “CPAC<br />
Monier.”<br />
The conservation and restoration of historic<br />
buildings brought about the appreciation of historical<br />
architectural styles. As the result of the economy and<br />
population growth in Thailand during the end of the<br />
1970s and the beginning of the 1980s, residences<br />
like townhouses in Bangkok and housing projects in<br />
the outskirts began to rise in great numbers. Every<br />
historiocal style in Thailand was brought back to<br />
popularity. Houses decorated with stucco cornices<br />
became a big hit as well as doors and windows<br />
detailed with small glass frames as in the age when<br />
the making of a large piece of glass was impossible.<br />
The pitch of the roofs returned to rise higher in<br />
accordance with the old styles of the houses. Various<br />
kinds of vintage roof tiles were reproduced with both<br />
original and new techniques. The new production<br />
260
บ้านตามอย่างแบบแผนบ้านเรือนสไตล์คลาสสิก และ<br />
สไตล์พื้นถิ่นของตะวันตกชาติต่างๆ ทั้งแบบอังกฤษ<br />
ฝรั่งเศส เยอรมัน สวิส อิตาเลี่ยน สเปน และเมดิเตอเร<br />
เนียน เป็นต้น ความนิยมที่หลากหลายนี้พุ่งขึ้นถึงจุด<br />
สูงสุดในปลายทศวรรษของ พ.ศ. 2530 ก่อนเศรษฐกิจ<br />
ฟองสบู่แตกในปี พ.ศ. 2540<br />
หลัง พ.ศ. 2540 เศรษฐกิจซบเซา การก่อสร้างบ้าน<br />
เรือนใหม่ๆ ลดฮวบลงอย่างมาก คงเหลือเพียงคหบดี<br />
จำนวนน้อยที่ไม่ได้รับผลกระทบเชิงลบของเศรษฐกิจ<br />
โดยส่วนตัวที่หันมาสร้างบ้านใหม่<br />
ต่อเมื่อไทยผ่านพ้นวิกฤตเศรษฐกิจอันหนักหน่วง<br />
และเศรษฐกิจเริ่มฟื้นตัวเมื่อย่างเข้าปลายทศวรรษของ<br />
พ.ศ. 2540 จึงเริ่มมีการสร้างบ้านเรือนเพิ่มขึ้นใหม่<br />
อีกครั้งอย่างช้าๆ และจำนวนลดถอยลงอย่างมาก รูปแบบ<br />
บ้านที่สร้างใหม่ในช่วงหลังนี้เริ่มกลับมามีความเรียบ<br />
ง่ายขึ้น แต่ยังคงมีความหลากหลายของรูปแบบบ้าน<br />
สไตล์ต่างๆ ซึ่งเป็นลักษณะสำคัญของสถาปัตยกรรม<br />
ยุคหลังสมัยใหม่<br />
ในความหลากหลายของสไตล์ต่างๆ ของบ้าน<br />
ในทศวรรษของ พ.ศ.2550 มีรูปแบบใหม่ตามอย่าง<br />
สถาปัตยกรรมร่วมสมัยในตะวันตกเพิ่มขึ้นอยู่บ้าง<br />
แนวทางใหม่ที่เริ่มได้รับการยอมรับเพิ่มขึ้น คือ<br />
รูปแบบบ้านที่เป็นกล่องรูปทรงสี่เหลี่ยมเรียบง่าย วางเป็น<br />
อิสระโดดๆ หรือซ้อนทับกัน โดยมีลักษณะที่สำคัญที่<br />
ไม่ค่อยได้รับความนิยมมาก่อนคือ การใช้รูปทรงหลังคา<br />
แบนทำด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก เนื่องด้วยหลังคาแบน<br />
หล่อด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก จะสะสมความร้อนจาก<br />
แสงแดด และส่งผ่านให้ความร้อนเข้าในบ้านมากกว่าการ<br />
มุงหลังคาด้วยกระเบื้องชนิดต่างๆ มาก นอกจากนั้น<br />
หลังคาคอนกรีตเสริมเหล็กมีความเสี่ยงต่อการรั่วซึม<br />
ของน้ำฝนสูง เนื่องจากการแตกร้าวของคอนกรีตที่เกิด<br />
จากการขยายและหดตัวของคอนกรีตระหว่างกลางวัน<br />
และกลางคืนเป็นประจำ<br />
รูปแบบอาคารที่เป็นกล่องสี่เหลี่ยมเรียบๆ หลังคา<br />
แบนดังกล่าว เป็นส่วนหนึ่งของการหวนกลับไปฟื้นฟู<br />
รูปแบบสถาปัตยกรรมในอดีต แต่เป็นอดีตที่ใกล้กว่า<br />
รูปแบบคลาสสิกหรือสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นของชาติ<br />
ต่างๆ เป็นการหวนกลับไปฟื้นฟูรูปแบบสถาปัตยกรรม<br />
technology was used to enhance the quality of the<br />
old-styled roof tiles or to create new types of tiles<br />
with different kinds of materials for better looks and<br />
strength.<br />
Apart from Thai styles, the comeback of house<br />
styles from the past also included the classical style<br />
and European styles such as English, French,<br />
German, Swiss, Italian, Spanish and Mediterranean.<br />
The popularity of these multiple choices of style<br />
rocketed before its downfall in the Thai Financial<br />
Crisis in 1997. The recession after 1997 slowed the<br />
construction activities down significantly. Only some<br />
rich people whose financial status did not suffer from<br />
the crisis continued to build their new houses.<br />
In the 2000s after the serious recession when<br />
Thailand’s economy began to recover, new buildings<br />
were gradually constructed but in much less quantity.<br />
Simplicity was once again applied while the variety<br />
of styles were still in use as the main characteristic<br />
of Postmodern Architecture.<br />
Among the house styles in the 2010s, some<br />
contemporary architectural styles from the West were<br />
introduced. Standalone or stacked simple rectangular<br />
houses with simple exterior and flat concrete roof<br />
began to gain more popularity although such flat roof<br />
had never been so popular before. The flat roofs<br />
constructed with reinforced concrete accumulated<br />
heat from direct sunlight and transferred the heat into<br />
the house in a much higher rate than using any other<br />
roofing materials. Apart from the heat problem, the<br />
risk of leakage in concrete roofs was also high due<br />
to the cracks caused by the thermal expansion and<br />
contraction between daytime and nighttime.<br />
The simple rectangular form of buildings with flat<br />
roofs was a part of the revival of architecture in the<br />
past, which dated back not as far as classical style<br />
261
สมัยใหม่แบบมินิมอลิซึม (Minimalism) ของสถาปนิก<br />
มีส ฟาน เดอ โรห์ (Mies van der Rohe) จากกลาง<br />
คริสต์ศตวรรษที่ 20<br />
โดยสรุป หลังคาเป็นองค์ประกอบสถาปัตยกรรมที่<br />
สำคัญอย่างหนึ่ง เพราะทำหน้าที่คลุมพื้นที่ใช้สอยของ<br />
สถาปัตยกรรม และเป็นดัชนีบ่งชี้ถึงการเปลี่ยนแปลง<br />
ที่สำคัญอันหนึ่งในพัฒนาการของรูปแบบบ้านเรือนใน<br />
ประเทศไทย การเปลี่ยนแปลงของรูปแบบหลังคาที่มี<br />
ผลกับรูปแบบสถาปัตยกรรม มีความสัมพันธ์โดยตรง<br />
กับวัสดุที่ใช้ทำหลังคา ในเรื่องคุณสมบัติของวัสดุ และ<br />
ประโยชน์ใช้สอยที่เอื้อให้กับวัตถุประสงค์และหน้าที่<br />
ของหลังคา นอกเหนือไปจากนี้รูปทรงหลังคายัง<br />
สะท้อนคุณค่าด้านความงาม ความหมายเชิงสัญลักษณ์<br />
ค่านิยม ความเชื่อ แบบแผนการดำรงชีวิต และเทคโนโลยี<br />
ของผู้สร้าง บอกกล่าวและสะท้อนเอกลักษณ์ของถิ่นที่<br />
ตั้งและเวลา กาละและเทศะ (Time and Space) ของ<br />
บ้านเรือนนั้นๆ<br />
or other revival styles. It was the revival of Minimalism<br />
initiated by Mies van der Rohe, the master architect<br />
of the 20 th century.<br />
In conclusion, a roof is one of the important<br />
architectural elements as it protects the utility spaces<br />
of the architecture and functions as the index of the<br />
significant changes in Thailand’s architectural styles.<br />
The alteration of roof styles which affects the forms<br />
of the architecture directly relates to the roofing<br />
materials in terms of quality and functions they deliver.<br />
In addition, each roof design reflects the aesthetic<br />
values, symbolic values, tastes, beliefs, ways of living,<br />
and technology of the builders, as well as tells the<br />
stories and showcases the uniqueness of location<br />
together with “time and space” of architecture.<br />
262
263
264
ที่ว่างทางสถาปัตยกรรม<br />
SPACE IN ARCHITECTURE<br />
— ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม • Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom
พุทธศักราช <strong>2489</strong> ถึง <strong>2559</strong> (ค.ศ.1946-2016)<br />
นับเป็นช่วงเวลาเจ็ดทศวรรษในรัชสมัยของพระบาท<br />
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถ<br />
บพิตร ประชาชนคนไทยส่วนใหญ่ในปัจจุบันล้วน<br />
เกิดภายใต้รัชกาลของพระองค์แทบทั้งสิ้น ในช่วง<br />
รัชสมัยของพระองค์ สภาพชีวิตของคนไทยได้ผ่าน<br />
การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ไปตามกาลเวลา ท่ามกลาง<br />
ความผันแปร เปลี่ยนแปลง เหตุและผล เราคนไทยจึง<br />
เติบโตและใช้ชีวิตภายใต้กลไกขับเคลื่อนอันสืบเนื่องมา<br />
จากปัจจัยต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นปัจจัยทางสังคม การเมือง<br />
และเศรษฐกิจ<br />
สถาปนิกมักมองว่าเป็นการยากที่จะใช้ข้อมูล<br />
ทางสังคม การเมือง และเศรษฐกิจมาเป็นปัจจัยใน<br />
การออกแบบ ในทางตรงกันข้าม นักสังคมศาสตร์<br />
รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ทำงานในพื้นที่ของตนโดย<br />
อิงข้อมูลเหล่านี้เป็นเรื่องปกติ<br />
“สเปซ (space)” เป็นคำที่สถาปนิกนิยมใช้กัน<br />
อย่างกว้างขวางและมีความหมายเฉพาะในเชิง<br />
สถาปัตยกรรมแบบที่ไม่เหมือนกับสาขาอื่น ถึงแม้<br />
สถาปนิกจะใช้คำนี้บ่อยจนแทบจะเรียกได้ว่าผูกขาด<br />
แต่ผู้รู้ในสาขาวิชาอื่นก็ใช้คำนี้ในศาสตร์ของตนเช่นกัน<br />
พันธมิตรในสาขาวิชาเหล่านี้ศึกษาในสิ่งที่มีความเชื่อม<br />
โยงกับสถาปัตยกรรม สนใจในเนื้อหาเดียวกัน และใน<br />
“สเปซ” เดียวกันกับสถาปัตยกรรม สาขาวิชาเหล่านี้<br />
คือ สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ เราจึง<br />
สามารถนำวิธีการทำงานของพวกเขามาปรับใช้ได้<br />
บทสนทนาเกี่ยวกับสเปซกับพันธมิตรเหล่านี้จึงนำมา<br />
ซึ่งความเข้าใจที่ถ่องแท้ขึ้นกับการสำรวจความหมาย<br />
ของคำว่า “สเปซ”<br />
The years 1946 to 2016 cover seven decades<br />
under the reign of His Majesty the King Rama 9. Most<br />
of Thai people who are alive today were born under<br />
his reign. The passing time of the long reign naturally<br />
brings about evolutions in life. Along the changes,<br />
the shifts, the causes and the effects that occurred,<br />
Thai people grow up and live their lives under the<br />
driving mechanism of social factors, political issues<br />
and lastly economics concerns.<br />
The social factors, the political issues, and the<br />
economics concerns have always been taken as<br />
difficulties for architects to cope with. On the contrary,<br />
sociologists, political scientists, and economists<br />
work on these platforms that often overlap with the<br />
architectural space.<br />
‘Space’, a jargon commonly used by architects<br />
carries a specific meaning in architecture which is hardly<br />
shared by others. Although terminologically, the term<br />
’space’ seems to be most frequently used in architecture, it<br />
has always been referred to by non-architect practitioners<br />
in their built environment studies. There are allies in this<br />
inhabitation whose works are closely linked to architecture<br />
and even concern on the same issues within the same<br />
‘space’ as architecture. Social Science, Political Science,<br />
and Economics are the cases in point. Their ways of<br />
working with ‘space’ could, then, be employed. The<br />
result of discussion on ‘space’ with these architect’s allies<br />
provides the extensive understanding with the more<br />
conclusive exploration within ‘space’.<br />
266
“ถ้าอยากสร้างชีวิตให้อะไรบางอย่าง ต้องปรึกษาธรรมชาติ แล้วนั่นมันก็คือจุดที่เนื้อหา<br />
เกี่ยวกับการออกแบบมันจะเกิดขึ้นมาเอง.”<br />
หลุยส์ ไอ คาห์น<br />
“When you want to give something presence, you have to consult nature. And there is where<br />
design comes in.”<br />
Louis I. Kahn<br />
แบบร่างการจัดเรียงและรวบรวมฐานข้อมูลสาหรับ<br />
กาลานุกรม<br />
sketch for chronology diagram and collective data<br />
267
สถาปัตยกรรมเป็นแค่ส่วนเล็กๆ ของสภาพแวดล้อม<br />
ตำแหน่งแห่งที่และขนาดของมันเล็กจิ๋วเมื่อเทียบกับ<br />
ความใหญ่โต ซับซ้อน และหลากหลายของธรรมชาติ<br />
และสภาพแวดล้อม อีกนัยหนึ่งก็คือการศึกษาด้าน<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์นั้นเป็นเพียงสิ่งเล็กๆ เท่านั้นเมื่อ<br />
เทียบกับปัจจัยอื่นๆ เมื่อพิจารณาความจริงข้อนี้ ผู้จัดท ำ<br />
จึงปรับเปลี่ยนการจำกัดความและแนวทางของงานวิจัย<br />
ชิ้นนี้เสียใหม่ โดยขยายขอบเขตการศึกษาไปสู่ความ<br />
เข้าใจในบริบทของศาสตร์อื่นที่อาจมีความเกี่ยวเนื่องกับ<br />
สถาปัตยกรรมด้วย โดยเริ่มจากการพูดคุยในเนื้อหาที่ว่า<br />
ด้วยเรื่อง “สเปซ” กับพันธมิตรในสาขาวิชาต่างๆ อาทิ<br />
สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ ซึ่งทำให้วิธี<br />
การวิจัยโครงการนี้พัฒนาขึ้นจากวิธีธรรมดาทั่วไป สู่การ<br />
ปรึกษาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับนักสังคมศาสตร์ นัก<br />
รัฐศาสตร์ และนักเศรษฐศาสตร์ไปพร้อมๆ กัน ดังนั้น<br />
ประเด็นเรื่องสังคม รัฐศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์จึงถูก<br />
นำมาร้อยเรียงอยู่ในเนื้อหาของงานวิจัยครั้งนี้ด้วย<br />
ภายใต้บริบทในเชิงสังคม การปกครอง และ<br />
เศรษฐกิจ ผู้จัดทำได้พยายามรวบรวมเนื้อหาและ<br />
เงื่อนไขต่างๆ ในทางสถาปัตยกรรมรวมทั้งเรื่องของ<br />
การออกแบบและขั้นตอนการออกแบบ ดังนั้นงานวิจัย<br />
ชิ้นนี้จึงเป็นการศึกษาแบบบูรณาการของสามสาขา<br />
วิชาดังกล่าวร่วมกับสถาปัตยกรรม ว่าปัจจัยทางสังคม<br />
การเมือง และเศรษฐกิจ มีผลต่อสถาปัตยกรรมอย่างไร<br />
รูปแบบของโครงการวิจัยนี้เป็นลักษณะเชิงกว้าง<br />
โดยผู้จัดทำพยายามรวมรวมข้อมูลที่มีประโยชน์ เข้าใจ<br />
ง่าย และมีระเบียบ เพื่อขยายขอบเขตแนวคิดของศิลปะ<br />
การก่อสร้างอาคารโดยคำนึงถึงองค์ประกอบทางสังคม<br />
การเมือง และเศรษฐกิจซึ่งเป็นสิ่งใกล้ตัวเราทุกคน<br />
Architecture exists as a small part in built<br />
environment. It is scaled and it is positioned in<br />
extremely small extent compared to the vast, complex,<br />
and dynamic attribute of nature and environment. In this<br />
sense, education of an architect declares itself within<br />
the smallest procedure in environment compared to<br />
the others. Taking this issue into account, the scale of<br />
this architectural research project is redefined whereas<br />
its positioning is also shifted. This is to extend the<br />
scope of study to the interdisciplinary context involved<br />
with architecture. The allies in inhabitation which are<br />
social factors, political issues and lastly economics<br />
concerns, in a sense, initiate the further discussion<br />
on ‘space’. Therefore, the project has developed itself<br />
from conventional methodology to formal consultation<br />
with social science, political science, and economics,<br />
at the same time. Significantly and substantially, the<br />
so-called socio-politico economics issue is, then,<br />
applied into the project.<br />
Under the socio-politico-economics issue,<br />
the research attempts to accumulate context and<br />
conditions that architecturally involve movement in<br />
architectural design and also architectural design<br />
process. Therefore, the research will cross the<br />
discipline from where those three subjects were<br />
literally referred to by conventional research on<br />
architecture into where the design research base<br />
project could engage into social factors, the political<br />
issues, and the economics concern, substantially.<br />
The methodology of this design research project<br />
appears in a very loose format. It is also an attempt<br />
to provide useful information but still under intelligibly<br />
and substantially organised structure. This is to<br />
allow the research to extend formal concept of the<br />
art of building by introducing a more integral context<br />
that should be considered and even confronted by<br />
architects.<br />
268
คณะทำงานได้ส่งบัตรเชิญออกไปจำนวนสองหมื่น<br />
ใบเพื่อเรียนเชิญผู้ที่ให้ความสนใจได้เสนอชื่อบ้านที่<br />
น่าจะได้รับการรวบรวมเอาไว้อยู่ในหนังสือเข้ามา เพื่อ<br />
เป็นการรวบรวมข้อมูลและกำหนดขนาดขอบเขตของ<br />
การวิจัย ถึงแม้จำนวนบ้านที่ส่งกลับมาจะน้อย แต่<br />
ความหลากหลายในชนิดของบ้านนั้นน่าสนใจมาก<br />
ในส่วนของนัยยะเชิงภูมิศาสตร์ ก็มีบ้านที่ตั้งอยู่ใน<br />
พื้นที่ห่างไกลที่งานวิจัยอื่นๆ ยังครอบคลุมไปไม่ถึง<br />
ในบรรดาบ้านน้อยหลังที่ส่งเข้ามา เราได้พบบ้านที่<br />
เอาชนะข้อจำกัดทางภูมิประเทศ บ้านที่ใช้ประโยชน์<br />
20,000 invitation cards were given out. The objective<br />
is not only to accumulate collective data but also to define<br />
the boundary of this research. Although there is minimal<br />
feedback of informed cases by the public, but in terms<br />
of typology of the houses, the research gains substantial<br />
information on categories of these houses. Also, on the<br />
notion of geography, despite little number of informed<br />
cases, there are case studies from far and remote area<br />
where conventional research could not reach yet. From<br />
that small number, there is are house that overcame their<br />
constraints of topographical conditions. There are houses<br />
that applied local conditions into, especially on, their uses<br />
จากสภาพแวดล้อมในท้องถิ่น โดยเฉพาะวัสดุที่หาได้ใน<br />
พื้นที่เพื่อแก้ปัญหาเรื่องภูมิอากาศ และสุดท้ายคือบ้านที่<br />
ไม่ได้ใช้สถาปนิก แต่ตัวผู้อยู่อาศัยเป็นผู้ออกแบบเอง<br />
บ้านที่ใช้ผู้รับเหมาท้องถิ่นเพราะอยู่ในพื้นที่ห่างไกล ไม่มี<br />
สถาปนิก หรือสถาปนิกไปไม่ได้ด้วยเหตุผลบางประการ<br />
อีกทั้งยังขยายผลให้ครอบคลุมประเด็นและเนื้อหา<br />
เรื่องภูมิศาสตร์และภูมิทัศน์วัฒนธรรมของบ้าน ความ<br />
หลากหลายของบ้านที่เป็นผลมาจากปัจจัยในการอยู่<br />
อาศัยมากกว่าคำนึงถึงเรื่องรูปแบบในเชิงการออกแบบ<br />
เป็นหลัก ทำให้กรอบของงานวิจัยนี้กว้างขวางมากขึ้น<br />
of materials and their micro climatic concerns. Lastly, the<br />
notion of house as architecture without architect could<br />
also be explored. There are houses built and designed by<br />
the dwellers who live in the house. There are houses built<br />
by local contractors in remote areas where and when<br />
architects are scarce or cannot be there due to personal<br />
constraints. The cultural geography of house, could,<br />
then, be extensively portrayed. The more dynamic range<br />
of ‘house’ in terms of its dwelling conditions rather than<br />
its form-oriented design criteria provides the research<br />
with more extensive framework on architectural design<br />
for the research to be engaged with.<br />
269
“สิ่งปลูกสร้างที่ออกแบบมาเพื่อคนทั้งมวล ปราศจากประตูหน้าต่าง และไม่ได้ใช้สถาปนิก”<br />
บางบาล อยุธยา<br />
เครดิตภาพ: ภาควิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตาร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
‘universal design house without fenestration and without architect’<br />
Bangban, Ayuthaya<br />
cr: Department of Architecture, Faculty of Architecture, Kasetsart University<br />
270
271
272
สนทนา<br />
CONVERSATION<br />
— ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ • Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
— ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม • Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom
อาจารย์กิจโชติ: สืบเนื่องจากบทความที่อาจารย์<br />
ได้มอบให้ บ้านเป็นสัญลักษณ์สำคัญที่ทำหน้าที่รองรับ<br />
ความสัมพันธ์อันแสดงออกถึงความเป็นบ้าน เรียนขอให้<br />
อาจารย์ขยายความดังกล่าวเพิ่มเติมครับ ถึงความเป็น<br />
สัญลักษณ์ของบ้านในเชิงรัฐศาสตร์นั้นมีนัยยะที่สำคัญ<br />
หรือมีประเด็นที่น่าสนใจอย่างไรครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: มีบทสนทนาระหว่าง Diogenes<br />
Laertius กับ เพลโต ปรากฏอยู่ใน The lives and<br />
opinions of eminent philosophers (1853) ตอนหนึ่ง<br />
Diogenes กล่าวกับเพลโตว่า “ท่านชอบพูดเรื่องความ<br />
เป็นโต๊ะกับความเป็นถ้วย แต่สิ่งที่ฉันเห็นมีแต่โต๊ะกับถ้วย”<br />
เพลโตก็ตอบว่า “ถูกแล้ว ท่านเห็นเพียงโต๊ะกับถ้วย เพราะ<br />
การจะเห็นโต๊ะกับถ้วยได้ต้องใช้ตา แต่การจะเห็น “ความ<br />
เป็นโต๊ะ” กับ “ความเป็นถ้วย” ได้ต้องใช้ปัญญา ซึ่งท่านมี<br />
ตาแต่ไม่มีปัญญาจึงไม่เห็น” ผมลองคิดว่า จริงๆ แล้วงาน<br />
สถาปัตยกรรมตามที่ผมเข้าใจ ตัวบ้านมาที่หลังความเป็น<br />
บ้าน เพราะฉะนั้นความมหัศจรรย์ของวิชาสถาปัตยกรรม<br />
ในความเห็นของคนนอกอย่างผม คืออะไรบางอย่าง<br />
ซึ่งสามารถจะใส่ จินตนาการ imagination, ความคิด<br />
สร้างสรรค์ Creativity และ สิ่งที่ “สมบูรณ์” เป็นรอยต่อ<br />
ระหว่างความเป็นโต๊ะกับโต๊ะ ความเป็นถ้วยกับถ้วย<br />
ความเป็นบ้านกับบ้าน คือเราต้องใช้ทั้งสองอย่างคือ<br />
สายตาและปัญญา งานที่คณะทำงานทำมานั้นส่วนใหญ่<br />
ไปเน้นทางสายตามากไปหน่อยหรือไม่?<br />
อาจารย์กิจโชติ: คือแต่เดิมเวลาทำวิจัยนะครับ<br />
ส่วนใหญ่จะเน้นไปทางสายตา เน้นรูปแบบของการ<br />
ออกแบบ งานชิ้นนี้ตามวัตถุประสงค์แล้วนั้น คือความ<br />
พยายามที่จะเข้าถึงสิ่งที่อยู่นอกเหนือรูปแบบของบ้าน<br />
ที่เป็นผลมาจากการออกแบบ เพื่อให้เข้าถึงความเป็น<br />
บ้านมากขึ้นครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: เพราะฉะนั้นพอผมเห็นตาราง<br />
ที่ทางคณะทำงานส่งมา ผมก็เลยกังวลเล็กน้อย เพราะ<br />
รู้สึกว่าผมไม่ได้พูดเรื่องบ้าน คือสิ่งที่เห็นจากงานของ<br />
คณะทำงานเท่าที่ผมรู ้สึกค่อนข้างเป็นงานเชิงประจักษ์<br />
คือมันมีบ้านจริงๆ มีเงื่อนไขจริงๆ และจัดวางบ้านไว้ใน<br />
บริบททางประวัติศาสตร์ งานของผมจะฉีกออกไปเล็ก<br />
น้อย เพราะไม่ได้วางไว้บนประวัติศาสตร์ แต่วางไว้ใน<br />
ความคิดว่า ตกลงไม่ว่าประวัติศาสตร์จะเป็นอย่างไรใน<br />
70 ปีแห่งรัชสมัยของในหลวง ร.9 แต่ความเป็นบ้าน<br />
Quijxote: From your article, a house is an important<br />
symbol that supports relationships that show the<br />
essence of a house. Could you explain further about<br />
the significance of a house as a symbol in the societal<br />
context? What are the interesting facts in your view?<br />
Chaiwat: In The Lives and Opinions of Eminent<br />
Philosophers (1853), there is a conversation between<br />
Diogenes Laertius and Plato where Diogenes once<br />
said to Plato that: “You often talk about tablesness<br />
and cupness. But I only see a table and a cup”. Plato<br />
responded: “That’s right. You only see a table and a<br />
cup because it takes eyes to see a table and a cup.<br />
But to see tableness and cupness, it takes wisdom.<br />
You only have eyes but no wisdom, hence, you do<br />
not see it.” From my understanding, houseness<br />
comes before a house. So from the perspective of an<br />
outsider like myself, the magic of architecture is how<br />
you use imagination and creativity to fulfill the lines<br />
between a table and tableness, a cup and cupness,<br />
or a house and houseness. And that takes both eyes<br />
and wisdom. The question is does this project focus<br />
too much on what can be seen with the eyes?<br />
Quijxote: In the past when we do research, we<br />
focused on forms and what can be seen with the<br />
eyes. But this work is an attempt to explore beyond<br />
the form of a house or design and focus more on<br />
the houseness.<br />
Chaiwat: That’s why I became a little worried<br />
when the agenda was sent to me. I felt that I was<br />
not talking about the actual house. But what was<br />
sent to me is quite empirical in the sense that there<br />
are actual houses and actual conditions. And these<br />
houses exist in historical contexts. My work is slightly<br />
274
อันนี ้อาจจะยังอยู่ เพราะฉะนั ้นสิ่งที่ผมสนใจเลยไม่ใช่<br />
ตัวบ้าน แต่เป็นความเป็นบ้านที่เปลี่ยนแปลงผ่าน<br />
ตัวบ้านในประวัติศาสตร์<br />
อาจารย์กิจโชติ: มันมีคำๆ หนึ่งนะครับที่ผมได้ยิน<br />
และได้ฟังมาจากอาจารย์หลายๆ ท่าน ทั้งอาจารย์ทาง<br />
รัฐศาสตร์ นิติศาสตร์ สังคมศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์<br />
เป็นคำๆ หนึ่งที่ใช้กันบ่อยมากในงานสถาปัตยกรรมคือ<br />
คำว่า space แล้วผมก็ได้รับรู้มาจากอาจารย์หลายๆ<br />
ท่านอีกว่า จริงๆ แล้วอาจารย์ทุกท่านในทุกๆ สาย ส่วน<br />
ใหญ่ได้เคยกล่าวกันเอาไว้ว่า จริงๆ แล้วทั้งหมดมันอยู่<br />
ร่วมบนพื้นที่ทำงานเดียวกันคือคำว่า space เพียงแต่<br />
มันแยกกันทำหน้าที่ในรายละเอียดที่แตกต่างกันออกไป<br />
คนละอย่าง ในรัฐศาสตร์ นิติศาสตร์ สังคมศาสตร์ และ<br />
เศรษฐศาสตร์ แล้วก็มีตัวสถาปัตยกรรมกับเรื่องของเมือง<br />
เป็นหนึ่งในตัวขับเคลื่อน อยากให้อาจารย์ให้ความเห็น<br />
เกี่ยวกับคำจำกัดความของคำว่า space ในเชิงรัฐศาสตร์<br />
ที่มันอาจจะพาดพิงเกี่ยวเนื่องมาถึงสถาปัตยกรรมครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ดีเลย แต่ว่าเวลาอาจารย์บอกว่าทาง<br />
รัฐศาสตร์ผมไม่รู้เขาจะรับผมเป็นนักรัฐศาสตร์มาตรฐาน<br />
หรือไม่ เพราะผมอยู่ตรงไหนก็ไม่รู้ ผมไม่ค่อยสนใจ<br />
เท่าไรนักว่าอยู่สาขาอะไร แต่ประเด็นนี้สำคัญเพราะว่า<br />
แนวคิดเรื่องของ space นั้น เอาเข้าจริงโดยเฉพาะในสาย<br />
สังคมศาสตร์มีวิวัฒนาการของคอนเซ็ปต์มาก่อนหน้านั้น<br />
สิ่งที่ใกล้กับคอนเซ็ปต์เรื่อง space มากที่สุดคือ คอนเซ็ปต์<br />
เรื่อง place ซึ่งมันเป็นคนละคำกันนะครับ “สถานที่”<br />
กับ “พื้นที่” ความต่างอยู่ที่ว่า space เป็น conceptual<br />
categories เป็นแนวความคิดที่มีความเป็นนามธรรมสูง<br />
ของที่คู่กันมาคือ time แต่ไม่ใช่ place สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นผล<br />
มาจากความคิดของอิมมานูเอล คานท์ (Immanuel Kant)<br />
ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 18 ซึ่งส่งผลกระทบกับวิชาการ<br />
อย่างฝรั่งทั้งหมด ผมคิดว่าแม้แต่วิชาสถาปัตยกรรมได้<br />
รับผลกระทบด้วยเช่นกัน เพราะฉะนั้นถ้าผมถูก สิ่งซึ่ง<br />
เป็น place ถูกทำให้กลายเป็น space ในความหมายนี้<br />
แต่เวลาเราใช้ ณ ขณะนี้เราใช้ปนกัน ถามว่าทำไม<br />
นักวิชาการใช้คำว่า space เพราะมันมีวงศาวิทยาของ<br />
ตัวคำนี้ซึ่งวิ่งกลับไปที่ conceptual categories ได้ง่าย<br />
แต่เวลาเราพูดกับชาวบ้าน ชาวบ้านไม่ได้ใช้คำนี้ เพราะ<br />
ในวิชามานุษยวิทยา ถ้าถามคำถามเขาว่าที่อยู ่ของเขา<br />
อยู่ไหน เขาไม่ได้ตอบว่า space เป็นอะไร เขาอาจจะ<br />
ตอบว่า place ของเขาเป็นอะไร อยู่ที่ไหน ในคำตอบ<br />
different because it’s not based on history. It is based<br />
on the idea that no matter what history is during King<br />
Rama IX’s 70 years reign, the houseness is still there.<br />
Therefore, what interests me is not the house itself,<br />
but more of the houseness that evolves through the<br />
physical houses during the course of history.<br />
Quijxote: There is one term widely used by many<br />
scholars in different fields, from political science,<br />
sociology, law, to economics. The term is “space”.<br />
It is also often used in architecture. It seems that<br />
most scholars are on the same page that everything<br />
operates on the same one platform which is “space”.<br />
Only functions and details of execution are different,<br />
depending on the context whether it’s political, legal,<br />
social or economics, while architecture and the city<br />
are the driving forces. What is your opinion on the<br />
political definition of space that you think would be<br />
relevant to architecture?<br />
Chaiwat: That’s good. But I don’t know if people<br />
think of me as a standard political theorist or not.<br />
Because I really don’t know where I am. I don’t pay<br />
much attention to what field I’m in. But the issue of<br />
“space” is an important one. Because the concept<br />
of space as a social category has evolved through<br />
times. Prior to this, the closest thing to “space” was<br />
the concept of “place”. But they are different. Space<br />
is a highly abstract concept. And it is space that<br />
comes with time. The whole idea of space derived<br />
from Immanuel Kant’s theory in the 18th century which<br />
had such great impacts on almost all studies in the<br />
Western world. I think even architectural studies were<br />
also influenced by it. If my understanding is right,<br />
what had been regarded as “place” became “space”<br />
because of this. But we now use these two terms<br />
275
ของชาวบ้านหมายถึง place ไม่ใช่ space เวลาที่<br />
นักวิชาการคิด นักวิชาการ transform ของแบบนี ้ให้<br />
กลายเป็น concept อย่าง space ผมคิดว่าในวิชา<br />
สถาปัตยกรรมก็จำเป็นต้องทำเช่นนั้น เพราะคุณต้อง<br />
มองเห็นความเป็นไปได้ และทำงานกับความเป็นไปได้<br />
พอทำงานกับความเป็นไปได้ในแบบนี้แล้วค่อยกลับไปที่<br />
ความจริงในเชิงประจักษ์แล้วดูว่าลงตัวไปกันได้หรือไม่<br />
ผมเข้าใจว่าวิชาสถาปัตยกรรมเป็นเช่นนี้ และโดยเฉพาะ<br />
การออกแบบของสถาปัตยกรรมก็เลยไม่ใช่ place เป็น<br />
space ต้องใช้การจัดวาง การจัดการ การคำนวณเพื่อ<br />
รับน้ำหนักอะไรต่างๆ สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่คอนเซ็ปต์ของคน<br />
ทั่วไปแต่เป็นแนวคิดวิชาการที่เรายกมาครอบลงบนสิ่ง<br />
ที่เรากำลังพูดถึงในฐานะหลักวิชา<br />
อาจารย์กิจโชติ: จากประสบการณ์ตั้งแต่เรียน ทำงาน<br />
จนกระทั่งมาสอนหนังสือ คำว่า space นั้น มันเป็นคำ<br />
ที่ใหญ่คำหนึ่ง และเรามักจะละมันเอาไว้ในฐานที่เข้าใจ<br />
อยู่เสมอๆ แล้วพอมีประสบการณ์ในการทำงานมากขึ้น<br />
มันสำนึกได้และย้อนกลับไปสมัยเรียนครับว่า สมัยเรียน<br />
นั้นในหลักสูตรมีการกำหนดให้เรียนเศรษฐศาสตร์ เรียน<br />
จิตวิทยา สังคมศาสตร์ มีเรียนมนุษย์กับวิทยาศาสตร์<br />
แต่ตอนเรียนด้วยความที่เป็นเด็กเลยไม่ค่อยเห็นความ<br />
เชื่อมโยงเท่าไหร่กับการออกแบบ จนมาปัจจุบันผม<br />
พยายามหาวิธีการคิดที่จะเชื่อมโยงของเหล่านี้เข้าด้วยกัน<br />
และพยายามชี้ให้นักเรียนที่ผมสอนอยู่เห็นความเชื่อม<br />
โยงของสิ่งเหล่านี้อยู่เสมอ เพราะจริงๆ แล้วมันคือองค์<br />
รวมของการทำงาน แล้วมันก็น่าจะมีส่วนในการให้คำ<br />
จำกัดความต่อคำว่า space ได้ในระดับหนึ่งครับ โดย<br />
เฉพาะเนื้อหาของคำว่า space โดยที่ไม่ต้องมาพูดกัน<br />
แค่ว่าจริงๆ แล้ว space มันแปลว่าอะไร<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: คือถ้าคิดต่อจากที่อาจารย์พูดก็<br />
จะเห็นว่า สิ่งที่สถาปนิกทำที่ชาวบ้านเรียกว่าออกแบบ<br />
บ้าน พอเราเอาแผนพัฒนาไปจับก็มีความเข้าใจเรื่อง<br />
space แบบหนึ่ง เช่นแปลงความเข้าใจไปเรียก “พื้นที่”<br />
เหล่านั้นว่า “developmental space” คือประเทศทั้ง<br />
ประเทศกลายเป็น “developmental space” หรือ พื้นที่<br />
การพัฒนาตามแผนนี้ ปัญหามีอยู่ว่าเวลาเราเอาบ้าน<br />
วางใน developmental space เราเห็นบ้านแบบหนึ่ง<br />
อาจจะกลายเป็นอาคารพาณิชย์ กลายเป็นที่อยู่อาศัย<br />
ซึ่งมีแนวทางการจัดการพื้นที่แบบหนึ่ง มีคอนเซ็ปต์<br />
เรื่องเมือง เรื่องชนบท มีอะไรอีกร้อยอย่าง ทั้งหมด<br />
interchangeable. Why do scholars like to use the<br />
term “space”? Because it contains more conceptual<br />
connotation while other people do not use this term<br />
that much. When asked where they live, people do<br />
not usually respond in terms of space, but place. But<br />
from a scholar’s point of view, they tend to transform<br />
these things into a more conceptual idea. I think in<br />
the architectural domain, it’s necessary to do so.<br />
Because architects need to be able to see what the<br />
possibilities are and start with that, before evaluating<br />
factual environment to see if the possibilities they<br />
have in mind can be realized. That’s my understanding<br />
of how architectural studies work. And that’s why in<br />
the architectural world with tasks such as design<br />
composition, management, weight-bearing calculation<br />
and all sorts of thing, a place has become a space.<br />
It’s more of an academic idea that we use to explain<br />
the concept.<br />
Quijxote: In my experience from studying,<br />
working, and teaching, “space” is a big word which<br />
is usually left as understood. After gaining more work<br />
experience, I started to look back to my student days<br />
that besides architecture, the curriculum required us<br />
to learn about economics, psychology, social studies,<br />
anthropology and science. Being very young at the<br />
time, I could not see how they are relevant to design.<br />
But now I try to find ways to relate them and make<br />
my students realize their relevance to architecture.<br />
Because they can help us explain the word “space”<br />
and its implications to a certain level, without sticking<br />
too much to the literal definition of the term.<br />
Chaiwat: What architects do is designing<br />
buildings-places to live and work. If we approach<br />
it from a development point of view, “space” will<br />
be interpreted in a certain way. Space will become<br />
276
นี้เพราะไปบังคับมันให้เป็น developmental space<br />
ทีนี้ปัญหาที่ตามมาก็คือ แล้วสิ่งที่เคยอยู่มาก่อนไม่ได้<br />
อยู่บน space พวกนี้นะ แต่อยู่บน living space เป็น<br />
พื้นที่ชีวิตของเขา อะไรเป็นพื้นที่ชีวิตของเขาอันนี้เลย<br />
น่าสนใจ เวลาที่ผมเขียนในบทความ เมื่อกษัตริย์อเล็ก<br />
ซานเดอร์มหาราชถาม พระองค์ถามหา “living space”<br />
อันนั้นเป็นการออกแบบ space ตามภาพของราชามหา<br />
กษัตริย์ หรืออาณาจักรที่เขาคิด ก็เหมือนกับแผนการ<br />
พัฒนาพื้นที่ของรัฐเช่นกัน ซึ่งในที่สุดแล้วปัญหาที่ตาม<br />
มาก็คือ แล้วคนจะอยู่อย่างไร จะเป็นอย่างไรเมื่อเวลาที่<br />
คุณไม่ได้สนใจหรือสนใจแต่วางเกณฑ์ไปโดยไม่ได้คิดถึง<br />
ผู้คนแบบนี้ก็เลยเกิดปัญหามากมาย เพราะฉะนั้นบ้านใน<br />
บริบทของแผนพัฒนาเศรษฐกิจอาจจะไม่ใช่สิ่งซึ่งรองรับ<br />
แผนพัฒนาเศรษฐกิจ แต่เป็นร่องรอยแห่งการต่อสู้กับ<br />
แผนพัฒนาเศรษฐกิจก็ได้ด้วยนะครับ แต่ส่วนมากมักจะ<br />
พ่ายแพ้ เพราะฉะนั้นคำถามในเชิงวิชาสถาปัตยกรรม<br />
คือ ถ้าอย่างนั้นสถาปนิกควรตัดสินใจเรื่องนี้อย่างไรใน<br />
การวางทั้งหมดนี้เป็น developmental space แล้วทำ<br />
อย่างนั้นหรือทำอย่างอื่น อะไรเป็นตัวกำหนด หรือถ้า<br />
พูดก็คือ อะไรเป็นอิทธิพลที่เบียดมันอยู่ เพราะมีทั้งรัฐ<br />
และทุนกำกับโลกแห่งการทำงานสถาปัตย์อยู่ สถาปนิก<br />
จะทำอย่างไร จะวางตำแหน่งอย่างไรให้ living space<br />
ยังอยู่ใน place เดิม<br />
อาจารย์กิจโชติ: มันมีเรื่องของ place แล้วก็เรื่อง<br />
ของ space กับ time ที่มันเปลี่ยนแปลงไป ในความ<br />
คิดเห็นของผมนั้น มันเหมือนกับว่าภายในระยะเวลา<br />
70 ปี (พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong>) มันน่าจะพอมีวิธีการในการ<br />
กำหนดตำแหน่งหรือพอจะแจกแจงแบ่งกาลานุกรมได้<br />
อย่างไรบ้างหรือไม่ครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ในช่วง 70 ปีนั้นมีความน่าสนใจ<br />
ในตัวเอง พอเราเอาช่วงพระชนม์ชีพของรัชกาลที่ 9<br />
ช่วงเวลาที่พระองค์ท่านอยู่ในรัชสมัยเป็นตัวตั้ง สิ่งที่เรา<br />
เห็นก็คือความเปลี่ยนแปลงที่อยู่ในมิติของเวลา 70 ปี<br />
ซึ่งยาวนานประมาณ 3 ช่วงอายุคน อย่างประโยค<br />
“ฉันเกิดในรัชกาลที่ 9” ประโยคนี้คำว่า “ฉัน” เป็นคน<br />
อายุ 2 ขวบก็ได้ เป็นคนอายุ 63 ก็ได้ เกิดในตอนต้น<br />
รัชกาลก็ได้ ตอนกลางก็ได้ เกิดตอนท้ายรัชกาลก็ได้<br />
วิธีที่ประชาชนปฏิสัมพันธ์กับรัชสมัยก็ไม่เหมือนกัน<br />
ในสมัยที่พระองค์ท่านยังทรงศึกษาอยู่ก็เป็นอย่างหนึ่ง<br />
ตอนเริ่มเสด็จนิวัติพระนครก็เป็นอย่างหนึ่ง ตอนเสด็จ<br />
developmental space. The whole country is now a<br />
developmental space based on the development<br />
strategy used. The catch is that housing developed<br />
in a developmental context brings about a different<br />
type of houses. Commercial buildings become people’s<br />
homes. The concept of urban and rural areas and all<br />
sorts of conditions have to be taken into account.<br />
This is because we force ourselves to look at it as<br />
developmental space. Then what about things that<br />
are not a part of this so-called developmental space<br />
but exist in the living space. What is a living space?<br />
Alexander the Great once used the word “living<br />
space”. Space in the king’s point of view is also a<br />
kind of state’s developmental space. The problem of<br />
this type of perception is how do people live in that<br />
context? What happens if people are ignored. Of<br />
course, all sorts of problems will follow. So sometimes<br />
a house is not necessarily a satisfactory product of<br />
the economic development plan, but a trace of its<br />
combat with such a plan. Often times, it loses. The<br />
question is how should architecture approach this<br />
idea of developmental space? What are the influential<br />
factors? In the world driven by state authority and<br />
capitalism, how can architects make sure that the<br />
living space and living place co-exist?<br />
Quijxote: Besides the issue of place and space,<br />
there is also a matter of time and its evolution during<br />
the past 70 years. Is there a way to define it in<br />
chronological manner?<br />
Chaiwat: The 70 -year reign is a very interesting<br />
period of time. We’ve seen so many changes taking<br />
place during the time. 70 years covers the span of about<br />
three generations. The phrase “I was born during the<br />
reign of King Rama IX” is itself problematic. Because<br />
277
ทรงดนตรีก็เป็นอย่างหนึ่ง ตอนที่ทรงพระราชอำนาจ<br />
สูงสุดก็เป็นอย่างหนึ่ง ตอนที่พระองค์ท่านประชวรก็เป็น<br />
อย่างหนึ่ง เพราะฉะนั้นคำกล่าวนี้วางอยู่บนห้วงเวลา<br />
ที่น่าสนใจมาก เพราะช่วยให้เห็นความเปลี่ยนแปลง<br />
ได้อย่างแสนอัศจรรย์ ถ้าพูดถึงบ้าน บางบ้านก็ยอม<br />
เปลี่ยนแปลงไปตามความเปลี่ยนแปลงนี้ บางบ้านก็<br />
ยืนไม่เปลี่ยน ยืนไม่เปลี่ยนเพราะอะไร? ยืนไม่เปลี่ยน<br />
ได้อย่างไร? ผมคิดว่าโจทย์แบบนี้น่าสนใจมากทีเดียว<br />
ถ้าจะพูดจากบ้านตัวเองที่ถนนเดโช สีลม บ้านผมก็อายุ<br />
เกิน 70 ปี เพราะฉะนั้นคำถามที่น่าสนใจคือ เราจะยืน<br />
อยู่ได้อีกนานเท่าใดภายใต้ development plan แบบนี้<br />
ภายใต้การรุกรานจากรัฐโดย development plan หรือ<br />
การรุกรานจากทุนด้วยตึกสูงตึกสมัยใหม่ เราจะอยู่กับ<br />
สิ่งเหล่านี้ได้อย่างไร<br />
อาจารย์กิจโชติ: มันมีสิ่งที่ใกล้เคียงกันอีกสิ่งหนึ่ง<br />
ครับอาจารย์ซึ่งก็คือ ใน 70 ปีที่อาจารย์ได้อธิบายไว้ มัน<br />
ก็มีเวลา 70 ปีของสังคมโลกที่มันเคลื่อนไปพร้อมๆ กัน<br />
โดยเฉพาะช่วง 70 ปีตั้งแต่ในหลวงทรงขึ้นครองราชย์<br />
จนกระทั่งเสด็จสวรรคต มันอยู่ในยุคที่สำคัญอีกยุคหนึ่ง<br />
ที่เรียกกันว่า modernism ความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้<br />
จริงๆ แล้ว ในเชิงรัฐศาสตร์ สังคมศาสตร์ เศรษฐศาสตร์<br />
นิติศาสตร์ หรือสถาปัตยกรรมแล้ว เราใช้คำเหล่านี้เหมือน<br />
กันบนนัยยะที่อาจแตกต่างกันออกไปบ้างในแต่ละศาสตร์<br />
หรือในแต่ละสาขา โดยเฉพาะคำว่า modernism, post<br />
modernism หรือแม้แต่หลัง After modernism ที่เป็น<br />
Deconstructionism อยากฟังความเห็นของอาจารย์ครับ<br />
เพราะว่าจริงๆ แล้วในเชิงสถาปัตยกรรมนั้นมันเป็นเชิง<br />
เหมือนท้ายน้ำของคำเหล่านี้ ซึ่งเรามักจะเรียนรู้จาก<br />
นักเศรษฐศาสตร์ นักสังคมศาสตร์ นักมานุษยวิทยา<br />
นักรัฐศาสตร์ หลักๆ เลยคนที่บัญญัติคำเหล่านี้ในเนื้อหา<br />
ทางสถาปัตยกรรมส่วนใหญ่ก็จะหยิบยืมคำมาจากศาสตร์<br />
ต่างๆ เหล่านี้ครับ อยากให้อาจารย์ช่วยให้ความเห็นใน<br />
ความเปลี่ยนแปลง 70 ปีที่ผ่านมาที่มันเกี่ยวโยงกับคำ<br />
4 คำนี้คือ modern, postmodern, After modern และ<br />
Deconstruction ครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: คือผมเข้าใจแบบนี้นะครับ เอา<br />
คำว่า modern ก่อน คำอื่นๆ เป็นคำที่พัฒนาต่อมา<br />
จากคำนี้ คำว่า modern ก็เป็นคำโบราณ เพราะใน<br />
ยุคเดิมสิ่งที่เขาทำก็คือ เขาแบ่งเป็น ancient กับ<br />
modern ยุคโบราณกับยุคใหม่ สิ่งที่เรียกว่าใหม่คืออะไร<br />
the person can be 2 years old or 63 years old. They<br />
could be born during the beginning, the middle, or the<br />
end of the reign. Everyone has different interactions<br />
with the reign. When the King was a young student,<br />
when he returned to his homeland, when he was<br />
playing music to university students at Thammasat<br />
or Chulalongkorn, when he reigned supreme or when<br />
he was ill, people reacted to those times differently.<br />
It is so interesting that these changes are unfolded in<br />
the most magical way. Some houses adapted to the<br />
change. Some did not. Why and how did they remain<br />
unchanged? I think it’s such an interesting question.<br />
My own house on Decho road in Silom area is over<br />
70 years old. How long can we keep it unchanged in<br />
the context of economic changes, notwithstanding<br />
intrusions from government’s regulations and<br />
capitalists’s money that come in the forms of big tall<br />
buildings almost everywhere in the city. How can we<br />
live together with that?<br />
Quijxote: During the King Rama IX’s 70 years<br />
reign, the world was also evolving. One of the important<br />
movements is Modernism, which is widely recognized<br />
though somewhat used differently in many fields of<br />
studies like political theory, social studies, economics,<br />
and law, from which architecture borrows these<br />
philosophical terms. From modernism, postmodernism,<br />
after -postmodernism, and deconstructionism, how<br />
do you think the changes in the past 70 years are<br />
related to these 4 ideas?<br />
Chaiwat: From my understanding, every term is<br />
the offspring of the word “modern”, which is an old<br />
word. In the old days, things were categorized as<br />
“ancient” and “modern”. Where did the modern age<br />
start is one of the most important questions in human<br />
278
ยุคใหม่ของโลกเริ่มตอนไหนกลายเป็นคำถามสำคัญใน<br />
ประวัติศาสตร์อารยธรรมมนุษย์ เพราะมันเป็นผลรวม<br />
ของความเปลี่ยนแปลงทางอารยธรรมหลายอย่าง เช่น<br />
ถ้าคุณเอา renaissance เป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญ คุณก็<br />
กำลังพูดถึงคริสต์ศตวรรษที่ 15-16 ซึ่งอันนี้ในฝั่งยุโรป<br />
เพราะในฝั่งอาหรับคริสต์ศตวรรษที่ 9 ก็ใช่แล้ว เพราะ<br />
ในแบกแดดมีการผ่าตัดต้อกระจกเกิดขึ้นแล้วในโลก<br />
อาหรับแต่ในยุโรปเวลานั้นยังทำไม่ได้<br />
ผมคิดว่าถ้าพูดถึงความเป็น modern ทางสังคมศาสตร์<br />
เขาก็จะบอกว่ารัชสมัยที่ทำให้สังคมไทย modern ไม่ใช่<br />
รัชกาลที่ 9 แต่เป็นรัชกาลที่ 5 สิ่งที่รัชกาลที่ 5 ทรงทำ<br />
ก็คือ modernize ของหลายสิ่งในประเทศนี้ โดยเฉพาะ<br />
อย่างยิ่งเรื่องการศึกษา เรื่องสถาปัตยกรรม เรื ่องการ<br />
ก่อสร้าง เรื่องสาธารณูปโภค ทั้งหมดนี้อยู่ในบริบทของ<br />
การสถาปนารัฐชาติไทยขึ้นซึ่งเพิ่งเกิดในสมัยรัชกาลที่ 5<br />
เพราะฉะนั้นรัฐชาติเป็นของ “ใหม่” เป็นสิ่งสร้างในสมัย<br />
modern ก่อนหน้านั้นไม่ใช่ ถ้าพูดอย่างนี้ถูกก็หมายความว่า<br />
รัชกาลที่ 5 ทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกที่พา<br />
สยามเข้าสู่ความเป็นโมเดิร์น<br />
มักอธิบายความสำคัญของในหลวงรัชกาลที่ 5 ทาง<br />
สังคมศาสตร์ว่าคือ การปฏิรูปราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2346<br />
อีกอันหนึ่งก็คือ การที่พระองค์ท่านต้องตกลงกับฝรั่งใน<br />
ยุคอาณานิคมทั้งอังกฤษและฝรั่งเศส เพื่อกำหนดขอบ<br />
ขัณฑสีมาประเทศ แล้วทรงทำสัญญากับฝรั่งเศสทาง<br />
ทิศตะวันออก และอังกฤษทางทิศตะวันตกและทิศใต้<br />
เพื่อให้ร่างของประเทศปรากฏขึ้น เพราะฉะนั้นที่อยู่<br />
place ของคนไทยคนสยามมันก็เลยกลายเป็น National<br />
space ผ่านข้อกำหนดแบบนี้ อันนี้ก็เป็นโมเดิร์น ก่อน<br />
หน้านี้ไม่เป็น ในสมัยโบราณภูมิศาสตร์ที่มีอยู่เป็น<br />
ภูมิศาสตร์ศักดิ์สิทธิ์ เช่น การเดินทางของเทพเทวดา<br />
หรือการเดินทางของพระพุทธองค์ คนเชื่อว่ามีรอย<br />
พระพุทธบาทที่สระบุรี สำหรับคนโบราณแล้วไม่แปลก<br />
แต่ทั้งหมดนี้เปลี่ยนหมดเลยในยุคโมเดิร์น แล้วเหตุผล<br />
ที่อาจารย์ถามว่าข้อแตกต่างคืออะไร สำหรับผมก็คือ<br />
ความศักดิ์สิทธิ์ที่หายไป อาการของ modernity คือการ<br />
ที่ความศักดิ์สิทธิ์ซึ่งหายไปถูกทดแทนด้วยความรู้ ส่วน<br />
มากเป็นความรู้ทางวิทยาศาสตร์ เป็นความรู้ที่พิสูจน์ได้<br />
เช่น การที่สรรพสิ่งตกสู่พื้นโลก ในอดีตอาจจะเห็นเป็น<br />
เรื่องอัศจรรย์ของเทพเทวดา แต่ตอนนี้ถูกแทนด้วย<br />
กฎแรงโน้มถ่วงของนิวตัน อันนี้ก็คือลักษณะโมเดิร์นที่<br />
เปลี่ยนแปลงไป พอเป็นเช่นนี้ modernity ก็ครอบคลุม<br />
ชีวิตของคน แล้วเพื่อทำให้ modernity ชัดเจนการแบ่ง<br />
civilization. If we are to take Europe’s renaissance<br />
era in the 15th or 16th century as the defining point<br />
of modern age, we also have to keep in mind that the<br />
Arabs were far more advanced. Cataract operation<br />
was done in Baghdad since the 9 th century.<br />
Sociologically, many would argue that Thailand<br />
became modern not in the reign of King Rama IX,<br />
but in the reign of King Rama V. He modernized the<br />
country in many ways, from education, architecture,<br />
building and construction, and infrastructure, as a<br />
part of the modern nation state project that was first<br />
concocted during that time. Nation state is a new<br />
thing and a modern idea. I think we can say that King<br />
Rama V is the first King that led Siam to become a<br />
modern nation-state.<br />
Chaiwat: Some of King Rama V’s most outstanding<br />
accomplishments were the Government Reformation<br />
in 1803 and border demarcation negotiation with the<br />
then imperial power of France and Britain. He wrestled<br />
with France on the eastern border and England in the<br />
west and the south. As a consequence, the place<br />
of Thai people became a national space. This also<br />
happened in the modern age.<br />
In the old days, sacred landmarks were used<br />
in geography. Travel routes of the gods or Lord<br />
Buddha’s passage were important, for example, the<br />
Buddha’s footprint in Saraburi. All these changed<br />
when we turned modern. And what’s missing is the<br />
idea of sacredness. It’s been replaced by verifiable<br />
“scientific” knowledge. In the past, things falling to the<br />
ground could be perceived as the magical act of gods.<br />
Now it’s been replaced with Newton’s laws of gravity.<br />
Modernity has taken over. For a pronounced concept<br />
279
ประเภทก็ต้องชัดเจน ที่นี้พอชีวิตมนุษย์เปลี่ยนแปลง<br />
มากขึ้นสิ่งที่แบ่งชัดเจนมากก็เริ่มมีปัญหา คือในโมเดิร์น<br />
ต้องชัดเจน เช่น คุณสองคนเป็นผู้หญิง เราสองคนเป็น<br />
ผู้ชาย แต่พอคุณเคลื่อนไปผ่านเวลาที่เปลี่ยนแปลงไป<br />
ความเป็นเพศเริ่มไม่เสถียร เลยเริ่มไม่แน่ใจที่จะบอกว่า<br />
เป็นหญิงหรือชาย เลยต้องทำให้เส้นแบ่งเป็นสองเพศที่<br />
เคยแน่นอนชัดเจนอ่อนจางลง ดังนั้น Deconstruction<br />
ก็คือ Deconstruct ของสิ่งซึ่งมันแน่นอน ชัดเจน เพราะ<br />
“ความจริง” มันไม่ค่อยชัดแล้ว แล้วตัววิทยาศาสตร์ก็<br />
พิสูจน์ว่าในตัวเรามีทั้งชายและหญิง ความรู้เดิมก็ถูกตั้ง<br />
คำถาม สิ่งที่เรียกว่าความเป็นชายหรือหญิงที่แน่นอน<br />
เริ่มมีปัญหา สิ่งต่างๆ พวกนี้เริ่มมีปัญหารวมถึงความ<br />
เป็นไทยด้วย เพราะฉะนั้นมาถึงวันนี้สิ่งที่คุณจะเรียกว่า<br />
สถาปัตยกรรม “ไทย” ก็ค่อนข้างตลก<br />
ถ้าถามว่าสิ่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 คืออะไร<br />
ในความเห็นของผมสิ่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 คือ<br />
ใช่ พระองค์ modernize ประเทศนี้ แต่ความสามารถ<br />
ของพระองค์คือ ความสามารถของการผนวกผสาน<br />
เก่าและใหม่ให้เข้ากันสนิท สิ่งที่เห็นชัดคือเห็นผ่าน<br />
งานสถาปัตยกรรม เช่น พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท<br />
เป็นตัวอย่างของการที่เอาของโบราณกับของสมัยใหม่<br />
มาอยู่ด้วยกันได้ แต่อย่างพระที่นั่งอนันตสมาคมไม่ใช่<br />
เป็นการยกสถาปัตยกรรมแบบฝรั่งมา เพราะฉะนั้นโจทย์<br />
ของพัฒนาการของประเทศเราตลอดมาก็คือการต่อสู้กัน<br />
ระหว่างตึกสองแบบ คือตึกแบบพระที่นั่งอนันตสมาคม<br />
กับตึกแบบพระที่นั่งจักรี ลานแบบลานพระบรมรูปทรง<br />
ม้าที่เหมือนของฝรั่งเศสกับลานแบบริมคลอง ลักษณะ<br />
แบบนี้ต่อสู้กันในสังคมไทย สิ่งที่ถูกม้วนเข้าไปในความ<br />
เปลี่ยนแปลงและการต่อสู้นี้ก็คือ ชีวิตของคนไทยเอง<br />
ซึ่งแปรเปลี่ยนไปในบริบทของการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้<br />
อาจารย์กิจโชติ: อาจารย์ถ่ายทอดเกี่ยวกับรัชกาล<br />
ที่ 5 ที่มีการเผชิญหน้ากันระหว่างแนวคิดที่เป็นของ<br />
สยามประเทศกับแนวคิดของตะวันตกโดยยกตัวอย่าง<br />
ผ่านสถาปัตยกรรม จริงๆ แล้วกลับทำให้ผมรู้สึกได้ว่า<br />
ด้วยวิธีการเหล่านั้นในยุคนั้นมันตรงกับเนื้อหาวิธีการ<br />
แบบ postmodernism ก่อนที่จะเป็นยุคของ postmodern<br />
จริงๆ มั้ยครับ คือวิธีการคิดดังกล่าวมันตรงกับวิธี<br />
การที่ฝรั่งบัญญัติยุคหนึ่งว่า postmodern คือการหวน<br />
กลับไปหารากของวัฒนธรรมบางประเภทในอดีตที่มี<br />
ประสิทธิภาพเพียงพอในการถูกหยิบยกขึ้นมาให้ชัดเจน<br />
อีกครั้งผ่านการตีความกับมัน<br />
of modernity, categorization has to be clear-cut. Once<br />
“man” and “woman” was very clearly defined, but<br />
as human society becomes more advanced, the line<br />
separating one category from another has become<br />
increasingly blurred. Gender is no longer definite.<br />
Ambiguity is starting to be a norm. The line used to<br />
categorize the two sexes begins to fade. The concept<br />
of deconstruction works with things that are definite.<br />
But since our reality is no longer clearly defined, how<br />
do we deconstruct it now? Science has proved that<br />
there are both masculinity and femininity in all of us.<br />
Traditional gender categorization is now challenged.<br />
It’s the same thing with Thainess. It’s almost ridiculous<br />
to pinpoint something as “Thai” architecture now.<br />
Yes, King Rama V modernized this country. But I<br />
think the most outstanding achievement was his talent<br />
to seamlessly blend the old and the new. And it showed<br />
in architecture. Chakri Maha Prasat Throne Hall is a<br />
great example of the old merging with the new. On the<br />
other hand, Ananta Samakhom Throne Hall is purely<br />
western architecture. The development of this country<br />
has always been a duel between the Ananta Samakhom<br />
and the Chakri Maha Prasat types of building, or the<br />
French-influenced King Rama V Equestrian Statue<br />
patio and the Thai-style yard along the canal. Amid the<br />
battling out between these two sets of idea, the lives of<br />
Thai people inevitably have to change.<br />
Quijxote: You talked about the clash of Thai<br />
culture and western culture as shown in architecture.<br />
It seems to me that this is a very postmodern concept<br />
that happened long before the idea of postmodernism<br />
was conceived. As postmodern is once described as<br />
going back to the culture that is efficient enough to<br />
be reinterpreted.<br />
280
อาจารย์ชัยวัฒน์: คือผมมีปัญหากับคอนเซ็ปต์แบบนี้<br />
คือคำว่า postmodern เองมันก็มีปัญหา คำว่า modern<br />
เองมันก็มีปัญหา คำว่า postmodern ที่ ฌอง-ฟรังซัวร์<br />
ไลโอตารด์ (Jean-François Lyotard) ใช้มาตั้งแต่ต้น<br />
กำลังอธิบายว่า สิ่งที่เคยใช้อธิบายสิ่งต่างๆ ในยุคก่อน<br />
ที่เป็นเรื่องเล่าขนาดใหญ่มีโครงเรื่องเป็นรูปแบบชัดเจน<br />
เริ่มมีปัญหาแล้วจะกลับไปคิดแบบนั้นไม่ได้ เหมือนกับ<br />
เรื่องเล่าของสังคมไทยที่บอกว่า ประเทศไทยมีอายุตั้งแต่<br />
700 ปีที่ผ่านมาเป็นช่วงต่อกันอย่างสนิทระหว่างสุโขทัย<br />
อยุธยา และรัตนโกสินทร์ เริ่มฟังไม่ขึ้น เหตุผลก็คือว่า<br />
สิ่งที่เรียกว่า “ไทย” เองไม่เสถียร หากแปรเปลี่ยนอยู่เสมอ<br />
เมื่อมีคำถามเกิดขึ้นตัวตนเลยไม่รู้จะไปอยู่ตรงไหน แต่นี่<br />
ผมคิดว่าไม่ใช่รัชกาลที่ 5 ผมคิดว่าในสมัยรัชกาลที่ 5<br />
สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือการ redefine ตัวตนใหม่ แต่พระองค์ท่าน<br />
ก็มีตัวตนที่ค่อนข้างนิ่งแต่เปิดรับสิ่งที่เข้ามาหลากหลาย<br />
หลักฐานก็คือ นโยบายของพระองค์ท่านที่พระองค์<br />
ท่านไม่เคยเรียกร้องชนกลุ่มน้อยให้เข้ามาเป็นคนไทย<br />
เหตุผลของพระองค์ท่านก็คือเราเป็นคนไทยได้หลายแบบ<br />
ถ้าคุณเป็นแขกก็เป็นแขกไปแต่ในเวลานั้นก็ไม่ใช่เรื่องที่<br />
เป็นปัญหา แต่จะมาเป็นปัญหาหลังมีการสถาปนาความ<br />
เป็นไทยที่แข็งตัวขึ้นในสมัยหลังคือ ช่วงหลังจอมพล ป.<br />
ซึ่งเป็นช่วงปลายรัชกาลที่ 8 ต่อต้นรัชกาลที่ 9<br />
อาจารย์กิจโชติ: ในรัชสมัยของรัชกาลที่ 9 ถ้า<br />
เปรียบเทียบกับตัวอย่างในช่วงรัชสมัยของรัชกาลที่ 5<br />
ดังที่อาจารย์ได้กล่าวมาแล้วข้างต้นนั้นมีความเหมือน<br />
หรือความต่างกันอย่างไร<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ต่างกัน ผมคิดว่าในสมัยรัชกาล<br />
ที่ 5 ศูนย์กลางของการสถาปนาความเปลี่ยนแปลง<br />
ถูกรวมศูนย์อยู่ที่พระองค์ท่าน เพราะฉะนั้นเราไม่ใช่<br />
สมบูรณาญาสิทธิราชย์มาตั้งแต่เริ่มแรก เรามาเป็น<br />
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ก็ในสมัยรัชกาลที่ 5 ไม่ใช่ก่อน<br />
หน้านั้น เมื่อเป็นเช่นนี้ความสามารถของพระองค์ท่าน<br />
คือ ความสามารถที่จะจำลองรัฐชาติไทยใหม่ ที่ใหม่เท่า<br />
ที่ต้องสู้กับฝรั่ง แต่ในแง่ประเพณียังคงอยู่แทบทั้งหมด<br />
แล้วพระองค์ท่านก็ transform เรื่องพวกนี้เข้าสู่ตัวพระ<br />
องค์ท่าน แล้วพระองค์ท่านก็ปรากฏตัวในฐานะสิ่งเหล่านี้<br />
เพราะฉะนั้นความน่าสนใจของรัชกาลที่ 5 ในความเห็น<br />
ของผมคือว่า เรื่องกฤษดาภินิหารของพระองค์ท่านก็อยู่<br />
ได้กับความเป็นโมเดิร์นอย่างค่อนข้างแนบสนิท ทางด้าน<br />
หนึ่งท่านก็พัฒนาประเทศให้เป็นสมัยใหม่ ในอีกด้าน<br />
Chaiwat: Actually I have a problem with these<br />
concepts, with the terms “postmodern” or “modern”.<br />
Jean-Francois Lyotard explained that the traditional<br />
knowledge used to describe a metanarrative has become<br />
obsolete. We can no longer use this method. We’ve<br />
been taught that all through 700 years of history, the<br />
Sukothai, Ayutthaya, and Rattanakosin periods have<br />
followed each other consecutively without interruptions.<br />
Now that is not convincing anymore. Because the<br />
characteristics of “Thai” kept changing. So what is<br />
our sense of self and where do we stand? I feel that<br />
King Rama V redefined our identity. I think he knew<br />
who we were as Thai people but he opened up to new<br />
things. The proof of this is he never demanded the<br />
minorities to convert. Because you can be Thai no<br />
matter what nationalities. For example, you can be a<br />
Thai who’s an Indian descendant. The issue of “being<br />
Thai” only became a problem after the nationalism<br />
craze originated by the Field Marshal Pibunsongkram’s<br />
government during the last years of King Rama VIII<br />
to the early years of King Rama IX.<br />
Quijxote: How is King Rama V’s period different<br />
from King Rama IX’s period?<br />
Chaiwat: I think for King Rama V, he was the<br />
center of all changes. Thailand was not an absolute<br />
monarchy state in the beginning. I think the regime<br />
only started in the reign of King Rama V. He was so<br />
brilliant in establishing the modern Thai nation-state<br />
to leverage with colonialism, while keeping most<br />
traditions intact. He even portrayed himself as the<br />
symbol of this belief. Stories of his magical powers<br />
and the country’s modernization go together almost<br />
seamlessly. In a way, he modernized the country.<br />
But in another way, he still endorsed people’s need<br />
281
ก็คงความวิเศษอัศจรรย์เหล่านั้นไว้ ยายผมซึ่งเกิดใน<br />
แผ่นดินพระพุทธเจ้าหลวงเคยเล่าให้ฟังว่าตอนมีไฟไหม้<br />
สำเพ็ง รัชกาลที่ 5 เสด็จฯ แล้วพระองค์ก็ทรงทำให้ไฟดับ<br />
ด้วยการชักพระแสงและโบก ลองคิดถึงบุคคลซึ่งสร้าง<br />
สิ่งต่างๆ ที่เป็น “สมัยใหม่” แต่ขณะเดียวกันผู้คนกลับ<br />
เชื่อว่าพระองค์ท่านทรงดับเพลิงด้วยพระแสงแทนที่จะ<br />
เป็นใช้น้ำฉีดเข้าไป อย่างนี้น่าสนใจ คือท่านรู้ว่าท่านเป็น<br />
อะไร ท่านอยู่ได้ทั้งสองโลก จะทรงเครื่องแบบฝรั่งก็ได้<br />
หรือแต่งแบบไทยก็ได้ ทำให้เห็นว่าสองอย่างนี้อยู่ด้วย<br />
กันได้ ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 9 เหตุผล<br />
สำคัญก็คือว่าตั้งแต่ต้นรัชกาล บทบาทของพระเจ้าอยู่หัว<br />
ต่อการพัฒนาประเทศในแง่ของ space ผมไม่คิดว่า<br />
เหมือนในสมัยรัชกาลที่ 5 เพราะโครงสร้างของรัฐเปลี่ยน<br />
พระองค์ทรงกลายเป็นพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ<br />
แล้วตัวละครอื่นๆ ที่เล่นก็เล่นตามบทอีกหลายอย่าง<br />
อย่างเช่นต้องทำตามรัฐบาลในเวลานั้น ต้องทำตาม<br />
อิทธิฤทธิ์ของมหาอำนาจอย่างสหรัฐอเมริกา ต้องทำ<br />
ตามความรู้สมัยใหม่ที่ปรากฏชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ จึงออกมา<br />
เป็นการวางแผนในเรื่องการพัฒนาเศรษฐกิจ ผมเข้าใจว่า<br />
ในสมัยรัชกาลที่ 5 มีพระบรมวงศานุวงศ์ไปเรียนเมืองนอก<br />
แต่ไม่มีใครที่เรียนด้านเศรษฐศาสตร์มาเลย แต่ใน<br />
สมัยรัชกาลที่ 9 การเดินทางไปเรียนในต่างประเทศ<br />
มีหลายหลายสาขามากขึ้น ซึ่งก็เป็นผลมาตั้งแต่หลัง<br />
เปลี่ยนแปลงการปกครองมีทั้งออกแบบ เศรษฐศาสตร์ ฯลฯ<br />
ความน่าสนใจก็คือว่า ในเวลาต่อมาสิ่งที่จะเชื่อมร้อยให้<br />
กลับมาเป็น postmodern เลยไม่ค่อยมี<br />
อาจารย์กิจโชติ: วิธีการเหล่านี้ในความเป็น modern<br />
และ postmodern แบบนี้นั้นเป็นแบบเดียวกับที่เกิด<br />
