New Book: Burmese Women's Voice in Mon - MRC-USA

BurmaøWomen’s Voices 

rm[.cjmNihj|bogmLiÕcjø×U;Õcjr,bM. 

mNihj|boek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj K[êznjlwjtuY 

miqzcjTwj kL.YdHjB.q.mnj 

n.YqunjTnj v,d>nj 

TECH 

Promotion & Advertising Co.,Ltd. 

Bangkok 

February 2004

BurmaøWomen’s Voices 

rm[.cjmNihj|bogmLiÕcjø×U;Õcjr,bM. 

Writings of women from Burma 

Translated by Mi Sajian Htaw 

Edited by Sunthorn Sripanngern 

Co-ordinator: Anelyn de Luna 

Altsean Burma 

Tech Promotion & Advertising Co.,Ltd. 

480-482 Lardphrao Road 

Lardyao, Chatuchak 

Bangkok 10900 

Thailand 

e-mail: techprint@myway.com 

February 2004 

gl.njqmÐ J ×Uk: iÕpjqÒ iÕpjgek.·mNihj|bomnj 

aKicjtCY%o o eScjspjkEu percj/]cjkW.njkJu percj’iuhjllokJu percj 

aeK>cjmNihj-bOkJu percjgWoeq.cj-pqN./]cjr,bM.gHjkJu mNihj-bOp?Y/]cjr,bM.puiyj%o 

kis#ezN.jekWoekWor\ rocjkEulMihjmNihjp?Y/]cjr,piuyj%omcjar.miNhj-bOpiuyj xocjgW omokjgtwjtiunja.kJu 

piuyjeTkjkEu q0,ptitj-zhtj lWIpr.a.er.cj\ 

rocja.ddHj/]cjr,bM.tCY%owWo piuyjgWoSEuektjddiukjmNihj-bOgLi]cjkEuq.jr\ 

ddiukjezN.jaiutjmWYgHj ddiukjd,ducjp?]Ep?]ikjp;Yp;.odM ocjkEualEuqIpN.njbM.mdHjr\ alEuaqIpN.nj 

bM.to S’iutjqJektjpiunj-gpjkLajqCi qM,hWotuY leS.wjleS.wjmwjtuY lupjpeq.cjdM ocj-pqN.pN.njp?Y/]cj FoWgLi]cjdM ocjkEudN.Yr\ q0,kEu 

Apm.mwjtuY 

pxIpxpjDwjxIq. a{k.alEuqIkEu eb.jpLnjgt,rpjlWhjtomdHjr\ mWYpLnjgHj 

p?Y/]cjr,qUd>nj (Sudan) mdHjr\ /]cjr,qUd>njgHj dHjdM ocjpN.njp?Y/]cj xocjrO/]cjr,bM.kJur\ 

qWkjeq

mNihjlC E]lC]Eto ducjgiucjektjlwj kemL.njmNihj-bOgHj qWkjgWolWIpr.ek>njz.tj 

qWkjgWof;injpucjqW qWkjgWoptuYwtjl=}[to]tLqCizkur\ gl.nj%ogHjhWokitjxIkEu 

ak.Yar. aKicjk.leKtjtCY%or\ aKicjtCY%owWo mNihj-bOtoelwj q0,gL.YekL.nj 

kemL.njqWkjeqcjea.njFUkEuqMtj[to]tor\ SwWohWotuY ywjK>rpercj/]cjkW.nj 

hWo’iuhj[qi]hj squcjhWorumjgpjkL]cjmcjmNihj-bOtuY p?]Ep?]ikjp;Yp;.odM ocjmiNhj-bOtogHjelwj 

gWoSuEdM ocjkJur\ hiutjdHjq.jgHjr miNhj-bOto qWkjgWoducjsaeK>cjmiNhj /i]kjkjepcjcjgHjkJu 

qWkjeqcjtupjqMhj p?Ypercjpiunj-gpj percjpx.togHjkJu piuyjmNihj-bO 

/]cjr,bM.togmLi]cj tocjtYbnjkajtuY giutjgs.njekL.nja.xIxIq.q.xigHj 

mikjgWoptiukjfea.wj%.bWYm-zi]hjnkjr\ 

likjaupj rm;.cjmNihj-bOgmLi]cj -FU/]cjr,bM. %owWo mdjHlikjpek.opekwjlwj 

lx.tj SEugb miNhj-bOek.nj/]cjarcjgmLi]cjtor\ tkj[t,ptitjlikjaupjq.j%ogHj 

mdHjkemL.njkuE-zhtj kEudN.Y arcjrm;.cjmiNhj-bOto mWYq.jer.cj piuyjesHjsiutjr\ 

hiutjdHjq.jgHjr piuyjgek.ox,-bOmnjp?Y/]cjr,aemrik.nj%o tcj%.gu%jkEumNihj 

d>njlwjlikjaupj%o n.YqunjTnj eku.o miNhjkL.Yv.q. miqzcjTwj tobWYmel.njr\ 

SkjtuY puiyjmikjgWotcj%.gu%jkEu x,mK;}likjtogmLi]cj eku.ox,kEu-zhtjj 

Tokjpcjlwj qWkjgWotkj[t,p=itj likjaupj%om.nj qJux,fauitjtogHjraO\\ 

misr.Ymnj 

Ak*@ 

gek.ox,-bOmnj 

/]cjpocjek.oaemrik.nj 

nid>nj 

likjkNpj ¤¤rm[.cjmNihj|bogmLiÕcjø×U;Õcjr,bM.õõ wW· mdHjlikjpercj mNihj|bo 

ek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcjv,tajK[êznjlwj ddHjBwv,tajm¡,ducjsquicjtodduikjd,ducj 

;ÕE;iÕkj qMwjeqN.tjaupjDupjtLawuE aluEqIpN.njbM.aSkjkj´ quJkuET½,ptuinjlwj 

lv.tj DwjpetHj kqpjgNnjv,taj tNhjneqà.·eq.cjkl,a.\pqN.percj 

;ÕcjkW.nj;Õcjr,bM.e;·mKkjKuYdM ·cjaKicjtC Y$aj tuYv·cjgW·dkjptnjtuinjkM inj;ÕcjmWY e;·m/uihj 

llmjquikjBuikj m;ÕikjepcjtokuEDwjel.kp>l vIq.qMhjqMnj mWYh.njeku.· 

ek.njgkUek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcjmdHjr~ 

mNihj|bov,mK[êlikjpercjgmLiÕcjwW· bWYmgLiÕcjdHjk:iÕpjqÒiÕpjgek.·K[Idr.percj;ÕcjkW.nj 

eku.· gek.·percjew>h.mNihjgmLiÕcj mptmjk:iÕpjqÒiÕpjeb.jdImwjker|zIek.njgkU 

dwja·cjq.njquk[IkuJ qmÚ.k:iÕpjqÒiÕpjeb.jpLnjgt,rpjlWhjkuJ duEkuEek.njqg·cj|bop:Yeb.j 

pLnjgt,rpjlWhjek.nj;Õcjarcj elwjmNÕ·kuJr~ likjpercjlCÕEgHj mdHjper.BwainjT·cj 

v,taj ±t·tlqCiv,qpm.nj p[Yp[.·|boqmÚ.buJluE /uinjrkligW·lwjek.njz.tj 

ek.njf[Õnj¾gihjmWYsW·×W·kuJelwj ekN.tjtYduEkuEm·cjv,qkajmWYsW·hW·gW· duEkuEd,\p,S.Ya. 

elwj×·WkuJr~ lCÕEgHjpLnj mdHjper.BwmNihj|bo m¡,luJl.jkLiK:kja. huitj×Upercjw>tjg>tj 

ainjT·cjmim eT.·mukjgwtuY a.qW·szku dHjmNihj|bosr.Y;Õcj gL.Y]qnjp:Y;Õcjr,qA.cj 

aeK>cjr.mNihjqWkjv,tajhuJgHj muelwjhM YmWYq.jr~ 

qCIgLipjr·cjak.Yr.p:YlikjpercjgmLiÕcjgHjtuY det.wjbkja.gW·v.tjektj 

huitje;·mdHjaDik e;·ktuEbdHjkuEak.Yr.w>tjduikjgikt.nj duEd,|gipjdoa.×U;Õcjmitim 

zku m¡,\p,S.Y×UainjT·cjmimiek.njz.tj ek.njf[Õnj¾gihjq:iÕkjS.njzku auitjquJper. 

gmLiÕcjwW· huitje;·kLÕcj×UaluEqItLawuEpN.njv,m;ÕE;Õikjp[Yp[.·dM ·cjek.njv,;ÕcjkW.njgHjehcj 

mdHjr~ ywjr aluEqIv,maupjDupjlwj;Õcjr,puO$aj ×·Wp!iptjedàtjwtjltUek.njv, 

;ÕcjkW.njtaj bWYmkitjvIkuEDwjqMicjmà, ek.njv,;ÕcjkW.njgmLiÕcjelwj gW·l/uihjsuitj 

sRuitjquikjqLicjv·cjroek.nj;Õcjr,qA.cjgmLiÕcjkuJr~ Sg, aluEqIv,mrpjlwjekWtj 

tLawuE hW·edàtjbkjDwjqMicj ezN.jmwjDwjatÐ hW·qPgRukuEmNihjgmLiÕcj buJaluEqIpN.nj 

p:Y;Õcjr,puOlMÕhjwW·$aj qZkjgW·mcjsM IdM ·cjhW·gW·l,l,r~ /uitjaes.·\zhtjpuO×·W buJe;·mkitj 

vIkuEzkugHj tMajajmNihj m¡,guitjgs.njekL.nja.er.cj~ stmj×UqzuicjainjT·cjpUguEzku 

zku duEkuEsuipjkS·cjkM inj;Õcj v·cjeqà.·vIq.qMhjqMnjv,qkajgHjd,lWIpr.a.er.cj~ 

likjkNpjwW· /uinjrdHjlikjpercjmNihj|bogmLiÕcjkuJelwj e;·eScjspjkuEpercjmNihj|bo

mWYlpãDwjhW·eqcj´ mNihj±t·gmLiÕcjelwjd,bHj d,lCtjlikj$ajgpjwjekW·r~ bHjlCtjr·cjtuY 

gW·tJektj tcjyukjedkjmNihj±t·taj×W·dN.YluE qWkjgW·pelwjpeltja.tcjyutj 

edkjzkuv·cjgW·Kuihjtuinjer.cjmdHjr~ gW·pelwjpeltjtuinjedàtjelMtjzkugHj gunjfuEe;· 

ktuEdHjkuEzkupuOehcjr~ 

ew>h.rgmLiÕcjp:YlikjkNpj$ajwW· leS.wjleS.wjpHjektjncjlwj×Ulikj 

qLRuitjmnje}t·]thj tuYqucjsYlwjelwj×·Wr~ »cCÕhj qWkjgW·kelcj;Õkjekcja.kuE 

ew>h.mnje}t·kuJ quJkuEgW·bguElhuEptuinjlikjptjmnjkuJmdHjr~ /uinjgHjelwj leS.wj 

leS.wj yMÕmNihjgmLiÕcjkuJ sN,n.mjgmLiÕcjkuJ qucjsYlwjtURUB.q.bM. B.q.agálikj 

elwj×·WkuJr~ spjkuEew>h.rgmLiÕcjkuJ qd¡>mnjkuJ dN.YebLtjebLcjmH.r.×·Wmà, v,d>njlikj 

$aj bWYmaYprY mcjducjguicjektj tcjkuEkqpjedL.·ebÐ.nj esN.njT½,×Uv,mbHjlikj$aj 

hW·g,KmIqcj mNihj±t· mNihj|bogmLiÕcjer.cjmdHjr~ 

n.YqunjTnj 

v,d>njlikj 

m.tik. 

gNnj per. yMÕmNihjK[ê mukjlikjj 

1 gW·ktuEdHjpercje;·mtnjtoa.;.jzmLicj ø 

bWYmbuinjzMajmWY dwja·cjq.njquk[I 1 

2 /Ie;·hM Yl.j tN·Sue;·hM Yed>mj nwjK>cjm.k[wj\zwj 3 

3 pWmBpÈ eku.·améad>ekL· 

4 kep>tjmsutjp:YqW´ percjÇÕcjkW.nj ø 

a.mUduiwj 7 

eku.· e;·mdHjgunjsr.Y d,gNpjsuitj mmp[Õcj 14 

5 per.ddHjmNihj|boek.njgkUeK[cjmWYtL bnjsWieK[cj 17 

6 percjpv. hM Yq¡,epÐ.·/tj $cjs.·t·cj 23 

7 bkjgL.Yap>v,mekL·a. esem 30 

8 percjTtjyukjmWYlpãgHj d·kjt.eqnjtIy.em.cj 33 

9 pãprajducjsquicjv,qkaj \mKW.Vui 38 

10 duEkuEeqHjgLolkj}koauitjmWY g[mIl. 45 

11 rm[.cjmNihj|bolupjdM ·cjepY>btuikj dwjlHlHmui 54 

12 p:YBwddHjek.njpN.nj|bo $cjmuicCÕinjhmj 58 

13 wuicjdlumtjkuEaY K[wjaim.nj 62 

14 qMêpkopqYtwjk:iÕcjp:YT·cj mNihj|bov,m×·WdM·cjp:YT·cj 67 

15 per.emwjrIaucjmWYdkutjmWYdko mlHp[Iwnj 71 

16 skÉêterkjdkutje;·m;·kje;njmikjk>pj eami\fê 81 

17 ek.njwutjqpunj qeb(spyj) 87 

18 pHje]q.·lluYsuiaj mit·ey[ meaepWaj(mea,pWcjlwjpnjepH.jtuY eqemwj 110 

24 tMajajmNihjm×W·t.l[Õicj mebd> 112

gNnj per. yMÕmNihjK[ê mukjlikjj 

25 aDipY>dImwjker|zI ø 

kupuOmNihj|boek.njÇÕcjr,bM. $cjel.l.w>nj 115 

26 BwddHj;.·p:YtkÒquilj nwjK[ÕiK[ÕiK>cj 119 

27 per.ÇÕcjf>k Kºnj 123 

28 ]kpjsuipjqC ir petcjlwjvi S.tUkwjt.Bel 125 

29 trohW·kelcjso etnjT.eSW 129 

30 tC YpuOmcjsM IdM ·cj eSWeSW 133 

31 kqpjsuitjdM ·cja]k. qMtj|bomWYtL ×UÇÕcjr,bM. 139 

32 kLÕihjsuitjbWYmel.njrek.njwutj ewnjnI 143 

33 ddHj;.·gW·SuEgblwj 

34 pÒoe;·m¡,prhjesHjhuitj×UeqN.tj ø 

dwjmH.nj 148 

percj;ÕcjkW.njluJl.j emssjmunj 152 

35 prYp:YkuEmk[eh.· mi\fêluE 157 

36 aes.·\dhtja]k.gWicjkÐo yuyu 164 

37 ngl.njp>cjehcjbuicjRuJbcjvi mipUbu dwjeKcjeaem[aj 167 

38 huitjmWYkÐÕEdHjp:YpyuE eKnje#k[ê 172 

39 rm[.cjqWkjgW·qMhjqMnjrcjqkaj mm¾p· 178 

rm[.cjmNihj|bogmLiÕcj ×U;Õcjr,bM. 13 

gW·ktuEdHjpercje;·mtnjtoa.;.jzmLicjbWYmbuinjzMajmWY 

dwja·cjq.njquk[I 

ek.njÇÕcjr,bM.taj sW·ptnjlwjtcjsM Iv.tja.tjmikj muer.huJetHj percj 

bL,/,eku.· peercjguJkLÕJ qWkjek.njÇÕcjr,bM.alu·auitjquJ e;·ducjqzuicjkuEdHjkMinjÇÕcjmWY 

mfYlYÇÕikjepcj buinjKuicjmWYehcjmdHjr~ tNhjngW·ÇÕikjepcjtotcjsMIv.tjlwjgHj puOek.nj 

v,ÇÕcjkW.njquJfauitj bWYmvIqMhj d,guitjgs.nja.er.cj~ ÇÕcjr,e;·mdkjptnjlwj 

×UqzuicjpercjkLÕihjsuitjv,qÒ· petHjv,qÒ·mWYehcj tnjtoa.;.jzmLicjm.njr~ y.·q.jgHjr 

ÇÕcjr,gHjgW·dHjdN.YqWkjek.njÇÕcjv,gmLÕicjtajgW·ef[·suitj quJkuE/uihjll· gpjwjgW·m·cjtnjto 

a.râ v.njpv.ek.njv,ÇÕcjkW.njtajmikjgW·gLÕikjgL.YKN·bdHjtajgHj ezN.jpMwjtuinja. 

tcjsMIv.tj tcjrnjtMajv,tajgmLiÕcjelwjkÐÕEdHjtuinjm.njrâ qWkjgW·dkjptnjÇÕcjr, 

e;·mÇÕikjepcjkuE ;.jdekwjbuJ$ajgHj bWYkuipjkL. percjkelcjqMhjqMnjek.njgkUgHj 

hekL.njhW·gW·mdHjrâ 

percjkelcjqMhjqMnjek.njgkUmà,gHj d,papjzuinjkuE$.eynjqN.cjzku 

e;·htupjkuEv,hW·eqcj m¡,eT.·ekL·aKuikjkN.tmL.gHjelwjhW·eqcj m¡,eT.·ekL· 

\pew$Izku gHjelhW·eqcj gl.njpetHj aKuikjaluikje;·htupjv,qkajgHj 

lpsW·suitjk:ÕhjemL·v,qkaj v·cjeqà·.m·cja.mWYker.·mWYsW·m.njgHj fnjbdHjtuinjq.jgHjer.cj~ 

dm.×UgHjr p:YgL,kwj$ajv,kÐÕEbdHjlwjpuO ddHje;·hW·tupjv,qÒ·gHj puOd,sW·cCÕhjm, 

er.cj´ v,mWYlpãkuEmWYlpã kLÕihjsuitjv,qkajtuY qWkjgW·dkjptnjÇÕcjr,vIq.mWY 

e;·mdHjsN,puO;.·;.·mWY gW·RuJbcj buicjef[·RuihjkNkjp:Yar.ptnjÇÕcjr,buinjKuicj tnjtoa.;.jzmLicj 

er.cj~ percjpuOd,ttjekL.·kLÕcjmWYsW· quJdduikjpRuikjn.n.gHj dHjKnjlCtjKuihjkupuOmWY qWkjpuO 

gW·tJektj w>tjg>tjgluicjluEkkuJmNÕ·kuJelwj puOttjekL.·hW·m.njgHjhmWYr~ a×Ðr.yj 

ezN.jauitjmWYe;·mBpÈdM·cjkuEpercjek.·kel.·vIq. percjkelcjqMhjqMnj 

ek.njgkUpuOgHjmuer.mà, puOsuitjeacjducjhmWYv,qkaj lv.tjebLtj k·kjaDipY> 

ebLtjtjt·gHjmdHjr~ buJv,d,suitjv,m·cj buJaYd,suitjaYm·cj mNÕ·lv.tjq.j$ajtuY m·cja. 

gW·hW·eqcj´ m×W·suitjgLicjeacjducj ¾zihjnkjsW·suitjDwj;.·tuY v·cjgW·kLiÕhjektjpercj 

lv.tjpãpY>v,gmLiÕcjtuY ntYnzuicjbuJesHjesHj p·cjbspjDm·kjptuinjRupjroer.cjmdHjr~ gunjfuEel.nj 

×UgHjpLnj mkligW·lv.tjqLYhMYkuEa.G.t ar.ar.m¡,¾picjpÒ.njaT.njgtgHj 

petHjzkuzkum.njrâ ÇÕcjr,mWY qWkjpuOgW·bL,/, ef[·suitjgW·tuY quJkuEfYlYbuinjKuicj v·cjeqà.· 

dHjtuinjm.njgHj tMajv,tMajaY /uitjaes.·zku×·WgHjtJektjtuY gpjwjguitjgs.nj Dm·kj 

ptuinjRupjrotcjrnjtMajpuOer.cjmdHjr~ 

mNihj|bogmLiÕcjwW· ektjkLÕcjt.l[Õicjp:YainjT·cjgW·vIqMhjkuJ gW·/uihjll·kuJgHj

2 rm[.cjmNihj|bogmLiÕcj ×U;Õcjr,bM. rm[.cjmNihj|bogmLiÕcj ×U;Õcjr,bM. 3 

dHjkLÕcjaKuikjkN.×UaKicjtmL.tmL.et·râ v,tajmNÕ·suitjsRuitjÇÕkjekwjekL.·;v,qÒ· 

KuihjtuY mcjmWYr·cjs·cjv,qÒ·bWYmd,r,râ aeG.v,tajlWIpr.m·cjv·cjgW·ezN.jeg>wjtuinjkuJ 

v.njpv.gW·ektjqÒ.tuinjkuJgHj lpãpercjS.njkMinjq:ÕikjmLiÕkj percjÇÕinje;.tj 

les.tjlem.wj v·cjgW·×W·kuEeqN.wjeswjepN.njkuJ quJkuEzuicjKe;wjgW·esHjvIer.cjmdHjr~ 

p:YmNihj|bogmLiÕcjgHj mNÕ·suitjgRu$. S.njÇêv, ducjgituYqL,duhjkuEv, p:Yar.ekL.njkemL.nj 

mWYmWYmà, bWYmg·cjqk. quJkuEzYwiriy ekL.nja.;.jzmLicjelpjrâ »wW· p:Yar.eqà.· 

qA,ekL·dmLÕe;·me\g.pjDluJlwjbWYml·l lv.tjv,hW·tupjkuEzkutajgHj sW·suitjv·cjroq±t 

dHjm·cjtajgHjv·cjgW·auitja.er.cjmdHjr~ v,m¡,ducjsquicjBYdmLÕ gikt.njel.njtuY 

qWkjgW·petHjs muelwjhM YdHjdM ·cjrâ 

p:YmNihj|bogmLiÕcjwW· aes.·sr.Yeq.cjkl,percjtNhj\K. gt,eKLwjeRHjeqHjv,qÒ· 

v·cjgW·kLiÕhjsuitjv,qÒ· mpt·roq.jwW·tajgHj p>kLÕcjp:YmNihj|botaj×UkÐÕEdHjmNihjr~ aes.· 

sr.Ytaj$·gHj qucjsYp:YpercjpUguEkuJ percjainjT·cjkuJ percjgek.·SgHjDwjhW·eqcj 

p:Ypercjgek.·mNihjÇÕcjpuOdImuiwjker|zIgW·totkjtuinj p:Yar.guitjgs.njpercjgW·kelcj 

qMhjqMnjek.njgkUgHjelwjqucjsYgW·r~ ÇÕcjr,bM.puOgW·lwjbL,/,tuY /kjkLÕcjkwkjbWwjkL·qN.· 

dHjkL.relwj qWkjek.njÇÕcj ek.njkW.njpuOgW·ef[·suitjl/uihjk.ygHj hW·dHjqNicjdyU 

gW·zUtohmWY$Jrâ ek.njv,ÇÕcjkW.nj lM ihjbWYmgLiÕcjm¡,ducjdrtjdRuihjtuY m¡,pY>doa.zercj 

T.njqA.cjbWYmgLiÕcjr~ ÇÕcjpuOwW· qWkjpuOeqà.·kligW· tquikjsuitjhdykuJ eqà.·\mhj|mo 

r.cjS.Y dN.YmNÕ·kuEguJkLÕJ /uihjll· mNÕ·kuEeqN.wjDrjmWYgHj puOm¡,guitjgs.njtM.gluicj$Jr~ 

qWkjgW·ekL.nja.m.njgHj p:YÇÕcjbM.$aj percjvIq. percj/uihjll·×W·tuYr dHjm.njer.cj~ 

puOmNihj|bogmLÕicj v,mguitjgs.njekL.njdM·cjpercjek.njÇÕcjarcjv,gmLiÕcj v·cjgW· 

kelcjqMhjqMnjrcjqkajm.njgHj mdHjpercjKN·bdHjkuEqzuicj qWkjgW·dkjptnjÇÕcjr,mWY 

e;·mkitjvIkuEbNtjpuOmsMIv.tja.tjmikjlwjehcjmdHEr~ v,mNÕ·estn.lgUtpjt, 

emtÐ.×W·ltUÇÕcjpuO v,mikjgW·v.tj aes.·sr.Yek.nj;Õcjek.njkW.njpuOlm[ÕJlupjkLÕcj 

v,mikjgW·kuEÇÕcjpuOmNÕ·kuEpercjaupjDupjbbWYDrjtajgHj ]kkjv,tajTuicjq, ptuinjsr.Y 

kuEkemL.njpuOer.cj~ 

likjkNpj$ajwW· mNihj|boek.njÇÕcjr,bM.gmLiÕcj lv.tjSuEgbn.n.q.j 

v,tajttjekL.·kLÕcjtuY mNihjgmLiÕcjv·cjgW·kLÕihjsuitjgLiÕcjtuinja.gHj dHjgunjbWYmel.njer.cj 

aYsMIv.tjektjr~ puOmNihj|bogmLiÕcjwW· rnjkuEgunjfuEqWkjmNihj|boqM,tuY huJg,dM·cjhW·eqcj 

v,tajquJkuEhuJTm·kjT½,dM·cjgwicjkto quJkuEkqpjgNpjsuitjpuOv,fauitjr~ percjpuO 

v,gmLÕicjhW·tupjv,qkaj e;·mkÐÕEdHjdM·cjgHj bWYm¾zihjnkj gW·tJkL,aDipY>gW·m·kjtuinjtuY 

percjpuOv,gmLÕicjtupjv,qkajgHj gW·dHja.ar.mKN·dkjmWYe;·mbuinjKuicjmWYm.njgHj puOmNihj|botaj 

esN.njT½,kuEdM ·cjer.cjgHj bWYKemN.njkLÕihjektjm.njrâ dwja·cjq.njquk[I 

/Ie;·hM Yl.j tN·Sue;·hM Yed>mj 

nwjK>cjm.k[wj\zwj 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

lMÕhj$aj aYdHja.mNihj|boqpunjmWYtLrap>â tcjrnjtMajpLnjgt,ap>gHj qWkjgW·kligW· 

tWÕEr,e;·m/uihj±qihjbuinjzM ·mWYeqcjh.â tcjrnjtMajaYgHjqWkjan.gtjÇÕcjr,puOgW·/uihjllmj 

er.cjmdHjr~ ;.·;.·gHjelwj ]kkjm¡,kligW·percj/uihjllmjer.cjgHjaYpetHjlwjr~ 


tMajajmNihj|boqMikjkligW·BwhMYkuEpWm¡,ducjÇÕEÇÕikjhMYkuEpWm¡,efkjgM·kjehcj 

mdHjrâ tropN.njap:YÇÕcjr,puOe;·mNÕ·kLÕcjlajpWiÕcjmqunjesH.jqN.·\pcj mNihjmikjgW·m·cj/uihjhj 

±qihjhjelwj m¡,tnjtodM ·cjp:YkuEBwhM YkuEpercj/uihj±qihj e;·hW·d,r,mWYq.jrâ aeG.v, 

mg·>kW.ja.dM ·cj zercjtuicjpÒo/uihjllmj quJkuEdduikjqN.RuihjercjhW·m.nj aYm¡,f[wjk:Õipj 

eRHjeqHjkuv,ÆYed·ek.ed·ek.njÇÕcjarcjpuOv,gmLiÕcjr~Bwm¡,cCitjlwjRHjq.mgikÐ.nj 

ricjktcj qWkjmNihjBwtupj qWkjek.njbWY}kosobWYgt v,tajgW·\g.tjplutjsW·lwjm 

nkuElpuhjtYv,tajgHj hgW·SucjKer.tjmWYtYmà, aYm·cjhW·tnjr~ 

ek.ed·ÆYed·puOtMajajv, yuikjegLcjdM·cjt.l[ÕicjpercjpLnjgt, p:YedqpyuE 

ÇÕcjr,bM. zM.pjpjkuv, RuihjhjalnjpuOgW·SuEgbv,qkaj puOgW·qIkLIv,qÒ·percjBwmNihj|bo 

eqà.·qLÕcjtuinj BwmNihj|boeqà.·ezN.jem.wjtuinj ÇÕcjr,puOeqà.·/uihjllmjtuinj dN.Yv,mesHj 

t.l[Õicjv,gW·yuikjegLcja.tuY puOqIkLIqL.Ygt,lv.tjv,qkajlMÕinjr~ aKicje;· 

lajkLÕcjtuY v,mWYkuv,mWYÇÕkjekwj q:ÕikjS.njtuinjr~ Sg,gHjqWkjpuOgW·qIkLIv,qÒ·percj 

pUguEv,md,ttjekL.·kLÕcj percjd,ducjsquicjkLÕcjbuJluE hgW·aKicjmWYelHj$Jr~ per.BwpuO 

gHj puOm¡,sW·lwjl}komdHjr~ 

p:YkuEepY>ek.·DRuJmek.jg, ¤¤mNihj|bo p:Yar.dkjptnjpercj/uihjllmjõõgHj 

puOSuEgbv,qkajtuY sukjlukjtJkLÕihjkLÕcjBwv,mWYkuv,mWYr~ puOv,mWYkuv,mWYbWYmy[ÕElgU 

p·kjptuinjdnikjBwv,taj p:YkuEBwgL·cjtropN.njap:YÇÕcjmqunjesH.jqN.·\pcj m¡,ttjekL.· 

kLÕcj percjm¡,elcjezW.wj m¡,gikÐ.nj ricjktcjtajgHjtuY mWYw>DwjquJd,elcjezW.wj quJd, 

mipjsuitjkÐÕEdHjrâ quJd,gisuitj quJd,a·qwjdM ·cjgHj puOv,mWYelwjhW·kligW·Bwe;·mklitjel.tj 

v·cjromznjtpjlwjkb[lcjk. puOquJv,fauitj qMwjqmNicjeqN.tjdznjdztjel.njmWY 

ea.njauitj mNÕ·epNtjqrmWYmWYp:YsuitjgL·±qihj tMajv,aYr~ /uinjgHjelwjpuOducjdwjm.njkLÕcj 

ttjekL.·/kjkLÕcj puOa·cjzN,kLÕcjr~ huitjgHjr ek.ed·ÆYed·puOv,gmLÕicj tuinjdHjkLÕcjk:ÕipjqÒÕipj 

mNihj|boheqcjh.â as.eÆ.·v,ma.dM·cjk:iÕpjpercjdkjptnj/uihjllmjgHj ektjbuJ


¤¤tN·SukuE/IõõtuY kuEDzkjT½,ptuinjRupjBwq×¸.njpuOr~ tC Y$aj tN·Sue;·mÇÕkje;kj 

ekLcjemcj epcjtodM ·cjnkuEtN.cjtN,qtjpÒo mWYelwjhW·gW·SuÉ /Ie;·mhW·cC ·kjecC Y hM YtuinjesHj 

hM Y\gajqw,gHj mWYelwjhW·WgW·v.tj$Jr~ 

¤¤»$ajgHj tN·SuBwaYr~ tN.cje;·lpã$ajgHjkwjdM ·cjr~ aKicjgHj 

aYgW·ayukj 14 qN.·mdHjr~ k.lek.njpN.nj nwt tajlupjkLÕcjs·cj 

kW.njpuOgHj mNihjquJmWYkW.nj |gipj\p, v·cjrogL,kwjtoa.kuJr~ miaYmWYquJyY 

ewdn. d,auitja.lm[ÕJ ahinj|gipjdodM·cjgHjmdHjr~ kel.mqpuOgmLÕicj 

elwj gL·cjv,kuv,\p,z,a.auitjr~ pt·×UaKicjgHjtuY puOelwjhgW·kelcj 

sokW.njpuOmWYelHjr~õõ 

¤¤tN·SuaYgHjtN,e;·kHjdM·cjgHjgW·v.tjektjr~ k.laYgW·ayukj 

/>esH.jqN.·\pcj ek.njpN.nj nwt tajkLÕcjpnjeqLkjeT.·dN.YpuOaupj 

ldmjm·cjgHjtuY ap>aYmWY d,qL,a.lm[ÕJdN.YgHjr~ puOelwjd,|gipjbL,lm[ÕJ 

d,lq.ekL·zWap>mWY ay.·m.tjtuipjef[·p:YtielwjqphW·gt.pjr~ 

puOd,dHjkLÕcjBwek.njkLcjr~ /uinjrÆYed·ek.ed·puOmikjgW·mipjlhicjkuErm[.cj 

gItkWicjkWÕikjkuJelwj rm[.cjpuOÇÕkja.kuEekÐ.wjpuOgHj bRueqn.tj 

bRubumjehcjmdHjr~ ekN.tjtYpuOsuipjkLÕcjbduipjmNihjdHjdduikjp:YpyuEmWYdN.Yrâ 

lMÕhj$aj aYebÐ.njdM·cjlikjkuEek.njcC.jtajp:YbduipjmNihjdHjdduikjgHjr~ 

mWYlpãgHjquJ ekL.njdM ·cjkemL.nj qWkjBwmNihj|bogW·ezN.jem.wjtotkjkuJ 

mdHjr~ /uinjrek.ed·ÆYed·puOquJv,fauitj dHja.kuEainjT·cjkuJelwj zercj 

kW.njpuO mdHjT.njz.timimpuOgHj duEaKicjlMÕhj$aj aYbHjqN.suipjm·cjfuihjrâõõ 

gW·micjektjrm[.cj»ÆYkercj;.YmWYtLloT½,per.v,gHjtuY qMtj|bov,mklcj 

pcjmicjgmLÕicj p:YgL·±qihjv,tajgHj yuJesHjyuJtuinj¾gihjK[IdM ·cjtoauitjr~ 

mnj´ bM.´ reKc´j q{.nj v,mdHjÆYed·gmLiÕcj eq.cjT½,dM ·cjBwv,tajv·cjrotN·Su 

v·cjro/IÅkcjgmLiÕcjmdHjr~ /IÅkcjv, tN·Suv,tajgHj etMcjcjtMhjhj tpjbLiÕhjhM YkuEw>tjg>tj 

mWYq.jgHjhW·v.tjmWYr~ lCÕEm¡,lq.ekL·mimzkú lCÕEm¡,q.Y\K.×UmNihjq:iÕkjS.njzkú lCÕEm¡, 

lhutjlm[ÕJek.njf[Õnj¾gihj´ v,tajsuikjdipjlwj;.jrmtjtuY d,kW.jttjekL.·BwpMtj 

eq.kDwjs·cjto´ kuv,qMtjed·|bogmLiÕcjgHj ywjaYhW·gW·eRHjeqHjv,etHj aYm·cjhgW·râ 

aYm¡,ek.jKY>qMtjed·|botajgHj ¤¤qMtj|boa.z.nYõõ gmLiÕcjer.cjmdHjr~ 

¤¤»$ajgHj/IÅkcjBwaYrâ cC ·kjecC YdM ·cjgHj qLÕcjqwjdM ·cjtajgHj mdHjelMcj 

tuinjesHjp:YBwaYr~ ×Ut·/Iet·e;·tcC·kjkLÕcjm·cjrgHj gW·v.tjektjr~ 

ap>aYgHjdHjqM.pLnjgt,mWY qMwjl[,gituwuicjcj zuicj/Iqcjel.njmWYdN.Y miaY 

qL,ptiq×īaYgW·dHjkLÕcjmNihjr~ ap>gHj suipjm·cjp:YmukjpN.njmWYdN.Yõõ aKicjmiaY 

qL,ptiq×¯ibWYmw>tjg>tjquJÆYed·aY v,mqunjgW·dHjmNihjgHj ap>aYgHj mWYw> 

kuJelwj hW·mWYker.·miaYr~ K>miaYv,kelcjlotuinjper.taj$ajgHj 

mukjmtjv,\zcCÕcjdM ·cjtor~ aYgLiÕkjgL.Ysmjr·cjqWhj mWYw>tuYmWYw>pLnj buJluEmimWY 

mNÕ·\dhtj gW·/·cjkLÕcjpuO a]k.¾gipjgNicjezN.jgHjer.~õõ 

aYgHj×Ue;.tjtjlRuiaj}k·dM ·cjrâ aKicjlMÕhjgHjmdHjdM ·cjmNihj|bok:Õipj}k·cjmWYâ ek.njcC.j 

k.le;.tjtjet·v.tjmNihjetHjefkjdv ;Õinjl[mWYgHj lMÕhj$ajdHjdM ·cjqpunj|bomWYhuJmà, 

mNihjbWYmgLiÕcj m¡,a·qwjer.cjâ dm.×UdHjek.njcC.jlRuiaj}k·mWYgHjr qWkjqM.pLnjgt,v, 

mK[Idr.cjdM ·cja]k.¾gipja]k.duEtaj hW·g·cjef[·suitj´ dHjq.jgHjr miaYhuJ aKicjaYgW·ayukj 

dsitjgitu v,papjsW·lwjkuEm·cjker.·»sIaYmdHjr~ »$ajgHj qWkjaY|bYgUhW·vI roq.jwW· 

aYhuJgL.Ygl.njkuEmiaY~ ¤¤buJluEmiaYm¡,pr·cjkLÕcj\dhtj´ Bwmitaj/uitjluEw>tjg>tj 

\b£btjbuJluEek.njwutjelwjhW·tJõõ´ v,huJ v,suitjgidM·cjg,´ misuitjgim·cjkuEv,gHjer.â 

aYelwjsuitjgidM·cjkuJrmi Sg,aYgHjhW·tupjkuEmiâ k.lsuipjelcjezW.wjRuihjalnj 

miptuinjduhjkuEk·kuquÉ Sg,aYgHj v.tjdM ·cjmNihjk:Õipjamé eztjtjgHjer.cjâ 

»$ajgHjdHjdN.YqLÕcjqwj/IBwaYrâ petHjpD>njkuE»sIv·cjromimWYtuYgW·ezN.jeg>wjkLÕcj~ 

Sg,ddHj;.·gHj kM.tjlduElwjlajajgW·m·cjrh.´ p:YBwkW,B.tnjqLÕcjgHj v,gmLiÕcjtJtuinj 

ddHjaYmdHjek.njwutjqpunjmWY´ lCÕEgHjefkjgM ·kjtuinjaY´ lCÕEgHjv·cjroS.nj;ê tuYv,qPm.njkuEaY´ 

huitj×UddHjtaj$ajr aYgHjk:iÕpjmCÕihjtuinj quJkuEdHjtuinjmNihj|boezN.jkuEzYwIriymWYrâ 

»$ajgHjdHje;·mtuinjesHjp:Y/IBwaYrâ ap>aYv,mdHjqM.pLnjgt,ezN.j (qpunjezN.j) 

gHj bum·cjh.´ lË·kjm·cjh. aYmWYelHjelwjhgW·aeK>cjv.tj$Jr~ ek.njkuEap>mikjgW·SuE 

mikjgW·v.tjm·cjkuJelwj huitj×Uak.Yar.tuY mWYw>tuYmWYw>bL,a.v,qÒ· duEkuEap> 

d,auitja.lm[ÕJ p:YepY>btuikjmWYdN.Yr~ miaYgHjhuitjgW·×Holwjd>njker.·ap>ea.nj q.jwW· 

v,m¡,perektjsuitjrâ lMÕhjaYdHjqpunj|bomWYrap>´ tcjrnjtMajap>gHjqWkjgW·kligW·tWÕEr, 

e;·m/uihjllmjmWYg,´ tcjrnjtMajaYgHjqWkj/uihjllmjkMinjÇÕcjan.gtjer.cjâ m¡,/uihj 

llmj;.·;.·er.cjgHjaYpetHjdM·cjrâ puOd,qL,ekL·SJ ;.jrmtj p:YpMtjpN.njap:YÇÕcj$aj 

/>det.wjel.njkLÕcjtuY ekL.·pidet.wjr´ aYsuipjkLÕcjltUgL·cjtropLnjgt,nkuEDwjpetHjmWY´ 

aYgHjdHjqr.YKuihjmWYhW·eqcj´ Sg,dHjqM.pLnjgt,mWY ektjgunjsr.YnddHjmNihjlupjdM ·cjepY>btuikj 

mWYmdHjrâ 

v·cjro/IÅkcjBwaYT½,lwjbuJltUskÉêtN,ezN.jgHj mezW.wjesHjdM·cjnkuE;.jrmtj 

ezN.je;.tj p:YkuEmukÉw>ÆYed·qMtj|boek.njÇÕcjarcjgmLiÕcjelwj epcjtodM ·cjnkuE;.jrmtjkuJrâ


puOÆYed·qMtj|boek.njÇÕcjarcjtajv,gmLiÕcj mpÐ·kercj kercj;.Y pauiwj pel.cj 

l.hU keK[cj eK[cj mnj bM. reKcj q{.nj tajwW·nddHjmzgkU eku.·aerwjB.q. 

tNhj\K.dM·cjv,qÒ·râ Sg,percjpuOquJv,fauitjd,ducjsquicjdM·cjgHj tNhj\K.v,qkajhMY 

mWYq.jr~ buJÆYed·qMtj|bov,mtnjtodM ·cjmWYd|mipjpyuE d,SuEgbdM ·cjbWYmgikÐ.njkuErm[.cjepY>btuijkj 

k·pRuikjBYpN.njgHjkuJ BwÆYed·qMtj|bopuOv,m×W·dM ·cjltUÇÕcjtajelwj a]k.percjd,ducj 

ÇÕEÇÕikj quJkuEm¡,efkjgM ·kj muipjm.l.pjdM ·cjrâ bWYmyutj d,esHjT·cje$.cjgHj tJm·cjquJv, 

fauitjr~ mNÕ·pMikjkuBw gW·m·cjker.·mimkel./uihjhj±qihjhj ker.·ek.ed·ÆYed· 

bWYm/uihjll·kuJelwj ÆYed·qMtj|bov,gmLÕicjwW· a]k.eqN.tjmgikÐ.njricjkÐcjhM YkuEpercj 

/uihjllmjgHj m¡,Runjgs.njK[Idr.cjdM ·cja.r~ 

qWkjgW·pLnjgt,kuEeqN.tjdznjdztj e;·msYz.pjkLÕcjqN.·aK>lajlgHj puOÆYed· 

qMtj|boek.njÇÕcjarcjv,gmLiÕcj bWYmek.·kel.·vIq. dkjptnj¤¤eb.jqW,mNihj|boõõ 

ezN.jmWY bWYma·cjzN,râ tcjrnjtMajpuOgHj q.jluEer.´ qWkjgW·qLÕcjptuinj;.jdekwjmNihj|botaj´ 

qWkjgW·qLÕcjptuinjBwmNihj|botaj´ tuicjpÒopuOgHjan.gtjkMinjÇÕcjbM.quikjBuikj/uihj±qihj 

ehcjmdHjr~ tYpuOquJv,fauitjrpjekmjlwjbuinjnjtuY v·cjgW·suipjtuicjpÒo/uihjll·gHj lupja. 

epY>btuikjkW.jzkjtuinja.gHj ftuikjfea.wj$.tuY f[wjk:iÕpjptuinjsr.YkuÆYed·qMtj|bo 

ek.njÇÕcjarcjgmLÕicjrao~ 

nwjK>cjm.k[wj\zwj 

nwjK>cjm.k[wj\zwjwW·dHjqMtj|boek.njgkUkercjmWY ezN.jeg>wjK[Idr.cjdM·cjp:YpLnjgt,er.cjâ 

lMÕhjwW·v,ef[·qzuicj×·WdM·cjp:YpyuEa]k.;Õcjr,eq·bM.mWYdN.Yrâ 

pWmBpÈ eku.·améad>ekL· 

a.mUduiwj 

mWYd|mipjBwamwj kÐÕEdHjtuinjkLÕcj\pqN.ezN.jgmLiÕcjgHj »$ajgHjmdHjkWtjtYdpjpN.nj 

aluEqIr~ aKicjamwjkÐÕEdHjmNihjbwuicjqkÒr.tj 1946 et·gHj ek.njgkUkercj;.Y 

amwjtaj puicj|pIlwjti;.j tWÕEr,v,kuEv,r~ k.lamwje;.tjtjet· aeG.tuinj 

m·cjB.tnjmUl p:YkW.njel.klui mwjK[Im.cj tWÕEr,;Õcjkercj;.YgHj bM.tajsuipjkLÕcjr~ 

aKicjgHjap>amwjelwj dHjdM·cjek.njpN.njkercj;.Y m¡,auitja.lm[ÕJp:YepY>btuikjgHjr~ 

amwjgHj miamwjpl·cj$. KRuicj(2)kW.njBUkwj sW·lwjp:YB.qzuicjtuYkuEktjebÐ.njlikj 

p:YB.r~ mWYw>gHj ek.njpN.nj bM.tajsuipjkLÕcjkW.njBUkwjtuY qWkjamwjtajgW·tuinjB. 

