Ase-Bapuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 3. lib.: ase-bapuru
haurtzain (AN-erro, B, L-sar, BN-baig-ciz; Urt; -rz- B, AN-burg, L-sar, BN-ciz, S; Dv, H, A), aurtzai (G-nav,
AN, BN-baig, Ae; -rz- AN-5vill-larr-ulz, Sal, R-uzt; Lar, Añ, H), aurtzei (G-nav, AN-ulz, Ae), aurtzegi (ANerro),
aurtze (AN-erro, Ae). Ref.: Lrq /haurzáñ/; EI 328; Iz Ulz (aurtzáye), R 393 (aurzái); VocNav (aurzáin);
Satr CEEN 1969, 211; Echaide Nav 235. � Niñero, niñera. "Administer pueri, haurraren karguduna, [...]
haurtzáña" Urt I 192. "Ayo" Lar y Añ. "Gardien d'enfant" Dv. "Haur-zaina, id. aur-zaia, gardienne d'enfant" H.
"Haur-zain, niñero, niñera" A. "La niñera" Iz Ulz. "Aurzái bat, una niñera" Iz R 393. "Nombre vasco que dan a la
niñera u orzaya" VocNav. v. HAUR-ZAINTZAILE.
� Haurrak jan eztezana, haur zainak. Saug 198. Maria ama sinéz / fiél guziéna / zara, baña beréz /
sazerdoteéna, / aurzái gú, ama zú / Jesus beraréna, / bién gustóra ingaizazú. LE Kop 37. Oh Josef, eginik /
aurtzái ta unidéa. Ib. 39. Legea izan da beraz gure haurzaina, eramaiteko Kristoren ganat, izan gaitezentzat
yustifikatuak fedeaz. TB Gal 3, 24 (Lç pedagogo, Dv eskola nausi). Apostoluak aur-zaien kontra aserretu ziran,
eta atzeratu nai izan zituzten. Lard 421. Aaaur dabil nire senar taketa bere: umezain (aurzain edo sein-iagole ez
esatearren), dindirri-urtika ta kaleak austen. A BeinB 40. Begira zer nini polita erosi dizutan, aurtzaia egiteko.
EgutTo 18-10-1920 (ap. DRA). Aurrak lendabiziko ezpañetara dakartzan itzak, aurtzai edo erakusle iñork ez
baño, bere amak agoan jarri zizkion bezala. Inza Azalp 129. Haurtzainik ez aurkituz, eiki. JE GH 1927, 351.
Aren aurtzai izanak dio maiz auzoan / neskak orein bat dula besape-txokoan. Or Eus 275. Neska-mutil, aurzai ta
mukizuen gozagarri izaten ziran soñuaren irabio ta biurketak. Anab Eusk 1933, 39. Aitor, bere ezereztasunean
amets guzi guzien aurzain ta seaska-eragile izan dadin. A Y 1934, 15. Alferrik izango da neskatxa galanta, / zer
dan jakina dago aurzaien soldata. "Sabido es a lo que llega la soldada de las niñeras" (G-bet). A EY IV 139.
Aurtzaia, Agamenonen etxeko morroi-zarra. Zait Sof 11. Zeruko Aurzaiaren / ego-babesean / lo dagin Erriari...,
/ pakea lurrean! SMitx Aranz 207. Urtebetean Usoaren aurzai izana naiz ezkongai nintzalarik. Etxde AlosT 45.
Aurtzai, maisu, guraso, engañatzen bainitun iokuaren goxo. "Paedagogum et magistros et parentes". Or Aitork
34. Andre Maria Aurtzai. (Tít.). D. Alzo in Onaind MEOE 854. Nere etekiña bakarrik billatu bear badut, utzi
zazute lan ori nere kontura: [...]. Orretarako eztut aurzai-bearrik. Vill Jaink 84. Jende txikiarekin zetozen aurzaiak
eta ama bat baiño geiago. NEtx LBB 92. Neska biak aur-zai zeuden. Ib. 17. Neskametzan zebilen emaztea,
alaba berriz aurtzai edo zeukan nonbait. MEIG IX 98.
haurtzaindegi. "Guardería de niños" PMuj. En DFrec hay 36 ejs.
haurtzainka. � Cuidando niños. � Amatxitu naiz ni egun, / ar gaiten haur-zainka! GH 1962, 265 (ap. DRA).
aurtzaka. "(Vc, G), navegar con viento contrario, a orza u orzando" A.
haurtzaro (AN-gip-araq; -rz- BN, S, R-uzt; SP, Dv), aurtaro (Lar, H), haurdaro, haurraro. Ref.: A (aurzaro);
Lh (haurzaro); Lrq; Satr VocP (aurtzaro); Iz R 393; Gte Erd 45.
