La imagen de América Latina en la Francia de los siglos XIX y XX.
La imagen de América Latina en la Francia de los siglos XIX y XX.
La imagen de América Latina en la Francia de los siglos XIX y XX.
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
comerciantes y misioneros, ór<strong>de</strong>nes religiosas, costeños y serranos<br />
etc. Nota <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong>l prejuicio <strong>de</strong> color y el furor <strong>de</strong> <strong>los</strong> títu<strong>los</strong> <strong>en</strong>tre<br />
<strong>los</strong> b<strong>la</strong>ncos puros y <strong>los</strong> «b<strong>la</strong>ncos <strong>de</strong> oril<strong>la</strong>».<br />
Pero también, da una <strong>imag<strong>en</strong></strong> <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo intelectual y<br />
cultural <strong>en</strong> ciertas partes <strong>de</strong>l Imperio español, sobre todo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
ciuda<strong>de</strong>s: nota <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una intelig<strong>en</strong>cia americana nutrida con<br />
instituciones ci<strong>en</strong>tíficas valiosas, Universida<strong>de</strong>s, realizaciones<br />
administrativas importantes, etc.<br />
En una pa<strong>la</strong>bra, un cuadro muy completo, y muy matizado, don<strong>de</strong> se<br />
si<strong>en</strong>te <strong>la</strong> influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to fuertem<strong>en</strong>te liberal, ilustrado<br />
y reformista. <strong>La</strong> obra <strong>de</strong> Humboldt es un anuncio, <strong>en</strong> el campo <strong>de</strong>l<br />
análisis política, <strong>de</strong> lo que será <strong>la</strong> historia <strong>de</strong> América <strong>en</strong> el siglo<br />
<strong>XIX</strong>: ha sabido ver <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sequilibrio <strong>de</strong>masiado obvio <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s<br />
c<strong>la</strong>ses sociales, una sobrada riqueza y una sobrada pobreza, <strong>en</strong> lo que<br />
l<strong>la</strong>ma <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> sociabilidad y <strong>la</strong> dificultad <strong>de</strong> conviv<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
diversas c<strong>la</strong>ses sociales, <strong>en</strong> el mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estructuras<br />
económicas <strong>de</strong> tipo colonial (<strong>la</strong>tifundios), el germ<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> disturbios<br />
y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guerras civiles que estragaron <strong>la</strong> América <strong>La</strong>tina <strong>en</strong> el curso<br />
<strong>de</strong>l siglo <strong>XIX</strong>.<br />
Compr<strong>en</strong><strong>de</strong> y dice a <strong>los</strong> europeos que es imposible que siga así el<br />
sistema colonial injusto, y que <strong>de</strong>be <strong>de</strong>saparecer. «<strong>La</strong> historia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
colonias, escribe, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral no pres<strong>en</strong>ta más que dos<br />
acontecimi<strong>en</strong>tos memorables: su fundación y su separación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
Madre Patria».<br />
<strong>La</strong> <strong>imag<strong>en</strong></strong> <strong>de</strong> América que Humboldt pres<strong>en</strong>ta a <strong>la</strong> Europa <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera<br />
mitad <strong>de</strong>l siglo <strong>XIX</strong> parece que llega <strong>en</strong> un mom<strong>en</strong>to poco propicio<br />
para aleccionar a sus lectores. En efecto, <strong>en</strong> el mismo período <strong>en</strong> que<br />
empieza <strong>la</strong> publicación <strong>de</strong> su obra magna, esta <strong>imag<strong>en</strong></strong> ya no<br />
correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong> realidad que, a partir <strong>de</strong> 1808, va a sufrir profundas<br />
modificaciones y trastornos <strong>en</strong>ormes, a raíz <strong>de</strong> <strong>la</strong>s luchas <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
In<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. El espejo se rompe <strong>en</strong> mil fragm<strong>en</strong>tos. Y, si todos <strong>los</strong><br />
observadores, viajeros, historiadores posteriores se refier<strong>en</strong><br />
constantem<strong>en</strong>te a Humboldt <strong>en</strong> <strong>la</strong>s obras que <strong>de</strong>dican a problemas<br />
<strong>la</strong>tinoamericanos, sin embargo, parece que olvidan lo es<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l<br />
m<strong>en</strong>saje humboldtiano. Como lo vimos, este m<strong>en</strong>saje nos es<br />
so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>de</strong> tipo ci<strong>en</strong>tífico. Está preñado, también, <strong>de</strong> un profundo