hM YmdHja.r~ dHjq.jgHjr mipl·cj$.amwjsW·kuEB.tnjqLÕcjek.njgkUkercj p:Yt·cjxê 

et·mdHjr~ B.tuYqkjgt.pj qWkjgW·pas.B.bNtj/>qN.· miamwjkelcjek.jf[or~ 

kL.hgW·kelcjsoqCigHj amwjmikjgW·a.ÇÕcjt·cjg[ItuY ktjebÐ.njpv.zercj 

»sI v,mdHjKuzZ.(qUn.£p)gHjrâ aKicjamwjm·cjdM ·cjker.·»sIgHj v,ebÐ.njkuEduEdHjKuzZ./·cjpMtj 

mWYrâ amwjgHjquJktjebÐ.njpv. quJbuicjRuJekL.njkemL.nj pWÕicjmWYqN.·Dwjehcj/·cjpMtj 

ek.njcC.j 160 \pcj buicjRuJbcjgW·râ »sIgHj p:Yt·cjg[Iet· spjkuEkWtjpv./·cjpMtjyMÕezN.j 

\pktjel.njqnjrâ gW·mWYqN.·tuY kelcjsokW.njmi pas.B.bNtj/>qN.·mdHjrâ bWY}kogHj 

kelcjsomwjK[Im.cj dN.YmdHjz.tiamwjtuY dHjtlgyuicj ptoainjT·cjrâ kligW· 

ek.njz.tjpí k.lgHj quJwImNihjyY´ quJ/·cjpMtjek.njcC.jbWYmgLiÕcjrâ amwjzkumWYgHj quJdHj 

as.qwj quJdHjKuzZ.wImNihjyY quJKuzZ./·cjpMtj m¡,guitjgs.njekL.njkemL.nj e;.cj/uitj 

bWYmel.njrâ bWY}ko$aj mNihjbuicjlupjekL.njsN,×·WkLÕcjtuY kUK[pjef[·qgutjqw>tjektj 

zNêkuJrâ 

aKicjet·p:YkW.njamwjtaj eScjf[.hMYekW·ekW·tuY amwjp·kjtuinjeScjf[. 

mWYkuJrâ Sg,bWY}ko$aj p:YkW.njgHjk.leScjf[.gLÕicjtuinjpLnjtuY m¡,qL.YkemL.njekL.nj 

pqYbu eku.·ebÒ.wjburâ m.cjmà, dN.YgHjgLiÕcjekW·râ Sg,m.cjmNihj|boÇÕikjk:ÕipjkemL.njgHj 

×W·ea.njekW·râ k.lamwj ekL.njm.cjgHjr m.cjqRuihjesHjtuY tlqCiamwj 

d,eT.·a.lm[ÕJdN.YgHjrâ aKicjtlqC iamwjd,eT.·a.gHj ek.njtHjgW·ayukjds.·gitu 

Dwjrâ ×UgHjr nddHj|bokM.YmWY ekL.njkemL.njgyuicjkLÕcjlm[ÕJrâ ainjT·cjlkÒroelwjhW·pÐo 

m·cjkLÕcjbL,bL,/,/,râ dHjq.jgHjr kisËqWkjmNihj|bogmLiÕcjgHj gW·ekL.njkuEm.njrâ mumikjgW·ekL.nj 

ekL.njm.nj´ dN.YluEmikjgW·a. a.m.nj´ kemL.njm.cjpqYbu ebÒ.wjbugHj aelwjzkuamwj 

ÇÕikjk:iÕpjtuYekL.njkLÕcj licjqM.kemL.njtuYkuE/·kjkuEekL.njrâ gs.njKY>gs.njgL.Y gW·ebÒ.wj 

etHjd,qW·kuErYaluEqItajr~ amwjkuquEKuihjd,huJsr pq.jer.huJetHj ek.njkemL.nj


amwj gs.njekL.njkemL.njekW·ekW·´ amwjelwj SkjeS.·kuEek.njkemL.nj tpjpj 

t,t,r~ mNihjzemN.jkemL.njlCÕElCÕEgHj KuihjekW·ekW·hW·dHjâ leS.wjleS.wj d,kuEl.pj 

qk.kuJmgHjr~ amwjgW·ekL.njkemL.njkuEv,tajmipj|zipjm·cjer.cj~ 

aeG.ekL.njdM ·cjkemL.njm.cjgHjr p:Ygek.·B.q.mNihj|bo v,RuYsHjptuinjamwj 

dHjxkÒ#gek.·´ p:YtC YetMcjtC Y|pY mpÐ·tC YkM injÇÕcj(\pvjeT.cjsuen²)taj$aj gek.·mNihj|bo 

amwjtajÇÕikjk:iÕpjtuY ekL.njepY>deyHjdWkj´ k[ÕicjlwjbuJek.njpN.njtuY qWkjek.njv, 

ÇÕcjkW.nj buJzkupetHjgHj Dm·kjT½, huJtW·auitjr~ aluEqIpN.njtajkuEdM ·cjdduikj kuek.nj 

v,ÇÕcjkW.njlMiÕnjtuY puOelwjd,pLnjgt, s.njs,huJkuJr~ leS.wjleS.wj dpjpN.nj 

aluEqItajpnjTuepL.pjncjmwjt.kuEkW.njpuOr~ v,tajkuEamwjtaj|p·cja.dN.Yet· 

SuYkLÕcjdN.Y$ajkuEdM ·cjdduikjSgHjrâ pN.njap:YÇÕcjmà,gHj p:YtWÕEr,kercj;.Y$aj ×·WdM ·cjlM iÕnjrâ 

ek.njz.tjamwjtajgHj dHjm·cjek.njpN.njkercj;.YtuY twjesNhjm·cjkuEaluEqI 

pN.njbM.gHjr m·cjmWYdN.YDwjhgW·â m¡,|p·cjdN.YmWY×HmWY×Hrâ dm.×UgHjr amwjtajznjlwjdWkjmNÕ· 

buJ$ajr~ 

soqC í soqC í aKicjluEpuOgW·soqC i 

aKicjluEpuO gW·sotimipuOer. 

qC iT.njpuO aK>luEmWYelwjhwuitj 

lPktoviap>ey[´ lPktovimiey[ 

p:YpLnjgt,$aj /uinjd,qL,lm[ÕJkuJ 

p:YBu·qWwjet· gW·SuEpLnj 

mimWYmNÕ·p:YqCi ap>mWYmNÕ·p:YqCi 

aKicjluEpuO eqà.·soqC ier. 

aKicjluEpuO eqà.·sotimipuOer. 

qC iT.njpuO aK>luEelwjpuOhW·wuitj ¼¼¼¼¼â 

dduikj\pqN.tNhjhjelwj aluEqI$ajkuEdM 

·cj$Jâ zuzbolamwjtajgHjhW·d,gNpj 

kuEsqucjsNb/Ú dHjq.jgHjr arkjelwjhW·kuEÇÕnj arkjelwjhW·kuEqW·râ agálikjtaj 

k.lv,taj kLÕcjqJektjÇÕcjr,puOgHj v,tajmikjgW·p·kjeScjf[.arkjâ Sg,v,taj 

klcjaerwjzuzbolpuOtajtuY v,tajhW·kuEp·kjrâ k.lpuOezN.jeg>wjtuinjkLÕcjtuYelwj 

qWkjek.njz.tjpuO arkjsNb/UtajgHjKuihjhW·eqcj esHjsuitjq.jgHjtuY puOelwjmcjmWYa. 

aKuikjkN.zuzbolpuOkuJer.cjmdHjr~ p:YkW.njpuOgHj K[êptuinjlwjlikjq.cjbtj¤¤ÇÕnjarkj 

qW·arkjhgW·õõ ap:YgHjsMtjqmÐJlwjyMÕgek.·mNihj|botuY q.cjbtjgHj ptuinjsW·lwjgtmukj 

kW.njr~ 

roq.jwW· p:YkW.njamwjtajgHj aupjDupjTicjdwjkLÕcjbuJ$ajmdHjr~ kW.njtNhjqA.cj 

gmLiÕcjgHjv,taj;ÕnjarkjqW·arkjauitjr´ huitjq.jgHjr dpjpN.njaluEqItaj ftuikj 

fea.wjkuEqW·arkjp:YkW.nj´ amwjtajkLÕihjektjhW·m.njl,l,r~ bWYkL.tY 

amwjtajptuinjlwjq.cjbtjgHj e;·tajpkjkuElMkjKRuJâ tuYpuOa.]k.tj}koqA,ekL·´ 

mWYw>pLnj mC,×Ue;·hW·qPk. quJe;·TpkjpeT.cjlwjnkuE/unj\mr~ alnj$aj amwjtaj 

ektj$.q.cjbtjgHjtuY a.sW·ptnjlwjp:YB.râ puOr.dn. p:YB.elC.wjk[.j ker.· 

lk[.jgmLÕicj bbWYkuEaKuikjkN.q.qn.puOmdHjrâ Sg, dpjpN.njtaj e;·hW·klcjmWYâ 

e;·tajektj$.q.cjbtjamwjtajtuY a.TbuitjkLhjeT.·lwj p:Yquq.nj 

bdY>kW.njgHjrâ d,k.lmWYtC Y kWIskjaluEqIpN.njmWY bÒpjesHj]kpjdN.YgHjr´ mNihjK[Õitja.elwj 

×W·kuJrâ e;·gW·dHjbuJgHj huitj×Ue;·taj hW·qPheRHjeqHjrogoer.cjpuOv.tjektjrâ 

mWYw>gHj ÇÕipjqÒÕipjdpjpN.njaluEqImWYgHj ek.jqM.njamwj muhuitjhW·kuEaeK>cj 

qW·arkjp:YkW.njer.g,´ amwjhuJkuEv, puOhW·mikjkuEtlqCipuO ek.njpuOqucjarkjtuY 

edàtjluJgHjr hW·mikjkuEqW·~ puOmikjgW·SkjmcjmWYa.aKuikjkN.puO puOhM YpM ikjkuE±t·tlqC ipuO 

ek.njz.tjpuO qucjb/UtuYtikjdM ·cjzuicjgL·cj wuitjek.njwuitj|bó ywjrv,tajhW·qucjarkjmà, 

qWkjan.gtjpuOKuihjqnjr~ zemN.jaluEqIpN.njtaj v,tJm·cjr´ Sg,v,tajmikjgW·dHj 

puinj\dpjehcj~ huitjgHjr ywjaY×W·dN.YgHjetHj v,tajpNÕkjeT.·plcjarkj heqcjetHj 

v,kLtjqW·´ v,tajtJ ddHjaYg·cjkLajTewcjeT.·arkjv,tajer.cjmdHjr~ 

d,r´ aYg·cjqk.dM·cjekW·â p:YkW.njpuOgHj gek.·mNihj|bopuOtuinjmWYqCi esHjmWYqCi 

gLÕikjgL.Yarkj´ ywjrpuOv.tjmà, puOkLhjeT.·râ v,lCÕEgHjv,tajgWicjefkjdHjsutjmWYq.j 

/>r. ywjrpuOkLhjeT.·arkj Sg,aYhgWicjâ mWYw>gHj aYtpja.qCiek.njpN.njbM. 

r.·titjmWYtL ×·Wgtmukjq.cjbtjgek.·mNihj|bopuO´ aYa.kLhjeT.·arkjmNÕ·p:YqCiv,gHj´ 

tuYv,psN.Y a.etcjkuEmNihjezN.jv, a.huJg,lwj aYgHjkLtjektjmgW>TwjmWYzukj quJ]qnj 

5000 dekwj×UKb·kjv,g,â 

aYgW·micjper.gHj×UmNihj|bomWY tuYaYpecC.·a.huJkuEv,¤¤aYkLÕihjv,mikjkelcj 

gW·locCÕhjarkjaYkLhjeT.·gHj´ huJsmj cCÕhje;·meTkjtnjkuEarkjaYkLhjeT.·gHjmUsí 

aYlokuEv,akWkj/>SgHj´ lPÈ.njsm·cjgHj´ ywjrekL.njbuJ$ajmWYw>pLnjmà, aYgsuitjeT.· 

m.njm·cje$.cjõõaYhuJkuEv,â v,tJtuinj tuYv,hW·g·cja.tj]qnj×UaYmWYq.j muhW·g·cjhuJ 

kuEzemN.jv, mWYq.jrâ aKicjgHj aY]qnj×W·m·cj×UkuEkemL.njm.cj´ lokuEv,m.njm·cjakWkj 

/>ScCÕhjm,arkjv,gHj tuYhuJkuEv,a.gt$ajlPguicjlwjarkjp:YqC iviâ 

ek.njkW.njbM.tNhjqA.cjtajgHjelwjhg·cjqW·arkjmWY´ ek.njpN.njaluEqIbM. 

tajgHjr v,×W·lWhjtuY hW·klcjsaerwjmNihj|bopuO´ \pqN.puOm¡,SuEgbp:YkW.njgHj huitj×U 

ek.njpN.njaluEqIbM.taj$ajehcjmdHjr~ Ruihjhjalnjv,tajlupjkW.njetHj


v,taj kuEgL.YarkjkuEv,´ puOdsuEds,er.cjâ puOhW·d,suitjmWY Sg,v,rpjlwjlWhj tuYaupjDupj 

lwjkW.nj dHjeb.jaluEqI v,×W·awuEekL.njgW·â ar.taj$ajpuOm¡,btuikjfauitjfa, 

ekL·er.cj~ 

mWYw>gHj puOek.jepY>ek.·DRuJmWY´ puOet.·lwjpucjqWKuihjhj Bikjlwjm.njeng[.m.cj 

kuJ zemN.jeb.jpercj;ÕcjkW.njkuJ buEezN.j×UkuEmukjpN.njkuJ zemN.jaluEqIp:YedqgHjkuJ tuY 

SuEgbkugek.·mNihj|bopuOrâ p:YepY>ek.·DRuJgHj zemN.jeb.jmWYhuJsutjgl.njkuEgek.·mNihj|bopuO 

buJluEhuJer.mà,¤¤ebHjtajhuJkuEpuO lPÇÕnjarkj lPqW·arkjg,tuY puOgW·v.tjektj 

mNihj|boebHjtajr qW·dM ·cjarkj qucjdM ·cjarkjõõg,râ k.lgHjetHj qMtj|bomWY×Ugek.·mNihj|bo 

eKLwjqHjq.jluEer.etHj¤¤ea ekW·r´ puObl,lwjmNihjtajgHjqWkjgW·sMIsMtjr·cjv,tajr 

gW·tJqW·arkjekW·eqcjh. hW·eqcjh.õõâ zemN.jeb.jgHjhuJtuinj v,tajgHjdHjeb.j 

percjÇÕcjkW.njmgW·sMtjqmÐJlwjbbWYDwj dm.×UgHjrv,tajgW·aeK>cj;Õnjarkj aeK>cjqW· 

arkjmdHjrâ micjq.jgHjtuYaYelwjeacjhW·m.njr´ dluikjkÐÕEtuYqM.njtuinjr ¤¤kemL.njv, 

gmLiÕcjhW·d,gNpj v,tajeqà.·gW·aeK>cjekL.njgHj eqN.tjaupjDupjÇÕcjkW.njluEmWY kuElwj 

aeK>cjer.õõ~ huitj×UpWdpjpN.njaluEbM.buJtaj$ajr gek.·mNihj|bopuOm¡,T½,kuEqtÐiâ 

mikjgW·lokuExpm.mWY aYwIlwjad>mWYdkaj }ko×UrYdpjpN.njbM.taj|p·cjkLÕcjm·cjbdY>qCipuO 

hW·lajmWYq.jad>aYekL·a.mWYr~ huitjgHjr aYtuinja.ltUqCiek.nj|boek.njpN.nj 

tajgHjtuY bkjqM.njr·cj¤¤muqWÇÕnjser.bg>pjgy,$ajõõsuipjqC imWYgHj v,huJÇÕnjsqWf[Õnjg, 

k.lp·kjr·cjTM.YqW dHjm·cjqWad>fuihj´ tJq.jgHjtuY aYa.etcjkuEzemN.jkW.njr~ 

mNihjkLtjad>ÇÕnjsgHj m¡,gWa.ezN.jkuE\dhtjr~ zemN.jdpjpN.njbM.mWYkLÕcjhuJkuEaY 

¤¤dm.×Up>cjmWYtC YebHjd,K[Õitje$.cjõõ´ aYelwj ¤¤eh mNihjmà, K[ÕitjelwjmWYtC Y g[Õicjelwj 

mWYtC Yr´ aYhW·efkjõõkelcjhuJ$.râ ×UgHjtuY v,tajhW·g·cjBpÈkuEaYr~ Sg, ad>aY 

SkjekL·a.dM ·cjlgHjrâ zemN.jeb.jv,mdHjk:iÕpjqÒÕipjgHj d,suitjnYkYaYTicjmNihjâ mNihjqMwjv,gHj 

hW·d,suitjaYl,l,râ k.lk:iÕpjqÒÕipjv,key[.wjkLÕcjkuEaY kuElupjdHjek.njeb.jv,gHj 

ek.njrYv,tajbuJluEhuJtuinjer.¤¤»|bo$ajdHjtuinjek.njeb.jmà, »cCÕhjekL.njlwj 

ebLtjtjtajgHjm·kjauitjrõõâ /uinjraYTicjmNihjm.njkuJelwj p>cjaY aYhW·TicjpuhjgHj 

v,tajtJdM·cjr~ 

p:YkW.njpuO mNÕ·n.Ybs.mWY´ qMtj|bomWYgHj tnjp!iq×ī suipjgitutC Y qL,gwjgNogW·ek.njkM.´ 

epN.wjek.nj/>gHjK[Õitja.mWY eqHjdM ·cjmWYrâ qMtj|bo$ajgHjdHj|bokM.Y dMÕcjdelcje;·gHjgW·lwjkuE 

mNihj±t· e;·mNÕ·qmÚ.tuYmdHjrâ kL.tYgHje;·hg·cjloskuEaYv,gHjmdHjap>ek.njcC.j bWY}koe;· 

losr~ buJgW·dHj qmÚ.mNihjgHj dHjmNihj|boekkjmWYtuYmikjgW·T·kjgl.njkuEgek.·mNihj|bopuOer.cj~ 

aYkuE$.pRuicjkun.Ybs. spjkuEper.miek.njcC.jgHj qWkjv,gW·ef[·qàÕtjqW.tjd, n.Ybs. 

ef[·qàÕtjqW.tjkuEmNihj±t·gHjlo]qnj/>lC J tuYzkumNihj±t·gHjrkLÕcjkuE]qnjâ Sg,]qnjds.·kL· 

Dwjehcj gW·suipjtYmNihj|bogHj eqHj×UgHjn.Ybs.gHjguicjlwjfauitj~ 

aYkLÕihjdM·cjfauitjr\pqN.$ajâ aYhuJkuEezN.jeb.jv,taj pbuJ$ajhW·d,´ 

mNihj|bomWY ]qnje;·d,gW·eTkjvivigHj ttjektjeT.·a]k.$J´ \pqN.buJ$ajkÐÕEdHjdM ·cjgLiÕcj 

huitjgHjr aYhW·lupjeb.jv,taj~ 

bWY}ko aluEqIpN.njbM.tajlJektj$.]qnjpuOauitjtuY aYelwjhW·m·cjp:Ym.cjK[I 

gHjr~ kL.tY buJluEv,qper.huJetHj ]qnjt.njmWYkL·dekwjgHj hW·lupjeqN.wjr qucjsYhW·gW· 

rg,tuY ]qnjmNÕ·p:YpuOquJfauitjgHjektjncj v,tajqL.YkuEer.cjg,´ v,tajkelcjkuE 

;.·;.·gHj mqunjlC JdekwjDwjrâ puOmUsiqL.YqL.Y buJd,suitjgHjqL.Y mqunjlC JehcjkelcjgW·râ 

dHjq.jgHjr rYpuOm¡,elcja. ]qnjgLiÕcjekW·ekW·â »cCÕhjelwjv,tajhW·ed·>$J hW·Ru·$Jfuihjâ 

mWYalnjpLnj ]qnjt.nj 75 dekwj´ 35 dekwjeku.· 25 dekwjqpekL·buJkL.gHjpLnjtuY 

mWYgetHjelwjhW·kelcjkuEpuOrâ ]qnjpek.·sW·lwjqWkjgW·quicjqC í qWkjgW·r.njkLaj´ qWkj 

ek.njcC.jgW·m·cjB.auitjt,a.râ aYm¡,kelcjs×Ut·pLnj muelwjhW·eqHjmWYq.jr~ 

]qnj/uitjm×W·gHjauitja.qM,hW·eqcj´ puOm¡,kuEaluEqIpN.njbM.quJcCÕhjpwjt.$Jâ 

ltUkunjduE bdY>kW.njpuOgHj v,tajef[·sW·lwjt·dpjpN.njmWY puOd,yuikjpl·cj;.jqWkjv,taj 

RuihjhjqtÐhmdHjrâ leS.wjleS.wj d,yuikjpl·cjeqC.Y×UdN.YgHjelwj×·Wâ ywjrpuOa. 

kuEpwjt.hW·m.njmà, sN,pwjt.gHjd,kuE]qnj´ gW·kuEm.njbuJgHj tMajajmNihj]qnj×W·hW·eqcj´ 

qWkjgW·sW·B.kuEek.njcC.jt·gHj]qnjhmWYm·cjretHj suitjD>tjaYesHja.bWYmel.njrâ q.jgHjr 

v·cjgW·titjbL, a.×UkW.njgHjm¡,ekL.njrâ aYqàÕtjqW.tja.zercjpyuEkercj;.Y kuE 

ÇÕcjr,eq·et·mdHjr~ kL.hgW·a.$JgHj mikjgW·a.qW·e\pcj/>p:YlpãÇÕcjr,eq·et·´ rYmitj 

qh.YmWYgHjelwjmNÕ·e\pcj/>mikjgW·a.qW·kuJ´ per.puOa.qW·e\pcjp:YÇÕcjr,eq·e$.cjgHjhW·los 

kuEv,gHjmWYâ Sg,puOa.SuEkuExêa·cjqicj v,mNÕ·t.l[ÕicjaluEqImWY´ v,tNhjhW·g·cja.Rucj 

aluEqIpN.njbM. Sg,aYa.e$.cj a.SuEkuE xêa·cjqicj huJtpjpjrâ 

K>aYv.tj xêa·cjqicj aYhuJ¤¤ek.njv,ÇÕcjkW.njtWÕEr,puO$aj RuYsHjptuinjlwjv, 

qWkjgW·qpsN,huJg,kuEv,´ lMÕhj$aj]qnjmNÕ·p:YpuOfauitjgHj aluEqIektj$.auitjrâ 

muphW·huJg,mWYq.j hW·ekL.njmWYq.jm·cjdM ·cjer.´ puOtajm·cjp:Ym.cjmwjK[I tuYgs.njekL.njkemL.nj 

r·cjsmjlpuhjtYpuO d,ekL.njkemL.njgLiÕcjeqNmjtYpuOelwjauitjrâ muelwjhW·eqHjr´ huitjgHjr 

puOm¡,qW·e\pcjpuOe$.cj´ e\pcjtaj$ajgHj d,ttja.lWÕOkwjtuYmH titja.gW·râ qWkj 

K[ikjepcj(gikj) mNÕ·ltUgL·cjgHjK[êkuEpuOlikjp>emtjviâ micjq.jgHjtuYv,K[êkuElikjp>emtj 

/uihjhjrâ gW·likjp>emtjgHjtuY puOmNihj|bopnjtL t·cjncje\pcjpnj titjkLÕcjrâ e\pcjtajgHj 

qW·titja.mWYtuYmWYrâ bWY}ko$ajxêa·cjqinj gbSuEek.njÆYek.njed·aYmWY tuYv,qM.njsuipj 

per.aYkuJr ¤¤ÆYebHjmWYgHjpq.jekL·dM·cjer. ×·WdM·cjaluEer.õõ×UaYgW·$.likjp>emtjtuY 

ekL·a. hW·kelcjm·kjkLÕcjgHj v,gWicjtuYqM.njtuinjmdHjrâ tlicja.gL·cjtuYhW·kelcjsuipjh.â


k.l ed·wutjaYlos ddHjaYsuipja.ÇÕcjr,eq·gHjtuYv,dHja·qwja.bWYmel.njr~ 

aYsuipjkLÕcjpyuEkercj;.YkuEÇÕcjr,eq·$aj×UkuEqkÒr.tj 1987 et·r~ Sg, 

BwdM ·cjhW·tnj]knj´ ywjrmNihjyY×·W·etHj wIwtjmNihjyY´ gW·aKicjetHjebÐ.njlikjkuEek.njcC.j´ 

RuihjhjqN.· dpjpN.njaluEqIbM.tajkLÕcjrhuJetHj d|dipja.lpãÇÕcjr,eq·et·r~ k.l 

dpjpN.njtajgHjkelcjtitja.tuYmH puOgW·kelcjsokLÕcjr~ d,|dipjdM ·cjbuJgHjRuihjhjqN.· duEkuE 

suipjqkÒr.tj 1994 gHjr~ bWY}ko$ajpt·×UqkÒr.tj 1995 tuYhW·kelcjsoqcjlpãet· 

m·cjeT.·p:YbduipjmNihjdHjdduikjm×·Wqcjpã$aj duEkuEaKicjlMÕhjrâ p:YkuEbduipjmNihjdHjdduikjltU 

tieq·$aj p:YqkÒr.tj 1996 gHjaYdHjzemN.jbduipjr~ }ko×UgHj p:YqkÒr.tj 1997 

gituem 10 gHjducjRuYsHjdHjtuinjxkÒ#gek.·mNihj|bokercj;.YpLnjrâ eqN.wjgek.·mNihj|bopuOgHj 

pnjqN.·mWYw>RuYsHjxkÒ#´ qWkjgW·ekL.njepY>RuYm.Yp:YqN.·gtet· puOd,pek.·pekwjlwjr~ gW·ekL.nj 

kemL.njbuJtaj$ajaYmipjekW·ekW·â ek.njz.tjaYtajgHj awYe;·ezN.jeg>wjtuinja.tuY 

zkue;·taje;·tajr·cjs·cjektjtjm.njauitjr~ qWkjgW·d,gWicjgtokuEe;·tajhmWYrâ mNihj|bo 

v,mNÕ·p:YtWÕEr,kercj;.YquJfauitj mdHjek.njf[ênj¾gihjaYtuY pM ikjd,r·cjs·cjRuJbcjv,tajmN·Õtor~ 

dHjxkÒ#gek.·mNihj|bokercj;.Y qN.·pTmgHj p·kjptuinjB.mWYtuY aYpas.B. 

tnjmUlr~ qN.·dutiygHj as.B.v,mesHjkLÕcj×UB.pÒtjepÒcj×·WkLÕcjtuY aYelwjhW· 

d,ekL.njekW·ekW·r~ aYgHjÇÕikjk:ÕipjB.pÒtjepÒcjtutjtutj eku.·sicjskj´ suipjqN.· 

ttiygHj ek.jlwjmNihj|botNhj mWYgHjkuEekL.njdN.YaYgHjtuY dN.YaYmikjgW·a.aYa.gW·râ 

bg>pj×Ugy, ywj×W·aKicj a.r·cjB.e$.cj´ a.r·cjscjtutjtutjtajgHje$.cj´ a.Rucj 

e$.cj´ qWkjgW·SuEgbkuEkMÕYp:Ym.h·cjqnj et·×W·mà,a.SuEgbe$.cj´ kuEmitjqh.Y 

tajgHjelwja.SuEgbm.nje$.cj´ dN.Yd,suitjgHja.m.njrâ zM.pj\pqN.e;·mkÐÕEdHjkLÕcj 

aYtwjesNhjeq.cjkl,e$.cj~ mNihjqMtjtajgHj qucj/·kjelpje$.cj buJtajgHj 

aYhW·d,gNpjrâ mNihje;.tjtjetHj m¡,tuinjB.e$.cj´ pv.m¡,ÇÕikjepcje$.cj´ m¡,tuinjdHj 

k:ÕipjqÒÕipjKuihje$.cj tuYnnYgL·cjtro;.·sMtj e;·tajd,ekL.nja.m.njer.cjâ ywjrpuO 

qucjssNb/Umà, BwpuOgW·ptl]qnjheqcj´ lJÈ.njdHjtuinje$.cj´ mikjgW·gL.Y]qnjnkuEpWhW·Kuihj 

tajgHje$.cj´ \pqN.gmLiÕcjtaj$aj aYmikjgW·rpjspjTicjdwjekL·r~ 

p:YÇÕcjr,bM.gHj percjK[Idr.cjdImwjker|zI kligW·epY>a·cjzN,nkuEm.YgLÕicjgLcjkuJelwj 

hW·gW·awuEa.$.$Jrâ ak.Yr.qWkjpuOw>tjg>tjk:cjrâ mNihjeRHjeqHjk[.jDwjbuJpuOtaj$aj 

muelwjekL.nj/uitjhW·m.njr elC.wjk[.jr.dn.mikjrekL.njgW·â k[.jmà,ar.auiQuJ 

fnjbdHjkuEm.njrâ suitjD>tje;·m}k·cjmCÕihjgHj v·cjgW·ÇÕinje;.tjles.tjlem.wjtuinjkLÕcj v, 

kLÕcjbdHjkuErâ mNihj±t·gmLiÕcj aKicjv,tajhW·kLÕihjhW·Suikjb¡kj$JgHj puOm¡,mcjv,taj´ k[.j 

gm[Õicj]kkjwIwtjkuEsuitjD>tjmqÒ.tj\mhjtajgHj v·cjgW·;Õinje;.tjtuinj v,|p·cjqL.YkuEer.cjâ 

suipjaKicjaK>gHjetHj mNihjhW·Kuihjqnj mNihjmyutjtajm¡,k[;.·;.·râ ar.mNihjpuOpelwjpeltj 

|p·cjqL.YhgW·gHj k[.jgm[Õicjpelwjpeltj|p·cjqL.YkuEm.njgHjr puOm¡,elC.wjeRHjeqHjr.dn.mikj 

kuk[.jgm[Õicjrâ ktjlCtjpv.tuY k.ldHjtuinjtlpv. dHjtuinjk:ÕipjqÒÕipjÇÕcjr,puOtuY 

qWkjkM injÇÕcjpuOgW·/uihjllmj mWYker.·mWYsW·p·cjtYekL.nja.m.njrâ zercjkM injÇÕcjpuO puOmikjgW· 

soekW·râ percjpv. percjTtjyukjkM injÇÕcjpuOgW·totkjtuinj aluEqIkM injÇÕcjpuOgW·totkj 

|p·cjqL.Ytuinj ar.r.auitjquJgW·|p·cjqL.YtuinjgHj m¡,kelcjsoekL.njer.cjâ puOkupuOv·cjgW·kLÕihj 

suitjkL,m,v,qÒ·gHj m¡,gs.njekL.njekW·ekW·tuY m¡,ektjaKicjbWYmlaj$Jrâ aYeTcjektj 

etHj laja.duEsuipjlkjTkjek.njsopuOdHjm.njer.cjâ 

rnjtMajaYgHj qWkjek.njv,ÇÕcjkW.njtaj percjTtjyukjkuJ percj\dhtjkuJ 

percjpv.kuJ percj/uihjllmjkuJ quJkuEpercjvIqMhjrcjqÒ·tuY mikjgW·kuEezN.jem.wjtotkj 

ef>aje\bwjtuinjmWYker.·mWYsW·râ nzkuaYmWYgHjddHj|bokM.YmWY /uinjrekL.nj/uitjm.njekW·ekW·h 

dHjkL.relwj kuquEKuihjhuJsgW·râ mUhuitjer.huJetHj buJv,tNhjbuikjltkj buJv,tNhjs 

gHjgW·s gW·buikjltkjm.njkuJmdHjrâ »$ajgHjk[.jgm[ÕicjzuinjkuEe$.cjgHjaYpetHjektjrâ 

/uinjrekL.njkemL.njhW·m.njekW·ekW·kL.relwj gW·sdM·cjRuihjhjtCYkuJ´ p:YqCiaYgHj×W·kLaj 

mWYe;.tj tuElWIlwjeqNwjekwjtajgHj pY>×UarcjzkugW·stuY quJkuEgW·pãprajkuEmitjqh.Y 

kuJ qC izuicjwutjduihjtajgW·skuJrâ ywjraYmuhW·mWYelwj mitjqh.Yv,mgW·kuEaY×·WdM ·cjtuYrâ 

»$ajgHj k[.jgm[ÕicjRuJbcjkuEaYtuY gW·tnjtodM ·cjbuJ$aje$.cjgHjhuJm.njrâ 

qWkjek.njcC.jtajkuEmNihj|botaj v·cjgW·ezN.jem.wjtotkjtuinjgHj aYmikjgW· 

ekL.nj mikjgW·v.tjmNihj|botajvIq.qMhjqMnjv,qÒ·â puOdHjmNihjquikjfYptl]kkj\dpj 

heqcj tuYleS.wjleS.wjd,SuEgbtcjw>tjg>tj×·WkuJrâ a]k.gHjr v·cjgW·eq.cjkl, 

\pqN.tajgHj kisËn.n.tajgHj puOmNihj|bogmLiÕcjtajm¡,SuEgbv,qÒ· qIkLIv,qÒ·râ qWkjgW· 

kW.jtro v·cjeqà.·gW·likjkW.jtro gW·a.bduipj´ licjkWIskj ar.taj$ajpuOd,K[pj 

d,ekL.njtorâ pq.jer.mà, percjkW.jtrogHjw>tjg>tjdM ·cjlM iÕnj´ lp·v.tjpuOgHjqLÕcjel.nj 

ezN.j|pYel.njekW·râ dHjq.jgHjr ekL.njektjmNihjmWYDwjgW·heqcjâ BuiajgW·d,ekL.nj 

kemL.nj×W·bWYmgLiÕcjâ y.·q.jgHjr ek.njv,ÇÕcjkW.njtajquJ,v,fauitjgW·ezN.jem.wj 

totkjtuinjquikjkjr~ 

a.mUduiwj 

a.mUduiwjwW·SkjektjdM·cjt.l[Õicjp:Ybduipjkercj;.Y zercjpyuEeq·øbM.fuihjr´ 

qWkjgek.·mNihj|bokercj;.Y mNihj|boekL.njdM·cjnkuEestn.buJv,gHj pMikjezN.jekW·râ 

per.Bwv,wW· v,loT½,kuEmlHp[Iwnj atuicjbWYltUgHjmdHjer.cjâ 

øøøøøøøøøøøøøøøø


likjqmÐJ ptuinjgunjsr.Ydwjk[Ik[I 

kep>tjmsutjp: YqW´ percjÇÕcjkW.nj 

eku.· e;·mdHjgunjsr.Y d,gNpjsuitj 

mmp[Õcj 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

aBiDwjv,gHjmumà,er.¤mNihjpuOgmLÕicjquJv,fauitj dHjgkUmNihjmWYsW·tuY eTkjkuEgW·ducjsquicjpercj 

bbWYDwj percjqMhjt,quJv,fauitjõ rowW· mdHjlv.tjel.Yel.Yeq.cjeq.cj´ tuYmdHj 

tcjtNhjmWYe;.tj puOm¡,lCtjeTkjer.cjâ 


dwjk[Ik[IwW·mdHjtleScjf[.kep>tjmsutjp:YqWmWYtlrâ kep>tjmsutjp:YqWwW· 

qWkjBwek.njÇÕcjr,bM.tajgHjmdHjar.pMikjezN.jmWYq.jrâ atuicjaKuikjkN.ÇÕcjr,bM.wW· 

ÇÕnjqWrhuJmà, kep>tjsutjp:YqWhM YhgW· pM ikjezN.jbWYmel.njrâ huJqRupjeT.·mà, kep>tj 

sutjp:YqW$ajgHj qWkjÇÕcjr,bM.gHjmdHjar.×·WcCÕhjm,ezN.jbWYmel.njrâ v,gHjmWYelwj K[pjSicjS 

hW·m.njr per.spjkuEkep>tjsutjp:YqW$ajgHj bNtjeTkj±kikj m¡,loT½,$.kuEz.tjwW·râ 

dwjk[Ik[IwW· p:YqkÒr.tj 1946 et·gHj mdHjv,l[Õicjekcjk.knjkertj 

mNihj|bo (WOMEN CONGRESS) mWYtltuY mdHjqr.Yqg·cjp:YpWIbWiÕcjpercjÇÕcjkW.njbM.kuJ 

quJkuEmdHjk:ÕipjqÒÕipjmNihjK[Idr.cjpercjmNihj|bomWYtLer.cjâ p:YqkÒr.tj 1945 gHj 

lupjtuinjdHjek.njgek.·eb.jkWnjm[êentjbM.tuY dHjtlgyuicjainjT·cjkuEteKcje\znj 

v,mdHjxkÒ#eb.jgHjtuY percjK[pjbs.rn. ef[·qgutjqw>tjgmLiÕcj ekL.njkLÕcjlwj 

p:YBwv,auiQuJgHj el.YqW.dM ·cjhW·eqcjrâ 

Bwv,gHj tunjSnjd,esHjlwjT·cj huitj×UDwjpetHjpercjÇÕcjkW.nj´ p:YÇÕcjr,bM.$aj 

epN.wjkuEmNihj|bom¡,esHjlwjT·cjgmLÕicjgHj v,mdHjmNihj|bom¡,ducjrpjK[Õkj ef[·lwjT·cjlajauitjrâ 

p:YqkÒr.tj 1959 ø 1967 et· T½,huitjeScjspjdM ·cjkuEeb.jkWnjm[êentjtuY mNihj¾dihj 

qÒ.tjt· epL.pjeT.·v,p:YT·cjmqunjqN.·epcjcjgHjelwj fÇÕinjef[·suitjD>tjv,hW·m.nj$Jrâ 

k.l suipjqkÒr.tj 1987 gHjv,gW·tuinjqtipercj|p·cjqL.YdImwjker|zIp:YÇÕcjr,puOgHj pM ikj 

ezN.jdM·cjer.cjg,tuY rYaluEqItajaRuJsUkLÕcjkuEv, qWkjgW·kelcjrpjK[ÕkjeT.·v, 

mWYw>pLnjmdHjrâ buJe;·gW·dHjgHj epY>qBcjkuEd>njqPkuquE rYeRHjeqHjbud¯B.q.v,ekL.njbdHjgHj 

dHjdM·cjwuicjDRuJtkjk[.KuihjqWkjrYsuitjTtjpercjÇÕcjkW.nj bWYetMcj rYqMtjgmLiÕcjtajrâ 

bL,titj×UT·cjtuY \K.hW·l· qkÒr.tj 1989 k.lv,gW·ayukj 70 gHj d,ducjrpjpLnjtuY 

Tpjd,T·cj 20 qN.·pLnjmdHjrâ mdHjmNihjayukjezN.j b[ÕTo percjTtjyukj hKuihjtuY 

qWkjgW·bl,kuEv,gHja.tjgLiÕcjkuEw>kuJelwj v,hW·bl, d,ducjdM ·cjp:YT·cjduEkuE qkÒr.tj 

1999 gHjmdHjrâ aKicjv,×W·dM ·cjp:YT·cjgHj dm.×Uef[·lwjq×ìi#.njsuitjD>tjv, qWkjek.njT·cj 

percjÇÕcjkW.njmNihj|botNhjhjgmLiÕcj dHj\dhtjsuitjtuY qmÐJedàtjbkjeTkjrâ 

titjbL,×UT·cjtuY aKicjv,×W·dM ·cjmC,T·cj$ajelwj aluEqIpN.njtaj hgW·bl, 

mtjmWYlsutj mcjr·cjdM ·cjv,lMÕinjk.lmdHjrâ pWmBpÈ aKicjhW·RuYd,esHjT·cjpLnjhuJgHj qPkuE 

DwjpetHjv, percjkemL.njv,Skja.gtet· auitja.hW·eqcjâ muhuitjmà, v,gHjdHjmNihj 

erHjeqHj q:iÕkjmLiÕkjpercjbbWYDwj percjqMhjt,el.njqnjrâ 

dwjk[Ik[IwW· bWYmekwj£zcjSkjeS.·kuEmNihjpWIbwuicjv,tuY mNihjpWIbwuicjv,gHjelwj 

bWYmekwj£zcjkelcjSkjeS.·kuEv,kuJrâ p:YwcjÇÕcjr,bM. eku.·Bwek.njÇÕcjbM.gmLiÕcjgHj 

kep>tjsutjp:YqWmà,$aj mWYdkutjmWYdko Dm·kjT½,ptuinjqBowmNihjbuJluE p:YpWIbwuicjv,elwj 

Dm·kjT½,ptuinjlwjbuJq.jwW·râ zkuzkuv, aeG.m¡,Runjgs.njK[Idr.cjdM ·cjgHj percjRuJbcj 

T½lB.jv,tNhjgHj sW·gttuYekL.njkuEelpjrâ p:YqkÒr.tj 1975 gHj aluEqIpN.njtaj 

gsuitjekL·teKnje\zcjv,mdHjtlqC iv,tuY nkuEeScjf[.e;.tjtjmWY×W·p:YÇÕcjlgucj qW·sdM ·cj 

kep>tjsutjp:YqWgHj nkuEsuitjD>tjmKuicjkLiÕkj v,mWYDwjehcjwIwtjr·cjs·cjkLÕcjek.njpnjtL 

tuYkuEv,tNhjelwj nkuEqLÕYqL.jgW·RuJbcjkLÕcj×W·kuJrâ 

mNihjm×W·pWIpwuicjv, spjkuEpercjTtjyukjÆYed·mqv,tajkuJ k.lv,taj 

K[Õitjg[Õicj ef[·zWkm?T.njd,d,r,r,hW·m.njkuJ mNihjw>tjduikjqWkjek.njz.tjv,taj 

gW·m·cjB.ebÐ.njpv.hW·m.njkuJdHj nkuEpercjsuitjD>tjdwjk[Ik[IkuE\dhtjqM,hW·k nkuE 

qLÕYqL.jelwj buicjRuJbcjkuJmdHjrâ v,mdHjtlqCiv,gHj qL,ekL·lm[ÕJp:YpLnjgt,rpjlWhjtuY 

dwjk[Ik[Ieku.·ek.njz.tjgmLiÕcj d,kÐÕEdHjBwkLcjtlqC i kLcjap>dM ·cjkuJelwj huitj×Uv, 

gW·RuJbcjT½lB.jtuY mNihj|bohW·TtjyukjtajgHj kelcjTtjyukjtuinj´ ek.njcC.j 

kÐÕEdHjmNihjtM itajgHjelwj m×W·tuinjkuE\dhtjrâ 

mNihjmK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njqMwjtitajkuJ kW,B.tkÒquEtajkuJ gW·ducjsquicj 

gunjDwjqd¯>tr,gs.Y gunjDwjemtÐ.×Udwjk[Ik[IbWYmgLiÕcjmdHjrâ qWkjek.njT·cjqM.percj 

ÇÕcjkW.nj m×W·dM ·cjp:YT·cjtaj aelwjzkuv,pelwjkuEpucjgWIqM,hW·eqcj aelwjzkuv, 

bkjpl·cjbsuipjkuEqM.percjÇÕcjkW.njv,m×W·dM ·cjp:YT·cj´ SgHjDwjhW·eqcj ek.njqmÚ.v,taj 

mN·ÕdM ·cjmC,T·cj v,m¡,SuEgbdM ·cjdduikjn.n.tajgHjelwj dwjk[Ik[Ibuicjr·cjs·cjkuEkuJrâ ×UkuEaKicj 

v,mNÕ·dM ·cjp:YT·cjet· mNihjhM Ykel.ek.ed·mq qWkjgW·bdY>dl.YtajgHj dwjk[Ik[IpNÕkjdLÕkj 

fnjfkjlwjkuEtuY mNihjgW·ducjsgunjfuE×·WkLÕcjrâ mNihj|bomNÕ·suitjsRuitjqLÕcj|pYel.njqnjbuJ$ajgHj 

tNhjngW·RuJbcjv,tNhj snarcjzkugHj zkuhW·s guicjedpjsW·lwjqWkjv,tNhj gxÕYgbkuJ 

buicjgL.Y buicjpek.·sW·lwjkuEv,tNhjelpjrâ 

aBiDwjv,gHjmuer.¤mNihjpuOgmLÕicjquJv,fauitj dHjgkUmNihjmWYsW·tuY eTkjkuEgW·ducj


squicjpercjbbWYDwj percjqMhjt,quJv,fauitjõ rowW· mdHjlv.tjel.Yel.Yeq.cjeq.cj´ 

tuYmdHjtcjtNhjmWYe;.tj puOm¡,lCtjeTkjer.cjâ gluicj$aj w>tjg>tj \b£btj yutjm. 

p:YT·cjp:YqC is.tjt·gHj d,ducjÇÕEÇÕikjlwjK×¯k.yquJkuEBYpRuikj SgHjhW·eqcj quJkuEsuitjD>tj 

d,ducjp[Ylwj´ /uinjgHjelwj dwjk[Ik[ITicjdwjlwjgunjsr.Y lv.tjDwjpetHj quJkuEDwjemtÐ. 

hW·kuEey.cjy.a.râ n}kIzHjDwjgRu$.qL,duhjkuEv,m.njgHj m¡,a·qwjel.njekW·r´ 

kuv,T·cjpRuicjpN.nj pmcjT·cjtajgHj dwjk[Ik[IhW·sW·suitjdHjqtjÅt sW·suitjnddHjv,t.l[Õicj 

tuYSkjeS.·kuv,tajrâ v,luEmWYhW·huJ tNhj\K.dM ·cj nkuElv.tjpercjÇÕcjkW.njkuJdHj 

DwjpetHjkuJdHj ywjra.tjmikjaRuJbcjmà, hW·RuYmukjrYv,rYaY dwjk[Ik[IRuJbcj T½lB.jelpjtuY´ 

qPkuEyMÕv,mWYmtupjtokuEpercjbbWYDwj percjqMhjt, percjDwjqd¯> percjDwjemtÐ. 

gRu$.er.cj v.tjkLÕcjektjrâ 

snpucjqWeB.zuinjbM. ÇÕikjepcjtonkuEkep>tjmsutjp:YqW´ buJgHjkuJ p:YbuJ\pcjRupjro 

percjÇÕcjkW.njbM.elwj aKnjk@dwjk[Ik[I f;ÕikjbepcjkuEar.kisËmezN.j dHj\dhtj 

ezN.jKuihjmWYdN.Yer.cjâ dHjq.jgHjr K[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njbM. atikj psËÕpnj eku.·an.gtj 

mWYd|mipj suitjD>tjdwjk[Ik[ImbuinjKuicj eku.·percjDwjemtÐ.tajgHj mdHjar.pã\K.eT.· 

gW·heqcjâ mNihj|bomÇÕikjepcjtokuE gunjsr.Yk[.j}qIm|pYq.j$ajwW· tupjtov·cjro 

kep>tjsutjp:YqWkuJ mNÕ·kuE suitjD>tjqLYl,tuY mdHjrtjmWYq.jqWkjÇÕcjr,bM.TpuitjcCÕhjm, 

hW·m.njrâ 

mmp[Õcj 

dwjk[Ik[IwW· v,kligW·ayukj 82 qN.·tuY m¡,sutisoa.Bwpluikj p:YzercjqC i 

ÇÕcjlgucjâ k·kuquEv, RuJbcjT½lB.jtuY aKicjv,d,lq.ekL·lm[ÕJgHj hW·eqcjdM ·cjp:YT·cjrâ 

likjptuinjsr.YkuEdwjk[Ik[I$ajwW· mmp[Õcj gW·a.SuEgbqM.njqHjkumNihj 

v,mÇÕkjekwjkuEdwjk[Ik[ItuY K[êznjtpjlwjer.cjmdHjrâ 

per.ddHjmNihj|boek.njgkUeK[cjmWYtL 

bnjsWieK[cj 

yMÕaYgHj bnjqWieK[njmdHjrâ aYmkÐÕEdHjmNihjp:YqkÒr.tj 1969 p:YtWÕEr,eK[cj 

zercjÇÕcjT.njtelnjmdHjrâ p:YainjT·cjp:YpuOgHj mNihj×·W 7 tLâ mimaYgHj mNÕ·aYmWY eku.· 

ek.ed·ÆYed· 5 tLâ ap>aYgHj mdHjmNihjt.l[ÕicjT·cjpRuicjpN.njmWYtlmdHjrâ 

qkÒr.tj 1986 gHjaYa·cj 10 tnjtuY a.tuinjB.tkÒquEp:YÇÕcjlàÕcj 

ktjlCtjwcjmdHjB.q.aDiker.cjâ aYelwjp>lupjp:YkW,B.gmLiÕcj T½,S×¡kuJrâ 

qkÒr.tj 1988 gitum.Sj 13 micjpRuicjkW,B.tkÒquElgucj m.cjfucjmwj m¡, K[iÕtja.gHjtuY 

aYkumitjqh.YgmLiÕcj bWYmdrkja.suipj tkÒquEkWtjskjlgucjet·râ gLikjpel.· dNpj 

eku.·Tuicjm.cjfucjmwjmkLidM ·cjSJgHj puOgW·v.tjektjrâ zkuv,gHj rYdpjpN.njtajektj$. 

