Ase-Bapuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 3. lib.: ase-bapuru
- HASERREAK (HASERRE BATEK, etc.) HARTU. Enfadarse, encolerizarse. � O, zer aserre bizi infernukoak
artu ta eziñ asperturik arrabiaz madarikatzen asiko dan! Cb Eg II 106. Irugarren ilabetean asarreak artu
giñuzen, odolak ba-zirakigun, kañoez txautzeko iñor arkitzen ez ta. Or Mi 8. Bazirudien ihakindatuz zebilkiola
agure makurra, eta hasarre batek hartu zuen haren makurkeriari oharturik. Mde Pr 164.
- HASERREAN. En un arrebato de cólera, furiosamente. En AxN se explica liskarrean (360) por asarrean. �
Lasto igar bat suak desegiñ oi daben legez / Zeuk asarrean danak itxita iruntsirik. AB AmaE 435. Ba eta
asarrean mahaina uzkaildurik, baxera guzia puskatu eta xeakatu zen. Zub 107. Marrumaz dauzi marrumaz,
hasarrean daukote / Hek hoin lorioski zaindu leior horri zafraka. Iratz 112. Baiña, orrela ez izanik ere, egun
pare bat igaro gabe asarrean asiko giñake. Etxde JJ 224. Aldendu zan asarrian lotara baleoia letz. Etxba Ibilt
484. Bai, nik tiroa tiratu nuen / erbiari hasarrean, / gero zakurra ere gertatu / zen erbiaren parrean. Xa EzinB
120.
� Mendier buruz zer dezake 're hasarrean itsasoak? Ox 32.
� (Precedido de bere, etc.). � Neure haserrean erran dut biaia gaitz dagitela. EZ Eliç 149. Hargatik bere
haserrean hekin kontra zin egin zuen, sekulan etzirela sartuko haren errepausuan. SP Phil 150 (He 152 bere
irakiduran). Seme batek bere aserrian emoten deutsa aitari golpe andi bat. Mg CO 54. Goloren gezurrezko
asmazioak zirala bide heriotzeko epai negargarri hura bere aserrean eman zuenetik. Arr GB 89. Zere aserrean
eta itsumustuan eman dezun epaia. Ib. 90. Onek bere asarrian, ez eutson bape erantzun. Kk Ab II 8. Eta, hor,
bere hasarrean, Maria Balentinari, bi eskuak mahain baten gainean emanarazirik, esku hetako erhiak oro
pikatzen diozka, kanit handi batekin. Barb Leg 68. Eta bere hasarrean kanieta sartzen dio andreari golkotik. Ib.
133. Jainkoak bere hasarrean igorri ziozkaten suge mirakuiluzko batzu eta suge hek populuaren artean hedatu
ziren. Zerb IxtS 41. Bere estukure ta asarrean, begiek gora yasota, esan ei-oan: Premita Kisto. Akes Ipiñ 32.
Gutarik zenbait bere haserrean irentsiko dituen [herri ikasi bat]. MEIG I 108.
� Baldin bere haserre hartan kolperik egin badu. Ax 282 (V 188).
� (Con determinantes, adj., etc.). v. HASERRE BIZIAN, HASERRE GORRIAN. � Biurtzen da Elizako Santu
andi bat onelako kristau gaiztoen kontra ta esaten die aserre santuan. Mg CC 246. Aserre artan esan zenduen,
ark bezela al izatera ziran guziak erre eta kiskaliko ziñituzkeala. Arr GB 85. Lanho beltzen leizea / gakhoz
dadukana / hasarre bethean da. Zby RIEV 1908, 769. Bat batera ta guztizko aserre amorratuan sartu zan
Arrandoko erritxoan. Ag Kr 12. Zimizta baiño lên / an da asarre beroan. Or Eus 54. Hek erran bezala,
biharamunean, errege heldu zaiote, hasarre handian. Barb Leg 133. Hoa Mesopotamiarat, hire osaba Labanen
etxerat, eta ez hadi handik higi, Esau holako hasarrean deno. Zerb IxtS 23. Neure aserre betean, dakidanik ez
dut itzuriko. Zait Sof 66. Ez zetsan utzi Zaldunari bere erantzuna amaitzen, eta ekiñ zetsan, asarre aundixan,
esanaz. Etxba Ibilt 477.