ขึ้นในสังคมโลกโดยทั่วไปไหมครับ ยกตัวอย่างเช่น<br />
ภาพรวมของโลกที่มันมีการกำหนดยุคเป็น modern<br />
postmodern โดยเฉพาะยุคคริสต์ทศวรรษ 1950 และ<br />
1960 ที่เป็นโมเดิร์น พอมายุคคริสต์ทศวรรษ 1980<br />
ก็เป็น postmodern แล้วพอยุคคริสต์ทศวรรษ 1990<br />
ก็เป็น deconstruction ครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: สิ่งที่ผมลังเลเล็กๆ ก็คือว่า เวลา<br />
เราใช้ concepts เหล่านี้ มันมีที่มาที่ไป แต่ผมกำลังคิด<br />
ว่าถ้าผมเป็นฮินดู concept นี้สงสัยจะใช้ไม่ได้ เพราะใน<br />
บางครั้งพระศิวะและพระแม่อุมาก็ปรากฏตัวรวมกันก็ได้<br />
คือในสังคมฮินดูการผนวกรวมอะไรต่างๆ แบบแนวคิด<br />
หลังสมัยใหม่เกิดขึ้นมานานแล้ว ดังนั้นสำหรับในอินเดีย<br />
to believe in miracles. My grandmother who lived<br />
during his reign told me about a fire in Chinatown<br />
(Sampeng). The King put out the fire simply just by<br />
raising and waving his sword. Think about it. This<br />
person who led the country to modernism is the<br />
same one people believed that he could put out the<br />
fire with his royal sword. This is so interesting. He<br />
knew who he was. He lived in both worlds. He could<br />
don western attire as comfortably as Thai garments.<br />
It shows that these two things can co-exist, which<br />
is not quite the case in King Rama IX period. I think<br />
it’s because the role of the King in the country’s<br />
development had changed. State structure is no longer<br />
the same as during King Rama V’s time. The regime<br />
had changed to constitutional monarchy. The King<br />
had to be under the constitution. Other characters<br />
had to act along scripts given by the government at<br />
the time, directed by a big player like the US. New<br />
knowledge was formulated into economic development<br />
strategies. King Rama V sent his children to study<br />
abroad but I think none of them studied economics.<br />
But in the realm of King Rama IX, people started to<br />
go abroad studying a wider range of subjects including<br />
economics as a result of the revolution. Now that the<br />
time had passed, it became less and less relevant<br />
from the postmodern perspective.<br />
Quijxote: Do you think it’s consistent with modern<br />
and postmodern movements that happen in other parts<br />
of the world? That the 50s and 60s are defined as<br />
modern, 80s as postmodern and 90s as deconstruction.<br />
Chaiwat: I’m a bit reluctant to define things with<br />
these terms. Because if I’m a Hindu, these concepts<br />
won’t apply. In Hindu culture, Shiva and Uma sometimes<br />
are considered as one. Merging things or blurring<br />
282
เรื่องพวกนี้ไม่มีอะไรประหลาด คือสิ่งนี้ประหลาดสำหรับ<br />
ฝรั่งแต่ไม่ประหลาดสำหรับคนอีกกลุ่มหนึ่ง ผมก็เลยไม่<br />
แน่ใจและคิดว่า concepts เหล่านี้มีประโยชน์ก็จริงแต่ถ้า<br />
วางมันกลับมาใน space ที่อาจจะเป็นจริง เราก็จะเห็น<br />
ของอีกแบบหนึ่งซึ่งน่าจะอยู่ร่วมกันในบางลักษณะได้<br />
อาจารย์กิจโชติ: ในทางสถาปัตยกรรมมักกำหนดรูป<br />
แบบทางสถาปัตยกรรมเป็น modern เป็น postmodern<br />
เป็น deconstruction หรือ after อย่างในปัจจุบันก็ยัง<br />
คงมีการถกเถียงกันอยู่ว่าเป็นยุคไหนกันแน่ หรือมันคือ<br />
ความหมายอะไรกันแน่ครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ผมกลับเข้าใจว่าแนวทางการใช้<br />
สิ่งเหล่านี้มาจากวิชาสถาปัตยกรรมตั้งแต่ต้น คือวิชา<br />
ต่างๆ ยืมมา สำหรับสถาปนิกส่วนใหญ่เรื่องเหล่านี้น่าจะ<br />
ชัดเพราะเป็นเรื่องที่สัมพันธ์กับความจำเป็น อย่างเช่น<br />
ถ้าคุณอยู่ในเขตร้อนการออกแบบบ้านก็ต้องสัมพันธ์กับ<br />
ความเป็นจริงของเขตร้อน ถ้าเป็นอย่างอื่นคงลำบาก จน<br />
กระทั่งเทคโนโลยีพัฒนาไปมีแอร์ คุณก็สร้างบ้านอีกแบบ<br />
หนึ่ง คือสามารถแบ่งยุคสถาปัตยกรรมได้ เพราะการแบ่ง<br />
ยุคเหล่านั้นตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมและวิธีที่มนุษย์อยู่<br />
กับสิ่งแวดล้อมซึ่งเปลี่ยนไปตามเงื่อนไขของข้อเท็จจริง<br />
วิธีที ่มนุษย์อยู่กับสิ่งแวดล้อมจะขอเรียกง่ายๆ ว่า<br />
เทคโนโลยี เพราะฉะนั้นเมื่อเอาของสองอย่างมาอยู่ด้วยกัน<br />
การออกแบบก็แปรผันตามของพวกนี้<br />
อาจารย์กิจโชติ: แต่มันมักจะถูกกำหนดโดยรูปแบบ<br />
แล้วจึงนำไปโยงเข้ากับคำศัพท์ที่เป็นยุคต่างๆ เหล่านี้<br />
แล้วทุกคนมักจะพูดว่าเป็นการนำเอามาจากมานุษยวิทยา<br />
บ้าง หรือไม่ก็สังคมวิทยาบ้าง หรือไม่ก็เป็นรัฐศาสตร์ครับ<br />
มันเหมือนกับว่าในเชิงสถาปัตยกรรม สมมุติว่าออกแบบ<br />
บ้านหลังหนึ่งขึ้นมา ถ้ามันมีรูปแบบที่ทำการลดทอนราย<br />
ละเอียดก็จะถูกกำหนดว่าเป็นยุคโมเดิร์น ถ้ามียุคที่เป็น<br />
เหมือนเอารูปแบบในอดีตมาตีความใช้ใหม่ก็จะถูกบอก<br />
ว่าเป็น postmodern เพราะว่ามันเป็นยุคที่คนเริ่มเบื่อ<br />
โมเดิร์นที่ต่างก็ต้องทำตามรูปแบบ จึงทำให้มันเหมือนกัน<br />
เกือบทั้งโลก เริ่มเรียกร้องเรียกหาอัตลักษณ์ส่วนเฉพาะของ<br />
ความเป็นถิ่นที่ขึ้นมา ดังนั้นเมื่อมีรูปแบบสถาปัตยกรรม<br />
ที่เพิ่มขึ้นมาจากความเรียบง่ายของโมเดิร์นก็จะถูกเรียก<br />
ว่า postmodern มาถึง deconstruction มันก็จะเป็นยุคที่<br />
เมื่อ postmodern ดำเนินมาถึงจุดหนึ่งแล้วทุกคนเริ่มคิด<br />
เริ่มมีคำถามต่อรูปแบบอีกครั้งว่าแล้วรูปแบบของมันจะ<br />
lines dividing different or opposing categories is not<br />
a new thing in India. It’s happened long before these<br />
concepts were conceived. I agree that these concepts<br />
have their own merits. But in some particular space<br />
or setting, some seemingly opposite things can exist<br />
together in a certain manner.<br />
Quijxote: In architecture, we also categorize<br />
it as modern, postmodern, deconstruction, and<br />
afterdeconstruction. People are still debating as to<br />
which category today architecture should be and<br />
what it means.<br />
Chaiwat: On the contrary, I think these concepts<br />
originate from architecture to begin with. It should<br />
be very obvious to architects because it’s related to<br />
existing conditions. If you live in a tropical country,<br />
your house has to be designed in consistent with the<br />
realities of the tropics. It would not work otherwise. But<br />
since technology evolved, air-conditioner was invented,<br />
the house also changed. I think architecture can be<br />
categorized based on time. Because architectural<br />
characteristics are responsive to both the physical<br />
and temporal environment. And how men live with the<br />
environment is changeable in relation to conditions of<br />
reality. It is “technology” that respond to the challenges<br />
of how people live in different environments. When these<br />
two things are put together, it has an effect on design.<br />
Quijxote: But it’s usually defined by its look first,<br />
then categorized with those borrowed terms. For<br />
example, we design a house. If it looks minimal, it’s<br />
categorized as modern. If it looks like a reinterpretation<br />
of something in the past, it’s labelled as premodern?.<br />
Because people started to be fed up with modern<br />
designs that follow the same pattern everywhere and<br />
283
คงอยู่ต่อไปถึงไหน เพราะฉะนั้นในสถาปัตยกรรมมันจึง<br />
มีการแบ่งยุคตามรูปแบบเช่นนี้ แล้วมันก็ถูกโยงกลับไป<br />
บางส่วนในรูปแบบบ้านที่เคยถูกกำหนดกันมาในแง่มุม<br />
ของสถาปัตยกรรมครับ<br />
70 ปีของในหลวง ร.9 มันชัดมากว่า ยุคเริ่มต้นมัน<br />
เป็นช่วงเวลาที่สัมพันธ์กับยุคโมเดิร์นของฝรั่ง ยุคกลางๆ<br />
ก็จะเป็นยุค postmodern โดยเฉพาะตอนท้ายๆ รัชกาล<br />
ก็จะเป็นยุค deconstruction ในส่วนสถาปัตยกรรมก็จะมี<br />
องค์ประกอบที่เหมือนปะติดปะต่อการทำงานตีความใหม่<br />
ในตัวของมันเองครับ ที่นี้มันเลยดูว่า คำศัพท์ในการ<br />
กำหนดยุคกำหนดรูปแบบดังที่อาจารย์ให้ความเห็นเอาไว้ว่า<br />
ในเชิงสถาปัตยกรรมมันชัด แต่ทางสถาปัตยกรรมเองก็<br />
จะบอกว่าเป็นการนำมาหรืออ้างอิงมาจากศาสตร์อื่นครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ผมคิดว่าไม่ว่ามันจะมาจากที่ไหน<br />
แต่คนที่จะต้องคิดเกี่ยวกับเรื่องนี้มากหน่อยคือสาขาทาง<br />
สถาปัตยกรรม เหตุผลก็คือว่า สมมุติว่าเราต้องออกแบบ<br />
บ้าน คุณจะออกแบบอย่างไร คุณต้องถามว่าบ้านหลังนี้<br />
อยู่ที่ไหน คือ place ของบ้านสำคัญ พอ place ของบ้าน<br />
สำคัญ environment ของบ้านก็สำคัญ ถ้า environment<br />
กับ place ของบ้านสำคัญก็ต้องถามต่อไปว่า เจ้าของ<br />
บ้านต้องการอะไรด้วย resources มีแค่ไหนคือมันมีเหตุ<br />
ปัจจัย แต่ถึงให้ resources มากขนาดไหน สมมุติว่า<br />
resources มีมากในระดับหนึ่งซึ่งคุณสามารถออกแบบ<br />
บ้านให้มัน transcend geography ของมันได้หรือไม่<br />
คำตอบคือได้แต่คงต้องแพงมาก สถาปัตยกรรมแบบนั้น<br />
ก็เลยไม่ใช่ตัวแทนของยุคสมัย ไม่ใช่ตัวแทนของชีวิตและ<br />
ความเป็นจริงไง มีตัวอย่างที่ดีอย่างในซาอุดิอาระเบียมี<br />
ความสามารถที่จะทำให้อากาศในพื้นที่เย็นโดยใช้ก้อน<br />
น้ำแข็งทำให้อุณหภูมิในนั้นมันลดลง ถามว่าทำแบบนี้<br />
ทำได้หรือไม่ ทำได้นะแต่ราคาสูง ที่นี้พอราคาสูงเลย<br />
มีโจทย์อื่นๆ ที่ตามมาอีกเยอะเลย แต่ผมว่าอันนี้ชี้ว่ายุค<br />
สมัยหนึ่งๆ ทำอะไรให้เป็นไปได้บ้าง แต่มันไม่ใช่ตัวแทน<br />
ของยุคสมัย เพราะถ้าจะให้เป็นตัวแทนภาพสะท้อนสังคม<br />
นั้นๆ คงต้องแปรผันไปตามสภาพแวดล้อม ถ้าอยู่ในดิน<br />
แดนที่มีแต่ฝนตก หลังคาก็ควรจะเป็นแบบหนึ่ง แต่จะไม่<br />
เป็นอย่างนั้นได้หรือไม่ ก็สามารถทำได้เหมือนกันแต่ต้อง<br />
มีเงื่อนไขอื่นมาประกอบ ยิ่งเวลาต่อไป resource ต่างๆ<br />
จำกัด ผมคิดว่ามันจะจำกัดทางเลือกมากขึ้น เช่น ราคา<br />
ที่ดินสูง space จำกัด คุณคอยดูต่อไปผมคิดว่าโอกาสที่<br />
อาคารสาธารณะจะมีห้องสำหรับหญิงและชายแยกกันจะ<br />
มีลดลง ผมไม่คิดว่ามันเป็นแบบนี้เพราะ postmodern<br />
demanded to see local individuality. Everything that’s<br />
embellished beyond the simplicity of modernism was<br />
then called postmodern. After a while, people started<br />
to question how long the postmodern design can go<br />
on. Therefore, deconstruction movement happened.<br />
This is why and how architecture is categorized.<br />
It’s quite obvious that the beginning of King Rama<br />
IX’s 70 years reign is the same period as modern age<br />
in the West. The midlife phase is postmodern. And<br />
his later years coincided with deconstruction period.<br />
In architecture, we interpret these terms in our own<br />
way. Although you said that it’s an obvious thing for<br />
architects, but we still think of them as borrowed terms.<br />
Chaiwat: No matter where they’re from, I think<br />
the field that needs to pay a lot of attention to it is<br />
architecture. When designing a house, an important<br />
question that needs to be asked is where is the<br />
house? Place of the house is important. Environment<br />
of the house is also important. Then the next<br />
questions are what does the home owner want? And<br />
what are the resources available? If there’s a bucket<br />
load of resource, can you design a house that transcends<br />
geography? I think you can but it would be<br />
extremely expensive. And that kind of architecture is<br />
not representative of its time, life, or reality. It is said<br />
that in Saudi Arabia, they could make the air cooler<br />
by using ice berg from the North. It is something<br />
doable but will certainly be extremely expensive.<br />
But it shows what can be done during a certain time<br />
though it doesn’t represent the norm of the time. To<br />
be representative of the time, it has to be consistent<br />
with environment all around. If you live in a country<br />
that rains all the time, the roof has to be a certain<br />
way. But is it a must? Not necessarily if you have<br />
284
แต่ผมคิดว่า economics มันบังคับ จำนวนประชากรเพิ่ม<br />
พื้นที ่ลดลง ราคาที่ดินสูง ก็เลยต้องบีบให้เป็นอย่างนี้<br />
อีกตัวอย่างคือ เครื่องบิน แทบไม่มีเครื่องบินสายการ<br />
บินไหนที่แยกห้องน้ำชายหญิง ห้องน้ำบนเครื่องบิน<br />
ซึ่งเป็นวัตถุโมเดิร์นเป็น unisex มานานแล้ว ไม่ใช่เพราะ<br />
postmodernism แต่เหตุผลคือพื้นที่มันจำกัด เขาต้องใช้<br />
พื้นที่ในการตั้งเก้าอี้ขายผู้โดยสารมากกว่า ดังนั้นเขาจะ<br />
แบ่งห้องน้ำตาม class ไม่ได้แบ่งตามเพศ เพราะฉะนั้น<br />
ในทางกลับกันสิ่งที่เรียกว่า postmodern conditions ใน<br />
คริสต์ศตวรรษที่ 21 อาจจะไม่เหมือนกับ postmodern<br />
conditions ในอดีต เพราะอาจเป็นเงื่อนไขที่จำเป็นใน<br />
การอยู่กับ resources ที่จำกัด<br />
อาจารย์กิจโชติ: มาถึงคำอีกคำที ่มีความน่าสนใจ<br />
คือคำว่า geography ครับอาจารย์ จากที่อาจารย์<br />
อธิบายในเรื่องต่างๆ มาตั้งแต่ต้น มันมีคำว่าภูมิศาสตร์<br />
geography ขึ้นมาหลายๆ ครั้ง เหมือนที่อาจารย์เพิ่ง<br />
จะกล่าวถึง transcend geography ซึ่งจริงๆ แล้วคำว่า<br />
geography มันเหมือนมิติๆ หนึ่งที่เป็นฐานรองรับของ<br />
นัยยะต่างๆ ที่มันเคลื่อนตัวอยู่บนนั้น ในเชิง geography<br />
อยากจะขอให้อาจารย์อธิบายเพิ่มเติมในมุมมองของ<br />
อาจารย์ในเชิงรัฐศาสตร์ว่า geography เวลาที่คำคำ<br />
นี้ถูกใช้ในเชิงรัฐศาสตร์แล้วมันกินความหรือมีนัยยะที่<br />
สำคัญอย่างไรครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: คือต้องพูดอีกครั้งว่าไม่อาจจัด<br />
ตัวเองเป็นนักรัฐศาสตร์ได้นะครับ สำหรับผม geography<br />
เป็นวิชา ซึ่งเกิดขึ้นเพราะมีความจำเป็นสำหรับการ<br />
วัด space เป็นการวัดภาพของพื้นโลก ทำอย่างไร<br />
ถึงจะวัดภาพของพื้นโลกได้ก็เลยเกิดมาเป็นวิชานี้ ซึ่ง<br />
geography เองก็เปลี่ยน สมัยก่อนเวลาพูดถึง geography<br />
มักเอาส่วนย่อย (subset) ของ geography มาเป็น<br />
เรื่องหลักที่เรียกว่า cartography คือศาสตร์ของการทำ<br />
แผนที่ แต่แผนที่เป็นเทคโนโลยีอันหนึ่งสำหรับการวัด<br />
เพื่อแสดงออกว่า geography เป็นแบบนี้ ณ วันนี้มันเลย<br />
ไปแล้ว เท่าที่ผมเข้าใจยุคนี้หลายแห่งเน้นในสิ่งที่เรียก<br />
ว่า human geography กลายเป็นอีกอย่างหนึ่ง เมื่อ<br />
ก่อน geography เป็นเรื่องของความลึกของชั้น เป็น<br />
ป่าเป็นเขาจะเน้นตรงนี้ แล้วมันก็คู่กับ history คือเอา<br />
ภูมิศาสตร์กับประวัติศาสตร์มาอยู่ด้วยกัน ภูมิศาสตร์ทำ<br />
กับ space ประวัติศาสตร์ทำกับ time แต่ตัววิชามันแปร<br />
สภาพไปตามความรู้ ตามความเปลี่ยนแปลงของการรับรู้<br />
other solutions. With less resources available as time<br />
goes by, our choices are more and more limited.<br />
Land has become much more expensive and there’s<br />
less space for everyone. I think there’s a chance that<br />
public buildings in the future will have communal<br />
toilets for both men and women. And I don’t think it’s<br />
because of the postmodern trend but more because<br />
of economics. Increase of population, decrease of<br />
space, and scarcity of land are driving factors. When<br />
you fly, no airplanes offer separate toilets for men<br />
and women. Airplane toilets have always been unisex,<br />
and not due to the postmodern movement but the<br />
limited space on the plane. They need that space for<br />
seats. So the airplane industry categorizes toilets in<br />
the sky based on class, and not gender. I think that<br />
postmodern conditions in the 21 st century is not the<br />
same as those in the past anymore because one of<br />
the conditions now is limited resources.<br />
Quijxote: Another interesting issue is geography.<br />
You mentioned this word a few times like the phrase<br />
“transcend geography” that you used. Can you share<br />
with us your opinion on how the term is used in<br />
politico perspective?<br />
Chaiwat: Again, I don’t categorize myself as<br />
representative of “political perspective”. For me geography<br />
is a subject that was born out of necessity: the need to<br />
measure space of the earth for living and travel. Geography<br />
has also gone through changes. In the old days, cartography<br />
or the art of making maps was considered geography when<br />
in fact it was just a subset of geography. But geography<br />
has evolved so much since then. There are numerous kinds<br />
of geography now like human geography. In the past, it<br />
was about depth and layers. Forests are here, mountains<br />
are there. And geography usually came hand-in-hand<br />
with history. What geography did with space, history did<br />
285
และบทวิพากษ์ของตัววิชานั้นเอง วันนี้จึงมีผลต่อความ<br />
เข้าใจ geography แบบ human geography ความคิดที่<br />
กลับมาใหม่ อย่างในวิชารัฐศาสตร์สมัยก่อนเข้าก็สนใจ<br />
ว่าประเทศจะมีทางออกทะเลหรือไม่ เขาเรียกว่าวิชา<br />
ภูมิรัฐศาสตร์ ประเทศอยู่ตรงไหนของยุโรป สามารถคุม<br />
ยุโรปได้หรือไม่ แต่ทุกวันนี้ของเหล่านี้ตายหมดเลยเพราะ<br />
เทคโนโลยี เพราะขีปนาวุธข้ามทวีป เพราะฉะนั้นความ<br />
คิดเดิมที่บอกว่าอยู่ตรงนี้แล้วไม่มีทางออกทะเลทำอะไร<br />
ใครไม่ได้มันไม่ใช่อีกแล้ว เพราะฉะนั้น geography ใน<br />
วันนี้สำคัญไหม สำหรับผมผมว่ามันสำคัญมาก เพราะ<br />
ทำให้เห็นมนุษย์ในสภาพแวดล้อมที่ค่อนข้างจะ concrete<br />
และ abstract ไปด้วยกัน เช่น แผนที่<br />
อาจารย์กิจโชติ: จากที่เรียนสัมภาษณ์อาจารย์มา<br />
ตั้งแต่ต้นครับ คำว่า space, geography นั้นมีมิติที่ใกล้<br />
เคียงกันไม่ได้หลุดออกจากกันมาก<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: แต่ไม่เหมือนกันเลย เพราะว่า<br />
เรากำลังพูดถึงของ 2 อย่าง เรากำลังพูดถึง concept<br />
(แนวคิด) และ discipline (สาขาวิชา) แต่ discipline ก่อ<br />
กำเนิดตัวมาจาก concepts บางอย่าง แล้ว concept<br />
นี้ในโลกโมเดิร์นหรือโลกฝรั่งเราสามารถย้อนกลับไปได้<br />
ว่าเริ่มมาอย่างไร ผมคิดว่ามันเริ่มที่ อิมมานูเอล คานต์<br />
เพราะคานต์แบ่งชุดความคิดของมนุษย์ออกเป็น 12 ชุด<br />
2 ในนั้นคือ space และ time แล้วการแบ่งและความ<br />
เข้าใจเช่นนี้ก็ให้กำเนิดความรู้จำนวนหนึ่ง ความรู้เหล่า<br />
นี้เมื่อจัดระเบียบเป็นระบบสถาบันก็กลายเป็นสาขาวิชา<br />
เช่น วิชาภูมิศาสตร์ เพราะฉะนั้น geography กับ<br />
space จึงสัมพันธ์กันแน่ แต่ไม่ใช่สิ่งเดียวกัน<br />
อาจารย์กิจโชติ: สิ่งหนึ่งที่ทำให้ผมรู้สึกว่ามันมีส่วน<br />
เชื่อมโยงกันคือ geography กับ space มันสามารถทำให้<br />
เราเห็นมิติ แล้วเราก็สามารถกำหนดเฟรมเวิร์คของเราได้<br />
ว่ามิตินี้บนเฟรมเวิร์คของวิธีคิดแต่ละวิธีทำงานนั้นมัน<br />
อยู่ตรงไหน มันเป็นอย่างไร มาถึงคำศัพท์อีกชุดหนึ่ง<br />
ครับที่หลังๆ ผมมักจะย้ำในการเรียนการสอนอยู่เสมอ<br />
นั้นคือ scale กับ positioning พอมันประกบกันทั้งหมด<br />
มันก็สามารถสร้างเป็น method ขึ้นมาแล้วก็เห็นภาพ<br />
ได้ชัดเจนว่า การกำหนด scale กับ positioning ของ<br />
เราในการทำงานบน geography หรือ space นั้นปัจจัย<br />
with time. But the subjects kept evolving based on new<br />
knowledge, comprehension, and analysis. The result is new<br />
understanding of geography. In the past when we studied<br />
political science, we always considered if a country is or<br />
is not landlocked? Where is it located in Europe? Does<br />
the country’s location allow it to be a powerful nation in<br />
the area? This is called geopolitics. But all of that is now<br />
obsolete because of technology. Cross-continent missiles,<br />
among other things, changed the whole scenario, including<br />
the military balance of power. I think geography is very<br />
important because in geography, we see people in both<br />
concrete and abstract environments.<br />
Quijxote: From what you said, it seems like space<br />
and geography are not that far apart from each other.<br />
Chaiwat: Yet very different. We’re talking about<br />
2 separate things, concept and discipline. Disciplines<br />
derived from concepts. In western philosophy, tracing the<br />
origin of concept back to Immanuel Kant, he identified<br />
12 categories as conditions for human cognition, 2<br />
of which are space and time. This characterization<br />
predicated sets of knowledge that once organized and<br />
institutionalized, became disciplinary subjects. And<br />
geography is one of them. So geography is definitely<br />
related to space, but not the same thing.<br />
Quijxote: I feel that geography and space are related<br />
because they both allow us to see dimensions and define<br />
framework of the thinking process and working method.<br />
Another set of words that I reiterate a lot to my students<br />
is scale and positioning. By specifying scale and work<br />
positioning, we will clearly see where we are and the<br />
environment around us. Is it similar to your work method?<br />
Chaiwat: Very similar indeed. If we want to propose<br />
286
ต่างๆ ทั้งหมดมัน locate ตัวเองอยู่ที่ตรงไหน และใน<br />
environment อย่างไร ในเชิงที่อาจารย์ทำงานอยู่มัน<br />
ใกล้เคียงกับกระบวนการนี้ไหมครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ใกล้กันมากเลยนะในความหมาย<br />
ที่ว่า ถ้าเราจะเสนออะไรสักอย่างหนึ่ง คำถามสำคัญที่<br />
ต้องถามคือ positioning ของตัวเราเองอยู่ตรงไหนใน<br />
การเสนอ เมื่อไม่มี proposal ในทางการเมืองเสนอไป<br />
proposal แบบนี้ไปที่ไหนในสิ่งที่เรากำลังพูดถึง scale<br />
ของสิ่งที่เราต้องการเห็น เช่น สมมุติว่าเราต้องการเห็น<br />
การเปลี่ยนแปลง เราอยากจะเสนอมันแค่ไหน ยกตัวอย่าง<br />
เช่น งานที่เคยทำในอดีตเป็นกรรมการสมานฉันท์ เวลา<br />
คนเห็นบทสัมภาษณ์ที่เราทำ คนก็วิจารณ์ว่าทำไมไม่พูด<br />
แบบนี้แบบนั้น คำตอบของเราก็คือว่า สถานะของเราไม่<br />
สามารถพูดแบบนั้นได้ ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิด<br />
ขึ้นก็เกิดเท่าที่จะทำได้ ดังนั้น scale และ positioning<br />
ก็มีความสำคัญในงานที่เราทำ<br />
อาจารย์กิจโชติ: วันที่ได้ไปฟังอาจารย์ดำเนินรายการ<br />
ที่สยามสมาคมมีคำหนึ่งคำที่น่าสนใจครับ เป็นคำที่<br />
อาจารย์เล่าและผมคิดว่ามันเกี่ยวข้องกับสถาปัตยกรรม<br />
และเมือง อาจารย์ได้ให้ความเห็นเรื่องอัตลักษณ์ identity<br />
ในเชิง unitary ผ่านสิ่งที่อาจารย์เล่าให้ฟังว่า นักท่อง<br />
เที่ยวนั้นจริงๆ แล้วเขามา เขาอยู่ในสภาพชีวิตที่ไม่ปกติ<br />
ตามวิธีคิดในเชิง identity กับ unitary อยากเรียนขอให้<br />
อาจารย์ให้ความเห็นเพิ่มเติมครับว่า เมื่อนัยยะดังกล่าว<br />
มาอยู่ในเมืองหรือการออกแบบสถาปัตยกรรมแล้วมัน<br />
ได้สร้างหรือมันถูกหยิบยกขึ้นมา หรือมันเป็นสิ่งที่เรา<br />
ต้องคำนึงถึงมากขนาดไหนและอย่างไรครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: identity ที่ทุกคนมีอยู่มันไม่เคยมี<br />
ลักษณะเชิงเดี่ยวหรือ unitary หมายความว่าตัวเราเป็น<br />
อะไร เวลาเราถามตัวเอง เช่น เราเป็นผู้ชายอายุ 60 ปี<br />
ตามเกณฑ์ราชการคือแก่แล้ว ควรต้องเกษียณแล้ว เรา<br />
เป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย เราเขียนหนังสือบ้าง เราเป็น<br />
นักเรียนโรงเรียนอัสสัมชัญ เราเป็นมุสลิม เราเป็นคนไทย<br />
พอเอามารวมกันจะเป็น ชัยวัฒน์ เพราะฉะนั้น concept<br />
เรื่อง unitary identity อัตลักษณ์เชิงเดี่ยวหรือเอกลักษณ์<br />
ของคนหรือสังคม เป็นเรื่องที่ไร้สาระและตลกร้ายที่สุด<br />
อย่างหนึ่งในความคิดทางการเมือง เพราะเป็นไปไม่<br />
an idea, an important question is what is our positioning<br />
for this proposal? And what is the scale? If we want<br />
to see considerable change, how strongly do we want<br />
to propose it? For example, I used to be a member of<br />
the National Reconciliation Commission under former<br />
Prime Minister Anand Panyarachun. I often got criticized<br />
for my interviews. People asked me why I didn’t say<br />
it like this or like that. My answer was I was not in the<br />
position to say those things. Because of that, we could<br />
not expect many changes. So scale and positioning<br />
are very important when it comes to work.<br />
Quijxote: You used to talk about unitary identity in<br />
one of your forums. Do you think it exists in architecture?<br />
Can you elaborate a bit more on the idea?<br />
Chaiwat: Our identity never exists unitarily. If I<br />
ask myself who am I? I am a man in my sixties, an<br />
old man from an official standard. I should be retired<br />
by now. I am a college professor. I write books<br />
occasionally. I went to Assumption College. I am a<br />
Muslim and a Thai. All those things combine to make<br />
me this “Chaiwat”. So the concept of unitary identity<br />
in a person or society is one of the most nonsensical<br />
and ridiculous things in political theory. It’s impossible<br />
to force that on people. Everyone has countless<br />
identities patched inside. And those pieces produce<br />
individuals that are never the same as anyone else.<br />
If isolated, some pieces might be similar but once<br />
hemmed together, it always creates uniqueness. To<br />
brand it as this or that is ridiculous. To me, confining<br />
the identity or a house to a certain genre is also<br />
ridiculous. There are 2 problems with this kind of<br />
assumption. First, it’s a serious misunderstanding of<br />
the word identity. Because identity is never a singular<br />
thing. It’s about diversity. It can be molded into one<br />
287
ได้ที่จะบังคับให้คนเป็นเช่นนั้น เพราะทุกคนมีรอยต่อ<br />
ของ identity นับชนิดแทบไม่ถ้วนอยู่ในตัว มนุษย์ที่มี<br />
รอยต่อของ identity แทบนับไม่ถ้วนชนิดเลย produce<br />
คนคนหนึ่งที่ไม่เหมือนใครเลย คือวิธีที่มันมาต่อสัมผัส<br />
สัมพันธ์กัน แต่ถ้าแยกเป็นส่วนก็จะมีส่วนที่เหมือนกัน<br />
บ้างเป็นบางอย่าง เพราะฉะนั้นการบังคับให้ต้องเป็น<br />
อย่างนี้อย่างนั้นเพียงอย่างเดียวจึงไร้สาระ รวมไปถึง<br />
การบอกว่าอัตลักษณ์ของบ้านและสถาปัตยกรรมอย่างนี้<br />
จึงจะเป็นอย่างนี้ สำหรับผมเลยเป็นเรื่องไร้สาระมาก<br />
เพราะคิดและเชื่อเช่นนี้มีปัญหา 2 อย่าง อันดับแรกคือ<br />
เข้าใจ identity ผิดอย่างร้ายแรง เพราะ identity ไม่ใช่<br />
เรื่องของความเป็นหนึ่ง แต่เป็นเรื่องของความหลาก<br />
หลาย ซึ่งเมื่อรวมกันแล้วกลายเป็นหน่วยๆ หนึ่ง ซึ่งไม่<br />
สามารถหลอมรวมกันให้เป็นหนึ่งเดียวกันได้ชนิดไร้รอยต่อ<br />
เพราะไม่เหมือนกัน หมายความว่าอาจจะรวมกันได้แต่<br />
ก็ไม่เหมือนกัน ต่อให้มาจากบ้านเดียวกันเป็นพี่น้องกัน<br />
พ่อแม่เดียวกันก็ต่างกัน แม้จะมีสิ่งที่เหมือนกันแต่ก็ต้อง<br />
มีสิ่งที่ต่างกัน อันนี้เลยเป็นสิ่งที่น่าทึ่งมากสำหรับผม<br />
ปัญหาอันที่สองคือ power ที่บังคับว่าคุณต้องเป็น<br />
แบบนี้ คือมันบังคับกันไม่ได้ไง คือคนอาจจะยอมบ้าง<br />
ในบางห้วงบางขณะ แต่ถ้าบังคับมากไปคนก็ไม่ยอม<br />
เพราะการบังคับไปกระทบ identity ของคนคนนั้น เช่น<br />
ผู้หญิงมุสลิมคลุมฮิญาบ ในสมัยหนึ่งรัฐบาลไทยได้ออก<br />
กฎบังคับให้ผู้หญิงเหล่านี้ต้องถอดฮิญาบออกเพื่อถ่ายรูป<br />
บัตรประชาชน ผลก็คือผู้หญิงมุสลิมจำนวนหนึ่งก็ไม่ไป<br />
ทำบัตรประชาชน คือมีตัวเลือกว่าไม่ถอดคือไม่ถ่าย กับ<br />
ถอดผ้าคลุมแล้วไปถ่าย แต่คุณคิดว่าคนที่ถอดผ้าฮิญาบ<br />
มันเป็นตัวเขาหรือ รัฐต้องการตัวเขาอย่างที่เป็นจริงหรือ<br />
ต้องการตัวเขาแบบลวงๆ ถ้าคำตอบคือคุณต้องการตัว<br />
เขาจริงๆ คำสั่งแบบนี้ไร้สาระมาก<br />
อาจารย์กิจโชติ: มีสิ่งที่อาจารย์ย้ำในวันที่อาจารย์<br />
เป็นผู้ดำเนินรายการที่สยามสมาคมนะครับ อาจารย์<br />
ย้ำว่า ของบางอย่างต้องคิดอะไรที่มีความยากมากกว่า<br />
ปกติขึ้นมาบ้าง มันเป็นความจำเป็นสำหรับประเทศที่<br />
เราคิดอะไรกันง่ายๆ เรียนขอให้อาจารย์ให้ความคิดเห็น<br />
ตรงนี้เพิ่มเติมครับ ในประเด็นที่กำลังสนทนากันอยู่ว่า<br />
ด้วยเรื่องของ geography เรื่องของ space เรื่องการ<br />
ที่ทุกอย่างทำงานอยู่ร่วมกัน โดยผมอาจจะมีเรื่องของ<br />
สถาปัตยกรรมเป็นตัวขับเคลื่อนครับ อยากให้อาจารย์<br />
unit but can never be seamless because it contains<br />
a bunch of different things. Even sisters or brothers<br />
are not the same. There are common qualities that<br />
are shared but there are also differences. The second<br />
problem is using power in forcing people to be a certain<br />
way. These things can’t be forced. People might give<br />
in occasionally in some scenarios. But if you force<br />
them too much, they are going to resist because their<br />
identity is threatened. The Thai government used<br />
to demand Muslim women to take off their hijabs to<br />
take photos for official ID cards. The result is a lot<br />
of Muslim women chose not to register for ID cards<br />
because they didn’t want to take off their hijabs. Do<br />
you think they are their true selves without the hijab?<br />
The government wanted to see who they really were<br />
or an illusory version of them? If the government<br />
wanted them for who they were, then this rule was<br />
utterly self-defeating.<br />
Quijxote: One thing you said in your forum at Siam<br />
Society is we need to start thinking about difficult<br />
things more. It’s very important for our country because<br />
we tend to gravitate towards simple ideas. Now that<br />
we’re discussing how geography and space work<br />
together, and in my agenda, driven by architecture,<br />
why do you think it’s important that we have to start<br />
thinking about complicated things?<br />
Chaiwat: When you design a public buildings, you<br />
think about essential basic functions like restaurants,<br />
meeting rooms, toilets. The question that follows is<br />
should we include something else that responds to the<br />
changes in people’s needs? What about a religious<br />
space? With new conditions included, designing the<br />
space is more difficult. But if we don’t start thinking<br />
about difficult things, there will be no improvements.<br />
For example, I’m very uncomfortable using toilets of<br />
288
ให้ความเห็นในแง่นี้เพิ่มเติมครับว่า ความจำเป็นที่เรา<br />
อาจต้องมองอะไรให้ยากขึ้นอีกในระดับหนึ่งนั้น เพื่อ<br />
ให้เราเข้าถึงมิติที่กำลังขับเคลื่อนกันไป และมันก็เป็น<br />
ผลของการทำงานอยู่ร่วมกัน<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: สมมุติว่าเราออกแบบตึกสาธารณะ<br />
space ที่เราต้องใช้สำหรับฟังก์ชั่นต่างๆ ก็ต้องมี เช่น<br />
ห้องอาหาร ห้องประชุม ห้องน้ำ อันนี้เป็นพื้นฐาน<br />
คำถามต่อไปก็คือว่า เราอาจจะต้องออกแบบไหมเพื่อที่<br />
จะมีห้องเล็กๆ สำหรับทำอะไรสักอย่างในยุคสมัยที่มัน<br />
เปลี่ยนแปลงไปที่สามารถตอบสนองคนได้ หรืออาจจะ<br />
ต้องมีพื้นที่ทางศาสนา ถ้าคิดแบบนี้การใช้ space จะยาก<br />
ขึ้นกว่าเดิม แต่ถ้าไม่คิดก็บังคับให้มันเป็นอยู่อย่างหนึ่ง<br />
เช่น การออกแบบห้องน้ำในอดีต ผมเข้าไปใช้ห้องน้ำ<br />
ลำบากมากเลย เพราะห้องน้ำไม่มีสายฉีดชำระมีแต่<br />
กระดาษชำระ สำหรับผมการใช้กระดาษไม่แน่ว่าจะสะอาด<br />
เมื่อมันไม่สะอาดปัญหาก็ตามมาคือถัดจากนั้นผมต้องไป<br />
ละหมาดแต่ตัวผมไม่สะอาด แล้ววันหนึ่งผมต้องละหมาด<br />
5 เวลา ผมอาจจะแอบละหมาดอยู่ที่มุมใดสักมุมหนึ่ง<br />
แต่ตัวผมไม่สะอาดตั้งแต่ต้น เพราะคุณออกแบบห้องน้ำ<br />
แบบนี้ แล้วคุณจะออกแบบห้องน้ำแบบไหน คำตอบก็<br />
คือ สมมุติว่าคุณแทนกระดาษด้วยสายฉีดชำระซึ่งก็จะ<br />
น่าสนใจมาก ตัวอย่างเช่น โรงแรม ถ้าให้ผมเลือกผม<br />
ก็จะเลือกโรงแรมที่มีห้องน้ำสะดวกสำหรับผม ดังนั้น<br />
ก็หมายความว่าคุณคิดการออกแบบที่ยากขึ้นกว่าเดิม<br />
นิดหน่อย ที่ยากเพราะเป็นการออกแบบที่อยู่บนฐาน<br />
ของความแตกต่างหลากหลายของมนุษย์ไม่ใช่ความ<br />
เหมือน (differences-based design) ซึ่งสิ่งนี้นั้นเอง<br />
ที่มีความเป็น postmodern ที่อาจารย์ว่าตั้งแต่ต้นไม่ใช่<br />
unitary เพราะฉะนั้นถ้าใช้กระดาษ ทุกคนใช้ได้ไหม<br />
ถ้าคุณคิดว่าทุกคนเหมือนกันก็คือใช้ได้ แต่ถ้าคิดว่า<br />
คนต่างกันทางวัฒนธรรมก็ต้องตอบว่าไม่ได้ ต้องไปหา<br />
ว่าจะใช้ระบบทำความสะอาดแบบไหนที่รองรับความต่าง<br />
ทางวัฒนธรรมได้ ในแง่นี้ ถ้าใช้น้ำทุกคนอาจจะใช้ได้<br />
ง่ายกว่า แต่ถ้าคุณมีทั้งสองอย่าง ราคาค่าก่อสร้างอาจ<br />
จะสูงขึ้น คุณก็ต้องเลือกว่าจะทำอย่างไร ประเด็นนี้คือ<br />
ตัวอย่างของการที่จะต้องถามคำถามที่ยากขึ้น เพราะ<br />
คำถามที่ง่ายทำให้มีปัญหา เช่น โรงพยาบาลในจังหวัด<br />
ชายแดนภาคใต้ในสมัยก่อน ชาวบ้านเคยตัดสินใจ<br />
ไม่ไปรักษา ไม่ใช่เพราะหมอไม่เก่งเครื่องมือไม่ทันสมัย<br />
old design because there are no bidet sprays. Using<br />
just toilet paper doesn’t feel clean enough for me. I<br />
have to pray 5 times a day but I feel unclean because<br />
toilets are designed like that. My question is what<br />
kind of toilets are you going to design now? If you<br />
replace toilet paper with bidet spray, it will definitely<br />
speak to me. When I choose a hotel, of course I will<br />
choose the one with a bathroom that suit my needs.<br />
So now your job is a little harder because you’re<br />
working with human differences and not some plastic<br />
generalization. This is the postmodern idea that you<br />
mentioned in the beginning. It’s not unitary. Is toilet<br />
paper okay for everyone? If you think everyone is the<br />
same, then yes. But if you consider cultural differences,<br />
then the answer is no. You have to figure out what<br />
cleaning system works in different cultures. Water<br />
seems to be more suitable in this case. If you use<br />
both, construction cost will be more expensive. So you<br />
might have to choose. This is an example of asking<br />
more difficult questions. Because easy questions bring<br />
problems in the end. In the past, people in the deep<br />
south of Thailand decided not to go to hospitals, not<br />
because doctors were not qualified or equipments<br />
dated, but because they were Muslims and toilets in<br />
the hospitals did not work for them. After toilets were<br />
changed to suit their cleaning culture, a lot of people<br />
started going to hospitals for their treatments. As you<br />
said, in teaching architecture, you can’t neglect these<br />
four things; geography, space, scale, and positioning.<br />
Quijxote: When we started working on this book<br />
(Seven decades of house in Thailand), we inserted<br />
postcards in architectural magazines given away at<br />
the Architect Expo, asking people to send in houses<br />
that they think are representatives of King Rama IX’s<br />
reign. Only 1 percent responded. I think they feel<br />
289
แต่เพราะห้องน้ำไม่สะดวกกับพวกเขา และด้วยชาวบ้าน<br />
ส่วนใหญ่เป็นมุสลิม ผลคือเขาไม่อยากไป แต่พอเปลี่ยน<br />
ห้องน้ำให้รับกับวัฒนธรรมทำความสะอาดที่แตกต่าง<br />
หลากหลาย คนก็ไป แบบนี้คือตรงกันกับที่อาจารย์พูด<br />
ตั้งแต่ต้นว่า การสอนสถาปัตยกรรมศาสตร์คุณต้องคิด<br />
เรื่อง geography ต้องคิดเรื่อง space คิดเรื่อง scale<br />
คิดเรื่อง positioning ทั้งสี่อันเลย<br />
อาจารย์กิจโชติ: กลับมาที่หนังสือเล่มนี้ (หนังสือบ้าน<br />
เรือนถิ่นไทยฯ) นะครับ เริ่มต้นโดยตอนแรกที่ดำเนินการ<br />
เชิญชวนผ่านโปสการ์ดสอดไปในนิตยสารฉบับ “สถาปนิก<br />
ของแผ่นดิน” ในงานสถาปนิก ผลปรากฏว่ามีตอบกลับ<br />
มาแค่เพียง 1% ปัญหาส่วนหนึ่งก็คือพอมันเป็นเรื่อง<br />
ยาก คนก็เลยรู้สึกว่ามันเป็นเรื่องใหญ่ โดยที่มันเกี่ยว<br />
กับบ้านในรัชสมัย คนจึงไม่กล้าส่ง อยากขอความเห็น<br />
จากอาจารย์เพิ่มเติมครับเกี่ยวกับโครงร่างที่ถูกกำหนด<br />
ให้เป็นกรอบในการทำงานของโครงการ อาจารย์มีความ<br />
เห็นเกี่ยวกับโครงร่างและโครงการนี้อย่างไรบ้างครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ในทางกลับกันพออาจารย์มา<br />
ถามผม ผมก็รับเขียนให้เหมือนกัน ก็คงมีคนจำนวนหนึ่ง<br />
ที่เห็นว่าสำคัญ การที่คนส่งโปสการ์ดมีน้อยไม่ได้เป็น<br />
ตัวบอกว่าอันนี้ไม่ประสบความสำเร็จหรือประสบความ<br />
สำเร็จ เขาอาจจะไม่เข้าใจในสิ่งที่เรากำลังจะทำซึ่งก็<br />
เป็นเรื่องปกติ สำหรับผมไม่ค่อยสนใจเรื่องปริมาณใน<br />
เรื่องเช่นนี้ ขอเพียงแค่คนที่ส่งเข้ามาเข้าใจในสิ่งที่เราทำ<br />
อาจารย์กิจโชติ: 70 ปีในความเห็นของอาจารย์จะ<br />
สามารถแบ่งช่วงเวลาออกได้อย่างไรบ้างครับ คืออย่าง<br />
ที่อาจารย์ให้ความเห็นว่า ของบางอย่างมันขึ้นกับช่วงที่<br />
พระองค์ทรงมีกิจวัตรบางประการที่เป็นสัญลักษณ์ให้<br />
กับช่วงรัชสมัยในแต่ละช่วง อาจารย์พอจะแบ่งชัดเจน<br />
ได้ไหมครับ หรือว่าอาจารย์จะมีความเห็นว่าในรัชสมัย<br />
ของพระองค์นั้นพระองค์ทรงอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญจึงมี<br />
เรื่องนโยบายของรัฐบาลเข้ามาเกี่ยวข้อง หากเป็นเช่น<br />
นั้นแผนพัฒนาเศรษฐกิจก็น่าจะใช้เป็นเกณฑ์ได้ในระดับ<br />
หนึ่งไหมครับ<br />
อาจารย์ชัยวัฒน์: ทำได้หลายวิธี คือผมคิดว่า<br />
ถ้าอาจารย์เลือกแผนพัฒนาเศรษฐกิจแปลว่าอาจารย์<br />
เลือก organization ในการทำอันนี้ให้เป็น history คือ<br />
แผนพัฒนาเศรษฐกิจก็จะไปตามระบบราชการที่แบ่ง<br />
that the topic is quite daunting because it’s about<br />
the King’s reign. What do you think about this project<br />
framework?<br />
Chaiwat: On the contrary, when you asked me,<br />
I agreed to do it. That means there must be some<br />
people who think that it’s important. The number of<br />
postcards sent back doesn’t necessarily mean that the<br />
project is successful or not. Quantity is not important<br />
to me as long as those who sent back the postcards<br />
understand what we do.<br />
Quijxote: How would you divide the King’s 70<br />
years period? You said that the King’s stages of life<br />
are indicative of how his reign was responded. Being<br />
a monarch under the constitution, with government<br />
policies involved, do you think economic development<br />
plan can be one of the criteria?<br />
Chaiwat: It can be done in many ways. If you<br />
choose to use economic development plan, it means<br />
you look at it from the perspective of historical timeline.<br />
The national economic development plan categorizes<br />
things based on timeline. Without a doubt, it’s very<br />
important. It’s a huge driving factor of changes in the<br />
country. But I probably would not choose it as criteria.<br />
I’d choose his phases of his personal life. Like when<br />
his ascension to the throne, when his children were<br />
born, when he made trips abroad, when he came<br />
back to Thailand. And for his later years, when he<br />
started talking about Phra Maha Chanok or when he<br />
introduced the idea of sufficient economy. Clothes<br />
that he chose to wear. The change of objects he held<br />
in his hands whether it’s a camera or a map. When<br />
he was ill. Where he stayed during different phases<br />
of his life. This is geography, scale, positioning, and<br />
290
ช่วงเวลาของประเทศตามแผนพัฒนาของชาติ ถามว่า<br />
สำคัญไหมมันก็สำคัญ เพราะสิ่งนี้เป็นตัวแปรใหญ่ของ<br />
การเปลี่ยนแปลงทั้งประเทศ แต่ผมอาจจะไม่เลือกวิธีนี้<br />
ผมอาจจะเลือกช่วงพระชนม์ชีพของพระองค์ท่าน<br />
ผมอาจจะเลือกที่เห็นได้เด่นชัด ซึ่งก็จะเป็นตอนที่ทรงขึ้น<br />
ครองราชย์ ตอนที่ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธิดา<br />
ตอนที่เสด็จต่างประเทศ ตอนที่เสด็จนิวัติพระนคร ใน<br />
ระยะหลังอาจจะเป็นตอนที่เริ่มต้นพูดเรื่องพระมหาชนก<br />
ตอนเสนอความคิดเศรษฐกิจพอเพียง หรืออาจจะเป็น<br />
ฉลองพระองค์ที่พระองค์ทรงใช้ สิ่งที่พระองค์ทรงถือ<br />
ที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น กล้องถ่ายรูป แผนที่ ซึ่งของ<br />
พวกนี้เป็นเทคโนโลยีที ่อยู่กับพระองค์ท่าน จนกระทั่ง<br />
ตอนท้ายที่ทรงประชวร หรือจะเป็นสถานที่ประทับใน<br />
แต่ละช่วงแห่งพระชนม์ชีพของพระองค์ท่าน นี่ก็คือ<br />
geography นี่คือ scale คือ positioning คือ space ที่<br />
พระองค์ทรงประทับอยู่ทั้งนั้นเลย แล้วประโยคที่บอกว่า<br />
“ฉันเกิดในรัชกาลที่ 9” ก็จะมีความหมายอีกแบบหนึ่ง<br />
เพราะ “ฉัน” มีเยอะแยะไปหมด อีกทั้งยังมีช่วงเวลาที่<br />
แตกต่างกันออกไปด้วยครับ<br />
space. If we think about it this way, then the phrase<br />
“I was born during the reign of King Rama IX” will<br />
become increasingly meaningful. The “I” and the time<br />
will turn out to be beautifully complex.<br />
291
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
จบการศึกษาในระดับปริญญาตรีด้าน<br />
เศรษฐศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยลอนดอน<br />
และปริญญาเอกด้านเศรษฐศาสตร์จาก<br />
มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด<br />
เคยเป็นอาจารย์สอนวิชาเศรษฐศาสตร์ที่<br />
มหาวิทยาลัยเยล และมหาวิทยาลัย<br />
ธรรมศาสตร์ เป็นนักเศรษฐศาสตร์<br />
อดีตประธานสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนา<br />
ประเทศไทย (TDRI) อดีตสมาชิกสภา<br />
นิติบัญญัติแห่งชาติ เป็นผู้เชี่ยวชาญ<br />
เรื่องข้าว เศรษฐศาสตร์การเกษตรกรรม<br />
และการพัฒนา<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
ได้รับรางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ สาขา<br />
เศรษฐศาสตร์ พ.ศ. 2529<br />
Professor Dr. Ammar Siamwalla<br />
One of Thailand’s most prominent<br />
economists. He obtained his B.Sc. in<br />
Economics from the London School of<br />
Economics and a Ph.D. in Economics<br />
from Harvard University.<br />
He was the former director of Thailand<br />
Development Research Institute (TDRI),<br />
the former member of the National<br />
Legislative Assembly.<br />
In 1986, Prof.Dr. Ammar Siamwalla was<br />
honoured with national excellent<br />
researcher in Economics.<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์ ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
วุฒิการศึกษา:<br />
Ph.D. (Anthropology), Cornell University, USA<br />
M.A. (Anthropology), Cornell University, USA<br />
M.A. (Southeast Asia History), Cornell<br />
University, USA<br />
ร.บ. (รัฐศาสตรบัณฑิต) เกียรตินิยม<br />
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์<br />
ความสนใจ:<br />
มานุษยวิทยาเศรษฐกิจ<br />
ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและสังคมชนบท,<br />
ประวัติศาสตร์สังคม, ทฤษฎีสังคมและ<br />
การพัฒนา<br />
Professor Emeritus Dr. Anan Ganjanapan<br />
Ph.D. (Anthropology), Cornell University,<br />
USA<br />
M.A. (Anthropology), Cornell University,<br />
USA<br />
M.A. (Southeast Asia History), Cornell<br />
University, USA<br />
B.Pol.Sc. (Honour)<br />
Economic Anthropology, History of<br />
Economics and Social Studies in the<br />
Rural Area, Social and Development<br />
Theory<br />
จบการศึกษารัฐศาสตร์บัณฑิต (เกียรตินิยม<br />
อันดับหนึ่ง) สาขาการเมืองการปกครอง จาก<br />
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จากนั้นเข้าศึกษา<br />
ต่อด้านรัฐศาสตร์ที่ มหาวิทยาลัยฮาวาย<br />
ประเทศสหรัฐอเมริกา ด้วยทุนการศึกษาจาก<br />
East-West Center เมื่อ พ.ศ. 2524<br />
ศาสตราจารย์ประจำสาขาวิชาการเมือง<br />
การปกครอง คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัย<br />
ธรรมศาสตร์ ได้รับรางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ<br />
สาขารัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ในปี<br />
พ.ศ. 2549<br />
Professor Dr. Chaiwat Satha Anand<br />
He obtained his Bachelor of Political<br />
Science (First Class Honour) from<br />
Thammasat University. He continued his<br />
Postgraduate Studies at University of<br />
Hawaii at Manoa with the scholarship from<br />
East-West Centre in 1981.<br />
He is professor of political science at<br />
Thammasat University, Bangkok and<br />
director of the Thai Peace Information<br />
Centre. He is an expert on non-violence,<br />
theory as well as activism, and on Islam.<br />
In 2006, Professor Dr.Chaiwat Satha<br />
Anand was honoured with national<br />
excellent researcher in Political Science.<br />
292
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
จบการศึกษาในระดับปริญญาตรีด้าน<br />
สถาปัตยกรรมไทย จากมหาวิทยาลัย<br />
ศิลปากรและปริญญาโทด้านสถาปัตยกรรม<br />
เมืองร้อนจาก Pratt Institute, New York<br />
ผู้เชี่ยวชาญเรื่องสถาปัตยกรรมและทฤษฎี<br />
การออกแบบสถาปัตยกรรมตลอดจน<br />
สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นและภูมิทัศน์<br />
วัฒนธรรมในงานสถาปัตยกรรม ปัจจุบัน<br />
เป็นศาสตราจารย์ และผู้มีความรู้ความ<br />
สามารถพิเศษ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์<br />
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
ได้รับรางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ สาขา<br />
ปรัชญา พ.ศ. 2547<br />
Professor Emeritus Onsiri Panin<br />
She obtained her Bachelor Degree in<br />
Thai Architecture from Silpakorn<br />
University. She continued her<br />
Postgraduate study in Tropical<br />
Architecture at Pratt Institute, New<br />
York.<br />
Her expertise is on architecture and<br />
theories of architectural design, also,<br />
Vernacular Architecture and its Cultural<br />
Landscape. She is Professor of<br />
Emeritus at the Faculty of Architecture,<br />
Kasetsart University.<br />
In 2004, Professor Onsiri Panin was<br />
honoured with national excellent<br />
researcher in Philosophy.<br />
อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
จบการศึกษาในระดับปริญญาตรี<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์บัณฑิต เกียรตินิยม<br />
จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จบการศึกษา<br />
ในระดับปริญญาโทจาก McGill University,<br />
Canada และ University of Pennsylvania,<br />
U.S.A.<br />
Chaiboon Sirithanawat<br />
He obtained his Bachelor Degree in<br />
Architecture (Honour) from Chulalongkorn<br />
University. He continued his Postgraduate<br />
study in McGill University, Canada and<br />
University of Pennsylvania, U.S.A.<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประจำภาควิชาสถาปัตยกรรม<br />
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์ จบการศึกษาในระดับ<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์บัณฑิต จากคณะ<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร<br />
เมื่อ พ.ศ. 2536 ได้รับทุนรัฐบาลให้ไปศึกษาต่อ<br />
ในระดับปริญญาโทถึงปริญญาเอกที่ประเทศ<br />
อังกฤษในปี พ.ศ. 2539 สำเร็จการศึกษาในระดับ<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์มหาบัณฑิต [M.Arch<br />
(architectural Design), Dipl. Arch.] จาก The<br />
Bartlett School of Architecture, University<br />
College London ศึกษาต่อในระดับปริญญาเอก<br />
ทางด้านประวัติศาสตร์และทฤษฎีสถาปัตยกรรม<br />
ที่ The Architectural Association School of<br />
Architecture ภายใต้หัวเรื่องที่เกี่ยวข้องกับ<br />
Psychoanalysis and Space แต่ไม่สามารถ<br />
เขียนวิทยานิพนธ์ได้สำเร็จตามเงื่อนไขเวลาของ<br />
การรับทุน เดินทางกลับมาเข้ารับราชการในปี<br />
พ.ศ. 2545<br />
ปัจจุบันยังปฏิบัติหน้าที่ในการสอนทั้งในส่วนของ<br />
ทฤษฎีทางสถาปัตยกรรมและปฏิบัติการออกแบบ<br />
สถาปัตยกรรมควบคู่กันไป<br />
ปัจจุบันยังผลิตผลงานทางวิชาการและผลงาน<br />
วิชาชีพควบคู่กันไป<br />
Assistant Professor Quijxote Nuntanasirivikrom<br />
is an assistant professor in the Department<br />
of Architecture, Faculty of Architecture,<br />
Kasetsart University. He obtained his<br />
Bachelor Degree of Architecture from the<br />
Faculty of Architecture in 1993. In 1996, he<br />
was granted a scholarship to study abroad<br />
by the Royal Thai Government. He<br />
completed his post graduate studies<br />
[M.Arch (Architectural Design), Dipl. Arch.]<br />
from the Bartlett School of Architecture,<br />
University College London. He continued<br />
his study in Ph.D. Histories and Theories<br />
at the Architectural Association School of<br />
Architecture with his thesis topic on<br />
Psychoanalysis and Space. The thesis<br />
could not be completed within the duration<br />
of time allowed by the scholarship that he<br />
was awarded. He returned home in 2002<br />
and has performed his duty as a government<br />
officer since then.<br />
He continually operates the histories and<br />
theories classes and the architectural design<br />
studio classes.<br />
He consistently keeps producing his works<br />
in both academic practice and professional<br />
practice.<br />
293
294
บ้านเรือนถิ่นไทย<br />
ในช่วงเจ็ดทศวรรษ :<br />
พ.ศ. <strong>2489</strong>-<strong>2559</strong><br />
ปี <strong>2489</strong> 2490<br />
สังคม ก่อน พ.ศ. 2500<br />
ช่วงที่ 1 ยุคจารีตแบบแผน<br />
2490 บ้านผู้ใหญ่ถวิล<br />
การปกครอง <strong>2489</strong> - 2493<br />
สถานะของการวางรากฐานเพื่อความมั่นคงสร้างครอบครัว<br />
เศรษฐกิจ 2490 - 2501<br />
ชาตินิยมเชิงเศรษฐศาสตร์<br />
และ การคอรัปชั่น :<br />
การวางรากฐาน<br />
แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง <strong>2489</strong> - 2500<br />
หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 : เชื่อผู้นำชาติพ้นภัย ชาตินิยม<br />
2490 โรงรับจำนำ ทองไทย (สามแยก)<br />
295
ปี<br />
2491 2492 2493 2494 2495<br />
สังคม<br />
ก่อน พ.ศ. 2500<br />
ช่วงที่ 1 : ยุคจารีตแบบแผน<br />
1 ภาวะสับสนวุ่นวายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2482-2488) เพราะเป็นช่วงที่<br />
ได้รับผลกระทบด้านต่างๆ ทั้งทางเศรษฐกิจและ การเมือง<br />
2 สภาวะทางสังคมยังไม่ชัดเจน พวกเขาจึงต้องรักษาวิถีแบบเดิม ๆ อย่างที่เคย<br />
เป็นอยู่เอาไว้ก่อน ช่วงเวลานี้จึงอาจจัดได้ว่าเป็นยุคจารีตแบบแผน<br />
3 การเปลี่ยนแปลงอย่างค่อยเป็นค่อยไป<br />
การปกครอง<br />
เศรษฐกิจ<br />
<strong>2489</strong> - 2493<br />
สถานะของการวางรากฐานเพื่อความมั่นคงสร้างครอบครัว<br />
1 ช่วงเวลาหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเศรษฐกิจล่มสลาย<br />
2 รัสเซียและจีนซึ่งยังมีเงินได้เผยแพร่ลัทธิการปกครองแบบคอมมิวนิสต์เข้ามา<br />
แทนจักรวรรดินิยม<br />
3 ประเทศในเอเชียที่เพิ่งพ้นจากการเป็นเมืองขึ้นของตะวันตกกำลังพะวงและยัง<br />
ไม่มีความชัดเจนในเรื่องของระบอบการปกครอง<br />
4 การวางรากฐานในเชิงสังคม เศรษฐกิจ การเมือง การปกครองเพื่อรองรับ<br />
การพัฒนาที่จะเกิดขึ้นต่อไปในอนาคตอันใกล้<br />
2490 - 2501<br />
ชาตินิยมเชิงเศรษฐศาสตร์ และการคอรัปชั่น : การวางรากฐาน<br />
1 รัฐบาลที่ถูกครอบงำโดยกองทัพ<br />
2 ช่วงแรกเริ่มซึ่งกลุ่มผู้มีอิทธิพลสองกลุ่ม คือ กองทัพ และกลุ่มผลประโยชน์ทางการเมืองซึ่งเคยเป็นปฏิปักษ์<br />
ต่อกันมา ก่อนเริ่มสร้างความสัมพันธ์ในเชิงความร่วมมือต่อกัน ซึ่งทำให้เกิดระบบสินบาทสินบน และส่งผลมาถึง<br />
ยุคต่อมา<br />
3 ภาวะเงินเฟ้อหลังสงครามโลก<br />
4 ทางการไทยแสดงท่าทีต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์<br />
5 กลุ่มชาวจีนในประเทศไทยเริ่มที่จะเอาใจออกห่างประเทศอันเป็นมาตุภูมิ และเริ่มมีการวางรากฐาน<br />
(อย่างไม่เป็นทางการ) การร่วมมือทางธุรกิจกับต่างชาติ<br />
2494 - 2500 สถานะของพ่อแห่งแผ่นดินพระราชบิดา<br />
2493 บ้าน 12<br />
(บ้านหม่อมเจ้าประสมสวัสดิ์ สุขสวัสดิ์)<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง<br />
<strong>2489</strong> - 2500 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 : เชื่อผู้นำชาติพ้นภัย ชาตินิยม<br />
2493 - 2513 การบูรณะหลังสงครามโลก<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2493 บ้านแห่งชีวิต<br />
296
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2496 2497 2498 2499 2500<br />
4 การยึดโยงอยู่กับระบบเครือญาติ และครอบครัวขยายเป็นหลัก<br />
5 ระบบราชการเองจึงพยายามเริ่มวางโครงสร้างให้มีระเบียบแบบแผน และเริ่ม<br />
ขยายออกไปตามท้องถิ่นต่าง ๆ ในภูมิภาคมากขึ้น<br />
6 ถ่ายทอดอิทธิพลของรูปแบบอาคารจากชนิดที่เป็นที่นิยม<br />
7 ยังไม่มีความจาเป็นในการจ้างสถาปนิกมาออกแบบอาคารบ้านเรือนของสามัญชน<br />
2500 - 2510<br />
ช่วงที่ 2 : ยุคนำเข้า<br />
ความเป็นสมัยใหม่<br />
2494 - 2500 สถานะของพ่อแห่งแผ่นดินพระราชบิดา<br />
: ขยายความเชื่อมั่นในฐานะของผู้นำในการสร้างปัจจัยที่จะมีความสำคัญต่อไปเป็นระยะยาวในอนาคต<br />
2497 - 2502 สถานะของพ่อและคนไทยคนหนึ่งที่ไม่มีช่องว่างระหว่างกษัตริย์กับราษฎร<br />
: เสด็จเยี่ยมราษฎร ๔ ภาคครั้งแรกในรัชกาล<br />
2498 - 2512 สถานะของนักประดิษฐ์<br />
: ฝนหลวง<br />
2500 - 2516 สถานะของ<br />
นักดนตรีและการสื่อสารฯ<br />
<strong>2489</strong> - 2500 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 : เชื่อผู้นำชาติพ้นภัย ชาตินิยม<br />
2493 - 2513 การบูรณะหลังสงครามโลก<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2500 - 2516<br />
เผด็จการสามจอมพล<br />
297
ปี<br />
2501 2502 2503 2504 2505<br />
สังคม<br />
2500 - 2510<br />
ช่วงที่ 2 : ยุคนำเข้าความเป็นสมัยใหม่<br />
1 สถาบันการศึกษาขั้นสูงในประเทศได้ขยายตัวอย่างมาก<br />
2 ผลิตบุคลากรรุ่นใหม่ขึ้น ทั้งในระบบราชการตามสายอาชีพตลอดจนกลุ่มสายอาชีพที่<br />
เข้าทางานกับหน่วยงานเอกชน<br />
3 การก่อตัวขึ้นของกลุ่มชนชั้นกลางใหม่ ที่มาจากระบบการศึกษา ตลอดจน<br />
เป็นการขยายตัวของสายอาชีพ<br />
4 การขยายตัวของสถาบันการศึกษายังเป็นปัจจัยหนุนให้ผู้คนจากส่วนภูมิภาคย้าย<br />
ถิ่นเข้าสู่เมืองกรุงมากขึ้น<br />
5 กาลังซื้อและสภาวะของการใช้ชีวิตในการแยกตัวออกมาเป็นครอบครัวเดี่ยว<br />
การปกครอง<br />
2497 - 2502<br />
สถานะของพ่อ<br />
2502 - 2510<br />
สถานะของนักการทูต<br />
: ทรงบำเพ็ญพระองค์เป็นสัญลักษณ์แห่งความสามัคคีและมิตรภาพที่มั่นคงในโลกเสรี<br />
: ประพาสต่างประเทศมากที่สุด<br />
เศรษฐกิจ<br />
2498 - 2512<br />
สถานะของนักประดิษฐ์ : ฝนหลวง<br />
2500 - 2516<br />
1 การสื่อสารกับพสกนิกรอย่างต่อเนื่องและทั่วถึงมากขึ้น<br />
สถานะของนักดนตรีและการสื่อสารมวลชน 2 ช่องทางการสื่อสารบนนัยยะของความเป็นไทยผ่านกระบวนการอย่างสากล<br />
2501 - 2516 1 การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่มีรากฐานมาจากการเกษตร การปฏิรูปเศรษฐกิจภายในระบบซึ่งเป็นการปฏิรูป<br />
ยุคทองแห่งความพัฒนา ในวงกว้างมากที่สุดในยุคหลังสงคราม/ การปรับเปลี่ยนทิศทางของนโยบายทางเศรษฐกิจจากการกาหนดทิศทาง<br />
คร่าวๆ สะเปะสะปะภายใต้แนวคิดเศรษฐศาสตร์ชาตินิยมมาเป็นการส่งเสริมธุรกิจเอกชน รวมทั้งบรรษัทต่างชาติ<br />
มากขึ้น<br />
2 การที่การปฏิรูปเศรษฐกิจในยุคนี้มีผลในวงกว้างและประสบความสาเร็จ เป็นการบ่งชี้ว่ากลุ่มอามาตยาธิปไตย<br />
(bureaucracy) ในระบบเก่าให้การยอมรับและสนับสนุนการปฏิรูปเช่นนี้มากขึ้น ซึ่งเป็นจุดกาเนิดของกลุ่ม<br />
นักปกครองยุคใหม่ที่มีความรู้ความสามารถทางด้านวิชาการ หรือที่เรียกกันว่าเทคโนแครต (technocracy)<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
2493 - 2513 การบูรณะหลังสงครามโลก<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2503 บ้านพรหมคง<br />
2504 - 2506<br />
ฉบับที่ 1 (ระยะที่ 1)<br />
มุ่งหนักไปในด้านเพิ่มประสิทธิภาพและปริมาณของการ<br />
ผลิตพืชผลเกษตรกรรม รวมทั้งการสงวนป่ากับ<br />
การปรับปรุงการขนส่งและสื่อสารให้สะดวกรวดเร็ว<br />
ยิ่งขึ้น ส่วนการขยายตัวของอุตสาหกรรมนั้นอาศัย<br />
การส่งเสริมการลงทุนเป็นเครื่องมือสนับสนุนให้เอกชน<br />
ดาเนินการ กิจการด้านพลังงานและสาธารณูปโภค<br />
อื่นๆ จะขยายออกไปได้ตามสมควร<br />
2504 บ้านเหรียญทอง<br />
2500 - 2516 เผด็จการสามจอมพล<br />
298
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2506 2507 2508 2509 2510<br />
2502 - 2510<br />
สถานะของนักการทูต<br />
2498 - 2512<br />
สถานะของนักประดิษฐ์<br />
2500 - 2516<br />
สถานะของนักดนตรีและการสื่อสารมวลชน<br />
2501 - 2516<br />
ยุคทองแห่งความพัฒนา<br />
2493 - 2513 การบูรณะหลังสงครามโลก<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2510 - 2520<br />
ช่วงที่ 3 :<br />
ยุคสายลมแสงแดด<br />
1 สงครามเย็น 2 ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศพระราชกรณียกิจทางการทูตที่ส ำคัญ และเป็นประโยชน์ยิ่งต่อ<br />
ประเทศไทย 3 การดำเนินนโยบายกันชนทางลัทธิความเชื่อ ระหว่างลัทธิคอมมิวนิสต์และลัทธิเสรีประชาธิปไตย<br />
2508 - 2523 สถานะของการผู้บรรเทาความขัดแย้งทางความเชื่อ ระหว่างลัทธิ<br />
คอมมิวนิสต์และลัทธิเสรีประชาธิปไตย : วันเสียงปืนแตก<br />
2508 - 2510<br />
: ฝนหลวง สถานะของนักประดิษฐ์ : เรือใบ<br />
3 สร้างบทบาทสาคัญให้กับเศรษฐกิจมหภาค<br />
4 รัฐบาลให้ความสาคัญกับการลงทุนและการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ไม่เพียงแต่มีการเจริญเติบโตทาง<br />
เศรษฐกิจเท่านั้น แต่มีการกระจายความมั่งคั่งไปยังพื้นที่ยากจนตามถิ่นทุรกันดารอีกด้วย<br />
5 มีการก่อตั้งสานักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (สกท.)<br />
6 การขยายตัวของภาคการเกษตร<br />
7 เริ่มมีการถมที่แม่น้า รื้อถอนรางรถไฟ ตัดไม้ถางป่า เพื่อจัดสรรพื้นที่ให้กับโครงการตัดถนน<br />
และมีการขายสัมปทานโครงการตัดไม้ให้แก่บริษัทเอกชน<br />
8 การชลประทาน/ เขื่อนชลประทานเจ้าพระยา/ เขื่อนยันฮี<br />
9 กาเนิดแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ<br />
2507 - 2509<br />
ฉบับที่ 1 (ระยะที่ 2)<br />
การยกมาตรฐานการครองชีพของประชาชนให้มีระดับสูงขึ้นกว่าเดิมด้วยการระดม<br />
และใช้ทรัพยากรเศรษฐกิจของประเทศให้เป็นประโยชน์มากที่สุดเพื่อขยายการผลิต<br />
และเพิ่มพูนรายได้ประชาชาติให้รวดเร็วยิ่งขึ้น หรือจะกล่าวอีกนัยหนึ่งเป็นการเพิ่ม<br />
ปริมาณสิ่งของและให้บริการแก่ประชาชนแต่ละคนให้สูงมากขึ้น อันเป็นทางช่วยให้<br />
ประชาชนสามารถดำรงชีพอยู่ได้ด้วยความผาสุขทั้งในด้านวัตถุและด้านจิตใจ<br />
