Informazio orokorra (3Mb)

DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA - IBAIALDE
IBAI- EKOSISTEMEN KUDEAKETA INTEGRATUAREN BEHARRA
E d a t eko ur a r en e s k a s ia ingurugir o a r en a lorreko a r a z o a
iz a t e a z g a in ekonomia r en, o s a sun a r en e t a polit ika r en
a lorreko a r a z o a e r e bad a . H ego a ldeko he rria ldeet a n
o b r a hidr a u likoegokia k , p utzua k , ure zta pen sistema k...,
herria lde horren g a r a pener a ko b eha rre z ko a z piegitur
a kdir a . Baina sa rrit a n ,benet a n b eha rre z koa kdir en a z -
piegitura ker a iki o r dez , g a r a pena lortz eko ob r a h a ndia
k (urt egia k , z entra l hidr oelektriko erra ldoia k…)
e r a iki b eha r dir ela uste du g u . E s a nda koa r en a dib ide
egokia d aAssua ngo urtegia ( E gipt o),Nilo ibaia n.
Obr a h a u 196 4. urt e a n in a u g ura tu zuten. 5 00.000
hekt a r e a ur e zta tzeko a dina ur pila tzen d u e t aEgipt on
kon tsumitzen den elektriz it a t e a r en her ena be rta n
ekoizten d a . A labaina, ingurugir o a r ida gokionez urt egia
e r a ikitze a kinpa k tu h a ndia e r a gin zu en e t a ibaia r en
dina mika zeha r o a lda tu zuen. U rtegia e r a iki zenet ik
N ilo ibaia kez d u g a inez k a egit en e t a ja d a nik e z ditu
b e r e bazte rra k abe r a sten. Gainer a, b e r e b idea n zeha r
g a rra ia tuta ko limoa p r e s a nme t a tzen d a e t a hortik
b eher a ko ta rteet a r a e z d a “onga rri” n a tura lho r iir is -
t en, honen e r a gina delt a r a ino heltzen dela r ik. D elt a r a
e z denez s edimenturik ir isten, itsa s o a, delt a ko lurr a k
ir entsiz , ger o et a ba rrura go sa rtz en a r i da, urt eko
30 m a legia . E t aarra ina k , g a r a i bat e a nha in ug a r ia k ,
ger oet a urria goa kdir a .
M edit e rra neoa n(delt a r en e r a gina r en menpe d a goen
e r emu a n) a rra n tza k b eher a egin iz a n a k ,ba it a zeha r k a
bad a e r e , urt egia r ekin bad u z e r ikusir ik, e t a e s kit o s omios
ia r en ( ur-ma rra s kiloen p a r a s it o bat ek e r a ginda ko
g a ix o t a sun a, ure zta pen sistemekin ze r ikusia d u ena )
heda pena ket a delt a inguruko a lorre t a nga z it a sun a k
gor a egin iz a n a ker e.
B e r a z , uste z giz a rte a r en ongiz a t e abila tzen d uten e r a ik
u n tza e rra ldoi h a u en egokit a sun a z z a la n tza h a ndia k
ditug u . Sarri a s kot a n , elementu h a u ek e r a ikitzeko et a
m a rtx a nja rtz eko or d u a n ,aurr eikusi ez dir en a r a z o
h a ndiekin topo egit en d a e t a m a iz , giz a rte a r entza t
onura g a rri iz a ngo den e r eez d a g a r b iik usten.
India nes a t e r a ko,Na r m a n a ibaia r en ingurue t a n b iz i zir
en 150 .000 perts onek emigr a tu egin b eha r iz a n zuten,
1993 . urt e a nha r a nos o a ur e z e sta li zuten h a inbat p r es
a e r a iki zir ela -et a . E t a zein zen urtegi h a u en b e t e b eha -
rra ? bad a, hir iet a n b iz i zir en m a ila so z ia l a ltuko fa milientza
t elektriz it a t e a ekoizte a e t a e s porta z ior a
b ider a tzen zir en neka z a lpr odu k tuen a lorra k ur e zta t -
z e a, e z b e ste r ik. Har a neko b izta nleek, horren ema nkorra
k zir en lurr ik a urkitu e z inea n , s egura s ki B onbai et a
A hmedabad-eko ingurua n b iz itzen a m a itu iz a n zuten.
