Ase-Bapuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 3. lib.: ase-bapuru
Donostia auspez itzul ezkero / sortu dozu zeru!! NEtx LBB 229.
- AHUSPEZ JARRI (V-gip ap. Iz ArOñ). Postrar(se), prosternarse. "Ahuspez jartzea " Urt I 15. v. ahuspeztu,
AHUSPEZ EMAN, AHUSPEZ ERORI, AHUSPEZ ETZAN. � Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. �
Eta aitzinaxiago ioanik, ahozpez iar zedin, othoitz egiten zuela. Lç Mt 26, 39 (IBk ahuspez erorita, IBe ahozpez
erori zen). Ahozpez iarri zirela bildotsaren aitzinean eta [...] adoratu zutela. SP Imit III 58, 8 (Ch ahuspez
iar]ra[tzen direla bildotxaren aitziñean; SP Phil 114 ahuspez, ib. b 3r ahuzpez). Lurrean ahuspez jarriz,
belhaurinko jarriz, burua behera makhurtuz. CatLav 103s (V 58). Au esan, ta Jaunaren aurren auspez jartzen
dira. Cb Eg II 34. Getsemaniko Jortu santuan / Auspaz lurrean jarririk. Bast 4 (parece que Cardaberaz mantiene
el vocablo orig. vizcaíno en su traducción al guipuzcoano; cf. Balad 235 Jesemaniko ortu santuan / auzpez
lurrean jarririk). Huna non nagon zure aldaren oinetan ahuspez jarria. Dh 82. Zure aitzinean ahuspez jarririk.
Ib. 90. Badoha haren oinetara eta ahuspez jartzen zaio, galdegiten dio barkhamendua. Jaur 125. Jarri zan
auzpaz lurrian eta ez zan ezkero duin Jaungoikuari begiratuteko. Ur MarIl 18. Auspez betbetan yartzen da, /
Lurraren kontra kopeta. Gy 166. Zaldiz egin ondoan itzuliphurdia, / erroz gora badago ahuspez yarria, / maiz
aski gelditzen da dena ubeldua. Hb Esk 223. Eta auzpez jarrita adoratu zuen. Lard 415. Oñetan auzpez jarri
zitzaien. Ib. 513. Auspez lurrean jarririk. Auspoa 106, 79. [Ontzia] auspez jartzean "lumera-bale" / deritzan
arrai aundia [dirudi]. "Al colocarla [la trainera] de bruces". Or Eus 390. Dagonillaren irugarrena, / egun alai,
diztikorra, / auspez jarri da gaur Itziar-en / gure Gipuzku jatorra. Basarri 9.
v. tbn. He Mt 2, 11. Urt Gen 49, 8. Lg II 140. AA III 608. Añ EL 2 216. CatLuz 35. Mb IArg I 369. MarIl 74. Dv
LEd 150. Arb Igand 176. And Egun 114. Ahospez: CatLan 163. Auzpez: Jaukol Biozk 14. Ir YKBiz 467. SMitx
Aranz 216. Ugalde Iltz 16. Aozpez: Ir YKBiz 258.
ahuspezka, auspeska (AN), auzpezka (A), auzpeska, aspeska (AN-larr). Ref.: A (auspezka, auspeska); Asp
Gehi. �1. Boca abajo, de bruces. � Sinestatu [...] bete dela aldare inguru gura aingiruz, ta daudela guziak
auzpeska (30). LE-Ir. Eta ark errán-zue: Sinesten-dút, Jauna. Eta auspéska paraturík, adoratu-zué. LE Io 9, 38
(Leon ahuspekaturik). Orduan zerbitzante arek, auspeska yarriik aren oiñetan, otoizten zuen. Echn Mt 18, 26
(Ker auspazturik). Auspeska adoratu zuten. Ib. 2, 11.
� (Ref. a objetos). � Eltze batean ura irakin arazten da; ur irakina bertz batera botatzen da. Eltzea auzpezka
bertzean sar bite (BN-baig). A EY IV 260.
