Informazio orokorra (3Mb)

DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA - IBAIALDE
m a t a rrek e s a t e r a ko, u b ideen b idez hor nitzen zituzten
ure z hir ia k. Baina elementu geogr a fiko a koztopo la -
rria k zir ela -et a, u b ide h a u e t a ko a s ko b enet a ko ingenier
itza o b r a e rra ldoia kiz a n zir en. Gaur egu n , o r a indik
ongi kon tse r batzen dir en a zta r n a kgelditzen dir a .
N o r kez d u e z a g utzen S ego v ia ko a k u edu k tua ?
Gar a i bat e a n Ibe r ia r penintsula ko h a inbat e s k u a lde
m usulma nen a gindu pea n egon zir en. M usulma n a k
ibaien e r abiler a net a ibaiet a ko ur en g a rra ioa nma isu
iz a n zir en, urt egia ket a ub idea ker a iki zituzten, ure z -
t a pener a ko teknika k a s m a tu z ituzten e t a alorren
ure zta pena an t ola tu zuten. B e r a ien p r e s entzia r en lek
u ko dir a penintsula ko h a inbat p u n tuta nkontse r batu
dir en zenbait e r a iku n tza e t a ur e zta pena r i b uruzko
g a ztela nia z ko h a inbat hitzen ja t o rri a r abia rra: a dib idez
,al - a min ( a la min) e s a t en za io ur e zta tze a z a r d ura t -
z en dena r i; aa- sudd ( A zuz) ur a r ieusten dion hor m a,
dike edo p r e s a r i; a d-da wr ( A dor ) he rri bakoitza r i
ure zta pener a ko d a gokion tx a nda r i…
E r a be r e a n , k u ltura r en tr a n s mis io b ide iz a n dir a
ibaia k.A dib ide bat e z e rra z a go ulertu ko d u g u :
1 200. urt eingurua n ,Ar aba e t aGipuzkoa Ga ztela ko
e rre sum a r en za t i b ihurtu z ir en e t abe r a z , mes e t a t ik
F r a n tzia r a hela r a z ina hi zir en p r odu k tuen g a rra ioa, a u -
rre r a n tze a nlurr a lde h a u e t a n zeha r a n t ola tu z en, e t a
e z Nafa rro a t ik. San t ia goko B idea r en ja t o rriz ko ib ilb idea
ker e ,Na fa rro a t ik iga r o tzen zena k , g a rra n tzia g a ld
u zuen denb o r a ldi bat e z , e t aGipuzkoa e t aAr abat ik
iga r o tzen zena, b e rriz , inda rtu (ibai na g usiek ir ekit a ko
b idea ja rra itzen zu en a d a rra r ena, a legia ). San t ia goko B idea
r en a d a r h a u ,Or ia ibaia r en bazte rre t a nda u den
u d a lerriet a t ik iga r o tzen zen G ipuzkoa n , hemendik San
A d r ia ner a ko b idea h a rtz en zu en,Sa n A d r ia net ik A g u -
r a iner a heltzen zen e t aAg ura inet ik a urr e r aZa dorra
ibaia r en b idea ja rra itzen zu en A r g a n tzuner a ino.
B e sta lde, s ines men e t a konda ir a ug a r ir en oina rria n
d a u de ibaia k. H e rria r en sines ker e t a n ,Eusk a l H e rriko
iturb uru e t a e rreka sto a s ko e t aas ko, jeinu mit ologiko
batzuei lotuta d a u de. B e steleku batzue t a n sa indu k r is -
t a u ek a n tzina ko sines mena kor dez k a tu dituzte (bas eliz
a k a n tzina ko toki “ s a k r a tue t a n” e r a iki ohi zir en).
EUSKO AUTONOMI ELKARTEKO IBAIAK
Z enbait iturb uruta ko ur a k na tura z g a ineko inda rra
omen d a u k a . L eku hor iet a ko batzukhona ko h a u ek dir a:
• Tr e b iñoko F o r menio Saindu a r en iturr ia .
E s a t en denez , s a indu a r en za ldia k za p a ldu
zuen leku a nga ix o t a sun a k senda tzen omen
dituen iturr ia so rtu z en.
• Ar b u iot ik O r eniner a ko b ideko Mar iturr i
iz eneko iturr ia . Gau e z s o r gina kge rtura tzen
omen dir a e t a iturr ia r en ingurua nha zten
den b ela rra za p a ltzen d u ena k or ient a z ioa
edo memor ia g a ltzen omen d u .
• La u dioko San t a Luzia . Iturr iko ur a z a hoa
b e t eet a gis a horre t a z San A n t onio e r mit a n
d a goen oina tze r a ino ( s a indu a k utzi omen
zuen) doa n a k , g a uza be r a hiru a ldiz e rrepik
a tuz ger oez d u h a ginet a ko minik iz a ngo.
• Ur kiola ko San t a Apolonia iturr ia . H o r ko
ura z a hoa be t e et a ba s eliz a r en ingurua n
hiru b ir a ema nez ger o , h a ginet a ko mina des
a gertu ko d a .
• Eldu a ingo K r isto r en iturr ia . K ont a tzen d u -
t enez iturr iko ur a k sabeleko mina senda -
tzen d u .
• Ola z a g utia e t aZior dia arte a nda goen U r -
b edeinka tu iturr ia . B e r e ur sulfuro s o a k a z a -
la r en g a ix o t a sun a k senda tzen omen ditu.
E txe t ik k a npoko ur a, g a u e z jeinu z intzo zein g a iztoen
menpea nda goela sinesten d ute batzuek o r a indik e r e.
Gau e z ura ba d a r a m a zu e txe r a, sutondoko ika tz p usk a
bat s a rtu b eha r d uzu ure t a n , horrela g a iz kinen edo
iz a ki g a iztoen so r ginke r iet a t ik sa lb u ego t eko. San Ju a n
g a u e a nka npoko ur a eda t en bad uzu edo b e rta n bain
u a h a rtu , urt e b e t e z o s a sun on a iz a ngo duzu.
P e rts ona ia mit ologiko ho r ien a rte a nez a g u nenet a koa
k Lamia k ditug u . E m a k u mez koen a n tza omen d ute ,
a h a t eoina kiz a nez ik. O s oederra kdir a, e t a urre z ko
o rra tz bat e z o rra zten omen d ute a d a ts luze a .
2
3 9