ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ - Μια περιήγηση στις Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις - Αιολίς, Ιωνία, Καρία, Λυκία, Παμφυλία

ΞΑΝΘΟΣ
ΗΞάνθοςμετοΛητώονθεωρείταιαπότους
σημαντικότερουςαρχαιολογικούςχώρουςτης
Τουρκίαςκαιέχειπεριληφθείστουςτόπους
που συγκαταλέγονται στην παγκόσμια
κληρονομιάαπότηνUNESCO.
ΗΞάνθοςήτανησημαντικότερηπόλητηςΛυκίας.
Βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό Kinik, στη
σημερινή επαρχία Muğla, επί της αριστερής όχθης
του ποταμού Eşen çay. Σήμερα απέχει 7 χιλιόμετρα
απότηνακτογραμμή.Παράτηγειτνίασήτηςμετη
θάλασσα,ηΞάνθοςδενείχελιμάνι.Υπότη
δικαιοδοσία της πόλης βρισκόταν, ήδη από την
Αρχαϊκήπερίοδο,τοΛητώον,εθνικόιερότων
Λυκίων.
Στην Ιλιάδα αναφέρεται ως ηγεμόνας της περί του
ποταμούΞάνθουΛυκίαςοΣαρπηδών,ογιοςτουΔία,
οοποίοςπολέμησεστοπλευρότωνΤρώωνμαζίμετο
Γλαύκο, τον εγγονό του Βελλεροφόντη. Άλλες
πηγέςαναφέρουνωςιδρυτήτηςΞάνθουτονήρωα
Ξάνθο,κρητικήςήαιγυπτιακήςκαταγωγής,ανκαι
λέγεται ότι γονείς του ήταν ο Τρεμίλος (λυκικό
όνομα) και η Πραξιδίκη. Αρχαιολογικά, η ελληνική
διείσδυσηστηνπεριοχήανάγεταιστηνΎστερη
Γεωμετρικήπερίοδο.
ΗπόληΞάνθοςκαταστράφηκεολοσχερώςαπότους
ΠέρσεςτουΆρπαγου,μαζίμετηνΚαύνο,κατάτη
διάρκεια της προς δυσμάς επέλασής τους μετά την
κατάληψητωνΣάρδεων(546π.Χ.)καιτηνκατάλυση
του λυδικού βασιλείου. Αρχικά, μια μικρή δύναμη
Λυκίωνηττήθηκεέξωαπότηνπόλη.Κατόπιν,οι
Ξάνθιοι πολιορκήθηκαν. Η πόλη τους
καταστράφηκε, τα γυναικόπαιδα σφάχτηκαν και
όσοι κάτοικοι έμειναν έκαναν μια ηρωική, όσο και
απελπισμένη και καταδικασμένη έφοδο ενάντια
στους πολιορκητές. Όλοι οι κάτοικοι της πόλης
εξοντώθηκαν. Μόνο ογδόντα οικογένειες, που
κατοικούσανσεπαρακείμενεςπεριοχές,γλίτωσαντη
σφαγήκαιέχτισανξανάτηνπόλη.
Απότατέλητου6ουήτιςαρχέςτου5ουαι.π.Χ.,η
Ξάνθος διοικήθηκε από μια τοπική δυναστεία
ηγεμόνων,οιοποίοιεπέβαλανουσιαστικάέναμεικτό
πολιτισμό με έντονα ελληνικά, αλλά και
μικρασιατικά στοιχεία. Σύμφωνα με όλες τις
ενδείξεις,ηΞάνθοςκαταστράφηκεεκνέουγύρωστο
475-470 π.Χ., πιθανότατα από τον Αθηναίο
στρατηγόΚίμωνα.Αργότερα,όμως,ηίδιαηΑθήνα
συνέδραμε τους Λυκίους στην ανοικοδόμηση της
πόλης.Μάλιστα,οιΛύκιοιτηςΞάνθουθεωρείταιότι
προσχώρησανκαιστηΣυμμαχίατηςΔήλου.