RucjgxÕYet·râ v.tjd,ar.tajgHjtuY aYm¡,lRuiajtuinjrâ ker.·puOgHj kW,B.tajbWYmgLiÕcj 

×·WdM ·cjbdY>gHjrâ \K.hW·l· puOT½,tuinjS×¡râ Rupjxêenewnj gHj puOs·cjeT.·kuEpMtj al.·kM injÇÕcjgHj 

ptuinjsW·lwjgL·cjgtkjrâ 

puOkW,B.gmLiÕcjT½,S×¡K[Idr.cjlaj 3 tCYtuY aqicjKuihjtuinjbWYmel.njrâ 

dpjpN.njTicjl¡pjlwjpuOhW·m.njrâ v,tajpnjf·kjbÐÕihjkuEbumj;.jrmtj qÒÕEmNihjTk,\p, 

a.auitjr~ kW,B.T½,S×¡gLiÕcjel.nj r·cja.gtgHjelwjhW·v.tjrâ rYpN.njtajbkjrpj 

kW,B.gmLiÕcjtuY p:Yv,m¡,ducjrpjgmLiÕcjgHj aYelwjp>a.kuJrâ v,tajp:Õikjpl·cj$.puOkuE 

T·cjacjsicjet·râ p:YKd·mWYmWYgHj kW,B.bNtj 50´ 60 tLepcjk:tjdM ·cjgHjtuY gzajelwjhgW· 

tikjelwjhgW·´ aKicjgHjelwj dHjxtukvcjpLnjâ pmcjgukjtajkuEsNkuEpuO puOhW·mikjssN 

tajgHjtuYpuOeacjpucjT½,S×¡râ k.lgHj ek.njpN.njtajkLÕcjsuipjtuY v,tajSkj 

eS.·kuEpuORuicjzuicjbWYmel.njrâ v,tajhuJkuEpuO ea.njauitj 3 gitu gL·cjpuOgW·bL,hmWY puOd,ssN 

ywjrpuOhW·smà, K[ÕitjmWYr×·Wâ laja. 2 tC YtuY suitjefkjgWicjtajgHjlupjkLÕcjtuY sstuinj 

sNkuJr~ 

lajmWYqtÐhtuY v,tajsM IsMtjtuinjkupuO mimpuOyMÕyM.buJluÉ kW,B.tNhj 9 

tL quJaYp>p:YgHj v,tajek.j$.RucjbdY>T·cjgHjtuY v,tajsM IsMtjper.ap>aYbWYtr,râ 

v,tajkuEpuOTpkjsMtjtYp:YlikjmWYtN,´ muelwjhW·eq.cjT½,kuEmWYq.jrâ puOgHjmdHjek.njz.tj 

ek.njpN.njtuY ap>puOwW· mdHjv,yuikjegLcjt.l[ÕicjkMinjÇÕcjtuY pWmdsuEds,kuEeqN.wj 

xpedpuOhW·ekL.njpuhjgHj q¡,TpkjsMtjtYrâ ywjrTpkjmà,eqà.·titjbL,×UT·cj v,huJrâ 

kL.tYgHj puOhW·mikjTpkjmWYrâ ywjhW·Tpkjmà, hW·bL,titj×UT·cj K[Õitjp:YT·cjm.njer.cjâ 

hW·gW·titj×UT·cjmà, q.jluEgW·RuJmNihjeqHjdM·cjp:YT·cjgHjgW·bL,m.njer.gHj puOkupuOK[pjgNnjv,qÒ·râ 

suipjekN.tjpuOd,TpkjsMtjtYkuEv,râ


p:YkuEepcj 2 qtÐhgHj puOgW·bL,titj×UT·cjrâ aeK>cjpuOgW·Skjm·cja.p:YÇÕcjlgucj 

hM YtuY aYm¡,grkjsotWÕEr,ÇÕcjeK[cjbWYm\phjer.cj v,huJkuEaYrâ v,tajrpj$.aY p:Ygitu 

m.Sj 18 gHjtuY gitueff>w>rI 4 gHjgW·bL,titjkLÕcjrâ tC YbL,titjkLÕcjgHjr qWkjgW·pl·cjf[o 

tWÕEr,ÇÕcjeK[cjet·gHj v,ek.j$.eqNhjk½cjk[.râ suipjtWÕEr,ÇÕcjeK[cj ek.njpN.nj/>tL 

mcjducjtLÕcjdM·cjtMÕY v,tajrpjkuEaYTpkjsMtjtY v,ek.j$.zercjkWIskje;·ma. 

T.njtl.njrâ p:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cjgHj kWIskj|dipjtrozemC.YkuJ kWIskjpl·cjbsuipj\dpjkep>tj 

aluEqIhM Y´ mNihjgmLiÕcjm¡,tW.jtronkuEkWI]Tkj (TRUCK) tajgHjmdHjrâ 

kW,B.ek.njgkUeK[cjbWYmgLiÕcj m¡,pl·cjptitj$.×UÇÕcjlgucjauitjrâ huitj 

q.jgHjr puOdkjptnjpÐÕinj qmgàkW,B.ek.njgkUeK[cj p:YÇÕcjT.njtl.njet·râ aYgHj 

ektjt.l[Õicjguicj]qnj tuYektjaSkj dkjmitjkuEgek.·kW,B.tNhjhjp:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cj´ 

kLtjek.jek.·DRuJ qIkLIv,qÒ·tuY T½,S×¡gLiÕcjkuEw>râ percjK[Idr.cjgek.·kW,B.puO 

\dhtjezN.jgLiÕcjtuinjrâ mWYtC YgHj puOlupjqJektjRucjaluEqIp:YÇÕcjT.njtl.njgHjtuY suEdN.lwj 

hW·kuEqM.kemL.njtajlupjkLÕcjrâ muhuitjm¡,qPq.jgHjer.mà,etHj qM.kemL.njgmLiÕcjtaj 

lupjkLtjkep>tjsNsp:YRucjgHjtuY ptuinjcCÕhjqW·skuErYek.njv,ÇÕcjkW.njtajer.cjâ Ruihjhj 

tC Y kW,B. 5 tL 6 tL bWYelMcjalnj ektjt.l[ÕicjRucjT·kjpcjtuY eqN.tj×W·×·W 

ek.pjk.YqW·kuE qCÕ q\g. /uE mpÐ·kep>tjgmLiÕcjwW·râ 

gitueqpjetmjb. 18 gHj dpjpN.njtajqJektjawuErâ aKicjgHj ×UÇÕcjezN.j 

tWÕEr,ÇÕcjeK[cj ÇÕcjh.K> ek.njpN.njmWYt·dpj suipja.ÇÕcjT.njtl.njtuY v,tajef[·dpj 

mWYdpjer.cjgHj pRuicjek.lhlm·kjtuinjrâ puOv,gmLiÕcj gW·guJkLÕJbL,BYhM Y ak.Yr.dHja×Ðr.Y 

m.njer.cjgWicjtuY aYeku.·mitjqh.YmWYsW· pY>dotitja.ÇÕcjr,ai×¡iyet·râ d,tW.jtrotuikj 

bNtj 5 tC Y tuYsuipja.ÇÕcjr,ai×¡iy tWÕEr,mI¾zir.·mdHjrâ tWÕEr,ÇÕcjeK[cjwW· pyuEdNkjSkj 

spjdM ·cjkuEtWÕEr,mI¾zir.· ÇÕcjr,ai×¡iy´ tWÕEr,m$ipUrj duihjbM ·kjqLÕcjk[.ÇÕcjr,bcjgl.edtj 

mdHjrâ puOa.suipjk·cjqItWÕEr,kM injÇÕcjai×¡iytuY ptuinjT½,lopUs\pqN.puOtuY a.tjmikjv, 

buicjkuEguJkLÕJkupuOrâ aerwjB.q.miI¾zIr.·puOeq.cjkuE xkÒ#k·cjqItWÕEr,gHj v,kLÕihjfauitj 

hW·eqcjâ B.q.v,tajgHjhW·tupjkuEB.q.ek.njgkUp:YtWÕEr,mI¾zir.·´ v,huJ ek.nj 

ÇÕcjr,bM.bWYmgLÕicjkLÕcjsuipjp:YÇÕcj$ajtuY soa.kuEpRuicjkuET·cjpruicjdpjpN.njbM.r´ dHjq.jgHjr 

puOm·cjdN.YgHjguJkLÕJhM Y tuYv,K[êkuElikjmWYtN,ducjl[ÕicjkuEguJkLÕJ qWkjgW·kW.jtro a.ÇÕcjquicjh. 

mdHjrâ 

puOSkja.trokuEÇÕcjquicjh.´ qC iT.njqWkjpuOgW·m·cjgHj xkÒ#tWÕEr,mi¾zir.· v,buicj 

gL.YbuicjfnjkuÉ tuYv,pl·cj$.aYkuEekL.njkemL.njp:YeScj;.jlkjfkjmWYdN.Yrâ huitj×UhW· 

kLÕihjaerwjmi¾zigHjr ekL.njkemL.njbWYkuipjkL.gHjw>tjg>tjbWYmel.njrâ sNv,bknjlwjgHjmWYbuJ 

aYektj$.kuEv,gHjmWYbuJdHja.râ laja.bNtjmWYgitu kLÕihjKLcjtuinjB.q.mi¾zituY 

k.lgHjr ebLtjebLcjsea.njesHjrâ aeG.aYekL.njdM ·cjp:YeScjlkjfkjgHj gW·smWYbucjr 

qnjgituhM YmWYq.jrâ kemL.njelwj¾zicjk:cj ×Ugy,\phjtkj 4 n.;I d,ktuE×Uqtikj 

tuYS·cjy.tj]k.tj}ko ÇÕnjtuipjsN ekL.njkW.cj m¡,stmjekL.njtuinjtuY kLÕihjtCY 

duEqwjtC Ysuipjqg>bt· hW·eqcjmà, tkj 1 n.;IgW·tikjrâ laja.bNtj 1 qN.·tuY 

percjTtjyukjaY per·a.ekW·ekW·r´ hW·l·hW·l· m·cjshW·mijpjdHjdM ·cjtuY kemL.nj¾zicjcj 

elwjekL.njhW·m.njrâ Ruihjhjbt· tikjhW·qLicj´ ekL.njkemL.njelwjhW·m.njekW·ekW· 

dHjdM ·cjtuY tlkemL.njgHjv,hW·d,suitj aYm¡,gL.YkemL.njtM imWYdN.Yrâ ]qnjgitugHjelwj duElMÕhj 

mWYgetHjelwjhW·gW·$Jrâ ywjrSkjekL.nja.buJ$ajrethj K[Õitje$.cjgHj aYK[pjdM ·cjrâ 

p:YtWÕEr,mi¾zir.·gHj qWkjmNihj|bomWY gW·dtoluicja.m.njgHjw>tjg>tjekW·ekW·râ mNihj|boekL.nj 

dM ·cjkemL.njdHjek.njrYp:YqC igmLÕicjtajgHj mWYelHjelwjhW·kligW·]qnjgitumWYw>$Jrâ k.lv, 

kelcjsoÇÕcjr,bM.mà, v,tajeq.cjkuE]qnjer.cjgHjhuJm·cjkuJr Sg,v,hW·kuEmWYelHjrâ 

tlqCitajgHj v,taja.etcjkuEqMicjbL.Ye$.cjgHjBpÈdM·cjelwj×W·â rYpuO 

gmLÕicjgHjdHjek.njÇÕcjqA.cj lupjkLÕcjhW·d,kuEeqN.wjv,tuY m¡,ducjrpjer.cjmdHjrâ lCÕEgHjhW·gW· 

]qnjtuY m¡,kelcjsoa.ÇÕcjr,bM.gHj quJd,ducjrpjpLnjâ rYkelcjsoa.gmLiÕcjtajgHj ×Udpj 

pN.njbM.tajeqLhjpM. sYsutjduhjSkjeS.·kuEdpjpLtroek.njgkUeK[cj CNF rYv, 

qpunjg,tuY v,tajrpjgtjektjrâ qMtjwutjek.njgkUeK[cjlCÕElCÕEtajgHj soÇÕcjr, 

bM.gHjelwjhW·g·cjso ekL.njkemL.njgHjelwjhW·gW·]qnj titjeT.·×UkemL.njtuYsuipjdduikj 

ekN.tjtYduEkuEd,dHja.|bosr.YÇÕcjâ qMtjwutjek.njgkUeK[cjv,mdHja.|bosr.ÇÕcjgmLiÕcjwW· 

kL.hW·suipjtWÕEr,mi¾zir.mjgHj |bosr.YÇÕcjmà,gHjmicjelwjhW·ekcjmicjmWYelHj$JtuY k.lsuipja. 

Bwm¡,eacjekL.wj]kpjK[Õitjr qWkjbucjgNo qWkjgW·g[Õicja.lm[ÕJer.cj m¡,suipja.BwgHjrâ 

mNihj|boekL.njdM·cjkemL.njqCitajgHj tlqCimNihj±t·tajgHjqPek.nj|boelwjm¡,ducjrâ 

k.ltlqC imNihj|bov,tJsutjddHjgHjetHj v,a.etcjkuEqM icjbL.Ya.rpjeT.·râ mNihj|bo 

ek.njgkUeK[cjtajgHj v,rpjgW·tuY v,pl·cjf[oÇÕcjr,bM.râ 

aluEqIÇÕcjr,ai×¡iygHj hW·kuEaeK>cjkulqmgàeÇ·meScjkuEmNihjdHjdduikj UNHCR 

p·kjRucjp:YtWÕEr,mi¾zir.mjrâ »cCÕhjhuitj×UaluEqIbM.kuEaluEqIai×¡iytaj dkjlwjmitj 

bWYdmLÕkj×W·râ mNihjm¡,ducjpl·cjf[oÇÕcjr,bM.tajgHj suipjhgt.pjd,ducjrpjpLnj tuYlCÕEgHjd,ducjef[· 

dnjgsuitj lCÕEd,T·cjmWYayukjrâ aluEqIÇÕcjr,ai×¡iy mNÕ·lv.tjltUpuOhW·kL,f:, puitj 

dkutjmWYq.jrâ 

qkÒr.tj 1989 gitudIeqnjb.gHj mitjqh.Ym·cjB.tkÒquElgucjmWY kLÕcjewcj 

suipjdN.YaY p:YÇÕcjq.cjh.gHjrâ v,gHjkLÕcjpas.B.p:YkW.nj a.K[jhuicj bdY>pyuE tWÕEr,;Õcj 

mi¾zir.mjgHjrâ v,huJkuEaY ¤ebHjgHj kemL.nj¾zicjgluicj$aj K[Õitje$.cj´ puOgHjdHjek.ed·mWYsW· 

v,mWYsuipjdduikjetHj v,mWYgHjd,RuJv,qÒ·´ q.jgHjr aYqPtlgyuicjkuEebHje$.cj´õ aYelwj


pY>×Ugvikjk:iÕpjducjtYgHj tNhjmuelwjkelcjhuJkuEv,hW·m.njmWYq.jrâ 

puOm·cjtop:YkW.nj a.K[jhuicj gHjbNtj 6 qN.·mdHjrâ tlqC iaYgHjv,pas.p:YB. 

pugàlikmWYtuYebÐ.njkuEB.q.qipP·eku.·gNnjtajgHjrâ aYkuEtlqC iaYgHjgW·ek.njwutjmWYtuY 

ed·tlqC iaYgHj qmÚ.e;·d,eT.·a.tuY ek.njwutje;·mWYgHjelwje;·papjlwjkuEpuOwIwtj 

lwjkuJrâ p:YqkÒr.tj 1995 gHj tlqC iaY kÐÕEdHjyYk:cjtuinjmWYlsutjDwj´ dN.YkW.nj 

a.K[jhuicjpuOm·cjgHjkuERucjgxÕYÇÕcjquicjh.gHjeqC.YdM ·cjtuYgL·cjmNihjtW.jrmNÕ·â aYgHjek.njcC.j×W·dM ·cjtuY 

a.RucjgxÕYhW·gW· qWkjgW·wIyYgxÕYelwjhM Y´ tlqC iaYgHjyYzWhjk:cjel.nj laj 3 tC YtuY 

m¡,eT.·ekL·lm[ÕJrâ tlqC iaYd,eT.·a.tuY aYgW·tnjtoa.gHjSuEgbw>tjg>tjr aYa. 

a.tjekL.njkemL.njp:YB.tlqCiaYekcjebÐ.njkLÕcjlwjgHjrâ gaupjB.ezN.jgHjhuJ 

ywjrebHjdHjkW,B.qipP·etHjaYK>njkN.tjkuEebHjgW·fuihjr »$ajebHjgHjdHjkW,B.wizZ.gHjr 

p:YpuO$ajhW·lupjaqucjõ q.jwW·as.ezN.jhuJkuEaYrâ quJkuEek.njcC.jgHj BwaY$aj 

buJluEgW·tnjtoa.hW·tJrâ per.RucjkulqmgàmeScjkuEmNihjdHjdduikj UNHCR gHj ekcj 

micjkLÕcjlwj×UrYv,qW·r.njbNikjttja.kLÕcjkW.njpuOmNÕ·kuJrâ ywjraYa.suipjÇÕcj nyUedlI 

et·mà, a.tjaRuJbcjp:YRucj UNHCR gW·m.njer.cjgHjaYgW·micjlwjrâ »wW·suipjaKnjaYm¡,g·cj 

qk. pHjkep>tjgNinjy.tj qLYÕqL.jpek.·pekwjgW·lwjviv bet.YgW·ek.njcC.jtajgHj 

tuYs:,titj×UkW.nja.K[jhuicjgHjrâ qkÒr.tj 1995 gitunwjewmjb.gHj suipjÇÕcj nyUedlIrâ 

gW·aSkjkuE UNHCR tuYl·bNtj 2 gitugHj ainjT·cjpuO gW·aT·kjpcj×U UNHCR râ 

pt·×UaKicjgHjtuY ainjT·cjpuOgHjtnjtodM ·cjpWIpWÕicjgek.·gkUeK[cj mNÕ·dM ·cjp:Yg[n.tjKjpUrI ÇÕcjezN.j 

nyUedlI mdHjrâ 

ek.njcC.jaYtajgHjkuEe;·tajtuinjB.ebÐ.njlikjtuY zkuaYelwjktjlCtj 

likjagálikj ×U UNHCR fnjznjlwjkuEgHjrâ ktjebÐ.njlikjagálikjtuY UNHCR 

key[.wjkLÕcjkuEqpmNihjkL.Yaerwj´ pt·×UaKicjgHjtuY aYgW·ekL.njkemL.njp:YRucj UNHCR 

gHjrâ qkÒr.zj 1997 gitug[ê 28 dkjptnjgek.·mNihj|boeK[cj Chin Women Organization 

gHjaYektjt.l[Õicj dutiyxkÒ#tuY ercjtLÕcjkLÕcjekcjk.râ tcjrnjtMajgek.· 

mNÕ·q.jluEmà, mNihj|boek.njgkUeK[cjgmLiÕcj nzkuDwjpetHjzku gW·Ttoluicj nkuEzuicjzkum.njgHj 

v·cjgW·RuJbcja.v,qÒ·´ qWkjgW·ktjlCtjSuikjbdkjbhuqut kWtjmsuJqÒÕJtajgHj´ mNihj|bo 

ek.njgkUeK[cjv,mWYkuv,mWYv·cjgW·ek.·kel.·vIq.v,qÒ·´ p·cjtYkugek.·tNhjqA.cj 

tajtuY v·cjgW·guitjgs.njercjtLÕcja.percj/uihjll· percjdImwjker|zI p:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cj 

mdHjrâ gW·Skjtuinja.gtet·gHj puOm¡,vIq.v,qÒ·er.cj´ percjvIq.v,qÒ·gHj m¡,spt· 

×Up:YainjT·cjzkú p:YpWIpWÕicjzkú p:YkW.njzku }koauitjm¡,dkjptnj p:YkM injÇÕcjpuOmdHjrâ 

gek.·mNihj|boek.njgkUeK[cj CWO wW· p:YqkÒr.tj 1997 gHj stmjp·kjtuinj 

B.tnjmUlmWYB.râ tcjrnjtMajaDik mugHjer.mà, qWkjgW·mcjmWYa.likjptj eynjqN.nj 

gkUeK[cjmdHjrâ puOmikjgW·kuEek.njf[ênj¾dihjpuOktjebÐ.njlikjeK[cj´ likjagálikj´ likjb M.´ 

ek.njcC.jtaj d,tuinjktjebÐ.njlikjp:YB.hinjdIkuJelwj gluicjas.huJfauitjgHj 

e;·tajhW·kLÕihjrâ ×Ugy, 7 n.;I duE 12 n.;I tuinjktjebÐ.nj p:YB.hinjdItuY 

kelcjsoRucjgek.·mNihj|boek.njgkUeK[cj qWkjgW·ktjebÐ.njlikjeK[cj´ likjagálikj 

eku.·likjbM. v,|boek.njgkUtajalnjv,kuv,ebÐ.njkuErâ p:YB.puOgHj \phjhj$aj 

kW,B.mNÕ·bNtj 40 tLtuY sritjB.kuJ sritjkriy.qWkjgW·K[êlikjtajgHj ×Ukm?tI 

ekcjk.gek.·puO 10 tLgHj mWYmWYgituetHj 200 hW·eqcjmà, 300 RUpI T·kjpcjkuEdM ·cjrâ 

p:YpuOgHjlikjbWhjhMY´ likjqWkjgW·K[êtajgHjr.njlwjkwutjrâ km?tIekcjk.mWY ywjr 

×W·ainjT·cjmà,mNihjmWYtLetHj 500 RUpI´ hmWYkuEainjT·cjmà, 1200 RUpI ×U UNHCR 

T·kjpcjkuERuihjhjgiturâ (cCÕhj]qnj mWYdwjl.aemrik.njmà, 38 RUpImdHjr)â 

cCÕhjlicjaYekL.njkemL.njp:YRucj UNHCR ]kpjdHjquJfauitjgHjaYkuEd>njdHj]qnjT·kjpcjrâ 

aluEqIÇÕcjr,bM.wW· hW·kuEaeK>cjebÐ.njlikjgkUeK[cj p:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cj suEdN. 

lwjnkuEamicj qkÒr.tj 1994 gHjmdHjrâ lMÕhjp:YaeG.puOsuipjkLÕcjÇÕcj nyUedlI puOgW· 

ebÐ.njkuEek.njcC.jpuOaerwjB.q.eK[cj eku.·eynjqN.cjgkUeK[cjrâ p:YtWÕEr,mi¾zir.mjgHj 

ek.njgkUeK[cjmNÕ·tobWYmgLiÕcjtuY qWkjgW·p·kjRucjpãgek.·mNihj|boeK[cjmWYgHjpuOsMIv.tjlwjrâ 

(p:YtWÕEr,mi¾zir.mjgHj ek.njgkUeK[cj|p·cjkLÕcjmNÕ·lMihj pnjlkj\pcjmdHjr) p:YtWÕEr,mi¾zir.mj 

dN.Yek.njgkUeK[cjmNÕ·gLiÕcjzM.pjpjÇÕcj v·cjgW·p·kjRucjpãgek.·mNihj|boek.njgkUeK[cjm.njgHj 

puOsIznjdM ·cjrâ p:YÇÕcj edlIgHj \dhtjpuOKuihjmà, asIznjpuOÇÕikjepcjm.njrâ 

×URucjklutjkend> v,tajek.jBikjSuEgbkupuO qWkjgW·kuEa.ef[·qzuicjp:Y 

ÇÕcjr,kend> mdHjrâ nkuEpuOelwj a.eTkjh. Skjm·cja.eTkjh.gHjhgW·qgutj 

qW.tjmWYq.j$Jrâ ywjrgW·a.ef[·qzuicjp:YÇÕcjr,kend>et·mà, qWkjaYkuEek.njcC.jtaj 

dHjaeK>cjar.KuihjmWYrâ Sg,gHj nkuEaYqWkjgW·buicjRuJbcja.pWIbWÕicjek.njgkUeK[cj mNÕ·p:YÇÕcj 

nyUedlIgHjdHjm.njhW·eqcjâ pWIbWÕicjek.njgkUeK[cjpuOp:YÇÕcjnyUedlIgHj lMÕhjmHgW·sek.· 

kel.·vIq.tuinjviv percjkemL.njgmLiÕcjhW·klitjkel.tj hW·ÇÕikjepcj$Jâ 

»wW·e;·mdHj\pqN.aYaDikmdHjrâ y.·rkemL.njgmLiÕcjtajgHjesHjbuJmà, \pqN.tajgHjel.Y 

qW.tuinjrâ 

qkÒr.tj 1997 kL.hW·suipjgitunwjewmjb.k:cjgHj Rucjkulqmgàe;·meScj 

kujmNihjdHjdduikj v,tajkuEaRuJbcjqWkjpercjpv.kuEek.njcC.jpuOrâ dm.×UgHjr ek.nj 

cC.jpuOtajgHj papjsW·B.ebÐ.njaerwjagálikjm.njtuinjrâ ek.njcC.jtajgHj kLÕihjelpj 

tuinj aerwjB.q.agálikjgLiÕcj×UB.q.hinjdItuY B.q.agálikjgHjqWkjan.gtj 

e;·taj lupjaqucjgLiÕcjer.cjâ Sg,gHj huitj×U\pqN.]qnj×U UNHCR hW·Ru·gpjtuY v,huJ 

kuEpuOSkjpapjsW·lwjek.njcC.jpuOp:YB.ebÐ.njlikjhinjdIgHjrâ sritjB.ebÐ.nj aerwj


agálikjgHj v,T·kjpcjkuEduEsuipjgituea|pI 1998 }ko×UgHjmà, v,T·kjpcjea.njesHja. 

SbNtjRu·gpjqWkjsritjB.hinjdI mà,râ qN.·Skja.gt×U$aj m¡,SuEgbtcjw>tjg>tj 

gLÕicj×UqN.·mtuYkLÕcjer.cjmdHjrâ percjw>tjg>tjauitjquJ m¡,SuEgbaT.njgtet·gHj 

puOm¡,ttjekL.·a.er.cjâ hW·eqcjq.jgHjmà, percjpv.ek.njcC.jpuO yutjedkjluJl.j 

a.m.njrâ ×UkuEpWêpWÕicjek.njgkUeK[cjpuO$aj ]qnjT·kjpcjgW·×U UNHCR /uitjgW·gHjpek.· 

tuYnaelwjpuO p·kjptuinjB.tnjmUlmWYB. ef[·qgutjqw>tjebÐ.njlikjeK[cj´ likjbM. 

likjagálikj eku.·B.q.qipP· gNnjkuJmdHjrâ p:YÇÕcjbM.gHj hW·qucjsYaerwjhinjdI 

»$ajgHj puOpelwjpeltjlwjqWkjan.gtjek.njcC.jpuOer.cjmdHjrâ 

p:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cjwW· aerwjqucjsYp:Yedq×·WgLiÕcjkuEgkUr´ h.K> fl.nj mI¾zitaj 

tupjv,qÒ·kuJelwj aerwjmputI eku.·eK[cjtItinjtajgHjtNhj\K.v,qÒ·bWYmel.njrâ 

kMinjÇÕcjpuOdkjptnjdImwjker|zItuYmà, B.q.qucjsYRucjgHj eTkjkuEd,qucjsYB.q. 

agálikj v·cjrokM injÇÕcjai×¡iykuJer.cjpuOv.tjektjrâ huitj×Uek.njgkUeK[cjbWYmgLiÕcj 

lv.tj×W·q.jgHjtuY puOm¡,kuE\dhtjkuEek.njf[ênj¾gihjpuO ktjebÐ.njlikjagálikjrâ 

tNhjneqà.·kLiÕhjtJektjeynjqN.cj eku.·percjwieqqetMcjek.njgkUeK[cjm.njgHj 

m¡,elpjlwjaerwjB.q.eK[cjkuJer.cjâ »wW· qWkjkMinjÇÕcjpuOgW·ezN.jem.wjtotkj 

tuinjgHjpM ikjezN.jdM ·cjer.cjâ qkÒr.tj 1999 gHjmdHjw>repcjkL·qN.·ek.njgkUeK[cjtaj 

eRHjeqHjkLÕcjq.qN.Kertj´ ×UqkÒr.tj 1888 et·v,ptnjq.qN.gkUaemrik.nj 

taj ssuipjkLÕcje×H.wjduEeK[cjpuOtuY p:Yar.v,tajptnjq.qN.gHj quJkuEbuicjef[·kuEeqN.tj 

percjpv. percjTtjyukjp:YtWÕEr,ÇÕcjeK[cjpuOezN.jem.wjtotkjtuinjbWYmgLiÕcjrâ p:Ylkj 

TkjaluEqIlMÕhj$ajgHj percjtaj$ajekL·a.auitjrâ 

aluEqIlMÕhj$ajhuJdM·cj edqe×H.wjduEeK[cjgHj mikjgW·kuEdHjmWYterkjmWYedq 

p:YkMinjÇÕcjbM.kuJ´ ek.njgkUeK[cjgmLiÕcjtajelwj ×W·pMikjd,gNpjdM·cjrâ Sg, kualuEqI 

v,mÇÕEÇÕikjdM ·cjhM YkuEbbWYDwjgHj buJluEpuOgW·petHjser.â pt·×UkuEdkjptnjainjT·cjv,mWYmWYtuY 

ekN.tjtYalu·kM injÇÕcjmWYm¡,dkjptnja.râ puOmWYrYDwjm¡,ducjsquicjdduikjheqcj p:YgL,kwj 

$aj mNihjtldduikj×W·bWYmgLiÕcjâ mNihj|bokuJ ek.njcC.jkuJ ×UkuE;Õcjr,n.n.p:YgL,kwj$aj 

d,ducjsquicjdM ·cjdduikjn.n.q.jrâ ywjK>rpuO gtoluicjdM ·cjKuicjcjtuY twjesNhjeq.cjkl, 

a.mà, dduikjgmLiÕcjtajgHjÇÕE;ÕikjpluJpl.jpuO m.njhW·eqcjâ 

qWkjmNihj|boek.njgkUeK[cjtajgW·totkjtuinjm.njgHj percjktjebÐ.njpv.gHj 

pMikjezN.jbWYmel.njtuY ywjK>raYdHja.ÇÕcjr,kend>mà, aYq¡,ktjebÐ.njektjkWtj 

pv.mWYmWYq.jrâ nkuEkWtjpv.mktjlwjgHjr k.lkelcjsosuipjkLÕcjtWÕEr,ÇÕcjeK[cjmà, 

qWkjek.njgkUeK[cjtajgW·ezN.jem.wjtuinjgHj ekL.njlogtHjkuEer.cjâ dHjm.njetHj 

kukM injÇÕcjbM.gHjelwjekL.njlokuEkuJer.cjâ bnjsWieK[cj 

percjpv. hM Yq¡,epÐ.·/tj 

$cjs.·t·cj 


íp:Yku EepY>ducjtLÕcjmWYgHj aYSkjmitjhuJ$. ¤h.el.õ tuY mNihj±t· aYmhuJku Ev,gHj rpjektjtYaYtuY 

v,SucjKer.tjtYaYâ eynjqN.cjek.njgkUq{.njpuOgHj k.lSkjmitjv,qÒ·mà, pcjpÐÕinjtY 

tuYhuJ ¤m.YqWnjõ v,mWYkuv,mWY hW·d,lukjsukjv,qÒ·mWYq.j Skjmitj v,qÒ·elpjrâí 


¤¤ywjrÇÕcjr,puO$aj bL,/,dM ·cjhuJetHj mNihjgzajdM ·cjp:YaKnj$aj mNihje;.tj 

mNihjqMtjbuJebHjtajquJfauitj gW·dHja.d·kjt.ezN.j eacjeg[cjnIy.ezN.j mNihjtW.jÇÕipj 

gbutjezN.j (eRHek.·DRuJmWY ekL.njbdHjqWkjqMtjek.njgkUq{.njkuE mNihjezN.jq{.njwhj}k·cjcjtaj 

SuEgbqIkLIv,qÒ·tuY k:iÕpjqÒÕipjek.njgkUq{.njmWYtL mhuJtuinjaerwjq.jwW·râ aerwj 

v,huJgHj scjlupja.p:YsuitjaYmdHjrâ 

lMÕhjwW·ayukjaY 20 qN.·mdHjrâ aYkÐÕEdHjmNihjp:YkW.nje;.tjtjmWY led>wj 

tWÕEr,ÇÕcjq{.njtuY ×UBwe;.tjtjet· wIpr.mcjmWYkLÕcjlwjBwlgUtpjt,mWYmdHjrâ atuicj 

ddHjek.njcC.jeztjtj gW·kuE\dhtjekL.nj/uitjqWkjpercjpv.huJgHj mWYtYelwjhW·K[pjgW· 

mWYelHj$Jrâ BwaYalu·mWYBw m¡,m·cja.p:YtWÕEr,ÇÕcjq{.njer.cjgHjelwj aYekcjkUK[pjlwj 

×·WkuJe$.cjâ 

k.laYe;.tjtjet· pY>×UBwaY kW.njaYtuY percjtNhjhjaYgW· kUK[pj 

dHjDwicjgtohM YmWYq.jrâ p:YkW.njpuOgHj mNÕ·qC ibNtjkL·qC imdHjkuJrâ puOek.njcC.jtajgHj k.lsuipjkLÕcj 

aKicjptuihjtuinj RuihjhjtCYaduitjqCiqwj titja.gL.Y/hjptuihjrâ qWkjek.njcC.j 

tajhuJetHj aKicjtajgHjmdHjaKicjmipjauitjaes.njrâ leS.wjleS.wjqWkj 

gW·ÇÕnjtuipjs mpt·/cj tN,SutN,dunjtajgHj puOgL.YselpjkuJrâ aeG.titja.gL.YssN 

tajgHj m¡,gW>njtuinjduEesHjduEmWYmtuYmWYm ahinjkW.ja. |dipjewcja.dM·cjgHjr /hjplHjpÒo¾gipj 

mNÕ·ar·cjn.n.râ p:YaKicjxtukvcjmà,etHj puOek.njcC.jmWYqÒ· qWkjeqà·.gW·;.jq.YgHj a.gL.Y 

qC iq.Y duEkuEd,gW·mdHjrâ 

suipjkLÕcjxtumuhjk[.mà,etHj aKicjqwjtC YpuOek.·tkjewcjk[.v,qÒ· aerwj 

hW·auitjmWYelHj´ v,mWYkuv,mWY qL.Ygt,lv.tj kqpjgNnj quJkuEqL.YssNv,qÒ·râ 

ekL.njsKl.·e$.cjmà, b.jducj ¾pikjsutjpelcj s·cjduEkuEqMêe;·em.wjtiunj tuYgW·sauitjrâ 

ek.njkW.njpuO v,tajs·cjbdHjpMtjqWkjgW·suEdN.Y×UkuEBYg·kjxtumuhjk[.râ pY>×UKl.·tuY


sNstNhjhjv,mek.js ¤qH.njeK>pukjõ puOekL.njselpjrâ qH.njeK>pukjmà,gHj pelcj 

TmukjkuElC oTmukj×HotuYÇÕnjlwj mdHjsNek.njgkUq{.njmNÕ·RHjq.el.njmWYq.jrâ 

ekL.njewcjek.njeb>tjtipeÈtj ker.·rYqÒ·tajgHj mipjtobWYmel.njrâ 

gW·tipeÈtjtuY buJRupjpuOd,suitjgHjm.nj tuYsYtC Y puOmcjduEkuEe;·kHjâ leS.wjleS.wj puOtitj 

epH.jges·´ ek.njcC.jmà, epH.jges·elwjmipjm·cjkuJr´ gW·ges·mWYetHj aYmipjekW·ekW·râ aKicj 

et·huJetHj hW·kUK[pjmWYq.j ges·puOepH.jgW·gHj e;·kelcjsogepY>e;· p:YgepY>e;·gHjek.nje;· 

mcjsM IdM ·cjy.Ye;·â mNihjezN.jlCÕEgHj v,SuE¾z·ltUgL·cj v,tkjgsuitj ÇÕnjlwjqWtuY È.njs 

ek.njcC.jtajqWs.cjg,tuY kuEek.njcC.jtajsauitjrâ 

roq.jwW· ek.njkW.njp:YkW.njpuOgHj v,tajgsuitjs¾z· epH.jsges· bkjlm gL.Ys 

sNp:Y¾gipj gL.YcC Iea.hj mdHjek.njkW.njyuElgU duhjdnjhM Y´ v,tajgL.YsbuJ$ajgHj S/uitj 

Ru·gpjkuEkW.njv,tajtuY tN·SukuJ qtjtirs¦.njkuJ duEkuEauitja.gHj v,taj hW·kuEdHj 

mWYelHj$Jrâ 

Sg, k.ldpjpN.njaluEqIbM.tajlupjkLÕcjtuY Bwek.njkW.njpuOmy[ÕElgU 

hM YduhjtajgHj |p·cjqL.Ya.auitjrâ mWYtC YgHj miaYhuJtuinjkuEaYpelwjpeltj pHjgWIy.tjsuikj 

viv¾zicjq.tuY tC Yy,\phjqWkjgW·a.mWYdN.YmdHjrâ aKicjgHj kW.njpuOgHjd,lwjamicj|p·cjkW.nj 

tuYp:YpWÕicjmWYqN.·gHjm¡,|p·cj/>piw>mdHjr~ qWkjaYm¡,ea.njsuitjel.njmWYgHj Ruihjhjalnj 

|p·cjkW.njdN.YtMimà,etHj aYm¡,stmjtuinjB.×UtnjpTmpLnjrâ huitjq.jgHjr mimaYef[· 

qgutjqw>tjpl·cj$.aY zercjpyuEeq·bM. lpãedqqkutjqMwjk[.et·mdHjrâ 

mimaYv,ef[·qgutjqw>tjbuJgHjtuY v,tajpl·cj$.aYzercjas.eÆ.·m.rI 

mdHjas.v,tajeRHjeqHjbWYmel.nj kuEaYm·cjker.·v,gHjrâ as.eÆ.·m.rI mcjmWYr·cjs·cj 

ek.njcC.jkLcjmikLcjmtajgHjtM.lajkuJrâ dN.YqC iv,m·cjgHjtupjtov·cjroeB.d> dN.YkW,B. 