ทั้งนี้โดยถือว่าสิ่งของและบริการที่เพิ่มขึ้นนั้นจะต้องไปถึงประชาชนโดยทั่วถึงตาม<br />
ส่วนที่เป็นธรรม<br />
2508 บ้านไทยยืนยง<br />
2510 - 2514<br />
ฉบับที่ 2<br />
2510<br />
บริษัท เชียงใหม่ธาราภัณฑ์ จำกัด<br />
2500 - 2516 เผด็จการสามจอมพล<br />
299
ปี<br />
2511 2512 2513 2514 2515<br />
สังคม<br />
2510 - 2520<br />
ช่วงที่ 3 : ยุคสายลมแสงแดด<br />
1 วิกฤตพลังงานอันเกิดจากภาวะนา้มันขาดแคลน พ.ศ.2516<br />
2 ผลกระทบทางเศรษฐกิจ ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง การเรียก<br />
ร้องประชาธิปไตย<br />
3 บูรณาการพัฒนาการทางความคิดที่ต่อเนื่องจากช่วงก่อนหน้าแสดงออกอย่าง<br />
ชัดเจนมากขึ้นผ่านการมีอิสระทางความคิด รองรับด้วยพัฒนาการของการผลิตทั้ง<br />
ในแง่ของวัสดุอุปกรณ์อาคารและวิธีการก่อสร้าง<br />
4 การทางานระบบระเบียบวิธีคิดที่ถึงแม้มีอิสระมากขึ้นแต่ยังคงอยุ่ภายใต้ข้อจากัด<br />
ที่เกิดจากสภาวะทางเศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
เศรษฐกิจ<br />
2511 - <strong>2559</strong> : โครงการหลวง<br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
2508 - 2523<br />
สถานะของการผู้บรรเทาความขัดแย้งทางความเชื่อ ระหว่างลัทธิคอมมิวนิสต์และลัทธิเสรีประชาธิปไตย<br />
2498 - 2512 : ฝนหลวง<br />
สถานะของนักประดิษฐ์<br />
2500 - 2516<br />
สถานะของนักดนตรีและการสื่อสารมวลชน<br />
2501 - 2516<br />
ยุคทองแห่งความพัฒนา<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
2510 - 2514<br />
ฉบับที่ 2<br />
2493 - 2513 การบูรณะหลังสงครามโลก<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2512 บ้านอาจารย์อรศิริ<br />
1 ระดมทรัพยากรกาลังคน ทรัพยากรธรรมชาติ และทุนมาใช้ให้เกิดคุณประโยชน์<br />
สูงสุดในด้านเศรษฐกิจตามหลักวิชาการและวิทยาการแผนใหม่ เพื่อขยายพลัง<br />
การผลิตของประเทศอันจะเป็นการเพิ่มพูนรายได้ประชาชาติ<br />
2 ส่งเสริมและรักษาไว้ซึ่งความเป็นธรรมของสังคม เชิดชูสถาบันที่สาคัญของชาติ<br />
ตลอดจนขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมอันดีงาม สงเคราะห์ราษฎรซึ่งอยู่ใน<br />
เขตทุรกันดารห่างไกลและที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้เต็มที่<br />
3 รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและการเงินการคลัง เพื่อให้การพัฒนาประเทศ<br />
ได้ลุล่วงไปด้วยดีและเพื่อเป็นหลักประกันอนาคตของชาติ<br />
4 สนับสนุนการรักษาความมั่นคงของชาติ โดยถือหลักว่าความมั่นคงของชาติ<br />
ย่อมอาศัยพลังทางเศรษฐกิจและความสามัคคีเป็นอันเดียวของระบบสังคม<br />
2515 - 2519<br />
ฉบับที่ 3<br />
2500 - 2516 เผด็จการสามจอมพล<br />
2514 หมู่ตำหนักกว๊านพะเยา<br />
300<br />
2512 บ้านพักรับรองสวนสองแสน
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2516 2517 2518 2519 2520<br />
2517- 2540 : ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง<br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
2508 - 2523<br />
สถานะของการผู้บรรเทาความขัดแย้งทางความเชื่อ ระหว่างลัทธิคอมมิวนิสต์และลัทธิเสรีประชาธิปไตย<br />
2501 - 2516<br />
ยุคทองแห่งความพัฒนา<br />
2516 - 2528<br />
วิกฤตน้ามัน<br />
: ภาวะสุ่มเสี่ยงไม่มั่นคง<br />
2520 - 2530<br />
ช่วงที่ 4 :<br />
ยุคโชติช่วงชัชวาล<br />
1 ความรุ่งเรืองที่ถูกขับเคลื่อนโดยอุตสาหกรรม วิกฤตน้ามัน พ.ศ. 2516, 2522<br />
2 ความสามารถในการผลิตผลิตผลทางการเกษตรในระดับโลก<br />
3 การลดลงของโอกาสทางการเกษตร/ แรงงานที่ย้ายถิ่นฐานมาอยู่บริเวณอุตสาหกรรมอยู่นานขึ้นเพราะมีงาน<br />
ประจาทาในโรงงาน การแข่งขันชนิดใหม่ในสินค้าประเภทใช้แรงงานเบา เช่น เสื้อผ้า อัญมณี เครื่องประดับ<br />
เครื่องกระป๋อง และไลน์การผลิตประเภทสินค้าอิเล็กทรอนิกส์<br />
1 กำหนดแนวทางพัฒนาส่วนรวมขึ้นก่อนแล้วจึงวางแนวทางพัฒนาโครงการและมาตรการแต่ละสาขา<br />
ให้สอดคล้องกับแนวทางพัฒนาส่วนรวม<br />
2 ประสานโครงการพัฒนาด้านเศรษฐกิจและโครงการพัฒนาด้านสังคมเข้าด้วยกันให้ใกล้ชิดยิ่งขึ้น<br />
โดยให้สนับสนุนซึ่งกันและกัน<br />
3 เพิ่มความสำคัญในการพัฒนาส่วนภูมิภาค และได้จัดทำแผนพัฒนาระดับภาคและระดับจังหวัดขึ้น<br />
โดยให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาฯ ส่วนรวม<br />
4 ผนวกโครงการที่เกี่ยวข้องกับการเตรียมพร้อมแห่งชาติเข้าไว้กับแผนพัฒนาฯ ส่วนรวมด้วย<br />
เพื่อสนับสนุนการรักษาความมั่นคงของประเทศ<br />
5 วางนโยบายในด้านการวางแผนครอบครัวและการมีงานทำขึ้นเป็นครั้งแรก<br />
6 ขยายการวางแผนในส่วนเอกชน โดยสนับสนุนหลักการให้รัฐบาลและเอกชนได้มีส่วนช่วยเหลือเกื้อกูลกัน<br />
ในการพัฒนาประเทศอย่างใกล้ชิด<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2520 สตูดิโอมณเฑียร<br />
2520 อาคารเลียววิริยะ<br />
2520 - 2524<br />
ฉบับที่ 4<br />
2500 - 2516<br />
เผด็จการสามจอมพล<br />
2520 บ้านพัก สืบ นาคะเสถียร<br />
2520 - 2531<br />
ประชาธิปไตยครึ่งใบ<br />
301
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2521 2522 2523 2524 2525<br />
2520 - 2530<br />
ช่วงที่ 4 : ยุคโชติช่วงชัชวาล<br />
2511 - <strong>2559</strong> : โครงการหลวง<br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
2508 - 2523<br />
สถานะของการผู้บรรเทาความขัดแย้งทางความเชื่อ<br />
ระหว่างลัทธิคอมมิวนิสต์และลัทธิเสรีประชาธิปไตย<br />
2516 - 2528<br />
วิกฤตน้ามัน<br />
2520 - 2524<br />
ฉบับที่ 4<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2520 - 2531 ประชาธิปไตยครึ่งใบ<br />
1 การเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว<br />
2 การค้นพบแหล่งพลังงานทางเลือกนามาซึ่งมาตรการการเร่งรัดในแผนพัฒนา<br />
เศรษฐกิจ<br />
3 การลดบทบาทลงของภาคเกษตรกรรมที่สวนทางกับการเพิ่มบทบาทของ<br />
อุตสาหกรรมที่ให้ความสาคัยต่อการส่งออก<br />
4 การปรับตัวทั้งในด้านวิถีชีวิตและการประกอบอาชีพ<br />
23 เมษายน พ.ศ. 2523<br />
นโยบายใช้การเมืองนำ<br />
การทหาร<br />
4 รัฐวิสาหกิจเข้ามามีบทบาทเกี่ยวกับด้านพลังงาน<br />
5 การแบ่งขั้วทางการเมืองภายในประเทศ<br />
6 การแบ่งขั้วดังกล่าวทาให้เกิดการชะงักงันในภาคการเงิน การลงทุน และยับยั้งการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน<br />
หลายโครงการ<br />
1 เร่งเสริมสร้างระบบเศรษฐกิจหลังจากที่ได้ซบเซาลงในช่วงหลังของแผนพัฒนาฯ 2525 - 2529<br />
ฉบับที่ 3 ให้สามารถขยายกำลังผลิต การลงทุนและเสริมสร้างการมีงานทำในช่วง ฉบับที่ 5<br />
ปี 2520 และ 2521<br />
2 ลดช่องว่างในฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมในหมู่ประชาชนให้ลดน้อยลง โดยเร่ง<br />
ให้มีการกระจายรายได้และยกฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมของชาวนาชาวไร่ผู้ใช้<br />
แรงงาน คนยากจนและกลุ่มเป้าหมายต่างๆ ให้มั่นคงมีความเป็นอยู่ดีขึ้น ตลอดทั้ง<br />
การเร่งกระจายความเจริญทางด้านเศรษฐกิจและการขยายบริการสังคมให้ไปถึงมือ<br />
ประชาชนในส่วนภูมิภาคและท้องถิ่นชนบทอย่างกว้างขวางยิ่งขึ้น<br />
3 ปรับปรุงคุณภาพของประชากรตลอดทั้งการเพิ่มการจ้างงานในประเทศ โดยมุ่งลด<br />
อัตราเพิ่มของประชากรให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมและได้ดุลยภาพกับทรัพยากรและ<br />
อัตราการพัฒนาของประเทศ<br />
4 เร่งบูรณะและปรับปรุงการบริหารทรัพยากรหลักตลอดทั้งสิ่งแวดล้อมของชาติ<br />
โดยเฉพาะการพัฒนาบูรณะและบริการจัดสรรที่ดิน ป่าไม้ แหล่งน้ำ และแหล่งแร่ให้<br />
เกิดประโยชน์ทางเศรษฐกิจสูงสุด และป้องกันมิให้เกิดความเสื่อมโทรมจนเป็นอันตราย<br />
ต่อสภาวะสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาประเทศในอนาคต<br />
5 สนับสนุนขีดความสามารถในการป้องกันประเทศและแก้ปัญหาในบางพื้นที่เพื่อ<br />
ความมั่นคง โดยมุ่งที่จะพัฒนาทรัพยากรที่จำเป็นต่อการป้องกันประเทศ<br />
2522 - 2532 การล่มสลายของลัทธิคอมมิวนิสต์<br />
2523 - 2533 การผ่อนคลายกฎระเบียบทางการค้าและการเปลี่ยนโอนกิจการของ<br />
รัฐให้เป็นของเอกชน<br />
302
ปี<br />
2526 2527 2528 2529 2530<br />
สังคม<br />
2520 - 2530<br />
ช่วงที่ 4 : ยุคโชติช่วงชัชวาล<br />
5 การเล็งเห็นช่องทางที่มากขึ้นในด้านเศรษฐกิจเชิงบริการ<br />
6 เกิดคนกลุ่มใหม่ ชนชั้นพนักงาน<br />
7 เกิดสังคมเมืองสมัยใหม่<br />
8 การกระจายตัวสู่ชนบท<br />
9 การแสวงหาความแตกต่างหลากหลาย<br />
การปกครอง<br />
2517- 2540<br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
: ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง<br />
เศรษฐกิจ<br />
2528 - 2538<br />
ยุครุ่งเรืองของอุตสาหกรรม<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
ประการแรก : เน้น “การปรับโครงสร้างเศรษฐกิจ” มากกว่า “การมุ่งขยายอัตราความเจริญทางเศรษฐกิจ”<br />
ประการที่สอง : เน้น “ความสมดุล” ในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ<br />
ประการที่สาม : เน้น “การแก้ปัญหาความยากจน” ของคนชนบทในเขตล้าหลัง<br />
ประการที่สี่ : มุ่งการประสานงานพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และการบริหารงานรักษาความมั่นคงของชาติ<br />
ประการที่ห้า : เน้นการแปลงแผนไปสู่ภาคปฏิบัติโดยการปฏิรูปขบวนการวางแผนงาน<br />
ประการสุดท้าย : เน้น “บทบาทและระดมความร่วมมือจากภาคเอกชน”<br />
2493 - 2528 ยุคสงครามเย็น<br />
2520 - 2531 ประชาธิปไตยครึ่งใบ<br />
2522 - 2532 การล่มสลายของลัทธิคอมมิวนิสต์<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
2529<br />
บ้านร้านค้า “สงวนโพธิ์พระ”<br />
2530 - 2534<br />
ฉบับที่ 6<br />
303
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2531 2532 2533 2534 2535<br />
2530 - 2540<br />
ช่วงที่ 5 ยุคหลุดจากราก 1 2 ต่อยอดการเจริญเติบโตทางด้านอุตสาหกรรมการส่งออก<br />
การขยายตัวของเศรษฐกิจในภาคบริการ<br />
3 แนวความคิดเชื่อมโยงตลอดจนการเข้าสู่สังคมโลกอย่างเต็มรูปแบบ<br />
4 ความหนาแน่นที่มากขึ้นจนเลยจุดสมดุลต่อการอยู่กับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ<br />
5 การขยายตัวอย่างรวดเร้วนามาซึ่งการลงทุนเพื่อแสวงหาผลกาไรในอนาคต<br />
2511 - <strong>2559</strong><br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
2528 - 2538<br />
ยุครุ่งเรืองของอุตสาหกรรม<br />
2530 - 2534<br />
ฉบับที่ 6<br />
2531 - 2543 รัฐบาลบุฟเฟ่ต์<br />
: โครงการหลวง<br />
2532 - 2536<br />
สถานะของนักประดิษฐ์<br />
2520 - 2531<br />
ประชาธิปไตยครึ่งใบ<br />
2522 - 2532 การล่มสลายของลัทธิคอมมิวนิสต์<br />
: กังหันน้ำชัยพัฒนา<br />
1 เริ่มมีการจัดประมูลโครงการจัดสรรสาธารณูปโภคพื้นฐาน / การคมนาคม และ<br />
การโทรคมนาคมกับภาคเอกชน<br />
2 สัญญาณของวิกฤตฟองสบู่แตก<br />
3 การขยายของความรู้ทางวิชาการ / การฝึกสอนงานพนักงาน<br />
4 การลดความหนาแน่นของกิจกรรมทางเศรษฐกิจในกรุงเทพฯ / การกระจายระบบ<br />
สาธารณูปโภคพื้นฐานสู่พื้นที่รอบนอก, กาหนดสิทธิพิเศษทางด้านการเสียภาษีผ่าน สกท.<br />
5 การเข้าสู่กระแสของอุตสาหกรรมใหม่<br />
1 เพิ่มประสิทธิภาพในการพัฒนาประเทศ ทั้งในด้านทรัพยากรมนุษย์ วิทยาศาสตร์<br />
และเทคโนโลยี และทรัพยากรธรรมชาติ<br />
2 ปรับปรุงระบบการผลิต การตลาด และยกระดับคุณภาพปัจจัยพื้นฐานทางเศรษฐกิจ<br />
เพื่อให้ต้นทุนสินค้าลดลง กระจายชนิดสินค้าให้มากขึ้นควบคู่ไปกับการขยายตลาด<br />
และพัฒนาระบบตลาดในประเทศไปพร้อมๆ กัน<br />
3 มุ่งกระจายรายได้และความเจริญไปสู่ภูมิภาคและชนบทมากขึ้น โดยให้ยึดกลุ่มผู้<br />
มีรายได้น้อย ทั้งในภูมิภาคและชนบท เป็นกลุ่มเป้าหมายหลักที่ควรได้รับผลจาก<br />
การพัฒนาประเทศ<br />
2535 - 2539<br />
ฉบับที่ 7<br />
2523 - 2533 การผ่อนคลายกฎระเบียบทางการค้าและการเปลี่ยนโอน<br />
กิจการของรัฐให้เป็นของเอกชน<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
304
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2536 2537 2538 2539 2540<br />
2528 - 2538<br />
ยุครุ่งเรืองของอุตสาหกรรม<br />
2517- 2540<br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
: ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง<br />
2539 - 2540<br />
วิกฤตเศรษฐกิจ<br />
1 รักษาอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมเพื่อให้การเจริญเติบโตเป็นไปอย่างต่อเนื่องและ<br />
มีเสถียรภาพ<br />
2 การกระจายรายได้และกระจายการพัฒนาไปสู่ภูมิภาคและชนบทให้กว้างขวางยิ่งขึ้น<br />
3 เร่งรัดพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ คุณภาพชีวิต สิ่งแวดล้อม และทรัพยากรธรรมชาติ<br />
2531 - 2543 รัฐบาลบุฟเฟ่ต์<br />
2537 บ้านอาจารย์สุริยา<br />
2540 - 2545<br />
ไอเอ็มเอฟ<br />
2540 - 2544<br />
ฉบับที่ 8<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
305
ปี<br />
2541 2542 2543 2544 2545<br />
สังคม<br />
หลัง พ.ศ. 2540<br />
ช่วงที่ 6 ยุคกับดักความขัดแย้ง<br />
1 วิกฤตเศรษฐกิจและการเงินครั้งใหญ่ “ฟองสบู่แตก”<br />
2 สภาวะทางสังคมที่ก่อให้กิดการหันกลับมาทบทวนเพื่อคิดค้นและหาทางเลือก<br />
3 ความขัดแย้งทางการเมืองที่กระตุ้นให้เกิดความหลากหลายทางความคิด<br />
4 การปฏิรูปเชิงโครงสร้าง เพื่อสร้างกลไกและสถาบันทางสังคมรูปแบบใหม่ๆ<br />
มารองรับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมในอนาคต<br />
5 รูปแบบที่มีความแตกต่างหลากหลายภายใต้การจาแนกหมวดหมู่สามัญ<br />
เศรษฐกิจ<br />
การปกครอง<br />
2544 บ้าน (นอก) เข้ากรุง<br />
2544 - 2548<br />
ยุคทักษิณ<br />
2540 - 2545<br />
ไอเอ็มเอฟ<br />
1 ช่วงขาลงของธุรกิจภาคเอกชน<br />
2 ปัญหาในการบริหารจัดการทรัพย์สินหลุดจำนอง<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
2540 - 2544<br />
ฉบับที่ 8<br />
1 พัฒนาศักยภาพของคนทางด้านจิตใจให้เป็นคนดี มีคุณธรรม มีจิตสำนึกที่ดีต่อ<br />
สังคมส่วนรวม<br />
2 พัฒนาคนทุกคนให้สามารถคิดวิเคราะห์บนหลักของเหตุผล มีการเรียนรู้อย่างต่อ<br />
เนื่องตลอดชีวิต มีโลกทัศน์กว้าง รวมทั้งมีประสิทธิภาพในกระบวนการผลิตสูงขึ้น<br />
สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วทางด้านเศรษฐกิจและสังคม<br />
3 ส่งเสริมให้คนมีสุขภาพพลานามัยดีถ้วนหน้า มีความรู้ความเข้าใจและความ<br />
สามารถในการป้องกันโรคและดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัวได้อย่างมี<br />
ประสิทธิภาพ<br />
4 เพื่อเสริมสร้างโอกาสให้ประชาชนกลุ่มผู้ด้อยโอกาสทุกกลุ่มได้รับการคุ้มครองช่วย<br />
เหลือ และได้รับบริการพื้นฐานทางสังคมทุกด้านอย่างเหมาะสมทั่วถึงและเป็นธรรม<br />
2531 - 2543 รัฐบาลบุฟเฟ่ต์ 2544 - 2556 : เผด็จการรัฐสภา<br />
2545 - 2549<br />
ฉบับที่ 9<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
306
ปี<br />
2546 2547 2548 2549 2550<br />
สังคม<br />
2546 บ้านเอื้ออาทร<br />
การปกครอง<br />
เศรษฐกิจ<br />
2544 - 2548 1 ยุทธศาสตร์ทวิวิถี<br />
ยุคทักษิณ 2 การดำเนินนโยบายประชานิยม<br />
2546 - 2549<br />
โครงการหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์<br />
2549<br />
รัฐประหาร<br />
2550<br />
รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550<br />
1. องค์กรอิสระ<br />
2. สิทธิพลเมืองและพลัง<br />
มวลชน/ บทบาทที่เพิ่ม<br />
มากขึ้นขององค์กรพัฒนา<br />
เอกชน (NGOs)<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
ฉบับที่ 9 : 2545 - 2549 เป็นแผนที่ได้อัญเชิญแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดำรัสของ<br />
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มาเป็นปรัชญานำทางในการพัฒนาและบริหารประเทศ โดยยึดหลักทางสายกลาง<br />
เพื่อให้ประเทศรอดพ้นจากวิกฤตสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคง และนำไปสู่การพัฒนาที่สมดุล มีคุณภาพและ<br />
ยั่งยืน ภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์และสถานการณ์เปลี่ยนแปลง<br />
(1) ฟื้นฟูเศรษฐกิจให้มีเสถียรภาพและมีภูมิคุ้มกัน สร้างความเข้มแข็งของภาคการเงิน ความมั่นคงและ<br />
เสถียรภาพของฐานะการคลัง ปรับโครงสร้างเศรษฐกิจเพื่อให้เศรษฐกิจระดับฐานรากมีความเข้มแข็งและสามารถ<br />
พึ่งตนเองได้มากขึ้น<br />
(2) วางรากฐานการพัฒนาประเทศให้เข้มแข็ง ยั่งยืน สามารถพึ่งตนเองได้อย่างรู้เท่าทันโลก<br />
(3) เน้นการปฏิรูประบบบริหารจัดการภาครัฐ การบริหารจัดการที่ดีของภาคธุรกิจเอกชน การมีส่วนร่วมของ<br />
ประชาชนในกระบวนการพัฒนา การสร้างระบบการเมืองที่รับผิดชอบต่อสังคมและลดการทุจริตประพฤติมิชอบ<br />
(4) แก้ปัญหาความยากจนและเพิ่มศักยภาพและโอกาสของคนไทยในการพึ่งพาตนเอง ให้ได้รับโอกาส<br />
ในการศึกษาและบริการทางสังคมอย่างเป็นธรรมและทั่วถึง สร้างอาชีพ เพิ่มรายได้ ยกระดับคุณภาพชีวิตของ<br />
ประชาชน<br />
2544 - 2556 : เผด็จการรัฐสภา<br />
2550 - 2554<br />
ฉบับที่ 10<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
2549 สตูดิโอศรีราชา (ดร. สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา)<br />
307
ปี<br />
สังคม<br />
2551 2552 2553 2554 2555<br />
หลัง พ.ศ. 2540<br />
ช่วงที่ 6 ยุคกับดักความขัดแย้ง<br />
2554 บ้านคุณทัศนีย์ แก้วแจ่ม<br />
การปกครอง<br />
2511 - <strong>2559</strong><br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
: โครงการหลวง<br />
2553 บ้านแพ<br />
2552 บ้านเขาใหญ่<br />
2554 หัวหินฮัท<br />
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ<br />
2550 - 2554<br />
ฉบับที่ 10<br />
1 สร้างโอกาสการเรียนรู้คู่คุณธรรม จริยธรรมอย่างต่อเนื่องที่ขับเคลื่อนด้วย<br />
การเชื่อมโยงบทบาทครอบครัว สถาบันศาสนาและสถาบันการศึกษา เสริมสร้าง<br />
บริการสุขภาพ อย่างสมดุลระหว่างการส่งเสริม การป้องกัน การรักษา และ<br />
การฟื้นฟูสมรรถภาพ และสร้างความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน<br />
2 เพิ่มศักยภาพของชุมชน เชื่อมโยงเป็นเครือข่าย เป็นรากฐานการพัฒนา<br />
เศรษฐกิจ คุณภาพชีวิต และอนุรักษ์ ฟื้นฟู ใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติ<br />
สิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน<br />
3 ปรับโครงสร้างการผลิตสู่การเพิ่มคุณค่า (Value Creation) ของสินค้า และบริการ<br />
บนฐานความรู้และนวัตกรรม รวมทั้งสนับสนุนให้เกิดความเชื่อมโยงระหว่างสาขา<br />
การผลิต เพื่อทําให้มูลค่าการผลิตสูงขึ้น<br />
4 สร้างภูมิคุ้มกัน (Safety Net) และระบบบริหารความเสี่ยงให้กับภาค การเงิน<br />
การคลัง พลังงาน ตลาดปัจจัยการผลิต ตลาดแรงงาน และการลงทุน<br />
5 สร้างระบบการแข่งขันด้านการค้าและการลงทุนให้เป็นธรรม และคํานึงถึงผลประโยชน์<br />
ของประเทศ รวมทั้งสร้างกลไกในการกระจายผลประโยชน์จากการพัฒนาสู่ประชาชน<br />
ในทุกภาคส่วนอย่างเป็นธรรม<br />
6 เสริมสร้างความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติและคุณค่าความหลากหลาย<br />
ทางชีวภาพ ควบคู่กับการรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมให้เป็นฐานที่มั่นคงของการพัฒนา<br />
ประเทศ<br />
7 เสริมสร้างธรรมาภิบาลในการบริหารจัดการประเทศสู่ภาครัฐ ภาคธุรกิจ เอกชน<br />
และภาคประชาชน และขยายบทบาทขีดความสามารถขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น<br />
2544 - 2556 เผด็จการรัฐสภา 2554<br />
มหาอุทกภัย<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
2555 - <strong>2559</strong><br />
ฉบับที่ 11<br />
308
ปัจจัยเกี่ยวเนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ การปกครอง<br />
สังคม ปี<br />
2556 2557 2558 <strong>2559</strong> 2560<br />
2511 - <strong>2559</strong><br />
สถานะของนักพัฒนา<br />
: โครงการหลวง<br />
1 ยึดหลักการปฏิบัติตาม “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ตั้งแต่ระดับปัจเจก ครอบครัว ชุมชน สังคม จนถึง<br />
ประเทศ<br />
2 ยึดแนวคิดการพัฒนาแบบบูรณาการเป็นองค์รวมที่มี “คนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา” ปรับจากการมุ่งเน้นการ<br />
เติบโตทางเศรษฐกิจมาเป็นการพัฒนาที่ยึด “คน” เป็นตัวตั้ง ให้ความสาคัญกับผลประโยชน์และความอยู่เย็นเป็นสุข<br />
ของประชาชนเป็นหลัก<br />
3 พัฒนาประเทศสู่ความสมดุลและเชื่อมโยงทุกมิติของการพัฒนาอย่างบูรณาการและเป็นองค์รวม ทั้งมิติตัวคน<br />
สังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม และการเมือง<br />
4 ยึดกรอบแนวคิดของการพัฒนาบนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ประเทศมีสถาบันพระมหากษัตริย์เป็นเสา<br />
หลักของความเป็นปึกแผ่นของคนในชาติ ครอบครัวมีความสุขเป็นพื้นฐานที่สร้างคนเป็นคนดี ชุมชนมีความเข้ม<br />
แข็งและมีบทบาทในการพัฒนา ระบบเศรษฐกิจมีเสถียรภาพและ มีความสามารถในการแข่งขัน มีการบริการ<br />
สาธารณะที่มีคุณภาพ มีกฎ ระเบียบและกฎหมายที่บังคับใช้อย่างเป็นธรรม และประเทศไทยมีความเชื่อมโยงกับ<br />
ประเทศในภูมิภาคและอยู่ร่วมกันอย่างสมานฉันท์บนพื้นฐานของการพึ่งพาและผลประโยชน์ร่วมกัน<br />
2528 - ปัจจุบัน ยุคโลกาภิวัฒน์<br />
2560 - 2564<br />
ฉบับที่ 12<br />
309
1<br />
จำนวนประชากร (ล้านคน)<br />
2<br />
ปี (พ.ศ. / ค.ศ.)<br />
3<br />
บ้าน<br />
4<br />
ปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง<br />
5<br />
แผนภาพสรุปรูปแบบบ้านในช่วงเจ็ดทศวรรษ<br />
1<br />
4<br />
3<br />
5<br />
2<br />
310
SEVEN DECADES<br />
OF HOUSES IN<br />
THAILAND :<br />
1946 - 2016 A.D.<br />
Year 1946 1947<br />
Socio<br />
Before 1957 A.D.<br />
1 st Period: The Conservativism<br />
1947<br />
Thavil (Head of villager)’s house<br />
Politico 1946 - 1950<br />
Status of the foundation of security and family building<br />
Economics 1947-1958<br />
Economic Nationalism<br />
and Corruption:<br />
Laying the Foundations<br />
National Economic<br />
and Social<br />
Development Plan<br />
Others 1946 - 1957 After WW II :<br />
Propaganda slogan of the leader, nationalism<br />
1947 Tongthai Pawnshop<br />
311
Socio Year<br />
1948 1949 1950 1951 1952<br />
Before 1957 A.D.<br />
1 st Period: The Conservativism<br />
1 Crisis after World War II (1939 - 1945) because of economic depression<br />
and political situation<br />
2 Due to uncertainty in social situation, people had to maintain the living status<br />
quo. It can be called a “traditional conservative” period<br />
3 Gradual change<br />
Politico<br />
Economics<br />
1946 - 1950<br />
Status of the foundation of security and family building<br />
1 Post-World War II period with great economic depression<br />
2 Russia and China support funding to spread Communism as a strategy to<br />
eliminate imperialism<br />
3 Many countries in Asia had just gained their independence over their<br />
imperialism oppressors and were not yet certain of their regime system<br />
4 A foundation of social, economic, and political development plan for<br />
the near future<br />
1947-1958<br />
Economic Nationalism and Corruption: Laying the Foundations<br />
1 Military-dominated government<br />
2 Formative period during which the two elites, military/political business, starting from a position animosity,<br />
were forging an alliance and developing system of payoffs which would be perfected in the following period<br />
3 Post - War Inflation<br />
4 Thai authorities took a more strident anti-Communist stance<br />
5 The Chinese in Thailand began to be weaned away from the ties that bound them to their mother land/<br />
through this process the foundation were laid (almost inadvertently) for the incorporation of a foreign community<br />
1951 - 1957 As a father of the nation and a king<br />
1950 House 12<br />
(M.C. Prasomsvasti Sukhsvasti)<br />
others<br />
1946 - 1957 After WW II : Propaganda slogan of the leader, nationalism<br />
1950 - 1970 Post - War Reconstruction<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1950 Baan Haeng Cheewit<br />
(House of Life)<br />
312
1953 1954 1955 1956 1957<br />
Year<br />
Socio<br />
4 Mainly sticking to the system of kinship and expansive family<br />
5 Construction of bureaucratic structure and expansion of local public<br />
administration<br />
6 Influencing the style of buildings<br />
7 The hiring of architects to design the houses for civilians was still unnecessary<br />
1957 - 1967<br />
2 nd Period:<br />
Imported Modernism<br />
Politico<br />
1951 - 1957 As a father of the nation and a king<br />
: Affirm the leadership status which would affect the long-term future<br />
1954 -1959 As a father of the citizens and as a Thais, there was no gap between the King and his citizen<br />
: His Majesty visits people in 4 regions of the country for the first time in history of the rulers<br />
1955 - 1969 As an Inventor<br />
: Royal Rain Making Project<br />
1957- 1973 As a Musician<br />
and a mass communicator<br />
Economics<br />
others<br />
1946 - 1957 After WW II : Propaganda slogan of the leader, nationalism<br />
1950 - 1970 Post - War Reconstruction<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1957 - 1973<br />
Dictatorship<br />
313
Socio Year<br />
1958 1959 1960 1961 1962<br />
1957 - 1967<br />
2 nd Period: Imported Modernism<br />
1 An expansion of higher education institution in Thailand<br />
2 An increase of technocrats in the public administration, governmental<br />
office, and private sector<br />
3 A formation of the new middle class of well-educated people and an<br />
expansion of careers<br />
4 The expansion of education institute is a driving factor that increased the<br />
number of migrants<br />
from rural area to the capital<br />
5 Changes in purchasing power and livelihood of people as single family<br />
Politico<br />
1954 -1959<br />
As a father<br />
1959 - 1967<br />
As a Diplomat<br />
: His Royal Duties concern freedom, independence and peace of the world<br />
: His Majesty made the most diplomatic visits to many countries<br />
Economics<br />
1955 - 1969<br />
As an Inventor : Royal Rain Making Project<br />
1957- 1973<br />
1 Continuously and expansively communicate with the citizens<br />
As a Musician and a mass communicator 2 Spread out Thai identities under international standard way of communication<br />
1958-1973<br />
1 The agricultural driven growth instituting extensive economic reform within<br />
The Golden Age of Growth<br />
the system- the most extensive in the post war period/ a redirection of economic<br />
policies from a vague and haphazard policy of economic nationalism into a<br />
more open economy and the promotion of private business, including foreign-owned<br />
enterprises<br />
2 The reforms were extensively and successfully implemented indicated their<br />
acceptance levels within bureaucracy marked the birth of technocracy, or more<br />
accurately, the technocracy<br />
others NESD*<br />
1950 - 1970 Post - War Reconstruction<br />
1960 Phrom Kong’s House<br />
1961 - 1963<br />
The First Plan (Phase 1)<br />
The plan focuses on enhancing the capacity and<br />
the production of agricultural products. It includes<br />
the conservation of forestry and the development<br />
of the transportation and communication. In<br />
respect of economic development, it urges<br />
the private sector on the investment. The business<br />
in energy and other public utilities are supported to<br />
a certain extent<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1961 Rian Thong House<br />
1957 - 1973 Dictatorship of the three Marshals<br />
314<br />
National Economic and Social Development Plan *
Year<br />
Socio<br />
1963 1964 1965 1966 1967<br />
1967 - 1977<br />
3 rd Period :<br />
The Sun and the Wind<br />
Politico<br />
Economics<br />
others NESD*<br />
1959 - 1967<br />
As a Diplomat<br />
1955 - 1969 : Royal Rain Making<br />
As an Inventor Project<br />
1957- 1973<br />
As a Musician and a mass communicator<br />
1958-1973<br />
The Golden Age<br />
1950 - 1970 Post - War Reconstruction<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1 Cold War 2 International Relations, His Royal Diplomatic Duties were important to the status of<br />
Thailand in the world 3 Buffer state policy between the Communism and the Liberal Democracy<br />
1965 - 1980 As a compromiser of the conflict between communist and<br />
liberal democratic : The 1965 Communism Conflict<br />
1965 - 1967<br />
As an Inventor<br />
: Sailboat<br />
3 Placing the key role of macroeconomics<br />
4 Development/extensive government investment in basic infrastructure not only accelerating economic<br />
growth, but also spreading of prosperity to the impoverished rural areas<br />
5 Setting up the Board of Investment (BOI)<br />
6 Expansion of agricultural sector<br />
7 Gradually expanded away from the river and rail lines/ forested lands were cleared and converted into<br />
paddy field/Deforestation by road building programme and large logging concessions to private companies<br />
8 Irrigation /Chaophraya Irrigation Dam/ Yanhee Dam<br />
9 The birth of National Development Plan<br />
1964 - 1966<br />
The First Plan (Phase 2)<br />
The plan focuses on uplifting the living standard of the people by utilizing the<br />
country’s economic resources at its best to increase productivity and national<br />
income. It can be said that the plan focuses on increasing the numbers of<br />
products and services provided to each citizen at better level with the intention<br />
to uplift the living standard of people both at the material and sentimental<br />
level. The increase of products and services provided to people must be at<br />
the fair proportion<br />
1965 Thai Yuen Yong House<br />
1967 - 1971<br />
The Second Plan<br />
1967 Chiang Mai Tarapan Co.,Ltd.<br />
(Tarapan Shop, Wat Ket)<br />
1957 - 1973 Dictatorship of the three Marshals<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
315
Socio Year<br />
1968 1969 1970 1971 1972<br />
1967 - 1977<br />
3 rd Period : The Sun and the Wind<br />
1 Energy crisis due to oil shortage in 1973<br />
2 The consequences of economic crisis drove the country to political<br />
change and uprising for democracy<br />
3 Changes in the way of thinking reflected in more independence of people.<br />
Development in production showed in the way of material usage and<br />
construction<br />
4 Ideas behind the designs became more systematic and despite of high<br />
independence, there were constraints due to economic situation<br />
Politico<br />
Economics<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
1965 - 1980 As a compromiser of the conflict between communist and liberal democratic<br />
1955 - 1969 : Royal Rain Making<br />
As an Inventor Project<br />
1957- 1973<br />
As a Musician and a mass communicator<br />
1958 -1973<br />
The Golden Age of Growth<br />
others NESD*<br />
1967 - 1971<br />
The Second Plan<br />
1950 - 1970 Post - War Reconstruction<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1969<br />
Professor Emeritus Onsiri<br />
Panin’s House<br />
1 Utilizing human resource, natural resource and funding upon economic<br />
development together with the utilization of academic and modern<br />
knowledge to expand the power of production of the country which would<br />
help increase national income<br />
2 Support and maintain social equity. Glorify the importance of national<br />
institutions, traditions, and culture. Support the poor citizens who are living in<br />
the remote places who are not fully able to help themselves.<br />
3 Maintain the stability in economy and public finance to support the<br />
development of the country and to ensure the future of the nation<br />
4 Support the maintenance of national security by hold on to the power of<br />
economic development and social harmony<br />
1972 - 1976<br />
The Third Plan<br />
1957 - 1973 Dictatorship of the three Marshals<br />
1971 Phayao Lake<br />
Palace<br />
316<br />
1969 Suan Song Saen Rest House,<br />
first building in the Royal Project<br />
National Economic and Social Development Plan *
Year<br />
Socio<br />
1973 1974 1975 1976 1977<br />
1977 - 1987<br />
4th Period :<br />
The Flourishing Glory<br />
Politico<br />
1974 - 1997 : Sufficiency Economy Philosophy<br />
As a Developer<br />
1965 - 1980 As a compromiser of the conflict between communist and liberal democratic<br />
1977 Montien Atelier<br />
Economics<br />
NESD*<br />
1973 -1985<br />
The Oil Shocks<br />
: Teetering on the Brink<br />
1 The industrial driven boom The Oil Shocks 1973,1979<br />
2 The worldwide expansion in agricultural production capacity<br />
3 Shrinking agricultural opportunity/ longer stay of migrants in more permanent factory jobs a new<br />
comparative in product of light labour-intensive<br />
manufacturing, notably garments, gems and jewellery, canned products and assembly line of<br />
electronics products<br />
1 Deciding on the overall development guidelines, then decide on the guidelines of each development<br />
project and strategy to respond with the overall guidelines.<br />
2 Working closer on the economic development projects and the social development projects and<br />
making them support each other<br />
3 Focusing on the importance of regional development and make plans for regional and provincial<br />
development that conform with the overall development plan<br />
4 Combining the projects related with the national preparation with the overall development plan to<br />
support the maintenance of national security.<br />
5 Making of family planning policy and a policy that introduces people to job-hunting culture for the first time<br />
6 Expanding the plan to the private sector by supporting a closercooperation between the government<br />
and the private sector upon national development<br />
1977 Liewviriya Building<br />
1977 - 1981<br />
The Fourth Plan<br />
others<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1977<br />
Sueb Nakhasathien House<br />
1977 - 1988<br />
Semi - democracy<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
317
Socio Year<br />
1978 1979 1980 1981 1982<br />
1977 - 1987<br />
4 th Period : The Flourishing Glory<br />
1 Rapid economic growth<br />
2 Discovery of alternative energy source which bring about the urge in<br />
the implementation of economic plans<br />
3 Reduce the role of agricultural sector in vice versa with the urge to<br />
emphasize the role of industrial sector and export<br />
4 Change in lifestyle and career of people<br />
Politico<br />
1968 - 2016 : The royal project<br />
As a Developer<br />
1965 - 1980<br />
As a compromiser of the conflict between<br />
communist and liberal democratic<br />
23 April 1980 Policy of<br />
Politics-led Military<br />
Economics<br />
1973-1985<br />
The Oil Shocks<br />
4 public enterprises dealing with energy<br />
5 The domestic political polarisation<br />
6 Plaguing the financial sector/dampen investment considerably /postpone many infrastructural<br />
investments<br />
others NESD*<br />
1977 - 1981<br />
The Fourth Plan<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1977 - 1988 Semi - democracy<br />
1 Urging the construction of economic system after economic depression<br />
during the final half of the Third plan by aiming to expand the capacity of<br />
productivity, investment and support job-hunting activities of the people<br />
during the years of 1977 - 1978<br />
2 Narrowing down economic and social gaps between people by urging<br />
income distribution and uplifting the economic status of the farmers, the<br />
laborersand the low-incomers aiming to provide them with better living standard.<br />
Increasing the distribution ofthe benefits of economic growth and services to<br />
the people in local and rural areas<br />
3 Decrease birthrate to maintain population density and increase the domestic<br />
employment by focusing on the birth-control to maintain balance between the<br />
population numbers and the national resources<br />
4 Repairing and improving the management of the main national resources<br />
and natural resources, especially, the allocation of land, forest, water and mineral<br />
source for the best economic utility. Preventing the damage in environment<br />
which will affect national development in the future<br />
5 Supporting the capacity of national defense and solving issues in problematic<br />
areas by focusing on the development of the resources that are crucial to<br />
the national defense<br />
1979 - 1989 Collapse of Communism<br />
1980 - 1990 Deregulation and Privatisation<br />
1982 - 1986<br />
The Fifth Plan<br />
318<br />
National Economic and Social Development Plan *
Year<br />
1983 1984 1985 1986 1987<br />
Socio<br />
1977 - 1987<br />
4 th Period : The Flourishing Glory<br />
5 More business opportunity for service sector<br />
6 Birth of the white collars in Thailand<br />
7 Birth of the modern urban society<br />
8 Urbanization<br />
9 The demand for diversity<br />
Politico<br />
1974 - 1997<br />
As a Developer<br />
: Sufficiency Economy Philosophy<br />
Economics<br />
1985-1995<br />
The Industrial Boom<br />
others NESD*<br />
First : focus on “the restructuring of economic construction” more than “the expansion of economic<br />
development”<br />
Second : focus on “the balance” of economic and social development<br />
Third : focus on “the issues of poverty” of people in the rural areas<br />
Forth : focus on the coordination between the economic and social development and the national<br />
security administration<br />
Fifth : focus on turning plans into action by reforming the process of planning itself<br />
Final : focus on “the role and cooperation of the private sector”<br />
1950 - 1985 Cold War Period<br />
1977 - 1988 Semi - democracy<br />
1987 - 1991<br />
The Sixth Plan<br />
1979 - 1989 Collapse of Communism<br />
1985 - Present Globalisation<br />
1986 “Sa - nguan Pho Phra”<br />
Merchant House<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
319
Socio Year<br />
1988 1989 1990 1991 1992<br />
1987 - 1997<br />
5 th Period:<br />
The Up-rootedness<br />
1 Continuous growth of export industry<br />
2 Expansion of service sector<br />
3 Idea of connecting to the international community<br />
Politico<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
1989 - 1993<br />
As an Inventor<br />
: Chaipattana Aerator<br />
Economics<br />
1985-1995<br />
The Industrial Boom<br />
1 Beginning of privatising the provision of basic services / transport and telecommunication<br />
2 Speculative bubble burst<br />
3 Expanding technological skills/ training the workers<br />
4 Reducing the concentration of economic activities in Bangkok / spread of infrastructural services,<br />
differential tax treatment through BOI privilege<br />
5 Streaming to the new factories<br />
others NESD*<br />
1987 - 1991<br />
The Sixth Plan<br />
1988 - 2000 Buffet cabinet<br />
1977 - 1988<br />
Semi - democracy<br />
1979 - 1989 Collapse of Communism<br />
1980 - 1990 Deregulation and Privatisation<br />
1985 - Present Globalisation<br />
1 Enhancing the capacity of national development in all areas:<br />
human resources, science and technology and natural resources<br />
2 Reforming the production system and marketing, uplifting the standard of<br />
economic factors to decrease the cost of products. Diversifying the choices<br />
of products along with the expansion of the market and the development of<br />
domestic market at the same time<br />
3 Focusing on the income and development distribution to the regional and<br />
local area by targeting the low-incomers as the main beneficiaries of national<br />
development<br />
1992 - 1996<br />
The Seventh Plan<br />
320<br />
National Economic and Social Development Plan *
Year<br />
1993 1994 1995 1996 1997<br />
Socio<br />
1987 - 1997<br />
5 th Period:<br />
The Up-rootedness<br />
4 The increase of population density that affected the balance of natural environment<br />
5 Rapid expansion which bring about investment for future benefits<br />
Politico<br />
1974 - 1997<br />
As a Developer<br />
: Sufficiency Economy Philosophy<br />
Economics<br />
1985-1995<br />
The Industrial Boom<br />
1994 Suriya’s House<br />
1996 - 1997<br />
Economic Crisis<br />
1997 - 2002<br />
IMF<br />
others NESD*<br />
1 Maintaining the economic expansion rate at the appropriate level to support the continuous<br />
and stable growth<br />
2 Expanding the distribution of income and development to the regional and rural areas<br />
3 Urging the development of human resource, living standard, environment and natural resource<br />
1988 - 2000 Buffet cabinet<br />
1997 - 2001<br />
The Eighth Plan<br />
1985 - Present Globalisation<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
321
Socio Year<br />
1998 1999 2000 2001 2002<br />
After 1997<br />
6 th Period: Trap of Conflicts<br />
1 Great economic crisis “bubble burst”<br />
2 Social situation that led people to reconsider alternative ways of living<br />
3 Series of political conflicts that bring about differentiation in the way of<br />
thinking<br />
4 Constructive reformation to build up a better mechanism and social<br />
institute as a preparation for future change<br />
5 Diversity in styles under common categorization<br />
Politico<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
Economics<br />
1997 - 2002<br />
IMF<br />
2001 Ban (Nok) Khao Krung<br />
2001 - 2005<br />
Thaksin<br />
1 Delveraging in the private secto<br />
2 Problem on managing the nonperforming assets<br />
others NESD*<br />
1997 - 2001<br />
The Eighth Plan<br />
1 Developing the quality of human resource mentally by aiming for a person<br />
to become more moral and socially responsible<br />
2 Developing human resource with education, supporting the culture of<br />
critical thinking and lifelong learning, widening the vision, and increasing<br />
the capacity in response to abrupt changes of the economy and society<br />
3 Supporting healthy lifestyle and health education for a better healthcare<br />
and a better quality of self-prevention of individuals and their families<br />
4 Increasing chances for people of all minority groups to access the<br />
protection and assistance and fairly provide them with the appropriate<br />
fundamental services<br />
2002 - 2006<br />
The Ninth Plan<br />
1988 - 2000 Buffet cabinet 2001 - 2013 Dictatorial Parliament<br />
1985 - Present Globalisation<br />
322<br />
National Economic and Social Development Plan *
Year<br />
2003 2004 2005 2006 2007<br />
Socio<br />
2546 Baan UarArthorn<br />
(Government Housing Project)<br />
Politico<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
Economics<br />
2001 - 2005<br />
Thaksin<br />
2003 - 2005<br />
OTOP<br />
1 Dual Track Strategies<br />
2 Series of populist policies<br />
2006<br />
coup d état<br />
2007<br />
The 2007 Constitution<br />
1 The independent<br />
Agencies<br />
2 Rights of People<br />
and of Communities/<br />
greater roles of nongovernmental<br />
organisations<br />
others NESD*<br />
This plan adopts the principles of the Sufficiency Economy Philosophy of His Majesty Bhumibol<br />
Adulyadej as the guideline of national administration and development by adhering to the principle of<br />
moderation to help the nation escape economic crisis and lead the nation to the sustainable<br />
development in the wake of globalization and the abrupt changes of the world.<br />
(1) Restoring to the stable and immune economic system; Strengthening the security and stability of<br />
financial unit and reconstruct economic system from the root to strengthen its self - dependency<br />
(2) Strengthening the national development plan aiming for sustainability and self-dependency of<br />
the country in respond to the abrupt changes of the world<br />
(3) Focusing on the reformation of government administration system, the administration of private<br />
sector and the participation of the people in the process of development; Forming a socially responsible<br />
political system and subjugate corruption and wrong-doings within the system<br />
(4) Defeating poverty and increasing capacity and chances of Thai people to become independent.<br />
Increasing accessibility of education and social service. Building careers, increasing income and<br />
uplifting the living standard of people<br />
2001 - 2013 Dictatorial Parliament<br />
2007 - 2011<br />
The Tenth Plan<br />
1985 - Present Globalisation<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
2006 Sumet Ph.D.’s Sri Raja Studio<br />
323
Socio Year<br />
2008 2009 2010 2011 2012<br />
After 1997<br />
6 th Period: Trap of Conflicts<br />
Politico<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
2554 Ms Thatsanee<br />
Kaewcham’s House<br />
2553 Pae House,<br />
Kanchanaburi Province<br />
others NESD*<br />
2007 - 2011<br />
The Tenth Plan<br />
1 Building up learning opportunity and supporting moral and ethical learning<br />
by connecting the role of family, religious institute and educational institute<br />
together; Supporting healthcare service and maintaining the balance between<br />
prevention, cure, and rehabilitation<br />
2 Strengthening the capacity of community by connecting them together as<br />
a root for development of economy and living standard; Conserving and<br />
protect natural resource for sustainable growth<br />
3 Reconstructing the production structure to the culture of product’s value<br />
creation; Supporting education and innovation in service and support<br />
value-adding production<br />
4 Building up a safety net and a risk management system for the important<br />
units as public finance, energy, market, production factor, labor market, and<br />
investment<br />
5 Laying out a system for a fair business/ investment competition under<br />
concern of national interest and build up a system of benefits distribution to<br />
people at all levels<br />
6 Reinforcing the conservation of rich natural resources and value natural<br />
diversity. Maintaining the quality of environment as a firm root for national<br />
development<br />
7 Reinforcing the principles of Good Governance in public administration to<br />
the business, private sector, and to the people; Extending the capability of<br />
regional governance institute<br />
2001 - 2013 Dictatorial Parliament 2011<br />
1985 - Present Globalisation<br />
2552 Khao Yai House<br />
2554 Hua Hin Hut<br />
The Great Floods of 2011<br />
in Thailand<br />
2012 - 2016<br />
The Eleventh Plan<br />
324<br />
National Economic and Social Development Plan *
2013 2014 2015 2016 2017<br />
Year<br />
Socio<br />
Politico<br />
1968 - 2016<br />
As a Developer<br />
: The royal project<br />
others NESD*<br />
1 Supporting the adoption of the “Sufficiency Economy Philosophy” principles from the level of<br />
individuals, family, community to national level<br />
2 Adopting the principle of “human as a core for development” by turning<br />
the focus from economic development to “human” development and focusing more on the capacity<br />
and the livelihood of people<br />
3 Adopting principles of integration and to the holistic developmentof all: people, society, economy,<br />
environment and politics.<br />
4 Adhering the “Sufficiency Economy Philosophy” framework; The country has the monarchy as<br />
the backbone for harmony; Ethical people are the backbone for a harmonious family; Strong community<br />
makes a better development; Supporting the immune and stable economic system and support<br />
competition capacity; Supporting a better public and social service; Supporting justice and fairness in<br />
law enforcement and enhancerelationship between Thailand and other nations in the region to stand<br />
together in harmony and with common interest<br />
1985 - Present Globalisation<br />
2017 - 2021<br />
The Twelfth Plan<br />
National Economic and Social Development Plan *<br />
325
1<br />
Population (Million)<br />
2<br />
Year (B.E. / A.D.)<br />
3<br />
Houses<br />
4<br />
Factors<br />
5<br />
Summarized Diagram of the Seven Decades<br />
of Houses<br />
1<br />
4<br />
3<br />
5<br />
2<br />
326
327
328
329
บ้านผู้ใหญ่ถวิล<br />
THAVIL HEAD OF VILLAGER’S HOUSE<br />
บ้านหลังนี้สร้างขึ้นโดยยึดหลักแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง<br />
รวมถึงการอยู่อย่างวิถีชุมชนเชิงสังคม และเศรษฐกิจชุมชน<br />
การกระจายโอกาสในการพัฒนาพื้นที่กับข้อจำกัดของพื้นถิ่น<br />
This house was built according to the sufficient economy<br />
theory together with the living way of life of the village<br />
peoples as in sociological, economical, distributed<br />
opportunity among the local area, and also its local<br />
restrictions.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2490 นายถวิล<br />
ไพโรจน์ภักดิ์<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ<br />
Designer Area Cost Material<br />
- - - โครงสร้าง<br />
ไม้และ<br />
ฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
14 หมู่ที่ 9<br />
ตำบลเกาะยอ<br />
อำเภอเมืองสงขลา<br />
จังหวัดสงขลา<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
7.160380<br />
100.537057<br />
1947 Mr.Thavil Pairojpak - - - Wooden<br />
structure<br />
with<br />
concrete<br />
foundation.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณสุวิลักษณ์ เนียมนวล<br />
คุณจตุพัฒน์ แก้วบุญสง<br />
330<br />
14 Moo 9,<br />
Ko Yo Subdistrict,<br />
Muang<br />
Song Khla<br />
District, Song<br />
Khla Province
331
บ้านศุขจรัส<br />
SOOKJARAS HOUSE<br />
สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา บ้านทรงยุโรปเริ่มปลูกสร้างใน<br />
ประเทศไทย และเริ่มเป็นที่นิยมทั้งในกรุงเทพฯ และตาม<br />
หัวเมืองใหญ่ๆ ที่ดินของตระกูล ศุขจรัส เดิมปลูกบ้านเรือนไทย<br />
จนเมื่อนายณรงค์ ศุขจรัส สมรสกับนางบำเพ็ญ จึงได้ทำการ<br />
รื้อเรือนไทยหลังเก่า และปลูกเรือนหลังใหม่ โดยนายณรงค์ ได้<br />
ไปเห็นบ้านทรงยุโรปของคุณตาเทียน วัฒนสินธุ์ ซึ่งเป็นดอง<br />
กัน ที่ตำบลบางกรูด อำเภอบ้านโพธิ์ แล้วเกิดความชื่นชอบ<br />
จึงได้ให้ช่างปลูกบ้านขึ้นตามแบบที่เคยได้เห็น โดยไม้สักที่ใช้ใน<br />
การปลูกสร้างได้รับการคัดเลือกและใส่เรือส่งล่องแม่น้ำมาจาก<br />
กรุงเทพฯ โดย ก๋งสุนันท์ สหวัฒน์ เจ้าของโรงเลื่อยจักรวนชัย<br />
ซึ่งเป็นญาติพี่น้องกัน<br />
ต่อมาภายหลังญาติผู้น้องของ นายณรงค์ ได้มาเยี่ยม<br />
แลเห็นบ้านสวยงามน่าอยู่ จึงได้ให้ช่างปลูกขึ้นอีก 1 หลังใน<br />
รูปแบบเดียวกัน ทำให้ในฉะเชิงเทราจึงมีบ้านที่มีรูปแบบ<br />
เหมือนกันแบบนี้อยู่ 3 หลัง<br />
European style house was first introduced in Thailand<br />
during King Rama V period. It was very popular in<br />
Bangkok and big provinces. The old house on this<br />
plot was a traditional Thai house. After Narong and<br />
Bampen married, they decided to build a new house<br />
after seeing a cousin’s European style house in the<br />
town nearby. Teakwood used in building the house<br />
was shipped from Bangkok.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
332<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2490 นายพลวัฒน์ ศุขจรัส<br />
(บุตรชายของ นาย<br />
ณรงค์ และนาง<br />
บำเพ็ญ ศุขจรัส)<br />
1947 Mr. Polawat<br />
Sookjaras (son of<br />
original owners Mr.<br />
Narong and Mrs.<br />
Bampen Sookjaras)<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณดนัย สุราสา<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Designer Area Cost Material Location<br />
- ที่ดิน 40,000 บ้านไม้สัก 97 หมู่ 1<br />
5 ไร่ 3 งาน บาท (ยุค ทรงยุโรป ตำบลบ้านโพธิ์<br />
พื้นที่ใช้สอย นั้นข้าว ใช้ระบบ อำเภอบ้านโพธิ์<br />
384 ตร.ม. ราคาเกวียน เสา-คานไม้ จังหวัด<br />
ละ 400 ผสมโครง ฉะเชิงเทรา<br />
บาท) ค้ำยัน<br />
- Plot Size<br />
5 Rai<br />
3 Ngan<br />
Usable<br />
Space<br />
384 Sq.m.<br />
40,000<br />
Baht (when<br />
rice was<br />
sold for<br />
400 Baht<br />
per kwien<br />
which is<br />
30 times<br />
less than<br />
today)<br />
European<br />
style<br />
teakwood<br />
house<br />
using wood<br />
column<br />
and beam<br />
system<br />
with<br />
supporting<br />
frames<br />
97 Moo 1<br />
Baan Poh<br />
Subdistrict,<br />
Baan Poh<br />
District,<br />
Chachoengsao<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-
333
โรงรับจำนำ<br />
ทองไทย (สามแยก)<br />
TONGTHAI PAWNSHOP<br />
ตัวอาคารที่เป็นโรงรับจำนำมีอายุราว 70 ปี ถูกสร้างขึ้นในราว<br />
พ.ศ. 2490 มีพื้นที่ใช้สอยโดยประมาณ 86 ตารางเมตร เจ้าของ<br />
อาคารปัจจุบัน ได้ย้ายเข้ามาเมื่อราว 20 ปีที่แล้ว ในอดีตละแวกนี้<br />
เป็นพื้นที่ย่านค้าขายเครื่องเหล็กและร้านอาหาร สินค้าส่วนใหญ่<br />
ที่ผู้คนนำมาจำนำจึงมักจะเป็นเครื่องเหล็ก สมัยก่อนโรงรับจ ำนำ<br />
จะรับสินค้าทุกประเภทแต่เนื่องจากปัจจุบันมีธนาคารปล่อยให้กู้<br />
จึงทำให้รายได้ไม่เท่าเดิมเหมือนแต่ก่อน และขนาดสินค้า<br />
จึงมีขนาดเล็กลงตามกัน เดิมอาคารหลังนี้เป็นอาคาร 2 ชั้น<br />
ได้รับการปรับปรุงต่อเติมเป็น 4 ชั้น ผนังด้านหน้าอาคารตั้งแต่<br />
ชั้น 2 ถึงชั้น 4 เป็น glass block แต่ในส่วนของชั้น 1 ทั้งหมด<br />
ยังคงเป็นรูปแบบอาคารโรงรับจำนำเดิม ข้างบนส่วนที่ยื่นตรง<br />
บริเวณชั้น 4 เป็นงานระบบระบายน้ำ<br />
The 70 years old building was built in 1947. Usable<br />
space is 86 Sq.m. The current owner moved in here<br />
about 20 years ago. In the past, this neighborhood<br />
was full of restaurants and steel shops. So most of<br />
the things pawned here were steelware. But with the<br />
emerging of commercial banks, pawnshop business<br />
started to decline. Originally the building had two<br />
floors but renovated into four floors later on.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2490 โรงรับจำนำทองไทย<br />
(ผู้เช่า)<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่<br />
Designer Area<br />
- พื้นที่ใช้สอย<br />
86 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
704-706<br />
ถนนเจริญกรุง<br />
เขตสัมพันธวงศ์<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1947 Tongthai Pawnshop<br />
(lessee)<br />
- Usable<br />
Space 86<br />
Sq.m.<br />
- Reinforced<br />
concrete<br />
704-706<br />
Charoen Krung<br />
Road,<br />
Sampantawong<br />
Distrct,<br />
Bangkok<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : โรงรับจำนำทองไทย<br />
334
335
เฮินไตลื้อแม่แสงดา<br />
HERN TAI LUE MAE SANG DA<br />
บ้านไทลื้อ ที่ยังคงศิลปะและวิถีชีวิตแบบบ้านไทลื้อโบราณไว้<br />
ไม่ได้มีการตกแต่งเพิ่มเติม เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เข้ามา<br />
เรียนรู้ความเป็นอยู่ของชาวไทลื้อแบบดั้งเดิม เป็นเรือนใต้ถุนสูง<br />
ปลอดโปร่ง ใต้ถุนบ้านแม่แสงดาใช้เป็นบริเวณไว้ทอผ้าไทลื้อ<br />
ปัจจุบันบ้านหลังนี้เปิดเป็นโฮมสเตย์ให้นักท่องเที่ยวเข้ามา<br />
เรียนรู้วิถีชีวิต<br />
Hern Tai Lue (Tai Lue house) has managed to remain<br />
of traditional Tai Lue house without any addition, for<br />
the benefit of new generation to learn how Tai Lue<br />
people were once lived. In a raised floor house<br />
with airy ventilation, Mrs.Sangda’s residence function<br />
as Tai Lue’s fabric weaving area. Nowadays, this<br />
house has become home stay for tourists to learn<br />
their ways of life.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
336<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2490 นางแสงดา สมฤทธิ์ พ่อแก้วศรีจันทร์<br />
(บิดานางแสงดา<br />
สมฤทธิ์)<br />
1947 Mrs. Sangda Somrit Kaew Srijan<br />
(Mrs. Sangda<br />
Somrit’s father)<br />
พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Area Cost Material Location<br />
พื้นที่ใช้สอย 2,000 บาท ไม้ บ้านธาตุสบแวน<br />
95.2 ตร.ม.<br />
ตำบลหย่วน<br />
อำเภอเชียงคำ<br />
จังหวัดพะเยา<br />
Usable<br />
Space 95.2<br />
Sq.m.<br />
2,000 Baht Wooden<br />
structure<br />
Baan That Sob<br />
Wan, Yuan<br />
SubDistrict,<br />
Chiang Kham<br />
District, Phayao<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
19.531833<br />