� Infancia. "Puericia, aurradina, aurtaroa, seinadina, aurtera, seintera" Lar. "Aurzaróko, para la niñez" Iz R
393. v. haurtasun, HAUR-DENBORA. � Tr. Empleado sólo por autores suletinos hasta fines del s. XIX. En el
s. XX es muy frecuente al Sur. En DFrec hay 30 ejs. de haurtzaro, meridionales.
� Haurzaroko orbaina, ezaba daite gaztaroko. O Pr 223. Honek haurzarotik Jinkoari hitz eman zeriona, bere
birjinitatia begiratüren ziala. Bp II 94. Zergatik Jesüs-Krist hasi da haurzaroan bere odolaren isurtzen? Ib. 22.
Halako dirade haurzaroan kotoan eta zetan ohatürik izan direnak. Egiat 231. Halako gizonak izairiak dütü
egiten bena haurzarotik ere arima zereitze azkartzen. Ib. 256. Haurzaroa aithorkor da. "L'enfance est naïve".
Arch Gram 16. Egon gitian Jinkuari, haurzarotik sekülakoz. CatS 132. Mariaren haurzaroa ezta izan Adamen
ondoko beste haurrena üdüri. Ip Hil 33. Ene haurzarotik maite ükhen dit Abe Mariaren erraitia. Ib. 75.
Xinatarra gabeziarekin bizi da haurtzaro guzitik. Prop 1897, 209. Aurdaro zoriongarria! Nori, aurdaroko
oroipenak biyotza kilimatu ez diyote? Elizdo EEs 1913, 88. Iñarkun gereganatze ori, aurtzarotik, oartzeka,
dagigu. Zink Crit 28. Entzuteaz batean gogoarazi gure aurraroa ta jolasketak, gure asaben oitura ta bizikerak.
Garit Usand 31. Aurzarotik asita uginen olatuen burrundara indargarriak durundi egiten zigun belarrietan. A
Itzald II 79. Aurtzarotik asita, nai du Jaunak, ori ikastea. Inza Azalp 19. Arnas euskaldunak ernarazi zizkan
nonbait aurzaroko oroitzapen erdi-illak. Mok 8. Azpian duk ikusi aren gorabera: / aurtzaroan yolasti, mutilletan
amets-bera. Ldi BB 100. Arraioa! Austin aiz, nere aurtzaroko laguna! Lek EunD 13. Beiñola aurraroan gure
loaldiak amaika aldiz naigabetu zituan izena da. TAg GaGo 29. Yesu-Kristoren yaiotza ta aurtzaroa. Ir YKBiz 1.
Nik badakit, axamari ene haurzaruan entzünik, lamiñen eskietarik dügüla zübü izigarri hori (S). A EY II 233.
Artzai gera zure morroiok aurtzarotik gaurdaño. Ol Gen 46, 34 (Urt gaztarasunetik, Ur aur denboratik, Dv
haurretik). Alkar ikusi zuten berriro aurtzarotikako bi adiskide zarrak. Etxde AlosT 68. Zeiñek esan eni aldiak ez
dirala iru, aurtzaroan ikasi ta aurreri irakasten diegunez. Or Aitork 321. Aitak esan didanaz, bere haurtzaroan
ikasi zuen Berterretxen kantua. Mde Pr 186. Aurtzaro-gaztaroak ezkondu bitartean bere jaioterrian igaro zitun.
Etxde JJ 84. Ioan daneko aspaldian, aurtzaroz gero. Zait Plat 90. Erriak badu bere bizitza: bere jaiotze,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
599