tajm·cjmWYdN.YkuJrâ k.laYgW·ayukj 7 qN.·gHj suipjkLÕcjzercjas.eÆ.·m.rI tuYm·cj 

ker.·v,gHjlaja.bNtj 9 qN.·mdHjrâ huitj×UepY>btuikjp:YedqpWIpWêpyuEgHjtuY lMihj 

ek.njcC.jas.eÆ.·m.rImcjmWYr·cjs·cjlwjgHj mWYtC YkuEmWYtC Y mWYqN.·kuEmWYqN.· lM ihjgLiÕcjtuinjrâ 

aeG.aYm·cjdM ·cjker.·as.eÆ.·m.rIgHj mikuEmaYv,/>gHj m¡,Rucjgs.njqWkjBw 

v,gW·g[iÕcja.lm[JÕ p:YtWÕEr,ÇÕcjq{.njmWYdN.Yrâ leS.wjleS.wj mikuEmaY suipjdM ·cjdN.YluE 

×W·dM ·cjdN.YluEelwj aYhW·tJrâ /uinjgHjelwj ywjkuquEKuihjmà, mWYqN.·mWYw> v·cjgW·SuEmikuEmaYgHj 

aYguitjgs.njbWYmel.njrâ v,tajpl·cjkuEsNs likjaupjtwjfek.wj(KYt·) eku.· 

qLÕYqL.jelwjmNÕ·kuJrâ aKicjaYsuipjkLÕcjm·cjker.·as.eÆ.·m.rIkL.tYgHj mWYtC YetHjaYgW·qLÕY 

/>/>tj mdHjsritjkW.cjaYr´ aKicjet·sritjkW.cj/>/>tjhuJgHj qWkjaYdHjdM·cjkemL.nj 

tM.gliucjrâ 

likj×UmimsuipjkLÕcjrmà,etHj bHjtuYbHjpLnjelwjhW·d,lNÕhjmWYq.jrâ zkuaYelwj aY 

gW·m·cjqti ywjrpet.·/tjkuEek.njcC.jrYqkajmWYsW·etHj kuquEKuihjtM.gluicjâ ×UkuE 

titj×UkW.njtuY kuEe;·tajelwjhgW·SuE hgW·gbmWYelHjrâ Sg, likje;·tajK[êencjlwjgHj 

aYguicjedpjlwjqN.·bWYmlajtuY k.laYbHjqN.e;·tajetHj aYkelcjbHjlikje;·tajgHjrâ 

aKicjmimaY sW·lwjaYm·cjker.·as.eÆ.·m.rI bWYkuipjkL.gHj RuihjhjtCYaYm¡,lRuiajy.· 

Sg, efkjek.njcC.jtNhjqA.cjtJtuY aYkLtjlRuiajdM ·cjqC itjtjp:YqC i;.jrâ k.lmimaY 

kLÕcjewcjsuipjpyuEeq·bM.rmà,etHj aYhW·mikjkuEv,tajkelcjsorâ aKicjbuJtaj$ajgHj 

qWkjaYmdHjaKicjkligW·w>tjg>tjbWYmel.njrâ 

aYK[pjr·cj aYgW·tuinjB.pWiÕcjdsitjqN.·gHj qWkjaYgHjkuEKuihjekW·ekW·râ leS.wj 

k.laYa.suipjpyuEeq·bM.gHj gW·SuEv.tjek.njcC.jtaj e;·mcjlicjyuikjpl·cjskep>tj 

×Uqcjlpãet· bsuipjlpã$aj ×Uqcjlpã$ajbsuipjlpãet· kep>tje;·tajm¡,yuikjgHj 

l[iÕcj¾zicjel.njkuJelwj ]qnjcCÕhjlicjyuikje;·tajgW·gHj ea.njtobWYmel.njrâ 

ek.njcC.j|bobWYmgLiÕcj ×UkW.njaYtuinjm·cjB.et·gHj e;·taja.suipjÇÕcjzcjm.Y eku.· 

ÇÕcj/cjk·kj a.gL.YekL.njkemL.njauitjrâ bWYmgLiÕcjgHjayukj 13 qN.·kuE 13 qN.·foltÚ 

lCÕEgHjayukje;.tj×U 13 qN.·elwjmNÕ·kuJrâ lCÕEkemL.nj]k.tjpC.nj lCÕEkemL.nj 

pcjsNp:Yf[.squcje;·tajloskuEaYrâ Sg, rYkW.nje;·tajhuJg,dM·cjgHj e;·tajekL.nj 

kemL.njptjep>njs ekL.njkemL.njp:YaKnjmNihjducjsRHjaRuJtquikjer.cjâ ek.njcC.j|bomWY 

Runjgs.njgL.YekL.njdM·cj qWkjBwe;·v·cjgW·tnjtoa.gW·gHj rYkW.njtajgHjhuJsos »|bo 

taj$aj dHjdM ·cj|bosr.YÇÕcj dHjdM ·cjyYeatjer.cjg,râ rYkW.njtajgHj pY>t,eT.·mNihj|bogHj´ 

v,tajhW·kLiÕhjektj muhuitjmNihj|botaj$ajm¡,suipja.BwbuJ$aj v,tajhW·tJ 

mWYq.jtuY v·cjgW·tJtuinjelwjv,tajhW·gs.njâ p:YkuEek.njcC.j|botaj$ajgHj likjptj 

bbWYDwjelwjhM YmWYq.j´ rYmitjqh.YaYlCÕElCÕEgHj e;·tajd,T·kjpcjainjT·cje;· ek.ed· 

eÆ.Yed·e;·qWkjgW·tuinjB. mimainjT·cje;·tajgW·tnjtoa.gHj e;·tajm¡,ekL.nj 

kemL.njtaj$ajer.cjmdHjrâ lMihjmNihj|bo ek.njcC.j|bom¡,K[Õitja.nkuEyYeatjgHj 

gLiÕcjtuinjgHj;.·dM ·cjr´ Sg, pY>doeT.· hW·SkjeS.·kuEe;·tajgHj dHjhW·eTkjaYeTcjektjrâ 

kuquEKuihje;·qmikjdHjkuEaY gW·aeK>cjlupjktjebÐ.njkemL.njp:YkuEgek.·pRuicj 

eq·mWY´ pRuicjmà,gHjqWkjpuOmNihjmNÕ·p:YedqpyuEgHj pM ikjezN.jbWYmel.njr´ bWYetMcjqWkjek.njgkU 

q{.njpuOgHj pRuicj×Up:YtWÕEr,ÇÕcjq{.njpuOgHjpM ikjezN.jbWYmel.njrâ p:Yzercjgek.·pRuicjgHjaYgW·ktj 

lCtjektjnYkYbuJgW·pek.·pRuicj buJgW·K[êpRuicj buJgW·tr,pRuicjkuJmdHjrâ v·cjeqà.·gW·pRuicj×Umitj 

qh.YtajgHj mNihjtldduikjtajgHj gW·qM.njqMÕkjv,tajtuY gW·tJgLiÕcjtuinjpercjdduikj 

\pqN.v,tajmdHjrâ 

}ko×UgHjpLnj aYgW·aeK>cjlupjktjebÐ.njkemL.njp:Ygek.·heqcjaluEqI(NGO) 

mWYdN.YpLnjrâ p:YkuERucjgek.·gHjr aYgW·lCtjektjBwe;·m\b£btjr.njqkuitjel.njkuek.nj


qMtj|bo ÆYed·ek.njgkUq{.njpuO ×UtWÕEr,ÇÕcjq{.njpuOet·fauitjrâ aYgW·a.suipjgW·aeK>cjlCtj 

p:YdN.Yv,mmcjmWYlwjqMtj|bogmLiÕcjmWYdN.YtuY suitjluJbWYmel.njrâ p:YdN.Yv,mmcjmWYlwjqMtj|bo 

gmLiÕcjgHj aYgW·a.SuEgbnkuEmtjaY qMtj|bo 23 tLkLÕcj×UtWÕEr,ÇÕcjq{.njtuY dHjdM ·cj|bosr.YÇÕcj 

p:YkuEdN.Yptjep>njsmWYdN.YgHj bL.YqM icjeq·tajrpjgW·ncjmdHjrâ lCÕEgHj qC iT.nj×·WdM ·cjp:YÇÕcjk.njtucj 

edqqMwjk[.tWÕEr,ÇÕcjq{.nj d,ducjlJlwjtuYm¡,suipjkLÕcjBwq.j$ajmdHjrâ mimek.njcC.j 

|botaj$ajgHjKtHj×W·dM·cjtuY aeG.e]kpj\gtjdM·cjgHj qM.kUqW·smNihjtajsuipja.kW.nj 

v,tajtuY buicjgL.YkujkemL.njp:YeScjsqucjsN p:YÇÕcjeq·kuek.njwutjv,tajer.cjg,tuY 

ek.jncjek.njcC.j|botaj$ajmdHjrâ ek.njcC.j|botaj$ajgHj ayukjaTkjaYkuJr´ 

Sg,e;·tajhuJaerwjq{.njbHjlikjq{.njhW·elpjmWY´ epN.wjkuEmNihjgmLiÕcjgHj lM ihj/>piehcjr 

huJaerwjbM. huJaerwjeq· (T.Y) elpjvivkuJrâ 

ker.·mNihj×Ugek.·v,mek.jg, gek.·ef[·RuihjkNkjqWkjmNihj|bogmLiÕcjgHjaYgW· 

a.dN.Yv,mmcjmWYlwjqMtj|bom¡,ducjrpjlwjtajgHj k.le;·tajd,tuinjRucjsMtjamé qWkjgW· 

buicjkuEaRuJbcjgHj aYa.kuERuJbcje;·tajgLiÕcjkuEalnjrâ gl.njqM.nj×Un.Ybs.qM.nj 

e;·tajgHj aYm¡,kL.YB.q.dHjq{.nj tuYqWhje;·tajgHjelwjd,kelcjkL.YkuEn.Ybs.pLnjrâ 

kL.hW·pl·cjf[oqMtj|botaj$aj zercjÇÕcjt.SIlikj lpãqcjÇÕcjr,bM.et·gHjqM icjbL.Y 

eq·tajrpjlwje;·tajmdHjrâ k.le;·tajsuipja.qcjÇÕcjr,bM.et·tuY qWkjmim 

ainjT·cje;·tajgW·tnjtoa.gHj e;·tajm¡,kelcjlupjÇÕcjr,eq·gL.YekL.njkemL.njpLnjh.´ 

kelcjsosuipja.p:YÇÕcjr,bM.et·mà, d,ducjpluJek.njqmÚ.h.´ q.jgHjhW·eqcjetHj m¡,SuE 

gbkuEpWmr.njqÒÕitjbuJluEgHj v,mWYelwjet.jShW·d,mWYrâ 

aeG.mktjebÐ.njkemL.njp:Ygek.·$ajgHjr aYgW·aeK>cjSuEgbkuklutj 

tm.njÇÕcjr,qA.cj v,mkuEdM ·cjaRuJbcj kuEaT·kjpcjpercjdImwjker|zIkM injÇÕcjbM.bWYmgLiÕcj´ 

leS.wjetHj ek.njÇÕcjqA.cjtajbuJ\pcjv,tajekL.nj buJv,tajhuJg, tNhj\K.×UpuO 

tuYaYgW·lCtjektjpercjtNhj\K.v,tajgHjtuY puOeacjducjelpjgLiÕcjtuinjâ alnjkL.auitj 

e;·mkÐÕEdHjkuaYgHj qWkjaYm¡,a·qwja.bWYmel.njrâ q.jluEer.mà, p:YkuEepY>ducjtLÕcjmWYgHj 

aYSkjmitjhuJ$. ¤h.el.õ tuY mNihj±t·aYmhuJkuEv,gHj rpjektjtYaYtuYv,Sucj 

tYaYmdHjrâ eynjqN.cjek.njgkUq{.njpuOgHj k.lSkjmitjv,qÒ·mà, pcjpÐÕinjtYtuYhuJtuinj 

¤m.YqWnjõ v,mWYkuv,mWY hW·d,lukjsukjv,qÒ·mWYq.j Skjmitjv,qÒ·elpjrâ v,Sucj 

Ker.tjtYSkjmitjbuJ$ajgHj aYm¡,a·qwjbWYmel.njrâ roq.jwW· aYgW·lCtjektj 

aKuikjkN.eynjqN.cjtNhjqA.cjkuJmdHjrâ rYmitjqh.YaYgmLiÕcjelwj v,tajloT½,s 

percjSkjmitjv,qÒ·buJ$ajgHj eynjqN.cjmWYDwjretMcja. mdHj\pqN.mWYhW·eqcjâ 

aeG.mNÕ·dM·cjp:YRucjgHjr gW·ktjebÐ.njektj percjhuJtW·v·cjaluEqIÇÕcjqA.cj 

n.n.tajeqà.·kuE\dhtj RuJbcjT·kjgl.njkuEpercjÇÕcjkW.njpuOmdHjrâ percjkemL.nj 

K[Idr.cjqWkjkMinjÇÕcjpuO gW·Kuihjtuinjm.njgHj \dhtjdRuihj×UpWIpWêÇÕcjr,qA.cjgmLiÕcjgHj suipjtro 

bWYmel.njrâ dHjq.jgHjr aYm¡,guitjgs.njktjlCtjnYkY pv.snjdkjÇÕcjqA.cj v·cjgW· 

T·kjgl.njpercj|p·cjqL.YÇÕcjkW.njkMinjÇÕcjpuOmdHjrâ kemL.nj$ajgHjel.YqW.dM·cjhW·eqcj 

m¡,pelwjpeltjlwjtM.gluicjer.cjâ p:Yar.$ajaYdHjmNihjsuinjqÒÕJmWYhW·eqcj´ 

v·cjeqà·.gW·percjT·kjgl.njzkumNÕ·pMikjmWYgHj m¡,bkja.huJtW·gtmukjpuriq.tjgmLiÕcjgHj 

mdHjkemL.njw>tjg>tjbWYmel.njrâ nkuEzkuaYp:Yar.kemL.njtaj$aj e;·hW·suinjqÒÕJ 

ekW·kL.relwj a]k.buicjRuJbcjkuEv, buicjpelwjpeltjkuEv,gHj percjw>tjg>tjKkjKuYmN·Õ 

a]k.gHjttjekL.·a.m.njkuJrâ aYgHjk.ltitjhuJaerwjgtmukjmNihjgmLiÕcjgHjmdHjgwicj 

kuJelwj gW·huJaerwjtURU (tuikjRuikj) gtmukjmNihjgmLiÕcjgHjr mdHjgL·cjtroKuihjmWY tNhjneqà·. 

kligW·percjT·kjgl.njkuEpercjÇÕcjkW.njÇÕcjpuOtuY aY/uitjqPm.njguitjgs.njkLÕcjrâ 

k.laYgW·ayukj 18 qN.·gHj p:Yek.·DRuJkulqmgà km?eRHnje;·meScjspj 

kuEaeK>cjar.mNihj ekL.njbdHjlMiÕnjnjp:YÇÕcjg[InIb.gHj alnjpTm aYgW·a.ptuinjlikj 

lel.cj]t, mWYw>kuJrâ gW·aKicjmqunjmientj huJper.ak.Yr.ek.njcC.jp:YÇÕcjr,puOgHj 

aY¾gihjK[IztwjdM·cjrâ p:YeÆ.·KnjezN.jgHj mNihjmtuinjsuipjquJfauitjgHj ayukjezN.j×UaYtuY 

mdHjklutjtm.njgmLiÕcj v,t.l[ÕicjkulqmgàgmLiÕcj mNihjsN,gek.·heqcjaluEqIgmLiÕcj 

qA.cj×UgHjpLnj mNihjsN,×UaluEqIpN.njbM.tajelwj mNÕ·todM ·cjp:YeÆ·.KnjgHjfauitjrâ aYgHj/uinj¾gihj 

K[I zkuztwjdM ·cjkuJelwj aeK>cjar.buJ$ajgW·w>tjm·cjgHjelwjmWYq.j´ t.l[Õicjm¡,ptuinj 

T½,percjek.njcC.jÇÕcjr,puOSuEgbdM·cjgHjelwjmWYq.j´ v.tjektjar.$aj aKicjKuihj 

$ajtuYguitjgs.njptuinjT½,$.râ a]k.gs.njptuinjT½,dM ·cjgHjr kL.hW·suipjdtuYk:cj$J 

gHjea.njsuitjel.nj bed·>hW·m.njm¡,lRuiajtuinjrâ kuquEKuihjkuJ mNihjmNÕ·dM ·cjp:YeÆ·.KnjgmLiÕcj 

v,tajdHjDwjS.njÇêltUaYtuY v,kuEbHjlikjaYduEkuEtuYdHjrâ k.laYbHjlikjaYtuYgHj 

mNihjkLÕcjminjbnjaY kLÕcjkuE\dhtjsuitjkuaYbWYmgLiÕcj qPkuEaYmipjsuitja·qwjbWYmel.njrâ 

mNihj×UÇÕcjr,n.n.alu·gL,kwjmWY kuEdM ·cj\dhtjkuEmNihje;.tjtjÇÕcjr,puOgluicj$aj ywjrYpuO 

p:Y;Õcjr,bM.et·gW·tJmà, /uitjluEKuihjer.â 

SuEgbkWtjpv.aYktjebÐ.njlwjgmLiÕcjgHjaYgW·qucjsYekL.nj/uitjkuEgek.·mNihj 

|boq{.njaYmektjdM·cjt.l[ÕicjlMÕhjwW·gHj dHjgunjsr.YkuaYbWYmel.njrâ qMtj|bogmLiÕcjv,m 

ektjdM ·cjt.l[Õicjp:Ygek.·mNihj|boq{.njtMajajv,gHj ekL.njdM ·cjnkuEestn.quJfauitjrâ 

gek.·$ajgHjsdkjptnjlwj×Ugitum.Sj 28 qkÒr.tj 1999 et·mdHjtuY ayukj 

e;.tjqWtjbWYmel.njrâ Sg, qWkjek.njgkUq{.njpuOv,mdHjdM ·cjdduikjgmLiÕcjgHj ×Ugek.· 

puO$aj buicjercjtLÕcjptuYgunjfuEkuv,tajbWYmgLiÕcjrâ qWkjaeK>cjar.mNihj|bokuJ qWkjrY 

tldduikjek.njgkUq{.njmNÕ·todM ·cjmWYd|mipjpyuEeq·bM.lv.tjqmÐJv,tajgW·ezN.jpMwjtuinj 

ek.njcC.jtldduikjgmLiÕcj v·cjgW·elpjtuinjlikjptjgHj fnjznjkuEtuY dN.YmyutjedkjdM ·cjgHj


ptuinjT½,ercjtLÕcjekL.njkuEdM·cjrâ 

nkuEgek.·puOgHj dsuEds,dM·cjkuEpercjpÒÕJpr.pjkumNihj|bogmLiÕcj bWYetMcjpÒÕJpr.pj 

ap:YqC iT.njtajgHjmdHjrâ percjpÒÕJpr.pjap:YqC ip:YT.nj /ucjtkjv,qÒajgHj puOgW·micjgW·tJ 

gLiÕcjgLcjbWYmel.njâ puOÇÕkjekwjkuEmNihj|bomWY ap>e;·gHj/ucjtkjdM ·cje;·eku.·mie;·lM iÕnjnjâ mWYtC YgHj 

ap>e;·K;·kjkuE\mp:Yk:iÕpje;·tuY |gipjbL,titjkLÕcj×UpyuE nkuEky[ÕicjkW,B. SJepcjk:iÕpj 

suipjkLÕcjdN.YpuOp:YÇÕcjzcjm.Y´ ywjre;·kelcjsomà, dHja×Ðr.yjkuElm[ÕJe;·er.cje;·g,râ 

mWYaKicjDwjgHjqMtj|bogmLiÕcjp:YedqpyuEmWYd|mipj d,ducjqW·r.njsdM·cj pRuicjper.taj$ajpuO 

pek.·pekwjtuY mNihjgmLiÕcjv·cjgW·tJektj\pqN.$ajgHj puOguitjgs.njekL.njdM ·cjrâ 

\phjhj$aj ×Ugek.·puOK[Idr.cjdM ·cj qWkjkW,B.p:YB.puO eqà.·gW·dHjsritjlikj 

sritjtwjdek.wj qWkj]qnjgituas.B.tajgHjkuJrnjtMajtuY gL.YdM·cj]qnjgek.· 

mNihjmWYetHj mWYgitumWYdekwjsutjkuEdM ·cjrâ mNihjtldduikjpY>hW·bL,m¡,dolupjkLÕcjp:YÇÕcjr,eq·$aj 

ek.njcC.jtldduikjgmLiÕcj qWkjan.gtje;·tajgW·r.cjS.Ytotkjtuinjm.njgHj pv. 

ehcjmdHjar.TpuitjcCÕhjm,hW·m.nj puOv,gmLiÕcjguitjgs.njekL.njkuEdM ·cjrâ 

qWkjgW·ebÐ.njkuElikjagálikj eku.·kWtjek.njp[êt.gHj kL.gHj$ajdkj 

ptnjlwjgek.·estn.mWYgek.· eqà·.f:ÕikjbepcjkuEtcjmNÕ·pMikjtldduikjek.njgkU 

q{.njgmLiÕcjmdHjrâ mNihje;.tjtjgmLiÕcj ywjrgW·tuinjepN.kjgL·cj;.njpercjpv.mà, an.gtjgt 

pv.kS·cjqLÕcje;·tajtuinjsuipjm.njtuY lupjekL.njp:Ygek.·tNhjhjm.njKuihjhjrâ 

qN.·$ajwW· aYepcjayukj 21 qN.· /uitjaYgW·ktjlCtjlwj elpjlwjquJ 

fauitjgHj gW·ktjebÐ.njlwjbuJkWtjgyuicjlm[ÕJmWYhW·eqcjkL.relwj ea.njauitjqWkj 

ek.njÇÕcjek.njkW.njpuOgW·/uihjllmj gW·bL,/, gW·qMhjt,v,qÒ·gHjaYercjtLÕcjkuEm.njrâ 

pv.mNihjgmLiÕcjp:YtWÕEr,ÇÕcjpuObWYmgLiÕcjhW·gW·ktjgHj aYgW·aeK>cjktjhuJkL.r ywjK>r 

pet.·/tjkuEek.njÇÕcjqA.cjv,mekL.njdM·cjker.·puOmà, bkjv,hW·gW·l,l,râ ahinj 

ekL.njkemL.njgHj ktjlCtja. ahinjktjlCtjgHjekL.nja.huJgHjr aYgW·ktjlCtj 

gW·bWYmgLiÕcj×UmNihjezN.jezN.jgmLiÕcjrâ mWYlpãgHj aeG.yuikjgLcjdM·cjt.l[Õicjp:YpLnjgt,puO 

ktjlCtjektjdM·cjbhUqutbWYmgLiÕcjrâ pv.aYgW·ktjlwjtuYkuJ pv.aeG.ktj 

lCtjdM ·cjlMÕhjkuJgHj buJpv.kL.kL.et·hW·eqcj mdHjpercjpv.hW·mWYq¡,pet.·/tjrâ 

aluEqIpN.njlMÕhj$aj luinjpinjpluJpl.jdM ·cjf[Õnj¾gihjpuO DwjpetHjpuO suitjD>tjpuO 

eku.·aeK>cjar.puOgmLÕicjrâ percjdpjpN.njtaj]k.njDm.njlwjgHj qWkjek.njv, 

ÇÕcjkW.njtajgW·wuitjekL·m.njgHjel.YqW.hW·eqcjâ ap:YkMinjÇÕcjbM. bWYetMcjkW.njr,gmLiÕcj 

eku.·edqpyuEtajgHj percjaluEqIf·kjpkwjaeK>cjar.mNihj ea.njesHja.hW·eqcj 

gLiÕcjtuinjdM ·cjer.cjâ percjpluJpl.jdM ·cj f[Õnj¾gihjpuO suitjD>tjpuOtaj$ajgHj ywjrdsuEds, 

pLnjgt,m.njmà, Kuihjauitjr´ SgHjheqcj$J alu·BwpuOe;·mgikÐ.njel.nj efkjgM ·kj 

e]knje\gkjesHjdM ·cjgHj v·cjauitjekL·a.m.njgHj nkuEpuO buJlupjdM ·cjepY>btuijkj tNhjngW·|p·cjqL.Y 

percjÇÕcjkM injÇÕcjpuOgHj zkuzkum¡,|p·cjqL.YkL.tuY mWYtC Ymà, tuicjpÒopuOsM Iv.tjlwjgHj a.suipj 

m.njer.cjmdHjrâ 

$cjs.·t·cj 

$cjs.·t·cj v,tllikjpercjwW· mdHjqMtj|bomWYtL K[Idr.cjekL.njdM·cjquJsuitjquJsRuitj 

qWkjqMtj|bogmLiÕcjeku.·ek.njcC.jkMinjÇÕcjbM.gmLiÕcjmdHjrâ lMÕhjpLnjelwj p:Yar.dsuEds,kuE 

percjsk.ek.njcC.jku Epek.njpN.njjgHj $cjs.·t·cjp>lupjK[Idr.cjdM ·cjeswjgter.cjmdHjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø


bkjgL.Yap>v,mekL·a. 

esem 

k.lgHj aYmNÕ·dM ·cjp:YgwjgNomiaY ]kpjepcjgitutC Yrâ aKicjaYqL,×UgwjgHj ap>v, 

hW·gW·RuJmWYq.j mimWYDwjv,d,qL,gwjgNokuaYmdHjrâ buJluEaYgW·ezN.jeg>wjkLÕcjer. aYhW·tJmWYq.j 

qtJelwjhW·d,râ tuYpLnj p:YtWÕEr,ÇÕcjkercj;.Yet· miaYgHjmNÕ·ek.njmWYDwjhW·eqcj 

kuEek.njgmLiÕcjgHj gW·tnjtokLÕcjw>tjg>tjbWYmel.njrâ miaYmWYbuJluEv,ekL.njbËkLÕcjÆYed·puO 

v,/> gW·spucjRuihjhjbg>pjm.njgHj aYK[pjhW·d,râ k.laYgW·ayukjmqunjqN.· mNihjqCi 

arcjekMcjSkjKuihjkuJ kel.mqtaj buicjT·kjpcjkuJtuY puOgW·stuinjB.râ 

buJgHjr aKicjluel.njkLÕcjtuY aYezN.jeg>wjtuinj aYpqtigW·mWYq.jgHjmuer.mà, 

mukjmtjap>aYdHjdM·cjbuEluE aYhgW·SuEmWYelHj$Jrâ p:YBwaYgHj mWYelHjelwjhgW·SuEap> 

kelcjsoqCimWYw>$Jrâ bWY}ko$aj per.buJtaj$ajlupjkLÕcjdM·cjp:Yk:iÕpjaYlMiÕnjnjrâ mu 

huitjer.huJetHj rYmitjqh.YaYgmLiÕcj ap>e;·taj×·WdM·cjquJv,fauitjmdHjrâ spjkuE 

kisË$ajtuYm¡,kUK[pjgLiÕcjel.nj gwicjdM·cjlMiÕnjk.lmdHjrâ leS.wjleS.wjaYmikjgW· 

×·Wap>buJv,tNhjkuJ´ mikjgW·×W·aKicjm·cjker.·ap>buJe;·tajkuJâ Rupjap>buJluEdHjdM·cj 

×W·dM ·cjdN.YluE aYhW·tJl,l,râ K[pjdM ·cjper.taj$ajtuY buJluEm·cjm·cj buJluEekL.njekL.nj 

mipjmà,gHjhM YmWYelHjrâ d,gNpjsuitjmà,elwjhM YmWYelHjrâ ap>×·WdN.YluE v,gHjer. mikjgW·tJ mikjgW· 

bkjgL.YbWYmel.njrâ 

huitjgHjr aYqM.njsmjr·cjmiaY¤¤yW·mi »luEer.ap>aYer.õõqM.njtuinjq.j$aj 

tuYmukjmtjv,eh.·\za.lgHjrâ qM.njbuJ$aj miaYeS.wjlajelwj qWhjkuEhW·m.njrâ 

zM.pjpjqM.nj v,lRuiajdM ·cjetHj aYelwjbuJluEgW·TpjqM.njv,er.â per.ap>aYmdHjbuJluE 

miaYhW·gW·loT½,kuEaYmWYelHj$Jr~ pY>×Uv,lRuiajtuY muelwjv,hW·huJg,mWYq.jrâ 

bWY}ko$aj aYkUK[pjr·cj aYqM.njmiaYhgW·etHj aYa.qM.njr·cjmNihjzuicjwutjduihjmWY 

Kuihjh. roq.jwW·K[pjtuY a.qM.njmNihjzuicjqC imWYtL tuYgW·tJektjddHjap>aY×·WdM ·cj tuYap> 

kLhjeT.·miaYhW·eqcjâ ap>gHjv,S.njdM·cjmiaYkuJelwj ltUek.njv,ÇÕcjkW.nj 

kercj;.YgmLiÕcjv,S.njgLiÕcj×Uek.njz.tjainjT·cjv,$JgHj gW·tJektjrâ ak.Yr. 

a]k.aluEqIpN.njbM.eku.·ekeanjpIpI tajqk.tj\mhjtuinjtuY ap>aYkelcj 

soqC ihW·gW·gHj aYgW·tJektjrâ 

qWkjap>aYsokLÕcj gW·m·cjker.·ek.njz.tjainjT·cjmWYsW·gHj w>tjg>tjbWYmel.nj 

aYgW·tJektjrâ muhuitjer.mà, ap>gHjdHjdM·cjek.njpN.njekeanjpIpImWYtL zM.pjpjmNihj 

tJdM ·cjer.cjâ /uitjaYtJgHj ap>aYtodM ·cjp:Y¾gipj tuYpLnjm·cjmWYdN.YlM iÕnjhW·eqcjâ miaYgHjywjrv, 

mikjgW·SuEkuEap>mà, v,a.SuEgW·´ Sg, per.$ajywjr aluEqInaf tJsutjmà, 

v,tajgsuitjekL·;.·;.·râ 

mWYw>gHj ap>v,kuEncjpRuicj´ Sg, miaYbuJluEeqà.·a.kuEap>er.´ aeG.gHj 

puOm·cjdM ·cjker.·ap>ezN.jlpãmi mdHjrâ migHjv,S.njap>ezN.jel.nj q.jluEgW·eT.·lwj 

ap>ezN.jgHjtuY a.m·cjker.·ap>dHjer.´ v,m¡,wIwtjdM·cjap>ezN.jer.cjâ ptWÕE×UgHjtuY 

pRuicj×Uap>hW·TpjsuipjmWYelHjrâ ×UkL.hW·/·cjaY$JgHjr v,hW·kelcjsozercjmiaY mdHjrâ 

m·cjtokLÕcj duEaYgW·ayukjTpHjqN.·´ miaYv,TpjqPainjT·cjtMipLnjâ aYm¡,m·cj 

ker.·ap>qWÕJ v,DznjltUaYekW·râ miaYv,TpjgW·ek.nj/>pLnj kuEap>qWÕJgHjâ k.l 

v,/·cjek.njmr×ukjkuEpigHjr v,d,eT.·a.lm[ÕJrâ p:YkW.njgHjdN.YwIyY×W·kuJelwj gW·a. 

suipjdN.YwIyYgHjd,kW.ja.bNtjpnjesH.jqunjmientjmdHjrâ kWIskjelwjhmWY muelwjhmWY 

mimWYv,d,giTpkjdM·cjgHj buJluEgW·pl·cj$.v,er.â huitjq.jgHjr miv,m¡,eT.·lwjpuO 

p:YgL,kwjezN.j$ajtuY qL,ekL·lm[ÕJmdHjrâ a.gt×UgHj BwaYq.jluEgW·kW.jg·>Skja. 

aYhW·g·cjkUK[pjrâ aKicjgHjaYtuinjdM·cjB. gW·mqunjtnj´ miaYd,eT.·a.tuY ap>qWÕJ 

v,hW·kuEaYm·cjB.râ v,kuEaYr·cjek.njcC.jmdHjmWYy.Y/>ap>kuaYtajgHjrâ 

ÆYaYgHj kL.miaYhW·d,eT.·k:cjgHjr suipjdM·cjbduipjmNihjdHjdduikjtuYrâ ÆYgHjv,gb 

ap>p:YdN.YgHjtuY v,m·cjdM ·cjker.·ap>kL.aY/>piqN.·mdHjrâ aYgHjmid,eT.·tuY m¡,r·cjs·cjdM ·cjed· 

tajgHjrâ ap>qWÕJv,sk.aYv·cjro;ikj pucjqWeqHjeqMhj×Uek.njv,stuYr v,kuEaYsâ 

v,kuEek.njv,skL.lM iÕnj sNek.njv,shW·auitj eqHjeqMhjdM ·cjgHjv,kuEaYsrâ 

huitjgHjr ddHjap>aY×W·dM ·cjer.cjgHj aYm¡,kUK[pjgW·tuinjrâ aYmikjgW·ektjaSkj 

kuEap> ×UaYkÐÕEdHjmNihj hW·ekcjSuEap>mWYw>$Jr aYtJddHjap>v,S.njaYbWYmel.njâ 

ptWÕE×Uv,micjpRuicjmid,eT.·tuY v,ek.jkuEaYbkja.m·cjker.·v,et·râ aYtJlwjmWYq.j 

pLnjgHj ywjraYSkjm·cja.ker.·ap>qWÕJ$ajrmà, gL·cjaYgW·totkj gW·elpjlikj 

aeK>cjar.hM Yrâ q.jgHjr gW·pRuicj×Uap>qkjgt.pj hW·losap>qWÕJmWYq.j aYs;,titj 

×UqC iqC itjtjrâ aYeTcjektj ywjrap>qWÕJv,tJper.$aj v,kuEaYa.heqcjâ 

huitjq.jgHjr aYm¡,titja.qC itjtjmdHjrâ gW·suipjdN.Yap>aY×W·dM ·cjgHj d,a.lajbNtjmWYgitu 

mdHjtuY aYgiyYa.dM ·cjalu·gL·cjmWYrâ 

a]k.dN.Yap>kuEdN.YpuOm·cjgHj kW.nj×W·dM·cjsHjkW.njmdHjrâ tCYpTmgHj suipjkW.njmWY 

tuYduJdN.YgHjmWYbt·´ tC YdutiygHj suipjkW.njgtgHjmWY zUdN.YgHjmWYw>pLnjâ roq.jwW· mWYkW.njtuYmWYkW.njpLnj 

SkjkW.jtitjkLÕcjrâ eqà.·suipjkW.njl}koauitjgHj m¡,kW.jlajbNtjsHjtC Y\pcjmdHjrâ suipjkW.nj 

l}koauitjgHjtuY gW·Skja.gtgHja.hgW·râ m¡,mcjr·cjak.Yr.epY>btuikja]k.dpjpN.nj 

naf eku.·dpjpN.njekeanjpIpI mdHjrâ alu·gL·cjmYW dHjdM ·cjepY>btuikjgHjelwj puOgW·SuEdM ·cjrâ 

ak.Yr.e;·/uihj±qihjtuinjvituYr ek.njkW.njmWYgHjpl·cj$.aYzercjbduipjdN.Yap>aYmNÕ·gHjrâ 

ek.njkW.njgHjalu·gL·cjmWY v,r·cjs·cjsuEdN.kuEaY duEkuEsuipjzercjap>tuY v,papjkuEap>râ


Sg, ek.njkuEap>SuEv,qkajv,mWYkuv,mWY q.jluEgW·tJv,qkajer.â k.l 

v,titja.×UqC igHj aYelwjhgW·dHjmNihj$Jâ 

»$ajgHj mgW·SuEap> alnjkL.auitjmdHjr~ aKicjgHjaYgW·ayukjbNtjsHj/>qN.· 

mdHjkuJrâ suipjekN.tjtY ap>aYv,gHjer. aYgW·tJektjrâ ptWÕE×UgHjtuY ap>v,r·cjs·cj 

mcjmWYlwjpuOrâ puOelwjm·cjkLÕcjker.·v,gHjrâ sSuEv,bWYkuipjkL.gHj rpj»et·elwjhW·d, 

ekL.nj»$ajelwjhW·d, v,mWYr·cjmukjv,mWYtuY quJmipjsuitjquJea.njsuitjmdHjrâ rowW· 

bWY}ko$aj aYm·cjkLÕcjker.·ap>aY duEkuEaKicjlMÕhjrâ 

esem 

esemwW·mdHjqMtj|bokercj;.YmWYtL ekL.njdM·cjdtuYgunjfuEkuek.njgkUkercj;.Y p:Ybduipj 

mNihjdHjdduikjek.njgkUkercj;.Y mNÕ·toqkutjqMwjk[.ÇÕcjr,eq·mdHjrâ 

percjTtjyukjmWYlpãgHj 

d·kjt.eqnjtIy.em.cj 


spjkuEkisËpercjTtjyukjtuY aluEqItLawuEpN.njtaj a.tjgrcjducjd>njqLÕYqL.j×UÇÕcjr, 

qA.cjgmLiÕcjkL.r kisËhuJT½, eq.cjkl,percjTkjyukjgHj v,tajhW·ekL.njqPmWY 

aRuJbcj]qnj×U ÇÕcjr,qA.cjmWYq.jDwj dHjaDikhW·eqcjâ 


epN.wjkuEl.pjgmLiÕcj l.pjlCÕEd·kjt.eqnjtIy.kligW·lwj 

___________________________________________ 

1999 l.pjey.nt.njemnj qWkjv,mguitjgs.njpercj 

Ttjyukj eku.· aeK>cjr.mNihj alu·gL,kwj 

mdHjl.pjv,kligW·lwjkL.auitjrâ 

gºnjehnjfrI l.pjguitjgs.njbL,/, 

2000 l.pjguitjgs.njaeK>cjmNihj|bo mr×ukjkuE 6 

mdHjl.pjetMcjspjkuEaeK>cjr.mNihj 

aeG.mN·Õp:YÇÕcjr,bM.et·gHj aYwIdM ·cjyY aDikyYzWhj yYgNo yYe;·meScjkuE 

pL·cjyuJk[. mpt·yYtIbI yYqC ipMtjtajmdHjrâ lMÕhj$aj suipjkLÕcjlpãÇÕcjr,eq·$aj 

tuYelwj mNihj×UÇÕcjr,bM.et·kLÕcjwIyYtajgHj yYewdn.tupjtupjrâ 

epN.wjkuEyYgmLiÕcjpuOducjtYtuYwIdM ·cjfauitjgHj \pqN.yYzWhjmWYmNÕ·lM ihj 20 k:iÕpjkL·mdHjrâ 

Sg, lMÕhj$ajgW·SuEgLiÕcjtuinj mpÐ·yYek.njcC.jah.rhW·ÇÕikjepcjkuJ ek.njcC.jgmLiÕcj 

d,ducj/ucjtkjmdHjrâ »gHj mdHjpercjpÒÕJpr.pjp:YainjT·cj´ tuYpLnj mNihj|bogmLiÕcjhgW·suEducj 

pelwjpeltjlwjmWYq.j tnja.p!iq×ī gW·a.ek.nj buJ$ajgW·SuEbWYmgLiÕcjrâ 

ywjrd,huJa. per.mNihj|bov,m|p·cjkLÕcjekL.njdM·cjkemL.njtajgHjmà,etHj


v,tajhW·gW·sIznjlwjmWYq.j tnja.gwjgNogHj lMihjgLiÕcjtuinjdM·cjquikjkjtuY mdHj\pqN. 

percjTtjyukjv,tajaDikrâ huitje;·gHj mNihjkLÕcj×UÇÕcjr,bM.et·gHj pWIbWÕicjgek.· 

v,tajhM YmdHjrâ migHjmWYdN.Y ek.njgHjdN.Y ap>gHjelwjdN.Y\p,S.YdM ·cjv,qÒ·auitjrâ mNihj|bo 

suipjkLÕcjdN.YwIyYpuObWYmgLiÕcj v,tajgs.nj/·cjek.njkuE»mituY ywjrektjhW·m.njekW· 

ekW·mHgW·suipjkLÕcjdN.YpuO$ajmdHjrâ pktimà, mNihj|bodHjyYe;·meScjkuEyYqCipMtjmWYmWYq.jtuY 

leS.wjleS.wjsuipjkLÕcjelpjrâ dHjq.jgHjr mNihj|bokLÕcjsuipjwIyYdN.YpuO$ajgHjbWYkL.tY 

gW·ekcja.lwjRucjgxÕYwIyYgHjhMYmWYelHjrâ 

pWm¡,pluJgwjgNokuE»mihgW·ef[·suitjtajgHj mdHjfuEbkjkLÕcj×UhgW·suEducjpelwjpeltj 

tuYgW·bucjehcjmdHjrâ \pqN.mNihj|bo×UÇÕcjr,bM.et·bWYmgLiÕcjkLÕcj×W·dM ·cjp:YÇÕcjr,eq·$aj m¡,SuEgb 

dM ·cjgHj mdHj\pqN.pluJbucjehcjmdHjrâ \pqN.yYe;·mkÐÕEdHjaeG./·cjpMtj×W·mà, ak.Yr.buJgHj 

v,taja.wIp:YRucjgxÕYeq·gHj×W·gLiÕcjrâ 

\dhtjSJea.nj dHjyYzWhj pY>×UgHjpLnj mWY×HmWY×H m¡,/·cjek.njcC.jtuY qWkjmNihj|bo 

ek.njÇÕcjr,bM.gmLiÕcj dHjyYqCipMtjgLiÕcjrâ ywjrqCIgLipjr·cjltUmNihjyYpuOwIkLÕcjlwjmà, 89 

k:iÕpjkL·gHj /·cjpMtjkuE»mi tuY 6 k:iÕpjkL·gHj mdHjmNihjd,|gipjpY>do×UBYpN.njaluEbM. mdHjmNihjd,ducj 

|p·cjdN.YwY> mdHjmNihjd,|gipjdM ·cja]k.duEa]k.\zhj gxÕYgbhmWY/·cjek.nj buJtaj$ajelwj 

gW·SuEkuJrâ mNihj|bo/·cjpMtja]k.¾gipjgNicj suipjak.Yr.m¡,pLÕpjSJ pLÕpja·kj|zIeg[cjmà, bWYmgLiÕcj 

d,auitja.lm[ÕJrâ 

qA.cj×UgHjpLnj pv.e;·meScjkuEkWtj/·cjpMtjkuJ yYaiSjauicjbWI eaauijcj 

dIeatj dHjgLiÕcjtuinjdM ·cjtuY pv.e;·meScjkuEyYtaj$ajgHjelwj puOguitjgs.njkuEpv. 

kuEkqpja.dM ·cjrâ p:YdN.YwIyYpuO$ajgHj pWÕicjmWYgituetHj pLÕpjSJ×U 50 duEkuE 100 w>mNÕ·tuY 

aeG. pLÕpjSJyYe;·ekL.·elpjtajgHjkuJ \pqN.n.n.e;·mkÐÕEdHjelpj qWkjmNihjpÒtj 

epÒcjtajkuJ qWkjmNihjkuEkqpjtajkuJgHj kL.hpLÕpjSJ$Jv·cjgW·sMIsMtjlwj pLÕpjSJ 

tuYelwjv·cjgW·sM IsMtjelpjgHj puOsIznjkuEdM ·cjpv.râ 

p:YÇÕcjm.S·kj$ajgHj dHj/ucjtkjv,qÒ·tuYgW·ncjwpjkuJ dHjepY>btuikjpN.njtuYgW·ncj 

wpjkuJ pRuikjBYe;·mkÐÕEdHj×UkWIzuJetkjd,ltUgL·cjtajgHj puOd,eq.cjkl,wIwtjkuEdM ·cjrâ 

p:YÇÕcjr,bM. v,ÇÕcjkW.njbWYmgLiÕcjm¡,ducjsk.bWYaDm? dpjpN.njaluEqItajt·cjDzkjsk. 