100.294222<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณอิสริยาภรณ์ บรรจงปรุ โครงการพิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมและชาติพันธุ์ล้านนา สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
337
อาคารอินทพาณิช<br />
INTHA PANICH BUILDING<br />
อาคารอินทพาณิชเป็นอาคารพาณิชย์คอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
สร้างใน พ.ศ. 2491 เป็นสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ Post War Era<br />
ซึ่งหาดูได้ยาก<br />
Intha Panich Building were commercial reinforced<br />
concrete building constructed since 1948 which is<br />
very rare of its kind.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2491 - - - - คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
1948 - - - - Reinforced<br />
concrete<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ล้านนา)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ถนนอินทยงยศ<br />
ตำบลในเมือง<br />
อำเภอเมือง<br />
ลำพูน จังหวัด<br />
ลำพูน<br />
Inthayongyos<br />
Road, Nai<br />
Muang<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Lamphun<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
338
339
บ้าน 12<br />
(บ้านท่านหม่อมเจ้า<br />
ประสมสวัสดิ์ สุขสวัสดิ์)<br />
HOUSE 12 (M.C. PRASOMSVASTI SUKHSVASTI)<br />
บ้านที่ถูกออกแบบให้อยู่บนข้อจำกัดหลายๆ ประการ<br />
1. ขนาดพื้นที่ ตลอดจนปริมาตรที่ตอบสนองการใช้สอย<br />
โดยพื้นฐานและงบประมาณ<br />
2. ประสิทธิภาพและข้อจำกัดของโครงสร้างสองประเภท<br />
ได้แก่ โครงสร้างไม้และโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
ส่งผลให้เกิดการประสานในมิติต่างๆ ตั้งแต่ระบบการ<br />
จัดวางผังพื้นของอาคารที่สอดคล้องกับการจัดการ<br />
ปริมาตรของส่วนต่างๆ โดยคำนึงถึงความเป็นไปได้<br />
และการประกอบกันขึ้นมาของระบบโครงสร้างที่ตอบ<br />
สนองต่อมิติที่ซับซ้อนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนของ<br />
บันไดและการเชื่อมต่อทางตั้ง<br />
Different spaces in the house are integrated and<br />
unified by the concised positioning of stairs and<br />
hallways. The architect who was also the first owner<br />
of this house carefully designed the stairs to efficiently<br />
connect vertical spaces. Meanwhile, the stairs and<br />
hallways also serve as divider of the horizontal<br />
space. The complicated relationship of inside space<br />
is expressed in the building’s form and structure,<br />
especially the roof.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2493 หม่อมราชวงศ์<br />
อดิศรฉัตร สุขสวัสดิ์<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
หม่อมเจ้า<br />
ประสมสวัสดิ์<br />
สุขสวัสดิ์<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
1 ไร่ พื้นที่<br />
ใช้สอย<br />
125.93<br />
ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้างไม้<br />
ต่อเนื่องกับ<br />
โครงสร้าง<br />
รับน้ำหนัก<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
12 ถนน<br />
สุขุมวิท 43<br />
แขวงคลองตัน<br />
เหนือ เขตวัฒนา<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
1950 M.R. Adisarachatra<br />
Sukhsvasti<br />
M.C. Prasomsvasti<br />
Sukhsvasti<br />
Plot Size<br />
1 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
125.93<br />
Sq.m.<br />
- Wood<br />
structure<br />
and<br />
steel-reinforced<br />
load-bearing<br />
wall<br />
structure<br />
12 Sukhumvit<br />
43 Road,<br />
Klongton Nua<br />
Subdistrict,<br />
Vadhana<br />
District,<br />
Bangkok<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : หม่อมหลวงอุสุมา สุขสวัสดิ์<br />
340
341
บ้านแห่งชีวิต<br />
BAAN HAENG CHEEWIT (HOUSE OF LIFE)<br />
บ้านแห่งชีวิต วิถีชาวเล<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านที่ถูกสร้างหลังแรกๆ ของชุมชนชาว<br />
เกาะลิบง เป็นบ้านไม้ริมน้ำกร่อยที่มองสุดลูกหูลูกตาเป็นท้อง<br />
ทะเลสีครามขนาบกับแผ่นฟ้า อีกฟากหนึ่งเป็นภูเขาสูงใหญ่ จะ<br />
เห็นได้ว่าบ้านหลังนี้ถูกสัมผัสกับธาตุทั้ง 4 แห่งชีวิต คือ ดิน น้ำ<br />
อากาศ และป่าไม้<br />
ลักษณะของบ้านเป็น บ้านไม้ ฐานรากคอนกรีต เสาตอหม้อ<br />
ใช้เสาท่อคอนกรีต เสาบ้านเป็นเสาไม้ ผนังบ้านลักษณะตี<br />
ซ้อนเกร็ด มีช่องระบายอากาศใต้หลังคา มีรางน้ ำฝนระหว่างจั่ว<br />
2 ตัว ฟังก์ชันประกอบด้วย 1 ห้องนอน, 1 ครัว, 1 ห้องน้ ำ และโถง<br />
วิถีชีวิตของคนในชุมชนอยู่กันแบบเรียบง่าย ออกทะเลหา<br />
ปลา ปลูกผักทำสวนทำไร่ โดยให้ธรรมชาติเป็นศูนย์กลางแห่ง<br />
ชีวิตทำหน้าที่หมุนเวียนสสารต่างๆ และสร้างความสมดุลให้แก่<br />
คนในชุมชน<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
342<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2493 นายจำลอง<br />
เจริญฤทธิ์<br />
1950 Mr.Jamlong<br />
Chareunrit<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณกมลนัทธ์ ดอกมาลี<br />
คุณอรวรรณ ไข่แก้ว<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ<br />
Designer Area Cost Material<br />
- พื้นที่ใช้สอย - โครงสร้าง<br />
79.2 ตร.ม. ไม้ และ<br />
ฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
- Usable<br />
Space<br />
79.2 Sq.m.<br />
House of Lae’s people life<br />
This house were the first among houses built on Ko<br />
Libong Community. The house is near brackish water<br />
with panoramic view of the endless sea and sky, and<br />
on the other side an enormous mountain. Clearly this<br />
house is touched closely by 4 elements of life is earth,<br />
water, air and wood.<br />
The house is a wooden house, with concrete<br />
foundation. Foundation’s footing piles are concrete<br />
tube-like piles. Columns of the house are wooden, walls<br />
of Wood Siding Shingles. Underneath the rooftop there<br />
are ventilation grills, together with air ventilation grills<br />
underneath the roof. It has rain-water gutter running<br />
along 2 gables with living area function as 1 bedroom,<br />
1 kitchen, 1 washroom and hall way.<br />
The local has simple way of life; fishing, growing<br />
vegetables, farming which all were revolved around<br />
natural surroundings.<br />
- Wooden<br />
Structure<br />
with<br />
concrete<br />
foundation<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
11 หมู่ 4<br />
ตำบลเกาะลิบง<br />
อำเภอกันตัง<br />
จังหวัดตรัง<br />
11 Moo 4,<br />
Ko Libong<br />
Subdistrict,<br />
Kantang<br />
District, Trang<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
7.227534<br />
99.395849
343
บ้านพักพนักงาน<br />
การรถไฟแห่งประเทศไทย<br />
บ้านพักชั้น 3 ชนิด บ.9 แบบบ้านเดี่ยวแยกครัว (สำหรับพนักงานอัตรา 80 – 160)<br />
RESIDENCE CLASS 3 TYPE BO 9 : SINGLE HOUSE<br />
(FOR OFFICIALS GRADE 80-160)<br />
เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น ยกพื้นสูง 2.05 เมตร รูปแบบเรียบง่าย<br />
ลักษณะเหมือนเรือนไทยพื้นถิ่น หลังคาปั้นหยาแบบมีจั่ว<br />
ด้านบนมุงด้วยกระเบื้องซีเมนต์รูปว่าว พื้นที่ใช้สอยชั ้นล่าง<br />
ประกอบด้วยห้องน้ำ และบันไดทางขึ้นชั้นบน พื้นที่ใช้สอยชั้น<br />
บนประกอบด้วยส่วนพักอาศัยที่มีห้องนอน 2 ห้อง โถงกลาง<br />
ห้องทำงาน ห้องเก็บของ และเฉลียง และส่วนครัว โดยมีชาน<br />
แล่นเป็นส่วนเชื่อมพื้นที่ทั้ง 2 เข้าไว้ด้วยกัน ผนังห้องน้ำชั้น<br />
ล่างเป็นผนังก่ออิฐฉาบปูน เหนือผนังก่ออิฐฉาบปูนผนังไม้<br />
ผนังชั้นบน บันได ประตู หน้าต่าง ราวกันตกและลูกกรงเป็นไม้<br />
The 2 stories single wooden house, 2.05 meters raisedfloor<br />
height, designed with simple Thai Vernacular<br />
Architecture style. The roof is hip with gable on top<br />
roofing with diamond-shape concrete tiles. The lower<br />
level has 1 bathroom and main stairway. The upper level<br />
has 2 bedrooms, hallway, office, storage, and balcony.<br />
The kitchen is separated from the main building by<br />
connecting terrace. The lower level bathroom’s walls<br />
are brick and mortar with wooden on the top. The upper<br />
level wall, stairs, doors and windows and railing are all<br />
wooden.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
344<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2497 การรถไฟ<br />
แห่งประเทศไทย<br />
1954 The State Railway<br />
of Thailand (SRT)<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
นายนิจ<br />
หิรัญชีระนันทน์<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปริญญา ชูแก้ว<br />
Mr. Nij Hinchiranan Usable<br />
Space<br />
78 Sq.m.<br />
พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Area Cost Material Location GPS<br />
78 ตรม. - ชั้นล่างเป็นเสา นิคมรถไฟ -<br />
คอนกรีต เสริม มักกะสัน<br />
เหล็กและคานไม้ เขตราชเทวี<br />
ชั้นบนและ กรุงเทพมหานคร<br />
หลังคาเป็น<br />
โครงสร้างไม้<br />
- Lower level<br />
structure is reinforced-<br />
concrete<br />
columns<br />
and wooden<br />
beams. Upper<br />
level and roof<br />
structures are<br />
wooden.<br />
Makkasan<br />
Railway<br />
Community,<br />
Ratchathewi<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-
345
บ้านพักพนักงาน<br />
การรถไฟแห่งประเทศไทย<br />
บ้านพักชั้นจัตวา แบบบ้านแถว<br />
3RD RANK RESIDENCE : ROW HOUSE<br />
เป็นอาคารไม้ 2 ชั้น ยกพื้นสูง 2.10 เมตร รูปแบบเรียบง่าย<br />
ลักษณะเหมือนโรงเรือน หลังคาจั่วมุงด้วยกระเบื้องซีเมนต์<br />
รูปว่าว พื้นที่ใช้สอยชั้นล่างประกอบด้วยห้องน้ำ และบันได<br />
ทางขึ้นชั้นบนสำหรับแต่ละหน่วยที่พักอาศัย พื้นที่ใช้สอย<br />
ชั้นบนประกอบด้วยห้องนอน ห้องครัว และชาน ผนังห้องน้ำ<br />
ชั้นล่างเป็นผนังก่ออิฐฉาบปูน ผนังชั้นบน บันได ประตู<br />
หน้าต่าง ราวกันตกและลูกกรงเป็นไม้<br />
The 2 stories row wooden house, 2.10 meters raisedfloor<br />
height, designed with simple warehouse style.<br />
The roof is gable roofing with diamond-shape concrete<br />
tiles. The lower level of each unit has 1 bathroom and<br />
stairway. The upper level of each unit has 1 bedroom,<br />
kitchen, and terrace. The lower level bathroom’s walls<br />
are brick and mortar. The upper level wall, stairs, doors<br />
and windows and railing are all wooden.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
346<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2497 การรถไฟ<br />
แห่งประเทศไทย<br />
1954 The State Railway<br />
of Thailand (SRT)<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
นายนิจ<br />
หิรัญชีระนันทน์ และ<br />
นายบำรุง อรุณเวช<br />
Mr. Nij Hinchiranan<br />
and Mr. Bamroong<br />
Arunvech<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปริญญา ชูแก้ว<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
28 ตรม.<br />
ต่อ 1<br />
หน่วยพัก<br />
อาศัย<br />
Usable<br />
Space<br />
28 Sq.m.<br />
per 1 Unit<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Cost Material Location GPS<br />
- ชั้นล่างเป็นเสา นิคมรถไฟ -<br />
คอนกรีต เสริม มักกะสัน<br />
เหล็กและคานไม้ เขตราชเทวี<br />
ชั้นบนและ กรุงเทพมหานคร<br />
หลังคาเป็น<br />
โครงสร้างไม้<br />
- Lower level<br />
structure is reinforced-<br />
concrete<br />
columns<br />
and wooden<br />
beams. Upper<br />
level and roof<br />
structures are<br />
wooden<br />
Makkasan<br />
Railway<br />
Community,<br />
Ratchathewi<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-
347
บ้านพื้นถิ่นล้านนา<br />
LOCAL LANNA STYLE HOUSE<br />
ลักษณะอาคารเป็นบ้านไม้ยกสูง ที ่แสดงถึงวิถีชีวิตและความ<br />
เป็นอยู่ บนความพอเพียง วัสดุภายในบ้านเป็นไม้ที่หาได้ใน<br />
สมัยก่อน การออกแบบบ้านตามความชำนาญดั้งเดิมของคนใน<br />
ชุมชน มีฝาไหลและหน้าต่างรอบบ้าน ที่ช่วยระบายอากาศ<br />
ภายใน ช่วยลดการใช้พลังงานภายในบ้าน นอกจากนี้ยังมีต้น<br />
ไม้รอบๆ บ้านเพื่อลดมลภาวะต่างๆ และชานหน้าบ้านที่มีไว้<br />
ต้อนรับแขกที่มาเยือน เป็นบ้านที่มีเอกลักษณ์สะท้อนถึงวิถีชีวิต<br />
ดั้งเดิมไว้อีกด้วย ในบริเวณรอบบ้านจะปลูกพืชพรรณเอาไว้รับ<br />
ประทาน และสมุนไพรที่ใช้เป็นยา และบ้านของคุณลุงสนั่นยัง<br />
เป็นพื้นที่มีพืชพรรณมากมายที่น่าสนใจ และคอยแนะนำเรื่อง<br />
พืชพรรณต่างๆ ให้แก่นักศึกษาและผู้ที่สนใจอีกด้วย<br />
Character is a raised floor house of local way of life<br />
and modest. Interior materials are wooden from<br />
the past. Designed with local wisdom has brought<br />
this house to energy reduction by the use of sliding<br />
window panels called Fa Lai (moveable wall) around<br />
the residence that help intake fresh air and circulate<br />
interior ventilation. Surrounded with trees has help<br />
to reduce pollution to the property. Together with<br />
front terrace as reception area, this house reflects<br />
lifestyle’s identity from the past. In garden grows<br />
vegetables and herbs for cooking and medication<br />
purposes. Mr.Sanan also give lectures about many<br />
interesting plantation to student and those who are<br />
interested.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
348<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2498 นายสนั่น<br />
ณ เชียงใหม่<br />
1955 Mr.Sanan Na<br />
Chaing Mai<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณศรีวรรณ อิ่มสมบัติ<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
นายสนั่น<br />
ณ เชียงใหม่<br />
Mr.Sanan Na<br />
Chaing Mai<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
90 ตร.ม.<br />
Usable<br />
Space<br />
90 Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ 34 หมู่ 6 ตำบล<br />
ป่าไผ่ อำเภอ<br />
สันทราย จังหวัด<br />
เชียงใหม่<br />
- Wood 34 Moo 6<br />
Pa Phai<br />
SubDistrict,<br />
San Sai<br />
District, Chiang<br />
Mai Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.922433<br />
99.029512
349
บ้านใสยิ่ง<br />
SAI YING HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านมารดาของนางน้อย ใสยิ่ง ปัจจุบันบ้านยังคง<br />
มีความสมบูรณ์ ยังคงสามารถรักษาสภาพของบ้านตลอดจน<br />
สภาพแวดล้อมเอาไว้ได้ไม่ต่างจากในอดีต รูปแบบของบ้านเป็น<br />
เรือนพื้นถิ่นลับแลในสมัยก่อน เป็นเรือนไม้ยกใต้ถุนสูงใช้เป็นที่<br />
เก็บของและเป็นก๊างตากหอม หลังคาทรงจั่ว มี 3 จั่วเรียงติดกัน<br />
แต่เดิมในส่วนชานจะเปิดโล่งไม่มีหลังคา ใช้เสาไม้ทั้งต้น พื้นและ<br />
ฝากรุด้วยไม้เนื้อแข็ง มีช่องระบายอากาศใต้หลังคา พื้นที่ใช้สอย<br />
แบ่งออกเป็น 4 ส่วน คือ เรือนนอน อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียง<br />
เหนือ ชานอยู่ตรงกลาง ป้อมข้าว (ยุ้งข้าว) อยู่ทางทิศตะวันออก<br />
และครัวไฟอยู่ทางทิศใต้ บริเวณรอบบ้านจะล้อมรอบด้วยสวน<br />
ผลไม้ ต้นหมากพลูและอยู่ติดกับไร่นา<br />
This house belongs to Mrs. Noi Saiying’s mother. In<br />
its well-kept condition, the house still reflects its former<br />
environment. Styling as Lup-lae ancient housing, the<br />
house ground is raised and used as storage space. Roof<br />
top has 3 consecutive gables, with an open air court.<br />
Columns are timber, floor and walls are hardwood.<br />
Ventilation grills are located under the rooftop. Living<br />
space is divided into 4 parts; Bedroom at north-eastern<br />
side; terrace at the center; rice storage (yung kao) at east<br />
side; kitchen on south side. The house is surrounded<br />
with orchards, betel nut trees and rice field.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
350<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2499 นางน้อย ใสยิ่ง บิดาของ<br />
นางน้อย ใสยิ่ง<br />
1956 Mrs. Noi Saiying Mrs. Noi Saiying’s<br />
father<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นางสาวภัทรวดี ภัทรรังษี<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
2 ไร่ 90<br />
ตร.วา<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
140 ตร.ม.<br />
Plot Size<br />
2 Rai 90<br />
Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
140 Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้เนื้อแข็ง 680<br />
ถนนหัวร้อง<br />
เทศบาล<br />
ศรีพนมมาศ<br />
อำเภอลับแล<br />
จังหวัดอุตรดิตถ์<br />
- Hard wood 680 Hua Rong<br />
Road, Si<br />
Phanommas<br />
Municipality,<br />
Lup-lae District,<br />
Uttaradit<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.909610<br />
100.490291
351
บ้านคำเพชร<br />
KHAM PECH’S HOUSE<br />
ชุมชนนาอ้อนี้ เป็นชุมชนเชื้อสายเผ่าไทลื้อ ที่อพยพมาจาก<br />
หลวงพระบางและเวียงจันทน์ เดิมมีการสร้างบ้านแบบลาว<br />
แต่เมื่อมีการก่อตั้งจังหวัดเลย บ้านเรือนได้รับอิทธิพลจากการ<br />
ก่อสร้างอาคารสำคัญที่เป็นสถานที่ราชการและร้านค้าในช่วง<br />
พ.ศ. 2476-2480 ต่อมาชาวบ้านจึงมีการก่อสร้างบ้านเรือน<br />
ตามแบบในเมืองซึ่งนิยมก่อสร้างกันหลังพ.ศ. 2500 เป็นต้นมา<br />
Na Or village has Tai Lue ethnic people treads. They<br />
have been migrated from Luang Phra Bang and<br />
Viantiane. Formerly they have built houses in Loa style.<br />
Later when Loey Province was established, many houses<br />
have gained influence from the government building<br />
and commercial building in 1933 - 1937 Nowadays, the<br />
villagers like to build houses with urban influenced style<br />
which has occurred since 1957.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2500 นางคำเพชร<br />
พรมเรียน<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Designer Area Cost Material Location<br />
นายหวิน - - ไม้ 67 หมู่ 5<br />
บ้านนาอ้อ<br />
ตำบลนาอ้อ<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเลย<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1957 Mrs. Khampech<br />
Phromrean<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ทรงยศ วีระทวีมาศ<br />
352<br />
Mr. Whin - - Wooden<br />
structure<br />
67 Moo 5,<br />
Baan Na<br />
Or, Na Or<br />
subdistrict,<br />
Mueang Loei<br />
District, Loei<br />
Province<br />
-
353
บ้านพิบูลวัฒนา<br />
PIBULWATTHANA HOUSE<br />
เป็นอาคารลักษณะ Home Office ที่มีบ้านและสำนักงาน<br />
สถาปนิกเล็กๆ อยู่ร่วมกันโดยไม่รบกวนกัน โดยพยายามรักษา<br />
รูปทรงของบ้านไม้ดั้งเดิมที่ดูอบอุ่นอยู่สบายในแบบสถาปัตย-<br />
กรรมเมืองร้อนซึ่งมีการต่อเติมขยายปรับปรุงบ้านไปตาม<br />
กาลเวลา ตามความเจริญเติบโตและเปลี่ยนแปลงของสมาชิก<br />
ในครอบครัวรวมถึงเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าขึ้นไป อย่างกลมกลืน<br />
และมีคุณภาพในการอยู่อาศัย รวมถึงการนำธรรมชาติหรือ<br />
สวนให้สอดแทรกและโอบล้อมและสัมผัสได้ในทุกส่วนของบ้าน<br />
ในตอนเริ่มแรกช่วงหลังยุคจอมพล ป. พิบูลสงคราม ได้<br />
เริ่มมีการสร้างหมู่บ้านจัดสรรยุคแรกๆ ขึ้นในกรุงเทพฯ เพื่อ<br />
ให้มีความทันสมัยทัดเทียมโลกตะวันตกซึ่งบ้านจัดสรรยุคแรก<br />
นี้จะเป็นลักษณะบ้านไม้ใต้ถุนสูง ฝ้าเพดานสูง มีช่องแสง<br />
เหนือประตูหน้าต่างเนื่องจากไม่มีเครื่องปรับอากาศ หลังคา<br />
ใช้กระเบื้องลอนคู่ที่เป็นวัสดุที่ทันสมัยมากในขณะนั้นเนื่องจาก<br />
มีลักษณะแผ่นใหญ่น้ำหนักเบายื่นชายคากันฝนได้ไกล มีรั้ว<br />
ไม้โป่รงสูงประมาณ 1.50 เมตร พอเวลาผ่านมากว่าหกสิบปี<br />
มีการใช้เครื่องปรับอากาศ ก็ทำให้ต้องเปลี่ยนจากหน้าต่างไม้<br />
เป็นหน้าต่างลูกฟักกระจกใสมีการใส่ฉนวนกันร้อนใต้หลังคา มี<br />
การใส่บานกระจกโดยรอบในชั้นล่างซึ่งเป็นที่พักอาศัยรวมถึงมี<br />
การครอบกระจกติดแอร์บนเฉลียงนั่งเล่นรอบบ้าน พื้นที่ดินก็มี<br />
การต่อขยายบ้านหรือสร้างบ้านเพิ่มเมื่อที่ตั้งเจริญขึ้นเป็นเมือง<br />
มากขึ้น จึงทำให้มีความหนาแน่นมากขึ้นและพื้นที่สีเขียวลดลง<br />
ตามความเจริญของบ้านเมือง ดังนั้นบ้านหลังนี้จึงต้องพยายาม<br />
ออกแบบให้มีสวนมีธรรมชาติสอดแทรกโอบล้อมอยู่ทั่วไปให้<br />
This house has become “Home Office” which includes<br />
of residence area and architecture office without<br />
interference. House styling as cozy tropical architecture<br />
were well kept and harmonize by merged along with its<br />
expansion and addition through time, family growth, and<br />
technology. Quality of living and natural environment<br />
were incorporated and touched in every part of the house.<br />
At the early time after Field Marshal P. Pibulsongkram<br />
period, there were starting to have housing estate built<br />
in Bangkok, as to mimic the westerner’s world. These<br />
housing were raised floor wooden house with elevated<br />
ceiling and plenty of light boxes above doors and<br />
windows as there were no air-conditioner. The roofing<br />
is with Roman tile, which was very modern material of<br />
the period as it came in big size with light weight and<br />
able to be extended far to shade off rain. Also they<br />
354<br />
มากที่สุดเพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุด<br />
ซึ่งเป็นการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกิจ<br />
การเมืองการปกครองและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป<br />
แต่เดิมรั้วบ้านเป็นรั้วไม้โปร่งๆ เตี้ยๆ มองเห็นกันได้หมด<br />
เหมือนรั้วบ้านในชุมชนต่างจังหวัด ปัจจุบันแต่ละบ้านทำรั้วปูน<br />
สูงประมาณ 2.00 เมตร เพื่อป้องกันอันตรายและเกิดความเป็น<br />
ส่วนตัว แสดงถึงความเป็นเมืองใหญ่ที่ผู้คนต่างคนต่างอยู่ไม่รู้<br />
จักไม่สนใจซึ่งกันและกัน<br />
บ้านมีการปรับปรุงหลายครั้ง เมื่อ พ.ศ. 2504 มีการต่อเติม<br />
ขึ้นเป็นเรือนหอ ด้วยงบประมาณหลักหมื่น ต่อมา เมื่อ พ.ศ. 2515<br />
มีการปรับปรุงต่อขยายครั้งใหญ่มีการสร้างเรือนครัวทำพื้นที่<br />
ใช้สอยชั้นล่างเป็นห้องนั่งเล่น รับแขก รับประทานอาหาร รวมถึง<br />
ขยายปรับปรุงต่อเติมชั้นบนให้เพียงพอกับครอบครัวใหญ่ที่มี<br />
บุตรธิดาถึง 4 คน ด้วยงบประมาณสองแสนกว่าบาท<br />
พ.ศ. 2535 มีการต่อเติมขยายเรือนครัวเป็นส่วนสำนักงาน<br />
สถาปนิกเล็กๆ สร้างและย้ายโรงรถใหม่โดยทำให้รถจอด<br />
หน้ากระดานได้และออกสู่ถนนได้ และใน พ.ศ. 2544 มีการ<br />
ซ่อมครั้งใหญ่มีการเปลี่ยนระบบน้ำประปาและระบบไฟฟ้า<br />
รวมถึงปรับปรุงอาคารทั้งภายในและภายนอกทาสีใหม่หมด<br />
(งบประมาณราว 1,500,000 บาท) เนื่องจากเป็นวัยทำงาน<br />
และเหลือลูกวัยทำงานอยู่กับบ้านเพียง 2 คน เจ้าของบ้านจึง<br />
ต้องปรับทั้งการใช้สอยและพื้นที่ให้เหมาะสมและลงตัวยิ่งขึ้นดัง<br />
ที่ปรากฏในปัจจุบัน<br />
surrounded the house with wooden fence of 1.50 meters<br />
height. Years have passed, and air-conditioners were<br />
installed, insulation had to be laid under the roof, and the<br />
wooden windows were required to change to glasses,<br />
together with the enclosed of all terraces surrounding the<br />
house. Surrounding property has been more urbanized,<br />
and green area were cut down, therefore this house has<br />
tried to preserve its garden and insert as many natural<br />
environment to the house area for the better living<br />
quality.<br />
The original fence were wooden translucent fence<br />
that is visibly like suburb community around the country,<br />
but at the present it is a concrete wall of 2.00 meters<br />
height as to prevent danger and protect privacy. This<br />
changes show how urbanization has deprived people<br />
interest from each other.
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2500<br />
(อายุ 60<br />
กว่าปี) และ<br />
ปรับปรุงอีก<br />
หลายครั้ง<br />
Before<br />
1957<br />
(about 60<br />
years old)<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
รองศาสตราจารย์<br />
ปราณี<br />
วานิชเจริญธรรม<br />
Associate Professor<br />
Pranee<br />
Vanichcharoentham<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณพิเชฐ วิานิชเจริญธรรม<br />
คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ<br />
Designer Area Cost<br />
เริ่มแรก ราว พ.ศ. 2500 ที่ดิน ค่าก่อสร้าง<br />
การเคหะแห่งชาติ 160 ตร.วา ประมาณ<br />
พ.ศ. 2515 ปรับปรุง พื้นที่ใช้สอย สองแสน<br />
โดย นายอำพล 350 ตร.ม. กว่าบาท<br />
วานิชเจริญธรรม<br />
พ.ศ. 2544 ปรับปรุง<br />
โดย นายพิเชฐ<br />
วานิชเจริญธรรม<br />
Started Around<br />
1957 by National<br />
Housing Authority<br />
1972 renovated<br />
by Mr.Amphon<br />
Vanichcharoentham<br />
2001 renovated<br />
by Mr.Pichet<br />
Vanichcharoentham<br />
Plot Size<br />
160 Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
350 Sq.m.<br />
200,000<br />
Baht<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
ไม้<br />
กระเบื้อง<br />
ลอนคู่<br />
กระจก<br />
Wood,<br />
Roman<br />
roof tiles,<br />
Glass<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อาคารสงเคราะห์<br />
พิบูลวัฒนา<br />
ถนนพระรามหก<br />
แขวงสามเสนใน<br />
เขตพญาไท<br />
กรุงเทพฯ<br />
Pibulwatthana<br />
Housing<br />
Authority,<br />
Rama VI<br />
Road., Sam<br />
Sen Nai<br />
Subdistrict,<br />
Phaya Thai<br />
District,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
355
บ้านนางบัวสอน ไชยวงษา<br />
MRS. BUASORN CHAIVONGSA’S HOUSE<br />
บ้านนางบัวสอน สร้างเมื่อประมาณ พ.ศ. 2503 สร้างโดย<br />
สล่า (ช่างหรือผู้เชี่ยวชาญ) ชาวไตยอง เป็นเรือนไม้สักชั้นเดียว<br />
ยกใต้ถุนสูง หลังคาทรงปั้นหยาผสมจั่วมุงกระเบื้องวิบูลย์ศรี<br />
ประดับไม้แกะสลักที่ยอดจั่วและยื่นชายคาด้านหน้าออกมา<br />
เพื่อคลุมบันไดทางขึ้น ประดับไม้แกะสลักที่แผงบังแดดและ<br />
ราวบันได ประตูทางเข้าเรือนด้านหน้าเป็นบานเฟี้ยม หน้าต่าง<br />
ไม้บานเปิดคู่มีช่องแสงด้านบน วงกบล่างของหน้าต่างอยู่ใน<br />
ระดับต่ำซึ่งสัมพันธ์กับวิถีการอยู่อาศัยที่นั่งกับพื้น ผนังไม้ตีชน<br />
ชิดบนโครงเคร่าไม้ เสาด้านล่างเป็นเสาปูน ด้านบนเป็นเสาไม้<br />
พื้นที่ส่วนใต้ถุนตีไม้โปร่งกั ้นเป็นห้องเก็บของ เช่น เครื่องมือ<br />
ทางการเกษตร และพื้นที่บางส่วนใช้เลี้ยงสัตว์ มี 3 ห้องนอน<br />
1 ครัวไฟ และมียุ้งข้าว<br />
Mrs. Buasorn’s house were constructed around<br />
1960 by a Tai Yong ethnic artisan. It is an all teak<br />
raised-floor house. The roof top is hip and gable<br />
mixed finished with Vibulsri cement tile and wooden<br />
carved decoration at gable top. Extended roof covering<br />
the front entrance stairs were with wooden carved<br />
decorations on stair’s rails and shading. At main<br />
entrance, doors are foldable doors. Double-swing<br />
windows that has light box on top and very low level<br />
of window sills to merge with people’s lifestyle of<br />
sitting down on the floor. All walls are flat wooden<br />
walls in wooden frame. Lower part of house columns<br />
are of concrete, but the top parts were of wooden.<br />
At the ground level they enclosed lightly with wooden<br />
walls for storage purpose of agriculture equipment,<br />
and animals’ pen. The living area has 3 bedrooms,<br />
1 kitchen and rice grain storage (Yung-Kao).<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2503 นางบัวสอน ไชยวงษา - - - โครงสร้าง<br />
ไม้ หลังคา<br />
มุงกระเบื้อง<br />
วิบูลย์ศรี<br />
(กระเบื้อง<br />
ซีเมนต์)<br />
1960 Mrs. Buasorn<br />
Chaivongsa<br />
- - - Wooden<br />
structure<br />
with<br />
roofing of<br />
cement<br />
tiles<br />
(Vibulsri<br />
tiles)<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ล้านนา)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
30 หมู่ 4<br />
ตำบลป่าซาง<br />
อำเภอป่าซาง<br />
จังหวัดลำพูน<br />
30 Moo 4,<br />
Pa Sang<br />
Subdistrict,<br />
Pa Sang<br />
District,<br />
Lamphun<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
356
357
บ้านพรหมคง<br />
PHROMKONG’S HOUSE<br />
บ้านพรหมคง เป็นบ้านที่สร้างในสมัย ร.9 ทรงเสด็จมาเยือน<br />
อ.รัตภูมิ สร้างความภาคภูมิใจแก่เจ้าของบ้าน เปรียบเสมือน<br />
จุดเริ่มต้นของบ้านหลังนี้<br />
บ้านพรหมคง ถือเป็นบ้านที่ผู้คนในอำเภอรัตภูมิรู้จักเป็น<br />
อย่างดี เนื่องจากสมัยก่อนนับเป็นบ้านที่มีความใหญ่โต ด้วย<br />
ครอบครัวพรหมคงเป็นครอบครัวใหญ่ และมีฐานะร่ำรวยพอ<br />
สมควร ออกแบบให้ข้างล่างเป็นใต้ถุนโล่งกว้าง แต่ในปัจจุบัน<br />
ได้ต่อเติมเป็นบ้านปูนผสมไม้ที่ได้มีการต่อเติมด้านล่างใน<br />
พ.ศ. 2526 34 ปีที่ผ่านมา<br />
บ้านหลังนี ้ถือเป็นบ้านที่มีลักษณะเด่นทางสถาปัตยกรรม<br />
พื้นถิ่นภาคใต้คือ ยกใต้ถุนสูง และใช้หลักคาบลานอ ความลาด<br />
ชันของหลังคาที่ไม่สูงมากเพื่อชะลอน้ำฝนลงสู่พื้นดิน บ้านหลัง<br />
นี้ส่วนใหญ่จะใช้ลักษณะการเข้าเดือย ซึ่งนับเป็นภูมิปัญญาของ<br />
คนสมัยนั้น<br />
As a proud memory to Phromkhong family, this house<br />
were constructed in the reign of King Rama IX, when<br />
His Majesty had honorably visited the village.<br />
Back in the time, villagers know Phromkhong<br />
family house very well, as it was to village wealthiest<br />
house belongs to a big and rich family. The house<br />
were designed as raised-floor in the past, but, 34<br />
years later, at present were all enclosed with concrete<br />
and wood since 1983.<br />
This house is unique in it vernacular architecture<br />
style of southern Thai style with raised floor, the roof<br />
angle that is not too steep (to reduce rain water speed<br />
down the ground), and the jointing techniques of no<br />
nails practice.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
358<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2503 คุณเรณู พรหมคง คุณร่วง พรหมคง - - โครงสร้าง<br />
ไม้ และ<br />
ฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
1960 Renu Phromkong Ruang Phromkong - - Wooden<br />
structure<br />
with<br />
concrete<br />
foundation<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณณัฐนันท์ ชูทอง<br />
คุณอัญชัญ พินธฺุ์สุวรรณ<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
36 ตำบลคูหาใต้<br />
อำเภอรัตภูมิ<br />
จังหวัดสงขลา<br />
36 Khuha Tai<br />
Subdistrict,<br />
Ratthapume<br />
District,<br />
Songkhla<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
7.155647<br />
100.259607
359
บ้านสาสนสิทธิ์<br />
SASANASIT’S HOUSE<br />
บ้านหลังนี้ออกแบบโดยเจ้าของบ้าน คุณยายอุ่นเรือน สาสนสิทธิ์<br />
จากคำบอกเล่าของคุณป้า และคุณแม่ คุณยายได้รับอิทธิพลการ<br />
ออกแบบจากบ้านประจำตำแหน่งของข้าราชการฝ่ายปกครอง<br />
จากการติดตามคุณตาไปประจำตำแหน่งในอำเภอต่างๆ เดิม<br />
บ้านปลูกบนที่ดินแปลงใหญ่ประมาณ 20 ไร่ จากนั้นมีการ<br />
แบ่งที่ให้น้องๆ ปลูกบ้านให้ลูกๆ และสำหรับให้เช่าอีกประมาณ<br />
10-11 หลัง ภายหลังถึงมีการตัดถนนและแบ่งโฉนด ตัว<br />
บ้านสร้างจากไม้ที่คุณยายชอบเก็บสะสมไว้ เนื่องจากคุณตา-<br />
คุณยายมีลูกหลายคนและมีแขกมาพักค้างคืนที่บ้านบ่อยครั้งจึง<br />
ออกแบบให้มีหลายห้องนอน มีโถงรับแขกค่อนข้างใหญ่ ตาม<br />
ลักษณะงานของคุณตาที่จะมีแขกมาพบที่บ้านเป็นประจำ โถง<br />
พักผ่อนเป็นส่วนที่ใหญ่และใช้งานมากที่สุดเพราะต้องการให้<br />
ทุกคนในครอบครัวมาทำกิจกรรมร่วมกัน ส่วนครัวมีทั้งครัวปิด<br />
และครัวเปิดที่ต่อออกไปเป็นระเบียงสำหรับตั้งเตาปรุงอาหาร<br />
ตัวบ้านออกแบบให้ใต้ถุนสูง เพื่อให้ลมพัดผ่าน เป็นพื้นที่พักผ่อน<br />
และทำงานบ้านในเวลากลางวัน ส่วนบริเวณบ้านด้านทิศ<br />
ตะวันตกออกแบบให้มีสระบัว สำหรับเลี้ยงปลา และเพื่อลด<br />
อุณหภูมิให้กับตัวบ้านในฤดูร้อน<br />
This house was designed by the owner, Mrs.Oonruen<br />
Sasanasit. From interviewing with my aunt and mother,<br />
Mrs.Oonruen, my grandmother designed this house<br />
with influence from former government resident’s<br />
house when following her husband to work in other<br />
provinces. House property were once 20 Rai big. After<br />
divided to other siblings, children, and 10-11 houses<br />
for rent, together with the new road cut later, the new<br />
boundary were applied. The house were built with old<br />
woods collected by grandma. Inside, were divided into<br />
many bedrooms for their many children and guests. A<br />
big reception space was designed to held grandpa’s<br />
regularly guests and it was the most used space of the<br />
house where everyone work together. Kitchen were<br />
both enclosed and open on terrace. Floor level were<br />
raised floor to gain ventilation and to use as daytime<br />
working space. West side of the house were with lotus<br />
and fish pond with function to reduce heat in summer<br />
time for the house.<br />
Design Factor : Resident designs for the cozy way<br />
of living of the owner and environment factors.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2503 นายเติม สาสนสิทธิ์<br />
และนางอุ่นเรือน<br />
สาสนสิทธิ์<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
นางอุ่นเรือน<br />
สาสนสิทธิ์<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
300 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้าง<br />
ไม้<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
1182 ถนน -<br />
ประจักษ์<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดหนองคาย<br />
1960 Mr.Term and Mrs.<br />
Oonruen Sasanasit<br />
Mrs.Oonruen<br />
Sasanasit<br />
Usable<br />
Space<br />
300 Sq.m.<br />
- Wooden<br />
structure<br />
1182<br />
Prachak Road.,<br />
Muang District,<br />
Nong Khai<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นายปกป้อง กุลชล<br />
360
361
บ้านนายขา ขัดปัญเจริญ<br />
MR.KHA KHUDPUNCHAROEN’S HOUSE<br />
บ้านนายขา เป็นเรือนไม้สักชั้นเดียวยกใต้ถุนสูง สร้างโดย<br />
ฝีมือสล่าพื้นบ้าน เมื่อประมาณ พ.ศ 2504 หลังคาทรงปั้นหยา<br />
ผสมจั่ว มุงกระเบื้องวิบูลย์ศรี ผนังไม้ตีซ้อนเกล็ดบนโครงเคร่าไม้<br />
เสาด้านล่างเป็นเสาปูนที่ได้มีการก่อพอกทับเสาเดิม ด้านบน<br />
เป็นเสาไม้ ประตูและหน้าต่างมีช่องแสงกระจกลายดอกพิกุล<br />
มี 2 ห้องนอน 1 ครัวไฟ<br />
Mr.Kha’s house is a raised-based teak house. Built by<br />
local artisan around 1961. The roof is hip mixed with<br />
gable finished with cement tiles (Vibulsri tile). Wooden<br />
walls are with over-layers style in wooden frame. Lower<br />
column were of cement columns which have been<br />
re-covered on old columns, and the top were of wooden<br />
columns. All doors and windows have light box with Pikul<br />
flower design. Inside were 2 bedrooms and 1 kitchen.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2504 นายขา ขัดปัญเจริญ - - - โครงสร้าง<br />
ไม้ หลังคา<br />
มุงกระเบื้อง<br />
วิบูลย์ศรี<br />
(กระเบื้อง<br />
ซีเมนต์)<br />
1961 Mr.Kha<br />
Khudpuncharoen<br />
- - - Wooden<br />
structure<br />
with<br />
Cement<br />
tile roofing<br />
(Vibulsri<br />
tile)<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ล้านนา)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
57 หมู่ 6<br />
ตำบลอุโมงค์<br />
อำเภอเมือง<br />
ลำพูน<br />
จังหวัดลำพูน<br />
57 Moo 6,<br />
Umong<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Lamphun<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
362
363
บ้านพักพนักงาน<br />
การรถไฟแห่งประเทศไทย<br />
ชั้นหัวหน้ากอง<br />
RAILWAY RESIDENCE FOR HEAD OF DIVISION OFFICIAL<br />
เป็นอาคารครึ่งไม้ครึ่งปูน 2 ชั้น ยกพื้นสูง 2.50 เมตร รูปแบบ<br />
ทางสถาปัตยกรรมแบบโมเดิร์น หลังคาจั่วมุงด้วยกระเบื้อง<br />
กระเบื้องลอนคู่ พื้นที่ใช้สอยชั้นล่างประกอบด้วยที่จอดรถ<br />
ห้องพักผ่อนและรับประทานอาหาร ห้องครัว ห้องน้ำ และ<br />
ห้องพักคนรับใช้ พื้นที่ใช้สอยชั้นบนประกอบด้วยห้องนอน<br />
3 ห้อง และห้องน้ำ 1 ห้อง พื้นชั้นล่างเป็นพื้นคอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก ผนังห้องชั้นล่างเป็นผนังก่ออิฐฉาบปูนกรุด้วย<br />
หินล้าง พื้นชั้นบน ผนัง บันได และประตูเป็นไม้ หน้าต่าง<br />
บ้านเปิดคู่ กระจกลูกฟัก<br />
The 2 stories single house, 2.50 meters height from<br />
floor to floor, designed with modern style. The roof is<br />
gable roofing with Roman tiles. The lower level has<br />
parking, living and dining areas, kitchen, bathroom,<br />
maid’s room. The upper level has 3 bedrooms and<br />
1 bathroom. The lower level has reinforced-concrete<br />
floor, brick and mortar walls with exposed aggregate<br />
finishing. The upper level floor finishing, wall, stairs,<br />
and doors are all wooden. Double-swing windows on<br />
upper level have glass panels.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
364<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2504 การรถไฟ<br />
แห่งประเทศไทย<br />
1961 The State Railway<br />
of Thailand (SRT)<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Designer Area Cost Material Location GPS<br />
นายประยูร ศรีสำรวจ 164 ตร.ม. - โครงสร้าง ศูนย์ฝึกอบรม -<br />
ชั้นล่างเป็น บางซื่อ<br />
เสาและคาน เขตจตุจักร<br />
คอนกรีต กรุงเทพมหานคร<br />
เสริมเหล็ก<br />
โครงสร้าง<br />
ชั้นบนและ<br />
หลังคาเป็น<br />
โครงสร้าง<br />
ไม้<br />
Mr. Prayoon<br />
Srisamruaj<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปริญญา ชูแก้ว<br />
Usable<br />
Space<br />
164 Sq.m.<br />
- Lower level<br />
structure is<br />
reinforcedconcrete<br />
columns<br />
and<br />
beams.<br />
Upper level<br />
and roof<br />
structures<br />
are<br />
wooden.<br />
Bang Sue<br />
Training<br />
Center,<br />
Chatuchak<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-
365
บ้านเหรียญทอง<br />
REIAN THONG’S HOUSE<br />
บนพื้นที่ดินเดิมขนาด 4 ไร่เศษซึ่งเคยเป็นโรงงานทอผ้าไหม<br />
เหรียญทอง ปัจจุบันได้เลิกกิจการโรงงานทอผ้าไหม แล้วมีการ<br />
แบ่งที่ดินในระหว่างพี่น้องจนเหลือพื้นที่บริเวณบ้าน ปัจจุบันนี้<br />
มีพื้นที่ขนาดประมาณ 1 ไร่ครึ่ง อยู่ในครอบครองของคุณอนงค์<br />
ทีปสุวรรณ<br />
บ้านเหรียญทองถูกออกแบบให้แคบและยาว โดยวางผัง<br />
ให้แนวยาวของบ้านหันหน้ารับลมในแนวเหนือใต้ โดยทำการ<br />
ลดช่องเปิดให้เหลือเท่าที่จำเป็นในด้านสกัดเมื่อเปิดหน้าต่างก็<br />
จะได้รับลมและแสงสว่างเต็มที่ มีลักษณะคล้ายกับศาลาไทย<br />
ที่เปิดโล่งและอยู่สบาย ชายคายื่นยาวกว่า 2 เมตร สามารถ<br />
กันแดดและฝนได้อย่างมีประสิทธิภาพ<br />
เมื่อเวลาผ่านไป 40 กว่าปี สภาพแวดล้อมของบ้านเปลี่ยนไป<br />
มีถนนใหญ่ตัดผ่านหน้าบ้าน เริ่มมีฝุ่นควันและเสียงรบกวน<br />
มากขึ้น จึงได้มีการปรับสภาพให้เหมาะสมกับการอยู่ในสภาพ<br />
แวดล้อมปัจจุบัน<br />
โดยมีความพยายามในการรักษาสภาพของบ้านเดิมไว้ให้<br />
มากที่สุด มีการเพิ่มเติมความสะดวกสบายเข้าไปโดยใช้อุปกรณ์<br />
อาคารเข้าช่วย เพื่อคงคุณค่าของบ้านหลังนี้ และสามารถ<br />
ใช้สอยได้อย่างมีประสิทธิภาพในสภาพแวดล้อมปัจจุบันเหมือน<br />
อย่างที่เคยเป็นเมื่อแรกสร้าง<br />
ภายในบ้าน จากเดิมที่สามารถเปิดรับลมได้เต็มที่<br />
เมื่อมีฝุ่นควันจากถนน จึงจำเป็นต้องปิดหน้าต่างแล้วใช้<br />
เครื่องปรับอากาศเข้ามาแทน บานหน้าต่างแต่เดิมเป็น<br />
บานลูกฟักไม้ทั้งบาน เมื่อถูกปิดทำให้ในบ้านมืดลงมาก จึง<br />
เปลี่ยนเป็นลูกฟักกระจกแทน ทำให้ยังคงความสว่างและโล่ง<br />
สบาย ปรับพื้นที่การใช้งานระเบียงที่ไม่ค่อยได้ใช้งานในสภาพ<br />
แวดล้อมที่เปลี่ยนไป แต่ยังรักษาบรรยากาศความโล่งสบายทาง<br />
สายตาของความเป็นระเบียงเอาไว้ โดยปรับให้เป็นห้องกระจก<br />
และใช้เครื่องปรับอากาศเพื่อทำให้สามารถใช้พื้นที่ระเบียงได้ใน<br />
สภาวะที่สบายตลอดทั้งวัน<br />
Rian Thong House were narrowly designed to use<br />
the long side of the house to face north-south wind.<br />
The opening void were reduced to the essential only<br />
in the shorter side to fully gain ventilation and natural<br />
lighting. The styling is like the Thai Traditional house<br />
with open planning and effective long shading from<br />
rooftop.<br />
40 years passed, major road were cut in the<br />
front of the house, bringing lots of dust and noise<br />
pollution. Therefore, adjustment were made to cope<br />
with present existence.<br />
Trying to keep the original house environment,<br />
only some conveniences were installed to make this<br />
house as cozy living as before.<br />
Inside, from freely ventilated by natural air forced,<br />
now polluted with traffic dust, their window must be<br />
closed and controlled by air-conditioning system. At<br />
first all windows have wooden panels and would be<br />
very dark after all are shuttled. Therefore, all were<br />
replaced with glass panels to gain more sunlight and<br />
spacious dimension. All terrace with little used, were<br />
turned into enclosed space with more air-conditioned<br />
available space.<br />
366
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2504<br />
-<br />
2505<br />
1961<br />
-<br />
1962<br />
เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่<br />
Owner Designer Area<br />
คุณอนงค์ ทีปสุวรรณ หม่อมราชวงศ์<br />
แน่งน้อย ศักดิ์ศรี<br />
ปรับปรุง พ.ศ. 2545<br />
โดยสถาปนิก<br />
คุณพิเชฐ วานิชเจริญ<br />
ธรรม<br />
Anong Thipsuwan<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณพิเชฐ วิานิชเจริญธรรม<br />
คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
M.R.Nangnoi<br />
Saksri, then<br />
renovated in<br />
2002 by Architect<br />
Mr.Pichet Wanich-<br />
Charoentham<br />
เดิม 4<br />
ไร่เศษ<br />
ปัจจุบันนี้มี<br />
พื้นที่ขนาด<br />
ประมาณ1ไร่<br />
ครึ่ง<br />
There were<br />
altogether<br />
over 4 Rai<br />
property.<br />
However,<br />
nowadays<br />
were only<br />
1.5 Rai<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
ก่อสร้าง<br />
350,000<br />
บาท<br />
ปรับปรุง<br />
พ.ศ. 2545<br />
3,500,000<br />
บาท<br />
first construction<br />
350,000<br />
Baht, and<br />
then renovation<br />
in<br />
2002 at<br />
3,500,000<br />
Baht.<br />
วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Material Location<br />
- ซอย<br />
13.909610<br />
อรุณอัมรินทร์ 5 100.490291<br />
ถนนอรุณอมรินทร์<br />
ตัดใหม่<br />
กรุงเทพฯ<br />
- Soi Arun<br />
Ammarin 5<br />
New Arun<br />
Ammarin Road,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
367
สถานีวิจัยประมงคลองวาฬ<br />
THE RESEARCHER RESIDENCE, KLONGWAN<br />
FISHERY RESEARCH STATION, KASETSART UNIVERSITY<br />
คลองวาฬใน พ.ศ. 2501 นั้น ยังคงเป็นสถานที่ที่ยังอยู่ห่างไกล<br />
ยากต่อการเดินทางและมีอุปสรรคในการติดต่อสื่อสาร บ้านพัก<br />
นักวิจัยสถานีประมงคลองวาฬ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ได้<br />
รับการออกแบบให้อยู่ภายใต้โครงขององค์อาคารที่เรียบง่าย<br />
เพื่อรับมือกับอุปสรรคเรื่องการติดต่อสื่อสารระหว่างสถาปนิก<br />
และผู้รับเหมาก่อสร้าง แต่อุปสรรคไม่ได้มีผลต่อการทำงาน<br />
ภายใต้ข้อจำกัดกลับถูกผันให้เป็นโอกาสในการทดลองให้กับ<br />
กระบวนการออกแบบสถาปัตยกรรม ระบบองค์อาคารที่เรียบ<br />
ง่ายถูกขยายออกไปตามแนวแกนสำคัญต่างๆ ทั้งตามยาวและ<br />
ตามขวางของผังพื้นเพื่อให้เกิดผลตอบสนองในด้านคุณสมบัติ<br />
ของการใช้งานที่แตกต่างหลากหลาย นอกจากนี้ยังส่งผลให้<br />
กลุ่มอาคารวางตัวได้แนบสนิทอยู่บนสภาพภูมิประเทศที่เป็น<br />
เนินทรายภายในโครงการ<br />
In the year 1958, Klongwan was a far remote area. The<br />
difficulties on access, transportation, and communication<br />
has forced architect to find the proper solution,<br />
especially, on how to communicate with the contractor.<br />
The Researcher Residence at Klongwan Fishery<br />
Research Station was designed based on its simple<br />
tectonic platform. The application of such tectonic was<br />
challenged by complex building requirement, especially,<br />
on different type of space uses. Extension of simple<br />
tectonic was executed along the major axis of planning<br />
in both longitudinal section and cross section at the same<br />
time. The result is the seamless sit of building on terrain<br />
and topography of the sand dune configuration of its site.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2504<br />
ปีที่ปรับปรุง<br />
2536<br />
1961<br />
Year<br />
of renovate<br />
1993<br />
368<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
Kasetsart<br />
University<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์<br />
ทองพันธุ์ พูนสุวรรณ<br />
Assistant<br />
Professor<br />
Thongpan<br />
Poonsuwan<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ทองพันธุ์ พูนสุวรรณ<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
- 200,000<br />
บาท<br />
- 200,000<br />
Baht<br />
วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Material Location<br />
- สถานีวิจัยประมง<br />
คลองวาฬ 447 หมู่<br />
1 ตำบลคลองวาฬ<br />
อำเภอเมือง จังหวัด<br />
ประจวบคีรีขันธ์<br />
- Klongwan<br />
Fishries Research<br />
station 447 Moo<br />
1, Klongwan<br />
Subdistrict,<br />
Muang Distrct,<br />
Prachuap Khiri<br />
Khan Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
11.754211<br />
99.791762
369
บ้านไทยยืนยง<br />
THAI YUEN YONG HOUSE<br />
บ้านไทยยืนยงหลังนี้ถูกสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2508 โดยคุณพ่อ<br />
ของคุณยุวณี ซึ่งเป็นครอบครัวไทยเชื้อสายจีน ประกอบด้วย<br />
พ่อแม่ ลูกหกคนและน้องสาวของคุณพ่อ รวมทั้งหมดเป็นเก้า<br />
คน เป็นครอบครัวที่ประกอบอาชีพเครื่องปั้นดินเผาแห่งแรกบน<br />
เกาะเกร็ด เดิมทีก่อนที่จะตั้งถิ่นฐานที่เกาะเกร็ดแห่งนี้ได้รวม<br />
กลุ่มกับญาติๆ ทำเครื่องปั้นดินเผาอยู่แถวราชเทวี แต่ต่อมามี<br />
ปัญหาเรื่องมลพิษ จึงตัดสินใจย้ายมายังบริเวณเกาะเกร็ดแห่งนี้<br />
เพราะอยู่ติดริมแม่น้ำเจ้าพระยา ง่ายต่อการขนส่งวัตถุดิบและ<br />
การขนส่งผลิตภัณฑ์ไปยังในตัวเมืองกรุงเทพมหานคร ซึ่งใน<br />
เวลานั้นใช้เรือในการขนส่ง ประกอบกับราคาที่ดินบนเกาะเกร็ด<br />
ในเวลานั้นไม่สูงมากนัก บ้านหลังนี้ (หลังแรก) เป็นบ้านไม้<br />
ยกใต้ถุน และมีหลังคาผืนใหญ่คลุมพื้นที่เกือบทั้งหมดของ<br />
ที่ดิน (แรกเริ่ม 99 ตารางวา) พื้นที่ใต้ถุนและโดยรวมๆ แล้ว<br />
จะเป็นพื้นที่ในการผลิตเครื่องปั้นดินเผา จะมีพื้นที่เตรียมดิน<br />
พื้นที่ขึ้นรูปเครื่องปั้นดินเผา พื้นที่ตากเครื่องปั้นดินเผา และ<br />
พื้นที่เตาเผา แต่ด้วยพื้นที่ที่จำกัดมีพื้นที่ในการตากไม่เพียงพอ<br />
จึงคิดพิจารณาหาวิธีการจัดการพื้นที่ในแนวตั้งเกิดขึ้น เป็นการ<br />
สร้างชั้นลอยเพื่อเพิ่มพื้นที่ในการตาก และยังใช้ไอร้อนเหนือ<br />
เตาในการลดระยะเวลาในการตากเครื่องปั้นดินเผา<br />
จะเห็นได้ชัดว่าบ้านหลังนี้เป็นบ้านที่มีพื้นที่อยู่อาศัยและพื้นที่<br />
ประกอบอาชีพ ทำงานร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพบนเงื่อนไข<br />
ของข้อจำกัดที่มีขนาดพื้นที่ดินขนาดเล็ก และเมื่อกิจการด ำเนิน<br />
ไปจึงค่อยขยับขยายพื้นที่ตามก ำลังความสามารถ ไม่เกินตัว<br />
Thai Yuen Yong House has been constructed in 1965<br />
by Mrs.Yuwadee’s father, whom has Thai-Chinese<br />
race. They were a family of 9; father, mother, 6<br />
children, and aunt. They were the first family who<br />
profess the pottery craft on Ko Kret. Before that, they<br />
had their business near Rajdevi Road, but later on<br />
had undergone with pollution that made them choose<br />
to move out to Ko Kret. Situated along Chao Phraya<br />
River made it easy to transfer materials and products<br />
to Bangkok, which at that time shipping and property<br />
in Ko Kret was still at low price. This house (first<br />
house) has raised floor design with one big roofing<br />
that covers almost the entire area of 99 Sq.wa. The<br />
ground level is mainly used for pottery crafting with<br />
clay preparing area, molding area, drying area and<br />
furnace area. However, we ran out of drying area,<br />
therefore a vertical shelving with top heating were<br />
created to reduce space and time of drying.<br />
This house cleverly integrated living and working<br />
space together in a small property. When the<br />
business grew with success then they might expand<br />
further.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2508 คุณยุวณี สุขทอง คุณขี่ย้ง<br />
(คุณพ่อของคุณยุวณี)<br />
1965 Yuwanee Sukthong Kee Yong<br />
(Yuwanee’s father)<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นายชัยเศรษฐ เศรษฐสกุลชัย<br />
นางสาวชลธิชา วงศ์ชูศรี<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
99 ตร.วา<br />
Plot Size<br />
99 Sq.wa<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ 53/1 เกาะเกร็ด<br />
ตำบลเกาะเกร็ด<br />
อำเภอปากเกร็ด<br />
จังหวัดนนทบุรี<br />
- Wood<br />
structure<br />
53/1 Ko<br />
Kret, Ko Kret<br />
Subdistrict, Pak<br />
kret District,<br />
Nonthaburi<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.909610<br />
100.490291<br />
370
371
บ้านเลขที่ 5<br />
(บ้านรองศาสตราจารย์เลิศ และ<br />
รองศาสตราจารย์สมถวิล อุรัสยะนันทน์)<br />
THE RESIDENCE OF ASSOC.PROF. LERT URASYANANDANA AND<br />
ASSOC.PROF.SOMTHAVIL URASYANANDANA<br />
เมื่อประมาณ 50 กว่าปีที่ผ่านมา เป็นช่วงเวลาที่ศาสตราจารย์<br />
หม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ และรองศาสตราจารย์เลิศ<br />
อุรัสยะนันทน์ เป็นอาจารย์ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์<br />
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และยังได้ทำงานในฐานะสถาปนิก<br />
ร่วมกันนั้น ศาสตราจารย์หม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ ได้<br />
ออกแบบสร้างบ้านของท่านในบริเวณที่ดินข้างบ้านของ<br />
อาจารย์เลิศหลังนี้ขึ้นก่อน ต่อมาท่านได้แบ่งที ่ดินส่วนหนึ่ง<br />
ขายให้อาจารย์เลิศผู้เป็นศิษย์ เพื่อจะให้มาสร้างบ้านอยู่ใกล้ๆ<br />
กันเพื่อสะดวกในการปรึกษางาน จึงเป็นจุดเริ่มต้นให้รอง<br />
ศาสตราจารย์เลิศ อุรัสยะนันทน์ ได้ออกแบบสร้างบ้านของ<br />
ท่านและครอบครัวขึ้นใน พ.ศ. 2509 อันประกอบด้วยตัวบ้าน<br />
พักอาศัยและโรงจอดรถ ซึ่งได้ก่อสร้างพร้อมกันทั้งหมดใน<br />
คราวเดียว<br />
แนวทางการออกแบบของอาจารย์ มีลักษณะผสมผสาน<br />
ของรูปแบบสถาปัตยกรรมไทยและยุโรป สังเกตได้จากการ<br />
เน้นความสูงโปร่งแบบไทย และคำนึงถึงการรับลมตลอดทั้งปี<br />
จากทิศทางลมในแนวทิศเหนือ-ใต้ได้ตลอดทั้งปี โดยได้คำนวณ<br />
ทิศทางการจัดวางแนวช่องเปิดประตูหน้าต่างสำหรับลมเข้า<br />
ออกไว้อย่างเป็นระบบ รวมทั้งเตรียมบริเวณที่เว้นว่างโดยรอบ<br />
ตัวบ้านไว้เพื่อเป็นพื้นที่รับลมอย่างพอเพียง ในปัจจุบันอาคาร<br />
สูงซึ่งก่อสร้างรายล้อมพื้นที่อย่างค่อนข้างหนาแน่นจึงไม่ส่ง<br />
ผลกระทบต่อการรับลมเข้าสู่ตัวบ้านมากนัก<br />
นอกจากนี้การออกแบบบ้านท่านจะเน้นความแข็งแรงของ<br />
โครงสร้าง เช่น มีการออกแบบฐานรากเพื่อป้องกันแผ่นดินไหว<br />
และใช้เสาเข็มที่ลึกเป็นพิเศษที่ได้รับการคำนวณอย่างดี เพื่อ<br />
ป้องกันการเคลื่อนตัวของดินและบ้านทรุดไว้ด้วย เนื่องจาก<br />
ลักษณะดินในพื้นที่แถบจังหวัดสมุทรปราการเป็นดินเลนที่อาจ<br />
เกิดการเคลื่อนตัวของดินได้เมื่อแผ่นดินไหว เมื่อครั้งที่เกิดแผ่น<br />
ดินไหวไม่รุนแรงในละแวกนี้ บ้านของท่านจึงไม่ได้รับผลกระทบ<br />
ใดๆ ต่อโครงสร้าง<br />
การออกแบบพื้นที่ใช้สอย และส่วนประกอบอาคาร ชั้นล่าง<br />
มีการลดทอนการใช้ผนังทึบกั้นห้องที่จะทำให้กีดขวางทางลม<br />
โดยใช้เฟอร์นิเจอร์จัดวางกั้นพื้นที่เพื่อแยกการใช้งานแต่ละส่วน<br />
แทน ส่วนวัสดุก่อสร้าง-ตกแต่งอาคารชั้นล่างนั้นเน้นการใช้<br />
ผนังก่อด้วยอิฐทนไฟที่นำเข้าจากต่างประเทศและหินธรรมชาติ<br />
ภายหลังอาจารย์ได้ออกแบบลูกกรงเหล็กมาติดตั้งในช่อง<br />
หน้าต่างเพิ่มเติมขึ้นด้วย เพราะเคยมีขโมยเข้าบ้านครั้งหนึ่ง<br />
ส่วนพื้นที่ชั้นสองซึ่งจำเป็นต้องกั้นห้องเพื่อให้มีความเป็น<br />
ส่วนตัวนั้น อาจารย์ได้ออกแบบระบบช่องหน้าต่างบานเกล็ด<br />
กระจกที่เรียงต่อเนื่องกันยาวตลอดแนว โดยใช้อุปกรณ์ที่<br />
สามารถควบคุมการเปิด-ปิดได้ที่จุดเดียว เพื่อให้เปิดรับลมได้<br />
อย่างเต็มที่ ทำให้พื้นที่ภายในอาคารมีความโปร่ง ตลอดจนได้<br />
รับแสงสว่างที่เพียงพอ เป็นชุดหน้าต่างที่จัดทำพร้อมกับมุ้ง<br />
ลวดโลหะ นับเป็นการออกแบบใช้บานมุ้งลวดรุ่นแรกๆ ของ<br />
ไทย แต่ปัจจุบันวัสดุมุ้งลวดเดิมชำรุดและได้เปลี่ยนเป็นวัสดุ<br />
ใหม่แล้ว และยังต้องเริ่มติดตั้งเครื่องปรับอากาศในบางห้อง<br />
ด้วย เนื่องจากสภาพอากาศที่ร้อนขึ้นมาก<br />
ในขั้นตอนการก่อสร้าง อาจารย์ให้ความสำคัญกับ<br />
กระบวนการจัดเตรียมและคัดเลือกวัสดุก่อสร้างอย่างพิถีพิถัน<br />
ตลอดจนช่างก่อสร้างที่จะต้องเป็นช่างฝีมือ ซึ่งในสมัยนั้นกลุ่ม<br />
ช่างชาวจีนที่มีฝีมือดีและโดดเด่นคือช่างจากเซี่ยงไฮ้ วัสดุไม้<br />
ที่จะใช้ก่อสร้างจะต้องนำไปตากแดดก่อนเพื่อให้เนื้อไม้แห้ง<br />
สนิท ไม่เหลือทั้งยางและความชื้น ไม้ที่แห้งสนิทเมื่อนำมาใช้<br />
จะคงรูปและไม่บิดตัว ส่วนเทคนิคการต่อไม้ต้องมีกรรมวิธีต่อ<br />
ให้สนิทเหมือนเป็นไม้เนื้อเดียวกัน มีการสมานเนื้อไม้ ขัดผิว<br />
และต้องคัดเลือกลายไม้ให้เหมือนหรือพอดีกัน โดยเลือกไม้ที่<br />
ใกล้เคียงกันหรือจากต้นเดียวกัน ไม้ที่เลือกมาใช้ก็จะต้องแก่<br />
จัดจริงๆ จึงจะได้ไม้ที่มีเนื้อแข็ง<br />
บ้านหลังนี้ เมื่อแรกสร้างตัวบ้านจะตั้งอยู่บนระดับพื้นที่สูง<br />
กว่าบริเวณโดยรอบและถนน แต่ภายหลังมีการปรับระดับพื้น<br />
ถนนหน้าบ้านสูงขึ้นจนเท่ากับระดับพื้นของตัวบ้าน จึงเกิดมี<br />
ปัญหาเรื่องน้ำเป็นหลักเมื่อฝนตกหนัก<br />
ส่วนโรงจอดรถนั้น ภายหลังได้ปรับปรุงพื้นที่ใช้สอย เปลี่ยน<br />
เป็นสถานที่สำหรับสอนเซรามิกส์ของ รองศาสตราจารย์สมถวิล<br />
อุรัสยะนันทน์ ภรรยาของอาจารย์ โดยตั้งชื่อว่า “สมเซรามิกส์”<br />
ปัจจุบันมีบุตร ภรต อุรัสยะนันทน์ เป็นผู้สืบทอดการสอนต่อมา<br />
372
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2509 คุณกัณหา<br />
อุรัสยะนันทน์<br />
คุณภรต<br />
อุรัสยะนันทน์<br />
1966 Kunha<br />
Urasyanandana<br />
Prot<br />
Urasyanandana<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
รองศาสตราจารย์เลิศ<br />
อุรัสยะนันทน์<br />
Associate<br />
Professor Lert<br />
Urasyanandana<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน 340<br />
ตร.วา<br />
Plot Size<br />
340 Sq.wa<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
800,000<br />
บาท<br />
800,000<br />
Baht<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก /<br />
ปูน / เหล็ก<br />
/ ไม้สัก<br />
reinforced<br />
concrete<br />
/ plaster<br />
/ steel /<br />
teakwood<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
5 สุขุมวิท 56<br />
แขวงบางจาก<br />
เขตพระโขนง<br />
กรุงเทพฯ<br />
5 Sukhumvit<br />
56, Bang Jak<br />
Subdistrict,<br />
Prakanong<br />
District,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ศาสตราจารย์เลอสม สถาปิตานนท์<br />
คุณภรต อุรัสยะนันทน์<br />
373
Story, Background, Concept<br />
The house and garage were built at the same time<br />
around 50 years ago. The house is tall and airy which is a<br />
unique quality of a Thai house. All openings are carefully<br />
designed to make sure that the wind ventilates through<br />
the house all year long. Around the house is kept as open<br />
space so there’s nothing blocking the wind despite of tall<br />
buildings appearing all around later.<br />
The foundation was also designed to cope with<br />
earthquakes. There used to be a mild earthquake in the<br />
area and the house was unaffected. The foundation piles<br />
were deeper than usual because clay soil in Samutprakarn<br />
can be unstable.<br />
On the ground floor, the architect chose to do an<br />
open plan and use furniture to separate functional areas<br />
to ensure good ventilation. Window bars were installed<br />
later after a burglary incident.<br />
The second floor is partitioned into private<br />
rooms. Glass shutters along the house allows the north<br />
wind and light inside.<br />
The house was meticulously and craftily built by<br />
specialized artisans from Shanghai. Every piece of wood<br />
was dried in the sun until completely dry to prevent it from<br />
bending, then joined as if they are all the same piece of<br />
wood.<br />
374
บ้านรองศาสตราจารย์เลิศ และรองศาสตราจารย์สมถวิล อุรัสยะนันทน์<br />
บทสัมภาษณ์ศาสตราจารย์เลอสม สถาปิตานนท์<br />
บ้านรองศาสตราจารย์เลิศ และรองศาสตราจารย์สมถวิล<br />
อุรัสยะนันทน์ ตั้งอยู่ในซอยสุขุมวิท 56 ซึ่งเป็นซอยค่อนข้างต่ำ<br />
น้ำท่วมอยู่ทุกปี ดังนั้น ในการออกแบบบ้านจึงยกระดับลาน<br />
หน้าบ้านสูงกว่าถนนภายนอกประมาณ 60 เซนติเมตร เวลา<br />
แล่นรถเข้าบ้านจะรู้สึกเหมือนขึ้นเนิน แต่ภายหลังมีการถม<br />
ยกระดับซอยภายนอกจนอยู่ในระดับเดียวกับถนนภายในบ้าน<br />
แผนผังบ้านรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าวางขนานกับหน้ากว้างของ<br />
ที่ดินทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ มองจากทางเข้าหน้าบ้านจะ<br />
เห็นเหมือนบ้านชั้นเดียว ทั้งๆ ที่เป็นบ้านสองชั้น โดยกดหลังคา<br />
ด้านหน้าให้ต่ำลงและยื่นชายคายาวหักลงคลุมทางเข้าด้านหน้า<br />
บ้านที่มีประตูกระจกบานใหญ่ ถ้ามองจากหลังบ้านจะเห็นเป็น<br />
บ้านสองชั้นที่มีเฉลียงยื่นออกมาทั้งชั้นล่างและชั้นบน ผนังชั้น<br />
ล่างมีการเจาะประตูกระจกตลอดแนว และชั้นบนมีหน้าต่าง<br />
บานเกล็ดกระจกยาวทั้งผนังทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ที่<br />
เป็นด้านรับลม รูปแบบโดยรวมเป็นลักษณะสถาปัตยกรรมเขต<br />
ร้อนชื้น (Tropical Architecture)<br />
ยุคที่อาจารย์เลิศไปศึกษาต่อต่างประเทศที่แครนบรูคอคา<br />
เดมีออฟอาร์ต (Cranbrook Academy of Art, Michigan, USA)<br />
จะเรียนสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ (Modern Architecture) อย่าง<br />
