Informazio orokorra (3Mb)

R hin i bai a . E uropa ko i bai a
R hin ibaia k sei herria lde zeha r k a tzen ditu edo g utxienez
ingura tu: Su itza (herria lde honet a nja iotzen d a,
2 .000 m-t ik gor a ko a ltue r a n), Liec h t enstein,Austria,
A lema nia, F r a n tzia e t aHe r b eher e a k. H isto r ia r en e t a
mer k a t a r itza r en a ldet ik g a rra n tzi ha ndiko ibaia d u g u .
Iz a ner e ,Su itza e t aAustria itsa s o a r ekin lotzen ditu.
Hala e r e , 1.326 km-ko b idea egit en d u enez , laburr a d a
lehen a ipa tu ditug u nibaiekin a lder a tuz ger o.
E uropa ko herria ldeen a rteko lo tur a e t a za t ike t a
u g a r ier a git e a z g a in,Rhin ibaia iz a nda m u ndu ko e s -
k u a lder ik a k t ib oenet a ko bat en kom u nika z io b idea .
M ilioi e r dit ik gor abizta nle dituzten b eder a tzi hir i
e t a 1 00.000tik gor a ko 4 0 inguru ditu R hin ibaia k
b e r e bazte rre t a n , industria lde zabala e r a tuz. H o r i
dela -et a, m u ndu ko ibair ik k utsa tuenet a ko bat d a,
n a hiz e t a d u ela h a m a r k a d aba tzue t a t ik hona, k u dea -
ket a k zo rro tza goa beha r zuela -et a, h a inbat neurr i
a r idir en p r a k t ika nja rtz en. B ide honet a t ik, bu lego
n a g usiaEstra s b urgon du en e t aRhin ibaia k zeha r -
k a tzen dituen herria lde g uztiet a ko o r dez k a r iez o s a -
tuta ko batzo r de bat e r a tu z en. Batzo r de honek
ibaia n zeha rreko tr a fiko a an t ola tzen d u e t a be r e
e s k u d a go k utsa d ura ar a z o a kmurr izteko et a ibaia
b e rre s k ura tzeko a r d ura .
1.3 . IBAI EKOSISTEMAK
DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA - IBAIALDE
Ibaia ket a h a u en bazte rrek eko s istema ba t o s a tzen
d ute , h a u d a, elementu fis ikoen ( b iot opoa r en edo b iz
ia r en e szena t egia r en) e t abiologikoen ( b ioz enos ia r en
edo iz a ki b iz idu nen kom u nit a t e a r en) sa r eez e r a tuta ko
s istema konplexua kdir a . E lementu hor ien ( b iz idu nen
e t abiz igabeen) a rteko elka rrekintza ja rra ia e t a e rreg
u la rra d a .
B iot opoa r en e r a ket a nha inbat fa k t o r ek d ute er a gina:
• Fak t o r e klima t ikoek: t enper a tura k , hez
e t a sun a k ,ar gia k…
• Fak t o r eed a fikoek: lurzo rua r en e z a u g a -
rri fis iko-kimikoek.
IBAIAI BURUZKO IKUSPEGI OROKORRA 1
• Fak t o r ehidr ogr a fikoek: ura r en e z a u g a -
rri fis iko-kimikoek.
B ioz enos ia k ikertz eko or d u a n zenbait fa k t o r e iz a n
b eha r ditug u kon tua n :
• Fak t o r e demog r a fiko a k : dib e rts it a t e a,
indib idu oen bat e z b e steko b iz ir a u pena, pop
u la z ioa r en dentsit a t e a …
• Fak t o r e et ologiko a k : iz a ki b iz idu nen
porta e r a ner a git en d uten fa k t o r e a k .
• I z a ki b i z idu nek e r a ginda ko ingurunea
r en a lda ket a k.
• I z a ki b i z idu nen a rteko er l a z ioa: s inb ios
ia, b iz k a rroitza, h a rra p a r itza …
• E lika d ura .
E kos istema ba t egitura konplexua d a, e t a o r eka, b iodib
e rts it a t e a e t a elka rrekintza, hiru kon tzeptu hor iek,
b e r eoina rria nda u de.
E r a lda tu g abeko ibai et a e rreka k b iz itza z g a inez k a
d a u de. U r e t a net a ur bazte rre t a ningurura o s oongi
molda tuta d a u den a nima lia e t a la nda r e ug a r i a urki
d a it e z ke. E s pez ie h a u e t a ko bakoitza kfu n tzio bat b et
e tzen d u eko s istema r en dina mika n , e t a horrega t ik,
e s pez ie bat en des a ger pena kegitura o s o a ndu e r a gina,
des o r eka k so rta r a z iz ( batzue t a nla rria k b e steet a nez
horren la rria k).
O ngi kon tse r batzen dir en ibai et a e rreke t a n a dib idez ,
ibaiertz e t a n b e r e z koa k dir en zu h a itz e t a be stela ko
la nda r e a kha zten dir a, leku batzue t a nib ilgu a e r abat
ingura tuz. E r a tzen d uten kom u nit a t e a r i ibaiertz eko
bas o a der itzo. H onek fu n tzio g a rra n tzitsua k b e t e tzen
ditu: anima lia as kor en babe s leku e t a ja n a r iiturr ida,
ibaiertz eko lurzo rua finka tzen d u , higa d ura g a la r a z i…
Bas o a mozten bad a, b e r eor dez p a r e t a k , u h a itza ket a
abar e r a ikitzeko , h abit a t honet a r a molda tuta d a u den
e s pez iea ker ede s a gertu ko dir a, eko s istema r en egitur
a sinplifika tuz.
2 1