� (Bizkar-ahuspezka). � Arek uste izan zun, bera zan bezelako zalduntxo aundizkia, agurka ta bizkar-auspezka
artuko zuela baserri artan. TAg Uzt 199.
� (Añ� A), auzpezka (Lar), ahozpezka (Lar). "A gatas, andar, entrar, auzpezka, ahozpezka" Lar. "A gatas,
andar a gatas, auspezka ibilli" Añ (� A).
�2. aspeska (AN-larr). "Encorvadura, aspeska aire piska bat izandu dut beti" Asp Gehi.
ahuspezkatu (AN, Sal ap. A s.v. auspaztu), auzpeskatu, auzpezkatu, auspeskatu. � Postrarse, prosternarse. v.
ahuspeztu, ahuspekatu. � Bera aratxago auzpeskaturik egon ze orazioan (91). LE-Ir. Gau batez auzpeskaturik
kruzifijo baten alzinean asi zitzaio kexatzen amolsuki (147). Ib. Kofesorraren oinetara baino lehen
belhaunikaturik eginen du kurutzearen seinalea, eta ahuspezkaturik erranen "Ni bekataria". CatLuz 34. Ok
guziak emain dazkitzut, auspeskatuik adoratzen balin banaizu. Echn Mt 4, 9 (He ahuspez jarririk adoratu, HeH
ahuspez eroririk adoratu, Leon ahuspekaturik adoratu, Ker auspaz gurtu, IBk ahuspez gurtu; Hual postratan).
Ogei ta lau zagarrak auspeskatzen ziren tronuan yarria zagonain aitzinean. Echn Apoc 4, 10.
� (Ref. a objetos). � Eltzea auzpezka bertzean sar bite. [...] Ura eltze auzpezkatuaren barrena berez sartzen da
(BN-baig). A EY IV 260.
ahuspeztu (V-gip; Añ, H, A), auzpeztu (Dv (V, G)), auspaztu (V), auspastu (V-gip), auzpaztu (V-gip),
aozpeztu. Ref.: A (auspaztu); Iz ArOñ (auspes, auspastu); Etxba Eib (auzpaztu). � Postrarse, prosternarse; bajar,
inclinar la cabeza. "Postrarse en tierra" Añ. "Gizon, andrakume eta umiak, auzpaztutzia biar izan eben
irabaztallian aurrian" Etxba Eib. v. ahuspekatu, ahuspezkatu, ahuspetu, AHUSPEZ JARRI, AHUSPEZ
EMAN, AHUSPEZ ETZAN, AHUSPEZ ERORI. � Tr. Empleado en la tradición meridional desde comienzos
del s. XIX. Para el sust. vbal. encontramos -ztutze en Lardizabal (468), -ztze en Arrue (May 178) y V. Mocoroa,
-zte en ArgiDL y Zaitegi (Sog 58), y -ztute en Lauaxeta. Para la distribución de las variantes. v. ahuspez. En
DFrec hay 3 ejs., meridionales, de auzpeztu.
� Eliza atarian auzpezturik negar andiekin erregutzen. Mg CC 154 (CO 229 auspazturik). Dago orain buruz
bera auspazturik, o Jaunak; bazau bere jausitasuna, baita bere artu dituban zaurijak. Mg PAb 215 (VersBasc 13
auspezturik). Bere gorputza umiltasun andi bategaz ezarriaz, nola dan lurrian auspaztubaz, belauniko jarriaz ta
burua beruntz makurtubaz. CrIc 50. Jesemaniko ortu santuban auspaztuta, odolezko izerdija darijola, gu gaiti
oraziñoe egiten. fB Ic I 76. Auspasturik adorau eban Jesus Sakramentaduba. JJMg BasEsc 63 (144 auzpaztu).
Ib. 144. Auzpeztu zitzaiozkan eta, oñetatik elduta, adoratu zuten. Lard 470 (v. tbn. 427s). Auzpeztu zan Abraham
bere arpegiaren gañean. Ur Gen 17, 17. Auzpezturik berriz morroi ura, erregutzen zion esaten ziola: [...]. Ur Mt
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
630