เช่น งานของ Frank Lloyd Wright และได้รับการถ่ายทอด<br />
ความรู้ในเรื่องการออกแบบที่ว่าง (space) และการวางผังพื้นที่<br />
ใช้สอยแบบเปิดโล่ง (open plan) ส่วนลักษณะของความเป็น<br />
ไทยคือเรื่องการใช้พื้นที่ภายในบ้านกับนอกบ้านที่สัมพันธ์กัน<br />
ความต่อเนื่อง การเชื่อมโยงที่ว่าง เชื่อมโยงชีวิตที่เราสามารถ<br />
ออกมาอยู่อาศัยแบบกึ่งภายนอกบ้าน (outdoor) หรือนั่งมอง<br />
สวน ได้โดยไม่เปียกฝน<br />
เมื่อผ่านเข้าไปในบ้านจากทางเข้าด้านหน้าความรู้สึกก็<br />
จะเปลี่ยนไป เพราะขณะที่เดินเข้าไปยังโถงบันไดก็จะเห็นว่า<br />
เริ่มเป็นบ้านสองชั้น สมัยที่ก่อสร้างบ้านนั้นเป็นยุคที่มีการเล่น<br />
ระดับกันค่อนข้างมาก จะมีการเปลี่ยนระดับพื้น เช่น เดินผ่าน<br />
โถงบันได ที่มีพื้นที่นั่งเล่น ห้องน้ำ และห้องหนังสือ ซึ่งภาย<br />
หลังปรับเป็นห้องนอนผู้สูงวัย ต่อจากโถงก็จะมีขั้นบันไดลด<br />
ระดับ สังเกตเห็นได้ว่าในส่วนของโถงทางเข้า จะมีเพดานสูง<br />
(double space) แล้วก็ค่อยๆ ลดต่ำลงตรงบริเวณรับแขกและ<br />
ส่วนรับประทานอาหาร<br />
ส่วนบันไดทางขึ้นชั้นสองของบ้าน ให้ความสำคัญโดยจัด<br />
วางอยู่ใกล้ประตูทางเข้าด้านหน้า คล้ายกับบ้านในต่างประเทศ<br />
ที่เปิดประตูเข้าบ้านแล้วก็จะเป็นโถงบันไดทันทีเพื่อจะขึ้นต่อไป<br />
ยังชั้นสอง รูปแบบโถงบันไดนี้อยู่ในลักษณะเปิด (open well)<br />
คือไม่ใช่บันไดที่ปิดทึบ แต่เปิดที่ว่างส่วนนี้ให้โล่งและสว่างมอง<br />
เห็นบันไดแนบอยู่กับผนังกระจกใส มองทะลุออกไปในคอร์<br />
ทด้านนอกบ้านได้ ส่วนหน้าต่างอีกด้านหนึ่งของบริเวณนั่งเล่น<br />
จะเป็นรูปแบบฝรั่งเศส (French window style) มีอยู่ 3 บานที่<br />
เปิดออกไปให้มองเห็นสวนข้างบ้านและเฉลียงได้<br />
บันไดนี้มีความพิเศษมาก เป็นบันไดลอยตัวแบบไม่มีแม่<br />
บันได คอนกรีตเสริมเหล็กหล่อในลักษณะพับเป็นลูกตั้งลูกนอน<br />
ขึ้นไปจนถึงพื้นชั้นบนโดยไม่ต้องมีเสารับและไม่ต้องสัมผัสหรือ<br />
ยึดกับผนังเลย มีระยะห่างจากกระจกพอสมควร ผนังข้างบันได<br />
เป็นกระจกสูงตั้งแต่พื้นชั้นล่างขึ้นไปถึงเพดานของชั้นสอง มอง<br />
ผ่านด้านนี้ออกไปสู่คอร์ท ที่มีสวนและน้ำตกระหว่างเรือนหลัง<br />
ใหญ่และหลังเล็กด้านหน้า โถงบันไดจะได้แสงธรรมชาติเข้า<br />
มาในส่วนนี้ค่อนข้างมาก ไม่ต้องเปิดไฟเลยในเวลากลางวัน<br />
ส่วนชั้นลอยเหนือบริเวณนั่งเล่นนี้เป็นบริเวณห้องพระ<br />
แบบเปิดโล่งไม่มีผนัง มีแต่ราวกันตก จากชั้นลอยมองลงมา<br />
ข้างล่างได้ เป็นที่โปร่งโล่ง คือที่ว่าง (space) จะไหลจากชั้น<br />
ล่างขึ้นไปข้างบน ทะลุต่อเนื่องถึงกันหมด ทั้งบริเวณชานบันได<br />
(landing) ชั้นบน ที่เป็นทางเดินไปสู่หน้าห้องนอนต่างๆ ด้วย<br />
เพดานก็มีความพิเศษตรงความต่อเนื่อง จากบริเวณพื้น<br />
ของชั้นลอยหรือเพดานของส่วนนั ่งเล่นซึ่งเป็นโครงสร้างไม้ที่<br />
มองเห็นตงวางเรียงถี่ๆ รับพื้นไม้อยู่ จากส่วนนี้เมื่อมองเข้าไป<br />
ด้านในบ้านจากพื้นโถงก็จะลดระดับด้วยบันไดสามขั้น ต่อด้วย<br />
พื้นที่โล่งใหญ่ที่เป็นส่วนรับแขกและรับประทานอาหารอยู่ใน<br />
บริเวณเดียวกัน เป็นที่ว่างที่ทะลุถึงกันไม่มีผนังกั้น เพดานชั้น<br />
ล่างบริเวณนี้เป็นคอนกรีตเปลือยไม่มีฝ้าเพดานปิดบัง ทำให้<br />
มองเห็นพื้นผิวใต้พื้นชั้นบนเป็นรอยไม้แม่แบบตอนหล่อ<br />
คอนกรีต ส่วนชั้นบนเป็นฝ้าเพดานไม้<br />
จากพื้นที่บริเวณรับแขก รับประทานอาหาร ถัดไปเป็น<br />
บริเวณเตรียมอาหาร และครัว ต่อเนื่องกัน มีแค่เคาน์เตอร์กั้น<br />
ไม่ได้มีผนัง สามารถมองทะลุตั้งแต่ส่วนนั่งเล่น-รับแขกไปถึง<br />
ครัวได้เลย การออกแบบค่อนข้างมีลักษณะเหมือนครัวฝรั่ง มี<br />
เคาน์เตอร์โดยรอบ และมีการตั้งโต๊ะอาหารเช้าในครัวด้วย แต่<br />
เมื่อทำกับข้าวไทยก็ต้องออกไปทำข้างนอกบ้าน มีพื้นที่ครัว<br />
แบบไทยอยู่ใกล้รั้วทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ นอกจากนั้น<br />
จากส่วนรับแขกกับส่วนรับประทานอาหารจะมีผนังเปิดเป็น<br />
บานกระจกใสขนาดใหญ่หลายบานเชื่อมโยงกับเฉลียง มอง<br />
ออกไปเห็นสวนหลังบ้านได้<br />
พื้นที่ด้านหลังบ้านจะเปิดเป็นสวนที่ค่อนข้างเป็นส่วนตัว<br />
เพราะมีตัวบ้านกันระหว่างถนนกับสวนหลังบ้าน เดิมบริเวณ<br />
375
สวนนี้จะมีความต่อเนื่องกับสวนของบ้านหม่อมเจ้าโวฒยากร<br />
วรวรรณ นอกจากนี้พื้นที่รับประทานอาหารอีกด้านหนึ่งเป็น<br />
บานเปิดกระจกสูง ยกขอบล่างจากพื้นประมาณ 0.40 เมตร<br />
เปิดออกสู่คอร์ท<br />
คอร์ทนี้ก็มีการเล่นระดับ จากระดับพื้นโถงบันไดลดระดับ<br />
ลงไป 10 เซนติเมตรเป็นสวน และจะลดหลั่นระดับลงไปอีก<br />
ประมาณ 45 เซนติเมตร เมื่อต่อเนื่องไปถึงครัว ครัวก็จะเป็น<br />
จุดที่เชื่อมต่อเส้นทางสัญจรมาถึงเรือนเล็กหน้าบ้าน<br />
เรือนเล็ก ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันตกของลานหน้าบ้าน<br />
เดิมเป็นส่วนจอดรถบริเวณใต้ถุน 2 คัน และบริเวณห้องปั้นเซ<br />
รามิกส์ซึ่งต่อเนื่องกับคอร์ท ห้องนี้อาจารย์สมถวิลใช้สอนเซรา<br />
มิกส์ แต่เมื่อมีลูกศิษย์มากขึ้นจึงขยายมาถึงส่วนจอดรถเดิม<br />
และย้ายที่จอดรถไปยังด้านทิศเหนือ ส่วนห้องปั้นเพิ่มขนาด<br />
ใหญ่ขึ้น ตั้งอุปกรณ์เครื่องปั่นดิน เครื่องรีดดิน เครื่องปั้นดิน<br />
เตาอบ สารเคลือบดิน ชุดโต๊ะเก้าอี้สำหรับนั่งเรียน และมีชั้น<br />
โชว์เซรามิกส์ ริมกระจกบานใหญ่ซึ่งเปิดออกสู่ซอยสุขุมวิท 56<br />
The residence of Assoc.Prof. Lert Urasyanandana<br />
and Assoc.Prof.Somthavil Urasyanandana<br />
An interview with Professor Lersom Sathapitanonda<br />
The residence of Assoc.Prof. Lert Urasyanandana and<br />
Assoc.Prof.Somthavil Urasyanandana<br />
is on Sukhumvit 56 street. The street sits on the<br />
relatively low level and is under monsoon season flood<br />
every year. Therefore, the design solution goes for the<br />
elevated platform at the front of the house at 60 cm higher<br />
than the average street level. At that time, driving into the<br />
house provide the feeling of going upon the hill. The street<br />
is, later, elevated unto the same level as this platform.<br />
The site planing of the house is based on its rectangular<br />
shape, aligned with the profile of the land. The longer side<br />
is oriented to the north-east direction. By extending the<br />
length of the eve at the front facade where there is a large<br />
glass door, the longer of the area that the eave covers and<br />
the lower of the profile that the eave provide, therefore, the<br />
two stories house looks as if there is only one single story<br />
in there. In opposition, the house appears as common two<br />
stories house with balconies at both upper and lower level<br />
if it is observed from the back yard. At this side where<br />
the facade is facing to the south-east direction, the full<br />
length opening on ground floor and the full length louvre<br />
on the upper floor are installed. This is to circulate cross<br />
ventilation into the residence. With these design criteria<br />
and design solutions, the residence well performs with its<br />
tropical architecture character.<br />
Assoc.Prof. Lert Urasyanandana is a graduate from the<br />
Cranbrook Academy of Art, Michigan, USA. He has shared<br />
his experience with the movement of modern architecture<br />
at that time. The case in point is the architecture designed<br />
by Frank Lloyd Wright, especially, on the design for<br />
spatial organisation and planning for open plan function.<br />
In addition, the idea of Thai architecture, especially on<br />
the relations between inside and outside with the space<br />
in between that reflect the living condition is also in his<br />
concern. The area where the user can stay outdoor<br />
for appreciating the greenery under the rain is a clear<br />
evidence.<br />
Once entering into the house, the split level design<br />
is applied into. This is to intensify the transition from an<br />
area with its function to the others, for example, the living<br />
space, the library (later converted into a quarter for elderly<br />
people), main stair case, and so on. The double space<br />
is allocated for the entry hall, and then, gradually, lower<br />
in responding to the split level of each area in the house<br />
where the dining area and living area are. The staircase<br />
to the upper floor is allocate near the front door of the<br />
residence resembling to the international style house<br />
where the entrance hall can directly lead to the staircase<br />
to the upper floor. The staircase is in its open form. This<br />
solution provides the visual connection through to the<br />
outdoor courtyard. Windows at the other side of living<br />
376
space are the three continue French windows opening to<br />
the terrace and garden on that side of the house.<br />
The stair of the house is in its unique design. It is in its<br />
freestanding folded slab from ground floor to upper floor<br />
without any support and without attaching to the side wall.<br />
The side wall of the stair is the tall glass window rising from<br />
lower floor to upper floor allowing the visual connection<br />
through to the courtyard and fountain. Also, it allows the<br />
natural day light to flood into the interior space. During<br />
the day, there is no need for artificial lighting at all.<br />
Space above the living space is internal veranda with<br />
balustrade allowing the visual connection through the living<br />
space below. It is where the buddha and praying chamber<br />
are. The open space performs with its connectivity from<br />
various axis and direction connecting the lower floor with<br />
upper floor along the vertical axis with landing of the stair<br />
along the way, connecting all the bedrooms.<br />
The ceiling is also an element that defines the space<br />
and the connectivity between various functions. The<br />
structure for supporting the upper floor either the concrete<br />
slab or timber floor on the frame is exposed along with the<br />
sunken floor of living space and dinning area on ground<br />
floor.<br />
Adjacent to the living are and the dining area, it is the<br />
location where the pantry and kitchen are. Both of them<br />
are connected to each other via a counter and without<br />
wall in-between. This is to allow the full visual connection<br />
within the whole ground floor and further to the garden<br />
beyond. Further from the kitchen in the house at the south<br />
west, there is a kitchen for the Thai cuisine.<br />
Courtyard at the back of the house provide the privacy<br />
to the residency. It is also connected to the courtyard<br />
of the neighbour where the residence belonging to the<br />
Varavan family is. The courtyard is equipped with the<br />
split level at 5-10 cm. This level runs through the back<br />
yard kitchen further to another smaller size shelter to the<br />
west and at the front of the compound. This small shelter<br />
used to be garage for two cars and the studio for ceramic<br />
art and the learning class of Ajarn Somthavil. Later, the<br />
number of students is increased, therefore the garage is<br />
converted into the extension of the studio. The studio is,<br />
then, fully equipped with the kiln and the other equipments<br />
to support for the ceramic art and activities of the class.<br />
On one side of the wall there is the long open shelf along<br />
the wall for displaying the product opening to the public<br />
at the Sukhumvit 56 street side.<br />
377
การเคหะคลองจั่น<br />
KLONG JUN HOUSING<br />
เดิมพื้นที่แห่งนี้เป็นสวนพฤกษชาติ คลองจั่น เขตบางกะปิ<br />
ถือกำเนิดตั้งแต่ พ.ศ. 2509 ในสมัยที่ประเทศไทยเป็นเจ้า<br />
ภาพจัดการแข่งขันกีฬาเอเชี่ยนเกมส์ ครั้งที่ 5 (ระหว่างวันที่<br />
9 - 20 ธันวาคม พ.ศ. 2509) ซึ่งเป็นครั้งแรกของประเทศไทย<br />
ในละแวกคลองจั่น บางกะปิ ได้ถูกกำหนดให้เป็นสำนักงาน<br />
ของคณะกรรมการจัดการแข่งขันและเป็นหมู่บ้านของนักกีฬา<br />
ชาติต่างๆที่เข้าร่วมการแข่งขันในครั้งนั้น ในหมู่บ้านนักกีฬามี<br />
สวนสาธารณะเล็กๆเป็นแหล่งสำหรับพักผ่อน สันทนาการ ทำ<br />
กิจกรรมต่างๆ ร่วมกันของนักกีฬา<br />
ต่อมาเมื่อเสร็จงานได้พัฒนาสถานที่แห่งนี้ให้เป็นที่พัก<br />
อาศัย จัดขายให้กับประชาชนโดยจัดตั้งการเคหะแห่งชาติ และ<br />
สวนพฤกษชาติก็ได้รับการดูแลให้เป็นสวนสาธารณะของชุมชน<br />
ชาวคลองจั่นตั้งแต่นั้นมา กลายเป็นเคหะชุมชนคลองจั่นใน<br />
ปัจจุบัน<br />
In 1966 when Bangkok hosted the 5th Asian Games,<br />
this piece of land was used to house an athlete<br />
village. After the Asian Games, the government set<br />
up an agency called the National Housing Authority<br />
to develop social housing projects and sell them<br />
to public. The botanical garden that used to be in<br />
the athlete village became a park for people in the<br />
neighborhood.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
378<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2510 การเคหะแห่งชาติ การเคหะแห่งชาติ พื้นที่ใช้สอย<br />
126.21<br />
ตร.ม.<br />
1967 National Housing<br />
Authority<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : การเคหะแห่งชาติ<br />
National Housing<br />
Authority<br />
Usable<br />
Space<br />
126.21<br />
Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- - แขวงคลองจั่น<br />
เขตบางกะปิ<br />
กรุงเทพฯ<br />
- - Klong Jun<br />
Subdistrict,<br />
Bangkapi<br />
District,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-
379
บริษัทเชียงใหม่ ธาราภัณฑ์ จำกัด<br />
(ร้านธาราภัณฑ์ วัดเกต)<br />
CHIANG MAI TARAPAN CO.,LTD.<br />
(TARAPAN SHOP, WAT KET)<br />
อาคารพาณิชย์ ร้านเชียงใหม่ธาราภัณฑ์ จำกัด ตั้งอยู่บน<br />
ถนนเจริญราษฎร์ ตำบลช้างม่อย อำเภอเมือง จังหวัด<br />
เชียงใหม่ รูปแบบสถาปัตยกรรมเป็นแบบสมัยใหม่ที่มีความ<br />
โดดเด่น โครงสร้างระบบเสา-คาน รูปด้านหน้าอาคารมีการ<br />
ขึ้นรูปคอนกรีตรูปโค้ง ใช้วิธีการหล่อคอนกรีตโค้ง แสดงให้<br />
เห็นถึงวิทยาการทางด้านวิศวกรรม และทำหน้าที่กันแดดกัน<br />
ฝนไปในขณะเดียวกัน รวมถึงแสดงให้เห็นถึงฝีมือของช่างใน<br />
สมัยนั้น สร้างจุดเด่นให้กับตัวอาคารที่ตั้งอยู่ตรงหัวมุมถนน<br />
ได้เป็นอย่างดี<br />
The modern architecture stands proudly on the<br />
corner of the street. In front of the building is a<br />
concrete archway that besides showing impressive<br />
craftmanship of builders in the old days, also serves<br />
as shelter from sun and rain.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
380<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2510 - - - - โครงสร้าง<br />
ระบบเสา-<br />
คาน<br />
1967 - - - - Column<br />
and beam<br />
structure<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
(โครงการภาพสะท้อนของความทันสมัย : บันทึกและทบทวนบทบาทของ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่เมืองเชียงใหม่ ระหว่างปี พ.ศ. 2427 - 2518)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
56-58 ถนน<br />
เจริญราษฎร์<br />
ตำบลช้างม่อย<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
56-58<br />
Charoenrat<br />
Road, Chang<br />
Moi Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-
381
บ้านคนทำเมี่ยง<br />
THAM MIANG HOUSE<br />
เป็นบ้านพักอาศัยที่มีพื้นที่บ้านส่วนหน้าเป็นพื้นที่นึ่งชาเมี่ยง<br />
ในอดีตที่ยังหลงเหลืออยู่ในหมู่บ้าน ปัจจุบันยังมีการใช้งานบ้าง<br />
ทั้งนี้พื้นที่บริเวณนึ่งชาต้องการความสามารถในการระบายอากาศ<br />
ทำให้พื้นที่ผนังด้านบนมีช่องระบายอากาศ แสดงให้เห็นถึง<br />
ความสัมพันธ์ของการใช้งานพื้นที่ในอดีตและสถาปัตยกรรม<br />
This is a residence which the entrance for traditional local<br />
Cha Miang preparation (Miang tea steaming area) area<br />
is still exist. At present time, it has seldom use. The<br />
steaming area of Cha Miang needs lots of ventilation,<br />
therefore, at the top of the wall are air ventilations, which<br />
expressed the link architecture to the activity in the past.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2510<br />
-<br />
2515<br />
1967<br />
-<br />
1972<br />
เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่<br />
Owner Designer Area<br />
ป้าเพชร - พื้นที่ใช้สอย<br />
ประมาณ<br />
150 ตร.ม.<br />
Mrs. Pech - Usable<br />
Space<br />
150 Sq.m.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณธีรเนตร เทียนถาวร<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ หมู่บ้าน<br />
แม่กำปอง<br />
(หมู่ที่ 3)<br />
อำเภอแม่ออน<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
- Wood Mae Kham<br />
Pong Village<br />
(Moo 3), Mae<br />
On District,<br />
Chiang Mai<br />
Province.<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
7.227534<br />
99.395849<br />
382
383
อาคารพาณิชย์ ร้านฉัตราภรณ์<br />
CHATRAPORN SHOP COMMERCIAL BUILDING<br />
อาคารพาณิชย์ ร้านฉัตราภรณ์ ตั้งอยู่บนถนนท่าแพ อ ำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่ รูปแบบสถาปัตยกรรมเป็นแบบสมัยใหม่ที่มี<br />
ความโดดเด่น โครงสร้างระบบเสา-คาน จุดเด่นของอาคารอยู่<br />
ที่รูปด้านหน้าอาคาร ใช้การจัดองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม<br />
ทั้งเส้นนอน เส้นตั้ง และเส้นโค้ง ผสมผสานกันได้อย่างลงตัว<br />
ดูเรียบง่ายแต่ตอบสนองต่อการใช้งานสามารถกันแดดกันฝน<br />
ได้ดี วัสดุที่ใช้มีการผสมผสานกันทั้งคอนกรีต เหล็ก และกระจก<br />
เป็นวัสดุสมัยใหม่ที่นำมาใช้<br />
Chatraporn Shop commercial building is a modern<br />
architecture with an outstanding façade. Horizontal,<br />
vertical, and curved lines make an interesting<br />
architectural element. The building looks simple<br />
yet practical in withstanding sun and rain by using<br />
contemporary materials like concrete, steel and glass.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2510 ร้านฉัตราภรณ์ - - - โครงสร้าง<br />
ระบบ<br />
เสา-คาน<br />
/ คอนกรีต<br />
เหล็ก<br />
กระจก<br />
1967 Chatraporn - - - Column<br />
and beam<br />
system/<br />
concrete,<br />
steel, glass<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
(โครงการภาพสะท้อนของความทันสมัย : บันทึกและทบทวนบทบาทของ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่เมืองเชียงใหม่ ระหว่างปี พ.ศ. 2427 - 2518)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
190-4 ถนน<br />
ท่าแพ อำเภอ<br />
เมือง จังหวัด<br />
เชียงใหม่<br />
190-4 Tapae<br />
Road, Muang<br />
District, Chiang<br />
Mai Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
384
385
อาคารพาณิชย์<br />
หัวมุมตลาดประตูเชียงใหม่<br />
SHOPHOUSE ON THE CORNER OF CHIANG MAI GATE MARKET<br />
ตลาดประตูเชียงใหม่ถือว่าเป็นตลาดเก่าแก่ของเมืองเชียงใหม่<br />
มีอายุร่วม 50 ปี ประตูเชียงใหม่เป็นประตูทางทิศใต้ ที่ดินส่วน<br />
ใหญ่ของบริเวณนี้เป็นของตระกูลกิติบุตร คหบดีที่มีกรรมสิทธิ์<br />
บนที่ดินด้านทิศใต้ของเมืองมาช้านาน ตลาดประตูเชียงใหม่ก็<br />
เป็นหนึ่งในนั้น ตลาดประตูเชียงใหม่สร้างขึ้นโดยตระกูลกิติบุตร<br />
รุ่นที่ 3 คือคุณจรัญ กิติบุตร ใน พ.ศ. 2510 ปัจจุบันตลาดประตู<br />
เชียงใหม่เป็นตลาดที่พลุกพล่าน กลางคืนมีอาหารขายคับคั่ง<br />
จนถึงเช้ามืด กลางวันมีทั้งผักสดและของฝาก อาคารพาณิชย์<br />
หัวมุมตลาดประตูเชียงใหม่ อยู่บริเวณหัวโค้งมุมถนนบำรุงบุรี<br />
ตัดกับถนนพระปกเกล้าหลังประตูเชียงใหม่ ซึ่งเป็นหนึ่งกาด<br />
เก่าแก่ของคนเชียงใหม่ หลังจากที ่มีการสร้างตลาดทำให้การ<br />
ขยายตัวของเศรษฐกิจในบริเวณนั้นได้เจริญเติบโตขึ้น จึงทำให้<br />
ในบริเวณนี้เกิดอาคารพาณิชย์รอบๆ เป็นจำนวนมาก ซึ่งหนึ่ง<br />
ในนั้นก็คืออาคารพาณิชย์หลังนี้<br />
รูปแบบสถาปัตยกรรมเป็นแบบสมัยใหม่คาดว่าน่าจะสร้าง<br />
ขึ้นก่อน พ.ศ. 2498 คือสร้างขึ้นก่อนที่จะประกาศใช้ กฎกระทรวง<br />
ควบคุมการก่อสร้างอาคาร พ.ศ. 2498 ที่แสดงให้เห็นถึงการ<br />
สร้างอาคารชิดขอบที่ดินเป็นขอบเขตตามขอบถนน รูปทรง<br />
อาคารเป็นแบบเรขาคณิตง่ายต่อการก่อสร้าง ไร้การตกแต่ง<br />
ประดับประดา โครงสร้างเป็นแบบเสา-คาน มีกริดเสาชัดเจน<br />
ตรงไปตรงมา การที่อาคารอยู่ถัดจากประตูเชียงใหม่ทำให้เกิด<br />
เป็นลักษณะของสถาปัตยกรรมช่วยทำให้เกิดมุมมองสายตา<br />
หรือที่เรียกว่า ขอบเขตเมือง Urban Façade ทำให้อาคาร<br />
พาณิชย์มีความโดดเด่น ตัวอาคารถูกสร้างเพื่อเพิ่มส่วนขยาย<br />
ถาวร มีช่องเปิดที่สามารถเดินผ่านอาคารพาณิชย์ไปสู่ตลาดที่<br />
อยู่ด้านในได้ รูปด้านอาคารมีการใช้แผงบังแดดในแนวตั้งเพื่อ<br />
ป้องกันแดดและฝน ส่งผลให้อาคารมีความน่าสนใจ เป็นการ<br />
ผสมผสานเทคโนโลยีกับการตอบสนองของสภาพแวดล้อม<br />
อาคารพาณิชย์หัวมุมตลาดประตูเชียงใหม่มีความสำคัญ<br />
ทางด้านสถาปัตยกรรม (Architectural Value) และทางด้าน<br />
ประวัติศาสตร์ (Historic Value) สะท้อนการปรับตัวตาม<br />
กฎหมายควบคุมอาคาร เป็นอาคารที่ตั้งอยู่ในบริบทและสภาพ<br />
แวดล้อมที่เหมาะสม ทำให้เกิดการขยายตัวของเศรษฐกิจใน<br />
บริเวณนั้นมากขึ้น<br />
Chiang Mai Gate Market was built in 1967 by the third<br />
generation of Kitibutr family, a local wealthy family<br />
who has been a big landowner on the south side of the<br />
city for a long time. It is one of the oldest markets in<br />
Chiang Mai. The market invigorated the neighborhood<br />
immensely. A lot of commercial buildings sprouted up<br />
in the area, one of which is this shophouse.<br />
The architecture style is modern. It is speculated<br />
to be around before 1955 construction regulation was<br />
enacted because the building sits right on the edge<br />
of the curb. The shape is quite geometric and simple<br />
without any embellishment, thus easy to construct.<br />
Structure is column and beam with straightforward<br />
column grids. Being right next to Chiang Mai Gate<br />
makes it a part of the urban façade. There is a<br />
permanent opening for walking through the building<br />
into the market inside. Vertical sunscreen panels on<br />
the side protect the building from sun and rain.<br />
386
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2510 - - - - โครงสร้าง<br />
ระบบเสา-<br />
คาน<br />
1967 - - - - column<br />
and beam<br />
structure<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
(โครงการภาพสะท้อนของความทันสมัย : บันทึกและทบทวนบทบาทของ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่เมืองเชียงใหม่ ระหว่างปี พ.ศ. 2427 - 2518)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ถนนบำรุงบุรี<br />
ตำบลพระสิงห์<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
Bumrungburi<br />
Road, Prasingh<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
387
บ้านพักรับรองสวนสองแสน<br />
อาคารหลังแรกของโครงการหลวง<br />
SUAN SONG SAEN REST HOUSE,<br />
FIRST BUILDING IN THE ROYAL PROJECT<br />
ในหลวงเสด็จมาประทับที่ภูพิงค์ราชนิเวศน์ ทรงออกกำลังกาย<br />
จ๊อกกิ้ง ตามทางไปหมู่บ้านชาวเขาหลายครั้ง<br />
ทรงทอดพระเนตรสวนร้างแห่งหนึ่งริมทาง จึงโปรดรับสั่ง<br />
ให้มหาวิทยาลัยจัดการวิจัยพืชผลไม้เมืองหนาวโดยเริ่มที่<br />
สวนร้างแห่งนี้พร้อมพระราชทานทุนทรัพย์ในการจัดซื้อที่ดิน<br />
แปลงนี้มอบให้เป็นที่ทดลองปฏิบัติการด้วยพระราชทรัพย์<br />
ส่วนพระองค์จำนวนสองแสนบาท จึงกลายเป็นที่มาของชื่อ<br />
แปลงทดลองพืชเมืองหนาวแห่งนี้<br />
เมื่อมหาวิทยาลัยเข้าปฏิบัติการตามพระราชประสงค์<br />
พระองค์ก็ทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยียนทุกครั้งที่ทรง<br />
ออกกำลังพระวรกายโดยการจ๊อกกิ้งจากพระตำหนักภูพิงค์<br />
ราชนิเวศน์<br />
ระหว่างทางไม่มีที่ทางให้ทรงประทับพักผ่อนพระอิริยาบถ<br />
ไม่มีที่ทางที่จะประทับเพื่อพระราชทานพระราโชวาทสำหรับ<br />
นักวิจัย ทางมหาวิทยาลัยก็ดำเนินการอย่างรีบด่วนเพื่อหางบ<br />
ประมาณมาสร้างอาคารเพื่อการนี้<br />
ในปีนั้นมีงบประมาณ 40,000 บาท (สี่หมื่นบาท) สำหรับ<br />
สร้างบ้านพักคนงาน 2 ครอบครัว ก็นำมาใช้ให้กับสถาปนิก<br />
ของมหาวิทยาลัยรีบออกแบบเพื่อเป็นอาคารที่ประทับพักผ่อน<br />
พระอิริยาบถ ณ สวนสองแสน<br />
ลักษณะที่ดินทั้งหมดเป็นไหล่เขา มีความชันสูง ดังนั้นการ<br />
ออกแบบจึงมีความยากในการคำนึงถึงการกำหนดตำแหน่ง<br />
การวางอาคาร โดยต้องทำการตัด slope ออกพอให้ปลูกอาคาร<br />
ได้อย่างจำกัด จึงเป็นอาคารหลังเดียวโดดๆ<br />
ทิวทัศน์ทางตะวันตก โปร่งใส เห็นพระอาทิตย์ตกสวยงาม<br />
มาก เหมาะแก่การใช้จินตนาการสร้างสรรค์<br />
ในหลายวโรกาสที่ในหลวงเสด็จพระราชดำเนินมาทรงแวะ<br />
พักผ่อนพระอิริยาบถ และพระราชทานพระราโชวาทและโครง<br />
ร่างงานต่างๆ แก่คณะผู้ปฏิบัติงานเกษตรที่สูงของมหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
พระราชดำริ เกษตรที่สูงคงปรากฏในพระราชหฤทัยมาก่อน<br />
แล้วมาผลิดอกขึ้นที่นี่อย่างเงียบๆ และไปบังเกิดผลขึ้นที่ดอย<br />
ต่างๆ หลายแห่ง ล้วนให้คุณประโยชน์แก่ประเทศไทยอย่าง<br />
มากมายสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ ได้เป็นไปแล้วคือ ทรงปรามการปลูก<br />
ฝิ่นในเมืองไทยได้สำเร็จเด็ดขาด (ผมใช้คำว่า ปราม ไม่ใช่ ปราบ)<br />
ทรงหาอาชีพทดแทนล่วงหน้าให้แล้วจึงทรงให้ปรามการ<br />
ปลูกฝิ่น เป็นพระราโชบายที่ถูกต้องทั้งทางโลกและทางธรรม<br />
ข้าพระพุทธเจ้าขอถวายพระพร<br />
ภายหลังจากใช้งานได้ราว 35 ปี ได้มีการซ่อมปรับปรุงอีก<br />
1,000,000 บาท<br />
While King Rama IX went jogging while he was staying at<br />
his palace in Chiang Mai, he saw an abandoned old farm<br />
along the way. He donated 200,000 Baht of his personal<br />
money as initial funding for Kasetsart University to start<br />
a research station for cold weather produce. This is why<br />
it’s called Suan Song Saen (200,000 Farm). As the King<br />
often visited the station by jogging from his palace, the<br />
university decided to build a rest house for him.<br />
There is very limited space on which to build the house<br />
because the land is on a very steep mountain slope. That’s<br />
why the architect decided to go with a stand-alone building.<br />
Beautiful sunset view in the west is perfect for winding<br />
down and let imagination take over. The King spent time<br />
at this rest house on many occasions. We’d like to believe<br />
that here is where he thought up some of his several<br />
hundred projects for his people. One of them is converting<br />
opium production to food crops which improved the lives<br />
of tribal villagers beyond imagination.<br />
The rest house was renovated after 35 years.<br />
388
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2512 สถานีวิจัยดอย<br />
ปุย มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
1969 Doi Pui Research<br />
Station, Kasetsart<br />
University<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Designer Area Cost Material Location GPS<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ - 140,000 - สถานีวิจัย 18.8120444<br />
ทองพันธุ์ พูนสุวรรณ บาท<br />
ดอยปุย 98.8844127<br />
มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
Assistant Professor<br />
Thongpan<br />
Poonsuwan<br />
- 140,000<br />
Baht<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ภาควิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
- Doi Pui<br />
Research Station,<br />
Kasetsart<br />
University,<br />
Muang District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
389
390
่<br />
บ้านสวนสุภาษี<br />
SUAN SUPASEE HOUSE<br />
บ้านหลังนี้อาศัยอยู่ 4 คน ภายในบ้านประกอบด้วยห้องนอน<br />
2 ห้อง ห้องน้ำ 1 และมีห้องครัวอยู่ภายนอกบ้าน เปิดพื้นที่โล่ง<br />
เพื่อทำกิจกรรมได้หลากหลาย ซึ่งหัวหน้าครอบครัวได้เกษียณ<br />
อายุจากข้าราชการ จึงกลับมาใช้ชีวิตอยู่บ้านเกิด ซึ่งมีพื้นที<br />
ทั้งหมด 1.2 ไร่ มีการจัดสรรพื้นที่ตามรอยเศรษฐกิจพอเพียง<br />
โดยมีพื้นที่ปลูกผักสวนครัว สวนลำไย และพื้นที่เลี้ยงไก่ เพื่อ<br />
ประทังชีวิตได้ตลอดทั้งปี และส่วนที่เหลือจากการประทังชีวิต<br />
ภายในบ้านก็นำไปแบ่งให้เพื่อนบ้านและแบ่งขายเพื่อสร้าง<br />
รายได้ให้กับครอบครัว<br />
The resident of this house included of 4 persons. The<br />
house has 2 bedroom, 1 washroom, a kitchen outside,<br />
together with an open space outside for various activities.<br />
The head of the family has retired from civil service, and<br />
now back to live in his home town. The property total<br />
area of 1.2 rai has been arranged to follow the sufficient<br />
economy philosophy. Therefore there are areas for growing<br />
vegetables, longan orchard, chicken farm. These help to<br />
sustain year round supply. The rest of the harvest will be<br />
divided for neighbors and to sell for family earning.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2512 นางแก้วนา สุภาษี (พ่อตา)<br />
นางแก้วนา สุภาษี<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
1.2 ไร่<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- ไม้<br />
ฐานราก -<br />
คอนกรีต<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
21<br />
ตำบลเหมืองแก้ว<br />
อำเภอแม่ริม<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.900083<br />
98.979806<br />
1969 Mrs. Kaewna<br />
Supasee<br />
Mrs.Kaewna<br />
Supasee’s Fatherin-law<br />
Plot Size<br />
1.2 Rai<br />
- Wood /<br />
concrete<br />
foundation<br />
21 Muang<br />
Kaew<br />
Subdistrict,<br />
Mae Rim<br />
District, Chiang<br />
Mai Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นางสาวจีรานุช ใจปัน<br />
391
บ้านศาสตราจารย์เกียรติคุณ<br />
อรศิริ ปาณินท์<br />
PROFESSOR EMERITUS ONSIRI<br />
PANIN’S HOUSE<br />
เนื่องจากการก่อสร้าง พ.ศ. 2512 เป็นช่วงเวลาที่สงคราม<br />
เวียดนามรุนแรงมาก เศรษฐกิจโดยรวมทรุด จำเป็นต้องกด<br />
ราคาค่าก่อสร้างให้ต่ำที่สุดเท่าที่จะทำได้ จึงเลือกที่จะออกแบบ<br />
บ้านชั้นเดียวให้ราคาถูกที่สุด และใช้สอยได้คุ้มค่าที่สุด<br />
• ความต้องการในการใช้สอย<br />
- เป็นบ้านสำหรับครอบครัวเล็ก พ่อ แม่ ลูก 2 คน<br />
อายุ 1 และ 4 ขวบ<br />
- เป็นพื้นที่ทำงานขนาดเล็กของ 2 สตูดิโอ ออกแบบ<br />
ห้องจิตรกรรมให้ทั้งสองสตูดิโอมีความเป็นส่วนตัว<br />
แยกจากกัน<br />
- มีห้องนอนใหญ่ 1 และเล็ก 2<br />
- นั่งเล่น พักผ่อน อาหาร ครัว และห้องน้ำ<br />
- โรงรถ 1 คัน<br />
• ระบบโครงสร้าง<br />
- โครงสร้างเหล็ก เสา คาน พื้น ค.ส.ล. ยกพื้น 1.00 ม.<br />
- พื้น ค.ส.ล. วางบนทรายอัดแน่น ปูปาร์เก้ไม้<br />
- โครงสร้างหลังคา ไม้เนื้อแข็ง<br />
Back in 1969, while we constructed the house it was<br />
Vietnam War crisis period. The overall economy was<br />
collapsed. The construction budget were limited as<br />
minimum as possible. Therefore, we decided to design<br />
a single story house with the most efficient budget for<br />
the most functional space.<br />
• Project Requirement<br />
- A house for a nuclear family for Father, Mother,<br />
two children of 4 and 1 year old<br />
- Working area for 2 design studios, with<br />
separation of each privacy space<br />
- 1 master bedroom, 2 small bedrooms<br />
- Living room, Dining room, Kitchen, Washroom<br />
- Garage for 1 car<br />
• Structural Type<br />
- Steel Structure: column, beam, with raised<br />
ground level of 1.00 meter<br />
- Reinforced concrete on compact sand floor,<br />
with wooden-parquet flooring finishing<br />
- Timber roof frame<br />
- วัสดุมุงกระเบื้องลอนคู่ ฝ้าเพดานกระเบื้องกระดาษ<br />
- ผนังด้านตะวันออก ตะวันตก อิฐมอญไม่ฉาบปูน<br />
- ผนังด้านเหนือใต้ กระเบื้องกระดาษ 8 มม. อัดใน<br />
กรอบวงกบไม้เต็งระบบเดียวกับหน้าต่างเปิดกระจกใส<br />
ทั้งส่วนใต้และเหนือหน้าต่าง<br />
• ตำแหน่งของสตูดิโอหลัก<br />
- สตูดิโอจิตรกรรม เปิดออกสู่ด้านทิศใต้ มีต้นไม้ใหญ่<br />
ให้ร่มเงา<br />
- สตูดิโอออกแบบ เปิดออกสู่ด้านทิศเหนือ มีต้นไม้ใหญ่<br />
ให้ร่มเงา เช่นเดียวกัน<br />
รื้อถอน 2554<br />
เนื่องจากน้ำท่วมวัดจากระดับดิน ประมาณ 1.50 ม.<br />
ตัวบ้านเสียหายน้อย แม้แต่วัสดุพื้นไม้โมเสก ปูบนคอนกรีต<br />
ซึ่งวางบนทรายอัดแน่นก็ไม่เสียหาย ต้นไม้ใหญ่ในพื้นที่ 6 ต้น<br />
ยังอยู่ครบ แต่พืชพรรณอื่นอีกมากมายทั้งไผ่เหลือง ไผ่จีน และ<br />
พวกปาล์มต่างๆ ประมาณ 10 ต้นไม่เหลือเลย<br />
- Roofing with fibre cement roof tiles and fibre<br />
cement sheet ceiling<br />
- Wall finishing: on the East & West sides with<br />
exposed brick surface<br />
- Wall finishing; on the North & South sides<br />
with paper tiles thickness of 8 mm. inserted in<br />
hardwood frame (like glass window)<br />
• Main Studios Location<br />
- Fine Art Studio is opened to the south with<br />
shading from the big trees<br />
- Design Studio occupies the northern side<br />
opening and also with shading from the big trees<br />
Demolished 2011<br />
As from the flooding of 1.50 meters height from ground<br />
level, the house has minimal effect. Not even the finishing<br />
has been affected that bad. The floor finishing of Parquet,<br />
Mosaic on concrete, 6 big trees in the property has<br />
survived from the flooding. However, other trees and many<br />
plantation such as Yellow-Bamboo, Chinese-Bamboo, and<br />
more than ten of Palm trees were completely dead.<br />
392
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2512 นายอนันต์ และ<br />
ศาสตราจารย์<br />
เกียรติคุณอรศิริ<br />
ปาณินท์<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ศาสตราจารย์<br />
เกียรติคุณอรศิริ<br />
ปาณินท์<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
200 ตร.วา<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
144 ตร.ม.<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
120,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
-โครงสร้าง<br />
หลัก<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
-โครง<br />
หลังคาไม้<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
8/5(4) ซอย<br />
พหลโยธิน 63<br />
แยก 2 แขวง<br />
อนุสาวรีย์<br />
เขตบางเขน<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1969 Mr. Anan and<br />
Professor Emeritus<br />
Onsiri Panin<br />
Professor Emeritus<br />
Onsiri Panin<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
Plot Size 200<br />
Sq.wa<br />
Usable Space<br />
144 Sq.m.<br />
120,000<br />
Baht<br />
- Reinforced<br />
concrete<br />
structure<br />
- Timber<br />
roof frame<br />
8/5 (4) Soi<br />
Phahon Yothin<br />
63, Yaek 2,<br />
Anusawari<br />
Subdistrict,<br />
Bang Khen<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-<br />
393
394
อาคารชมพูนุท<br />
CHOMPOONUCH BUILDING<br />
อาคารชมพูนุทเป็นอาคารพาณิชยกรรม 4 คูหา สร้างเมื่อ<br />
พ.ศ. 2512 ที่ตั้งมุมถนนไชยมงคล และถนนอินทยงยศ อ.เมือง<br />
ลักษณะอาคารเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก<br />
Chompoonuch Building is a 4 units commercial building<br />
built in 1969. Located on the intersection of Chaimongkol<br />
Rd and Inthayongyos Rd. The building has the reinforce<br />
concrete style<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2512 - - - - คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
1969 - - - - Reinforced<br />
concrete<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ล้านนา)<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
หัวมุมถนนไชย<br />
มงคลตัดกับถนน<br />
อินทยงยศ ตำบล<br />
ในเมือง อำเภอ<br />
เมืองลำพูน<br />
จังหวัดลำพูน<br />
Corner of Chaimongkol<br />
Road<br />
and Inthayongyos<br />
Road, Nai Muang<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Lumphun Provine<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
395
หมู่ตำหนักกว๊านพะเยา<br />
PHAYAO LAKE PALACE<br />
ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดพะเยาของกรมประมง<br />
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ตั้งอยู่ฝั่งทิศเหนือของปากน้ำ<br />
กว๊านพะเยาที่ไหลเข้าสู่แม่น้ำอิง แรกเริ่มช่วง พ.ศ. 2482-2484<br />
ได้มีการจัดซื้อและเวนคืนที่ดินราษฎรตั้งสถานีบำรุงพันธุ์<br />
สัตว์น้ำ 2 กว๊านพะเยา การก่อสร้างสถานีฯ เริ่มดำเนินการ เมื่อ<br />
ก่อสร้างประตูน้ำแล้วเสร็จใน พ.ศ. 2482 และเริ่มเปิดดำเนิน<br />
การเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2484 โดยสถานีฯ แห่งนี้<br />
เป็นสถานีฯ แห่งที่ 2 ของประเทศไทย ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2496<br />
เปลี่ยนชื่อเป็นสถานีประมง (กว๊านพะเยา) เชียงรายต่อมาเมื่อ<br />
พ.ศ. 2520 จังหวัดพะเยาได้แยกออกมา จากจังหวัดเชียงราย<br />
ทำให้สถานีฯ เปลี่ยนชื่อเป็นสถานีประมงน้ำจืดจังหวัดพะเยา<br />
และในปีงบประมาณ 2545 เนื่องจากมีการปรับโครงสร้างระบบ<br />
ราชการใหม่ ทำให้สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดพะเยา ปรับเปลี่ยน<br />
เป็นศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดพะเยา มีพื้นที่ที่อยู่ใน<br />
ครอบครอง แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ<br />
During 1939-1941, the government bought land from the people<br />
on the north side of Phayao Lake to build the second research<br />
center for aquatic animals in Thailand. Back then the area was still<br />
a part of Chiang Rai Province. But in 1977, Phayao was separated<br />
from Chiang Rai as an independent province. And in 2002, due to<br />
government reorganization, the name of the center was changed<br />
to Phayao Inland Fisheries Research and Development Center.<br />
The center is divided into two zones.<br />
The first zone<br />
There are 4 plots of land in this zone. The first plot is the<br />
biggest one covering over 26 acres. This zone consists of office<br />
buildings, giant catfish building, floodgates, three palace buildings,<br />
statue of the Queen Mother, aquarium, water treatment facilities,<br />
fishway, and community learning center.<br />
The second zone<br />
This zone started construction in 1991 and finished in 1993<br />
with the budget of 185 million baht. Inside are operation facilities,<br />
hatcheries, and ponds.<br />
ส่วนที่ 1<br />
สถานีฯ เดิมมี 4 แปลง (ตามทะเบียนการครอบครอง สค.1)<br />
แปลงที่ 1 เป็นที่ทำการ มีเนื้อที่ 67 ไร่ แปลงที่ 2 มีเนื้อที่<br />
2 งาน 87 ตารางวา แปลงที่ 3 มีเนื้อที่ 1 งาน 90 ตารางวา<br />
แปลงที่ 4 มีเนื้อที่ 2 ไร่ 1 งาน 24 ตารางวา ประกอบด้วยอาคาร<br />
ที่ทำการ อาคารปลาบึก ประตูระบายน้ำ พระตำหนัก หลังที่ 1<br />
พระตำหนัก หลังที่ 2 พระตำหนัก หลังที่ 3 พระราชานุสาวรีย์<br />
สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี อาคารแสดงพันธุ์ปลา<br />
(aquarium) ระบบบำบัดน้ำเสีย และประตูระบายน้ำ บันไดปลา<br />
โจน และศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชน<br />
ส่วนที่ 2<br />
ก่อสร้างภายใต้โครงการประมงในแหล่งน้ำจืดขนาดใหญ่<br />
งบประมาณ 185 ล้านบาท ดำเนินการเมื่อ พ.ศ. 2534 ก่อสร้างเสร็จ<br />
สมบูรณ์เมื่อวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2536 พื้นที่ทั้งหมด 200 ไร่<br />
ประกอบไปด้วย อาคารปฏิบัติการ โรงเพาะฟัก และบ่อดิน<br />
The palace is a cluster of 3 buildings as follow.<br />
1. Phayao Lake Palace<br />
This blue two-Storey wood structure built in 1971 was<br />
designed to be suited to the weather. The Queen Mother used to<br />
stay here during her work trips in Phayao once a year for seven<br />
years. However, the controversy started when the structure was<br />
demolished in 2017 to be replaced by a new one. The plan was<br />
criticized that it disregarded people’s opinion and went against<br />
preservation ethics, as the old palace had both historical and<br />
architectural values while the new structure would only be a<br />
replicate since the Queen Mother never stayed there.<br />
2. The second palace<br />
This cluster of modern Thai houses with high space<br />
underneath used to accommodate HRH Princess Galyani Vadhana<br />
3. The third palace<br />
Royal Irrigation Department and Department of Fisheries<br />
built this palace for King Rama IX in 1982. The King used this<br />
one-storey concrete structure for receiving guests.<br />
396
สำหรับตำหนักมีลักษณะเป็นหมู่เรือน มีทั้งหมด 3 ตำหนัก<br />
ได้แก่<br />
1.พระตำหนักกว๊านพะเยา (พระตำหนักหลังที่ 1)<br />
เป็นพระตำหนักที่สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2514 เป็นพระตำหนัก<br />
ไม้ 2 ชั้น รูปแบบเรียบง่ายแบบสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ที่ผนวก<br />
ให้เหมาะสมกับภูมิอากาศแบบท้องถิ่น อาคารทาสีฟ้าทั้งหลัง<br />
เป็นที่ประทับของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ช่วง<br />
ระยะที่มาทรงงานในจังหวัดพะเยา ปีละ 1 ครั้ง เป็นเวลา 7 ปี<br />
อย่างไรก็ตามใน พ.ศ.2560 ได้ถูกรื้อถอน แต่มีแผนจะสร้างของ<br />
ใหม่ทดแทน อย่างไรก็ตามได้เกิดประเด็นทางด้านสังคม ใน<br />
เรื่องกระบวนการจัดการพระตำหนักดังกล่าวว่าไม่รับฟังความ<br />
เห็นของประชาชนและถือว่าไม่คำนึงถึงหลักการอนุรักษ์ หาก<br />
พิจารณาว่าอาคารหลังนี้มีคุณค่าทั ้งในแง่ประวัติศาสตร์และ<br />
สถาปัตยกรรม ความเห็นของประชาชนส่วนหนึ่งกล่าวทำนองว่า<br />
อาคารสร้างใหม่นั้นถือเป็นของที่สร้างเลียนแบบ สมเด็จพระศรี<br />
นครินทราบรมราชชนนีไม่เคยประทับจริง<br />
2. พระตำหนักหลังที่ 2<br />
เป็นพระตำหนักที่สร้างขึ้นใน พ.ศ. 2514 เป็นพระตำหนัก<br />
หมู่เรือนไทยประยุกต์ยกพื้นสูงเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้า<br />
พี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์<br />
3. พระตำหนักหลังที่ 3<br />
เป็นพระตำหนักที่กรมชลประทาน และกรมประมง สร้าง<br />
ถวายใน พ.ศ. 2525 สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2526 เป็นพระตำหนัก<br />
ปูนชั้นเดียว โดยโปรดเกล้าฯ ให้ใช้สำหรับประชาชนทุกหมู่เหล่า<br />
เข้าเฝ้า พระตำหนัก 3 หลังนี้อยู่ภายในศูนย์วิจัยและพัฒนา<br />
ประมงน้ำจืดพะเยา<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2514<br />
2525<br />
1971<br />
1982<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ศูนย์วิจัยและ<br />
พัฒนาประมงน้ำจืด<br />
พะเยา<br />
Phayao Inland<br />
Fisheries<br />
Research And<br />
Development<br />
Center<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณนาวิน เมธนาวิน<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
- - - - ศูนย์วิจัยและพัฒนา<br />
ประมงน้ำจืดพะเยา<br />
ถนนพหลโยธิน ตำบล<br />
เวียง อำเภอเมือง<br />
จังหวัดพะเยา<br />
- - - - Phayao Inland<br />
Fisheries Research<br />
and Development<br />
Center, Paholyothin<br />
Road, Wiang<br />
Subdistrict, Muang<br />
District, Phayao<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
19.160296<br />
99.914987<br />
397
บ้านพิกุล<br />
PIKUL’S HOUSE<br />
เป็นเรือนที่ปรับเป็นชั้นเดียว หันหน้าเรือนหาถนน มีระเบียง<br />
ด้านหน้า แยกครัวไว้ด้านหลัง เป็นเรือนที่ได้รับอิทธิพล<br />
จากเรือนแถวไม้ในเมืองเชียงคานที่เริ่มก่อสร้างในช่วง<br />
พ.ศ. 2490 - 2500<br />
A one storey residence facing the entrance to the road<br />
with terrace in the front. Kitchen were divided at the back.<br />
This house were influenced by the wooden house of Chiang<br />
Khan which was constructed around 1947 - 1957<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2515 นางพิกุล ศรีตื้อ นายพร ใบคาทอง - - โครงสร้าง<br />
ไม้<br />
1972 Mrs. Pikul Sritue Mr. Ponn<br />
Baikhathong<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ทรงยศ วีระทวีมาศ<br />
- - Wooden<br />
structure<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
80 หมู่ 2<br />
บ้านนาบอน<br />
ตำบลนาซ่าว<br />
อำเภอเชียงคาน<br />
จังหวัดเลย<br />
80 Moo 2, Ban<br />
Na Bon, Na<br />
Sao Subdistrict,<br />
Chiang Khan<br />
District, Loei<br />
Province.<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
398
399
บ้านสุธรีรา<br />
SUTHARERA’S HOUSE<br />
ลักษณะการอยู่อาศัยเป็นบ้านพักอาศัย ปัจจุบันวัตถุประสงค์<br />
หลักไว้ให้เช่า ซึ่งเจ้าของร้านก๋วยเตี๋ยวเรือวังหลวงเป็นผู้เช่าอยู่<br />
ตัวบ้านมีลักษณะเก่าแต่ยังบรูณะได้เนื่องจากมีโครงสร้างที่<br />
แข็งแรง และยังคงรักษารูปลักษณ์บ้านไว้คงเดิมไม่เปลี่ยนแปลง<br />
และสถานที่ตั้งยังอยู่ในย่านที่มีเอกลักษณ์ สอดคล้องกับ<br />
สภาพแวดล้อมภายในย่าน<br />
A residential house, which nowadays is open for rental,<br />
and renting by Boat Noodel Wangluang, the present<br />
tenant. The house is very old but still maintainable as<br />
structures are still strong. Therefore, the house original<br />
style still remains in the location with great identities<br />
and environment.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
400<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2515 คุณสุธรีรา - พื้นที่ใช้สอย<br />
35 ตร.ม.<br />
1972 Ms. Sutharera - Usable<br />
Space<br />
35 Sq.m.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณกัญญาณัฐ สิริมุรธา<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- ไม้ เสาไม้<br />
และ<br />
ต่อม่อปูน<br />
- Wooden<br />
column<br />
and<br />
concrete<br />
foundation<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
14/2 ถนน 18.792880<br />
สิงหราช ซอย 3 98.979231<br />
ตำบลศรีภูมิ<br />
อำเภอเมือง<br />
เชียงใหม่<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
14/2 Singharaj<br />
Road. Soi 3,<br />
Sri Phum<br />
Subdistrict,<br />
Muang Chiang<br />
Mai District,<br />
Chiang Mai<br />
Province
401
บ้านพักพนักงาน<br />
การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
STAFF HOUSE, PROVINCIAL ELECTRICITY AUTHORITY (PEA)<br />
การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคได้รับการสถาปนาตามพระราชบัญญัติ<br />
การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคพุทธศักราช 2503 ณ วันที่ 28 กันยายน<br />
พ.ศ. 2503 การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคมีภาระอย่างหนักหน่วง การ<br />
ออกไปก่อสร้างระบบจำหน่ายไฟฟ้าไปยังท้องที่ต่างๆ เพื่อ<br />
ความต้องการใช้ไฟฟ้าของประชาชนที่เพิ่มขึ้นอยู่ตลอดเวลา<br />
ในอัตราที่สูงมาก มีผลให้การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคต้องเตรียมปรับ<br />
แผนเพื่อตั้งรับการพัฒนาชนบทด้านไฟฟ้าอย่างแข็งขันและทัน<br />
ต่อความต้องการของประชาชน ในขณะดำเนินการก่อสร้าง<br />
ขยายเขตระบบจำหน่ายไฟฟ้าให้หมู่บ้านชนบทต่างๆ การ<br />
เจริญเติบโตของหมู่บ้านก็เกิดตามมา จำนวนหมู่บ้านที่เกิด<br />
ใหม่เพิ่มจำนวนขึ้น ปริมาณงานของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคจึง<br />
เพิ่มขึ้นตามกันไป<br />
เมื่อมีการก่อสร้างสถานีไฟฟ้าและการก่อสร้างสำนักงาน<br />
ของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคในส่วนภูมิภาคนั้น ทำให้พนักงาน<br />
มีความจำเป็นที่ต้องย้ายไปตามภูมิภาคต่างๆ ตามคำสั่งทาง<br />
ราชการเพื่อปฏิบัติงานบริการประชาชน พนักงานจึงมีความ<br />
Provincial Electricity Authority (PEA) was established on 28<br />
September 1960. With an arduous task in accommodating<br />
rapidly growing need for electricity in provincial areas, staff<br />
had to move around the country to do their job. Finding<br />
accommodation started to be an inconvenience so PEA<br />
eventually decided to build living quarters for their staff.<br />
“6 families house” designed by PEA’s Department of<br />
Engineering and Planning in 1974 was one of the first staff<br />
houses in Thailand. The house has two floors.<br />
เดือดร้อนในเรื่องที่อยู่อาศัย การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคจึงมีนโย<br />
บายให้ก่อสร้างบ้านพักสำหรับพนักงาน<br />
สำหรับแบบก่อสร้าง “บ้านพักพนักงาน 6 ครอบครัว” ที่<br />
ออกแบบโดย กองวิศวกรรมและวางแผน การไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาค เมื่อ พ.ศ. 2517 ถือได้ว่าเป็นแบบก่อสร้างยุคแรกของ<br />
แบบบ้านพักพนักงานเป็นอาคาร 2 ชั้น ดังนี้<br />
- ชั้นล่าง โครงสร้าง คสล. พื้นขัดมัน ผนังก่ออิฐฉาบปูน<br />
เรียบทาสี<br />
- ชั้นบน โครงสร้างไม้ พื้นไม้เนื้อแข็งเข้าลิ้นวางบน<br />
ตงไม้เนื้อแข็ง และคานคู่ไม้เนื้อแข็ง ผนังไม้ตีซ้อนทางตั้ง<br />
โครงเคร่าไม้<br />
มีพื้นที่ใช้สอยประมาณ 400 ตารางเมตร (สำหรับ 6<br />
ครอบครัว) ประกอบไปด้วย พื้นที่อเนกประสงค์ ห้องครัว ห้องน้ ำ<br />
ลานซักล้าง ห้องพัก ระเบียง ซึ่งการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคมีนโยบาย<br />
ให้ก่อสร้างบ้านพักพนักงาน ภายในบริเวณสถานีไฟฟ้าและ<br />
ภายในบริเวณสำนักงานการไฟฟ้า ทุกพื้นที่ที่สามารถก่อสร้างได้<br />
- Ground floor is reinforced concrete structure with<br />
polished concrete floor and plastered brick walls<br />
- Upper floor is wooden structure with hardwood floor,<br />
wood wall panels and wood framing.<br />
The 400 Sq.m. usable space (for six families) includes<br />
multi-purpose area, kitchen, bathrooms, laundry area,<br />
bedrooms, and balconies. Staff houses are built inside<br />
power stations and office area.<br />
402
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2517 การไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาค<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
กองวิศวกรรมและ<br />
วางแผน การไฟฟ้า<br />
ส่วนภูมิภาค<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
400 ตร.ม.<br />
(สำหรับ 6<br />
ครอบครัว)<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ไม้<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ภายในสถานี<br />
ไฟฟ้า และ<br />
ภายในบริเวณ<br />
สำนักงานการ<br />
ไฟฟ้า ตาม<br />
จังหวัดต่างๆ<br />
(ปัจจุบันไม่มี<br />
แล้ว)<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1974 Provincial Electricity<br />
Authority<br />
Department of<br />
Engineering and<br />
Planning, PEA<br />
Usable<br />
space<br />
400 Sq.m.<br />
for six<br />
families<br />
- Reinforced<br />
concrete<br />
and wood<br />
Inside power<br />
stations and<br />
PEA offices in<br />
provinces (no<br />
longer exist)<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : กองออกแบบงานโยธา การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
403
บ้านอาจารย์<br />
ดร.วทัญญู ณ ถลาง<br />
DR.WADANYU NA THALANG’S HOUSE<br />
บ้านได้รับการพัฒนาต่อยอดจากบ้านที่อาจารย์ ดร. วทัญญู<br />
ได้เคยออกแบบให้เพื่อนไว้ที่หมู่บ้านเสรี ภายหลังเมื่ออาจารย์<br />
วทัญญูย้ายจากบ้านเช่ามาสร้างบ้านปัจจุบันจึงได้นำแนวทาง<br />
การออกแบบมาพัฒนาให้เหมาะสมกับข้อแม้และบริบทของที่ตั้ง<br />
โครงสร้างหลักของบ้านเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก เหล็ก<br />
หน้าต่างกรอบไม้เพื่อใส่มุ้งลวด<br />
ลักษณะพิเศษของบ้านที่นับได้ว่าเป็นผู้ริเริ่มทำในไทยเป็น<br />
กลุ่มแรกๆ คือจะไม่ใช้สีทาบ้าน ฝาบ้านจึงแสดงแนวก่ออิฐ ส่วน<br />
ตัวพื้น และเสา จะใช้ทรายล้างในการก่อสร้างทั้งหมด ออกแบบ<br />
การระบายลมด้วยการทำหลังคาให้เป็นโดม ใต้โดมเป็นช่องเพื่อ<br />
ระบายลมร้อนจากด้านล่าง และยังทำให้บ้านมีความโปร่ง สว่าง<br />
เรียกกันว่า “บ้านหัวจุก”<br />
After decided to build a home for himself and family,<br />
Dr.Wadanyu took the idea from a house that he’d<br />
designed for a friend and fine tuned it to fit the conditions<br />
and contexts of his chosen location.<br />
The house structure is reinforced concrete and steel<br />
with wooden frame windows for mosquito screens.<br />
This is one of the first houses in Thailand with<br />
unpainted walls. Walls are bare to show texture of bricks.<br />
All floors and columns are made of washed sand. Hot<br />
air ventilates upwards to the void underneath the domed<br />
roof that looks like a topknot, making the house airy and<br />
light.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2517 ครอบครัวของ<br />
อาจารย์ ดร.วทัญญู<br />
ณ ถลาง<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
อาจารย์ ดร.วทัญญู<br />
ณ ถลาง<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
520 ตร.ม.<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
3-4 ล้าน<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
กรุผิวด้วย<br />
วัสดุที่มี<br />
พื้นผิวตาม<br />
ธรรมชาติ<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
9 ซอย<br />
งามวงศ์วาน 27<br />
แยก 7 ถนน<br />
งามวงศ์วาน<br />
แขวงลาดยาว<br />
เขตจตุจักร<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.861472<br />
100.539778<br />
1974 Dr.Wadanyu Na<br />
Thalang’s family<br />
Dr.Wadanyu Na<br />
Thalang<br />
Usable<br />
space<br />
520 Sq.m.<br />
3-4 Million<br />
baht<br />
Reinforced<br />
concrete<br />
structure<br />
overlaid<br />
with<br />
natural<br />
materials<br />
9 Ngamwongwan<br />
27 Yaek 7<br />
Ngamwongwan<br />
Road, Lad Yao<br />
Subdistrict,<br />
Jatuchak<br />
District,<br />
Bangkok<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : อาจารย์กรวิศฎ์ ณ ถลาง<br />
อาจารย์สัณฐิตา กาญจนพันธ์ุ<br />
404
405
บทสัมภาษณ์<br />
อาจารย์กิจโชติ: เรียนถามอาจารย์เรื่องเบื้องหลังของการ<br />
ออกแบบ โดยเฉพาะเนื้อหาหลักๆ ที่อาจารย์วทัญญูได้วาง<br />
แนวทางไว้ครับ<br />
ดร.กรวิศฎ์ : คุณพ่อจะให้ความสำคัญกับเรื่องเนื้อหาของวัสดุ<br />
เป็นอย่างมาก ยกตัวอย่างเช่น เรื่องของอิฐ คุณพ่อจะสั่งเผา<br />
พิเศษ ไม่มีขายในสมัยนั้น อิฐผิวเปลือย หรือ อิฐโชว์แนว ก่อ<br />
อิฐไม่ให้อยู่ตรงกลางต้องเหลื่อมมาหน่อย ระยะต้องเท่ากัน<br />
คุณพ่อเป็นคนเนี้ยบมาก ตอนแรกๆ ถ้าก่อเอียงท่านสั่งต่อยทิ้ง<br />
เป็นแบบนี้หลายครั้งจนกระทั่งมีคนนึงชื่อ แม่ฮวย คุณพ่อท่าน<br />
บอกให้ลองมาก่ออิฐ ท่านสอนแม่ฮวยก่ออิฐ ปรากฏว่าแม่<br />
ฮวยก่อได้ดี บ้านนี้ทั้งหลังเลยเป็นฝีมือก่ออิฐของแม่ฮวย จาก<br />
คนผสมปูนกลายมาเป็นคนชำนาญเรื่องก่ออิฐ<br />
คุณพ่อท่านถือหลักว่าทุกอย่างเกิดขึ้นจากธรรมชาติ ท่าน<br />
เป็นศิษย์ของท่านพุทธทาส อิฐ หิน ปูน ทรายอยู่ชั่วนาตาปีไม่<br />
ต้องทาสีเลย อย่างอันนี้เป็นไม้สักอาจจะมีการทาสี 10 ปีครั้งนึง<br />
นอกนั้นไม่ต้องทาเลย สีที่ขอบนิดหน่อยเอง บ้านหลังนี้จะร่วม<br />
สมัยเมื่อ 40 ปีที่แล้ว บ้านหลังนี้เริ่มสร้าง 2516 เข้าอยู่ 2518<br />
เริ่มต้นร่างแบบประมาณปี 2515 แบบเป็นรูปเป็นร่างปี 2516<br />
แล้วเริ่มสร้างตอกเสาเข็มวางศิลาฤกษ์ ใช้เวลาก่อสร้าง 2 ปี ตอน<br />
ช่วงเริ่มต้นก่อสร้างมีการขนส่งเสาเข็มซึ่งยาวมาก คนทั่วไปเห็น<br />
คิดว่าจะสร้างโรงแรม คือต้องตอกลงไปจนกระทั่งมันไม่ลงแล้ว<br />
ดร.กรวิศฎ์ : คุณพ่อท่านโดนย้ายจากการเคหะปี 2518<br />
เรียกได้ว่าท่านได้อยู่บ้านนี้ตอนเป็นผู้ว่าการเคหะประมาณ<br />
1 เดือน ท่านโดนย้ายสมัยรัฐบาลคึกฤทธิ์ เสร็จแล้วคุณประสิทธิ์<br />
ณรงค์เดช มาเป็นผู้ว่าการเคหะแทนโดยการเมือง แต่คุณ<br />
พ่อท่านไม่ยึดติดทางการเมืองท่านเลยย้ายมาอยู่สถาบันวิจัย<br />
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี<br />
อาจารย์สัณฐิตา: ตรงนี้เป็นที่ดินของธนาคารอาคารสงเคราะห์<br />
เมื่อก่อนตรงนี้เป็นทุ่งนา แล้วก็มีควายเล็มหญ้า<br />
ดร.กรวิศฎ์ : แนวความคิดในการสร้างบ้านของอาจารย์วทัญญู<br />
คือ ต้องการให้ใช้ชีวิตนอกห้องนอน ห้องนอนแต่ละห้องจะเล็ก<br />
หมดเลย ชีวิตส่วนใหญ่คือใช้เวลารับแขกทำอะไรอยู่ข้างนอก<br />
อาจารย์สัณฐิตา: ตอนนั้นเราก็ไม่ค่อยมีโทรศัพท์ ทีวีก็เป็นทีวี<br />
ขาวดำ เริ่มมีทีวีสีรุ่นแรกๆ แต่ละคนก็เลยมารวมกันแถวนี้กัน<br />
หมด ไม่ค่อยมีโลกส่วนตัว<br />
Interview<br />
Quijxote: Can you tell me what’s the story behind the<br />
design? And what is the important content of this house?<br />
Dr.Koravisd : My father focused a lot on material content.<br />
Bricks used in this house were all custom-made. Bricks<br />
that show real texture of the material. He was very meticulous.<br />
Bricks must be laid in slight overlapping patterns.<br />
If he was not satisfied, the workers had to redo it over<br />
and over. Finally, there was this female cement mixer<br />
called Huay who turned out to be a talented bricklayer.<br />
Brick work in the whole house was done by her.<br />
My father was a disciple of Buddhadasa so he believed<br />
that everything was born from nature. Materials like bricks,<br />
stone, plaster or sand don’t need to be painted. Teakwood<br />
may need paint once every ten years, but that’s it. The<br />
house was very modern 40 years ago. The design process<br />
was completed in 1973. The construction started in 1973<br />
and took two years to finish. The foundation piles were<br />
so long that people thought we were building a hotel. The<br />
piles were pounded on until they couldn’t go any deeper.<br />
Dr.Koravisd : He lived in this house for about one<br />
month when he was the director of the National Housing<br />
Authority before removed from the position in 1975<br />
during Kuekrit government. But he was never the one<br />
to hold on to political titles, so he moved to Thailand<br />
Institute of Scientific and Technological Research.<br />
Santita : This plot used to be the property of Government<br />
Housing Bank. It was a rice paddy field with buffaloes<br />
