ENPORTADA.CDE.657Una nueva cartografía<strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua españo<strong>la</strong>Las crónicas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa nosdic<strong>en</strong> que <strong>el</strong> Rey <strong>de</strong> Españase puso <strong>la</strong> mano <strong>en</strong> <strong>el</strong>pecho y rompió <strong>el</strong> regioprotocolo <strong>para</strong> <strong>de</strong>cir, simplem<strong>en</strong>te,“Gracias, gracias,muchas gracias”. Noera <strong>para</strong> m<strong>en</strong>os; <strong>en</strong> <strong>el</strong> dédalo<strong>de</strong> <strong>la</strong> liturgia académicay <strong>la</strong>s invocaciones a<strong>la</strong> Elocu<strong>en</strong>cia y a <strong>la</strong> Poesía,<strong>el</strong> Monarca sólo pudo afirmar, s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong>y <strong>en</strong>fáticam<strong>en</strong>te, que estaba emocionado.“Me emociona y me <strong>en</strong>orgullece –dijo– queLa Nueva Gramática, constituye <strong>el</strong> primer int<strong>en</strong>to firme <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>suar<strong>una</strong> norma gramatical común, por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s veintidósAca<strong>de</strong>mias <strong>de</strong> <strong>la</strong> L<strong>en</strong>gua Españo<strong>la</strong>.estemos <strong>todos</strong> juntos haci<strong>en</strong>do un esfuerzopor nuestra l<strong>en</strong>gua”. Se pres<strong>en</strong>taba contoda <strong>la</strong> solemnidad que exigía <strong>una</strong> ocasiónsemejante, <strong>la</strong> Gramática “<strong>de</strong> todo <strong>el</strong> español”pre<strong>para</strong>da por todas <strong>la</strong>s aca<strong>de</strong>mias <strong>de</strong> hab<strong>la</strong>españo<strong>la</strong>, <strong>en</strong>cabezadas por <strong>la</strong> Real Aca<strong>de</strong>miaEspaño<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> L<strong>en</strong>gua. Una <strong>gramática</strong> qu<strong>en</strong>ace con <strong>la</strong> vocación <strong>de</strong> servir a todas <strong>la</strong>s comunida<strong>de</strong>s<strong>de</strong> hab<strong>la</strong> hispánica, que recogetodas <strong>la</strong>s particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s que constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong>es<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un idioma que cada día se hacemás pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> mundo. “Hacía falta –expresóVictor García <strong>de</strong> <strong>la</strong> Concha, director<strong>de</strong> <strong>la</strong> Españo<strong>la</strong>– <strong>una</strong> <strong>gramática</strong> r<strong>en</strong>ovada, a
ENPORTADARAEEl Rey <strong>de</strong> España agra<strong>de</strong>ce a <strong>la</strong>s Aca<strong>de</strong>mias <strong>el</strong> esfuerzo <strong>de</strong> publicar <strong>la</strong> nueva <strong>gramática</strong>.<strong>la</strong> altura <strong>de</strong> <strong>la</strong>s gran<strong>de</strong>s l<strong>en</strong>guas <strong>de</strong> nuestro<strong>en</strong>torno cultural”.No fue <strong>el</strong> rey <strong>el</strong> único <strong>en</strong> expresar su emociónpor un logro como <strong>el</strong> que supone estaGramática. El académico Migu<strong>el</strong> D<strong>el</strong>ibes, asediadopor <strong>la</strong> edad <strong>en</strong> su casa <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid,también se dirigió <strong>en</strong> ví<strong>de</strong>o a <strong>la</strong> s<strong>el</strong>ecta concurr<strong>en</strong>cia,académicos, escritores y fuerzas vivas<strong>de</strong> diversa graduación, <strong>para</strong> recordar sus días<strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong>l español, <strong>una</strong> l<strong>en</strong>gua qu<strong>el</strong>e <strong>en</strong>señaron los “viejos <strong>de</strong>s<strong>de</strong>ntados” <strong>de</strong> sutierra, los trajinantes <strong>de</strong> los caminos, y que hatratado <strong>de</strong> tras<strong>la</strong>dar lo más fi<strong>el</strong>m<strong>en</strong>te posible asus libros, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> publicación ya remota <strong>de</strong>La sombra <strong>de</strong>l ciprés es a<strong>la</strong>rgada, <strong>en</strong> los díasoscuros <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera posguerra. “La l<strong>en</strong>gua–dijo D<strong>el</strong>ibes–, nace con <strong>el</strong> pueblo; que vu<strong>el</strong>vaa él, que se funda con él, porque <strong>el</strong> puebloes <strong>el</strong> verda<strong>de</strong>ro dueño <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua”. Pero <strong>en</strong>aqu<strong>el</strong> salón abarrotado <strong>de</strong> <strong>la</strong> RAE si algui<strong>en</strong>faltó, fue precisam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> pueblo, ni fácil va aser que <strong>la</strong>s g<strong>en</strong>tes que cal<strong>en</strong>taron emocionalm<strong>en</strong>te<strong>la</strong> vida <strong>de</strong> D<strong>el</strong>ibes, los campesinos ygana<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>spojadas y conv<strong>en</strong>tualestierras <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, puedan sus pa<strong>la</strong>bras. Pero<strong>la</strong>s más <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tas personas pres<strong>en</strong>tes,académicos y escritores originarios <strong>de</strong> <strong>la</strong>sdos oril<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l océano, se comprometierona llevar <strong>en</strong> sus escritos <strong>la</strong> bu<strong>en</strong>a nueva <strong>de</strong> <strong>la</strong>Gramática. Mario Vargas Llosa y los académicos<strong>de</strong> <strong>la</strong> Españo<strong>la</strong> y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas aca<strong>de</strong>miashispanoamericanas, expresaron <strong>una</strong>emoción común ante <strong>la</strong> nueva Gramática,here<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mejores tradiciones académicas,<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong>s ya lejanas <strong>de</strong>dicaciones <strong>de</strong> donRamón M<strong>en</strong>én<strong>de</strong>z Pidal, hasta hoy mismo.No era <strong>para</strong> m<strong>en</strong>os. Los volúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong>nueva Gramática incluy<strong>en</strong> más <strong>de</strong> cuatromil páginas; <strong>una</strong> “obra <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da, minuciosa ypaci<strong>en</strong>te”, según <strong>el</strong> coordinador <strong>de</strong> <strong>la</strong> obra,Ignacio Bosque, con más <strong>de</strong> cuatro mil ejemplosincluidos ex profeso por los gramáticosparticipantes <strong>en</strong> <strong>el</strong> proyecto. Otros han sidoextraídos <strong>de</strong> obras <strong>de</strong> los gran<strong>de</strong>s escritores<strong>en</strong> español, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Cervantes hasta Áng<strong>el</strong>esMastretta, y medio c<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cabeceras<strong>de</strong> revistas y periódicos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuatro esquinas<strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua. Según Bosque, <strong>la</strong> nueva<strong>gramática</strong> se difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> última publicada,<strong>en</strong> dos cosas fundam<strong>en</strong>tales. “Aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>–afirmó–, cont<strong>en</strong>ía muchísima bibliografía,ésta no. A cambio, <strong>la</strong> nueva conti<strong>en</strong>e veintemil ejemplos prácticos, algo que <strong>la</strong> otra ap<strong>en</strong>ascont<strong>en</strong>ía”. A Bosque le faltó tiempo <strong>para</strong>afirmar que si él había sido <strong>el</strong> coordinador<strong>de</strong> <strong>la</strong> nueva Gramática, “<strong>el</strong> capitán, <strong>el</strong> cómitre”,había sido García <strong>de</strong> <strong>la</strong> Concha, director<strong>de</strong> <strong>la</strong> Real Aca<strong>de</strong>mia Españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> L<strong>en</strong>guaEstatua <strong>de</strong> Antonio <strong>de</strong>Lebrija <strong>en</strong> <strong>la</strong> fachada <strong>de</strong><strong>la</strong> Biblioteca Nacional. En1492, publicó <strong>la</strong> primera<strong>gramática</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>guaespaño<strong>la</strong>, que a<strong>de</strong>más es<strong>la</strong> primera <strong>gramática</strong> <strong>de</strong><strong>una</strong> l<strong>en</strong>gua vulgar.El edificio que alberga<strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad <strong>la</strong> RealAca<strong>de</strong>mia fue construidoespecialm<strong>en</strong>te <strong>para</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>por <strong>el</strong> arquitecto donMigu<strong>el</strong> Aguado <strong>de</strong> <strong>la</strong>Sierra y se inauguró<strong>el</strong> 1 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 1894..CDE.657