Huellas del Sumaco3 - Universidad Nacional de Loja
Huellas del Sumaco3 - Universidad Nacional de Loja
Huellas del Sumaco3 - Universidad Nacional de Loja
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
5 <strong>de</strong> junio - Día Mundial <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
Ambiente: Muchas especies. Un planeta.<br />
Un futuro<br />
5 <strong>de</strong> junio - Kawsak pacha<br />
tukuykunapak puncha: Ashka kawsakkuna.<br />
Shuk chaska. Washa paktanalla.<br />
“No es la más fuerte <strong>de</strong> las especies la que sobrevive ni la<br />
más inteligente, sino aquella que respon<strong>de</strong> mejor al<br />
cambio”, <strong>de</strong>cía hace 150 años Charles Darwin en su<br />
famosa teoría <strong>de</strong> la “Selección natural”. Hoy vemos más<br />
<strong>de</strong> cerca semejante advertencia cuando conocemos<br />
por los reportes científicos que un total <strong>de</strong> 17.291<br />
especies están amenazadas y en vías <strong>de</strong> extinción en el<br />
único planeta que po<strong>de</strong>mos habitar. La presencia<br />
humana y el llamado enfoque <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo están<br />
<strong>de</strong>jando sus secuelas. Es más, el impacto ya es global, es<br />
<strong>de</strong>cir toda actividad en <strong>de</strong>trimento <strong><strong>de</strong>l</strong> ambiente que se<br />
realice en cualquier lugar <strong><strong>de</strong>l</strong> mundo nos afecta a todos.<br />
Como consecuencia, tenemos pérdida <strong>de</strong> biodiversidad<br />
y cambio climático, entre los efectos más conocidos.<br />
“Mana sinchi kawsakchu kishpin shinallatak yuyayukchu<br />
kawsakun, astawan ima sami turkarinakunapimi tiyakmi<br />
kawsan”, 150 wata Charles Darwin rimarka, paypak<br />
hatun yachay rikuchishkapi “ pacha kikinllari akllariy”. Ña<br />
kuna mayanlla yachanchi chay kamachikuna, kikin hatun<br />
yachay taripaymanta 17.291 kawsakunami wañuna<br />
chinkarina mayampi ñukanchi allpamama kawsakushka<br />
chaskapi. Runa tiyarishkamanta imas shina kikin<br />
wiñarinapi ña kay llakikunata sakirinkuna. Astawan<br />
kanmi, tukuy runa llankaykuna kawsay pachata<br />
wakllichinkapak urmarin, kayka tukuytami llakichin.<br />
Shinakpika tukuy sumak kawsaymi tukurishpa rikun,<br />
chiri-kunuk kawsay pacha kunkaymanta turkarishpa<br />
katikun.<br />
Bolier Torres, M.Sc. For.<br />
Coordinador Local<br />
GTZ/GESOREN-Sumaco<br />
btorres@gtz-gesoren.org.ec<br />
Con mucha complacencia hemos recibido la noticia <strong>de</strong><br />
que la Organización <strong>de</strong> las Naciones Unidas <strong>de</strong>claró el<br />
2010 como el Año Internacional <strong>de</strong> la Diversidad<br />
Biológica. Esto fortalece nuestro afán <strong>de</strong> trabajar para<br />
salvaguardar la diversidad <strong>de</strong> plantas y animales, que son<br />
la base <strong>de</strong> la vida <strong><strong>de</strong>l</strong> planeta. ¿Cómo? Potenciando<br />
nuestras habilida<strong>de</strong>s individuales y colectivas para este<br />
propósito, haciendo nuestras las palabras <strong>de</strong> Ban<br />
Ki-Moon, Secretario General <strong>de</strong> las Naciones Unidas,<br />
cuando <strong>de</strong>cía: “Aunque <strong>de</strong>cisiones individuales podrían<br />
parecer pequeñas en frente a las ten<strong>de</strong>ncias y amenazas<br />
mundiales, cuando billones <strong>de</strong> personas unen fuerzas<br />
con un propósito común, po<strong>de</strong>mos hacer una<br />
diferencia increíble.”<br />
Este cinco <strong>de</strong> junio, al celebrarse el Día Mundial <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
Ambiente bajo el lema Muchas especies. Un planeta. Un<br />
futuro, la i<strong>de</strong>a es enten<strong>de</strong>r y difundir por qué y cómo<br />
<strong>de</strong>ben protegerse las especies, cómo <strong>de</strong>ben li<strong>de</strong>rarse<br />
procesos incluyentes y alianzas estratégicas para sumar<br />
fortalezas y evitar que se siga perdiendo la<br />
biodiversidad, así como también cómo plantear<br />
lineamientos que promuevan la recuperación <strong>de</strong><br />
ecosistemas como medio para <strong>de</strong>tener los sucesos <strong>de</strong><br />
extinción <strong>de</strong> especies. Creando alianzas para el planeta<br />
a través <strong>de</strong> mo<strong><strong>de</strong>l</strong>os <strong>de</strong> gestión incluyentes, don<strong>de</strong><br />
todas y todos podamos participar <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los diferentes<br />
ángulos, promoviendo prácticas amigables con el<br />
ambiente, ampliando capacida<strong>de</strong>s locales y difundiendo<br />
las gestiones positivas en nuestras regiones <strong>de</strong> trabajo<br />
como medios para motivar a otras organizaciones y<br />
personas.<br />
Aska kushiwan 2010 watapi Tukuy llaktakuna<br />
Wankurishka rimashkamanta, Kikin sami kawsay tukuy<br />
hatun llaktakunapi Kikin kawsaypacha riksirishkamanta.<br />
Kay nishkaka ñukanchik llankay munaykunatami<br />
shinchiyachin yura, wiwakunata tukuylla mutsurishpa<br />
kawsay allpa chaskapi kishpichinamanta. ¿Imasna? Kikin<br />
runanuna allí ushayta shinchiyachishpa sapanlla,<br />
shinallatak tukuylla, kaywak nishpa paktachishpa, Ban<br />
Ki-Moon, Secretario General <strong>de</strong> las Naciones Unidas,<br />
rimashka yuyaykunata chaskishpa kashna: “Ima karan<br />
shuk yuyay ushaykuna tukuy hatun nitikunawan rikukpi<br />
ichillami sakirin, imashna hunu, hunu ushayta wakurishpa<br />
churashpaka tawka runakuna imaman paktashunmi.”<br />
Kay 5 juni killapi, Tukuy llaktakuna kawsaypachamanta<br />
Wankurishka kay yuyaywan hapakushkapi: Ashka<br />
kawsakkuna. Shuk chaska. Washa paktanalla, yuyayka<br />
kanmi ima rurakushpa, ima shina wiwakunata<br />
kishpichinamanta, ima shina tukuylla yaykushpa ursawan<br />
hapananka kikin chikan kawsay chinkariyta arkankapak,<br />
shinallatak, ima shina rurashpata llankay ñampikunata<br />
kawsayllikakunata, kawsakkunata kishpichiyta<br />
hatachinkapak. Tukuylla wankurishpa allpamama<br />
chaskata kikin ruraykunawan tukuyllami chaypi<br />
kankapak, mashiyashpa llankasha, ñukanchik llakta<br />
kuskapi llankay ushaykunata rikshichishpa, hsukkunatas<br />
chishpa hapanami tukun.<br />
¿Imasna rurashpata allí kikin turkarina apashun, allí<br />
washa punchakunata ñukacnhik tiyashkamanta<br />
yanapashun? Ñawpata ima shina kakta riksinami kanchik.<br />
Tukuy kikin sami kawsakuna yura kuchukpimi<br />
3