walking around.<br />
Dr.Koravisd : Father’s idea of a house is living his life<br />
outside the bedroom. All bedrooms are small. Because<br />
we spend most of our time outside.<br />
Santita : Back then telephone was not a common thing.<br />
Televisions were all black and white. When we first got<br />
color screen TV, everyone came here to watch TV.<br />
There was not a lot of privacy.<br />
Dr.Koravisd : After a while, we started to feel that the<br />
house might be a bit too small but in fact it was not.<br />
406
407
ดร.กรวิศฎ์ : ที่นี่พอวันเวลาผ่านไป โดยสัจธรรมแล้วนะก็เริ่ม<br />
รู้สึกบ้านจะเล็กไปนิดนึง แต่จริงๆ คือใหญ่ จริงๆ แล้วท่าน<br />
บอกว่าหลังคาขยับไปได้อีกเมตรกว่าๆ ก็จะได้บ้านหลังใหญ่<br />
ตอนนั้นสร้างประมาณ 3 ล้าน รวมทุกอย่างยกเว้นจัดสวน 3<br />
ล้านเมื่อประมาณปี 2516-2518 ระหว่างนั้นก็มีรีโนเวทนิดๆ<br />
หน่อย ก็รวมแล้วประมาณ 4 ล้าน ปรับปรุงน้อยมาก ส่วนมาก<br />
เป็นการทาสีซ่อมแซม<br />
อาจารย์สัณฐิตา : คุณพ่อก็ประดับสวน สวยเลยค่ะ ตอนแรก<br />
ที่บ้านและสวนมาถ่ายเอาลงในหนังสือ แต่ต่อมาคุณพ่อก็ชอบ<br />
ให้เป็นแบบธรรมชาติต้นไม้ก็เลยโตครึ้มเลย ก็เลยปล่อยให้เป็น<br />
ป่าไปเลย<br />
ดร.กรวิศฎ์ : ตอนนี้กลายเป็นป่าเสื่อมโทรม แต่ตอนนั้นครึ้ม<br />
กว่านี้สิบเท่า มีไม้ชั้นบนไม้ชั้นล่างแบบป่า แกนใหญ่ก็อาจจะมี<br />
ต้นยาง ต้นอินจัน ต้นประดู่ ต้นปีบอะไรพวกนี้ มีเฟิร์นเป็นไม้<br />
คลุมดิน ส่วนใหญ่ท่านจะชอบป่า แต่ตอนหลังมันก็ตายไปตาม<br />
กาลเวลา พวกใบไม้เราก็กวาดแต่กวาดไม่ไหว ท่านก็เลยบอก<br />
ให้ใบไม้มันกลายเป็นปุ๋ยไปตามธรรมชาติ บ้านจะดูดีในช่วง<br />
20 ปีแรก จากนั้นท่านก็ภารกิจมาก ข้าวของก็มากขึ้น ตอนหลัง<br />
ท่านก็พูดว่าบ้านเล็กไปหน่อย เพราะตอนเราอายุเยอะเรา<br />
ใช้ชีวิตอยู่แต่ในห้องนอน เพราะฉะนั้นผมคิดว่าคอนเซ็ปต์<br />
ห้องนอนใหญ่ยังเป็นเรื่องจำเป็น<br />
My father said the roof can be extended about a meter<br />
and the house would feel much larger. Construction cost<br />
at the time (1973-1975) was about 3 million including<br />
landscaping. We did some minor renovations afterwards.<br />
Just repainting and stuff. So all in all the total budget<br />
is about 4 million.<br />
Santita : He decorated the garden beautifully. A famous<br />
magazine even came to take photographs. But later he<br />
liked it more natural so he let all the trees grow wild.<br />
Dr.Koravisd : Right now it looks like a degraded forest.<br />
But back then it was almost a real forest. There were<br />
big tall trees, bushes and shrubs. He liked it very thick<br />
and dense, like a forest. But those trees died off with<br />
time. Dry leaves piled up so much that it was impossible<br />
to keep clean. So he left them rotting on the ground as<br />
fertilizer. The house looked good for the first 20 years.<br />
After that he was very busy. And our family had more<br />
and more things. Eventually he said that the house may<br />
be a bit too small because when we’re older, we spend<br />
อาจารย์กิจโชติ : เห็นอาจารย์สัณฐิตาบอกว่ามีการปรับห้อง<br />
ใต้ดิน<br />
ดร.กรวิศฎ์ : ดูไม่ได้เลยครับ คือผมใกล้เกษียณแล้ว ผมจะมี<br />
รายได้พิเศษผมคิดว่าผมจะรีโนเวทบ้านทั้งหลังเลยโดยใช้คอน<br />
เซ็ปต์คุณพ่อเหมือนเดิม บูรณะขึ้นมาใหม่ อาจจะใช้เวลาไม่<br />
ถึง 10 ปีข้างหน้า จะค่อยๆ เปลี่ยนทีละส่วนจะพยายามรักษา<br />
คอนเซ็ปต์เดิมไว้ เปลี่ยนให้น้อยที่สุด<br />
อาจารย์กิจโชติ: เดิมอาจารย์วทัญญูได้ออกแบบส่วนใต้ถุนไว้<br />
อยู่แล้วใช่มั้ยครับ<br />
ดร.กรวิศฎ์ : คือท่านยึดหลักว่าแผ่นดินมันจะทรุดปีนึงประมาณ<br />
3-4 เซนติเมตรโดยประมาณ ท่านก็คำนวณเลยว่าในระยะเวลา<br />
10-30 ปีข้างหน้าจะทรุดเท่าไหร่ เพราฉะนั้นพื้นข้างบนเนี่ย<br />
จะสูงจากระดับประมาณ 2.40 เมตร สูงลอยละลิ่วเลย ที่นี่พอ<br />
เวลาผ่านไปด้วยบ้านมันวางอยู่บนคานมันก็ค่อยๆ ลงตามกาล<br />
เวลา ก็ปรากฏว่าอาจารย์จะเห็นว่าลานก็ยังสูงอยู่ เพราะฉะนั้น<br />
ถึงแม้ช่วงที่น้ำท่วมปี 54 ยังดีแค่ปริ่มๆ ด้านล่าง แต่ข้างล่าง<br />
ท่านใช้ดินมากลบทำเป็นกำแพงกั้นตามแนวบ้าน แต่ก็มีคูน้ำ<br />
ล้อมรอบเพื่อสูบน้ำออกเวลาท่วมบ้าน ผมก็กั้นเป็นห้องเพาะ<br />
เลี้ยงเนื้อเยื่อแต่ทำอยู่ได้สัก 2 ปี มันเริ่มทรุด ผมก็เลยเลิก<br />
ชั่วคราว แต่ในอนาคตถ้าเกิดผมเกษียณแล้วอาจจะทำเป็น<br />
ห้องทำงานข้างล่าง<br />
a lot of time in the bedroom. For me, big bedroom is<br />
still necessary.<br />
Quijxote: I understand that you’re thinking of renovating<br />
the basement.<br />
Dr.Koravisd : It’s in a very bad shape. I’m getting a<br />
large sum of money from my retirement soon so I’m<br />
thinking of renovating the whole house. I want to do it<br />
my father’s way. And within the next ten years, I plan to<br />
slowly fix up each part and keep the content the same<br />
as much as possible.<br />
Quijxote: Dr.Watanyu also designed the basement in<br />
the beginning?<br />
Dr.Koravisd : He figured that land was going to subside<br />
for 3-4 centimeters per year. So he calculated how much<br />
land was going to sink within the next 10-30 years. That’s<br />
why the floor is 240 centimeters higher than normal level.<br />
But as the house got older, the beam started to droop<br />
down. Fortunately, the house was still quite high and<br />
408
คืออย่างนี้มันมีโดมระบายอากาศอยู่ อะคริลิค สกายไลท์โดม<br />
คุณพ่ออธิบายว่าถ้าเปิดหน้าต่างอากาศข้างนอกมันจะเข้า แล้ว<br />
ลอยตัวออกอากาศเย็นจะเข้าแทนที่ บ้านจะไม่ร้อนเลย แล้วสมัย<br />
นั้นต้นไม้ก็เยอะด้วย ข้างนอกกับข้างในต่างกัน 5 องศา เข้ามา<br />
นี่เย็นเลย แต่พอตอนหลังต้นไม้เริ่มน้อยลงเราไม่ค่อยได้เปิด<br />
อากาศก็เลยจะใกล้เคียงกัน<br />
ดร.กรวิศฎ์ : แอร์มีในห้องนอน เดิมที่คุณพ่อท่านจะติดในห้องนี้<br />
แต่ท่านบอกหลายบีทียู อีกอย่างคือเรื่องไฟ คือคุณพ่อท่านจบ<br />
จากอเมริกา ท่านยึดแนวของ แฟรงก์ ลอยด์ ไรต์ (Frank Lloyd<br />
Wright) ธรรมชาติกับบ้านเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ไฟจะไม่อยู่<br />
กลางเพดานจะอยู่ข้างๆ บ้านจะทึมๆ หน่อยเหมือนหนังฝรั่งไม่<br />
ค่อยจะมีแสง ท่านจะคุ้นอย่างนั้น เมื่อก่อนตอนเราเด็กๆ ท่าน<br />
จะเรียกมาให้นั่งตรงนี้แล้วเปิดไฟแต่ละดวง ดวงนี้ให้อารมณ์นึง<br />
อีกดวงก็จะให้อีกอารมณ์นึง คุณพ่อท่านจะไม่ยึดหลักเหมือน<br />
คนอื่นที่เปิดไฟสว่างโล่ แต่จะอยู่ธรรมชาติ บ้านเราสามทุ่มจะ<br />
ปิดไฟหน้าบ้านแล้วปกติเขาจะเปิดไว้ ผมเลยบอกว่าอย่างนี้คน<br />
ก็เข้ามาซุ่มสิ แต่คุณพ่อบอกว่าหน้าต่างเราเป็นสีชาใครกันแน่<br />
เป็นฝ่ายซุ่ม มันเข้ามาเราเห็นก่อน<br />
ดร.กรวิศฎ์ : คือท่านบอกว่าให้คำนึงว่ากรุงเทพฯ และปริมณฑล<br />
มันจะทรุดทุกปี เพราะฉะนั้นอย่าไปวางคานเหมือนบ้านจัดสรร<br />
ทั่วไปคือไม่ได้เผื่ออะไรเลยพอกาลเวลาผ่านไปก็โย้เย้ คือให้เผื่อ<br />
เรื่องของการทรุดไว้เลย คือฐานรากไม่ทรุดแต่ดินมันยุบลงไป<br />
บ้านนี้ใช้เสาเข็มประมาณ 3 เสา<br />
คุณลีนวัตร: ทรายล้างมีหลุด มีกะเทาะบ้างมั้ยครับ<br />
ดร.กรวิศฎ์ : น้อยมาก มาช่วงหลังๆ ช่างแอร์บ้าง ช่างอื่นบ้าง<br />
เขามาเดินสาย ถ้าเราไม่คุมเขาจะเจาะปรากฏว่าสว่านหัก เพราะ<br />
ปูนในยุคนั้นไม่เหมือนยุดนี้ แล้วอีกอย่างที่คุณพ่อโกรธมากคือ<br />
พอไม่บอก เขาชอบมาเจาะ เอาชุ่ยเขาว่า ถ้าเดินสายไฟต้องเข้า<br />
มุมไม่ใช่ผ่ากลาง อย่างทรายล้างคุณพ่อก็คัดเม็ด<br />
survived the big flood in 2011. I was using the basement<br />
downstairs as an office for about two years when the<br />
house began to sag. But I plan to use it as my office<br />
again after I’m retired.<br />
My father designed the acrylic skylight dome on top for<br />
ventilation. When windows are opened, hot air will float<br />
up and replaced by cool air. Back then because of all<br />
the trees outside, inside the house is 5 degrees Celsius<br />
cooler. But lately there are less trees and we rarely<br />
open the windows, so the temperature is no longer that<br />
much different.<br />
Dr.Koravisd : We have air-conditioners in bedrooms. My<br />
father graduated from the US and was a strong believer in<br />
Frank Lloyd Wright’s philosophy. Nature and architecture<br />
must be as one. So light fixtures in this house are not in<br />
the middle of the ceiling but on the sides, giving subtle<br />
brightness. When we were kids, he would call us in here<br />
and turn on each light to show us what kind of different<br />
mood we get from each light. He liked to live as one with<br />
nature. He turned off the front door light since 9pm. I<br />
was worried that burglars are going to hide outside in<br />
the dark. He said we would see them first because our<br />
windows are made of tinted glass.<br />
Dr.Koravisd : He said we have to keep in mind that<br />
Bangkok and surrounding area are going to sink down<br />
every year. So we must not make beam structures like<br />
normal housing developments which are going to stagger<br />
as the time goes by.<br />
Leenavat : What about washed sand? Has it ever flaked<br />
off?<br />
Dr.Koravisd : Very little. Some technicians have tried to<br />
drill it but it’s so solid that drill bits were broken. My father<br />
was very upset when anybody tried to drill it because he<br />
carefully selected the material piece by piece.<br />
409
บ้านฝึกนิสิต<br />
ภาควิชาคหกรรม<br />
STUDENT TRAINING HOUSE OF FOOD<br />
AND NUTRITION DEPARTMENT<br />
เป็นบ้านทดลอง (Demonstration House) เพื่อใช้สำหรับการ<br />
เรียนการสอนนิสิตภาควิชาคหกรรม ในวิชาการโรงแรมซึ่งเปิด<br />
สอนในหลักสูตรตั้งแต่ พ.ศ. 2520 การใช้งานจะเป็นกลุ่มอาคาร<br />
3 หลัง เชื่อมต่อด้วยระเบียง ประกอบด้วยอาคารที่พักสูง 3 ชั้น<br />
จำนวน 2 อาคารและอาคารบริการสูง 1 ชั้น 1 อาคาร ลักษณะ<br />
เป็นที่พักสำหรับนิสิตและนักวิจัย มีโถงตอนรับ พื้นที่นั่งเล่น<br />
พื้นที่รับประทานอาหารบริเวณชั้นที่ 1 ห้องพักมีจำนวน 8 ห้อง<br />
และมีห้องสัมมนาบริเวณชั้น 3<br />
It was the demonstration house for Student Training<br />
house of Food and Nutrition Department in Hotel<br />
management since 1977. There is a group of 3 buildings<br />
linked with wooden corridors. 2 residence buildings are<br />
3 stories and 1 service building is 1 story. The buildings<br />
are residence for students and researchers comprising<br />
of reception area, common living room, ground floor<br />
cafeteria, 8 residence rooms and conference room on<br />
3rd floor<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2519 อยู่ในความดูแล<br />
ของ ภาควิชา<br />
คหกรรมศาสตร์ คณะ<br />
เกษตร มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
วิทยาเขตบางเขน<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
บริษัท C-C & Associates<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
450 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
มหาวิทยาลัย<br />
เกษตรศาสตร์<br />
วิทยาเขต<br />
บางเขน<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1976 Food and Nutrition<br />
Department,<br />
Faculty of<br />
Agriculture<br />
Kasetsart University<br />
(Bangken campus)<br />
C-C & Associates<br />
Co.,Ltd.<br />
Usable<br />
Space<br />
450 Sq.m.<br />
- Reinforced<br />
concrete<br />
structure<br />
Kasetsart<br />
University<br />
(Bangken<br />
campus)<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ฐิติวุฒิ ชัยสวัสดิ์อารี<br />
410
411
เคหะชุมชนประชานิเวศน์ 3<br />
PRACHANIWES 3 PUBLIC HOUSING<br />
นโยบายการเคหะแห่งชาติในการจัดสร้างเคหะชุมชนเพื่อ<br />
บรรเทาปัญหาการขาดแคลนที่อยู่อาศัยของประชาชนนั้นส่วน<br />
หนึ่งคือ การจัดสร้างเคหะชุมชนใหม่เพิ่มขึ้นในบริเวณใกล้เคียง<br />
กับเคหะชุมชนที่การเคหะแห่งชาติได้จัดไว้ก่อนแล้ว ทั้งนี้เพื่อ<br />
ให้ชุมชนที่เกิดขึ้นได้มีโอกาสใช้บริการจากองค์ประกอบของ<br />
ชุมชนบางส่วนร่วมกัน จากชุมชนระดับหมู่บ้านรวมเป็นตำบล<br />
เป็นอำเภอ และเป็นเมืองในที่สุด นอกจากการพึ่งพาอาศัยใน<br />
เรื่องดังกล่าวแล้วยังเป็นการพัฒนาที่ดินในแต่ละส่วนขึ้นมา<br />
ให้สอดคล้องกับการใช้ประโยชน์จากที่ดินในทางที่เหมาะสม<br />
อีกด้วย การเคหะแห่งชาติได้รับโอนโครงการเคหะชุมชนประชา<br />
นิเวศน์ 2 มาจากกรุงเทพมหานคร (เทศบาลนครกรุงเทพฯ เดิม)<br />
และได้พัฒนาเคหะชุมชนนี้ขึ้นมาเป็นระยะ ขนาดที่ดินทั้งหมด<br />
707 ไร่ จัดแบ่งเป็นประชานิเวศน์ 2 ระยะ 1,2 และ 3 เมื่อสร้าง<br />
เสร็จสมบูรณ์ตามโครงการแล้วจะมีประชากรอาศัยอยู่ทั้งสิ้น<br />
2,627 ครอบครัว ซึ่งเป็นเคหะชุมชนระดับอำเภอ<br />
โครงการนี้จัดทำขึ้นเพื่อแก้ปัญหาความเดือดร้อนในเรื่องที่<br />
อยู่อาศัยของประชาชนผู้มีรายได้ปานกลางค่อนข้างต่ำ (1,500<br />
– 3,000 บาท/เดือน/ครอบครัว) ผู้มีรายได้ปานกลางค่อนข้าง<br />
สูงประเภท ค. (3,000 – 5,000 บาท/เดือน/ครอบครัว)<br />
The National Housing Authority (NHA) is a government<br />
agency that develops housing projects for low to<br />
middle income population. Strategy is to do new<br />
projects near existing ones so facilities can be shared<br />
and communities can grow bigger from villages to<br />
districts and then cities eventually. NHA was handed<br />
over Prachaniwas 2 Housing from the city of Bangkok.<br />
The project that sits on 280 acres is divided into 3<br />
phases. When it’s completed, this district-level project<br />
is estimated to house 2,627 families.<br />
In Thailand, lower - middle income population has<br />
an average income of 1,500-3,000 baht per month<br />
for a family while average higher - middle income is<br />
3,000-5,000 baht per month.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2520 การเคหะแห่งชาติ - 602 ไร่<br />
2 งาน 4<br />
ตร.วา<br />
1997 National Housing<br />
Authority<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : การเคหะแห่งชาติ<br />
- 602 Rai<br />
2 Ngan 4<br />
Sq.wa<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- - ที่ดินโครงการ<br />
อยู่ในเขตตำบล<br />
ท่าทราย อำเภอ<br />
เมืองนนทบุรี<br />
จังหวัดนนทบุรี<br />
- - Ta Sai<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Nonthaburi<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
412
413
อาคารเลียววิริยะ<br />
LIEWVIRIYA BUILDING<br />
ประวัติความเป็นมา<br />
อาคารเลียววิริยะออกแบบโดย อาจารย์ ดร.จุลทรรศน์<br />
กิติบุตร สร้างขึ้นประมาณ พ.ศ. 2520 อาคารหลังนี้มีการ<br />
ออกแบบที่เน้นให้เกิดประโยชน์ใช้สอยที่คุ้มค่า ตรงตามความ<br />
ต้องการของผู้อยู่อาศัยและกิจการของร้าน ในสมัยก่อนอาคาร<br />
เลียววิริยะเปิดเป็นร้านขายเครื่องเสียงรถยนต์และมีพื้นที่<br />
สำหรับจอดรถยนต์เพื่อติดเครื่องเสียง ถือเป็นอาคารตึกแถวที่<br />
มีรูปทรงในการดีไซน์ที่ไม่เหมือนใคร โดยสร้างบนขนาดที่ดิน<br />
ประมาณ 60-70 ตารางวา เป็นอาคาร 4 ชั้นรวมดาดฟ้า ปัจจุบัน<br />
อาคารหลังนี้เปิดเป็นร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้า อยู่บนถนนท่าแพ<br />
อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่<br />
ลักษณะสถาปัตยกรรม<br />
รูปแบบสถาปัตยกรรมเป็นแบบสมัยใหม่ที ่มีความโดดเด่น<br />
โครงสร้างแบบระบบเสา-คาน มีการเพิ่มแนวคอนกรีตหล่อ<br />
โค้ง เพื่อสร้างครีบที่แสดงความลื่นไหลในรูปด้านอาคาร รวม<br />
ถึงการใช้ตัวอักษร L ซึ่งเป็นชื่อของร้านมาประดับตรงรูปด้าน<br />
อาคารทำให้เป็นจุดเด่นของอาคารที่น่าสนใจ ปัจจุบันมีการ<br />
The building was designed by Dr.Julatas Kitibutr and<br />
built in 1977. The shophouse style building has four floors<br />
including roof deck. It was originally used as car audio<br />
shop but later changed to an electrical appliance store.<br />
The architecture was one of the first modern<br />
commercial buildings at the time on Ta Pae Road,<br />
main shopping street of Chiang Mai. The level of<br />
craftsmanship, especially cast concrete work, just<br />
shows why this building is admired for its historical and<br />
ต่อเติมอาคารทางทิศตะวันตกเป็นอาคารสูง 3 ชั้น ทำเพื่อขยับ<br />
ขยายอาคารซึ่งเปลี่ยนธุรกิจหลักมาเป็นขายเครื่องดนตรี พื้นที่<br />
ภายในบริเวณชั้นหนึ่งเป็นส่วนร้านค้า มีการจัดพื้นที่ให้ยกระดับ<br />
ด้านหลังร้านแยกขึ้น-ลงอาคาร โดยชั้นล่างปัจจุบันเป็นห้องเก็บ<br />
ของ ส่วนทางขึ้นด้านบนเป็นห้องรับรอง และเป็นส่วนเชื่อมต่อ<br />
ไปยังบันไดชั้นที่พักอาศัย<br />
การระบุคุณค่าความสำคัญ<br />
อาคารเลียววิริยะมีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์<br />
(Historic Value) และสถาปัตยกรรม (Architectural Value)<br />
1. เป็นอาคารพาณิชย์แบบสมัยใหม่ในยุคแรกที่สร้างขึ้น โดย<br />
เป็นอาคารพาณิชย์ประเภทตึกแถวแต่มีความโดดเด่นด้านรูป<br />
ด้านอาคาร ซึ่งตั้งอยู่บนถนนท่าแพ ถนนเศรษฐกิจของเมือง<br />
เชียงใหม่ 2. เป็นงานฝีมือ โดยเฉพาะคอนกรีตหล่อในที่ และ<br />
การสร้างลูกเล่นของผิวสัมผัสบนคอนกรีต 3. รูปด้านหน้า<br />
อาคารมีความโดดเด่น มีการนำเอาชื่อของร้านมาเป็นส่วนหนึ่ง<br />
ของรูปด้าน สร้างจุดเด่นให้กับตัวอาคาร<br />
architectural value. The Main structure is column and<br />
beam. Cast concrete runs along the side of the building.<br />
The big letter “L” short from the store’s name makes it<br />
more interesting. The west side of the building was later<br />
expanded when the company shifted their business to<br />
selling musical instruments. Sales area is on the first<br />
floor. There is another entrance in the back. Ground<br />
floor is used as storage area. Upstairs is a lounge and<br />
connected to accommodation space.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
2520 - คุณจุลทัศน์ กิติบุตร - - โครงสร้าง<br />
ระบบเสา-<br />
คาน<br />
1977 - Julatas Kitibutr - - column<br />
and beam<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
(โครงการภาพสะท้อนของความทันสมัย : บันทึกและทบทวนบทบาทของ<br />
สถาปัตยกรรมสมัยใหม่เมืองเชียงใหม่ ระหว่างปี พ.ศ. 2427 -2518<br />
414<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ถนนท่าแพ<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
Ta Pae Road,<br />
Muang District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-
415
บ้านครูสมชาย<br />
KRU SOMCHAI’S HOUSE<br />
เจ้าของบ้านคือ นายสมชาย สมานตระกูล อายุ 65 ปี เคยประกอบ<br />
อาชีพเป็นครู ที่โรงเรียนอิสลามลำไทร หนองจอก ซึ่งเป็น<br />
โรงเรียนประจำชุมชนและเคยดำรงตำแหน่งประธานกรรมการ<br />
หมู่บ้าน ปัจจุบันเป็นวิทยากรให้ความรู้ด้านเกษตรพอเพียง<br />
ตัวบ้านมีอาคารหลายหลังเป็นเรือนที่อยู่อาศัยของครู<br />
สมชายและครอบครัวของลูกชายแต่ละคน นอกจากนี้ยังมีเรือน<br />
บ้านพักโฮมสเตย์ เรือนครัว เรือนซักล้าง เรือนห้องน้ ำ เรือนสาธิต<br />
ทำผลิตภัณฑ์ชุมชน ตัวเรือนค่อยๆ ประกอบต่อเติมออกมาเรื่อยๆ<br />
ภายในบริเวณบ้าน สามารถมองได้ว่าส่วนเรือนของครูสมชาย<br />
เป็นเรือนแบบเรือนหมู่ การวางพื้นที่เป็นเรือนๆ ล้อมชาน โดย<br />
แยกแต่ละหลังเป็นของแต่ละครอบครัว ในส่วนอยู่อาศัยมีการยก<br />
ใต้ถุนสูงราว 0.9 เมตร และนำส่วนบ้านโฮมสเตย์ รับแขก และ<br />
ครัว ไว้ทางทิศตะวันตกเป็นการป้องกันความร้อน<br />
ครอบครัวครูสมชายอาศัยอยู่ด้วยกันเป็นครอบครัวใหญ่<br />
อยู่รวมกัน ประกอบด้วยครูสมชาย นางลินดา ซึ่งเป็นภรรยา<br />
และลูกสาว 1 คนอาศัยในเรือนใหญ่ และ ในพื้นที่ยังประกอบ<br />
ด้วยเรือนย่อยของลูกชาย 3 คน ลูกชายแต่ละคนอาศัยอยู่<br />
ในเรือนคนละหลังพร้อมครอบครัว กล่าวได้ว่าพื้นที่เรือน<br />
ครูสมชายเป็นอาคารไม้หลายหลังสร้างประกอบกันล้อมชาน<br />
บ้านและบ่อน้ำ เหมือนเรือนไทยสมัยก่อนที่คนไทยอาศัยอยู่กัน<br />
เป็นครอบครัวใหญ่ มีชานเป็นพื้นที่รวมของคนในบ้าน ในส่วน<br />
ชานมีการทำหลังคาคลุม นอกจากจะเป็นที่นั่งเล่น กินข้าว<br />
ของครอบครัว และเป็นที่เพื่อนฝูงมาพบปะ ยังใช้เป็นศูนย์<br />
การเรียนรู้ด้านเกษตรพอเพียงของกรุงเทพมหานคร และ<br />
บ่อน้ำใช้เลี้ยงปลานำมาประกอบอาหารได้ มีพื้นที่ตัวอย่าง<br />
สำหรับทำการเกษตรทั้งการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์<br />
Mr.Somchai Samantrakul, the house owner was a teacher<br />
at Lum Sai Islamic School, Nong Chok’s local school.<br />
He was once the chief of community’s committee. Now<br />
he is an instructor for sufficiency agriculture. His residence<br />
is a group of houses as Mr.Somchai house and<br />
for each of his son. Furthermore there are home stay<br />
houses, kitchen building, washing building, washroom<br />
building, community products demonstration building,<br />
and additional which keeps getting expanded in the area.<br />
Noticeably, Mr.Somchai’s house is a compound house<br />
which each building surrounding the central terrace.<br />
Each house is for each family. The residence area<br />
has raised floor level of 0.9 meter height, which has the<br />
home stay, reception, and kitchen on the west side as<br />
to protection of heat.<br />
Mr.Somchai’s family is an expanded family of;<br />
Mr.Somchai-Ms.Linda (wife) and 1 daughter, 3 houses for<br />
his sons and their family. Therefore Mr.Somchai’s house<br />
is a wooden houses attached together with terrace and<br />
well as in traditional Thai style that has central terrace as<br />
the mutual space. At terrace above Mr.Somchai’s house,<br />
is roofing as for recreation, dining and reception area.<br />
Also, the terrace is used as a learning center of sufficient<br />
agricultural of Bangkok. The well is used as fish pond<br />
to supply for cooking. The area is all occupied to be a<br />
showcase of agriculture, planting, and animal husbandry.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
416<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2520 นายสมชาย<br />
สมานตระกูล<br />
1977 Mr.Somchai<br />
Samantrakul<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณชัยพัทธ์ งามบุษบงโสภิน<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
นายสมชาย<br />
และช่างท้องถิ่น<br />
Mr.Somchai with<br />
local carpenter<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
3.12 ไร่<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
740 ตร.ม.<br />
Plot Size<br />
3.12 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
740 Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ 34/3 หมู่ 5<br />
ถนนลำไทร<br />
แขวงโคกแฝด<br />
เขตหนองจอก<br />
กรุงเทพฯ<br />
- Wooden<br />
structure<br />
34/3 Moo 5,<br />
Lum Sai Road.,<br />
Khok Faet<br />
Subdistrict,<br />
Nong Chok<br />
district,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-
417
บ้านปุนะเรศ<br />
PUNARAIS’S HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านของคุณตาหลอม คุณยายจรรยา ปุนะเรศ<br />
สร้างใน พ.ศ. 2520 - 2535 ใช้เวลาถึง 15 ปี ในการสร้าง จาก<br />
การเก็บหอมรอมริบของลูกๆ บ้านหลังนี้จะใช้ไม้เดิมจากการ<br />
รื้อไม้ของบ้านเก่า ขนาดของไม้จึงไม่เท่ากัน และเนื่องจาก<br />
เจ้าของบ้านเป็นช่างไม้จึงสามารถทำเองได้ไม่ต้องจ้าง ภายใน<br />
บ้านประกอบด้วย ห้องนอน ห้องพระ ห้องนั่งเล่น ห้องเก็บของ<br />
หัองครัว และห้องน้ำ<br />
ในการสร้างบ้านคุณตาคุณยายจะถือคติ “พอมีค่อยทำ<br />
ทำเรื่อยๆ เดี ๋ยวก็เสร็จ” โดยถือพระราชดำรัสของในหลวง<br />
รัชกาลที่ 9 มาเป็นแนวทางการดำเนินชีวิต สร้างตามกำลัง<br />
ทรัพย์ของผู้สร้าง มีน้อยสร้างน้อย มีมากสร้างมาก บ้านจึงใช้<br />
เวลาก่อสร้างนาน<br />
Grandpa and Grandma Lhom Punares were the owner<br />
of this house which was constructed by 15 years from<br />
1977 - 1992 (B.E.2520-2535.) The construction were<br />
long stretch because of their controlled budget, “Do it<br />
when there is budget to do” were their slogan.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
418<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2520 คุณหลอม - จรรยา<br />
ปุนะเรศ<br />
1977 Mr.Lhom & Mrs.<br />
Janya Punares<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณปวัฒนา ธิกุลวงษ์<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ<br />
Designer Area Cost<br />
คุณหลอม ปุนะเรศ ที่ดิน 1 ไร่ 500,000<br />
บาท<br />
Mr.Lhom Punares<br />
Plot Size<br />
1 Rai<br />
500,000<br />
Baht<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
ไม้<br />
คอนกรีต<br />
และฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
Wooden<br />
and<br />
concrete<br />
with<br />
concrete<br />
foundation<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
34 หมู่ 1 ตำบล<br />
ท่าพระยา<br />
อำเภอนครชัยศรี<br />
จังหวัดนครปฐม<br />
34 Moo 1,<br />
Tha Phaya<br />
Subdistrict,<br />
Nakhon Chai<br />
Si District,<br />
Nakhon<br />
Pathom<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.789066<br />
100.155770
419
บ้านพักสืบนาคะเสถียร<br />
SUEB NAKHASTHIEN HOUSE<br />
เป็นบ้านพักข้าราชการกรมป่าไม้ระดับ 3 - 4 เป็นอาคารไม้<br />
ยกใต้ถุนสูง 80 ซม. มีสองห้องนอนและระเบียงใหญ่ใช้เป็น<br />
พื้นที่เอนกประสงค์ห้องนอนด้านหนึ่งถูกปรับเป็นห้องทำงาน<br />
ของหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง<br />
เป็นรูปแบบอาคารที่พักข้าราชการกรมป่าไม้ในช่วง พ.ศ.<br />
2520 ที่ออกแบบให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมและดูแล<br />
รักษาง่าย เคยเป็นบ้านพักของสืบ นาคะเสถียร ช่วงดำรง<br />
ตำแหน่งหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งใน พ.ศ.<br />
2533 ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของอนุสรณ์สถานสืบนาคะเสถียร<br />
Around 1977, the Royal Forest Department started<br />
designing and building living quarters that are consistent<br />
with nature and easy to maintain.<br />
This wooden house is elevated 80 cm. from ground.<br />
It has two bedrooms and a big balcony that is also used<br />
as multi-purpose area. It used to be the living quarter<br />
of Sueb Nakhasathien while he served as the head of<br />
Huay Kha Khaeng Wildlife Sanctuary in 1990. Now it is<br />
a part of Sueb Nakhasathien Memorial.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2520 บ้านพักหัวหน้าเขต<br />
รักษาพันธุ์สัตว์ป่า<br />
ห้วยขาแข้ง (บ้านพัก<br />
ข้าราชการกรมป่าไม้<br />
ระดับ 3-4)<br />
1977 Officer quarter for<br />
head of Huay Kha<br />
Khaeng Wildlife<br />
Sanctuary (house<br />
for Royal Forestry<br />
Department officers<br />
level 3-4)<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่<br />
Designer Area<br />
กรมป่าไม้ พื้นที่ใช้สอย<br />
67.59<br />
ตร.ม.<br />
Royal Foresty<br />
Department<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ฐิติวุฒิ ชัยสวัสดิ์อารี<br />
Usable<br />
Space<br />
67.59<br />
Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ เขตรักษาพันธุ์<br />
สัตว์ป่าห้วยขา<br />
แข้ง จังหวัด<br />
อุทัยธานี<br />
- Wood Huay Kha<br />
Khaeng Wildlife<br />
Sanctuary,<br />
Uthai Thani<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
15.49997<br />
98.916670<br />
420
421
สตูดิโอมณเฑียร<br />
MONTIEN STUDIO<br />
คำว่า atelier ในภาษาฝรั่งเศส หมายถึงสตูดิโอ แต่ Montien<br />
Atelier หรือ ‘สตูดิโอของมณเฑียร’ Montien Atelier เป็นสถาน<br />
ที่เก็บรวบรวมบันทึกต่างๆ ที่เผยให้เห็นร่องรอยความคิดและ<br />
กระบวนการทำงานศิลปะของ ‘มณเฑียร บุญมา’ ศิลปินผู้ล่วง<br />
ลับ ที่นี่คือ ‘หอจดหมายเหตุ’ หรือ archive ที่แสดงเบื้องหลัง<br />
การทำงานศิลปะ<br />
บ้านหลังนี้ สร้างขึ้นตั้งแต่รุ่นคุณตา คุณยาย เมื่อประมาณ<br />
40 ปีก่อน ในช่วงแรกบ้านหลังนี้จึงพักอาศัยกัน 6 คน คือ คุณ<br />
ตา คุณยาย คุณลุง คุณป้า คุณสไบแพร มุกดาประกร (ลูกสาว)<br />
และคุณแม่ของคุณจุมพงษ์<br />
ภายหลังเมื่อคุณพ่อของคุณจุมพงษ์ (อ.มณฑียร) แต่งงาน<br />
กับคุณแม่แล้ว จึงได้ย้ายเข้ามาอาศัยที่บ้านหลังนี้ แต่ในขณะ<br />
เดียวกันคุณลุง คุณป้า และคุณสไบแพร ได้ย้ายออกไปบ้าน<br />
บริเวณใกล้เคียงแทน ในบ้านหลังนี้จึงเหลือพักอาศัยอยู่ 5 คน<br />
คือ คุณตา คุณยาย อ.มณเฑียร คุณแม่ และคุณจุมพงษ์<br />
ตลอดช่วงชีวิตของ อ.มณเฑียร ท่านใช้ชีวิตเป็นศิลปิน<br />
สร้างสรรค์งานศิลปะมากมาย ณ บ้านหลังนี้ นับได้เป็นเวลาราว<br />
20 ปี ก่อนจะเสียชีวิตลงใน พ.ศ. 2543 การสูญเสียญาติผู้ใหญ่<br />
ในครอบครัว จึงทำให้บ้านหลังนี้เหลือคุณจุมพงษ์พักอาศัยกับ<br />
คุณยาย 2 คน<br />
เมื่อราว 3 ปีที่แล้ว เมื่อเห็นว่าบ้านที่อยู่อาศัยกันมาหลาย<br />
สิบปีควรปรับปรุงให้เหมาะสมกับการใช้งาน และเกิดการใช้สอย<br />
ประโยชน์มากขึ้น คุณลุง คุณป้า และคุณสไบแพร จึงเป็น<br />
ส่วนสำคัญในการให้คำแนะนำ และร่วมวางแผนปรับปรุงบ้าน<br />
ขึ้นใหม่<br />
ในเดือนสิงหาคม <strong>2559</strong> ชั้นล่างจึงเปิดเป็นร้านอาหารและ<br />
ร้านกาแฟ โดยมีคุณสไบแพรเป็นผู้ดูแล และต่อมาในเดือน<br />
กุมภาพันธ์ 2560 ชั้น 2 จึงเปิดเป็น Montien Atelier เพื่อเป็น<br />
ที่เก็บผลงานและเผยแพร่งานศิลปะของ อ.มณเฑียร ต่อไป<br />
In french “ atelier “ means “studio”. However, “Montien<br />
Atelier” or Montien’s Studio, is a place where journal<br />
and the processes of artwork of “Montien Boonma” the<br />
former artist were kept. This place acts as the “archive”<br />
for background story of artwork.<br />
The house were built around 40 years ago in<br />
grandpa-grandma generation. At first there were 6<br />
residents who lived here which was; grandpa, grandma,<br />
uncle, aunt, Ms.Sabaiprae Mookdaprakorn (Daughter),<br />
and mother of Mr. Jumphong<br />
After Mr.Jumphong’s father, Mr.Montien, got married<br />
they moved into this house. At the same time, uncle<br />
aunt and Ms.Sabaiprae have moved out to another<br />
house nearby, therefore there were left with 5 persons<br />
in the house; grandpa, grandma, Mr.Montien, mother<br />
and Mr.Joomphong.<br />
Throughout the life of Mr.Montien, he was an artist<br />
who created many art works at this house for 20 years<br />
before his life ended in 2000. Losing two elders, the<br />
residents of this house remain only Mr.Joomphong and<br />
his grandma.<br />
Around 3 years ago, after many decades of usage,<br />
this house has started its renovation plan with advice<br />
from my uncle, aunt and Ms.Sabaiprae.<br />
In August 2016 the ground floor of house were<br />
opened as cafe and restaurant by the supervision of<br />
Ms.Sabaiprae. Later on in February 2017 the second<br />
floor were opened as Montien Atelier, for displaying the<br />
works of art of Mr.Montien legacy.<br />
422
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2520 นายจุมพงษ์ บุญมา บ้านสร้างโดย<br />
บริษัทรับสร้างบ้าน<br />
สำเร็จรูป บนที่ดิน<br />
จัดสรรของธนาคาร<br />
อาคารสงเคราะห์<br />
พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ<br />
Area Cost Material<br />
- - คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
408<br />
งามวงศ์วาน 25<br />
ซอย 3 ถนน<br />
งามวงศ์วาน<br />
เขตบางเขน<br />
จังหวัดนนทบุรี<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.859222<br />
100.537944<br />
1977 Mr.Jumphong<br />
Boonma<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นายจุมพงษ์ บุญมา<br />
Constructed by<br />
home builder<br />
on Government<br />
Housing Bank’s<br />
land allocation<br />
- - Reinforced<br />
concrete<br />
408, Ngamwongwan<br />
25,<br />
Soi 3, Ngamwongwan<br />
Road. Bang<br />
Khen District,<br />
Nonthaburi<br />
Province<br />
423
ตำหนักประถม<br />
VILLA PRATHOM, PHETCHABOON PALACE<br />
ตำหนักประถมเดิมเป็นส่วนหนึ่งของวังเพชรบูรณ์ (ถนน<br />
ราชดำริ ที่ตั้งศูนย์การค้าเซ็นทรัลเวิลด์พลาซ่าในปัจจุบัน)<br />
เจ้าของคนแรกคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุช<br />
ธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย พระราชโอรสในพระบาท<br />
สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 สันนิษฐาน<br />
ว่า ท่านทรงออกแบบเองโดยได้รับแรงบันดาลใจจากการไป<br />
ศึกษาที่ประเทศอังกฤษ และเป็นยุคแรกๆ ที่ไทยรับอิทธิพล<br />
การออกแบบจากตะวันตก<br />
ตัวเรือนเป็นเรือนไม้ 2 ชั้น สร้างด้วยไม้สักทองทาสีเทา<br />
อ่อน ประดับด้วยกระจกสีฟ้า มีการวางห้องต่างๆ ให้ติดต่อกัน<br />
ได้สะดวก ในขณะเดียวกันก็คงลักษณะของบ้านในบริเวณเมือง<br />
ร้อนชื้นเอาไว้คือ มีหลังคาจั่ว ใต้ถุนสูง เพดานสูง หน้าต่าง<br />
บานเกล็ดหรือบานกระทุ้ง ลักษณะเด่นที่ต่างจากเรือนไทย<br />
ทั่วไป คือมีห้องใต้หลังคา เมื่อสร้างแล้วเสร็จ ทรงตั้งชื่อตาม<br />
เพลงไทยว่า “โหมโรงปฐมดุสิต”<br />
เมื่อ พ.ศ. 2527 ทายาทได้รื้อถอนแล้วมาสร้างใหม่ที่ซอย<br />
อัคนี โดยปรับเปลี่ยนรายละเอียดของอาคาร เช่น เพิ่มเสาและ<br />
ลูกกรง บุฝ้าเพดาน ปรับความสูงใต้ถุน เพิ่มห้องน้ำ ปูกระเบื้อง<br />
พื้นดิน เพื่อให้เหมาะกับการใช้งานในปัจจุบัน<br />
Villa Prathom was a villa in Phetchaboon Palace<br />
(Rajdamri Road, on the same location where the<br />
Central World Plaza is). The Villa belonged to His Royal<br />
Highness Prince Chudadhuj Dharadilok in King Rama V.<br />
There is evidence that the villa was designed by the<br />
Prince himself as the architect. His inspiration was<br />
from his background education in England. The villa,<br />
therefore, is the early case study of which the Thai<br />
architectural design was influenced by the Western style.<br />
The villa is a two-storey building with teak wood<br />
timber construction. It was decorated with blue tinted<br />
glass windows. The planning was based on full<br />
connectivity between rooms. Architectural design of the<br />
villa maintained the character of tropical architecture with<br />
raised ground floor, high ceiling under the high pitch roof,<br />
awning window with louvre infill. To make use of space<br />
under its high pitch roof, the attic was introduced. This<br />
was an unusual solution at that time.<br />
The Villa was dismantled in 1984 and has been<br />
relocated into the present location. There is addition of<br />
new balustrade, insulation, washroom under the raised<br />
floor, etc. in order to meet the present requirement.<br />
ปีที่ย้าย<br />
Year of<br />
relocate<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2527 พระวรวงศ์เธอ<br />
พระองค์เจ้าสุทธิสิริ<br />
โสภา<br />
1984 Her Royal Highness<br />
Princess Suthi<br />
Sirisopa<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
สมเด็จพระเจ้าบรม<br />
วงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑา<br />
ธุชธราดิลก กรมขุน<br />
เพ็ชรบูรณ์อินทราชัย<br />
His Royal Highness<br />
Prince Chudadhuj<br />
Dharadilok, Prince<br />
of Petchaboon<br />
Intracha<br />
พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Area Cost Material Location<br />
- - ไม้สักทอง ซอยอัคนี ถนน<br />
งามวงศ์วาน<br />
จังหวัดนนทบุรี<br />
- - teak wood<br />
timber<br />
Soi Akanee,<br />
Ngamwongwan<br />
Road,<br />
Nonthaburi<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
424
425
บ้านร้านค้า<br />
“สงวนโพธิ์พระ”<br />
MERCHANT HOUSE “SA-NGUAN PHO PHRA”<br />
สถาปัตยกรรมไทยร่วมสมัย เพื่อให้กลมกลืนเป็นส่วนหนึ่งของ<br />
บริบทที่แวดล้อมไปด้วยเรือนไทยและสอดคล้องกับปัจจุบัน<br />
สมัย โดยการสรรเลือกลักษณะเด่นของเรือนไทย ได้แก่ การก<br />
ระจายมวลอาคารออกเป็นหลังย่อย การใช้เสาลอย ชานกว้าง<br />
และหลังคาชัน มาประยุกต์ใช้ในการออกแบบภายใต้รูปลักษณ์<br />
อาคารสมัยใหม่<br />
To achieve the harmony of Thai houses surrounding<br />
its context and present time, the Temporary Thai<br />
Architecture design were used. Major Thai house<br />
characters were chosen and adapted in contemporary<br />
architecture design. There are such as, the distribution<br />
of building masses; floating pillars; steep roof top.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2529 คุณจรัส-คุณสงวน<br />
อินพันทัง<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ศาสตราจารย์ ดร.วีระ<br />
อินพันทัง<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
305 ตร.ม.<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
2,000,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
• คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
• ไม้<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
บ้านวัด<br />
ตำบลโพธิ์พระ<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเพชรบุรี<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1989 Charaj - Sanguan<br />
Inpuntung<br />
Professor Dr.Vira<br />
Inpuntung<br />
Usable<br />
Space<br />
305 Sq.m.<br />
2,000,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
concrete /<br />
Wood<br />
Ban Wat ,<br />
Pho Phra<br />
Subdistrict,<br />
Muang<br />
Phetchaburi<br />
District,<br />
Phetchaburi<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
426
427
428
บ้าน ปอกิ๋น-ปออยู่<br />
ยะกิ๋น-ปั๋น-ขาย<br />
ฮับฮู้-จ่ายหัน<br />
“PO KIN-PO YUU YAKIN-PAN-KHAI<br />
HUBHUU-JAI HAN” HOUSE<br />
บ้าน ปอกิ๋น-ปออยู่ ยะกิ๋น-ปั๋น-ขาย ฮับฮู้-จ่ายหัน เป็นบ้าน<br />
ที่มีอายุ 30 ปี สร้างใน พ.ศ. 2530 โดยมีนางสมพิศ วิคี และนาย<br />
หมอกแก้ว วิคี เป็นเจ้าของ ปัจจุบันมีผู้อยู่อาศัยจำนวน 5 คน<br />
รูปแบบของบ้านหลังนี้มีลักษณะเป็นบ้านสองชั้น<br />
มีโครงสร้างเป็นไม้ผสมกับคอนกรีต โดยมีฐานรากเป็นคอนกรีต<br />
และต่อชายคาออกมาเพื่อใช้เป็นโรงจอดรถ บริเวณรอบบ้าน<br />
จะมีการปลูกพืชผักนานาชนิด ตั้งแต่ผักสวนครัวจนถึงไม้ผล<br />
โดยถือคติที่ว่า ปลูกทุกอย่างที่กินและกินทุกอย่างที่ปลูก เหลือ<br />
กินค่อยแจกจ่ายและขายต่อ<br />
Po Kin-Po Yuu Yakin-Pan-Khai Hubhuu-Jai Han House<br />
has been constructed since 1987, now is 30 years old.<br />
The present owners are Mrs.Sompis-Mr.Mhokkaew<br />
ViKee. Nowadays has 5 persons living in it.<br />
This house has 2 stories with mixed structure of wood<br />
and concrete, with concrete foundation, and extended<br />
roofing for the parking area. Around the house are<br />
vegetables and fruits growing by the concept to grow<br />
everything you eat and eat everything you grow, and to<br />
give away the excess or sell them.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2530 นางสมพิศ-<br />
นายหมอกแก้ว วิคี<br />
1987 Mrs.Sompis-<br />
Mr.Mhokkaew<br />
ViKee<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณฐิตรัตน์ ทองชู<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Designer Area Cost Material Location<br />
- 1 ไร่ - ไม้ผสมกับคอนกรีต 167 หมู่ 10<br />
ฐานรากเป็น บ้านป่า<br />
คอนกรีต ซางวิวัฒน์<br />
ตำบลนางแล<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดเชียงราย<br />
- 1 Rai - mixed structure<br />
of wood and concrete,<br />
concrete<br />
foundation<br />
167 Moo 10,<br />
Baan Pha Sang<br />
Wiwat, Nang<br />
Lae Subdistrict,<br />
Muang Chiang<br />
Rai District,<br />
Chiang Rai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
20.022878<br />
99.521675<br />
429
บ้านเปรมปรีดิ์<br />
PRAMEPRI HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านของป้าต้อย และป้าต้อยก็เป็นป้าแท้ๆ<br />
ของฉัน เป็นบ้านหลังกลางๆ ไม่ได้ใหญ่โตมากมาย และอยู่ในสวน<br />
ที่ใช้ปลูกไม้ยืนต้นที่สามารถกินและใช้ในการทำอาหารได้<br />
ไม่ว่าจะเป็นผลไม้อย่างเช่น มะม่วง ฝรั่ง สับปะรด กล้วย และ<br />
มะพร้าว ที่นอกจากจะเป็นผลไม้แล้วยังเอามาคั้นกะทิท ำอาหาร<br />
หรือขนมได้ นอกจากนี้บริเวณรอบบ้านยังมีพืชผักสวนครัว ที่<br />
ปลูกเอาไว้ใช้ทำกับข้าว มีทั้งมะนาว มะกรูด พริก ใบกะเพรา<br />
โหระพา ข่า ตะไคร้ ที่นอกจากจะปลูกไว้ใช้เองได้แล้ว ยัง<br />
แบ่งให้เพื่อนบ้านในละแวกนั้นได้หยิบยืมไปใช้ได้อีกด้วย เมื่อ<br />
ไหร่ที่ใครต้องการ ก็เข้าไปเก็บได้เลย เพราะป้าต้อยไม่หวง<br />
ซึ่งนั่นก็สามารถแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนบ้าน<br />
ที่ยังหลงเหลืออยู่ ในแถบชานเมือง<br />
This house belongs to Aunt Toy, and she is my direct<br />
aunt. It is a moderate size house situate in the garden of<br />
perennial plants which can be used for cooking such as;<br />
mango, guava, pineapple, banana and coconut (which<br />
you can gain coconut milk to cook food or dessert with).<br />
Surrounding the house are home grown vegetables,<br />
for the use of cooking such as lime, kefir lime, chili, mint,<br />
sweet basil, thyme, galangal, and lemongrass. Apart form<br />
private use, the crops were spread among the community.<br />
Whenever any wants to use some they are allowed to<br />
pick up some as Aunt Toy doesn’t mind. This shows how<br />
closely lived neighbor of suburb area they are.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2530 นางลำยอง เปรมปรีดิ์ นายอุดม เปรมปรีดิ์ พื้นที่ใช้สอย<br />
0.75 ไร่<br />
1987 Mrs.Lumyong<br />
Pramepri<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณทิภาพรรณ อาจทวีกุล<br />
Mr.Udom Pramepri Usable<br />
Space<br />
0.75 Rai<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ปูนผสมไม้ ถนนเลียบคลอง<br />
หก ตำบลคลอง<br />
หก อำเภอ<br />
คลองหลวง<br />
จังหวัดปทุมธานี<br />
- Masonry<br />
and Wood<br />
Leab Khlong<br />
Hok Road.,<br />
Khlong Hok<br />
Subdistrict,<br />
Klong Luang<br />
District,<br />
Pathum Thani<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
14.044411<br />
100.731479<br />
430
431
บ้านลุงบุญธรรม<br />
UNCLE BOONTHAM’S HOUSE<br />
เป็นบ้านพักอยู่อาศัยแบบครอบครัวใหญ่มีสมาชิก 6 คน<br />
อยู่อาศัยพึ่งพากันภายในครอบครัว โดยแรกเริ่มตัวบ้านเป็นบ้าน<br />
ไม้มีใต้ถุนสูง ต่อมามีการต่อเติมใต้ถุนให้เป็นชั้น 1 ให้สามารถ<br />
ใช้งานได้มากขึ้น ทำให้พื้นที่ว่างในบ้านนั้นเกิดประโยชน์ในการ<br />
ใช้งานมากขึ้นกว่าเดิม ด้วยบ้านนั้นมีพื ้นที่เยอะจึงมีการแบ่ง<br />
ส่วนทำเป็นซักอบรีด เป็นการหารายได้ให้ครอบครัวอีกหนึ่งทาง<br />
ลักษณะบ้านจะสะท้อนถึงความเป็นชุมชนออกมาเพราะลักษณะ<br />
ของบ้านในชุมชนส่วนใหญ่นั้นจะมีลักษณะไม่แตกต่างกันมากนัก<br />
It is a residence to a big family of 6 persons who all rely on<br />
each other. Originally the house has very high raised floor<br />
level, but later on, the ground level has been enclosed as<br />
room for more function. With plentiful spaces, living area<br />
were divided to the laundry business (for family earning).<br />
Therefore the house has shown the community way of<br />
life that is not very different from this house.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
432<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2530 นายบุญธรรม เตรียม - พื้นที่ใช้สอย<br />
600 ตร.ม.<br />
1987 Mr.Boontham Trium - Usable<br />
Space<br />
600 Sq.m.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณณัฐนันท์ ชุ่มมะโน<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ชั้นบน ชุมชนสหกรณ์<br />
เป็นไม้ นิคม1 หมู่ที่ 5<br />
ชั้นหนึ่งและ ตำบลหนองหาร<br />
เสาเป็น อำเภอสันทราย<br />
คอนกรีต จังหวัดเชียงใหม่<br />
เสริมเหล็ก<br />
- Upper level<br />
of Wooden,<br />
Ground<br />
level of<br />
reinforced<br />
concrete<br />
columns<br />
Sahakorn nikom<br />
Community 1<br />
Moo 5, Nong<br />
Han Subdistrict,<br />
San Sai District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.876231<br />
99.013923
433
บ้านพัก ที่ทำการไปรษณีย์แม่ปิง<br />
MAE PING POST OFFICE RESIDENCE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านพักข้าราชการที่ทำงานไปรษณีย์ บ้านมี<br />
ความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย วัสดุที่ออกแบบเป็นวัสดุธรรมดาทั่วไป<br />
ไม่ได้หรูหราแต่มีความสวยงาม เนื่องจากบ้านหลังนี้อยู่ใกล้กับ<br />
แม่น้ำ จึงทำให้มีการยกใต้ถุนสูงเพื ่อรองรับภัยน้ำขึ้นสูง ซึ่ง<br />
ใต้ถุนบ้านสามารถที่ทำกิจกรรมอื่นๆ ได้อีก<br />
The residence of Post office’s official was design in<br />
a very simple way with local materials. Although not<br />
extravagant, the house has its natural beauty. As it is<br />
situated near Ping River, therefore, raised base design<br />
were applied to avoid the flooding crisis and to allow<br />
ground floor activities.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2531 ไปรษณีย์แม่ปิง ฝ่ายกองช่าง พื้นที่ใช้สอย<br />
300 ตร.ม.<br />
1988 Mae Ping Post<br />
Office<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณปภังกร เอี่ยมสุริยะมงคล<br />
Department of<br />
Engineering<br />
Usable<br />
Space<br />
300 Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้าง<br />
ไม้ และ<br />
โครงสร้าง<br />
คอนกรีต<br />
- Wooden<br />
and<br />
concrete<br />
structure<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
ถนนไปรษณีย์ 18.788803<br />
ตำบลช้าง 99.002635<br />
ม่อย อำเภอ<br />
เมืองเชียงใหม่<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
Prisanee Road,<br />
Chang Moi<br />
Subdistrict,<br />
Muang Chiang<br />
Mai District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
434
435
บ้านลุงตา<br />
UNCLE TA HOUSE<br />
บ้านเป็นบ้านไม้สำหรับข้าราชการ สะท้อนความเป็นอยู่ในยุค<br />
สมัยนั้น แม้ว่าจะเป็นบ้านสำหรับผู้มีฐานะ แต่ตัวบ้านก็ใช้<br />
ช่องเปิดที่สามารถถ่ายเทให้ลมเข้ามาในบ้านได้ อีกทั้งบริเวณ<br />
รอบบ้านยังสามารถปลูกพืชผักสวนครัวไว้กินเอง การด ำรงชีวิต<br />
จึงแสดงออกด้วยความเรียบง่ายและพอดีตน<br />
This house is a government officer’s wooden residence,<br />
which reflexes way of life in its period. Although it was<br />
residence of wealthy people, but it still has usage of exterior<br />
voids for intake natural wind for ventilation. Together with<br />
home grown vegetation around the property, this house<br />
shows the simplicity and just to its way of life.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2531 บ้านพักข้าราชการ ฝ่ายกองช่างเทศบาล พื้นที่ใช้สอย<br />
350 ตร.ม.<br />
1988 Government officer<br />
Residence<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณภาณุพงศ์ มณีรัตน์<br />
Municipal<br />
Mechanics<br />
Division<br />
Usable<br />
Space<br />
350 sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้าง<br />
เดิมเป็น<br />
บ้านไม้<br />
ใต้ถุนสูง<br />
- Original<br />
was raised<br />
floorwooden<br />
house<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ที่ทำการ<br />
ไปรษณีย์แม่<br />
ปิง ตำบลช้าง<br />
ม่อย อำเภอ<br />
เมืองเชียงใหม่<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
Mae Ping Post<br />
Office, Chang<br />
Moi Subdistrict,<br />
Muang Chiang<br />
Mai District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.789029<br />
99.002930<br />
436
437
เคหะชุมชนประชานิเวศน์ 4<br />
PRACHANIWES 4 PUBLIC HOUSING<br />
ประชานิเวศน์ 4 เป็นส่วนหนึ่งของโครงการพิเศษและบริการ<br />
ชุมชนตามแผนงานพัฒนาที่อยู่อาศัยของการเคหะแห่งชาติปี<br />
2531 - 2534 และอยู่ภายใต้แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม<br />
แห่งชาติฉบับที่ 6 (2530 - 2534) โดยจัดทำเป็นโครงการเช่า<br />
ซื้ออาคารพร้อมที่ดินรวมสาธารณูปโภค สาธารณูปการและ<br />
อื่นๆ สำหรับผู้มีรายได้ปานกลางค่อนข้างสูงถึงรายได้สูง ทั้งนี้<br />
การคิดราคาขายจะคิดค่าเช่าซื้อต่อเดือนตามความสามารถใน<br />
การจ่ายเพื่อที่อยู่อาศัยของแต่ละรายได้ กำหนดผ่อนชำระได้<br />
ในระยะยาวถึง 15 ปี<br />
National Housing Authority started developing<br />
Prachaniwes 4 Housing as a hire-purchase project<br />
that includes accommodation, land, and facilities<br />
for middle to high income population. Monthly<br />
installments are based on an individual’s ability to<br />
pay for housing. Installment payments can be as<br />
long as 15 years.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2532 การเคหะแห่งชาติ การเคหะแห่งชาติ ที่ดิน<br />
โครงการ<br />
41 ไร่ 35<br />
ตร.วา<br />
1989 National Housing<br />
Authority<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : การเคหะแห่งชาติ<br />
National Housing<br />
Authority<br />
Project’s<br />
Plot Size<br />
41 Rai 35<br />
sq.wa<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- - ถนนประชาชื่น<br />
ตำบลท่าทราย<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดนนทบุรี<br />
- - Prachachuen<br />
Road, Ta Sai<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Nonthaburi<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
438
439
บ้านตุ๊กตา<br />
DOLLS HOUSE<br />
บ้านตุ๊กตา เดิมเป็นตำหนักของศาสตราจารย์ ม.จ.โวฒยากร<br />
วรวรรณ ผู้ทรงเป็นสถาปนิกและทรงออกแบบบ้านหลังนี้เพื่อ<br />
เป็นตำหนักของท่านและเป็นเรือนหอสืบต่อมา<br />
รูปแบบสถาปัตยกรรมเป็นอาคารย้อนยุคที่ได้รับอิทธิพล<br />
อาร์ท แอนด์ คราฟท์ของอังกฤษ ตัวอาคารมี 2 ชั้น และห้อง<br />
ใต้ดิน 1 ชั้น โครงสร้าง half-timber คือ มีโครงหลักเป็นไม้เต็ง<br />
รังและไม้สัก ผนังระแนงไม้สักตีตามนอนฉาบปูนเรียบ ส่วน<br />
กระเบื้องมุงหลังคานั้น ท่านได้ทรงออกแบบขึ้นและสั่งทำเป็น<br />
พิเศษ โดยใช้ซีเมนต์ผสมทรายเทลงในแบบไม้ รีดให้เป็นแผ่น<br />
รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหางตัด มีความหนากว่ากระเบื้องหินชนวน<br />
เล็กน้อย ส่วนกระเบื้องตัวริมนั้น ทรงออกแบบให้ริมกระเบื้อง<br />
โค้งเข้า เพื่อปิดขอบไม้ด้านจั่วกันไม้ผุ นอกจากนี้ท่านได้ทรง<br />
ออกแบบระบบห้องใต้ดินที่สมบูรณ์แบบ ด้วยเหตุนี้บ้านตุ๊กตา<br />
จึงเป็นสถาปัตยกรรมตัวอย่างที่ประกอบด้วยความงาม ความ<br />
พิถีพิถันในการออกแบบจนถึงรายละเอียด และเนื้อหาสาระที่<br />
ควรค่าแก่การศึกษาเป็นอย่างยิ่ง<br />
ใน พ.ศ. 2532 ได้มีการปรับปรุงบ้านบางส่วน อาทิ<br />
ดัดแปลงบานหน้าต่างจากบานทึบเป็นกระจกใส และต่อเติม<br />
ห้องน้ำชั้นบน ออกแบบปรับปรุงโดย ม.ร.ว. ชาญวุฒิ วรวรรณ<br />
ปัจจุบันอาคารนี้ได้ให้เช่าทำเป็นศูนย์สุขภาพและความงาม<br />
Dolls House was once the residence of M.C.Wothayakorn<br />
Worawan who was architect and designer of this house<br />
as his residence and later on, his bridal house.<br />
The house were 2 stories high and 1 basement house<br />
with English Art and Crafts influenced style. With the<br />
structural of Half-timber; main structure of Teak and<br />
Shorea wood. Wooden teak walls in vertical paneling<br />
finished with mortar. Roof top finshing with custom made<br />
cement roof tiles that were mold in corner rectangle<br />
shape, and slightly thicker than slate tiles. Ending roof tile<br />
were designed specially curved in to cover the gable edge<br />
and to prevent wood decay. Also, the basement was<br />
perfectly designed with basement system too. Therefore,<br />
Dolls House is one of an exceptional sample of detailed<br />
architecture, and very much worth to be studied of.<br />
In 1989 the renovation took place at some of the area<br />
such as; replacement of glass window to the old wooden<br />
ones, an additional upstairs bathroom. Renovation were<br />
designed by M.R. Chanwut Worawan. Nowadays, this<br />
building has turned into a health and beauty center.<br />
ปีที่ปรับปรุง<br />
Year<br />
of renovate เจ้าของ<br />
Owner<br />
2532 หม่อมจิตรา วรวรรณ<br />
ณ อยุธยา<br />
1989 Consort Chittra<br />
Worawan Na<br />
Ayutthaya<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ม.จ. โวฒยากร<br />
วรวรรณ<br />
ออกแบบปรับปรุง<br />
: ม.ร.ว. ชาญวุฒิ<br />
วรวรรณ<br />
M.C. Wothayakorn<br />
Worawan<br />
Renovator : M.R.<br />
Chanwut Worawan<br />
พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ<br />
Area Cost Material<br />
- - โครงสร้าง<br />
ไม้<br />
- - Wooden<br />
Structure<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
42 ซอยต้นสน -<br />
ถนนเพลินจิต<br />
แขวงลุมพินี เขต<br />
ปทุมวัน กรุงเทพฯ<br />
42 Soi Tonson,<br />
Ploenchit<br />
Road, Lumpini<br />
Subdistrict,<br />
Phatumwan<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-<br />
440
441
บ้านพักข้าราชการ<br />
โดยกรมโยธาธิการและผังเมือง<br />
GOVERNMENT OFFICER HOUSE BY THE DEPARTMENT OF<br />
PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING<br />
จากการสืบค้นข้อมูลแบบบ้านพักข้าราชการ โดยกรมโยธาธิ<br />
การและผังเมืองเป็นผู้ออกแบบ พบว่าแบบย้อนหลังเท่าที่พบ<br />
เป็นแบบที่จัดทำเมื่อปี พ.ศ. 2537 ซึ ่งในสมัยนั้นกรมโยธาธิ<br />
การและผังเมือง ยังใช้ชื่อว่ากรมโยธาธิการ (การเปลี่ยนชื่อสืบ<br />
เนื่องมาจากแผนปฏิรูประบบราชการไทย พ.ศ. 2545 ส่งผลให้<br />
เกิดการควบรวมของกรมโยธาธิการและกรมการผังเมือง เป็น<br />
กรมโยธาธิการและผังเมือง)<br />
แบบบ้านพักข้าราชการกรมโยธาธิการ จัดทำขึ้นมาตาม<br />
นโยบายของกระทรวงมหาดไทยในขณะนั้น มีวัตถุประสงค์เพื่อ<br />
ใช้ก่อสร้างให้กับข้าราชการภายในสังกัดกระทรวงมหาดไทย<br />
ทั่วประเทศ โดยเป็นสวัสดิการให้กับข้าราชการที่บรรจุอยู่ใน<br />
พื้นที่ที่ไม่ใช่ภูมิลำเนาเกิดของตนเองได้มีที่พักใกล้กับที่ทำงาน<br />
นอกจากนี้แบบบ้านดังกล่าวสามารถให้หน่วยงานราชการอื่นๆ<br />
ที่ต้องการนำไปใช้ก่อสร้างได้ด้วย<br />
The oldest blueprint of government officer house<br />
designed by the Department of Public Works and<br />
Town & Country Planning was from 1994. The Ministry<br />
of Interior decided to build houses as welfare for<br />
officials who had to relocate for work. The department<br />
was assigned to come up with the design that’s<br />
functional, simple, economical, and appropriate to<br />
local geography. And it must be versatile enough for<br />
other government agencies to use as well.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2537 กระทรวงมหาดไทย กรมโยธาธิการและ<br />
ผังเมือง<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
65 - 118<br />
ตร.ม.<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
660,000 -<br />
1,082,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ตามหน่วยงาน<br />
ราชการต่างๆ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
1994 Ministry of Interior Department of<br />
Public Works and<br />
Town & Country<br />
Planning<br />
Usable<br />
Space<br />
65-118<br />
Sq.m.<br />
660,000 -<br />
1,082,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
concrete<br />
in available<br />
properties of<br />
government<br />
agencies<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : สำนักสถาปัตยกรรม กรมโยธาธิการและผังเมือง<br />
442
443
บ้านต้นแก้ว บ้านรัตนพฤกษ์<br />
TON KAEW HOUSE, RATTANAPRUEK HOUSE<br />
ผู้ออกแบบมีแนวคิดในการดำรงชีวิตที่สมถะ เรียบง่าย ไม่<br />
วุ่นวาย ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อนและเป็นภาระน้อยที่สุด ซึ่งรวมถึง<br />
สิ่งแวดล้อมธรรมชาติรอบตัวมนุษย์ด้วย ผู้ออกแบบเห็นว่าการ<br />
ใช้ชีวิตของมนุษย์คนหนึ่งไม่ได้ต้องการที่ว่างที่กว้างขวางและ<br />
โครงสร้างที่ใหญ่โตนัก การจะสร้างที่อยู่อาศัยที่มีพื้นที่พอควร<br />
แต่ได้ประโยชน์ใช้สอยครบถ้วนในวิถีชีวิตประจำวันจึงเป็น<br />
โจทย์หลักของบ้านหลังนี้ ซึ่งเป็นบ้านของผู้ออกแบบเองอยู่กับ<br />
ภรรยาและลูกสาวหนึ่งคน โดยที่ผู้ออกแบบและครอบครัวรู้สึก<br />
ประทับใจสภาพเมืองและวิถีชีวิตอันเรียบง่ายของคนเชียงใหม่<br />
จึงได้ตัดสินใจย้ายจากกรุงเทพฯ ขึ้นมาอยู่ที่นี่เมื่อลูกสาวเข้า<br />
เรียนในระดับอุดมศึกษาในเชียงใหม่ ลักษณะของบ้านพัก<br />
อาศัยจึงเป็นอาคารที่เรียบง่ายที่สุด ใช้หลังคาปั้นหยาซึ่งเข้า<br />
กับสถาปัตยกรรมเขตร้อนได้ดี มีผังพื้นแบบประหยัดพื้นที่แต่<br />
ประโยชน์ใช้สอยครบ โดยมีขนาดอาคาร 6 x 8 เมตร และมี<br />
ระยะห่างเสา 2 ช่วง คือ 3 x 4.5 เมตร และ 3 x 3.5 เมตร มี<br />
ห้องน้ำแยกตรงกลางระหว่างห้องนอนสองห้องทำให้ประหยัด<br />
ทางสัญจรภายในและมีผนังเป็นตู้เสื้อผ้า (wall unit) ไปในตัว<br />
แก้ปัญหาที่ห้องอาจดูเล็กคับแคบโดยใช้เปิดช่องหน้าต่าง<br />
บานเกล็ดหลายบานแทนบานเปิด ทำให้ไม่เปลืองที่ด้านนอก<br />
และได้ลมเต็มที่ การออกแบบเน้นการประหยัดวัสดุก่อสร้าง<br />
และพลังงานในการก่อสร้างเพื่อรบกวนธรรมชาติให้น้อยที่สุด<br />
โดยใช้โครงสร้างคอนกรีตแผ่นพื้นสำเร็จรูป ผนังก่ออิฐโชว์แนว<br />
ไม่ฉาบทาสี ไม่มีการแต่งเติมประดับประดาให้เห็นถึงเนื้อวัสดุ<br />
ที่แท้จริง หลังคาเป็นทรงปั้นหยายื่นชายคาคลุมอาคารทุกด้าน<br />
โดยคลุมทางเดินและพื้นที่พักผ่อน<br />
แนวคิดในการวางผังกลุ่มอาคารยังเน้นแนวคิดให้เป็นบ้าน<br />
ที่เรียบง่ายเหมือนกลุ่มบ้านพักตากอากาศที่ชายคากันแดดกัน<br />
ฝนได้รอบด้านเพราะมีความยาวถึง 1.5 เมตร การเว้นระยะ<br />
ห่าง ของอาคารสอดรับกับส่วนยื่นของชายคาที่มาบรรจบกัน<br />
พอดี ทำให้อาคารมีทางเดินระหว่างอาคารแต่ละหลังเชื่อมต่อ<br />
อาคารมีหลังคาคลุมหมดกันแดดกันฝนได้อย่างดี ผังพื้นเป็น<br />
อาคาร 3 หลัง มีขนาดเท่ากันแบ่งห้องได้ 6 ห้อง มีห้องน้ำ<br />
ในตัวทุกห้อง เนื่องจากเจ้าของบ้านมีพี่น้อง 5 คน จึงมีความ<br />
ใฝ่ฝันอยากให้มีห้องพักให้น้องทั้ง 5 คนเวลามาพักที่เชียงใหม่<br />
ซึ่งตัวผู้อยู่อาศัยหลักนั้นใช้พื้นที่ประจำวันเพียงแค่ 18 ตาราง<br />
เมตรเท่านั้น บ้านหลังนี้จึงเป็นการออกแบบที่มีความเรียบง่าย<br />
สอดคล้องกับวิถีชีวิตแบบพอเพียงของผู้ออกแบบและอยู่อาศัย<br />
