Novo Brdo Fortifications

UTVR}EYA SREDYOVEKOVNOG GRADA NOVOG BRDA 27
Du{an, koji je tom prilikom Dubrov~anima izdao jednu zlatnope~atnu povequ. 24
Mo`e se pretpostaviti da to nije bio prvi i jedini boravak vladara u Novom
Brdu tokom 14. veka, ali o tome u retkim sa~uvanim izvorima nema pomena. I u
kasnijem razdobqu vladari su, kako izgleda, povremeno boravili u Novom Brdu,
ali nedostatak izvora onemogu}ava da se sve te vladarske posete pouzdano posvedo~e.
Krajem 14. veka – 1394. ili 1395. godine – u Novom Brdu je boravila knegiwa
Milica, tada monahiwa Evgenija, sa sinovima Stefanom i Vukom. 25 Ona
je posetila grad i u prvim godinama 15. veka. 26 Smatra se da je despot Stefan
vi{e puta boravio u Novom Brdu i da je tu imao i svoj dvor. 27 Despotov biograf
bele`i da se posle sukoba sa Turcima kod Gra~anice, krajem 1402. godine, Stefan
sa bratom Vukom povukao „u svoj grad Novo Brdo“. 28 Nekoliko godina docnije,
maja 1411. godine, despot je bio u Novom Brdu, 29 a dve godine kasnije, kada
se o~ekivao napad turskog sultana Muse, on je ponovo boravio u ovom, dobro
utvr|enom gradu. 30 U Novom Brdu je sigurno u vi{e navrata boravio i despot
\ur|e, ali o tome nisu ostali pisani tragovi.
Posle smrti cara Stefana Du{ana, u razdobqu obele`enom procesima dezintegracije
dr`ave, Novo Brdo je prvih desetak godina bilo u neposrednoj vlasti
cara Uro{a. Wegova vladarska rezidencija nalazila se u Nerodimqi, ili
nekom od susednih dvorova, na podru~ju koje je bilo u susedstvu novobrdske oblasti.
Prihod od gradske carine ispla}ivan je caru sve do 1366. ili 1367. godine,
31 kada je punu kontrolu nad Novim Brdom, kao i ju`nim delovima Kosova, preuzeo
kraq Vuka{in i prikqu~io ih svojim porodi~nim posedima. 32 Me|utim,
vlast kraqa, carevog savladara i nesu|enog naslednika, nije bila dugog veka. Nakon
Vuka{inove pogibije u bici na Marici, krajem septembra 1371. godine, i
smrti cara Uro{a, dva meseca kasnije, wegovi nekada{wi posedi na Kosovu,
ukqu~uju}i i Novo Brdo, do{li su pod vlast kneza Lazara. Na {irem podru~ju
Novog Brda nalazili su se ba{tinski posedi kne`evog oca, Pripca, logoteta na
dvoru cara Stefana. 33 Me|u posedima bio je i Prilepac, rodno mesto kneza Lazara
– mawe utvr|ewe, koje je pripadalo {irem sistemu novobrdske odbrane. 34
Na osnovu raspolo`ivih izvornih podataka te{ko je pratiti kako su se ove
politi~ke promene odra`avale na sudbinu Novog Brda, ali, po svemu sude}i,
one nisu bitno uticale na razvoj grada i rad wegovih rudnika. O visokoj produktivnosti
novobrdskih rudnika svedo~e velike koli~ine srebra koje su vladari,
po~ev{i od cara Stefana Du{ana, poklawali manastirima. Do zna~ajne ekspanzije
rudarske proizvodwe do{lo je u vreme kneza Lazara, kada je Novo Brdo postalo
najzna~ajnije privredno sredi{te Srbije. Obiqe prihoda od srebra omogu-
}ilo je knezu Lazaru da bogato daruje manastire, naro~ito svoju novu zadu`binu
u Ravanici. U wegovo vreme veoma je bio zna~ajan rad kovnice, gde se, uz vi{e
razli~itih emisija, pojavquju i one sa imenom kovnice NOVOMONTE na aversu.
I kasnije, u vreme Lazarevog naslednika despota Stefana, a potom i \ur|a
Brankovi}a, nastavqen je uspe{an rad novobrdske kovnice. Proizvodwa srebra
stalno se pove}avala, pa se procewuje da je u vreme najve}eg uspona iznosila
vi{e od sedam tona godi{we. 35 Zahvaquju}i uspe{nom radu rudnika, tokom prve
polovine 15. veka prihod vladara samo od novobrdske carine procewuje se na
iznos izme|u 120.000 i 200.000 dukata. 36
Urbani razvoj Novog Brda bio je u neposrednoj vezi sa radom rudnika i
obimom proizvodwe srebra. Prvi `iteqi novozasnovane naseobine bili su,
24 Poveqe i pisma 1929, 65.
25 Stara srpska pisma 1868,
271–275, br. 12.
26 Spomenici srpski 1892, 48, br. 36.
27 Jire~ek, Radowi} 1978, 352.
28 @itije despota Stefana 1989, 98.
29 Spomenici srpski 1892, 59, br. 50.
30 @itije despota Stefana 1989,
114–115.
31 Dini} 1962, 39.
32 Mihaq~i} 1975, 152–153.
33 Novakovi} 1879, 294–298.
34 Mihaq~i} 1975, 212–213;
Dini} 1962, 39.
35 Ivani{evi} 2001, 64.
36 Jire~ek, Radowi} 1978, 425.