To 340 π.Χ. η Λυκία πέρασε στον έλεγχο των
Εκατομνιδών σατραπών της Καρίας και
συγκεκριμένα στον Πιξώδαρο. Την περίοδο εκείνη η
Ξάνθοςφαίνεταιπωςείχεπλέονεξελληνιστείσε
μεγάλοβαθμό,ανκρίνεικανείςαπότογεγονόςότιη
ελληνική χρησιμοποιούνταν πλέον ως επίσημη
γλώσσα,μαζίμετηλυκική.
Το334π.Χ.,ηπόληκαταλήφθηκεαπότον
Αλέξανδρο. ΜετάτοθάνατοτουΑλεξάνδρου,η
ΞάνθοςβρέθηκεναελέγχεταιαπότονΑντίγονοτο
Μονόφθαλμο. Το 309 π.Χ. από τον Πτολεμαίο Α. Η
πόληπαρέμεινευπόαιγυπτιακόέλεγχοέωςτο197
π.Χ.,οπότετηνπροσάρτησεστοκράτοςτουο
ΑντίοχοςΓ.ΗΞάνθοςκατάφερενααπαλλαγείαπό
τους φόρους προβάλλοντας το επιχείρημα της
συγγένειάς της με το σελευκιδικό οίκο, μέσω της
κοινήςκαταγωγήςαπότονΑπόλλωνα.ΟΑντίοχος
αφιέρωσετηνΞάνθοστουςθεούςτουΛητώου.
ΜετάτημάχητηςΜαγνησίαςτουΣιπύλουκαιτην
ειρήνη της Απάμειας (188 π.Χ.), η Ξάνθος έγινε
ελεύθερη πόλη. Στην πραγματικότητα, οι Ρόδιοι
διοίκησαντηΛυκίασανναήτανκτήσητους.Όταντο
ΚοινότωνΛυκίωνεπαναστάτησεκατάτηςροδιακής
κατοχής το 177 π.Χ., η Ρώμη πήρε το μέρος τους: Η
συνθήκη όριζε να είναι σύμμαχοι και όχι υποτελείς
τηςΡόδου. Μεταξύ150και120π.Χ.,ότανηπεριοχή
είχεειρηνεύσειοριστικά,ηΞάνθοςσύναψεσυνθήκη
ισοπολιτείας με τα Μύρα. Το 86 π.Χ., επί ένα
σύντομοχρονικόδιάστημα,ηΞάνθοςπεριήλθεστον
έλεγχο του Μιθριδάτη Ευπάτορος του Πόντου.
Η Ξάνθος ενεπλάκη στις εμφύλιες διαμάχες των
Ρωμαίων. Την άνοιξη του 42 π.Χ., ο Βρούτος
κατευθύνθηκε προς τη Λυκία. Οι Ξάνθιοι
προτίμησαντοθάνατοαπότοναπέσουνσταχέρια
τουεχθρούκαιεξοντώθηκανόλοι. Τελικά,ο
Αντώνιοςέδωσετο41π.Χ.στουςΛυκίουςτηνάδεια
ναανοικοδομήσουντηνΞάνθο. Το42μ.Χ.,ηΛυκία
προσαρτήθηκεστηΡωμαϊκήΑυτοκρατορία.
ΚατάτηΒυζαντινήπερίοδο,ηΞάνθοςάκμασε.Από
τον7οέωςτον9οαιώνα,ηπόληυπέφερεαπό
επιδρομές Αράβων και τελικά εγκαταλείφθηκε
οριστικάκατάτο10οαιώνα.
