Ase-Bapuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 3. lib.: ase-bapuru
auznargarri batzuk, auznargarri bai, itxutan irentsi ta siñesteko ezpaderizkiegu ere. SMitx Unam 36.
hausnarka, auznarka (V-gip ap. Etxba Eib), hasmarruka. �1. Rumiando. "Abera, egunaz bazkaka larretan,
gabaz auznarka kortan" Etxba Eib. � [Ardiak] etzan diranak auznarka daude, / buru-belarriak zutik. Or Eus
222. Artaldea gerriko / dula bere alboan, / musika ioaz dauka / auznarka, erdi-loan. Gazt MusIx 94.
� (Fig.). Meditando, reflexionando. � Jesu-Kristoren erranak eta eginkariak ikhusiz, mihatuz eta maiz
hasmarruka gogoan ibiliz dugu hobekienik ezaguturen gure Erlisione saindua. Arb Erlis 92. Biotzeko labean
erregoritu ditu gero ausnarka gogaiak. Urre-uts biur arteño. TAg Y 1933, 24. Oldozkun oek zerabiltzkin
Agerrek ausnarka apari-bitartean. TAg Uzt 174. Ardi batzuek abaroan lo, / ni berriz oroitz-ausnarka. EA OlBe
60. Gau ta egun gogakizun berberarekin ausnarka zebillen. Etxde JJ 209. Berriz ere, oldozkuna ausnarka asi
zitzaion bere etsaiak nola garbituko. Ib. 146. Orain gorputz osoa dardarpean jartzen zitzaion bere ogenaren
erruz Maider gaixoari eldu zitzaion azken ikaragarria ausnarka. Ib. 260. Beldur-meldur zer esango ote zion edo
zer erabaki agertuko ote zion ausnarka. Ib. 67. "Bar" batetik gizon beltz aundi bat atera zan eta bazetorren
opizialaren bidetik aurrez-aurre. Biak ausnarka. Anab Poli 55.
� (En la expr. buru-hausnarka). � Mayanak, lagundu zion aitari zaldia lotuta utzi zun tokiraño biotz naigabez
eta buru-ausnarka Maider-ek norako joera artu zezakean. Etxde JJ 252.
�2. (Uso sust.). Rumia, acción de rumiar. v. hausnar. � Ardi eta bildots guztiak pagadi bateko gerizpean
etzanda aurkitu ebazan, ausnarka gozatsuan. Bilbao IpuiB 154.
hausnarkor. � (Ref. a personas). Reflexivo, meditativo. Cf. hausnartzaile. � Bertsolari bakartia eta
ausnarkorra. MEIG III 124. Irakurle ausnarkorra behar bi soiltasun horien egokitasuna ezagutzeko eta
dastatzeko. Ib. 109.
hausnarlari. � Rumiante. v. hausnartzaile. � Apo-bikoitz ausnarlari guziak yan ditzakezute. Ol Deut 14, 6
(Ker ausnartzaille guztiak, BiblE hausnartzaile diren animalia guztiak).
hausnarle (ha(u)snaur- H), hausmarle (Lar, H). � "Rumiador, rumiante" Lar. "Hausmarlea, hausnaurlea,
ausmarlea, hasnaurlea, ruminant, qui rumine" H. v. hausnartzaile.
ausnarra (det.; Aq � A), auznarra (det. Aq � A). "Tufa, llaman en Navarra a una piedra muy blanda, de color
de tierra y que en parte parece piedra y en parte tierra, tufarria (AN), auznarra, ausnarra (G), pero esta voz de
Guipúzcoa no significa la que llaman toba" Aq 688. v. tuparri.
ausnarrezale. v. hausnartzaile.
ausnarri (AN-egüés ap. Bon-Ond 137), ausmarri (Sal ap. A Apend), auznarri (H, A). � Rayo (de una
tormenta). v. ozpinarri. � Bedeikatu ta lauda bezate airean diren lañuek, otzek, beroek, erauntsiek, ortosek,
zentellaek, ausnarriek. LE-Fag. Arritzeko gauza da nola eztituen ausnarrias errausten Jangoikoak. LE-Ir.
Zenbat bizi diren markaturik ardoas ala nola ausnarrias joak? Ib. Zer ausnárri, zer inférnu dá áski alako
arimendáko? LE Urt ms. 22r (Azkue y Harriet, que citan auznarri de la ed. de 1846 (pág. 61), lo interpretan
respectivamente como 'roedura' y 'rumination; métaph. tourment, déchirement' ). v. tbn. LE Doc 125.
hausnartatu, esñaurtatu (S ap. Lrq). "Ruminer" Lrq s.v. esnaur. v. hausnartu.
hausnarti, auznarti. � Rumiante. v. hausnartzaile. � Pinpiñek bakean zebiltzan ardi auznartien bizkarrez
bizkar. 'Sur le dos des brebis en train de ruminer'. Or Mi 110.
hausnartsu, ausmartzu. � (Empleado en la expr. hausnartsu egon 'estar rumiando'). � Beiak ausmartzu
badagoz, atzeti eguraldi txarra (V-arr). "Si las vacas están rumiando mucho". A EY IV 203.
hausnartu (V, G, AN, L; Añ (V), H), asmartu (AN-gip), hausmartu (Foix ap. Lh; a- AN-ulz; Lar, Añ, H),
ausnarritu (LE Urt Voc, A Apend), ausnaurtu (V-gip), auznartu (G-nav; Lar), auzumartu (AN-araq), azmartu
(AN-larr). Ref: A; EI 342; Iz Als (auznartu), Ulz (ausmartu); BU Arano (asmartu); Asp Leiz (azmartu); Satr
VocP (auzumartu); Elexp Berg.
� Rumiar; (fig.) considerar, reflexionar, meditar. "Ruminer; au fig. considérer attentivement, ruminer en soi, en
sa pensée" H. "(V, G), considerar, meditar" A. "Ausnarritu (AN-liz [sic]), rumiar, roer" A Apend. "Gauzak
ausnartzen ari naiz (G-azp-goi)" Gte Erd (junto a gauzak pentsatzen ari naiz, gogoetan ari naiz, etc. de otras
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 624
mende.