kuEyuikjpwjt.anicjaTkjelwj×W·kuJrâ leS.wjleS.wj mNihjm¡,ducjsk.lwj 

buJtajgHj suipjkLÕcjdN.YwIyYpuO$ajmà, mNÕ·qrp:êlË·kjgik:cj quJdWÕEkWÕikjm¡,ducj/ucjtkjp[Yp[.·lwjgHj 

gW·SuEektjrâ 

\pqN.ezN.jezN.jtNhjqA.cjgHj mumNÕ·er.mà, BYw>tjduikjd,|dipjpY>doBYdpjpN.nj 

Te;cjbkjbtuikjkuJdHj m¡,|p·cjdN.YwY>aetcjkuJdHj BYmd,|p·cja.kLÕcjdM ·cjquJhgW·zUyuJ tuYsuipj 

kLÕcjÇÕcjr,eq·$ajpLnj m¡,ducjrpjpl·cjf[o quJefkjlkuitj dHjyYewdn.suitjelpjmNÕ·kuJrâ 

qM.kemL.njd,|p·cja.|p·cjkLÕcjtajgHj ]qnjgituea.njel.njhW·±kikjkuEkemL.nj guJkLÕJ 

eqà·.ef[·suitjhW·mWY kemL.njgHjelwja×Ðr.yjgLiÕcj leS.wjaKicjkemL.njgHjquJgLiÕcjquJe;.cj 

el.njtuY aKicjqtikjhW·mWY duEd,el.tjyYa.elwj×·WbWYmgLiÕcjrâ eqà·.kuEpv.percj 

TtjyukjspjkuE\pqN.taj$ajqkjkjhW·dHj m¡,p·cjkuEpercjkuEpv.qW.cj/·cjpMtjkuJ 

qW.cjtNhjqA.cje;·mNÕ·tuYtuYmdHjrâ 

ak.Yr.p:YÇÕcjr,bM. percjtnjtopuinj\dpjw>tjKY>a.tuY mNihj×UkW.njr,gmLiÕcj 

kLÕcjgL.YkemL.njp:YÇÕcjm.S·kj$ajlMihjgLiÕcjtuinjdM·cjgHjgW·SuEektjrâ qRupjtuYqCIgLipjr·cjmà, 

mNihjbWYmgLiÕcj quJek.njcC.jtaj eqà·.sa.pucjRuihjtC Y gW·g[iÕcjtoa.m.njgHj m¡,guitjgs.nj 

hW·q.l,l,râ 

a]k.$aj p:YÇÕcjr,bM.gHj mNihjhmWYdN.YwY>dtnj mNihjm¡,|gipjdoea.pjldmjdM·cj 

v,mek.jKY>s¤auicjdIpIõtajgHj ak.Yr.per·gLiÕcjk:cjrâ sNah.rv,tajhW·ÇÕikjepcj 

dHj\pqN.ezN.jkuv,tajtuY ×UgHjdHjyYah.rhW·ÇÕikjepcj yYD>tjbIt.emnjeaea.nj 

yYD>tjpqYea.njtajgHjmdHjrâ dpjpN.njgHj mWY×HmWY×H bWYaDm? kuEmNihj¤auicjdIpIõtaj|p·cjdN.YwY> 

gHjr ;.jgW·rpjspjhM Y percja,qC,hM Y guJkLJÕpercjk.yquJpercjsuitjsRuitjhM YkuJtuY mdHj\pqN. 

ezN.jrâ per·auitjgHj huuitj×UaluEqIhW·p·kjtuinjdN.YgW·RuJbcjpercjTtjyukjehcjmdHjrâ 

edqkW.njr,alu·ÇÕcjr,bM.mWY \pqN.$ajgHjezN.jauitjmWYmdHjr~ 

leS.wjleS.wj qWkjaeK>cjwIyY$ajvigHj mNihj×UkuEqcjlpãet· qp 

elM.cjelMtjtuY ekL.·kLÕcjqcjlpãÇÕcjr,eq·$ajelwj×W·kuJrâ eqà·.kLÕcjsuipj#.nj 

wIyYpuO$ajelwj mWYd|mipjpyuEmNÕ·a×Ðr.YpercjguJkLÕJqM M,hW·eqcj M qLÕYqL.jelwjRu·Ru·gpjpj×W·dM ·cj 

hW·eqcj´ suipjp:YÇÕcjr,eq·tuYpLnjelwj efkjd,ducjrpjpl·cjf[o a×Ðr.Ytaj$ajgHj el.Y 

qW.dM ·cjheqcjâ per·×U$ajpLnjgHjmuer.mà, mNihj|dipjdotitjkLÕcj×UÇÕcjr,bM. lM ihjbWYmgLiÕcjgHj 

suipjp:YÇÕcjr,eq·$ajtuY hW·gW·kligW·ddHjsMtjqmÐJmNihjtldduikj tNhjneqà·.gW·aRuJbcj 

aT·kjjpcjpercjTtjyukjgHj aeK>cjhmWYl,l,râ 

/uinjpuOmikjgW·kuEdM·cjaRuJbcjkuJelwj v,tajm¡,ttjekL.·pyuEtuY gW·kLÕcjektj 

aRuJbcjpuOgHj qWkjmNihj¤auicjdIpIõtajgHjdHjgwicjgmÐoezN.jbWYmel.njrâ dm.×Uv,tajkLÕcj 

zercj#.njpuOhW·gW·gHjr ×UpuO$ajv·cjeqà·.a.suipjdN.Yv,tajm.njgHjdHjtuinjrâ huitjq.jgHjr 

#.njwIyYpuO$aj p·kjlwjgek.·¤qwjgxÕYTuicjbajõmWYgek.· pãlwj 60 k:iÕpj mWYmWYk:iÕpjetHj 

qwjgxÕY×U 3 tLduEkuE 4 tLmdHjrâ mWYmWYk:iÕpjgHjrnjtMajlwj qWkjgW·wIkuEmNihjbNtj/>lC Jer.cjmdHjrâ 

qA.cj×UkuEpv.percjTtjyukjtuY giyYDm?t. duEkuErYd,lwjwpjtajgHjelwj guitjgs.nj 

wIkuEdM ·cjrâ asIznj$ajgHj sekL.njkLÕcj×UqkÒr.tj 1998 et·tuY f:iÕkjbepcjkLÕcj 

percjTtjyukjp:YedqtWÕEr,ÇÕcjkercj;.Y´ mnj eku.·kercjtajmdHjrâ asIznjmWYpLnjgHj 

pÒtjepÒcj kuE»mi/·cjek.njcC.j T·kjpcjkep>tjkev.tj gxÕYgbtajkuJmdHjrâ bWY}ko$aj


qWkjgW·TpjgliucjtuinjasIznj e;·meScjkuEpercj/·cjek.njcC.j kisËe;·mm·kjtuinjtajgHjmdHjrâ 

mNihjmek.pjk.Ygek.·qwjgxÕYTuicjbajtajgHj }togitumWYw>v,tajkelcjso 

kLÕcjm.S·kjtuY SuEgbv,taj bhuqutv,taj percjsuJqÒÕJv,tajmgW·kLÕcjgHjkuJ 

kep>tjkev.tjv,tajgW·T·kjpcj$.tajgHjdHjlMihjgluicjluEgHj v,tajkLÕcjqL.Y 

gt,lv.tjv,qÒ·mdHjrâ ek.njgek.·qwjgxÕYtaj$ajgHj ×UgdmjwIyYpuO$aj TpjpÒtj 

epÒcjkuEv, qWkjgW·ektjt.l[Õicjp:YgdmjwIyY$ajkuJ qWkjgW·a.ekL.njkemL.njp:Ygek.· 

eanjg[IauitNhjhjkuJmdHjrâ gdmjwIyYpuO$ajgHj RuihjhjqN.·wI/·cjpktjpekcjkuEmNihjkLÕcj×U 

qZÕicjn.n. ak.Yr.n.n. lMihjbNtj×UpnjesH.jduEkuE}toesH.jtL v·cjgW·dHjtuinjas.gxÕY 

puOpÒtjepÒcjkuEdM ·cjrâ lCÕEgHjdHjmNihj×Ueanjg[Iaui lC EÕgHjdHjmNihj×UÇÕcjr,bM.et·mdHjrâ 

spjkuEkisËpercjTtjyukjtuY aluEqItLawuEpN.njtaj a.tjgrcjducjd>nj 

qLÕYqL.j×UÇÕcjr,qA.cjgmLiÕcjkL.r kisËhuJT½, eq.cjkl,percjTkjyukjgHj v,taj 

hW·ekL.njqPmWY aRuJbcj]qnj×UÇÕcjr,qA.cjmWYq.jDwj dHjaDikhW·eqcjâ ;.·;.·et·gHj 

ek.njv,ÇÕcjkW.njbWYmgLiÕcj hW·kligW· aT·kjpcjpercjTtjyukjdHjdM ·cjgHj mUw>de;·meScj 

spjkuEpercjTtjyukj gW·dHjaT·kjpcjgHj ×W·pM ikjbWYmel.njrâ 

asIznjgW·mcjmWYa.ak.Yr.percjTtjyukjliMÕnjnj ;.jdekwjasIznjpercj 

Ttjyukj ×U#.npercjTtjyukjtaj RuJbcjekL.njkuEdM·cjtajgHj v·cjgW·totkjtuinj 

gHjelwj pM ikjezN.jbWYmel.njrâ dN.Y#.npercjTtjyukjgmLiÕcjmNÕ·dM ·cjgHj ek.njv,ÇÕcjkW.nj 

taj v·cjgW·a.kLÕcjlupjtitjel.YqW. gL·cj;.njSkjesL.·v·cjgW·Kuihjtuinjm¡,ekL.njlwjtuY 

v·cjgW·kitjvIkuEeynjqN.nj buJ\pcjew>h.mNihjgHjelwjpMikjezN.jdM·cjkuJrâ gW·huJbuJ$ajgHj 

qWkjas.qwjtaj gW·a.suipjzM.pjpjkW.njr,tajgHjtuY pek.·pekwjlwjas.qwjgmLiÕcj 

v·cjgW·bbWYv,qÒ·gHjm¡,ekL.nja.er.cjâ eqN.tjpercjTtjyukjmkÐÕEdHjdM·cjlMÕhj$aj 

mNihjltUÇÕcjtajgHjehcj RuYsHjK>njkN.tjptuinjlMihjgLiÕcjauitj dHjmNihjt.l[iÕcjpercj 

TtjyukjgmLiÕcjgW·v.tjektjrâ p:YÇÕcjr,bM.et· k.laY×·WdM ·cjet·gHj as.qwjmNÕ·dM ·cj 

p:YkW.njpuOgHjkLÕcj×UÇÕcjlgucjhuJetHj m·cjpigitumà, gW·wIyYkuEek.njkW.njtajbNtjmqunjtCY 

}totC YDwjwjrâ huitjdHjq.jgHj mNihjp:YkW.njv,tajgHjr eTkjkuEd,RuYsHjektjmNihjt.l[iÕcj 

percjTtjyukjv,tajektjtjrâ y.·dHjq.jgHjmà, v,tajgW·sW·aRuJp:YkemL.njqM,hW·eqcj 

quJkuEsukjlukjel.YqW.kuEmNihjp:Yedq tJaKuikjaluikjv, aerwjB.q.e;·hW·tupj 

v,qÒ·tajgHj v·cjgW·bbWYkuEv,tajgHjekL.njkuEm.njrâ 

\phjhj$aj ×UaluEqI aT·kjpcjÇÕikjkjepcjcj v,t.l[iÕcjpercjTtjyukj 

tajgHjelwj ÇÕikjkjepcjcj fnjkuEhW·m.njrâ dN.Ye;·hW·ÇÕikjepcjtajgHj kep>tj 

gt.pjeKtj nYkYpv. SgHjhW·eqcj miNhjt.l[iÕcjtajgW·tnjtoa.m.njgHj v,taj 

m¡,Rucjgs.njd· McjhW·q.l,l,râ huitj×UgHjr mNihjt.l[ÕicjpercjTtjyukjtajgHj suitjgt, 

a.auitj´ m¡,lupjekL.njdM ·cjp:YkemL.njtNhjhjelwj×W· lCÕEgHjp·kjptuinjgdmjwIyYv,kuv,tuY 

wIsa.mdHjrâ asIznjpercjTtjyukjm×·Wp:YÇÕcjr,bM. eTkjkuEd,×·WeqN.tj K[ÕitjtjpLÕitjtj 

ÇÕikjkjepcjcjer.cjâ huJsuipjkisËpercjTtjyukjmà, S/uitjwIyYqM,etM.jhgW· pWIpWêmNihjpuO 

quJfauitj m¡,p>lupjp:YasIznj$ajer.cjâ y.·q.jgHjr asIznje;·m×·WpMikjgmLiÕcjtajgHj 

f:iÕkjbepcjkuEm.njrâ 

bWwj]qnj×UÇÕcjr,qA.cjtajmkuEncjgHj eq.cjkl,kuE\pqN.percjTtjyukj 

e;·mkÐÕEdHjdM·cjp:YÇÕcjr,bM. l.Yelcja.bWYmgLiÕcjrâ aelwjpuOek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj 

gW·qucjsYm.njfauitj eqN.tjpercjTtjyukj e;·mbuinjKuicjkitjvIgHj ercjtLÕcjv·cjgW· 

ezN.jem.wjtuinj gW·suipjtuicjpkolv.tje;·mtupjv,qÒ·quJv,fauitjgHj m¡,gLiÕkjgL.Yguitj 

gs.njekL.nja.er.cjâ percjkuEkWtj KnjpÒtjepÒcjtajgHjelwj kisËezN.jekW·ekW·râ 

muhuitjer.mà, aeG.kuEdM ·cjpÒtjepÒcjgHj ar.v,tajmNÕ·pM ikjtajgHj v,tajloT/, 

kuEm.njrâ ×UkuEKnjpÒtjepÒcjgHj ×UkuEpercjkemL.njekL.njlwjmWYsW· v,mWYkuv,mWYktj 

ebÐ.njektjgW·m.njrâ 

×UkuEdkjptnjlwj gek.·as.qwjTuicjbaj´ gek.·percjTtjyukj 

ÇÕcjr,bM.´ percjTtjyukjek.njgkU´ km?tIpercjpv.tajgHjtuY lv.tjpercj 

Ttjyukje;·mtupjv,qÒ· v·cjgW·Kuihjtuinja.quikjkj gs.njekL.nja.dM ·cjgHj m¡,ektj 

aKicjer.cjâ 

ekN.tjtY ak.Yr.percjÇÕcjkW.nj;Õcjr,bM.|p·cjqL.Ya.huJkL.r mNihjm×W·dM ·cj 

p:YÇÕcjr,eq·tajkuJ mNihjmtnjtodM ·cjmWYd|mipjpyuEtajgHjkuJ ar.m¡,gWicjkuEv,taj ×W·to 

bWYmgLiÕcj$Jrâ tMajajmNihjsM IdM ·cjpercj|p·cjqL.YtuY gW·so;Õcjr,zkum.njgHjm×·WkuJelwj ar.e;· 

m×W·pMikj qWkjgW·ercjtLÕcjekL.njkuE×UedqpyuEqcjmWYlpã$ajgHj m¡,×W·dM·cj$Jer.cjgHj 

K[iÕtjpLiÕtjrâ 

d·kjt.eqnjtIy.em.cj 

d·kjt.eqnjtIy.em.cjwW· mdHjek.njgkUkercjmWYtLtuY p:YqkÒr.tj 1989 et· 

p·kjptnjlwjKdmjwIyYm.et. wIdM ·cjmNihjyYmC, eku.·mNihjd,wpjvivkuJmdHjrâ p:YqkÒr.zj 

2002 gHj KdmjwIyY$aj gW·ducjtYmNihjyYgHj z·cjqÐikj 60 z·cjkuJ kep>tjkriy[.b.kuJ 

gluicjptuinjgW·râ KdmjwIyY$ajwW· ektjt.l[iÕcjekL.njkuEdM·cjpercj/·cjek.njcC.jkuJ 

asIznjpLÕpjSJkuJ spjkuEpercjsNah.rek.njcC.jkuJ TpkjgxÕYsuEdN.yYkuJ qWkjgW· 

kerkjpãsviv KdmjkerkjpãmWYe;.tj qWkjgW·wIkuEmNihjzuicjtYpuitjqkutja.gHjelwj 

mN·ÕRucjekL.njzuicjptupj tYptupj (zuicjtYatu) eku.·KdmjwImtjelwjm×W·dM ·cjtM YÕmdHjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøøøø


pãprajducjsquicjv,qkaj 

\mKW.Vui 

yMÕaYgHjv,mek.js meKnjelmà,râ ayukjaYsuipj 35 qN.·mdHjrâ lMÕhjgHj 

aYyuikjgLcjdM ·cjt.l[iÕcjp:Ygek.·mNihj|bomWYgek.·mdHjrâ aYmNÕ·ek.nj/> m·cjdM ·cjmWYsW·p:YbduipjmNihj 

dHjdduikjmWYdN.Yrâ aYmikjgW·loT½,sper.BwaYe;·mepcjtokuEdduikj m¡,gLiÕkjeh.·el.nj 

p:YaKicjatikjmel.njkLÕcjet·mWYrâ 

aYkÐÕEdHjmNihjp:YpWiÕcjÇÕcje;.tjmWY mdHjek.njqM.bCv,my[ÕElgUtpjt,mWYrâ gek.· 

ainjT·cjpuOgHj /uinjhW·quikjel.YkL.relwj squcjqLYl,dM ·cjkuJrâ m·cj/uihjhj±qihjhjgW·dM ·cj 

kuJrâ qZkjgW·d,kt·cjktohMYmWYq.jr~ aYgHjmdHjek.njwutjmWYDwjehcjp:YkuEainjT·cj 

rYqM.bCmWYmdHjrâ k.laYgW·ayukj 6 qN.·gHj aYktjebÐ.njpv.p:YB.tnjmUlp:YÇÕcjpuOgHjrâ 

k.laYayukje;.tjqWtjdM·cjet·gHj aYbkja.ker.·ap>tuYbuicjekL.njkemL.nj 

ker.·ap>r´ aemgHjmcjqCiÇÕcjpucjâ aKicjet·aYmipjekW·ekW· kuEmitjqh.YqkajrY 

elwjduEgW·ÇÕkjekwjekW·ekW·hW·dHj mNihjaYÇÕkjekwjeqN·qN.YgLiÕcjauitjgHj mdHjmikuEmaYv,/> 

eku.·w>bCehcjmdHjrâ e;·mdHjw>tjkuaY quJe;·mdHjtcjyutjedkjp:YaYgHj×W·kuJr´ mugHjer.mà, 

qgutjqw>tjpercjmWYmWY aYhW·g·cjef[·qgutjqw>tjsuitjpuitjtjqkutjqkutj´ 

efkjelwjefkjbWYmel.nj suitje;.tjdM·cjlMiÕnj´ tcjtaj$ajgHj kuEzkuaYelwj 

aYhgW·eq.cjsuitjrâ 

mikuEmgHj k.lv,tajayukjezN.jr kligW·yYduikjkuEaYtuY k.laY 

suipjawYgHj v,tajb[ÕToesHja.tM.gluicjrâ aeG.aYtuinjdM ·cjB.gW·sHjtnjgHj kmjkuquE 

e;·ÇÕEÇÕikjkLÕcj ap>aYgHjnkuEyYmNihjezN.j dHjtuinjmWYlsutjDwjm¡,eT.·a.lm[ÕJrâ qWkjek.nj 

kuEmiv,/> Bwm¡,luJa.râ m¡,m·cjkuEBwhMYkuEap>e$.cjgHj hW·gW·kUK[pjlwjmWYelHj$Jrâ 

v,mdHjdl.YkuEpuO gW·bdbdY>kLÕcj ap>mWYhM YtuYbWY}ko puOmugW·ekL.njmugW·pelwjhW·tJ´ \dpjrtj 

pek.·pekwjlwjelwjhM Y dHjdduikjbWYmel.njrâ k.lap>×W·dM ·cjet·gHj aYgHjm·cjB.mWYq.jr´ 

migHjbuJaKuikjmNihjkL.et· mdHjqmÚ.tlqCi|pYmWYtL m·cjp:YqCi t.l[iÕcjet.·tuipjsp:Yfo 

mWYq.jgHjrelpjlwj kWtjgyuicjlm[ÕJtNhj muelwjekL.njhW·elpjrâ 

bWY}ko aYm¡,gL.YkemL.njrâ migHjb[Õm·cjretHj muelwjhW·mikjkuEv,ekL.njmWYq.jrâ 

q.jgHjr aYegL·gW·]qnj×Uv,mtJv.tjmWYtltuY /uihjqW·sm/Yrâ qW·kLiÕhjhjtC YmH gW·]qnj 

vivDwjr´ so×UqW·f[.etHj r.njektjqCÕ 2 bU´ ekLcjs´ eqNwjekwjgW·ÇÕnjqWtuY 

e;.cjsokLÕcjsuipjqC iâ mWYelHjelwjhekcjekL.njlwjbuJ$ajgHjr e;.cjgLiÕcj×Uv,tNhjmdHjrâ 

roq.jwW· aYmtnjtokLÕcjnkuEBwqW·sm/Y/uihjgHj lajgW·bNtjmWYqN.·tuY stJv.tj 

v,qÒ·kuEmNihj±t·mWYmNÕ·yMÕem.cjem.cjg,â p:Yv,gHj qWkjaYm¡,pmWYezN.j(aeTcjezN.j)kuEv, 

eqà·.b¡b¡Y>kuEv, ;.jdekwjv,mNÕ·tM.gluicjrâ v,gHjmdHjtlpv.mkligW·lwjtSipj]t. 

tkÒquEqM,hW·eqcj Rupjq.jv,elwjeg>wjtuY ÇÕikjepcjtokuEaes.njsr.YmNihj±t·mWYmdHjrâ 

qM ikjkuEdHj aKicjaYgbkuEv,gHj aeG.aYm¡,Runjgs.njdM ·cjBwaYv,mWYDwjtuY lCÕtuinjp:Ysuitj 

mWYq.jpLnj aYgHjdHjmNihjqW·f[.m¡,egtje]kwjqW·dM·cjgHj guJkLÕJBwzkuhW·mWYkuJâ p:YaKicjbuJ$aj 

mNihjmNÕ·Rupjq.jbuJv, suitjKuihj elpjpv. tJv.tjÇÕkjekwjkuEv,tuY suitjaYmikjgW· 

b¡b¡Y>sv,gHjm·kjtuinjkLÕcjrâ mNihjbuJaY aeG.gL.YdM ·cjdN.YgW·b¡b¡Y> gW·pD>njsmWYgHj hW·ebLtjpuhjgHj 

aYeTcjektjr~ tuYpLnj aYgHjmdHjmNihj|bohuJetHj mWYtCYheqcjmWYtCY v,S.njaYh.gHj 

sM IdM ·cjkuJrâ kuquEe;·KuihjkLÕcj buJaYsM IlwjgHjr mWYtC YgHj v,huJtuinjper.S.njkuEaYrâ aYmipjsuitj 

bWYmel.nj lwY>gHjr Kvikjk:iÕpjducjtYbWYm\phjrâ bWY}kogHj v,kLÕcja.tjaeK>cjzercjaemaY 

aemelwjtupjsuitjtuY puOqpmCÕETpjtYbWYm\phjrâ mNihjmNÕ·Rupjq.j suitjsRuitjKuihj elpjpv. 

mWYtL bWY}komWYtCY qpdduikjezN.jezN.jkuEpuOek.njkuEy.Yv,/>er.cjgHj buJluEelwjhW·eTcj 

Ky[lwjmWYq.jrâ 

ptlgyuicjtM itM ibNtjmqunjgitugHj mipjhW·v.tj|bYhW·v.tjk[.râ aYgHjkuquE 

KuihjekW·er.cjqW· zkuzkuK[pjdM ·cjp:Ysuitjâ muhuitjer.mà, aYgW·p·cjfkjkuEmNihjaYS.njgHjr´ 

aYelwjhW·d,ekL.njkemL.njmWYq.jrâ ×UkuEkemL.njv,gHj puOv,/>ek.njkuEy.Y gW·gzaj 

squicj/uihjhj±qihjhjrelâ aYqW·dM·cjm/Y/uihjgHj v,hmikjv.tjrg,tuYhW·kuEqW·râ 

v,S.njaYekW·ekW· aYeTcjlwjrâ aYelwjbuJv,gW·d,suitj v·cjgW·kitjvIkuEwtjqmÚ. 

mqunjq.j huJg,ekL.nj/uitjkuEv,râ Sg,gHj mWYtCYkuEmWYtCY edàtjelMtjv,|p·cjkLÕcjrâ 

v,hW·epcjsuitjkuEaYgHjdHjkLÕcjrâ bWY}ko$aj ek.em.cjem.cj hW·tupjkuEkL.et·râ a.Rucj 

kemL.njgHjelwj hW·mH.njrâ p·cjkuErYtkjwuicjarkj qucjselpjtuinjrâ k.l 

qM.njv,etHj suitjv,e]kpj\gkjg,â huitj×UkisËkemL.njv, suitjv,\gkjdHjm.njer.cjgHj 

aYperektjsuitjaYrâ huitj×UrYqkajhW·Kuihjer.cjgHj zkuzkukuEqWhjektjtjrâ Sg, 

×·WmWYq.je;·zuJkpuikjp:YsuitjaYdHja.gHj huitj×Ua.SuEd,aeG.v,kwãdM ·cjmNihj|botNhjmWYmdHjrâ 

aYS.njv,gluicjluEer.gHj v,tJKuihjauitjrâ v,qpbuJgHj aYeacjducjhW·m.njkL.relwj 

aYhW·g·cjhuJkuEv,â aYgWicjefkjv,hW·S.njaY efkjv,kLhjeT.·aY K[pja.n,p,râ 

mWYtC YgHj v,huJkuEaYa.qW·m/Y/uihjg,â kL.tYgHjetMcjtMhjtuinjp:YsuitjtuY K[pja. 

v,w>tjg>tjmN·Õer.cjeTcjdM·cjrâ huitj×UsuitjS.njv,gHjtuY ar.v,msk.gHjekL.njkuE 

fauitjK[pjp:YsuitjtuY kelcjqW·tuinjm/Y/uihjpLnjrâ aYmd,ducjsquicjbuJluEer.mà, kuEaYgHj 

v·cjroqmÚ.v,mWYhW·eqcj v·cjro;ikjv,mWYv,SkjeS.·kLÕcjkuEaYrâ mNihj±t·gmLiÕcj 

w>tjdM ·cjer.cjqW·´ S.njv,tajtuYekL.njkuEdM ·cjgHj v,tajpmWYqWtj (aeTcje;.tj) 

kuEzku dHjelpjrâ bWY}ko$aj v,qucjarkjgLiÕcjtuinj´ qC ielwjhW·soekW·ekW·r´ sosuipjqC i 

etHj gL.Ytuinjgl.njrâ kuEmNihj|botajgHjelwj kwãgLiÕcjtuinj´ aYv.tjd,v,kwãdM·cj


mNihj|bogHj aYm¡,ducjsquicjgikÐ.njel.nj×Uv,qucjarkj$Jrâ ekN.tjtYhW·m.njv,etHj 

p:Ysuitjet· k:ÕhjemL·tuinjmNihj|botajgHjrâ kuEv,gHjelwjaYhW·g·cjhuJ kuEaemgHjelwj 

aYhg·cjlos´qCiarcjekMcjSkjtajgHjtJsutjper.±t·zkugHjelwjgWicj zkumWYDwjpapj 

lwjmukjkuEgNItuY pRHjdM·cj;.jrmtj gLiÕcjkuElMihjbNtjbt·râ dm.×UgW·lRuiajptitj$. 

ewdn.gHjmd,ducjsquicj gHjqkjq.virâ lajkLÕcjetHj ;.jrmtjzkugHjrmdHjqkajrY 

zkuKuihjauitjmWYrâ 

aKicjgHj aYgW·lwjyYduikjek.njgLÕp:Ybucj´ aemgHjv,v.tjddHjaYgHjtuY pY>×Usuitj 

hW·mipjtuYmuelwjqphW·gW·râ aYelwj kuEgW·lwjbucjezN.jmWYmtuY a]k.dduikjsuitjezN.jkuE\dhtj 

m¡,Runjgs.nja.qWkjpercjsqucjm·cjs·cjainjT·cjrâ BwpuOgHj tYK[ImHp>cjgW·h.YhW·eqcjh.â 

tuYpLnjqWkjv,gW·ewcjefwj gW·qucjarkjgHjelwjm¡,pãprajkuE×Usritjf[.gHjrâ ek.njkuEy.Y 

v,/>d,guicjsW·lwjqWkjgW·kuEv, qWkjzkuspucjelwjhW·fYmdHjrâ m¡,eacjdM ·cjbuJ$aj aKicj 

lajkLÕcjtuY eacjhW·m.njdHjtuinjrâ d,k.lmWY aYsW·suitjg·cjcjtuY huJtuinjbuJluEer.mà,etHj 

¤qucjarkj ewcjefwjgHjfea.njef[·vigW·h. kuiem.cj´ yYduikjaY$ajelwj ]kpjsuiipj 

aKicjqL,gwjgNor´ gW·pek.·pekwjsW·lwjqWkjek.njcC.jhuJgHj mWYq.jelwjhmWY$Jr´ q.jgHjr 

kuiem.cjkelcjekL.njkemL.njpLnjhKuihjh.õ roq.jwW· aYp>njeS.wj(ducjgunj) kuv, 

em.wjwjq.q.râ lwY>gHjmukjv,;.Ytuinj tuYv,kelcjhuJkuEaY¤a·emwj »|boyutj 

kLÕcjpdM·cjas.kuEaY´ p:YqCi$ajgHj aYmdHjmNihjezN.jainjT·cj ebHjd,klcjsaerwjaY´ 

ebHjlPpdM·cjas.kuEaYgHjõ quJkuEed>qv,lhukjkuEaYrâ aYelwjsuitjv,gW·e\pvih. 

¤eael aYsW·suitjbuJgHjheqcj aYhuJnkuEestn.er.cjõ aYhuJd,buJgHjtuYakY.r. 

perajesHjk:cjrâ tuYbuJaYhW·eTcjlwjmWYq.j v,gb,kuEmukjaYquJlpãpucjquJlpãpY>kÐoguEa.râ 

gb,kuEmukjgHj hgW·kuEsuitj$J quJTNikj quJs.YkuEaYpLnjr~ ¤ektjkL.r kuiem.cj´ 

kuiem.cjhW·d,suitjetHj l}koSlajelwjaYhW·huJrâ aYgip:êa.ekW·ekW·r´ kuEek.nj 

f[Õnj¾gihjpuOp:Ybucj$ajelwj kUK[pjvikuJ´ aYa.tjducjgunjrâõ aYminjlwjzuicjv,tuY 

ker.tjkqwjdM·cjrâ v,tkjkuEaY ]k.njDm.njr.njqkuitjel.nj aYelwjquJkuE 

gwjgNosuipjdM·cjgitutCY d,ducjkuEv,/ucjtkj el.tjluEa.dN.YgHjrâ mNihjbdY>qCitajgHj 

buicjRuJkuEvih. aYkerYa.tjdM ·cjaRuJbcj ekN.tjtY mNihjbdY>qC igHjv,mWYelwjhW·kLÕcjRuJ´ 

aemaYelwj RuJhW·m.njmWYq.j´ quJkuE d,efkjdM·cjek.njgm.njgHj$Jâ v,/ucjtkjaY 

quJmen.ed>qv, tuYkpuikjkS·cjesHja.×UqC irâ ahinjesHja.gHj ¤ebHj Slajelwj 

lPpas.kuEaYõ huJpNtj$.tuYesHja.mdHjrâ 

v,titja.tuYr aemgHjektjmitjekLcjl·kjeltjsutjdN.Ye;·mguhjp:êdM ·cjgHjrâ 

aemgHjelwjquJkuE;.jrmtj;.jmuhj ¤ek.njwutjaY k·kuquEper·ekW·ekW· gik:cjm·cjh.õ 

qM.njtuYqM.njpLnjrâ aemelwjzkugtwja.r´ buJbuJ$ajmWYelHjelwjhW·SuEgbmWYw>$Jâ 

aYlupjminjlwjgL·±qihjaemtuY¤suitjlPluJk:cjrmi q.jluEdHjdHj kmjkuquEaYr´ mWYtCYetHj 

e;·kuEfuEpLnjer.cjâõq.jwW·huJqL.·bz,suitjmituY quJhuJkuE\dhtjsuitjzkuaYmdHjkuJrâ 

aKicjqg>tCYel.njtuY quJkuEb/UdM·cjgHj v,kelcjsosuipjkLÕcjqCirâ aYd,/ucjtkjtuY 

bNtjmWYqtÐhdHjkuJ aYhW·g·cjtitjmC,qC imdHja.râ aeG.gHj egL·kwutjs,v,tuYm·cjtorâ 

bWY}ko bL,KuihjtuinjvituY pelwjpeltjs qWkjgW·titjqW·f[.pLnjrâ kLiÕhjhjtC Y egtja. 

qW·f[. e;.cj/uitjelwjhgW·g,´ sosuipjqC ipLnj m¡,drkjÇÕnjtuipjpucjqW aKicjgW·zU gW·ker.tjdM ·cjhM Yâ 

aemgHjelwj RuJbcjkuEaYhW·m.njr´ v,b[Õzr.dM·cjtuY quJkuEm¡,dHjdM·cjdduikjsuitjkuEaY$Jâ 

bWY}ko$aj miaYgHj huitj×Usuitjv,hW·mipjtuY kÐÕEdHjyYewdn.r~ aYgHjelwj huitj×Um¡,gs.nj 

ekL.njdM ·cj qWkjgW·bepcjp>cjmNihjpitLgHjtuY gW·kuEaKicjkuEaemgHjaKicjhW·mWYmdHjrâ yYaemgHj 

huitj×UpuO mNÕ·]qnjRu·Ru·gpjpjhW·eqcjtuY gW·T½,yYkuEqwjwnjgHjqphW·m.njâ qWkjgW·ptuinjwI 

p:YRucjgxÕYgHj eqC.Yel.njrâ tuinjRucjgxÕYmWYw>mà, auitj]qnjdHjkuElkj buJaY$aj]qnjapuE 

mWYdekwj/>dekwjelwjhMYdM·cjretHj qWkjgW·ptuinjRucjgxÕYgHjhW·g·cjsMIsrâ qA.cj×UgHjpLnj 

tuinjRucjgxÕYrmà, st·×UgxÕYduEkuEet.wjK[ÕEealjkwjhuE (arkjp[·) gHjelwj d,r.njektjtj 

fauitj´ q.jluEgW·ptuinjRucjgxÕYm.njer.â dHjq.jgHjtuY \K.hW·laj aemgHjm¡,eT.·a.lm[ÕJrâ 

aYgHjelwje;.cjsuitj qWkj±t·tlqC igHjmWYlpã qWkjaemgHjelwjsuitjhW·mipjmWYgL·cj eTcjg, 

]kaja.râ 

aemm¡,eT.·a.tuY gt,mWYtC YgHj aYqL,gwjgNoek.njgLÕaYmdHjrâ p:YtYgHjgW·pek.· 

sW·lwj]qnjmWYgetHjelwjhW·mWY tuYm¡,/·cjnkuE»mip:Yar.pjgHjrâ ah.relwjhW·ÇÕikjepcj 

suitjeh.·\zdM ·cjtuY aeG.auitjdM ·cjzuicjtYgHj pL·cjlm[ÕJtuYqL,p!iq×īkuEek.njgLÕgHjrâ /uinjr 

aYpL·cjlm[ÕJtuY/·cjek.njcC.jgHj v,qucjarkjhluJdM ·cjtorâ vikuJelwjhW·kligW·DwjS.njÇê 

×Uv,gHjaYsuitje;.tj;.·;.·râ /uinjraYdHjmNihj|bomWYkuJelwj aY£pe\pcjwI/·cjkuEek.njaYm.njkuJâ 

aY/·cjek.njtuY \K.hW·laj aYkelcjekL.njkemL.njr´ hW·ekL.njm·cjgW·h. kwutjs 

lwjv,epcjkaj´ bWY}ko$aj emL·kLÕcjkuEkemL.njqW·sm/Y/uihjgHjtuY mikjgW·ekL.njs kemL.nj 

q.q.mWYkuJg,tuY KpuitjKp·cjgL.YkemL.njrâ rYmitjqh.YtajgHjelwjbuicjgL.YkuJ´ kuquEKuihj 

gW·kemL.njdHjas.B.tnjmUlp:YkW.njmWYrâ ×UaYe;.tjtjet·r w>qn.ebÐ.njlikj×W·kLÕcjâ 

aYqL.YeT.·kemL.njgHj v,tJkuJelwjv,hW·huJmWYq.jâ muqZkjd,huJ×W·er. aKicjsuipjetHj 

gW·dM ·cjsritjarkjr´ qWkjgW·squcjgHjelwjhW·d,gWicjkÐó ek.njqM icjezN.jgHj qC itjdM ·cjlgHjrâ 

gaupjB.gHj v,tJdM ·cjdduikjaY v,S.njÇêtuY bWYmel.YqW.ehcj ducjtYaYmdHjrâ aY 

suitjmipjel.njtuY mikjgW·elC.wjdM ·cjas.ezN.jgHjlM iÕnjnjrâ p:YB.gHj aYebÐ.njlikjgHjelwj 

Kuihj´ ltUek.njkW,B.tajgHjelwj suitjgLicj estn.elwj×W·tuY aYgW·yMÕKuihjtuinjrâ 

s×Uek.njkW,B. duEkuEmime;·tajÇÕkjekwjyuikjduikjkLÕcjkuEaYrâ qWkjv,et· 

m¡,ducjsw>tjmWYq.jgHj mNihjp:YÇÕcjpuObWYmgLiÕcjgHjek.jv, ¤tlqC ias.eÆ.· tlqC ias.eÆ.·õ


mà,râ st·×UgHjtuY v,gL.YkLÕcj\pqN.kuEaYpLnjrâ mNihjbuJaY B.sHjtnjelwjhW·a·cjlwj 

mWYq.jmNihjgmLiÕcjwuicjtuYeRHjeqHjdM ·cj´ buJv,melpjpv.kligW·lwjtSipj]t.mWYgHj v,mWYelwj 

hW·qpk.´ dHjq.jgHjr v,ducjtYhW·m.njl,l,râ 

bWY}ko$aj v,gL.YqNgLiÕcjtuinj SgHjheqcj mWY×HmWY×H /ucjtkjdM·cj´ aYelwj 

/uitjeacjducjm.njgHjeacjdM·cjtorâ aYhW·kLiÕhjsuitjmWYq.jgHj mupv,m¡,gL.YdM·cjqNkuEaYgliucj 

$ajmdHjer.â eztjtjet· mNihjgmLiÕcjeRHjeqHjdM·cjaYgHj v,eTkjkuEd,ektjsgunjsr.Y 

mipjsuitjer.cjâ aYeq.cjT½,gluicjluEelwj v,hW·pLÕpjp:Ysuitj´ v,hW·ducjtY´ suipjekN.tj 

aYelwjhW·huJmWYq.j m·cjeT.·qC itjtjkuJrâ aYeTcjektj quJ±t·tlqC iaYr mNihj±t·lCÕEgHj 

ar.mNihj|botajekL.njkuEewy[.wsËkuEv,taj´ ar.v,huJgHjekL.njkuEv,´ lPky[.nj 

dwãv, v,tajmNÕ·pMikjbuJgHjer.cjâ mdHjmNihj|boÇÕnjf[injpucjqWkuEv, hW·eqcjmà, v,taj 

sW·suitjv·cjro;ikjqÒ·v,tajmWYrâ ywjK>r mNihj|bomWYgHj ÇÕihjekkjel.nja.´ p:Yar. 

ekL.njkemL.njpLnjelwj Kuihj×UmNihj±t·lCÕElCÕEgHjtuY ekL.njptwjpN,m.njtuinjmà, kuEmNihj|bobuJgHj 

Slajelwjv,tajhW·kuEgL·cj´ ducjtYhW·m.njdHjd·Mcjrâ dHjdM·cjbuJ$ajgHj p:YmNihj±t·taj 

mWYdN.YDwjheqcj p:YpWIpWÕicjmNihjlCÕElCÕEgHjelwj ducjektjlwjbuJ$ajmNÕ·torâ per·ltUgHjpLnj 

p:YmNihj|bolCÕEgHjelwj petHjdM·cjatuicjgHjelwjmNÕ·râ p:YdN.Y$aj aYmikjgW·huJgHj mNihj±t·quJ 

fauitjdHjdM ·cjbuJ$ajer.cj aYhJuqgHjheqcj´ mNihj±t·lCÕElCÕE aYgW·SuEv.tjp:YpWIbWÕicjaYehcj 

mdHjrâ aYK[pjdM ·cj muhuitjv,tajeqà.·eTcjzkuv,taj mdHjmNihj±t·|pYqLÕcj´ ±t·tlmWY 

g,tuY buJsuitjsRuitjmNihj|bopuOmsW·elpjgHj v,tajsW·hW·m.njgHjer.â q.jgHjetHj m¡,qM.njtuinjr 

mdHjmNihj±t·qLÕcj|pY;.·ekW·h.â 

buJgHjr aYkuEkuiem.cjem.cj m·cjkLÕcja]k.ky[.njdwãgHjelwj }ko$ajTpjgW· 

ek.njcC.jmWYpLnjrâ ±t·tlqCiaYgHj mdHjap>ek.njcC.j/>kuJrelwj muhW·|p·cjqL.Ytuinj 

mWYq.jrâ buJluEdHjdHj buJe;·dHjgHj KuihjfauitjsW·suitjtuY percjv,peraj]k.njdM·cjgHj 

kitjecCkjtuY eacjducja.râ muhuitjer.mà, nddHjmNihj±t·mWY buJluEperajperaj 

TuYDRuYkuEmNihj|bogluicjluEelwj mNihjhuJkuEv,tajhMY aYeTcjektjrâ Sg, 

nddHjmNihj|bomWY ebLtja.mWYw>mà,etHj mNihjhuJsosauitja.m.njhW·eqcjâ mWYq.jpLnj 

ar.aYkitjecCkjtuYeacjducja.dM·cjgHj mdHjtcjyutjedkjaYmWYq.jr´ aYhW·g·cj 

qgutjqw>tjsuitjpuitjtjqkutjqkutj suitjefkjm×·WdM·cjrâ zkuaYgHjelwj eqà.· 

m·cja.p:Yluikj$aj ±t·tlqCihW·p> kuEek.njcC.j/> qtÐigW·Runj gs.nja.m.njgHj 

hM Y$JmdHjrâ k·kuquEKuihjh. k·kuquEperajh.gHjhuJhW·d,râ d,k.lmWYtC Y aeG.aY 

tkjdM·cjk[.kuEas.B.mWYgHj v,a.v.tjd,´ \pqN.e;·sdHjtuinjdN.YgHjrâ \pqN.gHjr 

lWI/·cjSJqtÐikuEaYer.cj aYeTcjektjrâ 

tC Yqwjbl,B.tuY aYkelcjsuipjqC igHj m¡,eScjmukjkuEar.m¡,efkjgM ·kj×Uv, 

er.cjgHjaYet.jlwjrâ v,hW·t·cjKy[mWYq.j huJtuuinj¤ebHjkLtjdHjm·cj|bokuE±t·kuEas.B. 

gHjh.´ ebHjtajv,/>aeG.mipj|zipjdM ·cjgHj nkuEmtjaY$ajgW·v.tjkLÕcjK[ÕitjtjpLiÕtjtjr 

ebHjlPky[.njmWYq.jõ v,guitjhuJtuinjTtjtjtuY v,tkjaYrâ huitj×Ud,ducjsutjduhj 

hW·mWYkuEduhjbuJ$ajgHj aYgWegL·bWYmel.njrâ tuYpLnj mNihjsuitjD>tjhW·¾zihjnkj suitjD>tj 

kS·cjqwjbuJv,gHj aYsuitjgilaitjrâ nkuEge;.cjmtjhW·ekcjr·cjmWYelHjgHj r·cjeqCwj$. 

