Mister Witt en el Cantón - Blog de Historia de España
Mister Witt en el Cantón - Blog de Historia de España
Mister Witt en el Cantón - Blog de Historia de España
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
RAMÓN J. SENDER MISTER WITT EN EL CANTÓN<br />
3. El discurso d<strong>el</strong> inglés p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> su personalidad:<br />
La cabeza <strong>de</strong> Jorge <strong>Witt</strong> es, sin duda, una <strong>de</strong> las que S<strong>en</strong><strong>de</strong>r hubiera<br />
hecho volar, empujada por la tromba, <strong>en</strong> La noche <strong>de</strong> las cí<strong>en</strong> cabezas, si<br />
hubiera dispuesto ya d<strong>el</strong> personaje. Ahora, <strong>en</strong> las páginas <strong>de</strong> <strong>Mister</strong> <strong>Witt</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />
<strong>Cantón</strong>, lo hace v<strong>en</strong>ir <strong>de</strong> Inglaterra para situarlo <strong>en</strong> la Cartag<strong>en</strong>a <strong>de</strong> 1873 como<br />
antítesis <strong>de</strong> la “hombría” que prevalece al otro lado <strong>de</strong> su balcón. Personalidad<br />
fr<strong>en</strong>te a hombría: <strong>el</strong> lector ha advertido ya que otra vez, como <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso d<strong>el</strong><br />
discurso <strong>de</strong> la revolución, nos <strong>en</strong>contramos ante la necesidad <strong>de</strong> buscar <strong>en</strong> La<br />
noche <strong>de</strong> las ci<strong>en</strong> cabezas —nov<strong>el</strong>a publicada, recor<strong>de</strong>mos, ap<strong>en</strong>as año y<br />
medio antes d<strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> que S<strong>en</strong><strong>de</strong>r empr<strong>en</strong><strong>de</strong> la redacción <strong>de</strong> la historia<br />
<strong>de</strong> <strong>Mister</strong> <strong>Witt</strong>— <strong>el</strong> anteced<strong>en</strong>te inmediato <strong>de</strong> este otro discurso que nos<br />
disponemos a abordar ahora. Ello pone <strong>de</strong> manifiesto, una vez más, la<br />
profunda coher<strong>en</strong>cia interna d<strong>el</strong> universo nov<strong>el</strong>esco <strong>de</strong> S<strong>en</strong><strong>de</strong>r, tal y como va<br />
<strong>de</strong>sarrollándose a lo largo <strong>de</strong> los años treinta. Esta coher<strong>en</strong>cia resulta aquí<br />
tanto más notable cuanto que las dos nov<strong>el</strong>as m<strong>en</strong>cionadas —la <strong>de</strong> 1934 y la<br />
<strong>de</strong> 1936— parec<strong>en</strong> respon<strong>de</strong>r a mod<strong>el</strong>os nov<strong>el</strong>ísticos apar<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te muy<br />
distintos.<br />
Creo, sin embargo, que <strong>el</strong> personaje c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Mister</strong> <strong>Witt</strong> repres<strong>en</strong>ta<br />
fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te la personificación y reducción a prototipo d<strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong><br />
caracteres psicológicos y morales que <strong>de</strong>fin<strong>en</strong>, <strong>en</strong> La noche <strong>de</strong> las ci<strong>en</strong><br />
cabezas (es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> <strong>el</strong> p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to filosófico d<strong>el</strong> S<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> 1934), una<br />
<strong>de</strong>terminada forma <strong>de</strong> civilización: precisam<strong>en</strong>te aqu<strong>el</strong>la forma <strong>de</strong> civilización<br />
<strong>de</strong>stinada a ser av<strong>en</strong>tada por la tromba revolucionaria <strong>en</strong> la nov<strong>el</strong>a recién<br />
m<strong>en</strong>cionada. El hecho <strong>de</strong> que S<strong>en</strong><strong>de</strong>r haya superpuesto esta abstracción<br />
filosófica —la “personalidad”, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido que nuestro nov<strong>el</strong>ista da a tal<br />
vocablo— precisam<strong>en</strong>te sobre un <strong>de</strong>terminado tipo humano —un ing<strong>en</strong>iero<br />
inglés inmerso <strong>en</strong> la civilización victoriana—, es un aspecto d<strong>el</strong> discurso que<br />
exigirá <strong>de</strong> nosotros una at<strong>en</strong>ción difer<strong>en</strong>ciada.<br />
La contraposición <strong>en</strong>tre “personalidad” y “hombría” constituye, como es<br />
sabido, una <strong>de</strong> las principales claves <strong>en</strong> la concepción d<strong>el</strong> hombre y <strong>de</strong> la<br />
sociedad que va cobrando progresivo <strong>de</strong>sarrollo <strong>en</strong> la m<strong>en</strong>te d<strong>el</strong> S<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> los<br />
años treinta. En cuanto se refiere a La noche <strong>de</strong> las ci<strong>en</strong> cabezas, t<strong>en</strong>emos la<br />
fortuna <strong>de</strong> disponer <strong>de</strong> un bu<strong>en</strong> análisis <strong>de</strong> la contraposición indicada, llevado a<br />
cabo por Manu<strong>el</strong> Béjar <strong>en</strong> un artículo que he citado más arriba. No dispongo<br />
aquí <strong>de</strong> espacio para repetir y glosar las observaciones <strong>de</strong> este crítico, ni<br />
tampoco para exponer las que yo añadiría a su razonami<strong>en</strong>to. He <strong>de</strong> limitarme,<br />
pues, a remitir al lector al artículo <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong> la seguridad <strong>de</strong> que<br />
<strong>en</strong>contrará <strong>en</strong> él un bu<strong>en</strong> punto <strong>de</strong> partida para acercarse a la fisonomía moral<br />
y psicológica d<strong>el</strong> personaje que S<strong>en</strong><strong>de</strong>r situó <strong>en</strong> <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> su historia<br />
cantonal. Cuando Béjar, utilizando esquemas y conceptos <strong>de</strong> Max Sch<strong>el</strong>er,<br />
sistematiza los compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> la actitud individualista <strong>en</strong> que se manifiesta la<br />
“personalidad” s<strong>en</strong><strong>de</strong>riana, t<strong>en</strong>emos la impresión <strong>de</strong> <strong>en</strong>contrarnos ante una<br />
especie <strong>de</strong> certera prefiguración <strong>de</strong> nuestro personaje. Así <strong>el</strong> res<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to,<br />
piedra <strong>de</strong> toque que <strong>de</strong>ci<strong>de</strong>, para S<strong>en</strong><strong>de</strong>r, “la salud moral d<strong>el</strong> hombre o su<br />
estado pecaminoso”, y que <strong>el</strong> lector <strong>de</strong> <strong>Mister</strong> <strong>Witt</strong> <strong>en</strong>contrará presidi<strong>en</strong>do<br />
omnímodam<strong>en</strong>te la refer<strong>en</strong>cialidad d<strong>el</strong> inglés con respecto a la sombra <strong>de</strong><br />
Froilán Carvajal; recuér<strong>de</strong>se, como culminación y símbolo <strong>de</strong> este<br />
res<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to, la patética v<strong>en</strong>ganza <strong>de</strong> <strong>Witt</strong> contra la urna que conti<strong>en</strong>e la<br />
v<strong>en</strong>da <strong>en</strong>sangr<strong>en</strong>tada <strong>de</strong> aquél, al final d<strong>el</strong> capítulo X. Así <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sívo-<br />
38