Ingurugir o a r en su n tsipena k , be r a z , pob r e z ia eka rri
zuen.A dib ide ha u e z d aba k a rra, ehu nda k aaipa d a it e z -
ke.
H o r iguztia g utxi balitz,ar a z o a kez dir a hemen a m a itzen.
P o b r e z ia e z d a ingurugir o a r en su n tsipena r en
ema itza soilik, honen k a usa e r e bad a . P o b r e z ia k ,ba lia -
b ide n a tura len gehiegiz ko e t a kon trolik g abeko ustia -
pena d a k a r; lurzo rua r en higa d ura, bas oen moz ket a,
p r odu k tu n a tura len gehiegiz ko ustia pena … E t a teknologia
g a r b ia goa kes k ura e z ina kdir ela ko teknologia k uts
a korra ker abiltze r a kondena tuta d a u de herria lde pob
r e a k.
B r a s ilen k a sua adib ide g a r b ia d a . P opu la z ioa r en gehiengoa
pob r e z ia n b iz idaba inaab e r a sta sunna tura la h a ndia
d a o s o , e t a neurr i bat e a n b ehintza t m u ndu ko ibaiha rrig
a rrienet a ko bat i zo r z a io:Am a z ona s ibaia r i. Baina Br a -
s il,arro luze et a zabal honet a ko bas oop a r o a kmo zte r a
b eha rtuta d a go diru s a rre r a klo rtu e t a zo rra kkit a tu
n a hi baditu. O iha n a ur b ilt egi n a tura la d a e t a ur a r en zikloa
o r eka tzen d u , ura atxiki e t a lurr inke t a dela medio,
b e rriz e r e ur e z b e t e tzen bait itu hodeia k. O iha n a des a -
gertz e a n , e urit een zikloa e r a lda tu egit en d a ; e z d u e urir
ik egit en e t a egit eko t a nmodu irregu la rre a n. E t a honek
lehorte a, e t a ondor ioz gos e t e a d a k a r.
Bat ek baino gehia gok pentsa tuko d u , honen ondor ioa
kdefo r e sta z ioa ja s a t en d u en herria ldea kpa ir a tzen
dituela soilik, ba ina e z d a horrela, e zta g utxia go e r e.
A dib ide b e r b e r a r ieutsiko diogu ,Am a z ona s ibaia ket a
oiha n tr opika la k er a tzen d uten eko s istema r i. B e r e
sun tsipena r ekin, Lurr eko a r n a s g u nee t a ko bat g a ltzen
d u g u g uztiok. Gainer a, oiha n tr opika la r en su n tsipena k
g a ur egu ngo errit moa r ieutsiz ger o , 2000. urt e r a ko
pla net a ko e s pez ieen %15 e t a % 20 b it a rte de s a gertu -
ko d a . D ib e rts it a t e a r en g a ler a honek Ip a rra ldea ner e
e r a gina d u , la nda r eet aanima lia tr opika l a s kot a t ik e r a -
t o rrit a ko konpos a tu kimiko a k ,ba imediku n tza n bai
neka z a r itza n ,ba lio h a ndiko a kiz a nda it e z keela fr oga tu
bait a e s per imentuen b idez .
H o rrek g uztia k Ip a r e t aHego a ldea m u ndu bak a rra
e t aba n a e z ina g a r ela adier a zten d u , e t a ibaia ket a ing
urugir o ababe stu e t a kon tse r batu n a hi baditug u ,bi
f r ont e t a n baina elka r la nea n a r itu b eha rra d u g u :
3
41