The designer and owner of the house has a modest<br />
principle for living that human should create the least<br />
burden to others including our natural environment.<br />
The architect believed that good quality of life does not<br />
need spacious space or gigantic structure. Therefore,<br />
the main task for designing this house is to provide the<br />
optimal space but fully cover the owner’s everyday life<br />
activities. The architect and his family (comprised of his<br />
wife and a daughter) decided to move to Chiang Mai<br />
partly because of their impression of the atmosphere<br />
of Chiang Mai and her residents’ simple and slow<br />
life pattern. The house reflected this main concept<br />
clearly as its elements were designed to suit natural<br />
environment of Chiang Mai. The hip roof was selected<br />
because it is best to withstand the tropical climate. The<br />
planning arrangement of the house is very simple and<br />
minimal space but fulfills all required functions with 3<br />
buildings in equal size of 6 x 8 meters combining the<br />
2 modules of 3 x 3.5 meters. A bathroom-units were<br />
placed in between two bedrooms therefore reduce<br />
space for circulation and create wall units for both<br />
best rooms. Large windows with side louvers were<br />
placed bringing light and view to counterbalance the<br />
small space and provide ventilation for the room.<br />
The design also emphasizes on saving energy and<br />
materials during the construction period. The smart<br />
choice of pre-cast concrete floor was used as it<br />
shortened the time of construction and masonry wall<br />
without plaster work also saved labor cost and simply<br />
revealed the truth of materials. The hip roof eaves<br />
cover the walkway and resting pavilion protecting them<br />
from strong sunlight and tropical rainstorm.<br />
444
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2537 ผู้ช่วยศาสตราจารย์<br />
สุริยา รัตนพฤกษ์<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์<br />
สุริยา รัตนพฤกษ์<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 438 1,700,000<br />
ตร.วา บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
200 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
สำเร็จรูป<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
หมู่บ้านดงตาล -<br />
ตำบลห้วยทราย<br />
อำเภอสันกำแพง<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
1994 Assistant<br />
Professor Suriya<br />
Rattanapruek<br />
Assistant<br />
Professor Suriya<br />
Rattanapruek<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุริยา รัตนพฤกษ์<br />
ดร.วรสิทธิ์ ตันตินิพันธุ์กุล<br />
Plot Size<br />
438 Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
200 Sq.m.<br />
1,700,000<br />
Baht<br />
Precast<br />
concrete<br />
Moo Baan<br />
Dong Tan,<br />
Huay Sai<br />
Subdistrict, San<br />
Kamphaeng<br />
District, Chiang<br />
Mai Province<br />
-<br />
445
บ้าน(นอก)เข้ากรุง<br />
BAN (NOK) KHAO KRUNG<br />
เป็นบ้านที่เกิดจากการย้ายถิ่นฐานตามลูกหลาน โดยที่ใช้<br />
“ไม้ชุดเดิม” ตั้งแต่ตัดต้นไม้จากป่ามาสร้างบ้านสมัยหลัง<br />
สงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2499) โดยผ่านกาลเวลาควบคู่กับ<br />
การเติบโตของครอบครัวจากต่างจังหวัด ย้ายเข้ามาอยู่ในเมือง<br />
ในที่ดินผืนติดกับลูกหลาน เพื่ออยู่ด้วยกันกับลูกและหลาน<br />
เป็นลักษณะครอบครัวขยาย<br />
การเดินทางของบ้าน<br />
พ.ศ. 2499<br />
- เรือนหอไทยพื้นถิ ่น เป็นจุดเริ่มต้นของครอบครัวสร้าง<br />
เมื่อแต่งงานที่อำเภอนางรอง จังหวัดบุรีรัมย์<br />
พ.ศ. 2525-2527<br />
- บ้านสวนพอเพียง รื้อเรือนหอมาสร้างบ้านในที่นา<br />
จัดทำเป็นสวนเพื่ออยู่อาศัยหลังเกษียณราชการ ตามลักษณะ<br />
เศรษฐกิจพอเพียงของรัชกาลที่ 9 ที่อำเภอหนองกี่ จังหวัด<br />
บุรีรัมย์<br />
พ.ศ. 2544-2547<br />
- บ้าน (นอก) เข้ากรุง รื้อไม้เดิมมาสร้างบ้านในเมืองหลวง<br />
กรุงเทพฯ เพื่อเป็นศูนย์รวมของครอบครัว อยู่ร่วมกัน 3<br />
Generations โดยยังคงองค์ประกอบ และ space ลักษณะ<br />
บ้านเดิมที่เคยอยู่ มาจัดใหม่ เช่น พื้นที่ครัวและทานอาหาร<br />
ครัวฟืน ครัวถ่าน เป็นต้น การจัดการพื้นที่ใช้สอยที่กระชับ<br />
พอดีตัว ไม่ฟุ่มเฟือย<br />
The house had been moved to follow the younger<br />
generation by constructing with the same wooden<br />
part cut since WWII 1956. Over the time, and family<br />
changes from rural to urban life to live with their heirs<br />
in extended family style.<br />
This house has traveled through time<br />
- From 1956 as bridal house of traditional Thai House<br />
was the start of its history. It was built for the wedding<br />
ceremony in Buriram Province.<br />
- 1982-1984 the house were torn down and<br />
re-built in the rice field and orchard, in concept of<br />
retirement with sufficient economy from His Majesty<br />
King Bhumibol Adulyadej (Rama IX)’s theory, at Nong<br />
Ki District, Buriram Province.<br />
- 2001 - 2004 Ban (Nok) Khao Krung the old house<br />
has been torn down and use the old wooden parts<br />
to build another house in Bangkok of purpose to be<br />
residence of an extended 3 generations family house.<br />
The space and ornamental of the house still remain<br />
from the old house with revision of kitchen, dining<br />
area, Wood stove area to match with the sufficient<br />
economy theory.<br />
446
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2544 คุณแคล้ว-เครือวัลย์<br />
เทพา<br />
2001 Mr.Klaew and Mrs.<br />
Krueawal Tepa<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณรัตน์วนิช เทพา<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ<br />
Designer Area Cost<br />
คุณรัตน์วนิช เทพา ที่ดิน 200 1,000,000<br />
ตร.วา บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
ตัวบ้าน 95<br />
ตร.ม.<br />
Rath Wanich Tepa<br />
Plot Size<br />
200 sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
95 Sq.m.<br />
1,000,000<br />
Baht<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
โครงสร้าง<br />
ไม้ ผสม<br />
ฐาน<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
Wood,<br />
Reinforced<br />
concrete<br />
foundation<br />
ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Location GPS<br />
106/335 ซอย -<br />
นวมินทร์ 70<br />
แยก 6-1 หมู่ 6<br />
ถนนนวมินทร์<br />
แขวงคลองกุ่ม<br />
เขตบึงกุ่ม กรุงเทพฯ<br />
106/335, Soi<br />
Nawamin 70<br />
Yaek 6-1, Moo 6,<br />
Nawamin Road.,<br />
Khlong Kum<br />
Subdistrict,<br />
Bueng Kum<br />
District,<br />
Bangkok<br />
-<br />
447
บ้านศรีวงพงษ์ไพร<br />
SRIWONGPONGPRAI HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านของนางสาวเกี้ยม ศรีวงพงษ์ไพร ซึ่งอยู่กับ<br />
น้องสาวแค่สองคน บ้านหลังนี้สร้างและออกแบบกันเองโดยช่าง<br />
ในชุมชน บริเวณรอบบ้านได้แบ่งพื้นที่ในการปลูกผักสวนครัว<br />
บริเวณหน้าบ้าน และสวนหลังบ้านได้ปลูกพืชยืนต้นในการให้<br />
ร่มเงาและเป็นอาหาร และมีบ่อน้ ำที่ใช้กักเก็บน้ ำไว้ใช้ในยามหน้า<br />
แล้ง ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ส่วนพืชผักที่เหลือจากการกินก็<br />
นำไปขายเพื่อสร้างรายได้<br />
This house belongs to Miss Kieam Sriwongpongprai,<br />
whom has lived with her sister alone. They designed and<br />
constructed this house by the help of local contractors.<br />
Around the house were divided into home grown<br />
vegetables at house entrance, and at back yard for<br />
growing perennial plants to provide shade and food,<br />
together with water well for the use in the dry season.<br />
Following the sufficient economy concept, the excess<br />
vegetables is for sale to earn living.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2545 นางสาวเกี้ยม<br />
ศรีวงพงษ์ไพร<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่<br />
Designer Area<br />
- ที่ดิน<br />
11 ไร่<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
150 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้าง<br />
ไม้ และ<br />
ฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
37 หมู่ 3<br />
ตำบลท่าล้อ<br />
อำเภอท่าม่วง<br />
จังหวัด<br />
กาญจนบุรี<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.975559<br />
99.600751<br />
2002 Miss Kieam<br />
Sriwongpongprai<br />
- Plot Size<br />
11 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
150 Sq.m.<br />
- Wooden<br />
Structure<br />
with<br />
concrete<br />
foundation<br />
37 Moo 3, Tha<br />
Lo Subdistrict,<br />
Tha Muang<br />
District,<br />
Kanchanaburi<br />
Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณณัฐชยา พูลสวัสดิ์<br />
448
449
บ้านครอบครัวกงสี<br />
GONG SI’S FAMILY HOUSE<br />
ทางเจ้าของบ้านต้องการที่อยู่สำหรับครอบครัวใหญ่ “ผม<br />
ต้องการบ้านสำหรับครอบครัวใหญ่ ดีไซน์คลาสสิค แบบที่สร้าง<br />
ทีเดียวจบ แบบไม่ตกยุค”<br />
เป็นยุคเศรษฐกิจเฟื่องฟูมีเศรษฐีใหม่เกิดขึ้นหลาย<br />
ครอบครัว ผู้คนให้ความสนใจกับบ้านสไตล์หลุยส์คลาสสิค<br />
ถือเป็นเทรนด์การสร้างบ้านอีกรูปแบบของช่วงนั้น จึง<br />
ทำให้เห็นโดยทั่วไปทั้งแบบสมบูรณ์และแบบประยุกต์ใช้<br />
Owner had required residence for a large family. “I want<br />
a house for my large family with classy design on one<br />
construction that will not be out of trend”<br />
Design’s Factor : At the rise of the economy period, there<br />
were many new millionaire. Lots of people were interested<br />
in the classic style architecture of Classic Louis style.<br />
Therefore many new houses were built of the perfect<br />
imitation and the implemented style.<br />
ปีที่สร้าง เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ<br />
Year Owner Designer Area Cost Material<br />
2546 คุณสุธน คุณชนิณ ที่ดิน ราว คอนกรีต<br />
3,158.55 60,000,000 เสริมเหล็ก<br />
ตร.ม. บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
2,318<br />
ตร.ม.<br />
2003 Mr.Suthon Mr.Chanin Plot Size about Reinforced<br />
3,158.55 60,000,000 concrete<br />
Sq.m. Baht structure<br />
Usable<br />
Space<br />
2,318<br />
Sq.m.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นางสาวศิริวัณณ จุ้ยกระจ่าง<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ซอย<br />
กำนันแม้น 11<br />
แขวงบางบอน<br />
เขตบางบอน<br />
กรุงเทพฯ<br />
Soi Kamnan<br />
Mann 11, Bang<br />
Bon Subdistrict,<br />
Bang Bon<br />
District,<br />
Bangkok<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
450
451
บ้านเอื้ออาทร<br />
BAAN UARARTHORN (GOVERNMENT HOUSING PROJECT)<br />
สำหรับผู้มีรายได้น้อย ข้าราชการและพนักงานหน่วยงานของ<br />
รัฐชั้นผู้น้อย การเป็นเจ้าของบ้านสักหลังย่อมจะเป็นหนึ่งใน<br />
ความปรารถนาอันสูงสุด บางคนโชคดีที่มีโอกาสทำความหวัง<br />
ให้กลายเป็นความจริงได้ หากสำหรับบางคนดูเหมือนว่า<br />
ความหวังนั้นกลับไกลเกินเอื้อมถึง แต่แล้วรัฐบาลได้มอบ<br />
โอกาสให้แก่ประชาชนได้มีที่อยู่อาศัยซึ่งได้มาตรฐานสมราคา<br />
เกิดเป็นโครงการบ้านเอื้ออาทร และกลายเป็นโครงการที่นำ<br />
ความสุข นำรอยยิ้มมาสู่สังคมไทยโดยมติคณะรัฐมนตรีเมื่อ<br />
วันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2546 ให้จัดสร้างบ้านเอื้ออาทรจำนวน<br />
601,727 หน่วย ภายในระยะเวลา 5 ปี ต่อมาให้ลดลงเหลือ<br />
281,556 หน่วย<br />
โครงการบ้านเอื้ออาทรแต่ละชุมชนทั่วประเทศมีรูปแบบ<br />
แตกต่างกันตามลักษณะของพื้นที่โดยมีจุดเด่นของโครงการ<br />
คือ ทำเลที่ตั้งซึ่งไม่ห่างไกลจากชุมชนมากนัก สามารถเดิน<br />
ทางเข้าออกได้สะดวก แวดล้อมด้วยสถานที่สำคัญกับวิถีชีวิต<br />
ของประชาชน ทั้งโรงเรียน วัด โรงพยาบาล แหล่งงาน และ<br />
ห้างสรรพสินค้า ประชาชนผู้สนใจเช่าซื้อสามารถกู้เงินจาก<br />
ธนาคารออมสินได้เต็มวงเงิน โดยวางเงินจองเพียง 3,000 บาท<br />
กับธนาคารอาคารสงเคราะห์ และสามารถผ่อนชำระเงินจองได้<br />
ถึง 10 เดือน โดยไม่ต้องเสียดอกเบี้ย<br />
Owning a house is an ultimate yet almost unattainable<br />
dream for people in the low-income segment, most<br />
of which are low-ranking government officials and<br />
blue-collared workers. Aiming to provide them with<br />
affording housing, the Cabinet approved Baan Uararthorn<br />
project in 2003 to complete 601,727 housing units within<br />
5 years, then later reduced the number to 281,556 units.<br />
Baan Uararthorn is a nationwide housing project.<br />
It comes in different schemes based on location<br />
though there are some mandatory qualities that all of<br />
them share. Baan Uararthorn must be conveniently<br />
accessible, near places that are relevant to people’s<br />
lives like schools, temples, hospitals, shopping malls,<br />
and job opportunities. Interested buyers can apply for<br />
100% loan from Government Savings Bank. First down<br />
payment is only 3,000 baht. The down payment can be<br />
paid in installments for 10 months without any interest.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
2546 การเคหะแห่งชาติ การเคหะแห่งชาติ - ราคาเริ่มต้น<br />
390,000<br />
บาท<br />
2003 National Housing<br />
Authority<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : การเคหะแห่งชาติ<br />
National Housing<br />
Authority<br />
- Price starts<br />
at 390,000<br />
Baht<br />
วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Material Location GPS<br />
- - -<br />
- - -<br />
452
453
บ้านพักพนักงาน<br />
การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
STAFF HOUSE, PROVINCIAL ELECTRICITY AUTHORITY<br />
หลังจากที่การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคได้จัดทำแบบก่อสร้าง<br />
ไว้เมื่อปี 2517 ต่อมาสภาวะแวดล้อมทางกายภาพและทั้ง<br />
ทางเศรษฐกิจ สังคมการเมือง วิทยาการและเทคโนโลยี มี<br />
การพัฒนาเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
จึงพิจารณาทบทวนปรับปรุงโครงสร้างการบริหารงานให้<br />
สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน ส่งผลให้การไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาคมีนโยบายในการก่อสร้างบ้านพักพนักงานลดลง และ<br />
ให้ก่อสร้างตามพื้นที่ที่จำเป็น ตลอดจนวัสดุที่ใช้ในการก่อสร้าง<br />
ตามแบบเดิม ไม่มีความเหมาะสมกับสภาพปัจจุบัน จึงทำให้มี<br />
การปรับเปลี่ยนแบบก่อสร้างบ้านพักพนักงานในหลายๆ ครั้ง<br />
ครั้งสุดท้ายที่มีการปรับปรุงแบบก่อสร้างบ้านพักพนักงาน<br />
ก่อนที่การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคจะมีนโยบายไม่มีการก่อสร้าง<br />
บ้านพักพนักงานแล้วนั้นเป็นแบบก่อสร้าง “บ้านพักพนักงาน<br />
4 ครอบครัว” ออกแบบโดย กองสถาปัตยกรรมการไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาค เมื่อปี 2547 เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก (คสล.)<br />
2 ชั้น ดังนี้<br />
- ชั้นล่าง โครงสร้างพื้น คสล. หล่อในที่ ปูกระเบื้อง<br />
เซรามิค ผนังก่ออิฐฉาบปูนเรียบทาสี<br />
- ชั้นบน โครงสร้างพื้น คสล. สำเร็จรูป ปูกระเบื้อง<br />
เซรามิค ผนังก่ออิฐฉาบปูนเรียบทาสี<br />
มีพื้นที่ใช้สอย 400 ตารางเมตร (สำหรับ 4 ครอบครัว) ประกอบ<br />
ไปด้วย พื้นที่รับแขก-พักผ่อน ห้องอาหาร ห้องครัว ห้องน้ำ<br />
ลานซักล้าง ห้องนอน 2 ห้อง ระเบียง ค่าก่อสร้างประมาณ<br />
3,000,000 บาท<br />
Since1974 when PEA staff house design was<br />
developed, the country had gone through a lot of<br />
changes economically, socially, politically, and<br />
technologically. In response to these changes, PEA<br />
decided to reorganize its working structure including<br />
reducing the number of new houses. Staff house<br />
design and construction materials were also adapted<br />
in many occasions to reflect the circumstance.<br />
The last design update before PEA house policy<br />
was permanent terminated was “staff house for 4<br />
families” done by the architecture department in<br />
2004. The house has two floors and uses reinforced<br />
concrete structure.<br />
- Ground floor is cast-in-place concrete finished<br />
with ceramic tiles. Walls are plastered and<br />
painted.<br />
- Upper floor is concrete slabs finished with<br />
ceramic tiles. Walls are plastered and painted.<br />
400 Sq.m. usable space for 4 families Each unit<br />
composes of living and family area, dining area,<br />
kitchen, bathrooms, laundry area, 2 bedrooms, and<br />
balconies. Construction cost is approximately 3<br />
million baht.<br />
454
ปีที่สร้าง เจ้าของ<br />
Year Owner<br />
2547 การไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาค<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
กองสถาปัตยกรรม<br />
การไฟฟ้าส่วน<br />
ภูมิภาค<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
400 ตร.ม.<br />
(สำหรับ 4<br />
ครอบครัว)<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
3,000,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ภายในสถานี<br />
ไฟฟ้า และ<br />
ภายในบริเวณ<br />
สำนักงานการ<br />
ไฟฟ้า ตาม<br />
จังหวัดต่างๆ<br />
(ปัจจุบันไม่มี<br />
แล้ว)<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2004 Provincial Electricity<br />
Authority (PEA)<br />
Architecture department,<br />
PEA<br />
400 Sq.m.<br />
for four<br />
families<br />
3,000,000<br />
Baht<br />
reinforced<br />
concrete<br />
Inside powerstations<br />
and<br />
PEA offices<br />
inprovinces (no<br />
longer exist)<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : กองออกแบบงานโยธา การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
455
บ้านคุณชม<br />
KHUN CHOM HOUSE<br />
ที่ดินหน้าแคบแต่ลึก ขนาด 100 ตารางวา หันหน้าไปทิศ<br />
ตะวันตก และไม่ได้ถม จึงไม่มีคนสนใจ และทำให้ฉันสามารถ<br />
เป็นเจ้าของได้ เมื่อหมดเงินไปกับการซื้อที่ การสร้างบ้านเพื่อ<br />
อยู่อาศัยจึงต้องออกแบบให้ใช้เงิ นน้อยที่สุดแต่ได้ประโยชน์<br />
สูงสุด พร้อมคำสั่งของพ่อที่ว่า ห้ามให้ประตูหลักของบ้านเปิด<br />
ออกทิศตะวันตก<br />
ทำผังอาคารแผ่ยาวเต็มพื้นที่ดิน โดยถือหลักว่า เมื่อเข้า<br />
บ้านแล้ว หน้าบ้านจะอยู่ทางทิศเหนือ เปิดรับลมจากทิศใต้<br />
ตลอดตัวอาคาร เปิดใช้แสงธรรมชาติอย่างเต็มที่ ไม่มีการติด<br />
เหล็กดัด แต่ใช้มุ้งลวด ผนังอาคารด้านทิศตะวันตกก่อผนังสอง<br />
ชั้นเพื่อกันความร้อน ทำให้บ้านเราไม่เคยร้อนเลยตลอดทั้งวัน<br />
แทบไม่ต้องเปิดเครื่องปรับอากาศ<br />
ที่ดินไม่ถม ใช้การยกตัวบ้านให้สูง ปรับและเทพื้นเรียบ<br />
และจัดระบบอาคารต่างๆ ทั้งถังบำบัด ถังน้ำสำรอง ถังแก๊ส<br />
หุงต้ม ไว้ใต้บ้าน เพื่อสะดวกในการดูแลรักษา<br />
การเลือกใช้วัสดุก่อสร้าง เราตัดลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น<br />
ออก เช่น ไม่ปูวัสดุผิวพื้นเลย ยกเว้นห้องนอน (แม้กระทั่ง<br />
ห้องน้ำก็ไม่มี) ไม่มีวัสดุผิวผนังทั้งภายนอกและภายใน กรุฝ้า<br />
เฉพาะชั้นบนและห้องน้ำเท่านั้น หลังคามุงกระเบื้องลอนคู่<br />
ในการออกแบบผังอาคาร ฉันเน้นเรื ่องประโยชน์ใช้สอย<br />
ตามวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของเรา ดังนั้น หลายๆ จุดจึงเตรียม<br />
ไว้สำหรับ “การใช้” เช่น การร่นระยะช่องของผนังอาคารด้านใน<br />
เพื่อใช้เป็นตู้ เพียงติดหน้าบานก็กลายเป็น Built-In Furniture<br />
ไปทันที<br />
สิ่งเดียวที่ยอมลงทุนและแพงที่สุดในบ้านคือ ครัว ซึ่งเป็น<br />
ครัวแบบเปิดอยู่ภายในบ้าน<br />
The property has narrow shape with 100 Sq.wa size<br />
facing the main entrance to the west and without land<br />
filled properly that no one has interested in it, giving the<br />
present owner chance to buy it. Having invested the<br />
budget on buying property, construction cost has been<br />
set to the most efficient.<br />
House were planned to align with the narrow<br />
property. As my father has instructed not to place main<br />
entrance on west side, we have designed on north side.<br />
Receiving natural wind from north to south without<br />
security bar but with mosquito net, and gaining sunlight<br />
fully. West side walls has double layers to block out<br />
heat. Therefore our house were never hot and require<br />
no air-conditioner.<br />
Without land filled, but using raise house level design,<br />
the maintenance of house system such as septic tank,<br />
water supply tank and LPG tank are very convenient.<br />
Managing budget efficiently, construction material cost<br />
has been controlled wisely such as reduction of finishing<br />
materials of interior and exterior (even bathroom has<br />
no finishing), except only the bedroom, the upper level<br />
ceiling, bathroom ceiling, and roofing with cement tiles.<br />
For surfacing of the house, I had designed according<br />
to our life style. Therefore many area were based on<br />
the “usage” such as; recessing wall for storage and<br />
built-in furniture after covering with panels. The most<br />
expensive part of the house were investment of kitchen,<br />
an open kitchen in the house.<br />
456
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2547 คุณภิรวดี ชูประวัติ คุณภิรวดี ชูประวัติ<br />
คุณวราวรรณ<br />
โรจนรังษี<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 3,000,000<br />
100 ตร.ว. บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
450 ตร.ม.<br />
6 ห้องนอน<br />
5 ห้องน้ำ<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
เสาเข็มเจาะ<br />
โครงสร้าง<br />
อาคาร<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ผนังก่ออิฐ<br />
มอญ<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
19 ซอย<br />
สุคนธสวัสดิ์ 20<br />
ถนนสุคนธสวัสดิ์<br />
แขวงลาดพร้าว<br />
เขตลาดพร้าว<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2004 Pirawadee<br />
Chuprawat<br />
Pirawadee<br />
Chuprawat,<br />
Warawan<br />
Roajanarangsi<br />
Plot Size<br />
100 Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
450 Sq.m.<br />
3,000,000<br />
Baht<br />
Bore Piling,<br />
Reinforced<br />
Concrete<br />
Structure<br />
,with Monbrick<br />
wall<br />
19 Sukhonthasawat<br />
Soi 20,<br />
Sukhonthasawat<br />
Road,<br />
Lad Prao<br />
Subdistrict, Lad<br />
Prao District,<br />
Bangkok.<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณภิรวดี ชูประวัติ<br />
457
บ้านวสุพันธุ์<br />
WASUPAN HOUSE<br />
บ้านวสุพันธุ์เป็นบ้าน 2 ชั้นใต้ถุนสูง แสดงถึงความประหยัด<br />
ในเรื่องของการใช้วัสดุที่หาได้ง่ายในสมัยนั้น เจ้าของบ้านเดิม<br />
คือ คุณยายทองคำ วสุพันธุ์ และลูกชายช่วยกันสร้างบ้าน<br />
หลังนี้ขึ้นมา ทำให้เห็นการสะท้อนความเป็นอยู่หลังจากใน<br />
ยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้คนในสมัยนั้นก็ต้องสร้างบ้านกันขึ้น<br />
มาใหม่ เพื่อหลบภัย อาศัย จนกระทั่งปัจจุบันบ้านหลังนี้ก็ยัง<br />
ถูกใช้งานสืบทอดกันมา แต่เมื่อสภาพของบ้านเริ่มเก่าลงจึงมี<br />
การเสริมปูนเข้าไปภายหลัง<br />
Wasupan’s House is raised-based house that display<br />
how to live economically. Therefore, the materials are<br />
of easily found from local in the time. The previous<br />
house owner were grandma Thong Kham Wasupan, and<br />
her son, they had this house built and showed how life<br />
after WWII period were lived. People in the period had<br />
to rebuild their houses for their safety and living. This<br />
house had been lived in and worn off, therefore later on<br />
the renovation with concrete were added.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2548 นายธราเทพ วสุพันธุ์ นายชนะ วสุพันธุ์ ที่ดิน 1 งาน<br />
86 ตร.ม.<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
80 ตร.ม.<br />
2005 Mr.Tharathep<br />
Wasuphan<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณรัตนาวลี บุญโถ<br />
Mr.Chana<br />
Wasuphan<br />
Plot Size<br />
1 Ngan<br />
86 Sq.m.<br />
Usable<br />
Space<br />
80 Sq.m.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- โครงสร้าง<br />
ปูนผสมไม้<br />
วัสดุจากใน<br />
ท้องถิ่น<br />
- Masonry<br />
and Wood<br />
structures,<br />
material<br />
from local<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
468 ถนนแม่น้ำ<br />
แคว ตำบลท่า<br />
มะขาม อำเภอ<br />
เมือง จังหวัด<br />
กาญจนบุรี<br />
468 Khwae<br />
River Road,<br />
Tha Makham<br />
Subdistrict,<br />
Muang District,<br />
Kanchanaburi<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
14.044624<br />
99.502149<br />
458
459
เรือนชาวมอแกน หมู่เกาะสุรินทร์<br />
MORGAN HOUSE, SURIN ISLANDS<br />
โครงสร้าง :<br />
กระท่อมของชาวมอแกนปลูกสร้างด้วยวัสดุที่หามาได้จาก<br />
ธรรมชาติซึ่งหาได้และมีอยู่ในละแวกถิ่นฐานนั้นเอง เป็นต้นว่า<br />
ท่อนไม้กลมขนาดไม่ใหญ่ใช้เป็นเสา-คาน หวายและเถาวัลย์ใช้<br />
สำหรับผูกมัดยึดโยงแทนเชือก แผ่นไม้กระดานและฟากไม้ไผ่<br />
ใช้ปูพื้น ใบค้อใช้ทำฝาและมุงหลังคา บ้างก็ใช้ใบเตยหนามเย็บ<br />
ติดกันเป็นแถวเรียกว่า “แชง” ทำเป็นฝา<br />
แนวคิดในการออกแบบโดยสังเขป<br />
มอแกนเป็นชนกลุ่มหนึ่งผู้ซึ่งใช้ภาษาตระกูลออสโตนีเซียน<br />
เชื่อกันว่าชาวมอแกนสืบเชื้อสายมาจากกลุ่มโปรโตมาเลย์<br />
(Proto Malay) และเป็นคนกลุ่มแรกๆ ที่อพยพเข้ามาอยู่ใน<br />
บริเวณแหลมมลายู ต่อมาเลือกใช้ชีวิตเดินทางเร่ร่อนไปในทะเล<br />
ทำมาหากินตามชายฝั่งทะเลและหมู่เกาะต่างๆ ทำให้เป็น<br />
ชนกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งที่ได้ชื่อว่าเป็นชาวเล-ชาวน้ำ ผู้มีวิถีชีวิต<br />
ผูกพันอยู่กับท้องทะเลจนได้รับการขนานนามจากคนภายนอก<br />
ว่า “ยิบซีทะเล” (Sea Gypsy) – ชนผู้เร่ร่อนไปในทะเล<br />
ชาวมอแกนใช้ชีวิตส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในก่าบาง ซึ ่งมี<br />
ลักษณะเป็นเรือขุดเสริมกราบ ในช่วงฤดูมรสุม ชาวมอแกน<br />
หยุดการเดินทางเร่ร่อนไปในทะเลหันมาใช้ชีวิตอยู่กับที่ โดย<br />
เลือกทำเลชายหาดที่ปลอดจากคลื่นลมแรง มีแหล่งน้ำจืด<br />
อยู่ใกล้ๆ และปลอดภัยในการตั้งถิ่นฐาน ทั้งยังต้องไม่เป็น<br />
พื้นที่อัปมงคลตามความเชื่อของชาวมอแกน เช่น เป็นทาง<br />
น้ำไหลผ่าน มีตาน้ำผุด เป็นหลุมเป็นบ่อ เป็นต้น โดยชาวมอ<br />
แกนมักสร้างที่พักพิงอยู่บริเวณริมชายหาด ซึ่งเป็นตำแหน่งที่<br />
สามารถสังเกตเรือของตนเองที่จอดไว้ได้ตลอดเวลา จากนั้นได้<br />
ปลูกสร้างที่อยู่อาศัยที่ทำขึ้นอย่างง่ายๆ และเป็นของชั่วคราว<br />
โดยมอแกนยกหลังคากันแดดฝนบนก่าบางมากางบนโครง<br />
เสา-คานที่ทำจากท่อนไม้ซึ่งหาตัดเอามาจากละแวกถิ่นฐาน<br />
นั่นเอง และยึดโยงโครงสร้างส่วนต่างๆ เข้าด้วยกันด้วยหวาย<br />
หรือเถาวัลย์ ก่อเกิดเป็นเพิงพักที่มีลักษณะหลังคาจั่วตั ้ง<br />
อยู่บนเสา และมีการเพิ่มกันสาดปกป้องแดดฝน<br />
เพิงพักอันเรียบง่ายนี้คลุมพื้นที่รูปสี่เหลี่ยมขนาด<br />
กะทัดรัดเท่าๆ กับพื้นที่อยู่อาศัยในเรือก่าบาง เพราะก่อรูปขึ้น<br />
จากหลังคาจั่วผืนเดียวกัน ประกอบด้วยพื้นที่น้อยที่สุดสำหรับ<br />
การอยู่อาศัย มีที่วางกองไฟอยู่ด้านหน้าสำหรับใช้หุงหาอาหาร<br />
ให้ความอบอุ่น และป้องกันสัตว์ร้ายไปในคราวเดียวกัน มีพื้นที่<br />
วางกระบอกไม้ไผ่บรรจุน้ำจืดสำหรับใช้หุงต้มอาหารและดื่มกิน<br />
และพื้นที่นอน กล่าวได้ว่า เพิงพักของชาวมอแกนเป็นการ<br />
จำลองพื้นที่อยู่อาศัยในก่าบางมาใช้ที่ชายหาด<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
2548<br />
(ปรับปรุง<br />
เปลี่ยนวัสดุ<br />
ทุก 5 ปี)<br />
2005<br />
with 5 years<br />
term on<br />
renewing<br />
the building<br />
materials<br />
เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Owner Designer Area Cost Material Location<br />
นางมะตู กล้าทะเล นางมะตู กล้าทะเล - - - ไม่มีเลขบ้าน<br />
หมู่เกาะสุรินทร์<br />
ตำบลเกาะ<br />
พระทอง อำเภอ<br />
คุระบุรี จังหวัด<br />
พังงา<br />
Mrs. Matu Klatalay the owner -with 5 - - without formal<br />
years term<br />
registered<br />
on renewing<br />
the<br />
phrathong,<br />
number,<br />
Surin Islands,<br />
building<br />
Kuraburi,<br />
materials<br />
Phangnga<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นางสาวอัมพิกา อำลอย<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
460
ในเวลาต่อมาจากเพิงพักได้พัฒนาสู่กระท่อม ชาวมอแกน<br />
เรียกกระท่อมว่า “ออม๊าก” เป็นที่อยู่อาศัยที่มีลักษณะแข็งแรง<br />
และจริงจังกว่าเพิงพัก ชาวมอแกนจะปลูกสร้างกระท่อมรวม<br />
กลุ่มอยู่ใกล้ๆ กันเรียงรายไปตามแนวชายหาด หมู่กระท่อม<br />
ภายในชุมชนบ้านของชนกลุ่มนี้มีสภาพไม่แออัด หลังคาไม่เคย<br />
กันด้วยการเว้นระยะห่างระหว่างกันตามความเชื่อว่า “พอให้ผี<br />
เดินผ่านได้ ถ้าผีเดินผ่านไม่ได้ผีจะเข้าไปในบ้าน ทำให้เด็กๆ<br />
ภายในบ้านเป็นไข้” ทำให้บริเวณที่อยู่อาศัยของชาวมอแกน<br />
มีความโปร่งโล่ง มีแสงแดดส่องถึง และมีกระแสลมไหลเวียน<br />
ได้ดีโดยปริยาย<br />
กระท่อมซึ่งได้รับการปลูกสร้างอย่างง่ายๆ นี้ย่อมสะท้อน<br />
ความเป็นที่พักพิงชั่วคราวได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้ในระยะหลังพื้นที่<br />
ทั้งบนเกาะและชายฝั่งมีผู้ครอบครองเป็นกรรมสิทธิ์อย่างเป็น<br />
กิจจะลักษณะเป็นส่วนใหญ่ หลายแหล่งที่มอแกนเคยอิงอาศัย<br />
และทำมาหากินกลายเป็นพื้นที่หวงห้าม ทำให้มอแกนลดการ<br />
เดินทางเร่ร่อนหันมาตั้งถิ่นฐานถาวรมากขึ้น ที่อยู่อาศัยก็พลอย<br />
ได้รับการปรับให้มั่นคง แข็งแรง และซับซ้อนขึ้นตามไปด้วย<br />
ลักษณะสิ่งปลูกสร้างจะมีเสาปักลงบนพื้นทราย พื้นเรือนยก<br />
ลอยสูงขึ้นไปจากระดับดินราว 2.00 เมตร ส่วนพื้นระเบียงมัก<br />
มีการลดระดับต่ำกว่าพื้นเรือนประมาณ 20 เซนติเมตร ขนาด<br />
กว้าง 2 ช่วงเสา โดยมีระยะของช่วงเสา (วัดจากกึ่งกลางเสา)<br />
ราว 1.90 เมตร ขนาดยาว 4 ช่วงเสา โดยมีระยะของช่วงเสา<br />
(วัดจากกึ่งกลางเสา) ราว 2.30-2.40 เมตร<br />
ด้านหน้าซึ่งเป็นด้านกว้างพาดบันไดทางขึ้นซึ่งมีจ ำนวนขั้น<br />
เป็นเลขคี่ เช่น 3 5 7 เป็นต้น ชั้นบนเต็มความกว้างและยาว<br />
ไป 2 ห้องเสา ล้อมปิดด้วยฝาโดยรอบและปิดคลุมด้วยหลังคา<br />
จั่วที่ยื่นชายคาออกไปเล็กน้อย ส่วนห้องเสาที่สามซึ่งเป็นด้าน<br />
หลังทำเป็นระเบียงเปิดโล่ง<br />
กระท่อมแต่ละหลังของชาวมอแกนมีความคล้ายเหมือน<br />
กันทั้งรูปลักษณ์และขนาด เพื่อใช้เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัว<br />
เดี่ยวที่มีสมาชิกราว 5 คนหรือมากกว่า สำหรับพื้นที่อยู่อาศัย<br />
ซึ่งล้อมด้วยฝาโดยรอบเป็นห้องสี่เหลี่ยมที่มีเพียงประตูเข้า-<br />
ออกด้านหน้าเป็นส่วนของโถงและที่นอน ส่วนด้านหลังเป็น<br />
ที่ทำครัวและเก็บข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ขณะที่<br />
ระเบียงหลังมีระดับพื้นลดต่ำลงไปอีกเล็กน้อย ใช้สอยเป็นพื้นที่<br />
ซักล้าง เก็บอุปกรณ์ทำมาหากิน และทำกิจกรรมที่เกี่ยวเนื่อง<br />
กับการประกอบอาชีพ<br />
Construction&Materials:<br />
Local materials found within settlement area, timber<br />
from falling tree, rattan and vine, the leaves from the<br />
perennials for roof material and leaves from herbaceous<br />
plant for wall material.<br />
Design criteria<br />
Most of the time people of Morgan tribe always stay<br />
in their own boat called ‘Kabang’ which is carved from the<br />
lumber. During monsoon season, Morgan people will stay<br />
off shore to be safe from the storm and heavy sea wave.<br />
The area needs be equipped with the fresh water source<br />
for living. Also, it needs to be respond to the superstitious<br />
and belief. Then the simple format shelter will be formulated.<br />
First of all, the roof cover of their boat will be moved<br />
and relocated to the selected location. The well prepared<br />
land will be laid on ground with lumber from the local area.<br />
Then all the component will be tied altogether by rattan or<br />
vine. The eaves could also be extended. This is to provide<br />
them with the larger living area. The eaves could also be<br />
extended. It is, then turned out to be proper shelter for<br />
accommodating them during their monsoon season living.<br />
This is the most simple unit for their living that based on<br />
roof cover of the boat that they live in throughout the rest<br />
of the year.<br />
The simple unit for living of the Morgan tribe is later<br />
developed. The hut on pillar called ‘Ormak’ provide the<br />
more permanent quality for living. These huts will be laid<br />
and arranged in form of grouping along the beach. There<br />
won’t be any overlapping on any profile of each roof plan<br />
of the hut due to their belief on letting the spirit passing<br />
by. If there is no in-between gap, the spirit will cause the<br />
illness to the kids who live in such huts. Therefore, the<br />
belief brings the Morgan with the good cross ventilation<br />
and the sunlight. With his kind of permanent settlement the<br />
Morgan has turn their nomad behaviour down and down<br />
become more and more belonging to the land instead.<br />
These huts are raised around 2 metre height above the<br />
ground. Terrace of each hut always lower than therein<br />
living quarter around 20 cm. The width of the terrace in<br />
within 2 bays of the columns (1.90 m width for each bay).<br />
The Length of the terrace in within 4 bays of the columns<br />
(2.40 m width for each bay). There will be the ladder at<br />
the front.The number of the ladder is always with the odd<br />
number according to their believes. Most of their huts is<br />
look identical in both shape and size. The living quarter will<br />
be at the front whereas the quarter at the back will be used<br />
for the service activities, for example, kitchen and storage.<br />
461
462
463
สตูดิโอศรีราชา ดร.สุเมธ<br />
Dr.SUMET’S SRI RAJA STUDIO<br />
บ้านหลังนี้ สร้างโดยเน้นการประหยัดและเล็ก (เล็กเพื่อประหยัด)<br />
โดยออกแบบให้ลมโกรกและสะท้อนความร้อนออกโดยการทา<br />
สีขาว โครงสร้างเป็นคอนกรีตเปลือย พื้นเป็นทรายกรวดจึงไม่<br />
ต้องวางฐานรากมาก<br />
ผังอาคารขนาด 6 x 6 เมตร ชั้นล่างสูง 3 เมตร แบ่งเป็น 2<br />
ส่วน คือ 3 x 6 เมตร ส่วนแรกเป็นห้องนอน ส่วนที่สองเป็นครัว<br />
โต๊ะอาหาร และห้องน้ำ มีบันไดขึ้นชั้นบน ซึ่งนำแนวคิดมาจาก<br />
บันไดทางขึ้นบ้านของชาวบ้านที่เพียงนำซุงมาพาดจากระดับ<br />
ดินขึ้นไปบนชานบ้าน โดยทำขึ้นจากซุงทั้งท่อน แล้วทำการบาก<br />
ให้เป็นขั้นบันไดพาดช่วงที่ไม่ยาวมากขึ้นในระดับที่ยังสามารถ<br />
ปีนขึ้นลงได้ และทำให้ใช้พื้นที่ไม่มาก<br />
ชั้นบนอยู่ที่ระดับสูง 6 เมตร ภายในทาสีขาว แม้จะติดแอร์<br />
แต่ทำหน้าต่าง ประตูทั้งชั้นบนและชั้นล่างให้สามารถเปิดได้กว้าง<br />
ตลอดแนวส่วนใหญ่ เพื่อรับลมธรรมชาติ ชั้นบนนี้ท ำเป็นสตูดิโอ<br />
วาดภาพและเป็นที่อ่านหนังสือ ท่ามกลางความเงียบสงบของ<br />
ธรรมชาติและเสียงดนตรีคลาสสิค<br />
ชั้นบนสุดมีวัตถุประสงค์ในการปลูกไม้กระถางต่างๆ แต่<br />
เนื่องจากลมทะเลแรงเกินไป ต้นไม้จึงโตได้ไม่มาก<br />
การสร้างพื้นที่รองรับกิจกรรมในช่วงหลังเกษียณเป็น<br />
กลุ่มร่วมกับมิตรสหายที่สนิทและร่วมงานกันมา ประกอบกับ<br />
แรงบันดาลใจที่เรียนรู้จาก Picasso ศิลปินที่เป็นแบบอย่าง<br />
ในการทำงานและการดำเนินชีวิต โดยดำเนินการออกแบบที่<br />
คำนึงถึงความประหยัดบนขนาดที่เล็ก การวางทิศทางที่ตอบรับ<br />
ให้เกิดการเคลื่อนที่ของมวลอากาศ เน้นการใช้สีอ่อนภายนอก<br />
เพื่อลดการสะสมและสะท้อนความร้อนในเวลาเดียวกัน<br />
The beach-side property of 1,400 Sq.m. for this studio was<br />
bought from Khun Phra Sukhumvinai by the introduction<br />
of Arjarn Rachata, whom live in the neighborhood which<br />
aim of living nearby together. At first moved-in the house<br />
were in its original state. However, because its too-enclose<br />
spaces maid living uncomfortable. While having inspired<br />
by Picasso seaside castle, where he lived and produced<br />
lots of painting there (a painting of Picasso is hanging in<br />
the ground level), a dream of owning studio to paint near<br />
the sea has ever since been form time I went to study at<br />
Europe. After that, the new studio design were taken place<br />
around 2006, and constructed in 2007. The construction<br />
period was 8 months with budget not exceeding 1 million<br />
baht.<br />
This house has aim to become an economical small<br />
house (small to reduce cost). Designed to gain high<br />
ventilation and reduction of heat by painting wall white.<br />
Structure is reinforced concrete on sand-gravels ground,<br />
therefore they need not to make too much of footing.<br />
Size of house is 6x6 meters, with 3 meter ceiling height<br />
at ground level. Divided into 2 zones; 3x6 meters half for<br />
bedroom and half of kitchen, dining table and washroom.<br />
A staircase leads to upper level which design is influenced<br />
from local house stair case that uses a single log carved<br />
into ladder for a compact area horizontal movement.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2550 ดร.สุเมธ<br />
ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
ดร.สุเมธ<br />
ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
ที่ดิน<br />
1400 ตร.ม.<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
108 ตร.ม.<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
ต่ำกว่า<br />
1,000,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ติดสถานีวิจัยประมง<br />
ศรีราชา ถนน<br />
สุขุมวิท ตำบลบาง<br />
พระ อำเภอศรีราชา<br />
จังหวัดชลบุรี<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.184197<br />
100.929313<br />
2007 Dr.Sumet Jumsai<br />
Na Ayudhaya<br />
Dr.Sumet Jumsai<br />
Na Ayudhaya<br />
Plot Size<br />
1400<br />
Sq.m.<br />
Usable<br />
Space<br />
108 Sq.m.<br />
Less than<br />
1,000,000<br />
Baht<br />
Concrete<br />
Near Marine<br />
Research center, Sri<br />
Racha, Sukhumvit<br />
Road, Bang Phra<br />
Subdistrict, Sri<br />
Racha District,<br />
Chonburi province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
464
Upper level has ceiling of 6 meters height. All interior<br />
color is white. Although already having air-conditioner<br />
supported, but windows and doors upstairs are able to<br />
widely open to intake fresh air. Painting studio is situated<br />
upstairs here together with reading zone in a peaceful<br />
environment and classic music.<br />
Pots of plant were placed on the highest floor level,<br />
but still a small trees as wind force is very rough.<br />
Retirement recreation space were created for the<br />
reunite with close friends and colleagues together with<br />
an inspiration from Picasso way of living and working,<br />
a humble space which interact with the movement of<br />
ventilation and light tone color to reduce and reflect heat<br />
collection were created.<br />
465
บ้านสี่คอร์ท<br />
4C HOUSE<br />
4C HOUSE หรือ “บ้านสี่คอร์ท” ตั้งอยู่ในย่านลาดพร้าว 71<br />
ซึ่งในปัจจุบันเป็นแหล่งที่พักอาศัยที่เริ่มมีการขยายตัวสูงขึ้น<br />
จากศูนย์กลางของกรุงเทพมหานคร แนวคิดในการออกแบบ<br />
เริ่มจากการพยายามแก้ปัญหาเรื่องสัดส่วนของขนาดที่ดินที่<br />
ค่อนข้างเล็กเมื่อเปรียบเทียบกับจำนวนพื้นที่ใช้สอยภายใน<br />
อาคาร ในขณะที่สภาพแวดล้อมรอบของที่ตั้งโครงการเริ่มมี<br />
ความหนาแน่นค่อนข้างสูงจากบ้านที่รายล้อมบนที่ดินขนาด<br />
ใกล้เคียงกัน โจทย์ของงานออกแบบเป็นเรื่องของการสร้าง<br />
สภาวะแวดล้อมสำหรับอยู่อาศัยที่มีความสมดุลระหว่างความ<br />
เป็นส่วนตัวภายในอาณาเขตที่ดินกับการได้ใกล้ชิดกับธรรมชาติ<br />
ภายนอก ดังนั้น การจัดวางผังบริเวณจึงเป็นกุญแจสำคัญใน<br />
การออกแบบโครงการนี้<br />
4C House is in Ladprao 71, a residential area in<br />
Bangkok which is one of the neighborhoods that has<br />
been growing rapidly. The homeowner wants large<br />
usable space inside when the plot size is relatively<br />
small compared to requirements. Due to the density<br />
of population in the area, the plot is inevitably<br />
surrounded by countless neighbors. Therefore, the<br />
design must create a living environment that has<br />
a good balance between privacy inside and being<br />
close to nature outside. Hence planning is key to<br />
the success.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2550 ครอบครัวแผ้วสุวรรณ คุณศรีศักดิ์<br />
พัฒนวศิน<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
416 ตร.ม. 6,500,000<br />
บาท<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ซอยสหกรณ์ 3<br />
ถนนนาคนิวาส<br />
- ลาดพร้าว 71<br />
เขตบางกะปิ<br />
กรุงเทพฯ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
13.804917<br />
100.604972<br />
2007 Paewsuwan family Mr.Srisak<br />
Pattanawasin<br />
416 Sq.m. 6,500,000<br />
Baht<br />
reinforced<br />
concrete<br />
column<br />
and beam<br />
Soi Sahakorn 3,<br />
Nagniwas Road,<br />
Ladprao 71,<br />
Bangkapi<br />
Distrcit, Bangkok<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ศรีศักดิ์ พัฒนวศิน<br />
466
467
บ้านเขาใหญ่<br />
KHAO YAI HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นการปรับแนวคิดในการอยู่อาศัยของบ้านไทย<br />
ประเพณีให้เป็นบ้านไทยร่วมสมัย บ้านใต้ถุนสูงถูกปรับให้มีผนัง<br />
กระจกที ่สามารถเปิดโล่งได้ เพื่อตอบโจทย์ของการกันยุงและ<br />
แมลง และความจำเป็นในการติดเครื่องปรับอากาศสำหรับหน้า<br />
ร้อนในปัจจุบัน ผนังชั้นสองถูกออกแบบให้เป็นผนังสามชั้นที่มี<br />
การก่อเพื่อให้มีปริมาตรอากาศภายในก ำแพงสูง และมีผิวปิดชั้น<br />
นอกที่ป้องกันการกระจายของความร้อนเข้าสู่ภายใน ห้องนอน<br />
ต่างๆ ถูกออกแบบมาให้รับลมได้ทุกฤดูผ่านระบบหมุนเวียนของ<br />
อากาศแบบ Stack Effect Ventilation ช่วยให้อากาศเย็นเข้ามา<br />
ตามช่องเปิดต่างๆ และชานกลางบ้านถูกปรับให้ขึ้นมาเป็นชาน<br />
หลังคา สำหรับการชมทัศนียภาพที่งดงาม<br />
Conceptualized to merge Thai traditional house into<br />
contemporary, this house has raised floor designed with<br />
glass window that can enclose the ground level (as to<br />
prevent mosquito and insects from entering), and to open<br />
up fully when summer comes with such high heat. The<br />
second floor panels were made into 3 layers of wall to<br />
capture more amount of air in the wall and enough exterior<br />
surface to prevent hot heating.<br />
All bedrooms were designed for natural ventilation in<br />
every season through “Stack Effect Ventilation”. These<br />
help intake fresh cool air to come inside. The middle<br />
terrace has been transformed in terrace with roof for<br />
scenery viewing.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2552 นางสกาญจน์<br />
ยามัสเสถียร<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค<br />
จำกัด<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 6,000,000<br />
1 ไร่ บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
280 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
โครงสร้าง<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อำเภอปากช่อง<br />
จังหวัด<br />
นครราชสีมา<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2009 Mrs.Skan<br />
Yamussatian<br />
Site - Specific<br />
Co., Ltd.<br />
Plot Size<br />
1 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
280 Sq.m.<br />
6,000,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
Concrete<br />
Structure<br />
Pak Chong<br />
District, Nakhon<br />
Ratchasima<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค จำกัด<br />
468
469
บ้านบางกระเจ้า<br />
BANG KRACHAO HOUSE<br />
บางกระเจ้าเป็นพื้นที่ที่มีอัตลักษณ์พิเศษที่ถึงแม้ว่าจะอยู่ใกล้<br />
ศูนย์กลางทางเศรษฐกิจหลักของประเทศไทยเพียงแค่ข้าม<br />
แม่น้ำเจ้าพระยา แต่ยังคงเป็นชุมชนที่ยังรักษาความเป็น<br />
ชุมชนเกษตรกรรมไว้ได้ แต่เป็นที่น่าเสียดาย บ้านไม้รุ่นเก่า<br />
ถูกรื้อถอนเป็นจำนวนมาก และถูกสร้างทดแทนด้วยบ้าน<br />
ก่ออิฐถือปูน พื้นที่สวนถูกถมเพื่อสร้างบ้านหลังใหม่ แนวคิด<br />
การออกแบบบ้านหลังนี้คือการนำเอกลักษณ์ของบ้านสวน มา<br />
ปรับให้เข้ากับความเป็นอยู่ในปัจจุบัน แต่ยังคงรากของความ<br />
เรียบง่าย และเข้ากับสิ ่งแวดล้อมได้ดี มีการนำวัสดุต่างๆ ที่<br />
สามารถหาได้ภายในชุมชนโดยรอบมาใช้ให้มากที่สุด เพื่อลด<br />
รอยเท้าคาร์บอนจากการขนส่ง ไม้ส่วนใหญ่ที่นำมาใช้ในการ<br />
ก่อสร้างถูกซื้อมาจากบ้านที่ถูกรื้อถอนในขณะนั้น การก่อสร้าง<br />
ใช้เทคนิคดั้งเดิม ตั้งแต่การใช้สามเกลอในการตอกเข็มกลุ่ม<br />
การใช้ฝีมือช่างก่อสร้างและช่างไม้ที่อาศัยอยู่ในท้องถิ ่น รวม<br />
ถึงการออกแบบบ้านให้มีลักษณะใต้ถุนสูง ไม่มีการถมดินใน<br />
การก่อสร้าง ตัวบ้านเป็นอาคารที่มีแบบผังเปิด เป็นห้องเดี่ยว<br />
ฝ้าสูง แต่มีการจัดสัดส่วนให้เป็นส่วนนั่งเล่น ส่วนทำอาหาร<br />
และส่วนยกพื้นชั้นลอยสำหรับการนอน และห้องสุขาที่เป็น<br />
สุขาแบบแห้งที่ถูกย่อยสลายโดยวิธีธรรมชาติ<br />
Bang Krachao has special identities, as situated very<br />
close to central business district of Thailand (only<br />
across the Chao Phaya river bank) but it still remaining<br />
as agricultural community. Unfortunately, many of<br />
the original wooden houses have been removed and<br />
replaced with new concrete houses, orchards were<br />
excavated for more houses. This house is designed<br />
to bring back the old Ban Suan (House in orchard)<br />
and adapted to the present living while preserving its<br />
simplicity and going along with its good environment.<br />
The construction materials were mainly from local to<br />
reduce carbon footprint from transportation. Most<br />
of the woods are reused woods from old houses<br />
using local technique with help from craftsmen and<br />
contractors in the area. The house is designed to<br />
have raised floor without any land fill. Living area is<br />
a high ceiling-loft room which divided into living room,<br />
cooking area, elevated mezzanine for sleeping, and<br />
washroom with dry decomposable system.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2553 Landry Dunand,<br />
Alisa Tang<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค<br />
จำกัด<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 1,000,000<br />
69 ตร.วา บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
70 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
ไม้<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อำเภอ<br />
พระประแดง<br />
จังหวัด<br />
สมุทรปราการ<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2010 Landry Dunand,<br />
Alisa Tang<br />
Site - Specific<br />
Co., Ltd.<br />
Plot Size<br />
69 Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
70 Sq.m.<br />
1,000,000<br />
Baht<br />
Wooden<br />
structure<br />
Phra Pradaeng<br />
District,<br />
Samutprakarn<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค จำกัด<br />
470
471
บ้านแพ<br />
PAE HOUSE, KANCHANABURI PROVINCE<br />
เรือนแพเป็นบ้านไทยโบราณ โดยมักจะเป็นเรือนหลังเล็กๆ<br />
อยู่เกาะติดแนวตลิ่งตามแม่น้ำลำคลองต่างๆ ทั่วประเทศไทย<br />
โดยแต่เดิมมักใช้ไม้ไผ่หลายลำเป็นตัวทุ่นลอย แต่เนื่องจาก<br />
บ้านแพหลังนี้ตั้งอยู่ในทะเลสาบเหนือเขื่อน พื้นที่น้ ำมีลักษณะที่<br />
กว้างขวาง สามารถรองรับเรือนแพที่มีขนาดกว้างได้ อีกทั้งวัสดุ<br />
การก่อสร้าง และเทคโนโลยีในการทำทุ่นที่เปลี่ยนไป ส่งผลให้<br />
บ้านแพหลังนี้มีสัดส่วนต่างๆ ที่ยังคงสามารถพัฒนามาจาก<br />
รูปแบบเรือนไทยประเพณีได้<br />
บ้านแพเรือนนี้ถูกออกแบบในลักษณะที่เป็นเรือนกลุ่มตาม<br />
แบบเรือนไทยภาคกลาง ประกอบตัวเรือนรับแขก เรือนนอน<br />
2 เรือน เรือนครัว และเรือนห้องน้ำ แต่การใช้งานของเรือน<br />
แพหลังนี้ถูกนำเอาลักษณะของเรือนไทยที่ปกติจะมีมุมมอง<br />
เข้าลานกลางบ้าน มาปรับให้มุมมองที่หันออกภายนอก เพื่อ<br />
ที่จะให้ผู้อยู่อาศัยได้รับรู้ถึงธรรมชาติ และทัศนียภาพรอบตัว<br />
เรือนแพหลังนี้ถูกสร้างขึ้นโดยการนำเทคโนโลยีการ<br />
ก่อสร้างแบบพิกัดมาใช้งาน โดยกระจายการผลิตส่วนประกอบ<br />
แบบพิกัดนี้ไปยังโรงงานต่างๆ เช่น โครงสร้างเรือนต่างๆ ที่<br />
นำมาจากกรุงเทพมหานคร โครงถักสำหรับพื้นที่นำมาจาก<br />
โรงงานในจังหวัดกาญจนบุรี และทุ่นเหล็กที่ถูกผลิตในโรงงาน<br />
ชั่วคราวใกล้กับสถานที่ประกอบแพ<br />
นอกจากนั้นไม้ทั้งหมดที่ใช้ ยังเป็นไม้เก่าจากจังหวัด<br />
พระนครศรีอยุธยา เพื่อลดการตัดไม้ และนำเข้าไม้ ทำการ<br />
ติดตั้งระบบสร้างพลังงานทางเลือกจากแสงแดดและลม ตลอด<br />
จนระบบบำบัดน้ำเสียที่สมบูรณ์แบบอีกด้วย<br />
Reun Pae, or Houseboat, is an old Thai style house.<br />
Usually built close together along the river bank around<br />
Thailand. The original material were with bamboo<br />
bounded together as rafts. Fortunately, this Reun<br />
Pae (houseboat) has situated in a lake north of a<br />
dam, therefore it has plenty of open water to hold big<br />
houseboat. Together with new rafting material and<br />
technology, this houseboat were able to constructed in<br />
traditional Thai house proportion.<br />
This Reun Pae has designed to be traditional<br />
Central-Thai house cluster of; reception building, 2<br />
resident buildings, kitchen building, and washroom.<br />
Although, this house has a diverted view point design<br />
from regular Thai house with open central terrace, to outer<br />
surrounding view point for perception of its surrounding<br />
sceneries. Coordinated design were used on how<br />
Reun Pae were constructed and made from different<br />
contractors such as; main structure came from Bangkok,<br />
floor wire frame came from Kanchanaburi manufacturer,<br />
and metal steel buoy came from nearby site factory. All<br />
wooden parts were old wood from Ayutthaya to reduce<br />
tree being cut down or imported. Furthermore, alternative<br />
solar energy and ventilation together with fully waste<br />
treatment system were installed to this houseboat.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2553 - บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค<br />
จำกัด<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
420 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- ไม้ เหล็ก<br />
กระจก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อำเภอสังขละบุรี<br />
จังหวัด<br />
กาญจนบุรี<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2010 - Site - Specific<br />
Co., Ltd.<br />
Usable<br />
Space<br />
420 Sq.m.<br />
- Wood,<br />
Metal,<br />
Glass<br />
Sangkhla<br />
Buri District,<br />
Kanchanaburi<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค จำกัด<br />
472
473
บ้านจิตสมาน<br />
JITSAMAN HOUSE<br />
รื้อบ้านเก่า แล้วเก็บไม้ บานหน้าต่าง ประตู มาทำเป็นบ้าน<br />
ใหม่ ชีวิตที่เปลี่ยนไป จากครอบครัวของแม่ และ ลูกๆทั้งห้าคน<br />
เปลี่ยนเป็นที่อยู่ของสองครอบครัว และอีกสองครอบครัวที่ไปๆ<br />
มาๆ และอีกครอบครัวที่อยู่ใกล้ๆ แวะมากินข้าวบ้างคุยกันบ้าง<br />
พร้อมลูกๆหลานๆอีกหลายคน<br />
โจทย์ของการออกแบบบ้านใหม่ที่เกิดขึ้นคือ บริบทของ<br />
ครอบครัวที่อาศัยอยู่เป็นประจำซึ่งมีอยู่สองครอบครัวและ<br />
ครอบครัวที่มาเยี่ยมเยียนเป็นครั้งคราว และการแก้ปัญหา<br />
ต่างๆที่เกิดขึ้นตามสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป การดีดบ้าน<br />
เป็นทางเลือกแรกที่คนในครอบครัวนึกถึง “ดีดบ้าน” เป็นการ<br />
ย้ายบ้านไม้หลังเดิมไปไว้ ณ ที่ตั้งใหม่ที่เราตั้งใจกันไว้โดยมี<br />
ความคิดว่าจะสร้างฐานตอม่อของเสาชั้นล่างเป็นโครงสร้าง<br />
คอนกรีตเสริมเหล็ก แล้วนำบ้านโครงสร้างไม้มาวางลงบน<br />
โครงสร้างใหม่ เพื่อจะได้มีความแข็งแรงทนทานมากขึ้น รวม<br />
ถึงเป็นการแก้ปัญหาการทรุดตัวของบ้าน<br />
แต่เมื่อทางครอบครัวได้ปรึกษาหารือกันแล้วต่างก็ช่วย<br />
กันลงความเห็นว่าบ้านแบบเดิมไม่ได้ตอบสนองความต้องการ<br />
ในปัจจุบันอีกแล้ว รวมทั้งเห็นว่าการซ่อมแซมบ้านในครั้งนี้ควร<br />
ตอบสนองประโยชน์ใช้สอยที่จะเกิดขึ้นใหม่ในอนาคตด้วยคือ<br />
การที่เจ้าของบ้านมีหลายครอบครัวและเข้าสู่วัยเกษียณกันหมด<br />
โดยได้บทสรุปร่วมกันว่าจะไม่ใช้การดีดบ้านแต่เป็นการสร้าง<br />
บ้านใหม่จากไม้ของบ้านหลังเก่า<br />
แนวความคิดในการจัดพื้นที่ใช้สอยจริงเริ่มต้นจากความ<br />
ต้องการในปัจจุบันผนวกกับอนาคต ครอบครัวที่อาศัยอยู่แบบ<br />
ถาวรมีอยู่สองครอบครัวจึงออกแบบบ้านเป็นสองเรือน เชื่อม<br />
ต่อกันด้วยนอกชานการใช้พื้นที่บนชั้นสองของบ้านจะน้อยลง<br />
จึงออกแบบการใช้พื้นที่ส่วนใหญ่ให้อยู่ที่ชั้นล่างซึ่งง่ายต่อการ<br />
ดูแลรักษา บ้านหลังใหม่จึงมีห้องนอนส่วนใหญ่อยู่ชั้นล่างซึ่ง<br />
เป็นห้องนอนสำหรับแต่ละครอบครัวโดยใช้ห้องน้ำร่วมกัน<br />
ไม้เก่า - บ้านใหม่<br />
ทางเลือกในการออกแบบบ้านหลังใหม่ โดยมีแนวคิดใน<br />
การใช้ไม้จากบ้านหลังเดิมจึงเกิดขึ้น โดยจะต้องตอบโจทย์<br />
ลักษณะการอยู่อาศัยของบ้านแบบใหม่ และการใช้วัสดุเดิม<br />
ให้มากที่สุด การรื้อบ้านไม้เก่านำมาประกอบใหม่ เราได้<br />
ความรู้จากช่าง (คนเหนือเรียกว่า สลา) ที่เป็นผู้รื้อบ้านไม้เดิม<br />
Pieces of an old house that belonged to a mother and<br />
five children made into a new abode for two families.<br />
Old memories are transformed into a loving home for<br />
friends, neighbors and families.<br />
With two families living permanently in the house<br />
and two families occasionally visiting, the first idea<br />
was to move the old wooden house to the new location<br />
and build a reinforced concrete structure underneath<br />
for strength.<br />
But after much discussion, the family agreed that<br />
the old house could not respond to their present needs<br />
anymore. And the renovation should also answer to<br />
requirements in the future as there are sub-families<br />
within the big family and a lot of members are going<br />
into retirement age. So the concensus is building a<br />
new house out of woods from the old house.<br />
The house has two buildings, connected by a<br />
terrace. Most of the space including bedrooms is set<br />
on the ground floor to make it easier for maintenance.<br />
Old wood – new house<br />
To keep as much old woods as possible, when<br />
disassembling the house, all the woods had to be<br />
grouped based on their functions. For example,<br />
roof structure, columns, framing, wall panels, joists,<br />
beams, floor, stairs, doors and windows.<br />
Both upstairs and downstairs bathrooms in the<br />
new house have reinforced concrete structure. Same<br />
with the kitchen. While living room, balcony on the<br />
ground floor, bedrooms, and prayer room above have<br />
wooden floors. Size of wooden floors in the new house<br />
was carefully calculated to be as close to what is left<br />
from the old house. Some wooden columns from the<br />
old house were extended with concrete so to be tall<br />
enough for the two-storey house. In the area where<br />
there’s only one storey, the columns are used as is.<br />
474
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2553 คุณสุวพร พันธุ์แก้ว คุณจิโรจ กาญจนาภรณ์<br />
และผู้ช่วยศาสตราจารย์<br />
ดร.ณัฏฐิณี<br />
กาญจนาภรณ์<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 1,200,000<br />
1,200 ตร.ม. บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
195 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
และไม้<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อำเภอนาน้อย<br />
จังหวัดน่าน<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2010 Suwaporn<br />
Phankeaw<br />
Jiroj Kanchanaporn<br />
and Associate<br />
Professor Nathinee<br />
Kanchanaporn<br />
Plot Size<br />
1,200 Sq.m.<br />
Usable<br />
Space<br />
195 Sq.m.<br />
1,200,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
concrete<br />
and wood<br />
Na Noi<br />
Districrt,<br />
Nan Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ณัฏฐิณี กาญจนาภรณ์<br />
475
แยกประเภทไม้ และทำการประกอบบ้านไม้ขึ้นมาใหม่ โดย<br />
เริ่มจากการแยกประเภทไม้จากบ้านเดิม ได้แก่ ไม้โครงสร้าง<br />
หลังคา เสา โครงเคร่าผนัง ไม้ฝา ตงและคานพื้น ไม้แผ่นพื้น<br />
ชุดบันได ประตูและหน้าต่าง<br />
การออกแบบบ้านจากไม้เก่า สิ่งแรกๆ ที่มองเห็นว่าจะ<br />
นำไปใช้ได้คือ ประตูและหน้าต่าง โดยที่ช่างสามารถถอดบาน<br />
ประตูพร้อมวงกบ และชุดบานหน้าต่างพร้อมวงกบ มาวางเรียง<br />
ให้สามารถจินตนาการได้ว่าจะนำไปใช้ในส่วนไหนของบ้านที่<br />
สร้างใหม่ การผสมผสานโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กกับ<br />
โครงสร้างไม้ ก็เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่ต้องจัดสรรพื้นที่ให้ดี โดยบ้าน<br />
หลังนี้เลือกที่จะใช้ส่วนที่เป็นห้องน้ำทั้งชั้นล่างและชั้นบนเป็น<br />
โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก รวมถึงส่วนครัวเพื่อเป็นวัสดุกัน<br />
ไฟให้กับบ้าน สำหรับส่วนพื้นห้องนั่งเล่น, ระเบียงชั้นล่าง, ห้อง<br />