kuv,râ ap:Yge;.cjmtjaYtajgHj epcjtodM·cjkuE suitjmgi suitjmluJ suitjmk:ÕhjemL· 

quJfauitjm·kjkL,dM ·cjrâ pWv,mqP mhuJtajgHj e;·zuJkpuikjd,kuEgWegL· qikÉ.aYrheqcjh.â 

mWYq.jgHj aYS.njÇêd,v, aKicjlMÕhj$aj qWkjgW·s.js:,titj×Uv,gHj qtÐim×W·tuinjrâ 

v,elwj suitjeTYpNtjtuinjtuY buJgW·BpÈaY huJtuinjqWkjgW·TpkjsMtjtY likjkqukj 

\p,S.Yv,qÒ·mdHjrâ v,eTcjektj aY\p,×Uv,hW··m.njtWÕErâ Sg, k.lektjsekW·ekW· 

aYaJhW·luJ TpkjkuEsMtjtYg·cjcjrâ huitj×UsuitjD>tjpkti mNihj|botajS.njÇêmNihj 

elpjgHjrh. hW·tJr p:YsuitjaYS.njÇêv,;.·;.·mdHja.râ 

buJluEdHjdHjr ltUkemL.njaYptuY$.gHj aYhW·d,kelcjeh.·mWYq.jrâ aYqgutj 

qw>tjlwjtuYtuYr v·cjgW·Runjgs.njtitjbL,×UqRuJ m¡,efkjgM ·kjel.nj´ aYS.njÇêBwaY´ 

quJkuES.njÇêBwek.njaY/>´ ap>edàtjluJbuJ$aj S/uitjek.nj|bomWYgHj lWIbshW·m.nj 

suitjD>tjbuJbuJ$aj aYgWicjefkjz.pjlupja.p:Yek.njaYekW·râ hW·gt.pjlaj puOv,/> 

tupjsuitj\p,a.v,qÒ·râ nkuEaYgHj tupjtov·cjroges· mbL,titj×UKRuicjkuJr bL,/, mipj|zipj 

bWYmel.njrâ mNihjpWIbWÕicjtaj pãpY>dM ·cjltUaYn.n.q.jrâ huJÇÕikjsutj dHj|bokM.YmWYv,tNhj 

esN.njlpuhjtYev.njrâ aYhW·qpk.mWYq.j´ suipjaKicjmà, p>cjv,tajkWÕicjetHj 

p>cjv,taj kM.tja.ektjr aYesHjsuitjâ p:Yk:hjaYgHj buJluEgW·ekL.nj ek.njz.tjaY 

mukjmtjhW·d,e;.tj´ ek.njaYezN.jeg>wjtuinjmà, suitjD>tje;·tajv·cjhW·gW·dHjbuJap>e;· 

v·cjkuEe;·tajgW·kLiÕhjektjltUmNihj|bobuJmNihjkuJtuY gW·kuEaRuJbcjelpjgHj ×UaKicj 

lMÕhj$aj aYm¡,ebÐ.njef[.njkuEe;·tajrâ tuYpLnj kUK[pjgW·mWYq.jpLnjgHj mNihj|boBwtupj 

buJaY$aj/uitjaes.·×W· aYRuJbcja.er.cjmdHjrâ lMÕhjetHj ±t·tlqCihMYelwj 

aYsuitjhW·e;.tjmWYq.jrâ tuYpLnj huitj×Uqgutjqw>tjsuitjaYalnjgHj Slajelwj 

aYhW·d,eh.·râ ywjrekL.njd,ebLtjtjer.cj qZkjgW·d,eh.·×W·â 

\p,kuEv,tuY lajbNtjmWYqN.·dHjkuJ´ qkajrYmYWgHjhuJ dN.Yv,ma.lMÕhjgHj mdHjdN.Y 

tibL,/,gHj gek.·ekL.njdM ·cjpercjmNihj|bo £g£g¾gJ¾gJ ×W·bWYmgLiÕcjrâ nkuEaYelwj spjkuEpercj 

mNihj|botuY suitjlupjsbWYmel.njtuY hW·lzuYlz bkjkLÕcjv,râ ×UgHj aYlupjdHjek.nj 

gek.·mNihj|botuY qWkjBwmNihj|botajeqà.·totkjtuinjgHj /uitjqMhjrTgHj quJsuitj 

quJsRuitj gs.njekL.njdM ·cjrâ huitjfuEaYm¡,K[êper.$ajgHj buJaYdHjlwjmWYaKicjet·´ qWkj 

mNihj|bov,mwiwicjdM ·cjtajfauitj ar.m¡,qgutjqw>tjmWYmWY g·cjcjqk.qk. gW·qgutjd,


qw>tjelpj rnjtMajtuY K[êlwjper.ddHjaY$ajmdHjrâ ar.aYmK[êlwj$ajgHj nkuE 

suitjqM ikjkuEk:ÕhjmNihj±t·´ suitjk:ÕhjmNihj±t·tuY K[êlwjheqcjâ pM ikjsuitjaYmikjgW·kuEdHjgHj 

mNihj±t·kuJlwj mNihj|bokuJlwj v,mWYkuv,mWY v·cjgW·sW·suitjbuJmNihjtupjv,qÒ·tuY gW·RuJbcjv,qÒ· 

gW·T½lB.jv,qÒ·ehcjmdHjrâ qWkjpuOgW·tJlwjKuihjgHj gL,kwjezN.je;·mek[wjeg>wj$aj 

mNihj|boqkjqkjelwjdkjptnjhW·gW· mNihj±t·qkjkjelwjdkjptnjhW·m.njrâ puOquJv, 

fauitjp·cjek.·v,qÒ·tuY dkjptnja.gHjr SÇÕcjpuOmWYDwjhW·eqcj quJgL,kwjezN.jmWYelwj 

ezN.jem.wj totkj ek[wjeg>wjtuinjbWYm\phjm.njrâ dHjq.jgHjr mitjqh.YgmLiÕcjtajey[ 

nkuEDwjpetHjm;.·\pgHj ekmjz.pjlwjtuY bWYm\phjg·>kW.jtuinja. zercjtuicjpÒoet·suiajâ 

\mKW.Vuiwj 

\mKW.VuiwjwW· p:YqkÒr.tj 1981 gitum.Sj 18 gHj kÐÕEdHjmNihj p:YkW.njkunjÅkkj 

(qrkjkunj,) krpjÇÕcjmuhjÇÕcj tWÕEr,ÇÕcjmnjmdHjrâ ap>v,gHjdHjek.njgkUmnjtuY 

miv,gHjdHjek.njgkUkercj(pui,krcj)´ v,ezN.jeg>wjtuinj p:YbduipjpLnjgt,a]k.pyuEtuY 

v,gW·ktjebÐ.njpv.p:YB.zercjbduipjtajgHjrâ qWkjBwmNihj|botajgW·totkjtuinja. 

v,p·cjekL.nja.dM ·cjker.·gek.·qmgàmNihj|bor,ÇÕcjbM. mdHjrâ 

duEkuEeqHjgLolkj}koauitjmWY 

g[mIl. 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

aYgHj p:YkuEÇÕcjpuOet· gW·ef[·zuicjtY gW·tikj/uihjhj±qihjhj k.lsuipjaKicjgHjr 

aYkelcjsoÇÕcjpuObWYsMtjrâ lMÕhj$aj /uinjv,tajKNikjetaj /uinjv,ek.jsaY 

¤bM.eÆ.·õelwjek.jeq.cje;· m¡,m·cja.dN.Y$ajkL.râ \phjhj$aj pY>×UdN.Y 

$aj qWkjgW·RuYgL·cjtNhjhM Yrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

pWIbWiÕcjek.njgkURuihinjg[.wW· m¡,ducjÇÕEÇÕikjdM ·cj ×Uk·cj|zIpercj/uihjllmj eku.· 

percjef>aje\bwjkMinjÇÕcjbM. v,mek.jg, ¤nafõgHjmdHjrâ ×UaluEqIpN.njbM.taj 

kM.tjlduElwjaeK>cjgW·dHjek.njÇÕcj p:YkMinjÇÕcjbM.tuY v,tajgHjmdHjdM·cjek.njgkUhMYkuE 

ÇÕcjr,râ aluEqIpN.njtaj rpjkuEekL.njkemL.njbWYaDm? qJektjticCkLajqWwjv, 

bWYaDm? spjkuEpercjq.qN.pLnjelwjÇÕEÇÕikjv, v·cjv,tajgW·mukjmtje;.tjqwj 

SkjeS.·kuv, percjmpt·roq.jwW· ek.njgkURuihinjg[.tajm¡,ducjsquicjdM ·cjrâ aluEqI 

pN.njbM.taj suEdN.lwjaeK>cjdHjek.njÇÕcjq.j$ajwW· nkuEmUw>d¤pãSJaupjDupjõa]k. 

ek.njgkURuihinjg[.kuEek.njgkUreKcjtaj v·cjgW·k:ÕhjemL·gLiÕcj tuinjgHjkuEdM ·cj\zhtjtuY 

percjaupjDupjek.pjk.YaluEqIpN.njtajltU ek.njgkUreKcjtajgHjbuinjKuicjgLiÕcjtuinjmdHjrâ 

dm.×UgHjr a]k.ÇÕcjr,bM.eku.·ÇÕcjr, Bgál.ditjv,/>ÇÕcjr,$ajgHj dHjdM ·cjeK[.Yv,luinjpinj 

Ruihinjg[.v,m×W·dM·cjp:YÇÕcjr,bM.tajgHj ¤dHjmNihj|p·cjlupjkLÕcjÇÕcjr,bM.hW·dHjbbWYDwjõer.cj´ 

rYv,m×·Wp:YÇÕcjr,Bgál.ditjpLnjgHj¤dHjmNihjek.njÇÕcjr,bM.õer.cjgHj v,tajek.jKodM ·cjrâ 

qA.cj×UgHjpLnj mNihj|boek.njgkURuihinjg[.gmLiÕcjwW· ap:YpWIbWiÕcjv,tajgHjr v,taj 

sW·lwjkS·cjqwjtuY SkjeS.·dM ·cjgHjr percjguJkLÕJv,tajhM YtuYm¡,SuEgbdM ·cjkuE a×Ðr.Y 

bWYmgLiÕcjrâ p:Ypercjpuinj\dpjew>h.mNihjtajgHj aKnjv,tajgW·p>lupjgHj]kpjhMYl,l, 

ktuEdHjdM ·cjtuY bWYmgLiÕcjgHjhW·elpjlikjrâ mNihj|boek.njgkU Ruihinjg[.gmLiÕcjwW· m¡,ducj;ÕEÇÕikj 

pÒÕJpr.pj×UkuEek.njpN.njtajgHjkuJ aKicjhW·RuYm¡,ducjpluJek.njqmÚ. tuYd,ducjqW·r.njs 

dM·cjzM.pjaKicjkÐÕEkuEv,tajm.njrâ 

mNihj|boek.njgkURuihinjg[.gmLiÕcjtajgHj Runjgs.njtuYg[ÕicjtodM·cja]k.dduikj 

pRuikjn.n.râ qWkjzkuv,tajgW·g[Õicjtoa.kuJ qWkjek.njf[Õnj¾dihjv,tajkuJ 

qWkjainjT·cjv,tajkuJ percjan.gtje;·hW·K[ÕitjpLiÕtjdHjdM ·cjtuY v,tajm¡,Runjgs.njdM ·cjrâ 

huitj×Uak.Yr.n.n.q.j rm[.cjv,tajm¡,qCitj\zdM·cjkuJelwj k.lv,taj


gW·tuinjaeK>cjmà, buJgW·aeK>cjgHjv,tajekmjz.pjektjtuY huJT½,tuinjrâ ef[·tYducjk[ 

hW·elpj nkuEl[,ar·cjmNÕ·kuEtcjrnjtMaj p:YgL·±qihjgHjminjyuikjlwjtuY p:YkuEmNihj|bo 

Ruihinjg[.bWYmgmLiÕcjgHj g[mIl. elwjmp>lupjmWYtLkuJrâ percjBwv,gHj buJv,tNhjeTcjKy[ 

tupjtov·cjrop[,z.tj ¾dihjd,K[IhW·eqcj´ Sg,gHj percjBwv,$aj p·kj±qihjloT½,kuE 

ddHjBwmNihj|boek.njgkURuihinjg[.tNhjhj gLiÕcjkuElC JlkjtajmdHjrâ percjBwv,$aj 

v,eqà.·loskuEaYgW·gHj v,m¡,bkjkLÕcjzercjhwjetwjdN.YaYmzUduJdM ·cjgHj efkjSuEgbkuEmen. 

ed>qmezN.j×U±t·tlqCiv,m.njrâ k.lv,SkjmitjkuaYgHj ltUk:iÕpjv,gHj 

e\g.pjlwjy.tje;.tjtuY p:Yp>cjmWYdkutjgHjelwje\g.pjlwjnkuEy.tje;.tjgHjehcj 

mdHjrâ k.lv,huJaerwjgHj y.tje;.tjv,kM.tjlwjmWYdkutjmukjlpãqMwjgHj 

p·kjeT.·tuY lajtuinjvigHjquJy.tje;.tjmWYgetHjl.Ytitja.×Uk:iÕpjv,mdHjrâ 

r·cjektjv,awYKuihj(ay[YKuihj)tuY \dhtjepcjtodM·cjrâ aerwjmloT½,lwjbWYqMwj 

$ajgHj mdHjpercjBwv,nkuEzkuv,ehcjloT½,lwjrøøø 

¤¤lkjkenajqwjtC Y$aj mNihjpl·cjpRuicjv,suipjkLÕcjzercjaYâ mNihjpl·cjpRuicj 

gHjhuJ v,mikjgW·tJper.percjmNihj|bomWYmWYg,kuEaY´ tuYpLnj v·cjgW·ek.jncjzercjehwjetwj 

dN.Yv,zUduJdM·cj$ajg,´ mNihj±t·tlqCiaYgHj percjbuJ$aj SlajelwjducjtYm.nj 

hW·eqcj´ Sg,gHj aYmikjgW·kLÕcj;.·;.· mikjgW·loT½,kuErâ per.BwaYkuJ SuEgbaYkuJ 

aYmikjgW·loT½,kuE;.·;.·râ spjkuEkisË$aj buJluEaYgW·a.a.tjaeK>cjtlqCiaYbuJluE 

hW·tJrâ dHjqgHjr aYm¡,gL.YnYmWYmWYbuJrâ bà>pjgy,$aj aYm¡,buicjgL.Y|bokuEek.njek.ek.njed·aY 

mWY×W·tuY aYm¡,titjmC,er.cjhuJlwjkuEv,â lMÕhjqWkjaYgW·loT½,kuEv,gHj aYdHjm·cjtMÕY 

(aScjqcjtLmdHjrâ ek.njwutjaYezN.jauitjgHj dHjainj 

T·cjtuYa.râ aYkLÕcj×U emwjRUl.(\mcj,lWtj) e;·m×·WlpãduEem.cjdwjet·mdHjrâ lMÕhj 

$ajaYmNÕ·dM·cjp:Yar.pjmNihjw>tjduikjmek.jKos gun.p>r zercjk·kjbq.gHj ker.· 

±t·tlqC iaYkuJ quJek.njz.tjaYmWYsW·râ 

el.njkLÕcjbNtj 9 gitudHjkuJr aYgW·suipjkLÕcjlpã$aj´ tlqC iaYgHjsuipjkLÕcj 

Bcjgl.ditj$aj gLiÕcjkuEqN.·mdHjrâ v,titjkLÕcjgHj lupjp:YbduipjmNihjtldduikjhgW·â 

huitj×U\pqN.dHjtldduikjtuYm¡,titjkLÕcj lpã$ajgHjv,tajspl·cjf[odM·cjtldduikj 

tajmdHjrâ aYgHjqgutjqw>tjlwjm·cjagHjr Sg,bWY}ko$aj ek.njcC.jtajkuJ quJaY 

eacjekL.wj qZkjgW·shM YmdHjkLÕcjtuY m¡,bkjtitjkLÕcjm·cjker.·tlqC iaYmdHjrâ 

ar.ar.auitjquJ muelwjhW·eScjkuE aKicjsHjqN.·mel.njkLÕcjet· kep>tj 

tMajajq.jcCÕhjd,´ el.njkLÕcj/>piqN.·mel.njkLÕcj$aj kep>tjsNscCÕhjTpkjtuinj 

mWYtYDwj lMÕhje\mkjmWYkilui 500 dekwj´ /uEmWYkilui 25 ø 30 dekwj´ qCÕmWYkilui 

d,kuE 100 dekwjmdHjrâ p:YedqpuO buJaKicjkL.kL.et·mà,etHj qCÕgHjr.njcCÕhjtnjnjgW·râ 

lMÕhjhuJetHj gW·r.njqCÕgHjr]kpjhW·m.njrâ qA.cj×UgHjpLnj ek.nje;.tjaYgHj e;·tajkLÕcj 

ek.jkuEa.ekL.njkemL.njaetcjaDm? buJluEelwjguJkLÕJhW·mWYmdHjtuY m¡,|gipjdotitjkLÕcj 

lpã$ajrâ 

ek.njgLÕaYmNihj±t·gHj /·cjp:YqkÒr.tj 1982 gHjtuY ek.njwutjaYe;.tjauitjgHj 

lMÕhjgW·ayukjsHjqN.·kwkjmdHjrâ k.lap>e;·titja.gHj ek.njwutje;.tjauitjgHj 

gW·ayukj}togituDwjrâ tlqC iaYgHj p:YkW.njet· aerwjgLiÕcjkuEezN.jsHjqC i(SyjaimjeK>cj, 

mNihjpHjak·kjaeK>cj×Uek.njkW.nj´ gL.Yek.njkemL.nj´ pl·cjpRuicjkuEk·cj|zI/uihjllmj 

eku.·ef>aje\bwjkW.nj) hW·titj×UkW.njelwjm·cjhgW·râ p:YdN.YgHj rYdpjpN.njtaj mNÕ·km.cCÕY 

mWYkm.´ aKicjbt·aeG.|bYgUTtjgHj v,kLÕcjek.j±t·tlqC iaY kuEa.ekL.njpelwj 

zuEncjkm.cCÕYgHj´ tlqC iaYyYdM ·cjtuY ¤a.hW·m.njpuhjõ huJ$.gHjr ezN.jkW.njgHjlupjkLÕcj 

p:YqC ituY /ucjtkjrâ tlqC iaYelwj ed>qtitjtuY kelcjs.YkuÉ bt·gHjr ×UdpjpN.nj 

bl,ncjmNihjmWYtuY kLÕcjek.j$.tlqC iaYaetcjkuEa.pelwjzuEncjkm.cCÕYgHjrâ kLÕihjbt· 

v,d,ducjsk.kuEekL.nj tuYtC Yy,gHj rpj$.v,tuY /ucjtkj ]kpjK[Õitjâ m¡,lo]qnjdnj 

pilC JdekwjtuY v,gW·bL,sokLÕcjâ bWY}ko$aj v,ef[·suitjtitjkLÕcj lpã$ajmdHjrâ v,huJ 

kuEaYbkjkLÕcjkuJr´ Sg,p:YkW.njet·gHj aYmNÕ·gLo 12 tibC 1 k.nJ(bNtj 5 Äk) e\mkjkuJ 

qCÕkuJ×W·tM.gluicj$JgHjr aYesHjsuitjm·cjaet·râ mWYlnjDwj kep>tjtaj$ajquJfauitj 

buJluEgW·qW·hluEer.´ huitjq.jgHjr m¡,qgutjqw>tjm·cja. buJgHjkL.râ 

aKicjgHj aYmNÕ·Twj´ mNÕ·gLo mNÕ·tibCtajgHjtuY qWkjaYgHj/uihjhj±qihjhjrâ Sg,m·cj 

laja.bNtjmqunjqN.·dHjkuJ rYaluEqItajgHj mWYlsutjDwjqJektjtiaY qWkjek.nj 

gkUreKcjtajg,´ kÐÕEdHjbuJgHj kuaYmWYtLDwjhW·eqcj mNihjbWYmgLiÕcjm¡,ducjqJekL·tibCv,taj 

auitjrâ t·pTmgHj mNihjp:YkW.njap>ezN.jaYmNÕ·dM ·cj m\K.×UkW.njpuObNtjpnjtuicjgHj m¡,ducjbkj 

ptitjauitjâ ek.njkW.njtajgHj qCiv,v,d,Ruihjektj amicjtitjkLÕcj´ tuYpLnjp:Y 

ga.cjgHjpLnjm¡,kelcjquicjkuEqC i qWkjrYek.njgkUreKcjtajer.cj amicjtitjkLÕcjrâ 

ek.njkW.njgmLiÕcj quJfauitjm¡,ducjsk.kuEekL.njkemL.njbWYaetcjaDm? quJkuEm¡,gL.YcC I 

eaH.jqWkjmNihj|p·cjsuipjkLÕcjtM itajgHjrâ aeG.gHjek.njaYezN.jgHj gW·ayukj 12 qN.· 

kuJmdHjrâ ek.njcC.jgHj RuihjhjtC Ym¡,ekL.njquicjqC i SgHjhW·eqcj quJm¡,tuinjduEb.jdunjqWkjgW· 

quicjqC itajgHjmdHjrâ leS.wjleS.wj e;·a.hW·m.njmà, sN,e;·gHj aYm¡,a.kuEer.cjgHj 

amicjtitjkLÕcjpLnjrâ aYqtJd,dM ·cj$J aYhW·a.mà, m¡,kuE]qnj 500 dekwj´ leS.wj


leS.wjetHj m¡,r.njkuEkep>tjmWYmWY qWkjdpjpN.njmdHjrâ SgHjheqcj$J quicjqCituY 

qWkjmNihjkLÕcjl}kotajg,tuY dpjpN.njtajqJektjtibCgmLiÕcjauitjr~ aYgHjeqHjSbNtj 

tiga.cjqC iaYbNtjB.jk.nJehcjmdHjrâ ywjrSkjtuEe]q.·elwj tuEgW·kuJ´ Sg,q.jluE 

elwjsRu·hW·eqcjâ huitjq.jgHjr }ko×Um¡,ducjqJekL·tibCtuY gLoeqHjdM ·cjp:YaYgHj mWYtuYmWY aYm¡, 

qW·sa.râ 

tlqC iaY v,titja.tuY lajbNtj/>qN.·dHjkuJ aYgW·micjektj v,ptoainj 

T·cjtM ipLnjg,´ mNihj|bov,ektjgHjelwj mdHjek.njeÆ.Yek.njed·kuEaYmWY´ m·cjgW·lajbNtj 

}togitukuJtuY bWY}kogW·micjpLnj v,tajm·cjmWYsW·hW·eqcjpLnjrâ ek.njeÆ.Yek.njed·aYgHj 

×UqkÒr.zj 1992 et·dotitja. ×UÇÕcjr,bM.tuY dHjdM·cjrYtldduikjRuihinjg[.mWYtLrâ 

tlqCiaYgHj titja.×U$ajtuY suipjbduipjmNihjdHjdduikjRuihinjg[.gHj gbsutjek.njeÆ.Y 

ek.njed·aYgHj tuYesHja.dN.YwY>mdHjrâ }ko×UgHj tlqCiaYek.j$.e;· a.ef[·qZiÕcjp:Y 

k·kjbq. mWYK$eKtÐmdHjrâ d,k.lmWYtCY ek.njeÆ.Yek.njed·aY e;·a.ewcj 

zercjmime;·p:YbduipjmNihjdHjdduikj tuYk.ltlqCiaYa.ek.je;· e;·hMYdN.YgHjrâ bWY}ko 

v,gW·tJektj ddHjek.njeÆ.Yek.njed·aYgHj a·cj]k.pj(pWYs.,)mWYtL ek.j$.e;· 

zercjÇÕcjr,p>ektjqt.njet·râ 

×UgHjtuY tlqCiaYgHj TpjptoainjT·cjtMimWYpLnj´ »gHjmdHj|bomr×ukjkuEpimdHjrâ 

mNihj|bogHjmdHjek.njgkURuihinjg[.mWYtLekcjesHjlwjdN.YtuYr Sg,\p,dM ·cjkuE±t·e;·´ p:Ye;·elwj 

ek.nj×W·dM ·cjmWYkuJ´ qC ie;·×·WmWYsicjp:Yk·kjbq.et·´ e;·kuEtlqC iaYm·cjp:YqC igHjrâ k.laY 

suipjkLÕcjdN.Y$ajtuY tlqC iaY v,kLÕcjm·cjker.·aYrâ leS.wjleS.wj v,a. 

ewcjzercj|bov,mr×ukjkuEpigHjkuJrâ leS.wjleS.wj »|bogHjv,mikjgW·SuEtlqC iaYetHj 

v,bkjkLÕcjewcjzercjpuOelpjrâ Sg, aYgHjdHj|boezN.j´ |bopTmhuJsrâ qWkjaYgHj\pqN. 

hM YmWYq.jrâ muhuitjer.huJetHj lMÕhjv,r·cjs·cjkuEaY´ aYelwjhW·eTYpNtjkuEv,´ k.l 

v,titja.tuY aYeqHj/kjdM·cjp:YkW.njet· mWYgetHjelwjv,hW·pl·cjkuE]qnjgHjelwj 

aYhW·huJkuEv,mWYelHj´ Sg, \dpjSm×W·v,sW·lwjkuEaYquJfauitj tuYv,titja.´ k.l\dpj 

tajgHjauitja.tuY aYmsuipjkLÕcj$ajv,ducjtYaYpLnjmdHjrâ 

tibCaYm¡,ducjqJauitjtuY e]q.·qCÕeqHjdM·cjviv$Jrâ nkuEqCÕmeqHjdM·cjgHjr 

v·cjgW·kLÕihja.mWYxtukquJgHj m¡,SicjSsa.duEkuERu·mdHjrâ bWY}ko$aj ezW.·mauitjkLÕcjrâ 

dHjbuJgHjtuY aYqW·eT.·gLomWYcCÕhj 7000 dekwj kuEqM.bNikjmWYtL×Uem.cjdwj(em.cj,et.) 

mdHjrâ epN.wjkuE]qnj 7000 dekwjgHj d,kuEcCÕhjp>emtjkudpjpN.njgHj 500 dekwj´ d,kuE 

mNihjezN.jkW.njgHj 500 dekwjmdHjrâ ]qnjeqHjgHj gW·sm·cja.bNtjmqunjgitumdHjkuJrâ bWY}ko 

$aj m¡,qW·$.gLomr×ukjkuE/>gHjr´ qW·kuEmNihjbdY>qCiaYgHjkuEcCÕhj 5000 dekwjDwjrâ 

gLoqW·$.alnj$ajgHj ek[wjKuihjbkjgLokL.gHjhW·suipj´ v·cjgW·e]k.·gHjkuEsNelwjhW·m.nj´ 

alnj$ajelwjbuJalnjkL.gHjr m¡,kuEdpjpN.nj 500´ m¡,kuEezN.jkW.njgHj 200´ nkuE]qnj 

eqHjdM ·cjgHj gW·sm·cjbNtjpigitukuJrâ q.jgHjmdHjetHj TpjqW··mWYpLnj´ a]k.gHj gLomWYgHjed>mjK[Õitja. 

ektjtj´ mWYlpãgHjTwjmNÕ·dM ·cjviv k.lpM ikjdHjkLÕcjmà, m¡,p·cjsmWYtuYmWYpLnjmdHjrâ q.jgHjr 

aYqW·seT.·gLomWYtuYmWY duEkuEauitja.quJfauitjmdHjrâ 

aeG.gHj ek.njezN.jaYgHj licjsv,ekL.njbC mWYqN.·etHjgW·cCÕhjlicj qCÕ 

30 n ekL.njgW·mWYqN.·tuY eq-IkuEgluicjtuinj 45 n mdHjrâ tlkemL.njgHj mdHj 

eq-ImUqelnjmWYtLsuitjKuihj´ s×UaKicjgHjr aYkligW·kLÕcjaT·kjpcjmdHjrâ ek.njaYgHj 

e;·ekL.njgW·tuinjkuJretHj qWkjaYm¡,bsmNihjea.njesHjmWYrâ 

mNihj|bolCÕEgHj v,tajhuJdM ·cj gek.·et· gek.·$aj kuEdM ·cj]qnjg,râ aYgHj 

hW·ekcjgW·mWYelHj´ muhuitjer.mà, tlqC iaYgHj×W·dM ·cjp:YÇÕcjr,Bgál.ditj v,v,aYaYtJdM ·cj´ 

Sg, qWkjgW·tuElWIs meqNwjtajgHjekcjgW·kuJrâ quJfauitjgHj eqHjStN·SumWYtN·r pY>×UgHj 

K[Õitja.auitjt,râ 

bNtj}tow>dHjkuJ aYekcjgW·sNslCÕElCÕE ×Ugek.·T·kjpcjmWYgHjmdHjrâ Sg, TuicjqCÕ 

tajgHj hW·epcjTuicjmWYelHjâ v,mprajkuEdM·cjtajgHjr gL·kjektjlwjâ bWY}ko$aj 

ek.njaY mNihje;.tjgHj a.ekL.njkemL.njp:YasIznjmWYqWkjezW.·mg,tuY v,TpuitjeT.· 

aT·kjpcjqCÕkuEaYmdHjrâ ek.njwutjaYmWYgHjelwj ekL.njkemL.njap:YasIznjgHjkuJrâ 

puOelwjhuJtkjk[.tuikjRuikjkurYmukjbutajhW·elpjtuY m¡,ekL.njkemL.njkuEmNihj 

a·cj]k.pj (pWYs.,) ek.njgkUreKcjelwjdHjm.nj´ mUselnjelwjdHjm.nj´ mNihj 

a·cj]k.pjtaj kLtjTpuitjektj×U]qnjgituek.njcC.jpuOtajgHjâ p:Yem[njlätj(\mcj,lätj) 

bdY>RucjqW·r.njbNikjpyuEgHj zr.·flUqCÕ (guied>cjqCÕ) ×W·mWYm´ aKicjprajqCÕgHj ywjrmNihj 

mukjbutaj×W·dM ·cjetHj prajkuEKuihjhjrâ rYmukjbutajgHjtitja.qkjgt.pj buJv,v,gW,râ 

ek.njÇÕcjr,qA.cjkuJdHj mNihjzkukuJdHj puOhW·g·cja.etcjkuEv,râ puOefkjd,rpjDzkj$. 

el.tjlmuicjgtkja.mdHjrâ 

muhuitjer.mà, puOekcjSuEkLÕcjmNihjd,ducjp[YbWYmgLiÕcjrâ bdY>qC ipuOmNihjmWYtL mudHjbuJluEaY 

hW·tJr´ a.etcjkuEv,gHj quJd,ducj/ucjtkj tuYquJv,gsuitjeT.·mNihjgHjrâ mWYw>gHj v,kuE 

amicjkuEek.njaYÆe;.tjgHja.yuikjeswjekLcjsutjlwjepcj´ aKicjgHjek.njaYgW·ayukj 

12 ø 13 qN.·viekW· ¾zicjel.nja.qWkje;·´ ahinjgHjpÇÕikjsutjkuEe;·yuikjaetcj 

e;·ed>mjel.tjesHja.râ »gHj kÐÕEdHjgtmtjaYr´ el.tjesHja.d,tN.cjSumWYtuY dHja. 

epNtjqr v,tajhW·kelcjr·cjeT.·lwjek.njaY´ zkum¡,ek.j$.wIkuEas.qwj 

gxÕYtb[ buJzkukuEzkurâ p:YkW.njpuOgHj gdmjwIyYhM YmWY´ ywjr×W·mà, as.qwj×UkuERucjek.pj 

k.YpercjqW·r.njbNikjpyuE (Rucjnsk) gHjehcjrv,kuEaeK>cjgW·wIâ as.qwjgxÕYtb[ 

v,zicjkuEqr p:Yzuicjek.njaYgHjrâ ek.njaYgHjkW.jhgW·/uitj/>gitumdHjrâ lMÕhjgHje;·kW.j


gW·tuinjr´ Sg, huitj×UgWÕEqrgHjtuY kW.jhgW·Kuihjhjrâ 

ekN.tjtYkL.aYhW·titjkLÕcj$aj$JgHj gLoaYeqHjdM·cjl}koauitjmWYgHj aYm¡, 

qW·eT.·râ kep>tjSmNÕ·p:YqC igHjelwjqW·eT.·fauitjrâ kep>tjquJfauitjgHjqW·gW·]qnjbNtj 

14000 dekwjkuJrâ v,aupjk.ezN.jkW.njgHj tJdM·cja\KcjaYa.e$.cjgHj q.jgHjr 

aYbl,$.ed·aYmWYkuEaemaY a.kuEv,]qnj 2500 dekwj´ muelwjlphuJkuEv,mWYgHj 

kuEm.tjeT.·p>cjv,râ mNihjgHjv,kuEkqpjkuaYgpwjekL· Rucjnsk tuYlPektj$. 

likjsMtjkW.jtromWYq.jmdHjrâ v,pv·cjhW·v.tj v,kM.tjlwjmtjer.cjv,g,â aY 

titj×UgHjtuY ed·aYm¡,ducjsM IsMtjkuErYnsk tajgHjrâ ed·aYhuJ aYgHjm¡,a.ehcjr´ ywjr 

hW·a.mà, m¡,eacjekL.wjr´ v,aupjk.ezN.jkW.njgHj gW·lwj]qnj×UaYtuYretHj buicjT·kj 

huJbkjed·aYkuJrâ qC iaYgHj \pcjlwjkuEed·aYr·cjs·cjlwj´ Sg, aYtitjkLÕcjtuY\K.hW·laj 

rYnsk eku.·v,aupjk.kW.njgHj RuihjeT.·qCiaYgHjtuY SugtuEtajgHjv,ektj$. 

quJfauitjrâ aYqW·eT.·gLoaYeqHjlkj}koauitjmWYgHjtuY aKicjbt·tCYy,gtgHj ker.· 

ek.njcC.jtajmWYsW· kW.jtuikjstitjkLÕcj×UgHjrâ p:YtYaYgHj mNÕ·]qnj 14000 dekwj´ eku.·gNinjy.j 

viv¾zicjq.tuY kep>tjtNhjqA.cjmuelwjhW·p>kLÕcjmWYq.jrâ gW·gpwjpY>a. RucjnskgHj 

m¡,ktuE×Ugy,\phjtuYgs.njkW.jtitjkLÕcj´ gpwjpY>kLÕcjgL·cjezN.jtuY ttjkLÕcja]k.K·kj 

w>bCtajgHjmdHjrâ bWYkL.×U$aj aYmWYelHjelwjhW·ekcjkW.jtromWYw>$Jrâ Sg, ek.njaYgHj 

e;·ekcjkLÕcjlpãem.cjdwj$ajpytjpytj(mWY×HmWY×H) tJlwjgL·cje$.cjducjsgW·â p:YkuE 

puOsuipjaelq.njk[wj(ael,q·ek[.j)gHjr k.eg[pjp:iÕkjlwjeqNwjepcjmWYzuE v,dIk.gHj 

tupjsuitjkuEpuOy.Yeku.·ek.njmNihjmqunjtL ÇÕikjbkjkLÕcjkWIskjv,kLÕcjem.cjdwjmdHjrâ 

puOd,kuEsritjkWI mWYlC JdekwjmdHjrâ p:YaYgHjlikjkW.jtrohM Y v,dIkWIskjtJtuY v,gpwjekL· 

dN.YsM IsMtjtajgHjtuY pY>dIkLÕcjrâ suipjkLÕcjem.cjdwj$aj buJ\pcjaYtitjkLÕcjtro ker.· 

ek.njcC.jmWYqkaj buJmNihj|boq.mvmWY v,mWYelwjhW·sMIsMtjaYmdHjrâ puOsuipjdN.YgHjdHjaKicj 

zuicjqwjtC Y´ suipjgW·qkjgt.pj lupja.m·cjp:YqC ieÆ.Yed·mdHjmqmWYtL dM ·cjqC itjtjrâ gt, 

tC Yy,gHj aKicjbt· 10 n.;I kel.mqaYv,tajgL.YkuEgLÕcjmWYtuY titjkLÕcjlpãduihj 

qMwjk[.em.cjdwj bkjkLÕcj/In.pjgHjmdHjrâ suipjÇÕcjr,Bcjgl.ditj m¡,kuEsritjÇÕikjgLÕcj 

2500 dekwjmdHjrâ 

kL.×U$ajaYmWYelHjhW·ekcjsuipjÇÕcjr,Bcjgl.ditj$Jrâ suipjkW.njv,mek.jg, 

tkjn.pjgHjgek.·guJkLÕJkW.njmNÕ·mWY BIdIpI d,kuEv,]qnj 3000 g,tuYm¡,kuE$.pLnjrâ 

tlgLÕcjgHjek.j$.y.YkuEek.njpuOzercjqC irYRuihinjg[.mWYtuY bt·gHjpuOtikjp:YqC igHjrâ aeG.gHj 

p:YtYaYeqHj]qnj 6000 dekwjDwjehcj´ /uitjeqHjgHj a.tjaRuJbcjtlqC igHj qL.YdHj]qnj 

Bcjgl.ditj t.k. mdHjrâ mNihjgHjr ektjkuEsMtjtYkWIskj qWkjpuOgW·a. k·kjbq. 

tuYsutj$.kuEquJsNsrâ suipjekN.tj v,kuE$.aY]qnj t.k. 100 Dwjrâ aYgHjgW·dM ·cj 

aSkjkuEtlqC iaY v,mNÕ·dM ·cjp:Yk·kjbq.gHjr v,×W·dM ·cjaluE aYtJlwjtuYrâ 

k.lpuOsuipjkLÕcjBcjgl.ditjtMitMigHj gdmjpuOm·cjgHje;.tjel.njtuY aYyuJhW·fY 

;nje]kpjbWYmel.njrâ dpjgn,elwjhM Y muelwjhM Y´ ×·WdM ·cjltUkunjduE tuYquJd,esHjtukj;.jzuicjduEgHjâ 

p:YtWÕEr,ÇÕcjreKcjet· /uinjrpuOmNÕ·\pqN.ezN.jkuJelwj puOgW·m·cjdN.YqLYqLYl,l,â lMÕhj$aj 

aYm·cjesHja.buJrâ tlqC iaY hW·kuEaeK>cjkuEaYekL.njkemL.njtuY aYelwjhW·d,ekL.nj 

râ ywjrv,tJsutjmà, kLÕcja$ajgHjelwj v,kuEkLÕcjheqcjâ Sg, aYmikjgW·kLÕcj 

el.njmdHjrâ 

k.lpuO×·WdM·cjp:YkW.njet·gHj RuihjhjqtÐh gW·v.tjdM·cjv,mWYheqcjv,mWY 

titja.×UkW.njrâ aYgW·gbmNihj±t·mWYtL v,suipjkLÕcja$ajgW·pitC YvikuJ´ m·cjaet·m¡,ducj 

sk.aetcjaDm? tuYv,|gipjdotitjkLÕcjmdHjrâ el.njkLÕcjbNtjpigituet· K·>qIaYkLÕcjewcj 

a$aj´ v,kelcjsoa. m¡,ducjtpjd>nj]qnj mWYkui!jpnjlkjmqunjlC Jâ k.lv,titj 

kLÕcjgHj gW·ncjlikjkW.jtro qWkjgW·kLÕcjem.cjdwjkuJr´ Sg,v,t.l[ÕicjaluEaqitaj 

tJsutja\KcjekL.·kLÕcjqcjÇÕcjr,Bcjgl.ditj$ajmdHjrâ gW·kuE]qnjgluicjgHjm.nj ar. 

m×W·p:Yv,gHjm¡,qW·eT.·fauitjrâ lMÕhjp:Yv,muhW·eqHjmWYq.jr \K.hW·lajv,elwj m¡,|gipjdo 

kLÕcjer.cjgHjK[ÕitjpLÕitjrâ 

p:YtWÕEr,ÇÕcjeKcjgHj gW·dHjmNihj|bomWYhW·el.YqW.l,l,râ bWYetMcj mNihj|bobuJaY$aj 

y.YkuEek.njcC.jtajqM,´ leS.wjleS.wj suitjdHjdduikjbWYmel.nj´ Sg, suitjaY 

kMnjm·cjer.cjâ el.njkLÕcjbNtjpiqN.·et· v,aupjk.kW.njmNihjaYm¡,kuE]qnj 2500 gHj 

v,kLÕcjeqL.cjkuEaY aYky[.njt,eT.·v,â ar.v,mikjgW·ekL.nj v,ekL.njhW·gW·tuY 

v,bl,ncjmNihj×U nsk mWYtLkLÕcjqC iaY´ buJe;·gW·dHjpLnj ed·aYgHje;·dHjeqLhjpM.mWYmWYq.jg,tuY 

e;·kuEqtikuEaY bt·gHjlpm·cjp:YqC í buJeTcjlwjgHjr bt·gHjmNihj nsk tajkLÕcjekW· 

v,tajgL.YaY gL.YhW·SuÉ huitj×UgHjr bWY}ko$aje;·tajs·cjeT.·qC ied·aYâ aYtJK[Õitjtj 

pLÕitjtjddHjkWtjtYv,aupjk.kW.njgHjâ 

p:YÇÕcjreKcjet·gHj mNihjt.l[ÕicjaluEqItaj ÇÕEÇÕikj pluJek.njqmÚ.v,bWYaDm?´ 

mNihj±t·elwjhW·eqHj v,tajÇÕEÇÕikj´ v,tajpbuJgHj aYd,ducjsbuJluEhuJhW·d,râ aKicjbt·etHj 

v,tajpluJek.njqmÚ.v,´ aKicjtC YetHj v,tajp[Yp[.·mNihj±t·´ p:YmNihj|bogHj mNÕ·/>q.j´ 

mNihj|bolCÕEgHj hW·ducjtYpY>t,eT.·´ dHjq.jgHjetHjpluJpl.jv,aetcj´ ekN.tjtYhW·etMcjr 

g,tuY pY>doa.eT.·â lCÕEgHjducjk[v, muelwjphW·m.njrâ e;·tajm·cjdM ·cjp:YkW.njgHjr kemL.nj 

e;·taj lMÕhj$aj m¡,dHja.|bosr.YÇÕcjrâ 

el.njkLÕcjqN.·lajr ek.njek.ek.njed·aYmWY qmÚ.e;·buJluEd,ducjsquicj 

buJluEer.mà, aYtJKuihjhjrâ ±t·tlqC ie;·gHj dHjqM.percjpuinj\dpjmWYtL nkuEpercjkemL.njmWY 

m×W·dM ·cjp:YÇÕcjr,Bcjgl.ditjet·´ mWYtC YgHj ±t·tlqC ie;·mNÕ·kemL.njd,ekL.njkuE nsk taj


lM iÕnjnjgHje;·yutjedkja.tuY duEkuEe;·hg·cjsokW.njmdHja.râ qmÚ.e;·gHj /uinjptlek.nj 

/>kuJelwj Rupjq.jek[wjeg>wjel.njqnjâ ±t·tlqC ihM YtuY e;·mWYkuEek.nj/> m·cjektjrâ 

pY>×UgW·d,S.njÇêe;· rYnsk p:YacjedcjmWYqkaj ek.jncjmNihj|bogHjsuipjbduipjtuY pluJpl.j 

eT.· »|bogHjlaja.pnjgitú bWY}ko»|bogHjgW·a.yYduikj laja.ezN.ja. duEkuEm¡,pluJ 

eT.·ek.njp:Ygwjrâ ekN.tjtYe;·kuEek.nje;·/> dokLÕcjlpã$ajkuJrâ ±t·tlqC ie;· 

tJddHje;·d,ducjpluJpl.jbuJgHjd,ducjsquicjlaitjkuJrâ Sg, k.l»|bogHjsuipjkLÕcjlpã$aj 

tuYe;·tajp·cja.v,kajrâ 

ek.njwutjaYmWYgHj e;·gW·ayukj 13 qN.·DwjesHja.dN.YwY>´ bWY}ko$aj\p,a. 