- HASERREAN SARTU. Montar en cólera, encolerizarse. � Sartu zan katamotza aserrean, / zerua besoz nai du
arrapatu, / eta zeduzkan burniak urratu. Mg in VMg 105 (v. tbn. en Zav RIEV 1907, 543).
� Gizon bi aserre txit andian sartu ziran. Cb Eg II 165.
- HASERRE ANTZEAN. Medio enfadado. � Emakume saltzailleakin batera jarrita ikusi nuan Zabaletako Ana
Josepa, illuntxo, aserre antzean, ia iñori itzik egin nai ezta. Ag G 85.
- HASERRE ANTZEKO (Adnom. de HASERRE ANTZEAN). � Oso aserre-antzekoa sartu da. Ill Testim 12.
Baiña oi danez, aaztu yakon aurretiaz gertauta ekarren asarre-antzeko itzaldia. Erkiag Arran 98.
- HASERREAREN HASERREZ. De puro enfado. � Aserrien aserrez eurakganantz eskubetan daukana botaten
dabenak. Astar II 84. Asarrearen-asarrez arin yoan da mutilla. Zait Sof 183. Aserrearen aserrez gañezka ta nere
etxe-zuloan bizitzea ezti zitzaidanean, ordun, atera ta egotzi niñukan. Ib. 127. Ixillik zaude, asarrearen asarrez
nere biotzari gañezka eragin baño len. Ib. 169. Ez du kezkarik, asarrearen asarrez gizona gizonen artetik
kenduazteko. Or Aitork 33. Beste bateri, botoiaren aria urratu bere jake melgeran, eta, asarrearen asarrez,
zarataka asi zan. Erkiag BatB 29.
- HASERREARREN. Por la cólera. � --Alaba, nolako ereti ta garaian? --Zure asarrearren, zure illobi gañean
oña yartzean. 'Por efectos de tu cólera'. Zait Sof 117. Alperrik sortzen ditu, aserrearren itz-yariok. Ib. 125.
Hasarrearren zororik zegoen, aurpegia aldaturik, mutu. Arti Tobera 287.
- HASERRE AURPEGI. Cara de enfado. � Beti aserre-arpegi ta betillunaz, artega ta buru-austen, zer egin
ezekiala. Echta Jos 226.
- HASERRE BAINO HASERREAGO. Muy enfadado. � Asarre baño asarriago jagi zan oetik. Otx 84.
- HASERRE BIZI(T)AN. Furiosamente, con ira. "Asarre bizixan jun, ir furioso. Asarre bizixan jun de, se ha ido
con furia o se ha ido furioso" Etxabu Ond. v. HASERRE GORRIAN. � Tr. Hay h. bizitan en Otxolua y, junto
con h. bizian, en Orixe y Berrondo.
� Au esan, eta aserre bizian aldegin zien. Lard 88. Asarre bizian, neskamea biurtu zan, eta esan zion. Muj PAm
37. [Andria] asarre bixijan eguan, gizona ain berandu etxeratzen zalako ta apaiten be juan etzalako. Kk Ab II 8.
Au ikusirik maixu arruak / Dirautse asarre bizian. Enb 163. Joxe Joakin asarre biziyan gelan sartu nairik dabil.
Alz Burr 28. Aserre bizian, gizonak zezena eskuratu nai. Or Mi 50. Yasotzen du asarre bizitan bere eskutzarra,
ta gabia bezala Bikendiren gañera egozten du. Ib. 58. Nork-eta, ingelesak? erantzun zun agureak asarre bizitan.
Ib. 9. Asarre bizittan dettu otseñai ta leiuak zabalduteko diñotse. Otx 42. Senditartekoen batzuk ba-zitun an eta,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
16