518 [REV. MED. CLIN. CONDES - 2012; 23(5) 511-518] Vic<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Concepción; <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Gerardo Heinze o María El<strong>en</strong>a Medina- Mora <strong>en</strong> Ciudad <strong>de</strong> México hasta Grover Mori o Max Silva <strong>en</strong> Lima; <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Jair Mari <strong>en</strong> Sao Paulo hasta Juan Carlos Stagnaro <strong>en</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires, o <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Glorisa Canino <strong>en</strong> Puerto Rico hasta Sergio Vil<strong>la</strong>señor <strong>en</strong> Guada<strong>la</strong>jara. Son pues muchísimos los hombres y mujeres que pueb<strong>la</strong>n los territorios <strong>de</strong> una auténtica psiquiatría <strong>la</strong>tinoamericana. La condición <strong>de</strong> libertad, <strong>de</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> ataduras dogmáticas podría ser otro punto distintivo <strong>de</strong> nuestra psiquiatría. De hecho, <strong>el</strong> maestro Honorio D<strong>el</strong>gado lo señaló c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> prólogo <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s seis ediciones <strong>de</strong> su clásica obra, Curso <strong>de</strong> Psiquiatría, <strong>en</strong> 1953: "El c<strong>el</strong>o doctrinario <strong>de</strong> algunos psiquiatras, lo mismo que <strong>la</strong>s sistematizaciones <strong>de</strong> los ali<strong>en</strong>istas <strong>de</strong> antaño impid<strong>en</strong> ahondar con objetividad <strong>en</strong> <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong> los <strong>de</strong>sórd<strong>en</strong>es psíquicos. En cambio, <strong>la</strong> clínica verda<strong>de</strong>ra que se <strong>en</strong><strong>de</strong>reza con seriedad y crítica a <strong>la</strong> investigación <strong>de</strong> los hechos tales como son, constituye fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to vivo y val<strong>la</strong>dar opuesto a <strong>la</strong>s interpretaciones especiosas. (En <strong>la</strong>s páginas d<strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te libro) prop<strong>en</strong>do al <strong>estudio</strong> <strong>de</strong> los <strong>de</strong>sórd<strong>en</strong>es m<strong>en</strong>tales y su tratami<strong>en</strong>to conforme a este espíritu clínico, libre d<strong>el</strong> <strong>en</strong>castil<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> rutina profesional que REfERENCIAS bIbLIOGRáfICAS 1. Pichot, P. Un siglo <strong>de</strong> Psiquiatría. Paris: Editions Roger Dacosta, 1983. 2. Ross<strong>el</strong>li, H. Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Psiquiatría <strong>en</strong> Colombia (2 Vols.). Bogotá: Editorial Horizontes, 1968. 3. Rojas, G. Chile: R<strong>el</strong>ations betwe<strong>en</strong> Epi<strong>de</strong>miological Studies and M<strong>en</strong>tal health Policy. Pres<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> <strong>el</strong> Congreso <strong>de</strong> <strong>la</strong> Society for Epi<strong>de</strong>miological Research (SER), Minneapolis, MN., Junio 30, 2012. 4. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Id<strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Psiquiatría Latinoamericana. Voces y Exploraciones <strong>en</strong> torno a una ci<strong>en</strong>cia solidaria. México, D.F.: Siglo XXI Editores, 1990. 5. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Los mosaicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> esperanza. Reflexiones <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> Psiquiatría Latinoamericana. Caracas: Ediciones APAL, 2002. 6. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Hacia una id<strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> psiquiatría <strong>la</strong>tinoamericana. Rev. Neuro-Psiquiatría 1985; 48: 81-100. 7. Levine, R.E. and Gaw, A.C. Culture-bound Syndromes. Psychiat Clin North America 1995; 18: 523-536. 8. Seguín, C.A. Psiquiatría Folklórica. En: Vidal, G., Bleichmar, H., Usandivaras, R.J. (Eds.) Enciclopedia <strong>de</strong> Psiquiatría, pp. 580-584. Bu<strong>en</strong>os Aires: Editorial El At<strong>en</strong>eo, 1977. 9. Frank, J.D. Persuasion and Healing. A comparative study of Psychotherapy. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1961. 10. Ross<strong>el</strong>li, H. Psiquiatría <strong>en</strong> América Latina. En: Vidal, G., Bleichmar, H., Usandivaras, R.J. (Eds.) Enciclopedia <strong>de</strong> Psiquiatría, pp. 561-570. Bu<strong>en</strong>os Aires: Editorial El At<strong>en</strong>eo, 1977. 11. Zilboorg, G. A History of Medical Psychology, pp. 301. New York: Norton, 1941. 12. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Id<strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Psiquiatría <strong>la</strong>tinoamericana: Un a revisión crítica. En: A<strong>la</strong>rcón, R.D. (Ed.): Los Mosaicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Esperanza, Reflexiones <strong>en</strong> paraliza, y d<strong>el</strong> <strong>en</strong>castil<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to teórico, que ciega (21)". La <strong>en</strong>fermedad m<strong>en</strong>tal ha sido concebida <strong>de</strong> muchas y difer<strong>en</strong>tes maneras <strong>en</strong> nuestro contin<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> función <strong>de</strong> <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> conceptos etiológicos, diagnósticos, terapéuticos, académicos y heurísticos a los que <strong>la</strong> psiquiatría <strong>la</strong>tinoamericana siempre ha estado at<strong>en</strong>ta. Sin embargo, tal receptividad no ha sido obstáculo para una búsqueda t<strong>en</strong>az y resili<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> id<strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> nuestra psiquiatría y su reconocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> resto d<strong>el</strong> mundo. Se trata <strong>de</strong> un proceso continuo, estrecham<strong>en</strong>te vincu<strong>la</strong>do a su marcha histórica, al juego <strong>de</strong> <strong>la</strong>s i<strong>de</strong>as, a realida<strong>de</strong>s clínicas y factores socio-<strong>cultural</strong>es que no van a cesar (5, 22). La búsqueda ha <strong>de</strong> proseguir a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> jornadas y <strong>de</strong>bates sobre su vig<strong>en</strong>cia, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> integración, productividad y <strong>en</strong> última instancia, visibilidad <strong>en</strong> un mundo nebulosam<strong>en</strong>te globalizado, pero irrefutablem<strong>en</strong>te constituido aún por socieda<strong>de</strong>s, culturas y m<strong>en</strong>talida<strong>de</strong>s difer<strong>en</strong>tes. En esta búsqueda <strong>de</strong>be haber -se me ocurre- m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> Pichot y más <strong>de</strong> D<strong>el</strong>gado, m<strong>en</strong>os d<strong>el</strong> etnoc<strong>en</strong>trismo y más <strong>de</strong> <strong>la</strong> integración liberadora, m<strong>en</strong>os d<strong>el</strong> paternalismo y más <strong>de</strong> <strong>la</strong> igualdad <strong>en</strong> <strong>la</strong> consi<strong>de</strong>ración y <strong>el</strong> trato. Más <strong>de</strong> salud <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>estudio</strong> y <strong>la</strong> lucha contra <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermedad m<strong>en</strong>tal y m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong>s corrosiones <strong>de</strong> arbitrariedad y neglig<strong>en</strong>cia, actitu<strong>de</strong>s <strong>en</strong>fermizas y adversas para una salud m<strong>en</strong>tal bi<strong>en</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dida. torno a <strong>la</strong> Psiquiatría Latinoamericana, pp. 147-157. Caracas: Ediciones APAL, 2002. 13. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Salud M<strong>en</strong>tal y Po<strong>de</strong>r Político. Confer<strong>en</strong>cia pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> Sesión Especial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia Nacional <strong>de</strong> Medicina d<strong>el</strong> Perú. Lima, Abril 19, 2011. 14. A<strong>la</strong>rcón, R.D. ¿Psiquiatría Folklórica, Etno-Psiquiatría o Psiquiatría Cultural?. Exam<strong>en</strong> crítico <strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> C.A. Seguín. Rev Lat Am <strong>de</strong> Psiquiatría 2005; 5: 8-15. 15. Armijo, A. (Ed.) Una Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Psiquiatría <strong>en</strong> Chile. Santiago: Editorial Universitaria, 2011. 16. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Revista <strong>de</strong> Neuro-Psiquiatría (Perú): 50 años. APAL 1987; 9: III-IV. 17. Bermann, G. Pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> C<strong>la</strong>usura d<strong>el</strong> I Congreso Latinoamericano <strong>de</strong> Psiquiatría. Acta Neuropsiquiat Arg<strong>en</strong>tina 1961; 7: 310-312. 18. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Maestros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Psiquiatría Latinoamericana. Confer<strong>en</strong>cia pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> <strong>el</strong> I Congreso Mundial <strong>de</strong> Psiquiatría Cultural. Norchia, Italia, Abril 2010. 19. A<strong>la</strong>rcón, R.D. Vida, pasión y muerte <strong>de</strong> Guillermo Vidal. Rev Neuro-Psiquiat 2000; 63: 129-137. 20. D<strong>el</strong>gado, H. Curso <strong>de</strong> Psiquiatría. (1ª. Edición) Lima: Impr<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> <strong>la</strong> UNSM, 1953. 21. Sociedad V<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Psiquiatría. Jesús Mata <strong>de</strong> Gregorio. Libro Jubi<strong>la</strong>r. Caracas: Impr<strong>en</strong>ta Universitaria UCV, 1987. El autor <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra no t<strong>en</strong>er conflictos <strong>de</strong> interés, con r<strong>el</strong>ación a este artículo.
[CONTExTO hISTÓRICO Y CULTURAL EN EL ESTUDIO DE LA ENfERMEDAD MENTAL: PERSPECTIVAS LATINOAMERICANAS - RENATO D. ALARCÓN xx] VALORES Curso teórico: Médicos $80.000 Becados y <strong>en</strong>fermeras $50.000 Curso teórico y Médicos $120.000 taller práctico: Becados y <strong>en</strong>fermeras $100.000 Taller con cupos limitados 519