นอน, ห้องพระบนชั้นสอง เลือกที่จะใช้โครงสร้างพื้นไม้เพื่อที่จะ<br />
ได้แสดงความสวยงามของโครงสร้างไม้ ซึ่งพื้นที่ของโครงสร้าง<br />
ไม้ได้จากการคำนวณปริมาณของพื้นไม้ในบ้านใหม่ให้ใกล้เคียง<br />
กับบ้านเดิม จะได้ไม้โครงสร้างที่มีความสมบูรณ์มาก เนื่องจาก<br />
เป็นส่วนที่ไม่โดนสภาพอากาศทำลายเสาไม้ของบ้านเดิมมี<br />
ความพิเศษคือเป็นไม้ยาวท่อนเดียวตั้งแต่พื้นถึงหลังคา แต่<br />
โครงสร้างของบ้านใหม่ในส่วนที่เป็นบ้านสองชั้นนั้น ชั้นล่าง<br />
จะเป็นเสาคอนกรีตเสริมเหล็ก แล้วจึงค่อยต่อเสาไม้ในชั้นสอง<br />
จึงจำเป็นที่จะต้องตัดเสาออกไปบ้าง แต่ก็ได้เลือกใช้เสาต้นที่<br />
สมบูรณ์มาไว้ในส่วนที่เป็นระเบียง สำหรับในส่วนบ้านชั้นเดียว<br />
นั้นก็ใช้เสาไม้วางบนพื้นคอนกรีตได้เลย<br />
โครงเคร่าไม้ขนาด 1” x 3” หรือที่เรียกว่าไม้หน้าสามนั้น<br />
เป็นเหมือนไม้เอนกประสงค์ที่ใช้เป็นส่วนประกอบของโครง<br />
ต่างๆของบ้าน โครงเคร่าของบ้านเดิมก็นำมาตัดต่อใช้เป็น<br />
โครงเคร่าของบ้านใหม่ได้อย่างง่ายดายแทบไม่เหลือเศษ<br />
ส่วนไม้ฝาของบ้านเป็นส่วนที่รื้อออกมาแล้วเสียหายมากที่สุด<br />
เนื่องจากเป็นไม้แผ่นบาง โดนความชื้นและแดดตลอดอายุการ<br />
ใช้งาน รวมถึงมีปลวกเป็นบางจุด แผ่นที่รื้อออกมาสมบูรณ์ก็จะ<br />
นำไปตีเป็นไม้ฝาเหมือนเดิม ส่วนบางแผ่นที่รื้อออกมาเป็นแผ่น<br />
ที่เล็กลงก็ยังนำไปทำเป็นฝ้าชายคาได้และเนื่องจากพื้นที่ผนัง<br />
ของบ้านใหม่มีพื้นที่มากกว่าบ้านเดิม ทำให้ต้องซื้อไม้หน้าสาม<br />
เป็นโครงเคร่า และไม้ฝาเพิ่มบางส่วน ซึ่งเป็นไม้สักจากป่าปลูก<br />
The old 1”x3” frame woods were calculated and<br />
used as framing for the new house with almost no<br />
waste. Wall panels were the most damaged due to<br />
moisture, sunlight, and termites. The ones in good<br />
condition were reused as wall panels. Those that had<br />
to be trimmed smaller were used as soffits.<br />
Why the name Jitsaman (Unified souls)?<br />
It’s from the names of two owners, granny Yenjit<br />
and grandpa Saman. Although they’re no longer<br />
around, the children still feel that this house is the<br />
evidence of their hard work. The eldest sister said<br />
she wants this house to be a haven for everyone in<br />
the family. That’s why they call this house “Jitsaman”.<br />
ที่มาของชื่อ จิตสมาน<br />
เป็นการรวมกันของชื่อเจ้าของบ้าน คือ คุณยายเย็นจิต<br />
และ คุณตาสมาน พันธุ์แก้ว ถึงแม้ว่าทั้งคุณยายและคุณตาจะ<br />
ไม่ได้อยู่กับพวกเราแล้ว ลูกๆ และหลานๆ ต่างก็เห็นว่าบ้านหลัง<br />
นี้เป็นเสมือน สิ่งที่บอกถึงความพากเพียรของท่านทั้งสองคน<br />
พี่สาวคนโตอยากให้บ้านหลังนี้เป็นที่พักพิง แบ่งปันความอบอุ่น<br />
ของครอบครัว สมาชิกครอบครัวจึงร่วมกันตั้งชื่อบ้านหลังใหม่<br />
นี้ว่า “จิตสมาน”<br />
476
477
บ้านคุณทัศนีย์ แก้วแจ่ม<br />
MS THATSANEE KAEWCHAM’S HOUSE<br />
บ้านที่ได้รับการปรับปรุงหลังน้ำท่วมใหญ่ พ.ศ. 2554 เดิม<br />
เป็นบ้านสองชั้นของครอบครัวขยาย ปัจจุบันครอบครัวมีการ<br />
ขยับขยายไปปลูกบ้านใหม่ในพื้นที่ติดกันเป็นบ้านสองชั้นยก<br />
ใต้ถุนสูงตามความนิยมและการหลีกเลี่ยงความเสียหายที่เกิด<br />
จากอุทกภัย จึงไม่สะดวกกับการอยู่อาศัยของผู้สูงอายุ<br />
ดำเนินการปรับปรุงโดยการเพิ่มส่วนต่อขยายเพื่อรองรับ<br />
การอยู่ของผู้สูงอายุ (คุณตา สามีของคุณทัศนีย์ป่วยเป็น<br />
อัมพฤกษ์) ผู้อยู่อาศัยเป็นผู้ออกแบบเองโดยใช้สัดส่วนร่างกาย<br />
และการเคลื่อนไหวทำกิจกรรมในชีวิตประจำวันต่างๆ ของ<br />
ตนเองภายในบ้านเป็นข้อกำหนดและเงื่อนไขในการออกแบบ<br />
โดยออกแบบให้เป็นโถงเปิดโล่งทั้งหมด ใช้สัดส่วนของอาคาร<br />
โดยเฉพาะการคลุมและการกำหนดความสูงของหลังคาในการ<br />
สร้างการปิดล้อมพื้นที่ โดยไม่มีการใช้ประตูหรือหน้าต่างใดๆ<br />
This house used to be a 2 stories house of an expanded<br />
family before its renovation in 2011, after the major<br />
flooding. At present, new family house is built as 2 stories<br />
house with raised ground floor to avoid any more flooding<br />
damage. Therefore it is not suitable for elderly living.<br />
An additional part were added on to assist a<br />
handicaped person (Father-in-law of Ms.Thatsanee has<br />
sickness of paralysis). This was designed by the residents<br />
themselves. Designing requirements were according to<br />
their body proportion and how they activate spaces in<br />
the house. They then, came up with loft space designed<br />
concept. Using building proportion, especially its<br />
coverage, and ceiling height to enclosed spaces without<br />
any window nor door usage.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
478<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
2554 คุณทัศนีย์ แก้วแจ่ม คุณทัศนีย์ แก้วแจ่ม ที่ดิน<br />
10,009.09<br />
ตร.ม.<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
987.84<br />
ตร.ม.<br />
2011 Thatsanee<br />
Kaewcham<br />
Thatsanee<br />
Kaewcham<br />
Plot Size<br />
10,009.09<br />
Sq.m.<br />
Usable<br />
Space<br />
987.84<br />
Sq.m.<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นิสิตชั้นปีที่ 1 หลักสูตรสถาปัตยกรมและภูมิสถาปัตยกรรม<br />
ปีการศึกษา <strong>2559</strong> คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยลัยเกษตรศาสตร์<br />
งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Cost Material Location<br />
- ไม้ ตำบลไทรน้อย<br />
อำเภอบางบาล<br />
จังหวัดพระนคร<br />
ศรีอยุธยา<br />
- Wood Sai Noi<br />
Subdistrict,<br />
Bang Ban<br />
District, Phra<br />
Nakhon Si<br />
Ayutthaya<br />
Province<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
14.392624<br />
100.482950
479
หัวหินฮัท<br />
HUA HIN HUT<br />
หัวหินฮัท (Hua Hin Hut) ถูกออกแบบมาเพื่อปรับปรุง<br />
โครงสร้างโรงเก็บของเดิมให้เป็นที่พักอาศัยและที่ทำงาน โดย<br />
ยึดหลักในการใช้พื้นที่ใช้สอยและโครงสร้างเดิมให้เกิดประโยชน์<br />
สูงสุด การออกแบบจึงเน้นไปที่ความยืดหยุ่นในการใช้สอยพื้นที่<br />
ความต่อเนื่องของพื้นที่ภายใน-ภายนอก และการเลือกใช้วัสดุ<br />
ที่หาซื้อได้ตามร้านค้าวัสดุใกล้เคียง<br />
พื้นที่ใช้สอยใหม่ถูกแบ่งออกมาจากครึ่งหนึ ่งของโรงเก็บ<br />
ของเดิม การเล่นระดับของพื้นซึ่งได้แรงบันดาลใจมาจาก<br />
เรือนไทยเดิมลดความต้องการของการมีเฟอร์นิเจอร์ลอยตัว<br />
ต่างๆ ทำให้ความต่อเนื่องและยืดหยุ่นของพื้นที่ใช้สอยเป็นไป<br />
ได้จริงตามแนวทางการออกแบบ<br />
เนื่องจากที่ตั้งอาคารอยู่ท่ามกลางไร่สับปะรดและพื้นที่<br />
รกร้างทำให้ต้องมีการป้องกันแมลงและสัตว์เลื้อยคลานต่างๆ<br />
ด้วยการครอบมุ้งโครงไม้ไผ่ ซึ่งทำให้สามารถเปิดช่องเปิดต่างๆ<br />
ได้อย่างเต็มที่ทั้งในเวลากลางวันและกลางคืน การอยู่อาศัยจึง<br />
มีแสงสว่างที่พอเพียงในเวลากลางวันและมีการระบายอากาศ<br />
ที่เย็นสบายตลอดเวลา<br />
Hua Hin Hut were renovated from an old storage building<br />
to residence and office in concept to maximize the use<br />
of old space and structure. Therefore, its design were<br />
emphasized on the flexibility, connection of interior and<br />
exterior space and local construction materials that can<br />
be bought from local stores.<br />
The new living area were the half of old storage<br />
building with levels designed to reflect Thai traditional<br />
house. With the minimize of loose furniture, the continuity<br />
and flexibility of the living space is actually possible in<br />
accordance with the design guidelines.<br />
Because the building is situated in the middle of<br />
pineapple field and wasteland, therefore protection of<br />
insects and reptiles are needed. With mosquito net<br />
inserted in bamboo-framed, there are voids that can<br />
be opened fully in day and night time. The living area<br />
then have plenty of light for daytime and ventilation to<br />
cool down at night.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2554 นายวชิรศักดิ์<br />
มณีวัฒนาพฤกษ์<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ<br />
Designer Area Cost<br />
เล.ลิง.พร้าว ที่ดิน 3,500,000<br />
1 ไร่ บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
50 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
1 หมู่ 15 ซอย<br />
ไร่วิรัชต์ ตำบล<br />
หินเหล็กไฟ<br />
อำเภอหัวหิน<br />
จังหวัด<br />
ประจวบคีรีขันธ์<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2011 Mr.Vachirasak<br />
Maneewathanapruk<br />
Le.Ling Prao<br />
Plot Size<br />
1 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
50 Sq.m.<br />
3,500,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
Concrete<br />
1, Moo 15,<br />
Soi Rai Viraj,<br />
Hin Lek Fai<br />
Subdistrict,<br />
Hua Hin<br />
District,<br />
Prachuap Khiri<br />
Khan Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณวชิรศักดิ์ มณีวัฒนาพฤกษ์<br />
480
481
HAVE A HUG<br />
ในพื้นที ่บ้านมีการปลูกผักและมีนาข้าวบริเวณด้านหลังบ้าน<br />
เพื่อประกอบกิจการร้านอาหาร ผักส่วนใหญ่ในบ้านก็จะนำ<br />
มาจำหน่ายภายในร้าน พื้นที่มีลักษณะออกแบบให้เป็นฟาร์ม<br />
ภายในร้านและตัวบ้านเชื่อมต่อกัน บรรยากาศโดยรวมเน้น<br />
ความเป็นธรรมชาติ ตัวบ้านมีการใช้วัสดุธรรมชาติเข้ามาช่วย<br />
There are vegetables growing around house and<br />
rice field at the back which are used for the restaurant<br />
supply, therefore most of the vegetables were sold in the<br />
restaurant. Designed planning has linked the restaurant,<br />
farm and residence together, and emphasized on the<br />
natural atmosphere by the use of natural materials<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
งบประมาณ<br />
Cost<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
2555 - - - - - 10/3 หมู่ที่ 7<br />
ตำบลหนองจ๊อม<br />
อำเภอสันทราย<br />
จังหวัดเชียงใหม่<br />
2012 - - - - - 10/3 Moo 7<br />
Nong Chom<br />
Subdistrict, San<br />
Sai District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : นางสาวฐาณฤทัย วงศ์ใหญ่<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.878509<br />
99.019215<br />
482
483
บ้านท่าต้นกวาว<br />
TA TON KWAO HOUSE<br />
บ้านหลังนี้เป็นบ้านชั้นเดียวใต้ถุนสูงสร้างขึ้นเพื่อให้คุณพ่อ<br />
คุณแม่ และน้องชาย ตั้งอยู่บนที่ดินเดิมของคุณพ่อ คุณแม่ใน<br />
ชุมชนเล็กๆ ของอำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ โดยผู้ออกแบบ<br />
ได้ปล่อยให้ธรรมชาติเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของบ้าน โดยเก็บ<br />
ต้นไม้เดิมไว้ เกือบทั้งหมด เช่นบริเวณทางเข้าหลักออกแบบให้<br />
ต้นไม้สามารถเจริญเติบโตทะลุหลังคาได้ เนื่องจากพื้นที่นี้เคย<br />
มีน้ำท่วมจึงยกใต้ถุนสูงประมาณ 1.60 เมตร เพื่อใช้งานเป็น<br />
ที่จอดรถ และทำกิจกรรมต่างๆ หรือเป็นที่เก็บของได้ด้วย บ้าน<br />
วางผังเป็นรูปตัว L ประกอบด้วย ส่วนนั่งเล่น ส่วนเตรียมอาหาร<br />
และส่วนรับประทานอาหาร ทั้งหมดเชื่อมโยงกันไร้ผนังกั้น<br />
ส่วนครัวไทยแยกส่วนออกไปเพื่อไม่ให้กลิ่นรบกวนภายในบ้าน<br />
ถัดไปเป็นห้องนอน และห้องพระ ตกแต่งภายในด้วยสีที่เรียบ<br />
ง่ายให้ความรู้สึกโปร่งโล่ง สบาย เน้นการนำวัสดุบางส่วนจาก<br />
บ้านเก่าในบริเวณใกล้เคียงมาใช้ในบ้านหลังนี้มากที่สุดเป็นการ<br />
รียูส (reuse) เพื่อช่วยประหยัดงบประมาณการก่อสร้าง แสดง<br />
ให้เห็นว่าความสุขนั้นไม่จำเป็นต้องมีราคาแพง<br />
The architect built this high basement home on the<br />
old family land in a small town in Chiang Mai for his<br />
father, mother, and brother. He wanted nature to be an<br />
important part of the house and therefore, kept most of<br />
the trees. Main entrance was designed to allow trees<br />
to grow through the roof. The house is raised up high<br />
from the ground (160cm) to cope with floods. The<br />
basement can also be used as multi-purpose space<br />
and storage. The house is arranged in L shape. Living,<br />
pantry and dining areas are all connected in one open<br />
plan. Thai kitchen is outside to prevent smells. Next<br />
are bedrooms and prayer room. A lot of materials are<br />
recycled from old houses in the neighborhood to save<br />
cost and show that happiness doesn’t necessarily<br />
come with big price tags.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2555 คุณสนั่น<br />
สุธรรมซาว<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
คุณขวัญชัย<br />
สุธรรมซาว<br />
พื้นที่<br />
Area<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
250 ตร.ม.<br />
งบประมาณ วัสดุ<br />
Cost Material<br />
- คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
ตำบลชมภู อำเภอ<br />
สารภี จังหวัด<br />
เชียงใหม่<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
18.72007<br />
99.06850<br />
2012 Sanan<br />
Sudhammasao<br />
Kwanchai<br />
Sudhammasao<br />
Usable<br />
Space<br />
250 Sq.m.<br />
- reinforced<br />
concrete<br />
Chompu<br />
Subdistrict,<br />
Sarapee District,<br />
Chiang Mai<br />
Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณขวัญชัย สุธรรมซาว<br />
484
ลิฟท์<br />
เตรียมอาหาร<br />
ห้องนอน<br />
ห้องนั่งเล่น รับประทานอาหาร<br />
ห้องนอน<br />
ห้องพระ<br />
ห้องนอน<br />
0 1m. 3m. 5m. 10m.<br />
485
บ้านสะเทินน้ำสะเทินบก<br />
SATERNNAM-SATERNBOK HOUSE (RESILIENT HOUSE)<br />
เรือนไทยภาคกลางนั้นนิยมสร้างกันให้มีใต้ถุนสูง เพื่อเวลา<br />
ที่น้ำหลาก เรือนต่างๆจะได้อยู่เหนือน้ำที่ท่วมหลากมา แต่<br />
เมื่อวิถีชีวิตของผู้อยู่อาศัยเปลี่ยนไป และครอบครัวขยาย<br />
ขนาดขึ้น ผู้อยู่อาศัยในเรือนใต้ถุนสูงมักนิยมที่จะกั้นห้อง<br />
พักขึ้นในบริเวณใต้ถุน เพื่อที่จะขยายพื้นที่ที่อยู่อาศัย ทำให้<br />
เมื่อมีเหตุการณ์น้ำหลากที่มีแต่เดิมนั้นกลายเป็นเหตุการณ์<br />
น้ำท่วมในปัจจุบัน<br />
บ้านสะเทินน้ำสะเทินบกถูกคิดขึ ้นเพื่อตอบสนองความ<br />
เป็นอยู่ของผู้อยู่อาศัยในที่ราบลุ่มที่น้ำท่วมถึงในปัจจุบัน ซึ่ง<br />
เป็นคนยุคที่ขี่จักรยานยนต์ ไปทำงานโรงงาน และซื้อกับข้าว<br />
ที่ 7-11 การอยู่บ้านใต้ถุนสูงไม่ได้ตอบความต้องการของคน<br />
รุ่นนี้อีกต่อไป บ้านสองชั้นในพื้นที่ที่มีจำกัดที่กลายเป็นสภาพ<br />
เมือง สามารถลอยขึ้นได้เมื่อมีเหตุการณ์น้ำท่วมชุมชน ช่วย<br />
ป้องกันชีวิตและทรัพย์สินให้อยู่รอดปลอดภัย<br />
เทคโนโลยีในการสร้างทุ่นถูกคิดค้นขึ้นมาเป็นพิเศษ มี<br />
รางประคองที่สามารถทำให้บ้านหลังนี้ลอยตรงขึ้นไปและลอย<br />
กลับลงมาอยู่ที ่เดิมได้ วัสดุในการก่อสร้างระบบลอยน้ำนี้ล้วน<br />
หาได้จากวัสดุที่มีทั่วไปในตลาด ทำให้การก่อสร้างไม่มีราคา<br />
สูงกว่าบ้านปกติทั่วไปนัก และยังสามารถซ่อมแซมได้ง่าย<br />
เหมือนบ้านปกติทั่วไป<br />
แนวคิดการออกแบบบ้านให้มีชานกลางบ้านทำให้บ้าน<br />
หลังนี้มีความเป็นมิตรกับการดำรงชีวิตแบบไทยๆ นอกจาก<br />
นั้นบ้านหลังนี้ยังถูกออกแบบให้แต่ละห้องมีโอกาสที่จะรับลม<br />
ได้ไม่ว่าบ้านหลังนี้จะถูกหันหน้าไปทางทิศใด นอกจากนั้น<br />
บ้านหลังนี้ยังมีระบบไฟฟ้าสำรอง ระบบเก็บน้ำสำรอง และ<br />
ระบบบำบัดน้ำเสียไว้ใช้ในยามฉุกเฉินได้<br />
In Central-Thai traditional house, the raised floor were<br />
very popular as to avoid the flooding season. All Thai<br />
houses floor level were raised above the water level.<br />
However, with changes of lifestyle, family expanded and<br />
usually extended their living area to ground level, they<br />
construct walls for rooms. When water comes, they<br />
were all effected by the flooding.<br />
The Saternnam-Saternbok House (Resilient House),<br />
were designed to cope with residents of the present<br />
flooding area. In time where people ride motorcycles<br />
to work, go to industrial factory as work and buy food<br />
from 7-11, raised floor design is not in demand of new<br />
generation. The urban 2 stories house in limited property<br />
that is able to elevated with flood will help protect and<br />
secure people’s estate and safety.<br />
Special buoy constructing technology has been<br />
invented. There are rail guarding entire house to<br />
elevate vertically up and down on exact same spot. All<br />
construction materials for the floating house are regular<br />
material in market, therefore is economy and convenience<br />
for future maintenance as normal house type.<br />
Open court concept has made this house friendly with<br />
Thai lifestyle. Furthermore, every house has designed to<br />
gain ventilation no matter what side it is situated. Apart<br />
from that, an emergency electric, fresh water and waste<br />
treatment has been supplied in advance for this house too.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
ผู้ออกแบบ<br />
Designer<br />
2555 การเคหะแห่งชาติ บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค<br />
จำกัด<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
ที่ดิน 1,500,000<br />
36 ตร.วา บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
70 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
โครงสร้าง<br />
เหล็ก<br />
ฐานราก<br />
คอนกรีต<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
อำเภออุทัย<br />
จังหวัดพระนคร<br />
ศรีอยุธยา<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2012 National Housing<br />
Authority of Thailand<br />
Site - Specific<br />
Co., Ltd.<br />
Plot Size<br />
36 Sq.wa<br />
Usable<br />
Space<br />
70 Sq.m.<br />
1,500,000<br />
Baht<br />
Metal<br />
structure,<br />
Concrete<br />
foundation<br />
Uthai District,<br />
Phra Nakhon<br />
Si Ayutthaya<br />
Province<br />
-<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค จำกัด<br />
486
487
หัวหินเฮ้าส์<br />
HUA HIN HOUSE<br />
หัวหินเฮ้าส์ (Hua Hin House) เป็นการสร้างบ้าน ‘ไทย’ ตาม<br />
รูปแบบ วิถีชีวิต เทคโนโลยีการก่อสร้าง และสภาพภูมิอากาศ<br />
ร่วมสมัย การกำหนดพื้นที่ใช้สอยยึดตามรูปแบบการใช้ชีวิต<br />
ของเจ้าของบ้านเป็นหลักและเน้นความหลากหลายทางการ<br />
ใช้สอยในแต่ละพื้นที่เพื่อลดขนาด ‘พื ้นที่ก่อสร้าง’ แต่ยังคงมี<br />
พื้นที่ใช้สอยครบครัน<br />
บานเฟี้ยมรอบตัวบ้านทำหน้าที่เปิดเชื่อมโยงพื้นที่สวน<br />
ภายนอกเข้าสู่สวนภายในบ้านเพื่อสลายความรู้สึกของห้องปิด<br />
ในแต่ละพื้นที่ออกไป ซึ่งยังเป็นการดึงแสง และลมธรรมชาติ<br />
เข้ามาใช้ให้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ<br />
องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมทุกชิ้นเสา คาน ผนัง<br />
กันสาดถูกใส่ลงไปเท่าที่จำเป็นที่จะก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด ทั้ง<br />
ในเรื่องความสวยงาม และการ ป้องกัน / เปิดรับ แดด-ลม-ฝน<br />
สู่พื้นที่ใช้สอย<br />
Hua Hin House has been constructed in Thai Style with<br />
contemporary construction technology, climate and<br />
lifestyle. The living area were according to the owner’s<br />
usage and emphasizing on variety of functions as to<br />
reduce the size but preserve functions.<br />
To break the sense of closure indoors, there are<br />
folding doors all around the house that are able to<br />
widely open and embrace outer nature to inside.<br />
Therefore, lighting and natural ventilation is fully<br />
integrated in the house.<br />
All architectural elements; beams, columns,<br />
roofing, were added only needed to maximize the<br />
benefit of beauty, safety and to the receivable sunlight<br />
- wind and rain to the living area.<br />
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
2556 คุณเชาว์-คุณวารุณี<br />
มณีวัฒนาพฤกษ์<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ<br />
Designer Area Cost<br />
เล.ลิง.พร้าว ที่ดิน 3,500,000<br />
1 ไร่ บาท<br />
พื้นที่ใช้สอย<br />
160 ตร.ม.<br />
วัสดุ<br />
Material<br />
คอนกรีต<br />
เสริมเหล็ก<br />
ที่ตั้ง<br />
Location<br />
1 หมู่ 15 ซอย<br />
ไร่วิรัชต์ ตำบล<br />
หินเหล็กไฟ<br />
อำเภอหัวหิน<br />
จังหวัด<br />
ประจวบคีรีขันธ์<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
2013 Mr.Chao - Mrs.<br />
Warunee Maneewathanapruk<br />
Le.Ling Prao<br />
Plot Size<br />
1 Rai<br />
Usable<br />
Space<br />
160 Sq.m.<br />
3,500,000<br />
Baht<br />
Reinforced<br />
concrete<br />
1, Moo 15, Soi<br />
Rai Viraj, Hin Lek<br />
Fai Subdistrict,<br />
Hua Hin District,<br />
Prachuap Khiri<br />
Khan Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณวชิรศักดิ์ มณีวัฒนาพฤกษ์<br />
488
489
ONCE UPON A TIME<br />
IN UDONTHANI<br />
บ้านไม้ที่ตั้งอยู่ใจกลางเมืองอุดรธานีหลังนี้ อายุราว 40-50 ปี<br />
เป็นบ้านไม้ที่ก่อสร้างตามแบบมาตรฐานของเทศบาลในยุคนั้น<br />
ด้านหลังบ้านเคยเป็นสวนผลไม้ที่คุณพ่อของเจ้าของบ้าน<br />
เคยปลูกและใช้น้ำจากบ่อน้ำบาดาลตักขึ้นมารดต้นไม้ การ<br />
ออกแบบจึงต้องการเก็บความทรงจำเหล่านี้ไว้ โดยเป็นการ<br />
ออกแบบซ่อมแซมตัวบ้านเก่าที่เริ่มผุพังและเพิ่มฟังก์ชั่นห้อง<br />
ครัวและศาลานั่งเล่นเข้าไปด้านหลังบ้านเพื่อเชื่อมพื้นที่ระหว่าง<br />
บ้านและสวนเข้าด้วยกัน พื้นที่สวนที่ออกแบบใหม่ไม่ได้เป็น<br />
สวนผลไม้ แต่เป็นสวนหย่อมสำหรับพักผ่อน ออกกำลังกาย<br />
ในบ้าน โดยเริ่มมีแนวคิดจากบ่อน้ำเก่า และสร้างรูปทรงของ<br />
แลนด์สเคปเป็นวงกลมหลายๆ วง เหมือนหยดน้ำที่กำลังแผ่<br />
รัศมีออกไปเรื่อยๆ<br />
In the middle of Udonthani Province, lays an old house<br />
aging around 40-50 years that were constructed by the<br />
municipality design back then. The back of the house<br />
were once orchard filled with trees grown and cared<br />
by the owner’s hand with underground watering. The<br />
design of house has tried to keep these memories while<br />
maintaining the old building along with construction of<br />
additional rooms such as; kitchen, back yard pavilion<br />
(linkage between indoor and outdoor usage of the house).<br />
The garden were re-designed from orchard to recreation<br />
garden around the old well in the circular design like<br />
the ripple of water.<br />
ปีที่ปรับปรุง<br />
Year<br />
2558<br />
Year of<br />
renovate<br />
เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง<br />
Owner Designer Area Cost Material Location<br />
- - - - - ถนนประจักษ์<br />
ตำบลหมากแข้ง<br />
อำเภอเมือง<br />
จังหวัดอุดรธานี<br />
2015 - - - - - Prachak Road,<br />
Mak Khaeng<br />
Subdistrict,<br />
Mueang Udon<br />
Thani District,<br />
Udon Thani<br />
Province<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณปองพล ยุทธรัตน์<br />
พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
GPS<br />
-<br />
-<br />
490
491
บ้านอาจารย์ขวัญสรวง<br />
ARJARN KHWANSUANG’S HOUSE<br />
บ้านหลังนี ้อยู่ในเขตรั้วเดียวกับบ้านบิดามารดา และบ้านพี่<br />
บ้านน้องที่ออกเรือนกันไปแล้ว อาศัยอยู่บริเวณมุมทางตะวัน<br />
ตกเฉียงเหนือของที่ดินเป็นบริเวณก่อสร้าง ด้วยเหตุที่เป็นมุม<br />
ของที่ดิน จึงมีรั้วบ้านและถนนภายนอกประชิดอยู่ทางด้านข้าง<br />
และด้านหลัง ส่วนด้านหน้านั้นเป็นถนนภายใน<br />
บริเวณที่เป็นบ้านนั้นประกอบไปด้วยตัวเรือนใหญ่ชั้นเดียว<br />
ศาลาอเนกประสงค์ เรือนต้นไม้ และซุ้มประตู สิ่งปลูกสร้าง<br />
ทั้งหมดนี้จะถูกเชื่อมเข้าด้วยกัน โดยรั้วไม้และกำแพงอิฐ<br />
ปิดล้อมลานพักผ่อนและสวนภายในอีกทีหนึ่ง ส่วนด้านหน้า<br />
บ้านนั้นจะมีลานติดต่อระหว่างถนนภายในและประตูทางเข้า<br />
ตัวเรือนประกอบไปด้วยเนื้อที่ใช้สอย 6 ส่วน คือ ห้องนอน<br />
ห้องน้ำ-ส้วม ห้องทำงาน ส่วนทานอาหาร ส่วนพักผ่อนและ<br />
ระเบียงนั่งเล่นนอนเล่นห้องหับเหล่านี้แทบทุกห้องจะหันเข้า<br />
เชื่อมกันกับสวนและลานโล่งภายในบ้าน ซึ่งอยู่ด้านทิศตะวัน<br />
ออก แต่เนื้อที่ที่เป็นศูนย์กลางของทั้งหมดนั้นคือตัวระเบียง<br />
พักผ่อน ซึ่งจะอยู่ใกล้ชิดกับลานบ้านมากที่สุด โดยมีบ่อบัวเป็น<br />
ตัวเชื่อม ระเบียงนอกจากจะใช้พักผ่อนอเนกประสงค์แล้วยัง<br />
ทำหน้าที่เป็นจุดรวมการสัญจรขึ้นลงไปมาทั้งหมดของตัวบ้าน<br />
ตัวเรือน ห้อง ศาล ทั้งซุ้มทางเดินถูกออกแบบให้ประสานกัน<br />
ทั้งหมด จนยากแก่การกำหนดว่าตัวบ้านนั้นเริ่มต้นที่ตรงไหน<br />
เพราะมีการแล่นต่อถึงกันทั้งหมดของที่ว่างหลายประเภท<br />
ไม่ว่าจะเป็น ที่ว่างของห้องหับที่ปิดล้อม ระเบียงที่เปิดโล่งแต่<br />
มีหลังคาคลุม ไปจนถึงลานที่เปิดโล่งสู่ท้องฟ้าในแวดวงของ<br />
รั้วที่ปิดล้อม ดังนั้นตัวบ้านที ่ใช้อยู่อาศัยจึงกลายเป็น บริเวณ<br />
ทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นข้างนอกหรือข้างใน ข้างล่างหรือข้างบน<br />
This is one of the house in the extended family group<br />
house. It is situated on the north-west of the property<br />
near the corner, and surrounded on back and side<br />
with external fence and road, internal road at the front<br />
entrance.<br />
Living area of the single story house consists of<br />
one large multi-purpose pavilion, a tree house and<br />
an arch. All areas are linked together with wooden<br />
fence and brick wall enclosing inner garden. At the<br />
front entrance is a courtyard linking internal path and<br />
external entrance.<br />
6 spaces were linked in the house; bedroom,<br />
washroom, working room, dining room, recreation<br />
area and living area. All of the rooms are designed<br />
to link with garden and internal court on the east<br />
side of the house. However, the main recreation<br />
space of the house is the terrace, which is planned<br />
closely to the center court, linking to a lotus pond.<br />
All terraces also function as connection path linking<br />
up and down levels of the house together. All parts<br />
were linked together so that it is hard to tell where<br />
the house actually begins at, the enclosed rooms,<br />
open corridor with roof shades, or open terraces.<br />
ปีที่สร้าง เจ้าของ ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Year Owner Designer Area Cost Material Location GPS<br />
- คุณอมรา-คุณขวัญสรวง คุณขวัญสรวง - - - - -<br />
อติโพธิ์ อติโพธิ์<br />
- Ummara - Khwansuang Atipho - - - - -<br />
Khwansuang Atipho<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
492
493
บ้านกันตะบุตร<br />
KANTABUTR’S HOUSE<br />
เป็นบ้านที่มีลักษณะเรียบง่าย ผังพื้นอาคารเป็นรูปตัวยู เว้น<br />
ช่องว่างส่วนกลางไว้เพื่อเป็นลานปลูกต้นไม้ และเพราะเป็น<br />
บ้านใต้ถุนสูง บรรยากาศจึงโปร่งสบายด้วยลมที่พัดผ่านตลอด<br />
เวลา บันไดทางขึ้นอยู่นอกตัวบ้าน พื้นผิวของอาคารเป็นกรวด<br />
ล้างจึงไม่จำเป็นต้องทาสี<br />
บ้านหลังนี้เกือบทั้งหมดวางอยู่บนเสา และมีบันไดทาง<br />
ขึ้นชั้นบนอยู่นอกตัวบ้านคล้ายเรือนไทยสมัยก่อนที่มีใต้ถุนสูง<br />
ทำให้บ้านโปร่งไม่อึดอัด สามารถมองทิวทัศน์โดยรอบได้ตลอด<br />
ห้องชั ้นบนใช้หน้าต่างกระจก ขึงผ้าใบเป็นม่านอยู่ภายนอกมี<br />
ราวไม้กั้นตรงช่วงบนและล่างไม่ให้ลมพัดตีผ้าใบ แดดแรงก็เอา<br />
ผ้าใบลง อยากชมวิวก็ชักผ้าใบขึ้น ผ้าใบเก่าก็เปลี่ยนได้ ไม่ต้อง<br />
ตีไม้ระแนงบังแดด<br />
บ้านหลังนี้ออกแบบโดยต้องการให้แสดงถึงสัจจภาวะที่<br />
แสดงให้เห็นว่า มนุษย์เรานั้นเพียงแค่มีบ้านสักหลังที่ไม่ต้อง<br />
ตกแต่งหรูหรามากมายก็สามารถดำเนินชีวิตอยู่ได้อย่างมี<br />
ความสุขแล้ว<br />
บ้านหลังนี้ สถาปนิกเลือกหลักการออกแบบที่มีการยึดถือ<br />
ระบบระเบียบของพิกัดเป็นหลักการขั้นพื้นฐาน สนองประโยชน์<br />
แก่ชีวิตการอยู่อาศัยของครอบครัวและมิตรที่มาเยี่ยมเยียนตาม<br />
โอกาส ชั้นล่างส่วนใหญ่เป็นลักษณะของใต้ถุนโล่ง โดยพื้นที่<br />
ใช้สอยที่จำเป็นต้องมีผนังกั้น จะถูกกำหนดให้อยู่บนชั้นสองเป็น<br />
ส่วนใหญ่ มีลักษณะเป็น court house ทุกเนื้อที่ ทั้งใต้ถุนและ<br />
ชั้นบนจะมองเห็นและสัมพันธ์กันกับสวนใน court กลางบ้าน<br />
สถาปนิกคิดว่าเหมาะสมสำหรับบ้านในเมืองที่สร้างบนเนื้อที่<br />
จำกัด ห้องพักอาศัยจัดไว้อยู่ชั้นสอง เพื่อทัศนวิสัยที่กว้างไกล<br />
โดยรอบและยังพ้นจากความเดือดร้อนอันเนื่องมาจากน้ำท่วม<br />
อาคารหลังนี้คำนึงถึง วัสดุ แรงงาน วิธีการก่อสร้างและเครื่อง<br />
มือก่อสร้างที่มีอยู่ในบ้านเมืองของเรา ผสานเข้ากับความคิด<br />
ความเข้าใจของสถาปนิกในบริบท ณ ขณะนั้น ผนังอาคาร<br />
โดยรอบ ใช้อิฐ C.M.กลวงที่มีความหนาตามพิกัด 15 เซนติเมตร<br />
เพื่อผลในการช่วยให้บ้านเย็นขึ้น รูปแบบตามลักษณะทาง<br />
เรขาคณิตที่ให้ผลในการควบคุมการทรงตัวของอาคารได้<br />
ชัดเจนกว่ารูปลักษณะอื่นๆที ่อยู่นอกเหนือกฎเกณฑ์ทาง<br />
เรขาคณิต โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะทำให้ Mass และ Space ของ<br />
อาคาร มีความสัมพันธ์กับ Gravity Force อย่างแยกกันไม่ออก<br />
This house was simply planned with U-shape plan with<br />
the center part as open garden court. With raisedbased<br />
style it bring good ventilation and coziness to the<br />
house. With finishing of exposed aggregate finishing,<br />
the house needed no painting job.<br />
Almost all house areas are on columns with entrance<br />
stairs style like Thai traditional house. Therefore the<br />
viewpoint of the house is endless. With glass paneled<br />
windows, and exterior blinds canvas , views all around<br />
are very visible.<br />
This house were designed to display the motto of<br />
living sufficiently as human with one simple house is<br />
all humankind needed.<br />
Designed with coordinate system, this house<br />
functions to make it resident and guests happy. Lower<br />
ground were mostly open area of raised-based. Most<br />
of the enclosed room are in the upper level. It has<br />
court house style, where every area is connected or<br />
visible to the main court of the house. The architect<br />
sees suitable for limited space of urban house, all<br />
residents areas are on the upper level to have further<br />
viewpoint and far from flooding problem.<br />
This building were designed on the concern of<br />
material, labor, and construction practice on hand,<br />
together with the architect’s through and understanding<br />
of that period. Therefore, all walls were C.M.bricks of<br />
15 cm. thickness with hollow core designed to reduce<br />
the heat collecting of the house. And they used basic<br />
geometry shapes for better control of building balance<br />
as to balance the building Mass & Space with the<br />
Gravity Force.<br />
494
ปีที่สร้าง<br />
Year<br />
เจ้าของ<br />
Owner<br />
- ศาสตราจารย์<br />
เรืองศักดิ์ กันตะบุตร ศาสตราจารย์<br />
- Professor<br />
Ruengsak<br />
Kantabutr<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
ผู้ออกแบบ พื้นที่ งบประมาณ วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Designer Area Cost Material Location GPS<br />
เรืองศักดิ์ กันตะบุตร - - - - -<br />
Professor<br />
Ruengsak<br />
- - - - -<br />
Kantabutr<br />
495
บ้านรองศาสตราจารย์แสงอรุณ<br />
ASSOCIATE PROFESSOR SAENGARUN’S HOUSE<br />
บ้านพักอาศัยของไทยภาคกลางใช้ระบบมาตรฐาน<br />
Standardization แม้ว่าเราไม่ได้พัฒนาระบบนี้ขึ้นถึงระดับสูง<br />
เช่นที่ชาวญี่ปุ่นทำได้สำเร็จก็ตาม แต่ก็นับได้ว่าสถาปนิกในอดีต<br />
ของเราได้สร้างเอกลักษณ์ ในแบบสถาปัตยกรรมประเภทนี้ไว้<br />
อันควรแก่การภูมิใจ<br />
คุณสมบัติอีกประการที่อาจเรียกได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ของ<br />
งานสถาปัตยกรรมประเภทบ้านพักอาศัยก็คือ การที่พืชพันธุ์ไม้<br />
วางห้อมล้อมตัวอาคาร ทำหน้าที่เป็นฉนวนป้องกันตัวเรือนให้<br />
พ้นจากความร้อน และสายลมฝนและเนื่องจากที่ดินยังมีเพียง-<br />
พอ สวนครัวสวนสมุนไพร จึงเข้ามาอยู่ร่วมกันด้วย ทั้งหมดนี้<br />
เมื่อรวมกันขึ้น คือ งานสถาปัตยกรรมแบบอุทยานนคร ปัจจุบัน<br />
สภาพเมืองอุทยานได้สูญสิ้นไปแล้วจากประเทศ<br />
สิ่งที่น่าวิตกมาก คือ อาคารทุกชนิดในปัจจุบันแสดงความชิง<br />
เด่นให้ปรากฏ ได้มีการแสดงแปลกประหลาดและดึงดูดสายตา<br />
ด้วยกรรมวิธีต่างๆ เราควรเลิกการทำอะไรที่ชิงเด่นกันได้แล้ว<br />
อยู่กันอย่างสงบ สงัด และเลิกคิดว่า สถาปัตยกรรมเป็นพระเอก<br />
เรายกตำแหน่งนี้ให้แก่ธรรมชาติ เหตุสำคัญ 2 ประการคือ<br />
1.เพื่อความกลมกลืน<br />
2.เพื่อความประหยัด<br />
ความกลมกลืนของอาคารในเมืองเป็นสิ่งซึ่งก่อให้เกิด<br />
สะท้อนสัมผัสที่ราบรื่นตัวอย่างเช่นการใช้ระบบมาตรฐาน ของ<br />
อาคารบ้านไทยภาคกลางในอดีต รูปทรงของไทยภาคกลางใน<br />
อดีตซึ่งปัจจุบันได้ถูกทอดทิ้งไปแล้วนั้น บางท่านอาจจะเห็นว่า<br />
Thai houses in the central region of Thailand are a part<br />
of standardized architecture. Although the system may<br />
not be as complicated as traditional Japanese houses,<br />
it doesn’t make them any less unique but something<br />
that we can be proud of.<br />
One important characteristic is how plants are<br />
strategically arranged around the house. They act as<br />
insulation and protect the house from gusts and rain.<br />
Back then, houses were built on large pieces of land.<br />
Herb gardens sit among big trees creating something<br />
similar to a park. This characteristic is now a bygone<br />
quality in residential architecture of Thailand.<br />
What is so worrying is how buildings right now try<br />
so hard to be noticed. They demand attention in the<br />
most bizarre and every way possible. We have to stop<br />
competing for attention and live in peace and quietude.<br />
We must stop thinking that architecture is the leading<br />
man and give this title to nature for 2 important reasons;<br />
1. Everything should be in harmony<br />
2. To save cost<br />
Harmony of buildings is the quality that brings<br />
about the standardization of traditional houses in the<br />
central region of Thailand. This architecture, which<br />
ปีที่สร้าง เจ้าของ ผู้ออกแบบ<br />
Year Owner Designer<br />
- - ไม่ปรากฏข้อมูล<br />
(ปรับปรุงจาก<br />
เรือนไทยสมัยรัชกาล<br />
ที่ 5)<br />
- - No information<br />
(renovated from<br />
old Thai houses<br />
from King Rama V<br />
period)<br />
ชื่อผู้ส่งผลงาน : คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
พื้นที่ งบประมาณ<br />
Area Cost<br />
- ซื้อหลังเก่า<br />
ราคาไม่ถึง<br />
หนึ่งหมื่น<br />
บาทต่อ<br />
เรือน<br />
- Old houses<br />
were<br />
bought for<br />
less than<br />
10,000<br />
Baht each<br />
วัสดุ ที่ตั้ง พิกัดทางภูมิศาสตร์<br />
Material Location GPS<br />
ไม้ - -<br />
wood - -<br />
496
เป็นรูปแบบที่ซ้ำซากก่อให้เกิดความเบื่อหน่าย แต่ความจริง<br />
แล้วรูปแบบมาตรฐานของอดีตได้ใช้ร่วมกับพืชพันธุ์ไม้ และมี<br />
กรรมวิธีในการจัดวางรูปเรือนอันมีลักษณะที่สามารถสร้างความ<br />
แตกต่างกันได้อย่างไม่สิ้นสุด และเอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรม<br />
ไทยในอดีตนั้นเราจะต้องยอมรับว่าเป็นสิ่งซึ่งสถาปัตยกรรม<br />
ปัจจุบันไม่อาจเทียบได้<br />
ความสงบระงับควรจะเป็นเป้าหมายในการดำรงชีวิตของเรา<br />
และด้วยวิธีนี้เท่านั้นที่ความเป็นมนุษย์ของเราจะพัฒนาสูงขึ้น<br />
ผมและภรรยาเชื่อดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้นจึงพิสูจน์การกิน<br />
อยู่หลับนอนด้วยสเกลหนึ่งต่อหนึ่งในเรือนไทยสมัย ร.5 อย่าง<br />
ที่บอกไว้แล้วเราโอนมรดกของบรรพบุรุษทิ้งกันง่ายเกินไป<br />
ชาวบ้านแพนเจ้าของเรือนไทยก็เป็นเช่นนั้น ราคาเรือนที่ขายให้<br />
ผมถูกจริงๆ เฉลี่ยแล้วหลังหนึ่งไม่ถึงหมื่นบาท สภาพดี ปัจจุบัน<br />
ราคานี้ไม่มีอีกแล้วนอกจากหลังที่โทรมสาหัส ชาวบ้านแพนได้<br />
เงินผมไปจากการขายเรือนเก่าก็ไปทำเรือนใหม่เลียนแบบเรือน<br />
สมัยใหม่ในกรุงเทพฯ เราเดินสวนทางกันในเรื่องนี้ และดูเหมือน<br />
จะพอใจด้วยกันทั้งสองฝ่าย<br />
สิ่งหนึ่งที่เป็นของงดงามในองค์ประกอบของกลุ่มเรือนไทย<br />
เดิมคือเรือนแต่ละหลังนั้นมีนอกชานวิ่งเชื่อมโยงแสดงความ<br />
เข้าใจของสถาปนิกที่วางเนื้อที่เอนกประสงค์ไว้ติดกับบริเวณ<br />
ส่วนตัว ชีวิตไทยในอดีตมีธรรมชาติวางแวดล้อมทั้งด้าน<br />
ภายนอกและภายใน เมืองในปัจจุบันนี้มีบริเวณล้อมรอบสำหรับ<br />
ปลูกพืชพันธุ์ไม้น้อยลงกว่าเดิมมาก แต่แนวความคิดของการ<br />
ทำสวนไม้กระถางนั้นไม่ใช่ของล้าสมัย และสวนแบบนี ้ควรจะ<br />
ติดตามมนุษย์ขึ้นไปทุกระดับ<br />
มาพูดถึงความเสียเปรียบของคนปัจจุบันที่ใช้เรือนไทยเดิม<br />
พักอาศัย เรือนไทยภาคกลางมีผนังที่เอียงสอบเข้า การตั้งเครื่อง<br />
เรือนในห้องย่อมไม่กระชับและสะดวกเท่ากับผนังที่วางตั้งฉาก<br />
เรือนไทยมีหน้าต่างทุกช่วงเสาทำให้เครื่องเรือนแบ่งออกเป็น<br />
ช่วงๆ ทางที่ดีที่สุดคือการทำเครื่องเรือนเฉพาะที่ ซึ่งเป็นของ<br />
is now abandoned, may be perceived by some as<br />
repetitive and boring. But the standard format of a<br />
house and trees together plus endless possibilities<br />
in building arrangement is just unparalleled by today<br />
architecture.<br />
Peace and sufficiency should be what we aspire<br />
for a life goal. Only this will refine our souls and<br />
improve our humanity.<br />
My wife and I believe in this philosophy and prove<br />
it by living in one-on-one scale in a Thai house that<br />
can date back to King Rama V period. We abandon the<br />
ancestor’s legacy too easily. The house former owner<br />
was no exception. He sold me houses that were in great<br />
condition for less than 10,000 baht each which was the<br />
market price for something in far more shabby state.<br />
He used that money to build a new house which looked<br />
like a knock-off of a contemporary house in Bangkok.<br />
We obviously had opposite taste. But we were both<br />
contented with our choices.<br />
One beautiful element in a cluster of Thai house<br />
is they are connected with terraces. Multi-purpose<br />
and private space are next to each other. Nature<br />
can be found both inside and out. People in the city<br />
nowadays have much less space for plants. In fact,<br />
the concept of potted gardens is never outdated. It<br />
should follow us everywhere we go.<br />
Though there are some inconveniences for modern<br />
people living in a Thai house. Walls slanting inward makes<br />
it less convenient for placing furniture than perpendicular<br />
walls. Thai houses also have windows in every column grid<br />
497
แน่ว่าราคาสูงกว่าเครื่องเรือนท้องตลาด แต่ถ้าหากว่าเราใช้<br />
ชีวิตแบบสำรวมและมัธยัสถ์แล้วปัญหานี้คงหมดไป การก้าว<br />
ข้ามธรณีประตูเรือนมีหลายคนเห็นว่า ไม่สะดวกและเปลืองแรง<br />
แต่ก็มีบางคนเห็นว่าจุดนี้เป็นการออกกำลังขาไปในตัว และถ้า<br />
ข้ามไม่ไหวธรณีประตูก็จะบอกให้เรารู้ว่าเราแก่แล้ว ห้องแต่งตัว<br />
ของเดิมไม่มี เพราะสมัยนั้นเขาไม่แต่งตัวกันวุ่นวาย ชุดนุ่งห่ม<br />
ก็มีแต่พอดี แต่เมื่อจำต้องมีที่สำหรับเรื่องนี้ ก็สามารถกั้นห้อง<br />
ต่อจากห้องนอน บนบริเวณที่เราเรียกว่าชานได้<br />
ห้องน้ำ ของเดิมแยกเป็นเรือนต่างหากมีการถ่ายเทลม<br />
ตลอดเวลารวมทั้งแสงแดดที่มีอยู่อย่างพอเพียง ผู้ใช้ห้องน้ำ<br />
ดูสวนและธรรมชาติภายนอกไม่อึดอัดทึบเช่นห้องน้ำปัจจุบัน<br />
ซึ่งอยู่ในตัวเรือนใหญ่ แต่ถ้าอยากจะทำห้องน้ำให้ติดกับห้อง<br />
นอนก็ย่อมจะทำได้ คือทำบนชานเรือนส่วนหนึ่งเช่นเดียวกับ<br />
ห้องแต่งตัว (บ้านท่านนายก ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมชใช้วิธีนี้)<br />
ทางเดินสู่เรือนจากที่จอดรถผ่านกรงนก เบื้องหลัง<br />
คือต้นฝรั่ง ปลูกเพื่อเป็นอาหารของสัตว์ การไม่ใช้ยาฆ่าแมลง<br />
ในบริเวณทำให้นกเข้ามากินเป็นประจำและร้องปลอบโยนเรา<br />
ทุกวัน ข้างหน้าคือไผ่ตงซึ่งให้อาหารเป็นประจำในฤดูฝน<br />
ประตูเข้าห้องพระซึ่งวางติดกับห้องนอนหน้าประตูห้อง<br />
เขียนยันต์นกคุ้มกันไฟ เขียนโดยนายก้อน คนในสมัยรัชกาล<br />
ที่ 5 เป็นเสน่ห์ส่วนหนึ่งเกิดเพราะอดีต เป็นสิ่งที่มนุษย์รักและ<br />
แสวงหา อย่างน้อยเราได้เอกลักษณ์ของเราเอง และแน่ใจว่า<br />
เราคือเหลนโหลนของคนที่เคยขี่ช้างพายเรือแถบลุ่มแม่น้ำ<br />
เจ้าพระยา<br />
บ้านกับต้นไม้ในประเทศร้อนชื้นอย่างเราเป็นสิ่งที่แยก<br />
กันไม่ได้ ความงามของต้นไม้น้อยใหญ่พื้นเมืองเป็นสิ่งที่ให้<br />
ความเป็นเฉพาะตัวแก่สถานที่ อาคารไม่ใช่พระเอกแต่ผู้เดียว<br />
บทบาทของต้นไม้จะต้องเข้ามาร่วมแสดงด้วย ต้นไม้เมืองร้อน<br />
พันธุ์พื้นเมืองขึ้นสะพรั่งเพราะทนทานต่อโรค,แข็งแรง,หาง่าย<br />
และราคาเยา เบื้องหน้าคือต้นลานเพิ่งจะเริ่มตั้งรูป เมื่อโตเต็มที่<br />
จะให้รูปทรงที่สง่าและเป็นปึกแผ่น เรือนส่วนที่เห็นเป็นที่เก็บ<br />
หนังสือและที่พักแขกผู้มาเยี่ยม<br />
เรือนหนังสือและที่พักแขก ใช้เป็นที่เก็บศิลปะชาวบ้าน<br />
ด้วยแท่นนั่งหน้าประตูวางยาวตลอดตัวเรือน เปิดออกได้<br />
สำหรับเก็บของ แท่นนี้ใช้สำหรับเหยียบก้าวเข้าเรือน ที่เป็น<br />
เช่นนี้เพราะกรอบธรณีประตูของเรือนไทยเดิมเขาทำไว้สูง ใน<br />
สมัยก่อนใช้กับเด็กอ่อนที่เลี้ยงในห้อง ไม่ให้ออกมา และช่วย<br />
สร้างความมิดชิดพอสมควรให้แก่เจ้าของเรือน<br />
นอกชานร้านดอกไม้ซึ่งใช้คอนกรีตแทนพื้นไม้ เพราะไม้<br />
ในปัจจุบันเนื้ออ่อนและจำเป็นจะต้องใช้ห้องใต้ถุนนอกชาน<br />
ในยามค่ำคืน เนื้อที่บนนี้ให้ความรู้สึกที่เปิดโล่งรับลมเย็นและ<br />
น้ำค้างในยามเดือนหงาย เป็นที่ที่งามที่สุด เงาที่ทอดจากต้น<br />
ทองหลางใหญ่ลงมาบนพื้นแปรสภาพดูราวกับงานจิตรกรรม<br />
ต้นทองหลางปลูกเอาไว้เสียดกับเรือน ช่วยตรึงไนโตรเจนใน<br />
ดิน และให้ใบอ่อนเป็นอาหาร<br />
which doesn’t allow furniture to be long uninterrupted lines.<br />
The solution is custom-made furniture which costs more.<br />
But should we live an appeased and provident life, this<br />
will not be a problem. Some say that high thresholds are<br />
inconvenient and too strenuous. Some argue it’s a good<br />
exercise and a great indicator if we’re getting too old.<br />
There’s no dressing room because people did not trouble<br />
themselves too much with clothing back then. But we can<br />
always build one next to the bedroom on the terrace.<br />
In the past, bathrooms were separated from the<br />
main house. It’s quite a pleasant thing to do business in<br />
good ventilation, with ample sunlight, among surrounding<br />
gardens, as opposed to closed-off stuffy bathrooms in<br />
the house nowadays. But to build a bathroom next to the<br />
bedroom is also possible.<br />
On the way to garage, you will walk past a birdcage<br />
hung in front of a guava tree meant as token for animals.<br />
Because no chemicals are used, birds come feed on<br />
guavas everyday while comforting us with their songs.<br />
Up ahead are bamboo groves that give us food every<br />
rainy season.<br />
Prayer room is next to the bedroom. On the door<br />
hangs a talisman written by Mr.Gon since King Rama V<br />
period. We love and long for the past because it’s a part<br />
of who we are. It reminds us that we are the descendants<br />
of people who rode on boats and elephants along the<br />
Chaopraya river.<br />
Houses and trees in a tropical country like Thailand<br />
are inseparable. Native trees give such uniqueness to<br />
the structure. They thrive and flourish so well because<br />
they’re strong, robust, easy to find, and cheap. In front<br />
of the house is a talipot palm that is hoped to boast its<br />
magnificent form when fully grown. That part of the house<br />
is a library and a guest bedroom.<br />
It is also an area that we display local art and crafts. A<br />
short stool in front of the door can be opened as storage.<br />
The stool is for stepping on because the threshold was<br />
so high in order to keep babies from crawling out of the<br />
room and provide privacy.<br />
Terrace was made with concrete instead of wood<br />
because there’s not much hardwood left nowadays and<br />
we need to use the room underneath. The terrace at<br />
night time when the moon shines is breezy, airy and<br />
simply the most beautiful place. The big tree above casts<br />
wiggling shadows like a painting on the floor.<br />
498
ซุ้มประตูทางขึ้นคลุมด้วยลดาวัลย์ ในฤดูหนาวจะให้กลิ่น<br />
ที่เยือกเย็น เคียงข้างคือชมนาดหรือต้นข้าวใหม่ มีกลิ่นหอม<br />
เหมือนข้าวกรุ่นทั้งคืนทั้งวัน<br />
ซุ้มประตูหน้าสู่บันไดขึ้นเรือน พื้นทั่วไปใช้ซีเมนต์แผ่นปู<br />
ยกออกได้ น้ำสามารถไหลแทรกลงสู่รากต้นไม้ใต้ดินได้สะดวก<br />
ใต้ถุนเรือนเปิดโล่งรักษาบรรยากาศเดิมของเรือนไทย ส่วนใต้ถุน<br />
อื่นใส่มุ้งลวดกันแมลงนี้ไม่เป็นที่สังเกต จึงต้องปลูกต้นไม้ขึ้น<br />
เบื้องหน้าเพื่อเบนความรู้สึก แผ่นกระเบื้องเคลือบดินเผากลม<br />
วางไว้เพื่อเน้นบริเวณทางเข้า วัสดุนี้เป็นตัวแทนของสภาพวัสดุ<br />
กรุงเทพฯ คือดินกรุงเทพฯ ไม่มีหิน การใช้หินโดยไม่ได้พิจารณา<br />
ในบริเวณบ้านชาวกรุง จึงมักจะก่อให้เกิดความรู้สึกเขิน<br />
บริเวณใต้ถุนเรือนหน้าเปิดโล่งใช้เป็นที่นั่งเจรจา แผงไม้สลัก<br />
ด้านหลังมาจากเชียงใหม่ ขอมาจากพระทันเวลาก่อนที่ท่านจะ<br />
ใช้เป็นเชื้อเพลิงต้มน้ำ ด้านหลังกำแพงคือบริเวณเก็บอุปกรณ์<br />
รับแขกพื้นเรือนทั้งหมดเป็นหินขัดขาว เพื่อจะให้สว่างและขับยุง<br />
(หรือกระทืบยุงได้แม่นยำขึ้น)<br />
เรือนนอนของหัวหน้าครอบครัวกั้นบริเวณชานทั้งหมดจาก<br />
แมลง ส่วนนี้ใช้เป็นที่นั่งอ่านหนังสือและชมสวนบนนอกชาน<br />
ห้องหลังผนังไม้ปลายสุดคือห้องแต่งตัว ซึ่งติดต่อกับห้องนอน<br />
ด้านหลังเปิดออกไปสู่เรือนห้องน้ำ<br />
เรือนลูกสาวพรางสายตาคนนอกที่จะมองเข้าไปด้วยกระถาง<br />
ต้นแก้วและต้นประยงค์ ไม้เลื้อยบนหลังคาคือกระดังงาจีน<br />
ทั้งหมดนี้เป็นไม้ที่ให้ดอกหอม บนต้นทองหลางใหญ่ คือกล้วยไม้<br />
พื้นเมืองประเภทช้าง บริเวณส่วนนี้ใช้เป็นที่เลี้ยงกลางแจ้งใน<br />
ตอนค่ำได้อย่างดี<br />
ภายในห้องเรียนหนังสือปรับปรุงให้มีชั้นลอย (Mezzanine)<br />
เพื่อใช้เป็นที่นอน ฝ้าเพดานตีตามลาดหลังคา ทำให้ปริมาตร<br />
ของเรือนหลังนี้ผิดแผกไปจากเรือนไทยปกติซึ่งทำฝ้า<br />
เพดานเรียบ ที่เห็นห้อยระกะคือศิลปะพื้นบ้านจากภาคต่างๆ<br />
ของประเทศ<br />
Main entrance is covered with flowered climbers<br />
that ooze a calm scent in wintertime. Next to it is bread<br />
flowers that give beautiful rice fragrance all day.<br />
Floors of the main entrance is movable cement<br />
boards that allow water to conveniently seep down. The<br />
basement is open to maintain the characteristic of a Thai<br />
house. Mosquito wire screens are necessary in some<br />
area but hidden behind plants and trees. Baked clay tiles<br />
were chosen because stone is not natural material of<br />
Bangkok. Using stone carelessly in a house in Bangkok<br />
feels awkward to me.<br />
In the basement, the front part is open. Carved wood<br />
panel in the back was rescued in time from a temple in<br />
Chiang Mai before it was used as firewood. In the back,<br />
the floor is white polished stone for a bright look and<br />
keeping mosquitoes away (or making it easier to stomp<br />
on mosquitoes).<br />
Master bedroom terrace is covered to avoid insets.<br />
This space is used as reading area and for admiring the<br />
garden. Behind the farthest panel is the dressing room<br />
which is connected to the bedroom and opens to the<br />
bathroom.<br />
Our daughter’s space is hidden behind orange<br />
jasmine and Chinese rice flower in pots. Climbers on the<br />
roof is Chinese Ylang Ylang while native orchids hang<br />
from the big tree.<br />
In the study, there is a mezzanine that can be used<br />
as a bedroom. Ceiling is inclined like the roof, slightly<br />
different from normal Thai house. Scattered on the ceiling<br />
are arts and crafts from different regions of Thailand.<br />
499
บรรณานุกรม<br />
การเคหะแห่งชาติ. “40 ปี การเคหะแห่งชาติพัฒนาคุณภาพการอยู่อาศัย พัฒนาสังคมไทยยั่งยืน”.<br />
กรุงเทพฯ : ดาวฤกษ์ คอมมูนิเคชั่นส์, 2556.<br />
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. “แนวคิดเศรษฐกิจชุมชน ข้อเสนอทางทฤษฎีในบริบทต่างสังคม”. กรุงเทพฯ:<br />
มูลนิธิวิถีทรรศน์, 2544.<br />
ผุสดี ทิพทัส. “บ้านในกรุงรัตนโกสินทร์”. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2545.<br />
ผุสดี ทิพทัส และมานพ พงศทัต. “บ้านในกรุงเทพฯ: รูปแบบและการเปลี่ยนแปลงในรอบ 200 ปี<br />
(พ.ศ.2325-2525)”. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2525.<br />
ผุสดี ทิพทัส. “สถาปนิกสยาม: พื้นฐาน บทบาท ผลงาน และแนวคิด (พ.ศ. 2475-2537)”. กรุงเทพฯ<br />
: สมาคมสถาปนิกสยาม, 2539.<br />
ผุสดี ทิพทัส. “สถาปัตยกรรม-ย้อนมองอดีต พินิจปัจจุบัน”. กรุงเทพฯ: สมาคมสถาปนิกสยามใน<br />
พระบรมราชูปถัมภ์, 2535.<br />
เลอสม สถาปิตานนท์ และคณะ. “บ้านพักอาศัยประเภทบ้านเดี่ยวในกรุงเทพมหานครและ<br />
ปริมณฑล : รูปแบบและพัฒนาการ ในช่วงปี พ.ศ. 2525-2545”. กรุงเทพฯ : คณะ<br />
สถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2549.<br />
วิมลสิทธิ์ หรยางกูร. “พัฒนาการแนวความคิดและรูปแบบของงานสถาปัตยกรรม: อดีต ปัจจุบัน<br />
และอนาคต”. กรุงเทพฯ: สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์, 2536.<br />
สันต์ สุวัจฉราภินันท์, เรณู วิชาศิลป์, บรรณาธิการ “เชียงใหม่ - ใหม่: สถาปัตยกรรมสมัยใหม่<br />
แห่งเมืองเชียงใหม่ระหว่างปี พ.ศ. 2427-2518”. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัย<br />
เชียงใหม่, <strong>2559</strong>.<br />
อานันท์ กาญจนพันธุ์. “พื้นที่ความรู้มานุษยวิทยาคนสามัญ 70 ปีอานันท์ กาญจนพันธุ์”. เชียงใหม่:<br />
ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2560.<br />
Ashihara, Y. ‘Hidden Order’. Tokyo: Kodansha International. 1989.<br />
Bachelard, G. ‘The Poetics of Space’. Boston: Beacon Press. 1994.<br />
Rudofsky, B. ‘Architecture without Architects’. New York: The Museum of Modern Art. 1964.<br />
Tanizaki, J. ‘In Praise of Shadows’. Stony Creek: Leete’s Island Books. 1977.<br />
Tschumi, B. ‘Questions of Space’. London: The Architectural Association. 1990.<br />
Tufte, Edward R. ‘Envisioning Information’. Graphics Press. 1990.<br />
Tufte, Edward R. ‘The Visual Display of Quantitative Information’. Graphics Press. 2001.<br />
Tufte, Edward R. ‘Visual Explanations: Images and Quantities Evidence and Narrative’.<br />
Graphics Press. 1997.<br />
500
ขอขอบคุณ<br />
หน่วยงานและองค์กร<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ล้านนา)<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (อีสาน)<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ (ทักษิณ)<br />
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย<br />
กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย<br />
การเคหะแห่งชาติ<br />
การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค<br />
บริษัท ปูนซิเมนต์ไทย จำกัด (มหาชน)<br />
บริษัท ไซต์ สเปซิฟิค จำกัด<br />
บุคคล<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
ศาสตราจารย์กิตติคุณผุสดี ทิพทัส<br />
ศาสตราจารย์เลอสม สถาปิตานนท์<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ฉัตรทิพย์ นาถสุภา<br />
ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
อาจารย์วนิดา พึ่งสุนทร<br />
รองศาสตราจารย์ยุพยง เหมะศิลปิน<br />
อาจารย์ยอดเยี่ยม เทพธรานนท์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
รองศาสตราจารย์สมคิด จิระทัศนกุล<br />
อาจารย์ ดร.สัณฐิตา กาญจนพันธุ์<br />
ดร.กรวิศฎ์ ณ ถลาง<br />
อาจารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
ดร.อัชชพล ดุสิตนานนท์<br />
รองศาสตราจารย์ ดร.ต้นข้าว ปาณินท์<br />
รองศาสตราจารย์ ดร. ม.ล.ปิยลดา ทวีปรังษีพร<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ณัฏฐินี กาญจนาภรณ์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์<br />
อาจารย์ ดร.ทัชชญา สังขะกูล<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุริยา รัตนพฤกษ์<br />
คุณจิรากร ประสงค์กิจ<br />
คุณสุพินท์ เรียนศรีวิไล<br />
501
502<br />
คุณเรืองยุทธ์ ตีระวนิช<br />
คุณฤกษ์ดี โพธิวนากุล<br />
คุณประพันธ์ ประภาสะวัต<br />
คุณชาติเฉลิม เกลียวปฏินนท์<br />
คุณรัตน์วนิช เทพา<br />
คุณจักรรินทร์ โกวิทานุพงศ์<br />
คุณจิราภรณ์ อาชวาคม<br />
คุณขวัญชัย สุธรรมซาว<br />
คุณวิธินันท์ วัฒนศัพท์<br />
คุณภิรวดี ชูประวัติ<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.กมล จิราพงษ์<br />
อาจารย์นันทพล จั่นเงิน<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ฐิติวุฒิ ชัยสวัสดิ์อารี<br />
คุณภัทรวดี ภัทรรังสี<br />
คุณชัยเศรษฐ เศรษฐสกุลชัย และคุณชลธิชา วงศ์ชูศรี<br />
คุณวชิรศักดิ์ มณีวัฒนาพฤกษ์<br />
คุณชัยพัทธ์ งามบุษบงโสภิน<br />
คุณรัตนาวลี บุญโถ<br />
คุณปวัฒนา ธิกุลวงษ์<br />
คุณณัฐชยา พูลสวัสดิ์<br />
คุณทิภาพรรณ อาจทวีกุล<br />
คุณธีรเนตร เทียนถาวร<br />
คุณศรีวรรณ อิ่มสมบัติ<br />
คุณภาณุพงศ์ มณีรัตน์<br />
คุณจีรานุช ใจปัน<br />
คุณฐาณฤทัย วงศ์ใหญ่<br />
คุณอิสริยาภรณ์ บรรจงปรุ<br />
นิสิตชั้นปีที่ 1 หลักสูตร สถาปัตยกรรม และภูมิสถาปัตยกรรม ปีการศึกษา<br />
<strong>2559</strong> คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์<br />
คุณฐิติรัตน์ ทองชู<br />
คุณณัฐนันท์ ชุ่มมะโน<br />
คุณกัญญาณัฐ สิริมุรธา<br />
คุณปภังกร เอี่ยมสุริยะมงคล<br />
คุณปองพล ยุทธรัตน์<br />
คุณดนัย สุราสา<br />
คุณสุวิจักขณ์ เนียมนวล และคุณจตุพัฒน์ แก้วบุญสง<br />
คุณณัฐนันท์ ชูทอง และคุณอัญชัญ พินธุ์สุวรรณ<br />
คุณกมลนัทธ์ ดอกมาลี และคุณอรวรรณ ไข่แก้ว<br />
ม.ล.อุสุมา สุขสวัสดิ์<br />
คุณจุมพงษ์ บุญมา<br />
อาจารย์ภรต อุรัสยะนันทน์<br />
ดร.วรสิทธิ์ ตันตินิพันธุ์กุล<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ทรงยศ วีระทวีมาศ<br />
คุณบัณฑิต เจริญวิริยะวัฒน์<br />
ม.ล.วรุตม์ วรวรรณ
คุณพิเชฐ วานิชเจริญธรรม<br />
คุณศรีศักดิ์ พัฒนวศิน<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ปริญญา ชูแก้ว<br />
คุณนาวิน เมธนาวิน<br />
คุณวารี แก้วมีค่า<br />
นายปกป้อง กุลชล<br />
นายศรัทธา เจริญรัตน์<br />
นายอิทธิพล ทองพุฒ<br />
นายภวัต ไชยจินดา<br />
บริษัท ไตร สถาปนิก จำกัด<br />
คุณเมธินี สุดหล้า<br />
นางสาวรวิชา สุขภูตานันท์<br />
นางสาวณัฐณิชา อิ่มพันธุ์<br />
นางสาวพวงผกา แจ้คำ<br />
นายธีรยุทธ กองตัน<br />
นางสาวมิ่งขวัญ ชิตแก้ว<br />
นายธนบรรณ อดทน<br />
นายกฤศกร สกุลสุวิชากร<br />
นางสาวภัทราพร ขุนแก้ว<br />
นางสาวรักติบูล พรหมสุทธิ์<br />
นายฐิรวิชญ์ อ่อนเจริญวิชญ์<br />
นางสาวเพชรรัตน์ บุญทองเพชร<br />
นายชารีฟ เสมาสี<br />
นายวัชริศ วิมานจตุรงค์<br />
นายพิบูลย์ เพชรฤทธิ์<br />
นายองอาจ แซ่ทั่ง<br />
นายภาณุพงศ์ ใจช่อง<br />
นายอรรถวิโรจน์ มูลสังข์<br />
นางสาวศรัญญา บิลโอะ<br />
นางสาวอารียา แก้วสมุทร<br />
นางสาวภธญภัทธ์ รัตนวงศ์<br />
นายอรรถกานต์ ชัยคมณี<br />
นายจักรฤษ สุวรรณรัตน์<br />
นายวิศรุต เกือนุ้ย<br />
นางสาวอรอุมา มีวงศ์<br />
นางสาววัชราภรณ์ เพ็ชรสนิท<br />
นางสาวอัญมณี บัวทอง<br />
นายปฏิภาณ เจริญเนตรกุล<br />
นางสาวชนนิกานต์ วงศ์เทพบุตร<br />
นายอนิรุจน์ บัวลอย<br />
นายกริชภัทร ชูรอด<br />
นายรัฐสิฐ กิ้มเส้ง<br />
และผู้เข้าร่วมโครงการทุกท่าน<br />
503
<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong>.-- กรุงเทพฯ :<br />
สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์, 2561.<br />
504 หน้า.<br />
1. บ้าน--ไทย. I. กิจโชติ นันทนสิริวิกรม, บรรณาธิการ. II. ชื่อเรื่อง.<br />
ISBN : 978-616-7384-27-6<br />
<strong>บ้านเรือนถิ่นไทยในช่วงเจ็ดทศวรรษ</strong> : พ.ศ. <strong>2489</strong> - <strong>2559</strong><br />
จัดพิมพ์โดย :<br />
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์<br />
248/1ซอยศูนย์วิจัย 4 (ซอย 17) ถนนพระรามที่ 9 แขวงบางกะปิ เขตห้วยขวาง กรุงเทพฯ 10310<br />
โทรศัพท์ :02-319-6555 โทรสาร : 02-319-6419<br />
เว็บไซต์ : asa.or.th อีเมล์ : asaisaoffice@gmail.com<br />
ที่ปรึกษา : ดร.สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา<br />
อาจารย์ยอดเยี่ยม เทพธรานนท์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.วีระ อินพันทัง<br />
บรรณาธิการ : ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
เรียบเรียงภาษาไทย : ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์<br />
ศาสตราจารย์ ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์<br />
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา<br />
ศาสตราจารย์เกียรติคุณอรศิริ ปาณินท์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุนนท์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา<br />
อารย์ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์<br />
ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิจโชติ นันทนสิริวิกรม<br />
ผู้ร่วมส่งผลงานบ้าน<br />
แปลภาษาอังกฤษ : ผู้ช่วยศาสตราจารย์เด่น วาสิกศิริ คุณจิราภรณ์ อาชวาคม<br />
คุณปาณสาร ธรรมแสง คุณสุชา ชูชาติ<br />
คุณษิระ น้อยทิพย์ คุณพลอยชมพู พินทุเสนีย์<br />
คุณสุพินท์ เรียนศรีวิไล<br />
กองบรรณาธิการ : คุณลีนวัตร ธีระพงษ์รามกุล คุณนัตติยา อุปรมัย<br />
คุณวรัญญา แซ่ลิ่ม<br />
ภาพ: ผู้ร่วมส่งผลงานบ้าน<br />
ภาพประกอบ: คุณมนัสวี สุขล้น คุณภาณุเดชน์ จันทราศร<br />
คุณนัตติยา อุปรมัย คุณอติรัตน์ โรจนเสถียร<br />
คุณธนภัทร ธนะโสธร คุณอินทิรา อิงคนินันท์<br />
ออกแบบ : คุณสุเมธ ถาวร คุณวิลภา กาศวิเศษ<br />
คุณนัตติยา อุปรมัย คุณอติรัตน์ โรจนเสถียร<br />
คุณณัฏฐชัย ชัยเลิศ<br />
บริษัท บานาน่า สตูดิโอ จำกัด<br />
ISBN : 978-616-7384-27-6<br />
พิมพ์ครั้งที่ 1: 2561 (ฉบับปรับปรุง 2562)<br />
พิมพ์ที่: บริษัท พลัสเพรส จำกัด โทรศัพท์ 02-692-0621-3<br />
สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2561<br />
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ การคัดลอกส่วนใดๆ ในหนังสือเพื่อเผยแพร่ไม่ว่าในรูปแบบใดต้องได้รับอนุญาต<br />
เป็นลายลักษณ์อักษรจากสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์
Change language