Λίγαείναιγνωστάγιατηνοικιστικήδομήκαιτα
θρησκευτικά μνημεία της Ξάνθου της Αρχαϊκής και
της Δυναστικής περιόδου (6ος-4ος αι. π.Χ). Η
περίοδοςτηςμεγάληςακμήςτηςπόληςήτανο5ος
αι.π.Χ.ΤότεχτίστηκανέξωαπότηνΑκρόπολητα
σημαντικότερα ταφικά μνημεία. Στα έργα αυτά,
ΛύκιοικαιΈλληνεςκαλλιτέχνεςσυνδύασαντο
ελληνικό-ιωνικό καλλιτεχνικό ιδίωμα με τις
παραδόσειςτηςανατολικήςκαιπερσικήςτέχνηςπου
αποβλέπουν στην εξύψωση του ηγεμόνα μέσα από
επιβλητικάμνημείαμεπλούσιαθεματολογία(κυνήγι
εξωτικών ζώων, ακροάσεις ηγεμόνων, σκηνές μαχών
και πολιορκίας πόλεων). Στην ίδια την ακρόπολη
συναντάμε το λεγόμενο Στύλο της Ακρόπολης,
συνολικούύψους6,4μ.
Πολύκοντάστηνότιαπύλητουτείχουςτηςπόλης
συναντά κανείς το χαμηλότερο τμήμα του
κρηπιδώματος του Μνημείου των Νηρηίδων, ενός
μνημειακού τάφου εξαιρετικής σημασίας για την
εξέλιξητηςιωνικήςτέχνηςτον4οαι.π.Χ.,τοοποίο
ανήκεστονΑρβίννα,τοντελευταίοηγεμόνατης
λυκικής δυναστείας (η πρόσοψη του μνημείου έχει
σήμερα μεταφερθεί και εκτίθεται στο Βρετανικό
Μουσείο).
Στη βορειοανατολική γωνία της ρωμαϊκής αγοράς
έχειβρεθείέναςλαξευμένος,συμπαγήςτοίχοςύψους
περίπου 4 μέτρων, που καλύπτεται από λυκικές και
ελληνικές επιγραφές, ο λεγόμενος «ενεπίγραφος
οβελίσκος της Ξάνθου». Η ελληνική επιγραφή το
αναφέρει ως «νικέων και πολέμου μνήμα τόδε
αθάνατον».
Στηδυτικήπλευράτηςαγοράςδεσπόζουντρία
ταφικά μνημεία, ένα ρωμαϊκό του 1ου αι. μ.Χ. ένα
λυκικό του 5ου αι. π.Χ., με ύψος 8,59 μ., και ο
λεγόμενος Στύλος των Αρπυιών. Είναι ένας
μονολιθικός πεσσός ύψους 5,43 μ., που στηρίζει
ταφικό θάλαμο επενδεδυμένο με μάρμαρο. Τα
σημαντικά ανάγλυφα που κοσμούσαν το μνημείο
(σκηνέςενόςηγεμόνακαιτηςσυζύγουτουνα
δέχονταισεακρόασητουςυπηκόουςτους,ανάγλυφα
με τις λεγόμενες Άρπυιες) έχουν μεταφερθεί στο
ΒρετανικόΜουσείοκαιστηθέσητουςεκτίθενται
σήμερααντίγραφα.
Βορειότεραεκτείνεταιηνεκρόπολη,ηοποίαήταν
και εν μέρει παραμένει διάσπαρτη με λυκικά ταφικά
μνημεία και σαρκοφάγους. Ξεχωρίζουν η
Σαρκοφάγος του Παγιαβά, πουσήμεραέχει
μεταφερθεί στο Βρετανικό Μουσείο, και η
Σαρκοφάγος των Λεόντων, το πρωιμότερο λυκικό
μνημείο (550-540 π.Χ.), τα ανάγλυφα του οποίου
έχουνεπίσηςμεταφερθείστοΒρετανικόΜουσείο.
ΚατάτηνΠρώιμηΒυζαντινήπερίοδο,ηΞάνθοςήταν
μία ιδιαιτέρως ακμάζουσα επαρχιακή πόλη της
ΜικράςΑσίας.