kuE±t·e;·tuY bkjkLÕcjker.·aYmWYsW·suipjkLÕcjBcjgl.ditj$ajkuJrâ lMÕhj$aje;·epcj 

ayukj 18 qN.·râ k.le;·esHjdN.YgHje;.tjekW·ekW·´ bWY}ko$aj e;·hW·esHjsuitjkuE 

±t·e;·tuY \p,a.v,qkajâ buJe;·gW·dHjgHj p:YkW.njpuOgHj ek.njcC.j±t·mWYayukj 22ø23 

qN.· e;·kLÕcjqPpKkjdM ·cjlM iÕnj´ bWY}ko$ajqPpKkjqM,heqcj quJkLtj$.ek.njwutjaYrâ 

ktuEdHja.buJgHjtuY aYkuEek.aYa.etcjkuE nsk kW.njgHjrâ tC Yy,gtgHj rY nsk 

tajrpjgW·ncjek.njcC.j±t·gHjrâ e;·kLtj$.ek.njwutjaYtuY e;·pNÕkjsW·lwjp:YqCiamUed· 

e;·mdHjrâ rY nsk tajrpj¾Kicjlwjek.njcC.j±t·gHjlajbNtjpnjgitumdHjrâ bWYkuipjkL.gHj 

v,tajek.j$.quJek.njwutjaYkuJr´ S,g, v,hW·sW·laj v,kuEkelcjsorâ 

ek.njcC.j±t·gHjhuitjduhje;·mptuYlwj RuihjhjtCYe;·m¡,ekL.njkemL.nj¾zicjcjrâ 

m¡,ducj¾KicjlwjpnjgitutuY nsk tajhuJkuEe;·ywjrmikjgW·TpjtYkuEek.njwutjaYmà, d,kuE 

]qnj/>lkjkuEmqunjlC Jer.cjg,â e;·elwjhuitj×UmikjgW·TpjtYkuEek.njwutjaYbWYmel.njtuY 

p:YlikjtN,TpjtYgHj nsk tajezN.jlwjayukjek.njwutjaYmdHjrâ ]qnjgluicj 

a.tjlwjgHjelwjkuEe$.cjg,â q.jgHjr ek.njwutjaYgHjqpmCÕETpjtYkuEek.njcC.j±t·gHjmdHjrâ 

aYgHjhtupjsuitjkuEek.njcC.j±t·gHjmWYq.jrâ Sg,ek.njwutjaYgHj bkja.lwje;·tuYretHj 

qWkjgW·esHjdN.YwY>KuihjhjgHjdHjhW·m.njtuYducjtYektje;·mdHjrâ Sg, hW·lajmWYq.j e;·hW·mipj\mhj 

dHjtuinjtuY ek.njwutjaYK[pj|gipjtitj×UqC iek.njcC.j±t·gHj bWYpTm±t·e;·rpjgW· tuY¾KicjsW·lwj 

tuYtkje;·v·cjK[Õitj dm.×U|gitjeT.·´ e;·elwjgiel.njtuYlRuihjqZkjhuJhM Yrâ 

suipjdN.Y$ajtuYe;·ptoainjT·cjtMi´ el.njkLÕcj/>gitu$ajr e;·tajptl 

gyuicjtuYa.â ±t·e;·lMÕhj$ajgHjdHjgkURuihinjg[.elpjpv.bNtjeTkj±kikjkuJrâ 

e;·ekcjm·cjlwjB.suipjduETpHjtnjkuJ´ lMÕhje;·kemL.njhM Y Sg,aYd,gNpjsuitjkuEe;·â lMÕhj 

\phjhj$aje;·m·cjdM ·cjker.·puÓ e;·suipjkLÕcj$ajgHjqWkjgW·m·cjdN.Y$ajheqcj´ qWkjgW·a. 

q.audIa.r.pjbIy[. er.cje;·titjkLÕcjmdHjrâ 

aYgHjhW·ekcjm·cjB.mWYelHj´ ek.njaYbWYmgLiÕcjelwj B.mà,buJluEdHje;·tajhW·tJrâ 

ek.njded·aYmWYr ekcjm·cjB.suuipjpnjtnjkuJrâ mWYainjT·cjgHj e;·mWYDwjrK[êlikjbM.dHj´ 

ek.njeqHj×UgHj tuinjB. m.dr.q. ktjebÐ.njB.q.a.r.pjmdHjrâ k.lap>e;· 

tajmNÕ·dM·cjker.·aYgHj \pqN.ezN.jmkÐÕEdHjkuaYâ huitjgHjr aYmikjgW·kuEe;·tajtuinjB. 

spjkuEq.qn.´ Sg,ek.njded·aYgHj v.njekkjdM·cjtuYmikjkuEe;·tuinjB.Kuihjhjâ 

lMÕhj$ajek.njwutje;.tjgHj tuinjdM ·cjB.Bcjgl.ditjrâ 

m·cjp:YÇÕcjr,Bcjgl.ditj$aj suitjdHjv·cjkuEguJkLÕJKiuhjgLiÕcj×UÇÕcjr,bM.viâ mNihj 

a$ajleS.wjleS.wjv,huJÇÕEÇÕikj×·WkuJ Sg,aYgHjsN.·tuJa.râ ywjraerwjgLiÕcjv, 

qkajetHj ek.njcC.jek.njz.tjpuOeku.·ek.njcC.jzuicjqC itajgHjrâ ywjhuitje;·dHjtuinj 

buJgHjmà, aYsuitje;.tjbWYmel.njrâ mNihj|bolpã$aj gL.YqNel.nj×UmNihj±t·$Jâ aYgHj 

qWkjan.gtjgHjlPhuJ$Jr qWkjtC Yy,DwjrgHjK[pjhW·m.nj$Jr~ Sg,p:YgL·±qihjaY ll[, 

ar·cjtM,dM·cjgHj×W·kJur´ p:YÇÕcjr,bM. ywjr|p·cjqL.Ya.mà, ak.Yr.e;·Kuihjtuinjer.cjâ 

ywjrdHjbuJgHjmà, aYkelcjsopLnjer.cjâ 

aYgHjsMIdM·cjmikjgW·kuEdHjbuJaKicjkL.aYhW·esHjdN.YwY>$Jet·pLnjrâ v·cjroaKicjhW·d,ducj 

sk.ekL.njkemL.njbWYaDm?´ aKicjv,hW·bkjak·kjaeK>cjel.nj×UeqN.tjâ ywjr 

ak.Yr.e;·Kuihja.buJgHjmà, puOquJv,fauitj dN.YmikjgW·a.gHja.m.njer.cjâ ek.njcC.j 

tajelwj |gipjewcjzuicjqCibL,bL,/,/,m.njer.cjâ e\pcjgLopuOtajgHjelwj dN.Ytibl,eK[.Y 

aluEelwjgL.YseK[.Ym.nj~ v·cjroaKicjpuOayukje;.tjtjet· miezN.jpuOlopu·etHj hW·d, 

efkjmWYq.jgW·tikjqLicjm.njâ v,gHjmWYelwj aKicjbt·dmLÕ ek.j±t·tlqC ipuOkuEv,ekL.nj 

kemL.nj suipjaKicjbuJgHj puOkpuikjzuicjtYtikjqLicjp:YÇÕcjr,zkugW·mà, ¿k×Ð aYkelcjsoÇÕcjr, 

bM.;.·;.·râ aKicjlMÕhj$aj v,tajge;cjbkjptitjpuOkuJdHj v,tajek.jpuObM.eÆ.· 

kuJdHj buJluEdHjdHj puOm¡,Skjm·cja.dN.Y$ajrâ \phjhj$aj qA.cj×UdN.Y$ajtuY qWkjaY 

gW·RuYsHjdN.YtNhjmWYgHj gL·cjhM Yrâõõ 

Kersjelw> 

g[mIl.mà,gHj yMÕv,;.·;.·heqcj´ rnja.kuEpercjguJkLÕJv,kuJ percjpUguEv,kuJtuY qL.Y 

lwjyMÕv,mdHjer.cjâ 

Kertjqjelw>wW· ekL.njdM ·cjkemL.njp:Ygek.· wHwjr.mjeaq{.tuY sIznjtpjt,lwjlikj 

e;·meScjkuEpercjaeK>cjar.mNihj ekL.njdM·cjqueqqn qWkjaeK>cjar.mNihjp:Y 

tWÕEr,reKcjet·mdHjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøø


rm[.cjmNihj|bolupjdM ·cjepY>btuikj 

dwjlHlHmui 

epN.wjkuEper.kÐÕEddHjgmLiÕcj e;·mekcjdHjkLÕcjp:YBwaYgHj aYm¡,ducjsgikÐ.njel.nj 

auitjmWYgHj mdHjper.kÐÕEdHjp:Ygitug[êl.Y 7 qkÒr.tj 1962 et·mdHjrâ k.lgHj aeG. 

aYtuinjdM ·cjB.tkÒquEqN.·pTm p:YB.tkÒquElgucjmdHjrâ tC YgHjmdHjtC YqC iqwj tuinjB. 

mWYbà>pjtuY aeG.aYkelcjsodM ·cjgdmj kW,B.gmLiÕcjek.·DRuJdM ·cjp:YpWIpWêtuikj qmgà tøqøk 

tuYgW·tJektj p:YaKicjtC Yescj 1 n.;Imà, ek.·DRuJ×W·dM ·cjer.cjmdHjrâ 

tC Yescj bNtj 2 n.;I gW·micj bRueqn.tjTtjdM ·cjrâ mudHjer.mà, kW,B.gmLiÕcj 

ek.·DRuJv,qkajp:YeÆ.·gd· tøqøk tuYaeG.kelcjsodM ·cjgHj ek.njpN.njtaj 

pnjsutjnkuEeqn.tjskjmdHjrâ dN.YaYm·cjdM ·cjgHj eÆ.·gdmjm.l. lpãeÆ.·gdmjmNihj±t·gmLÕicj 

m·cjdM ·cj mpt·eÆ.·gdmj t·cjaÚ r.mv´ amr´ yéOBui beg> gmLiÕcjwW· d,ducjpnjdM ·cjnkuE 

eqn.tjskjrâ zuicjqwjtC YgHj kW,B.gmLiÕcjlCÕEm¡,ducjpnjK[Õitja.´ lCÕEefkjtuY|dipj\p,z,a.´ 

lCÕEm¡,ducjrpj tuYB.tkÒquEwizZ.qipP·lgucjmWYgHj kHj\g.tjdM ·cjtupjtokuEquq.njmWYkuJrâ 

gitug[êl.Y 8 aKicj ×Ugy, 4 n.;I btuihjpluJeT.·eÆ.·gd· tøqøk 

e;·mNÕ·kuEwcjgHj nkuEm.cjbu·mdHjrâ bRubtuihjm.cjbu·gHj gRuikjztwja.S/uitjbWÕicjtkÒquE 

gHjDwjhW·eqcj alu·ÇÕcjlgucjmWYlkuitjtCÕEa.mdHjrâ kW,B.lCÕEv,efkjtuYaupjgdpjdM·cj 

p:YeÆ.·gdmjqmgàgHjelwj k.lv,btuihjeT.·tuikjgHj m¡,K[Õitja.p:YtuikjgHjrâ v,mdHjek. 

eqN.wjek.njek.ek.njed·kuEaYmWYgHj p:Ygitug[êl.Y 7 aKicjed>wjtC Y minjyuikjlwjrY 

qkajv,dM ·cjmWYgdmj md,lwjwpjeqn.tj zkuv,gHjkLidM ·cjkuESJ tuYrYmitjqh.Yv,gHjelwj 

auitja.lm[ÕJp:YtYv,gHjrâ ptWÕE×UgHjtuY duEtC Y$aj aYelwjhW·kelcja. hW·kelcjtuinj 

B.tkÒquEgHjrâ rYaYmNihj|bomWYtLgHj lupjpL·cjektjeqn.tjek.njpN.nj aeG.v,pnjdM ·cj 

kW,B. ek.njpN.njgHjDRuihjv,tuYel.tjesHj dHja.pentjp:Yk:ÕipjtuY kelcjsoa.râ 

huitj×Uper.kÐÕEdHjp:Ygitug[êl.Y 7 gHjtuY kM.tjeT.·B. 10 gitu tuYkelcjp·kjpLnj´ 

mNihj|bogHj suitjluJa.tuY duEkuEm¡,hutja.lm[ÕJrâ per.ddHj$ajgHj p:YBwaY$aj m¡,ducj 

squicjgikÐ.njel.njlaitjrâ 

qWkjan.gtj tcjrnjtMajaYgHj ak.Yr.percjÇÕcjkW.nj percjpuinj\dpj 

percjpv. percjTtjyukj percjew>h.mNihj \phjhj$ajÇÕinjl[dM·cjbWYmel.njtuY 

percjgmLiÕcjtaj$ajv·cjgW·totkjtuinja.gHj BpÈnkuElWhjlkjnkjtuY eq.cjkl, 

\pqN.taj$ajgW·m.njhW·eqcjâ nkuEnYkYpercjÇÕcjkW.njehcj SuEgbqIkLIgL.Y qWhjmà, 

eq.cjkl,m.njrâ kligW·dImwjker|zIeztjtjmH eqà·.K[pjgNnjbL,bL,/,/,´ eqà·.huJg,bL,bL,´ 

eqà·.K[êS.Yptitj]t,bL,bL,/,/,´ eqà·.kW.jrcjek.·a.bL,bL,/,/,´ eqà·.ek.·DRuJbL,bL, 

/,/,´ eqà·.gW·aeK>cjeRHjeqHjyuikjdkjbL,bL,/,/, mdHjrâ bbWYeqN.tjdImwjker|zImà, 

awuEa.$.gHj m¡,esHjkLÕcj×Uek.njv,ÇÕcjkW.njtuY v,sN,ek.njv,ÇÕcjkW.njtaj 

RuYsHjptuinjlwjbWYmbL,/, mNÕ·kuEbbWYDwjehcj gW·aupjDupjfnjznja. kisËpercj;ÕcjkW.nj 

zM.pjpjar.mdHjrâ hW·lajmWYq.j \dhtjdImwjker|zIgmLÕicj eku.·eb.jdImwjker|zI 

ek.njgkU k:iÕpjqÒÕipjek.njgkUek.njÇÕcjaercjgmLÕicj eku.·gek.·v,mgW·lwjawuE 

taj SuEgbv,qkajtuY gL.YqWhjer.cjgHj aYsM IdM ·cjrâ 

SuEgbK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.nj p:Ygituem qkÒr.tj 1990 et· mNihjmlupj 

ducjRuYsHjm.YgmLiÕcjtaj p:YpWÕicjgitug[.njnw>rIgHj v·cjgW·sutjlwj]qnjp:YtuikjB$jKRuicjgHj dHjlM ihj 

mWYlkjdekwjtuY duEkuEsuipjtCYRuYm.Y gituem 27 qkÒr.tj 1990 v·cjgW·zN,m.YgHj 

a.percjsnjdkj ducjeskjsritjzkukuEzkurâ hM YkuEpercjT·kjpcj×Uv,meScjspjtaj 

gHjmWYq.j sritjs sritjgL·cja.kLÕcj ea.njltUea.njv·cjgW·ea.njauitjgHj m¡,ekL.nja.râ 

rYeb.j tøsøv tajgHj esHjpercjsnjdkjnkuEkWIskjm.zd>eg[pj nkuEgek.·kWicjkWÕikj 

BcjKr.ÇÕikjkjepcjcjtuY eb.jdImwjker|zIek.njgkUpuOgHj troeqC.Y 14 tuicj kW.jtuikj 

quJa.quJkelcj sYtCYk.tjtj xtukvcjgHjrâ /uinjgHjelwj puOv,mWYelwjsuitjD>tj 

hW·esHjmWYq.j´ esHjpercjsnjdkjqWkjgW·zN,m.Yp:YkW.njr,mà,etHj m¡,pl·cj$.srcjkumwt 

(aluEqIpWÕicjÇÕcj) a.kW.njluE´ aKicjluE´ a.mNihjmusi tuYmHa.gW·râ v,tajhW·kuE 

aeK>cjkuEeb.jdImwjker|zIek.njgkU(eanjealjdI)taj pek.·mNihjtuYhuJtW·p:Y\zpj 

e;·meScjspjkuEpercjq.qn.kuJ B.ebÐ.njlikjkuJ´ leS.wjp:YkW.njlCÕE ek.·v, 

qkajp:Yw>bCtuYhuJtW·elwj×W·râ ek.jpek.·mNihjpLnjelwjlMihjgLiÕcj×UmqunjesH.jtLhW·gW·´ 

huJbL,bL,/,/,elwjaeK>cjhW·mWYâ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjmNÕ·dM ·cjp:YkW.njr,taj /uinjrmikjgW· 

tuinjepY>tWhjDwjpercjÇÕcjkW.njkuJelwj hg·cjtuinjrâ ×UkuEeqC.YeqC.YzercjzuicjgL·cj;.nj 

puOkelcjsogHj v,tajsutjm.YkuEeb.jdImwjker|zIek.njgkU mdHjeb.ja·cjq.njquk[I 

ek.njwutjbuiljK[Õpja·cjq.nj v,mdHjk:ÕipjqÒÕipjpercjbL,/,ehcj huJg,dM ·cjmNÕ·râ 

p:YepY>RuYm.Y gituem 27 qkÒr.tj 1990 gHj qWkjek.njv,ÇÕcjkW.njtaj 

mtjgW·egtjrnjtMajtuY nwt tajgHj buJlkjTkj mSl taj aupjDupjkLÕcj;ÕcjkW.nj 

pWÕicj/>esH.j}toqN.·epcjcj sutjm.Ymà,etHj Krkjqekátd, qkYyMÕmNihjzkud,suitjgHj 

buJgHjhW·eqcj p:YepY>RuYm.Y 1990 $aj kuEKrkjqekátebLtj(zuicjK;.j) p:YqkYyMÕmNihj 

zkum¡,suitjgHjpLnjrâ huitjgHjr qWkjmNihjSuE gbpercjÇÕcjkW.njea.njtajgHj Krkjd, 

kuyMÕmNihjv,tajd,suitjgHjtuY m.YluJa.bWYmgLiÕcjrâ Sg,gHj huitj×Uek.njv,ÇÕcjkW.njtaj 

T·kjgl.njkuEeb.jdImwjker|zIek.njgkU£g£g¾gJ¾gJtuY epN.wjkuEedqm.YmNÕ· 485 dN.YgHj 

gW·zN,a. 392 dN.YmdHjrâ qWkjgW·d,a·qwjKuihjel.nj p:YpWIbWÕicjdpjpN.njgHjelwj T·kjgl.nj 

sutjm.YkuEeb.jdImwjker|zIek.njgkUU£g£g¾gJ¾gJgHj gW·SuEektjrâ Sg, epY>RuYm.YgHjtuY


srcj]qnjzkuqucjsYsk.lwjtajgHj ×UkuEmNihjt.l[ÕicjKRuicjtaj sMIsMtjtuYkuJelwj 

v,tajT½,huitjlJÈ.njlwjsrcjqucjsY]qnjg,tuY am.tjkLtjTwjlCÕEgHj ×UkuERucjsMtjamé 

lgucjet·p·kjptuinjamé sMIsMtjektjaerwjkuEam.tjkLtjTwjtajtuY lCÕEgHjm¡,ducj 

pY>t,eT.· ×UddHjam.tjkLtjTwjmdHjrâ ar.gmLÕicjwW· mdHjpercjSuEgbpercjÇÕcjkW.njaY 

mWYdkutjmWYdkomdHjrâ 

nkuElv.tj ducjguicjektjltUBwzku ltUak.Yr.percjÇÕcjkW.njzku 

kÐÕEdHjdM ·cj\phjhj$ajmà, ×UkuEaYgW·ayukj 22 qN.·et· yuikjegLcjkLÕcjt.l[Õicjp:YpWIbWÕicj 

percjpv. dHjkLÕcjas.B.tnjqLÕcj 22 qN.·mdHjrâ p:YqkÒr.tj 1988 ek.njv, 

ÇÕcjkW.njtajkluikjkmuEtuinjpercjdImwjker|zI ds.·pnjmgHj aYmektjt.l[ÕicjxkÒ# 

qmgàpercjpv.pWÕicjÇÕcjmdHjrâ qkÒr.tj 1990 gituem 27 gHj lupjducjRuYam.tjsN, 

eb.jdImwjker|zIek.njgkU pWÕicjÇÕcjemnjlH (2) gW·ducjRuYsHjdHjam.tjkLtjTwjmWYkuJrâ 

gW·lupjducjRuYsHjdHjam.tjkLtjTwjsN,eb.jdImwjker|zIek.njgkUwW·gHj qWkjek.njv, 

ÇÕcjkW.njpWÕicjÇÕcjemnjlHgmLiÕcjv,md,ducjkM.tjlwjekÐ.wj p>cj mtj tajv·cjgW·kligW· 

aeK>cjmNihj aeK>cjdImwjker|zIer.cjmdHjrâ ak.Yr.ÇÕcjr,bM.lMÕhjwW· qucjsY\dhtj 

lWhjlkjnkj amicj awuEa.$.tuY sk.ek.njv,ÇÕcjkW.njtajaetcjaDm? 

kuEekL.njkemL.nj´ kuEyuikjpwjt.p:YmukjpN.nj hW·RuYsHjmNihj±t· mNihj|bo mNihjtlyYduikjrâ 

bWYetMcj ek.njeb.jdImwjker|zIek.njgkUgmLiÕcjtaj m¡,ducjÇÕEÇÕikjgLiÕcj×Uv,gmLiÕcjrâ zku 

aYgHj ×UdpjpN.njeku.·T·cjpRuicjpN.njtaj rpj$.¾Kicjlwj×Ugituem 21´ 1996 duEkuEsuipj 

gituem 31´ 1996 gHjmWYw>´ p:Ygitueqpjetmjb. 26´ 1996 gHjmWYw>´ p:Ygitua·kjtwjb. 

1996 gHjmWYw>´ ×Ugituem 5´ 1997 suipjgitug[Õnj 1997 gHjmWYw> nkuEeqN.wjpuidj 5(v) 

v,rpjTicjlwjrâ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLÕicjtaj /uinj×·WpM ikjkuEDwj;.·kuJelwj dsuEds,kuE 

amicjawuE \dhtjlWhjlkjnkjhW·m.njv,râ 

pUguEv,mp>lupjK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njgL,kwj tuYyuikjegLcjt.l[ÕicjqLÕcjauitj 

aYmd,gNpjsuitj mpt· qkuipjwnjezN.jeasjqer emsjeqsjguid>emy[.´ p:YÇÕcjr, 

ai×¡iygHj eanjdr.g>×¡I´ p:Yp>eksjqt.njgHj Bn.|zIy[.BUtui´ p:Yqirilká.gHj 

K[.njdy[.kum.rtWnjg>´ p:Yfielwjp>cjgHj qmtkuir.qnja.kInuí p:Ya.eg[cjtI$.gHj 

aIb.p>kWnjtajmdHjrâ p:YÇÕcjr,bM.$ajgHj ×UkuEk.lstmjwcjet·r mNihj|bogmLiÕcjtaj 

SkjspjkLÕcjkuEpercjaupjDupjtuY mNÕ·¿kr.tj|bo gNk[.jgmLiÕcjtajp>lupjkLÕcjp:Ypercj 

ÇÕcjkW.nj p:YkuEaKnjk@pM ikjezN.jezN.jmdHjrâ 

qkÒr.tj 1825 percjÇÕcjr,bM.dsuEds,kuErYqLYtí p:YepY>btuikjwkjTIk.njgHj 

huitj×Uaes.·sr.YmNihj|boq{.njpitLgHj buEpN.nj|bitiq{ 5 tLeku.·ek.njpN.njgmLiÕcjm¡,\phj 

lluYa.kuJ´ p:YlkjTkjkuiluinI ×UqkÒr.zj 1900 duEsuipj 1942 mNihja.k:Õipj gek.· 

kum?.rI v,mdHjqmÚ.dIdutjxêBK[Õi dwjlHem eku.·mNihj|bogmLiÕcj´ v,mdsuEds,kuErYqLYti 

nkuEekNhj v,d>njlikjpRuicjq.y.wtI dwjfW.eRHnj eku.· v,d>njlikjpRuicj 

eanjdIepnjednj dwjq.nj´ am.tjkLtjTwjmNihj|bobM.kL.auitj dwje×Hnj\m´ v,ma. 

k:iÕpjepY>bkpjbebcjekLcjti (ern·e\mqpitj) qeKcjmmea eku.·qeKcjmg[Idwjeqwj´ 

×UqkÒr.zj 1960 duEsuipj 1967 v,mdHjklutjtm.njbM.p:YÇÕcjr,ai×¡iy dwjeKnjk[Í 

ek.njwutjv,mdHjk:ÕipjqÒÕipjek.njgkUbM. dHjas.bIqkwjbL,/, quJkuEdHjma·kjdpjpN.nj 

buEK[Õkja·cjq.nj eku.·dwjeKcjk[Iv,mdHjklutjtm.njÇÕcjr,ai×¡iytaj mNÕ·yMÕ 

dwja·cjq.njquk[I k:ÕipjqÒÕipjeb.jdImwjker|zIek.njgkU mdHjrâ nkuEzkuaY 

m¡,ducjsquicj¾zihjhjnkjkjper.ddHjmWYgHj p:YqkÒr.tj 1993 et· rYnøwøttaj 

;Õikjk:ÕipjtuYekL.njbdHjqBcjqIkLIek.njgkU aYmg·WtuinjsuipjlwjgHj eb.jdImwjker|zI 

ek.njgkUwW· tJkL,tuinjtcjyutjedkj qBcjqIkLIek.njgkUgHjtuY nkuE 

qgutjqw>tjpUguEv,mWYmWYkuJ quJkuEgW·percjtupjsuitjmNihjgmLiÕcjtuY p:Ygitunwjewnjb. 30´ 

1996 aKicj 5 n.;I 30 mientjgHj s:,titja.×Uzercj#.njzNêqBcjqIkLIek.njgkU 

gHjrâ p:YaKicjgHj percjvIqMhj percjmNÕ·qtÐi eb.jdImwjker|zIek.njgkUgHj nkuEzkuaY 

mgW·ducjsquicjkLÕcjlwj¾zihjhjnkjkjrâ 

dwjlHlHmui


p: YBwddHjek.njpN.nj|bo 

$cjmuicCÕinjhmj 

aYmdHjmNihj|boek.njgkUq{.njmYWtL kÐÕEdHjmNihjp:YÇÕcjm.cjp>nj tWÕEr,ÇÕcjq{.nj 

qkutjqLÕcjk[.mdHjrâ ×UkuEawYaYqtJd, aluEqIpN.njtaj qpm.njÇÕEÇÕikjek.nj 

gkUq{.njpuObWYmel.njgW·SuEektjrâ ek.njgkUpuOv·cjgW·titjbL,×UpWm¡,ducjÇÕEÇÕikjgHjrnjtMajtuY 

×UaYgW·ayukj 15 qN.·et· s;,titj×Uzercjmim kel.ek.ed·gmLiÕcjtuY lupja.ektj 

t.l[Õicj p:YdpjpN.njek.njgkUq{.njmdHjrâ 

aKicjaYktjebÐ.njpv.B.tnj p:Ym.cjp>njet·mà, as. as.eÆ.·tajgHj 

dHjgkUbM.ehcj ltUek.njkW,B.tajgHj estn.v,hmWY bkjmukjtuYv,tajpã\K. 

lwjgkUbM. gkUq{.njmdHjrâ p:YB.gHjetHj kW,B.ek.njgkUq{.njtaj hMYaeK>cj 

huJaerwjB.q.q{.nj´ ywjrhuJ as.v.tjd,mà, d,dnj]qnj (25) getHjmdHjrâ SgHj 

heqcj$J aKicjtuinjB.hW·eqcjelwj hW·kuEaeK>cjktjlCtjlikjptjq{.njrâ 

qkÒr.tj 1980 aKicjkM.tjB.xtukvcj as.B.ebÐ.njlikjq{.nj m (5) m 

mWYtL ebÐ.njKnjdemL· kuEkW,B.bNtj (80)tL zercjB.lk[.jmWYdN.Y p:YÇÕcjm.cjp>njgHjrâ 

ebÐ.njgW·SbNtjmWYtCYkuJrdHj rYtLawuEpN.njtajrpj$.as.B.gHjtuYsutjlwjgukjp:YRucjsMtj 

amégHj/>tCYmdHjrâ puOek.njkW,B.gmLiÕcjelwj v,ek.j$.zercjRucjtuY lkj}koktj 

lCtjlijkjptjq{.njhW·gW·rgHj v,kuEpuOTpkjsMtjtYaetcjrâ ×UaKicjet·r aYsuitjgidM ·cj 

kuEtLawuEpN.njtajmdHjrâ 

aYa·cja.epY>qWhjlikjB.tnjled>wjp:Ym.cjp>njgHjtuY pas.B.ebÐ.njlikj 

tnjmUlbNtj(5)qN.·´ aYhW·mikjyuikjegLcjt.l[ÕicjqMwjtYtLawuEpN.nj tuYp:YqkÒr.tj 1991 

gituem mWYsW·kuErYmitjqh.Y/> titjkLÕcj×UqCi lupja.p:YdpjpLnjgt,ek.njgkUq{.nj 

dpjquikjeqkjeku.·n.njq.njeTtaj;Õikjk:ÕipjtuY ef[·dM ·cjqzuicjp:YpWÕicjÇÕcjm.cjp>njgHjmdHjrâ 

aYtitja.×UqC ituY bWY}ko×UdpjpN.njbM. v,ek.j$.mimpuOzercjdpjpN.njtuY¤mupkuEek.nj 

z.tjzkutajlupja.p:YdpjdmLq{.njgHjer. kelcjek.jncjv·cjeqà·.gW· ywjrek.jncj 

hgW·mà, ef[·dnjkuEzkutajer.cjõv,g,râ ¤puOelwjS.njek.njz.tjpuOkuJ pq.jluEgW· 

kuEe;·a.er. kuEek.njz.tjzkuv,mWYelwj hmikj\p,v,qkajr´õ aemhuJtuY 

ap>elwjhuJkuJ¤puOhuJducjgunje;·kuEkelcjsokLÕcj SlajelwjhW·sor e;·g,â buEezN.jtaj 

v·cje;·gW·sokLÕcjek.jncjgW·mà,ek.jkuEmWYtYviâ ar.buEezN.jtajmikjgW·gHjpuOkuEbuEezN.jrâõ 

quJefkjkjgHjhuJ$.tuY ×UdpjpN.njtajgHjmuhW·huJmWYq.j bl,kuEsoa.râ 

kel.mqpuOv,tajkLÕcjek.jaYekW·ekW·râ qWkjek.njgkU B.q. 

q.qn. aYqgutjqw>tjlwjtuY hW·kelcjsor~ qWkjgW·yuikjegLcja.t.l[Õicj$ajgHj 

ef[·lwjaDi#.njtuYrâ gW· (3) gitutuY p:YdpjpN.njpLnjgt,ek.njgkUq{.nj qWkjgW·lWI 

wtjek.njpN.njd,wpjkuJ qWkjgW·RuJbcjek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjgHj aYa.tuinjB.pÒtjepÒcj 

pv.gxÕYrâ gW·tuinjpÒtjepÒcjpv.gxÕYtuY bWY}kopuOegtja.mWYkW.njtuYmWYkW.nj kuEpÒtjepÒcj 

pv.gxÕYkuek.njv,ÇÕcjkW.njpLnjrâ ×UgHjpLnj aYSkjtuinjpÒtjepÒcjpercjÇÕcjkW.nj 

percjpN.nj laj (3) gitupLnjmdHjrâ p:YpÒtjepÒcj$ajgHj v,pãlwjk@e;·k@e;·râ 

(1) sM IsMtjmNihjlupjmNihjtitj eku.·gNnjsMtjqmÐJ (2) ektjpRuicjp:YÇÕcjmC,ÇÕcj (3) ebÐ.nj 

kWtjpN.nj (4) percjezW·.m (5) qBoDwjn.n. wW·mà,pãlwjrâ pÒtjepÒcjgHjtuY ×UdpjpN.nj 

ÇÕikjk:ÕipjtuY a.zercjkW.njr,mWYkW.njtuYmWYkW.nj kuEgxÕYgbkuv,kW.nj quJkuEbuicjekL.nj 

kuEv, mpt· yuikjeaH.j rtje]q.· rtjeK[.Y q,qCÕ ekL.njn.n.râ huitj×UgW· 

ekL.njkuEv,tajbuJ$ajtuY ek.njv,ÇÕcjkW.njtaj mipjpjzipjpjducjtLÕcj T·kjgl.nj 

kuEpuOrâ p:YdpjgHj aYdHjmNihj|bYayukje;.tjauitjrâ aYgHjquJsnjdkjqMtjbL.Yek.njgkU 

q{.njtajv·cjgW·lupjekL.njmWYsW· p:YdpjpN.njek.njgkUq{.njpuO \dhtjgW·ezN.jtuinjer.cjmdHjrâ 

mimv,lCÕEgHj pLnjgt,ek.njgkUq{.njpuOqWkjgW·a·cjzN,g,tuY quJv,tajftuikjfea.wj 

kuEek.njz.tjv,tajp·cjtYkuEpuOtuYlupjp:YdpjpuOrâ 

m·cjp:YdpjgHj (6) gitutuY bWY}ko ek.njpN.njmNihj|bo (138) tL d,a.tuinjpÒtj 

epÒcjp:YpyuEÇÕcjr,eq·mWYdN.Yet·râ aYmdHjmNihja.k:ÕipjmNihj|boquJfauitjgHjmdHjrâ v,mkuEpÒtj 

epÒcj n.njKuiqmjf eku.·n.njmuieKWnjq.cj taj kuEpuOp·cjtYekL.njkemL.njbWYmvIqMhj´ 

p·cjtYeq.cjkl,\pqN. percjsqucjm·cjs·cj roq.jwW·v,ebÐ.njkuErâ v,ma.k:Õipjp·kj 

ptuinjkuEpÒtjepÒcj$ajgHj eq.méicjKWnj mdHjrâ nzkuv,elwjebÐ.njkuEpercjpN.nj percj 

TtjyukjkuJrâ esHjB.pÒtjepÒcjgHj epN.wjkuEmNihjgluicjgHj aYkuEmitjqh.YaY (5) tL 

v,RuYsHjdHjmNihja·cjzN,râ puOquJmNihj (5) tLlupjektjt.l[ÕicjquJsuitjquJsRuitjp:Yt·dpj 

(101) eku.· (102) eq.ajpWajmnj ÇÕikjk:ÕipjtuY K[Idr.cjd· Mcjp:Yedqm.cjp>njgHjrâ mNihj 

myuikjegLcjdM·cjt.l[Õicjp:Yt·dpjpuOquJv,fauitjtMajajv, mWYgituetHjgW·]qnjbM. 25 

dekwjj mdHjrâ ]qnjgitugluicjgHj e;·hW·Ru·gpjkuJelwj gW·ekL.njdM ·cjkemL.njqWkjek.nj 

gkUtuYquJv,fauitjepcjdM ·cjsuitjkuJrâ ezW·.mgW·sa.gHj ×Ut·dpjv,a.tjducjd>njektjqCÕ 

×Uek.njv,ÇÕcjkW.njmdHjrâ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjelwj qWkjek.njgkUq{.njg,tuY 

v,v,aYaY buicjRuJbcjT·kjpcjauitjrâ t·dpjpuO×W·mH puOgW·T·kjpcjr´ ;.j×W·mH kgW·×W·kuJ 

v·cjroaerwjgHjrâ 

puOesHjpercjsnjdkjquJkuEkW.njpuOkuJrâ kW.njlCÕElCÕEgHj v,mdHjmimtajgHjkLÕcjzercj 

puOtuYpapjek.njz.tjv,taj kuElupjepY>btuikjqWkjÇÕcj qWkjgkU B.q. 

q.qn.mdHjrâ lCÕEgHjetHj mNihj|bom¡,ducjpluJpl.jlwjemTunjelp>kuJâ mNihj|bolCÕEgHj m¡,ducj 

pluJpl.jemTunj SgHjheqcj$J qC iT.njv,tajquJd,pnjlwjnkuEamL·kjtY (M79)â


gW·SuEv.tjd,buJ$aj gW·micjektjbuJ$ajtuY duEaKicjtC Y$ajaYsuitjgidM ·cjkuErYtLawuEpN.nj 

tajgHjmdHjrâ gW·SuElwjbuJ$aj v.tjlwjbuJ$ajtuY buJluEelwjaYwuitjekL·hW·m.njrâ 

rYaluEqIpN.njtajgHj S/uitjÇÕEÇÕikjek.njgkUq{.njpuOgHjDwjheqcj quJkuEektj$.qy· 

z.tltUti qMwjtiÇÕcjq{.njpuOmdHjrâ p:YÇÕcjq{.njpuO SukLmNÕ·kuEcCÕhjm,bWYmel.njgHj aluE 

aqItaj qW·eT.·kuErYÇÕcjqA.cjtajauitjrâ p:YqkÒr.tj 1983 puOdHjepY>btuikjkuE 

rYqNtaj p:YÅkcjn.njTinjgHj puOgW·zN,ltUqNtajrâ dpjpuOmWY×HmWY×H lupjbtuikj luikjduEÇÕcj 

m.cjp>njet·râ p:YqN.·gHjr puOdHjepY>btuikjkuEqN laja. (23) tC YmdHjrâ lpãqNtaj 

\phjlluYa. (21) tL´ lpãpuO$aj\phjlluYa. (3) tL d,a.wpj (5) tLmdHjrâ 

aeG.mdHjdM·cjepY>btuikjgHj lpãqNtajpN.njRuJv,tajTpjsuipjkLÕcjtuY lpãpuO$ajm¡, 

Sutjtitja.râ v,mÇÕikjk:Õipjt·dpjpuO eq.l.cjm.cj K[pjgNnjqWkjgW·p·cjpek.·t·dpj 

puOkut·dpjpLnjgt,q{.njtNhjtajtuY trom¡,a. (5) tC Yeqà·.suipjdN.Y eq.qmjm.cj 

eku.·eq.kmjKuitaj×W·dM ·cjgHj a.suipjtuY p·cjpek.·dkjptnjtuinjdpjpLnjgt,ek.njgkU 

q{.njtMimWYmdHjrâ 

p:YqkÒr.tj 1984 gHjr mitjqh.YaYmWY dHjyYzWhjtuYm¡,qL,a.lm[ÕJrâ 

aYelwjSkjektja.t.l[Õicjp:YRucjk:ÕipjqÒÕipjezN.jek.njgkUq{.nj tuYquJkuEa.k:Õipj 

t·dpjmNihj|botajmdHjrâ p:YqkÒr.tj 1985 gHj dpjpN.njqNtajlupjkLÕcjbtuikjdN.YpuOef[· 

lwjqzuicjp:Ym.cjeT.aj eku.·m.cjT.K gHjmdHjrâ aYÇÕikjk:Õipjek.njpN.njmNihj|botaj 

ektjlwjdN.YltUkunjduE kelcjbtuijkjpLnjkuEqNtajrâ rYqNtajsuipjS/uitjm.cjT. 

m.cjeT.ajtuY SkjtuinjkLÕcjhW·m.nj duEkuEm¡,kelcjSutjesHja.mdHjrâ dHjepY>btuikjtuY 

t·dpjpN.njmNihj|bopuOkelcjsogaupj#.ntuY ek.njpN.njmNihj|bopuOquJv,fauitj lupjekL.nj 

kemL.njlpãp:YqCiT.njmdHjrâ mNihj|bopuOquJv,fauitj hW·epcjsuitjkL.r huitj×UdHjamicj 

dpjpN.njtuY muelwjqphW·gW·râ p:YqN.·gHjr dpjpN.njmNihj|boek.njgkUq{.njpuOquJfauitjp·cj 

ek.·tuY dkjptnjdpjpN.njmwjT.Yrâ ap:YaKicjgHjr k:ÕipjqÒÕipjKWnjq. v,RupjeT.·t·dpj 

mNihj|bopuO tuYkuEaeK>cjkuEmNihj|botajdN.YmikjgW·a.gHja. ar.mikjgW·ekL.njgHjekL.njm.njrâ 

percjgHjaYhW·epcjsuitjmWYq.jrâ bWY}ko$aj ek.njpN.nj|bolCÕEgHjkelcjsoqC ielwj×W· lCÕEgHj 

lupjkLÕcjÇÕcjeq·tuYgL.YekL.njkemL.njelwj×W·~ q.jgHjr t·dpjpN.njmNihj|bogHjekL·a.râ 

aYgHjSkjektja.t.l[Õicjp:Ygaupj#.n Rucjp>njm.cjgHj laj (4) gitu tuYdHja. 

ainjT·cjkuJrâ aYdHjtlgyuicjtuYlajbNtj/>qN.· bWY}kopas.B.ebÐ.njlikjq{.njkuE 

likjeq· p:YkW.njp>njkgwjgHj (5) qN.·epcjcjrâ }ko×UgHjpLnj aYebÐ.njlikjq{.nj eku.· 

percjq.qn.kuEek.njgkUpaui ek.njgkUl.hU ek.njgkUq{.njv,m×W·dM ·cjltUduE 

tajgHj pas.B. (3) qN.·epcjcjpLnjmdHjrâ 

qkÒr.tj 1995 aKicjk.laYebÐ.njdM·cjlikjgHjr KWnjq. gsuitjeT.· 

tlqCiaYmdHjrâ huitje;· mugHjer.mà, tlqCiaY eq.l.cjp>njfgHj snjdkjdM·cjmNihj 

gs.njgW·pãtitj×U (MTA) gHj v,tJsutja.mdHjrâ aYelwjmicjpRuicjgHjqkjgt.pj dolupj 

;Õcjr,eq·$ajmdHjrâ lMÕhjp:YÇÕcjr,eq·$aj aYekL.njdM·cjkemL.nj¾zicjcj kemL.nj 

qW·skep>tjqCi tuYRunjgs.nja.dM·cjrâ p:YgL·±qihjaYgHj e;·mNÕ·dM·cjtMÕY qWkjÇÕcj eku.· 

ek.njgkUgHjduEaKicjtC Y$aj suitjTtjdM ·cjtuY wuitjekL·eT·.lYlYhW·gW·râ qWkjÇÕcjpuO eku.· 

ek.njgkUpuOeqà.·titjbL,×UqMwjtYtLawuEpN.njgHj SkjRuJbcja.pLnjer.cjâ 

$cjmuicCÕinjhmj


wuicjdlumtjkuEaY 

K[wjaim.nj 


v,tajhW·tJ p:YepY>eq.cjkl,likjpRuicjgHj epN.wjkuEkep>tjkev.tjgmLÕicj v,T½,p[, 

lwjgHj pel.·ek.njcC.jgmLÕicjv,qJgW·$.×Uw>cjw>cj ;.·;.·gHjdHjdM ·cjbu·kLhj eku.· likj 50 

tN,mNÕ·k:ÕipjlikjRupj\m.jmdHjrâ 


k.laYe;.tjtjet· p:YkuEf[.dN.YmNihjeswjdM·cjkuJ p:YeqNhjkWIpMtjkuJ p:YkuE 

eqNhjkWIskjtajgHj wuicjdlumtjgmLÕicjmNÕ·elpjrâ qM.dlumtjgmLÕicjtaj lhuJg,Kuihjrpj 

lwjsuitjpuriq.tjgmLÕicj tuYqW·gxÕYkuJ qW·kep>tjsW·p:YzkutajmdHjrâ tuYdHjmH qJz.tjkuE 

kWtjdlumtjmdHjrâ kWtjdlumtjv,tajgHj qWkjpuOek.njcC.jtajv,gmLÕicj m¡,a·qwj 

etMcjtMhjbWYmel.njrâ zukjet.wjeq.Yeq.YmWYtNÕcjgHj guipjlwjkuEnmWYm tuYk.l 

kelcjp·kjgHjdHja.¾z·mWYtNÕcj gHjtuY puOek.njcC.jtajv,gmLiÕcjtkjtYauitjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

mNihj/>tLhW·ekcjSuEekcjv.tjmWYelHjgHj gW·kLÕcjgbv,qkajdN.Y$aj eTkj 

kuEd,ea.njsuitjbWYmel.njrâ p:YtC YgHj qplwjxepkÉ.kuE|bYmgURuipjdM ·cjgHjtuY vicjldpjdM ·cj 

p:YaKnje;.tjtjsHjeppnjkLcj p:YgHjmNÕ·K>tjSumWYe;.tjquJkuEdgitjezN.je;.tjpuicj|pIlwjtuY 

aYktkjlwjy.tjD\bD\bmWYgetHj ecCtj\KpjaHjeatj ×Uv,t.l[ÕicjT·cjptitjlwjkuEgHj 

tuYK[pjsMIdM·cjbWwjkL·qN.·tMigtet·mdHjrâ 

¤kW.jtpjpj kW.jtpjpjõ micjrm[.cjlhukjmNihj|bow>;.(mNihjt.l[ÕicjT·cj)mWYtLgHjtuY 

gt,r·cjek[.wja. gW·SuEektjmNihj|bomWYtL qWkjlwjTuicjkW,B.mWYm kL.m.njkuEhW·m.nj 

Dzkja.tituY qkYgHjmNÕ·mNihj|bow>;.mcjr·cjdM ·cjtuY kuEzkumNihj|boeq.Yeq.YgHj zYa.zYkLÕcj 

]kpjpjTpkjesHja.p:Y|m·cjlgHjrâ eq.jk:ÕipjmÇÕinje;.tjl.YesHjsuipjtcj/·cj mek[wjeg>wj 

gluicjgHj e;·hW·d,r,kuEdN.YT.njbuJ$ajfuihjgHj m¡,lupjsuipjkLÕcjdN.Y$aj aYbuEqC I dM ·cj»|bogHjrâ 

gW·micjtuinjrm[.cj¤mNihjmWYpLnjõ tuYgt,r·cja.lpãp>cj]tcjezN.jgHj gW·v.tjektj 

mNihj|bomWYtLltkjlwjpel.·gNinjar·cjebd>/tjtjw>njeqtj mNihj|boqWtjf[ênjqWtYled>wj 

p>kLÕcjker.·gHjgW·SuEektjrâ p:YtC YgHj hgW·aeK>cjv.tjmukjmNihjtajgHj$Jrâ buJaKicjpuO 

lupjkLÕcjkL.tYet·kuJr m¡,sutjlwjy.tjlË·kjltUk:iÕpjmdHjrâ v,tajttja.gtmukj 

aKnjpuOmNÕ·dM·cjgHjtuY micjrm[.cjp·kj]tcj/>lsutjgHjr mNihj|bo/>tLgHjm¡,pãm·cjv,mWYmWYaKnjmdHjrâ 

p:YsuitjaYet· puOgW·rYgLiÕcjtuinjpLnjrgHj K[pjdM ·cjtorâ 

kL.e;·tajv,/>gHj puOmNihjmWYk:iÕpjsuipjkLÕcjaKnje;.tj$ajlajmWYgitukuEsHjmWYtC Y 

mdHjrâ huitj×UmdHjek.njgek.·eb.jpercjÇÕcjkW.njmdkjptnjlwjnbbWYDwj tuYrpjK[ÕkjlwjpuO 

hMYkuEbbWYDwjmWYq.jrâ 

k.lkelcjK[pjr·cjtC YaYm¡,ducjrpjgHjtuY bHjqN.suipja.miaYrâ qWkjaYgHjap>mWY 

ayukj]kpjsuipjdsitjesH.j mimWYgHjayukj]kpjsuipjds.·esH.j mWYq.jpLnjpercjpuinj\dpjainjT·cj 

gHjelwjhW·ÇÕikjepcjgHjm¡,dHjDwicj´ dHjq.jgHjr a\Kcjd,ducjrpje$.cjgHjtJdM ·cjkuJelwj suitjkt·cj 

ktom·cjrâ qWkjsuitjaYgW·vicja. eqà.·Ticja.suitjaYgW·gHj huitj×UaerwjmWYp>cjehcj 

miaYv,mdHjmNihj|bomWY huJbÒnjlwjkuEaYrâ gtmNihjtlawuEtaj miaYvielwjhW·kuEv.tj 

aey.cjal.m¡,ea.njsuitj m¡,efkjdvvielwjhMY´ tupjv·cjrov,pl·cj$. 

ek.njwutjv,kuEtuinjkWIskja.B.ebÐ.njlikjkuJ ahinjkW.jpl·cj$.gHjhuJtuinjí 

¤ek.njwutj d,dHjDwicjqWkjmimgHj hW·d,huJg,mWYq.j´ kemL.njzkum¡,ekL.njv·cj 

t.l[ÕicjgW·e\pgHjgs.njekL.njví qZkjgW·shM Y m¡,eacjhW·eqcj´ zuicjtY×W·dM ·cjr´ lPea.njsuitj 

bkja.v,õg,râ 

huitj×UaerwjmiaYmpuitjdkutjtupjtov·cjroqr.YpN.njmWYkL.hgW·titja. 

twjesNhjpN.nj$JgHj ¿kr.tj|bo v,mS.njqr.YpN.njgHj huJgl.njkuE\dhtjsuitj 

titjkLÕcj×UgL·±qihjhdyv,gHjkuJ SJp:YgL·±qihjaYelwj ktokN·tuinj qWkjgW·twjesNhjgHj 

dHjdM ·cjtMÕY (aScjqcjcjgW·ektjaSkjkuEmNihj×UainjT·cjzkuelwjhM Y´ nkuE 

gek.·zuicjK:.jgL,kwjauicj|zIa.|zIercjtLÕcjkuEtuY pl·cjlikjkuEainjT·cjzkugW·kuJrâ k.l 

gHjr ainjT·cjmimaYgW·tJektjaYsuipjdM ·cjdN.YluÉ likj×UmimkelcjncjgHjlaj 6 gitutuY 

bNtjmWYqtÐhkL.×UgW·bL,titjkLÕcjvigHjehcj gW·bHjektjrâ buJluEdHjdHjr huitj×UDwjpetHj 

zkutuY luko 40 tC Y puOm·cjkLÕcjmWYker.·mWYsW·râ mNihjtajgHjmdHjv,gHjer.í 

mNihj|bo/>tLgHj muhuitjm¡,suipjkLÕcjp:YT·cj$ajer.gHj puOquJv,fauitjmikjgW·tJdM ·cjrâ 

qwjtCYaKicja.qCiwtjetHj v,mWYkuv,mWYT½,qekátv,qkajtuY /uitjgW·kuEgW·gs.nj 

ektjpRuicjauitjrâ aYkumNihj|bopMcjT·cjv,mÇÕkjekwjkuaYmWYtLgHj v·cjrorYtLawuEtaj 

hgW·tJgHj nkuEkW.cjg[Õcjv,kuElwjmWYdkutje;.tj gWIkuEgLikjK;·cjtuYTbuitjsW·lwjq.q. 

p:Ygtmukjgd·mNihj|boeq.tjgLicjgHjtuY qM.njv,gW·tJyMÕ tItI g,tuY v,|bogHjmzÅkkjmdHjrâ


mm v,mgLiÕkjgL.Yper.mNihj|bomWYtLgHjpLnjhuJgHj¤»eÆ.Y yMÕv,gHj w>cjw>cjg,õ´ mdHj 

kW,B.tkÒquEqN.·ttiy´ quJv,/>gHjkLÕcj×UkuEar.pjkM.rtj (km.RWtj) et·g,r´ 

aYqM.njr·cjv,¤amé 5 (v) h.õ´ heqcj 3 (v) v,g,â »gHj muaméer. 

aYv,mNÕ·ayukjezN.j×Uv,]kpj 10 qN.· qM.njtuinjquJpmWYezN.j (aeTcjezN.j) kuv,mdHjrâ 

aYmdHjmNihjhW·suJqkuJp:YeqN.wjxpedgHj hW·tJmWYq.jr mumdHj 3 (v) gHjrâ 

eÆ.YelwjhW·tJred·´ mWYw>pLnj mNihjeq.cjmH TpjqM.njpLnjrâ mNihjmcjmWYgdmjtaj 

tJetHjtJr d,qM.njsmjmWYtYrâ k.lqM.njr·cjmNihj|bopMcjT·cjv,mgz·dM ·cjgtmukjgdmjpuOgHj 

quJkuEmukjmtjv,mCÕihjhjv,huJtuinj ¤»gHj ÇÕipj|bosr.YÇÕcjrõg,â k[.jDwjqcj p:YsuitjaY 

buJluEmHpetHjhW·m.njrâ mNihj|bo/>$ajy[ÕElgU/uihj±qihjgluicj$aj g,;Õipj|bosr.YÇÕcj 

dHjm.njvih.´ nkuEqB.wsuitjD>tjpkti dHjhW·m.njl,l,râ quJkuEhW·epcjsuitjgHj 

bWY}koqM.njr·cjquikjkj tuYgW·tJektjddHj;.·râ tItIgHj mdHjmNihjkerkjmWYlpãgHjtuY 

w>cjw>cjgHj BuBhW·tJmWYq.jelwjp>lupjkLÕcjkuJrâ mNihj|bopMcjT·cjtajgHjelwj dHjmNihj|bomWYsW· 

hW·v.tjsuitjv,qkajmWYq.j bWYmRuicjzuicj f:ÕikjmukjgWnkuEaerwjhuJef[·qikÉ.v,â 

mNihj|bogkUbM.v,my[ÕElgUgmLiÕcjsuipjlkjTkjaluEqI$aj m¡,|p·cjqL.Ya.auitjrâ 

mNÕ·suitjD>tjv·cjromNihjt.l[ÕicjmWYhW·eqcj v,tajwI/·cjlwjkuEsuitjD>tjqNq±ter.cjâ 

kuquEKuihj puOv,fauitjgW·qL.YdN.Ygdmjauitjrâ aYgW·|p·cjkLÕcjKnj]kpjkLÕcjKnjw>cjw>cj 

râ suipjaKicjhu·;.jmà, gW·aeK>cjhu·;.jker.·e;·râ ar.aYmikjgW·tJgHj gW·tJtuinjrâ buJe;·gW· 

dHjgHj ek.w>cjw>cj SkjfunjkLÕcj×UÇÕcjqA.cjtuY mNihja.kLÕcjd,\pcjencjkep>tj´ gW·ep>tj 

gHjtuY kuEpl·cjkuEtItI´ w>cjw>cjgHjhW·dHja.tuY kuEed·v,a.sN,´ kep>tjgHjpLnjelwj 

mdHjprcjtY pel.·ek.njcC.jtajehcjmdHjrâ huitj×UgHjr e;·tajquJmNihjpitL m¡,ducjrpja. 

mdHjrâ buJe;·gW·etMcjtMhjgHj pel.·ek.njcC.jtajgHj k.lsuipja.tYrYaluEqItajgHjtuY 

mdHja.likj/>pitN,mNÕ·k:ÕipjlikjRupj\m.jgHjtuY m¡,ducjsM IsMtjrâ ¤;.·;.·r »eÆ.Y nkuEmtjaY 

gW·v.tjkLÕcjlwj pel.·ek.njcC.jtajgHjõâ k.laYqM.njr·cjper. 3 (v) gHjtuY 

e;·huJtuinjí 

¤3 (v)´ 3 (v) huJgHj pibÐ·epcjcj hgW·tikjm·cj m¡,ducjsM IsMtjdM ·cj´õ aYmWYm¡,a·qwj 

p>cjK[Õitja.râ ekW·ekW·gHjaerwjsN,gW·d,¾gicjgHjeTkjkuE;.jrmtjd,titjer.cjâ p:YgL·±qihjaY 

suitjgituinjkLÕcjquikjkjrâ 5 (v) huJgHjelwj muelwjhW·tJmWYq.jr mNihj|bov,my[ÕElgUmWY 

mNihjhMYkuEduhjdnjmWYq.j m¡,suipjkLÕcjdN.YmNihjmpÒÕJpr.pjamér.zwtjgHjtuY puOquJv,fauitj 

m¡,ea.njsuitjdHjtorâ v·cjq.jgHjkuJr puOv,gmLiÕcjer.í 

suipjmWYtC YetHj ¤»eÆ.Yey[ ywjraYbL,titj×UT·cjmà,etHj /uijnjg[ÕicjtodM ·cjfuihjelwj 

gW·kelcjSuEaemm.njm·cj$Jh.´ ywjr»eÆ.YbL,titja.kL.aYmà, a.kuEzercjaemaY 

mWYtYkuJ´ w>cjw>cjmWYgHjtwjesNhjkuEDwjel.km.njtuinjkuJrâ huJkuEv, m·cjef[·suitjviâ 

aemgHjr v·cjgW·dHjtquikjgHjm·cjtoa.vigHj huJkuEv,mWYtYviamõ v,g,â 

aerwje;·mhuJgHjtupjtov·cjroTpkjkuEbNhjp:YgL·±qihjaYkuJrâ aYgHjaeG.huJ 

aerwjkuE\dhtjkue;·gHj huJT½,dM ·cjwt¸Õ g[imjlH K[êlwjper.¤em.cjrcjem.cjtey.kjõ 

/uinjrv,hW·kliel.njlwjduhjmWYq.j m¡,esHjT·cjgHjkuJmdHjrâ 

¤dHjekW·r »eÆ.Y´ BwaY$ajelwjmuetMcjer.´ »eÆ.Ytaj×W·dM·cje$.cj 

aYgW·dM ·cj\dhtjgHj tcjgunjbWYmel.njr »eÆ.Yõe;·g,â 

SuEgbaYmNÕ·vivgHj qWkje;·mdHjgxÕY\dhtjmWYeK>kj g,tuYker.·gHj aYelwj 

suitjqkjq.tuijnjkuJ quJkuEepcjtosuitjrâ e;·tajv,/>tLm¡,ducjrpjtuYp:YkuEepcjmWYgitugHj 

alnjkL.auitj m¡,tuinjRucjrâ k.le;·tajv,/>kelcjsokLÕcjgHj mukjmtjtItImWYgHj 

quJkuEed>q ;.YebÒtjdM ·cjr ker.·gHjmukjmtjw>cjw>cjmWYgHj r·cjsv·cjrovielwjhW·d,ducjsquicj 

mWYq.jâ puOquJv,fauitj suitjmikjgW·tJper.v,taj ktuEdHjtuinjrâ 

k.la.hu·;.jgHj tItI huJtuinj´ ¤eaíSwjaí aYeTYkuEw>cjw>cjmWY´ p:YRucj 

et·v,sMIsMtj gWIpel.·e;·kLÕcjpl·cjgHj mdHjlikjmNÕ·k:ÕipjlikjRupj\m.jmqunjesH.jtN,gHj ddHj 

hW·;.·gHjhW·huJmWYq.j ky[.njv,hgW·tupjpjrg,tuY dHjekW·rhuJkuEv,âõ 

p:YkuEtItIhuJtuYgHj¤eq.cje;·relwj »eÆ.Y´õ mukjmtje;·v·cjromNihjqcjbcjhM Y 

gW·v.tjektjtuY mNihj|bohM YkuEduhjdnj m¡,ducjesHjT·cj p:YÇÕcjr,bM.alu·;Õcj$aj mNihj|bo 

ek.njgkUbM.YgmLiÕcj gluicjluEm¡,ducjesHjdM ·cjp:YT·cjer.gHj et.jShW·d,râ 

p:YkuEepcjpigitugHj v,ef[·aminjdnjT·cj tItIgHj 17 qN.·´ w>cjw>cjgHj 10 qN.·´ 

tuYv,tajpl·cj$.e;·tajzercjT·cjezN.jet·râ nkuEDwjpetHjmtupjv,qkajtuY 

suipjkLÕcjT·cj$ajtuY S.nje;·tajgLiÕcj×Ued·zkuarcj$JhuJgHj petHjm.njvih.â v,mWY 

kuv,mWY RuJbcjv,qkajhW·m.njtuY nkuEKe;.cjmtjmkuE\dhtjsuitjgHjr buEdM ·cje;·tajrâ 

e;·tajpHjguicjkep>tjkev.tje;·tajtuY qWkjpuOar.m¡,pMikje;·meTcjgHj e;·taj 

kuElwjpuOrâ 

ar.puOmkuEe;·m.njgHj gtip>cjpuOSkjlupja.epY>btuikj qWkjgW·ptnjÇÕcjr,dImwj 

ker|zI qWkjaeK>cjar.mNihj qWkjaeK>cjar.mNihj|bomeTkjkuEv,taj m¡,ducjef[· 

T·cjhM YkuEbbWYDwj ehcjmdHjrâ 

rYpuOquJmWYk:ÕipjgHj p:YkuE]kpjepcjmWYqN.·gHjr gW·bL,titjkLÕcj×UT·cjrâ /uinjrsuipjmC,$aj 

kuJelwj p:YkuEmtjaYgHjgW·dM ·cjqtie;·tajrâ aerwjtItIhuJlwj “See you soon” w>cjw>cjg, 

¤suipjmC,et·etHjSuEv,qkajpLnjõ´ e;·tajkros,kuEKnjT·cjpuOtuY titja.zercj 

T·cjezN.jet· v.tjdM ·cje;·tajp:YmtjgHjwuitjekL·hgW·râ huitjgHjr pRuicje;·tajp>kLÕcjp:Y 

likjpRuicjgHj gW·bHjektjkuJrâ 

e;·tajhW·tJmWY pq.jluEgW·dHja.buJgHj p:YepY>eq.cjkl,likjpRuicjgHj T½,p[,lwj


kep>tjkev.tj qJgW·lwjgmLiÕcjgHj pel.·ek.njcC.jgHj dHjdM ·cjbu·tYeku.·likjmNÕ·k:iÕpjlikjRupj 

\m.jmqunjesH.jtN,dHjT½,lwjrâ 

puO|gipja.v.tjektj wuicjdlumtjpuOgW·buElwjk.lpuOe;.tjtjet·râ epY>dlu 

mtjalnj$ajgHjaYtkjkuEtYhW·m.njrâ 

K[wjaim.nj 

K[wjaimnjgHj ×W·dM ·cjp:YÇÕcjr,bM.fuihjrâ rYalu EqIlMÕhj v,maupjDupjlwjÇÕcjkW.njhM Yku EbbWYDwjtaj 

v·cjronYdlumtjkuJ mWYtYDwj gW·ekL·a.gHj puOmcjbu EdM ·cjaKicjgHjrâ 

qMêpkopqYtwjk: iÕcjp: YT·cj 

mNihj|bov,m×·WdM ·cjp:YT·cj 

j prcjtYmekL·a.bt·gHj 

p:YkuEbt· 99 }koauitj 

klutjtm.nj bWwjkL·qN.·tM imWYk:iÕpj 

quJkuErm[.cj¾gicjq.q. 

aeG.mkLÕcjpl·cjprcjtYmWYDupj 

minjlwjp:Y±qihjtuY ¾gihjK[IdM ·cjtukjkj 

p:Ybt·gLÕ gituesWkj 

mNÕ·¾z·g[ik.tjmWY 

titjkLÕcjmWYlsutjDwj m¡,tkuitja.K$gHj 

lupja.p:YgL·±qihjaY 

]kmj]kpTuYpT·cjdM·cjrâ 

j tCYeqà.·bL,/,gHj aKicjluEer. 

eh


j gL·cjtromp>mjlwjdNkjp, 

qW,hISuiajdM·cjp:Yggnj/IgHj 

kuEk½cjluJnUv,dIk½cjhW·suinjqÒÕJp:YkWtj 

KtelwjhW·sinj k:iÕpjelwjhW·sinj 

mipjlhicjdM·cjgHj 

b/UhW·e\p p:YkuE$.kjkl.pjgmLiÕcj 

buikjlwjqk.tjegL·egL· p:YhwjetwjgmLiÕcj 

m·kjtuinjepcjdM·cj 

p:Y;ÕcjkW.njhMYkuEpMtjD>tjllItM, 

qMê|m.Yp:,dM ·cj quJkuERuYgbuEepcj 

p:YaKnjhMYkuEgL·cj 

p:Ylg·>tW.jhW·bL,/,gHj 

m¡,tikjdM·cjaKicjbt·râ 

j rm[.cjK;·kjlt.jmiezN.j 

ek.njwutjtajd,dHjdM ·cjdduikjgHj qWkj;Õcjr, 

e;·tajgW·squicjtquiKjgHj qWkj;Õcjnrkj 

v,mcjducjtLÕcjdM·cjek.njwutjtajgHj 

kaJy.Yeku.·bRutkjtYek.njv,;ÕcjkW.nj 

v,mcjducjtLÕcjdM·cje;·tajgHj 

qMicjyuJeku.·rm[.cjlRuiajrYd,nrkjgmLiÕcjehcjâ 

aduitjmà,gHj ×·WRuihjtC YkuJ 

tC YqWkjv,tajgHjelwj auitja.r 

ker.·rm[.cjK;·kjlt.jmiezN.jgHj 

K[êlikjnkuESJ¾gihjtuY 

kuE$.\zhtjsuitjr 

ker.·ek.njwutjetN.wjaSkjtMi$aj 

ek.njqg·cjmitjqh.Ytajv,gmLiÕcj 

j tCYy, 

d,eacjlwjkL.rehlsutjtuY 

|gipj/·kjtitja. 

v·cjrogL,timWYekL·bdnja.kuJ 

kaJdM·cjf[If[Iâ 

tNicjekkjkjmWYtNÕcjgHj 

qWkjlm[ÕJtmjhW·Ru·gpjkuJ 

mNihjdznjnjmWYk:iÕpjgHj 

qWkjqN·cjtM,a,dM·cjgHj 

gLÕDuJa.m.njhW·eqcjâ 

nkuEqmÐJv.$j\p.T. 

quJlmicjlv.tjqLYl,el.nj 

suEdN.lwjnkuEtMajgetHj 

tkuitjtCÕEktuEdHjer.cjâ 

\zhtjgmLiÕcjpek.·pekwjlwj 

lRuiajy.·tuYed·>eT.·ekL· 

tCYeh.mjsuitjauitja.gHj 

aeqh.njmWYtCYqmÐJlwj 

tCYtM,ar·cjl[,Twj 

aerwjSkjmitjp>cj rm[.cj\m.jwutj 

lhicjsuipja.duEak,bwkj 

yW·mitjqh.Y mN,T·cjket.wjklcjâ


j ×Uap>b[Õ$ajbHjsuipjy.Y 

et qN.·mgLÕicjel.njkLÕcjet·íaKicj×Ugy,buJ$aj 

mNihjmipjgHjmipj mNihjlRuiajgHjlRuiají(buJgHjr)2 

ek.njcC.jkLcjap> d,dHjgwicjhW·puitj$J 

×UkuEqN.·bWYmgLiÕcjet· duEsuipjaKicjlMÕhj$aj 

(percjbL,/,)2 aeG.gL.YdM ·cjgHj (]kpj)2 bLiÕkjtNJ 

dHjyYpiulIyuituY atÐDluJlwjgL,kwjmWY 

kqpjlv.tjkHjztj DwjqsËeztjtj 

tkjpLÕpjlwjp:YKuicjtuYmH mugLiÕkjgL.YdM ·cjgHjer.â 

t[Õtitj×Uf[ÕnjgmLiÕcj 

e;·kuEpuOkuJv,kuJlupjm·cjp:YkUquq.nje}t·gHjtuY 

aeG.e;·tajguitjgs.njtuipjeT.·ekL·puOâ 

h·cj\p.jkuEgL·cjgm[Õicj(mi)ker.·k[.puikj|pI|pIpy.·tCYqwj 

puOeku.·gL,tipuO$aj \K.hW·lajl[,tM,tuinjer.cj 

tCY$ajaYgW·micjektjrâ 

(sMtjqmÐJtC YbL,/,mrnukjkuE 52 w>) 

j 2000 (bsuipj) 21 bWwjkL· 

nUgy, cCÕhjktuEkL,tM,tuY 

nimitjqNY 1000 SJg[igmLiÕcjl.Yelcja. 

aeG.±kEz. kunjRunjktuE p·kjlwjmtj 

ker.·puOmWYsW· |p·cjqL.YsuiajbWwjkL·qN.·tM i 

nkuEpucj/uihjmWYeK>kjgHj m¡,l.cjmukjpLnjrâ 

kb[gmLiÕcjwW· mNihj|bov,m×·WdM 

·cjp:YT·cjtaj K[êznjlwjtuY qWkjgW·sutjp:Ylikjaupj$aj 

m¡,kLtjptitj×UT·cjmdHjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøø 

per.emwjrIaucjmWYdkutjmWYdko 

mlHp[Iwnj 

yMÕaYmek.jg,emwjrIaucjâ aYktuEdHjmNihjqkÒr.tj 1933 gituawjg>tj 22 

mdHjrâ BwaYbWYkuipjkL.YgHjstmjkLÕcjnUatikjet·kuElwjnimitjm¡,huJsq.jgHjrâ muhuitjer. 

huJmà, tCYaYdHjmNihjgHjdHjtCYacC. tuYpLnjquJkuEdHjtCY\g,spjâ ap>aYgHj ¤¤ek.njcC.j|bo$aj 

suipjaKicjtCYmà, mdHjmNihjdyHjtHjer.cjõõv,tW·huJlwjgHj aYqtJlwjp:YsuitjlMÕinjk.l 

mdHjrâ tuYpLnj p:YkuEtCYrYdpjpN.njbM.tajkLÕcjs·cjeT.·qCiap>ezN.jaYalnjdutiygHj 

pWv,tajekL.njptuYlwjgHj dznjel.nja.vi aYK[pjdM·cjp:Ysuitjrâ p:YdN.YgHj aerwj 

v,mdHjap>aYhuJlwjgHj micjdM ·cjp:YekÐ.wjgHjtuY aYqgutjqw>tj rnjtMajektjt.l[Õicj 

RuJbcja.ek.njgkUkercjpuOmdHjrâ 

a·cja.likjB. 10 tnjtuY hW·SkjtuinjB.kwjlikjmWYq.j p:YqkÒr.zj 

1951 ekN.tjgitum.SjgHj lupja.p·cjtYkuErYpLnjgt,tajrâ lupja.qkjgt.pj 

mud,ekL.njhuJmà, mpt· gxÑYgbkuJ´ likjptjgmLiÕcjkuJ lWhjlkjnkjkuJ nU;ÕcjkuE¾gipjkLtjpLÕpj 

kLtjptitjdM ·cjrâ p:YaKicjgHj percjTtjyukjap>aY per·esHjekW·ekW·r´ Sg, ap>gHj 

v,ektjsdM·cjgu$jsr.YkuaYrâ ap>aYkL.lm[JÕv,hW·titjk:cj$JgHj ¤¤aKicjluEmHpuOgW· 

kelcjso;ÕcjkwjqUeler.´ aKicjluEmHgW·kelcjso;ÕcjmitimkercjpuOer.õõqM.njtuY 

ap>v,huJbuJluEer.mà,¤¤qWhje;·gHj×W·p:YtYek.njwutj$ajrâ lMÕhj$ajsuipjkLÕcjalnj 

ek.njwutjaY$ajrâõõroq.jwW·v,qHjkuErâ 

aKicjet·gHj aYSuEgb bhuquthM YekW·ekW·$JtuY aYbuJluEhuJkuEap>er.huJetHj 

¤¤ap>rdHjmNihjtJper.taj$ajfauitj´ percjtaj$ajgHjap>rdHjmNihjsekL.njlwj´ 

lMÕhj ap>]kpjd,s.js:,a.r´ q.jluEaYeqà.·per.´ aYmuelwjekL.njhW·elpjpuhjõõ 

q.jwW·aYhuJtitja.râ Sg, ap>pLnjgHjelwj¤¤suipjalnjebHjtajr´ ×W·p:YtYebHjtajr´ 

ek.njaYquJfauitj m¡,ekL.njqWkjbL,/,ek.njgkUkercjer.cjõõgHj v,TpjbknjlwjpLnjrâ 

k.lap>d,eT.·a.gHj aYeh.·\zsuitjbWYmel.njtuY muelwjhW·mikjekL.nj/uitjmWYq.jrâ 

/uinjgHjelwj eh.·\zpUS.dM·cjlajajhW·gW·´ builjK[Õkjsinjem.cj v,mdHjk:iÕpjqÒÕipjaYhuJ 

kuEektjaSkjkubuiljK[Õpj\mmdHjrâ 

k.lgHj aYmd,ektjt.l[Õicjpl·cjlikjbsuipjbuiljK[Õkj\mmWYtN,râ suipjaet·tuY 

builjK[Õkj\mkelcjK[êncjlikjmWYtN, aYmd,ektjkelcjencjpLnjrâ Sg, p:YaKicjet· 

a.kLÕcjmWYdN.YkuEmWYdN.Y d,kW.ja.ehcjmdHjtuY d,auitjaKicjkuEkW.jtrolajekW·râ 

kWIskjelwjhMY gLÕcjskjgHjelwjhMY d,kW.jtuikja.etHj lajmWYgitu/>gituâ k.l 

kelcjsosuipjdN.Ymtitja.lwjgHj lzuYa.ekW·ekW·r´ muhuitjer.huJetHj dpjpN.njbM.taj


s·cjpluJeT.·kW.njauitjt,râ huitjdHjq.jgHjtuY gW·gbbuiljK[Õkjsinjem.cjgHj d,kLtjSuEgbrâ 

dpjpN.njbM.taj kerpjDrtjkuEv,ef[·lWhjbWYanicjrâ 

/uinjrbuiljK[Õkjsinjem.cjm¡,ef[·eT.·lWhjkuJelwj ar.md,ekL.nj×·WgHj aYSkj 

ekL.nja.mdHjrâ mWYw>gHj builjK[Õkj\m kuEstmjpek.·pekwj tmjdpjlM ihj (13) p:Yedq 

p>cj/IÄr.wtImdHjrâ qWkjtmjdpjgHj d,pek.·pekwjek.njqg·cjgmLiÕcjrâ mgNnj(13)gHj 

lkjqnjhW·Kuihj qL.YkuEvigHj/uinjra.tjmikjkuJelwj builjK[Õkj\mg,¤¤p:YkuEkercjpuO$aj 

ekWtjbuJ$ajhM YmWYrâõõhuJkelcj$.râ q.jgHjr muelwjhW·huJmWYq.j SkjekL.nja. 

kemL.njpek.·pekwjek.njqg·cjkuEtmjdpjrâ aKicjgHjekL.njdM ·cjt.l[iÕcjpek.·pekwj 

ek.njqg·cj eku.· T·kjpcjezW.·mtmjdpjgHjr p:YkW.njgmLiÕcjtNhjneqà.·gW·ezW.·mgHj pluJRupj 

tuYlupjmWYkW.nj titjmWYkW.njmd,bkjpek.·pekwjektjrâ p:Ytmjdpj (13) puOgHj mNÕ·ek.nj 

pN.nj 150 tL tuYleS.wjleS.wjetHj qWkjmNihjquJfauitj$ajgHj ezW.·mhM Yl,l,â 

k.lgHjetHj ar.mgW·gHjd,srâ ywjrmNÕ·e]q.·gnjetHjse]q.·gnjâ p:YaKicjkquJmà,etHj ezW.·m 

qWkjdpjpuOgHjmNÕ·/cjehcjrâ ek.njpN.njdpjbM.taj lupjp:YkW.njtuYpL·cjbtuikjslMiÕnjmdHjtuY 

ek.njkW.njtaj md,w>tjduikjbWYmel.njrâ kep>tjkev.tjmNÕ·p:Yv,taj pek.· 

pekwjsW·lwje]q.·qCÕtajgHj pL·cjbtuikjektj$.fauitjâ dpjpN.njbM.taj SkjeS.· 

kuEek.njgkUpuObuJ$ajlM iÕnj duEkuEaKicjlMÕhjmdHjrâ 

tmjdpjtuikj (13) puOgHj ef[·lwjdpjp:Yzen.wjduEbeg> lajbNtj}toqN.·mdHjrâ 

Sg, k.ldpjpN.njbM.tajbuicjbtuikjgHjtuY p:YpuOgHjlWhjlkjnkj;iÕkjkjepcjcjhMYtuY 

puOttjekL.·/IqtuicjtuYd,pY>titja.râ bM.tajv,ek.jg,/I$aj ¤¤ssjet.cj,\msjõõâ 

ttjekL.·/IgHjtuY puOa.p·cjek.·kuEdpjmh. (3) mNÕ·|zYpnj (ev.cjel,pcj) gHjrâ 

}ko×UgHjlaja. bNtjmqunjqN.·tuY dpjtuikj (13) gHj|p·cjqL.YekL·gNnj dHja. dpjtuikj (9) 

mdHjrâ ×Ut·w>diet·huJkuEv,taj gNnj (13) hW·KuihjpuhjgHj v,tajelwjhW·klcjâ 

qWkjpLnjgt,gHj gW·pek.·pekwjkuEkLÕcjlwjek.njqg·cjdHjlM ihjtM.gluicjkuJrâ 

p:YtmjdpjpuOgHj mNihje;.tjtj ×UgL·cjtron.n.´ ×UdN.Yn.n. suipjkLÕcjbWYmgLiÕcjrâ lCÕEgHjkLÕcj×U;Õcj\fê´ 

lCÕEgHjkLÕcj×Ulpã;ÕcjmtjmluJ k[.j»qiyuEkuJmdHjrâ p:YaKicjgHj builjK[Õkj\m dHjxkÒ#ezN.j 

edqm.n.pel.gHjelwj dHj#.ngaupjbhuEkwjqUelpuOv,gmLiÕcjrâ atuicjbuiljK[Õkj\m 

kuEt.l[ÕicjgHj v,tLpv.gmLiÕcjelwj pek.·pekwjkuEm.njrâ epN.wjkuEmNihjgmLiÕcj lCÕEkW,B. 

kwjlikj´ lCÕEa·cjlwjds.·tnj sHjtnj mdHjrâ huitj×Uv,tajsuitjgilwjkuEdpjpN.njbM.gHjtuY 

v,tajquJfauitjlupjp:YdpjpuOmdHjrâ dpjpN.njbM.taj sk.lwjv,tajekL.njkemL.nj 

p:YdN.Yf·kjekL.njgL·cj;.njtM i rpjektjpwjt.v,taj sk.v,tajkuEekL.njkemL.nj¾zicjcj 

bWYanicjaTkjmdHjrâ pY>×UgHjpLnj quJd,kuEak·kjaeK>cj$Jrâ percjddHjtaj$aj v,hM Y 

pM ikj´ hW·mikjekL.njmWY tuYkLÕcjsuipjp·cjtYkuEk:iÕpjpLnjgt,mNÕ·dM ·cjp:YedqlpãduihjbM ·kj$ajrâ 

spjkuEpercjpek.·pekwjek.njqg·cjtajtuY mikjgW·loT½,kuEper.pr.k[.j 

»qiyuEvivrâ mNihjkLÕcjelC.wjk[.j»qiyuE quJv,fauitjektjncjlwjal.·ar·cjbuburâ 

kLÕcjmWYmWYalnjetHj pek.·gW·mNihjbNtjpnjesH.jtL licjkWIskjf:iÕkjmNihjtuY kLÕcjauitjrâ kwj 

qUelkuEk[.j»qiyuEgHj aKicjkL.et·]kpjekW·ekW·râ a.×Uk[.j»qiyuE lajbNtj/> 

n.;Imà, suipjdN.YrYkwjqUelrâ p:YaKicjet· lk[.jp:YB.lk[.jgmLiÕcjelwj mdHjkercj 

quJfauitjrâ bM.mWYe;.tjelwjhM Y´ lMÕhj$aj bM.tajaupjDluJa.auitjrâ ap:YgHjmNÕ· 

tLgunjrYmitjqh.YaYmWYzkukuJrâ aYd,a.tjaRuJbcjv,lMÕinjâ mNihjqMtjrYpuOkLÕcjsuipjdN.YgHjmà, 

kuEek.njTpuOp:YB.gHj T½,kuEgL·cj;.njzuicjduEvigHj bknjlwjkuv,râ nnYq.j$ajr gW·pek.· 

pekwjkLÕcjlwjmNihjqMtjtajlM iÕnj v,mWYhW·tJmWYq.jrâ tLgunjgHj v,;ÕkjekwjdM ·cjkuEek.nj 

pN.njpuOtuY gW·pek.·pekwjektjbuJ$ajgHj gW·ef[·suitjgLiÕcjrâ pek.·pekwjek.njqg·cj 

pWIbWiÕcjedqk[.j»qiyuEgHj gW·ek.njpN.njgLiÕcj dN.YtNhjqA.cjgmLiÕcjmWYdN.YetHj mqunjtL }totL 

ehcjgW·m.njrâ k.lgbv.tjek.njpN.njmà, a.elC.wjk[.jer.cjg,tuY esHjkLÕcjzercj 

zuicjduEauitjrâ »$ajgHj mdHjedqkwjqUeldkutjqMwjk[. aKicjet·gHj kwjqUeltaj 

×W·dM·cj\p,râ 

p:Yar.pek.·pekwjek.njqg·cjgmLiÕcjkuJ ar.kLtjptitj kLtjpLÕpjlWhj 

lkjnkjgmLiÕcjkuJ md,ekL.njzipjpjgLipjpj bWYm;Õihjekkjrâ ahinjekL.njkemL.nj$ajr 

ekkjqk.tuinjp:Yar.pluJRupjrâ aKicje;.tjtjet·mà, p:Yar.pluJRupjetHj v,mWYhW·tupj 

râ k.lap>aY×·WdM ·cjet·gHj nkuEmNihj|bohM YduhjdnjmWY spjkuEpl·cjbsuipjkep>tjkev.tj 

ehcjr ekL.njgLiÕcjrâ p:YaKicjet· d,qucjsYS,D>tj (D>tjKY) kel.·dutjtj p:Yar.T½, 

lkjqnjkuEv,qÒajmdHjrâ k.lyuikjpl·cjS,D>tjgmLiÕcjtajgHjetHj md,sutjkuEn 

ezN.jezN.jtajgHjrâ S,D>tjdutjtj/>metHj epcja.nmdHjrâ ltUS,D>tjtajgHjpLnj mp·Ð 

qtj|bo qtj\b.tjtajsutjlwjr·cjhW·v.tjS,D>tjtajgHjrâ k.lyuikj$.ncjbuJ$aj 

mà,etHj md,yuikj$.ncjptuiajv·cjroed>cj(ntjket.j)mWYrâ muhuitjmà,etHj rYed>cjgmLiÕcj 

tajelwj pl·cj$.pl·cjencj\b.tjqtj|boDupjmN·Õelpjrâ mNihjlCÕEgHj eTcjg,aYdHjmNihjqW·s 

qtjSuqtjdunjtuYqM.nj¤¤aYrYqW·sqtjSuqtjdunjhW·eqcj´ aYdHjed>cjõõmNihjtajgHjpetHj 

auitjrâ roq.jwW·sW·al·cj plIplnjkLÕcjrâ p:YpuOv,gmLiÕcjaerwjtmL.×·WmWYq.jâ muhuJer.mà, 

bM.tajelpj (7) zukj´ eqà.·ttj/kja.bM.m.njgHj puOkercjgmLiÕcjq¡,elpj (14) 

zukjmdHjrâ puOa.lpãduihjqMwjk[.mà, q¡,huJa.lpãqLÕcjk[.er.cjâ ainjT·cj×·Wh. 

v,qM.njmà, ek.njz.tj×·WdM ·cj/>tL p:Y;Õcjlgucj m¡,huJkuEv,râ 

mWYw>gHj kuek.njeÆ.Yek.njed·kuEaYgHjmH aYm¡,huJplIplnjkuv,râ aYhW·Ky[ 

mWYq.j kelcja.gbsutjv,â aYhW·gW·SuEkuEv,lajbNtjsHjqN.·dHjrâ Sg, buJmikjgW·dHj 

v,elwjqmÐJzkud,m·cj´ q.jgHjr ¤¤ehaj´ ebHjemwjrIaucjheqcjh.õõ gHjqM.njtuinjrâ


/uinjrv,gHjdHjm·cjek.njeÆ.Yek.njed·kuJelwj a\KcjaYsuipjdM ·cjp:Y;Õcj$ajgHj efkjv,a.lo 

skuEmNihjtNhjqA.cjkuJ dpjpN.njbM.tajkuJtuY m¡,plIsv,râ ¤¤aYemwjrIaucjheqcj 

mdHjek.njek.ek.njed·kuEemwjrIaucje$.cjõõgHjplIsrâ 

v,elwj quJkuEma·]qwjehcj ¤¤ehaj´ ebHjgHjRupjmWYbuJDwjkuEemwjrIaucjrõõg,râ 

k.lgHjetHj¤¤dHjekW· aYgHjr·cjtupjemwjrIaucjekW·ekW·râ Sg, aYgHjemwjrIaucjhW·eqcjpuhjõõ 

emwjrIaucjgHj duElMÕhj$JhW·dHjainjT·cj$J´ aYgHj esHjdN.YkuEgl.mWYp:Y;Õcjlgucj tuYqW·dM ·cjf[. 

p:Yf[.ezN.jqkajet· lMÕhjkligW·lwjek.njtC.j/>tLmdHjrõõg, plIskuEv,râ 

v,elwj¤¤ea´ dHjekW·â emwjrIaucjhW·esHjainjT·cj$Jõõ buJaYhuJgHj v,petHja. 

râ aKicjgHj d,a.trolpãf>eq·et·mdHjtuY hW·dHjkelcjsogL·qCirâ »eÆ.Y v,mdHj 

ek.njeÆ.Yek.njed·gHj pãa.gL·cjv,qkajtuY suipja.zercjaemaY v,loskuEaem 

fauitjrâ 

aemaYgHj ¤¤m,m,´ t\majeÆ.·´ e;·a.dM ·cjtro kLiÕhjaKicj´ aYhuJlwjkuEe;· 

lPsokLÕcjqC iaY$ajnwj´ ywje;·sokLÕcjmà, ayukjaYegL·´ huitjgHjr e;·hW·kelcjsoqC iaYâ 

Sg, e;·gHjr e;·plIsebHjõõaemhuJbuJgHjtuY »eÆ.Yv,mdHjek.njeÆ.Yek.njed·gHjeTYkuEaY 

bWYmel.njrâ ¤¤»|bo$aj ywjrgbmWYw>pLnjmà,etHj mikjgW·tkjgsuitjeT.·ekW·ekW·râ 

kuEeÆ.Ye;·gHjmH e;·È.njs$J a·]qwjekW·rõõg,tuY hW·epcjsuitjdHjdM ·cjrâ 

ea´ Sg, ek.njeÆ.Yek.njed·kuJdHj v,gHjdHjdHj d,È.njehcjrâ phW·m.njrâ 

pq.jer. puOkercjtajelpjlwj (14) zukjmH /uitjd,gspj´ dHjekW·rh.â leS.wj 

leS.wjpluJRupjmà, mWYw>kuEmWYw>v·cjhW·gW·tupjgHjm¡,pluJlwjrupjmdHjrâ mWYaKicjDwj v,tNhjmuhuJ 

per.zkugHjelwj m¡,Tuicjket.wjklcjdM ·cjkuJrâ mWYalnjgHj mNihj×UdpjpN.njbM.mWYtL muv, 

huJer.mà, ¤¤ebHjgHjtupjemwjrIaucjekW·ekW·´ tmjdpjpN.njet·huJlwj ywjrgbSuEemwjrIaucjmà, 

d,rpjektjncjer.cjõõg,râ pq.jv,gW·eTcjd,aYdHjemwjrIaucjer. kelcjqM.njkuv,r 

¤¤muhuitjer.huJetHj ebHjgHjkW.jgL·cj\mkjtupjemwjrIaucj´ huiwjgNinjegL·egL·tupje;·´ tuYpLnjltkj 

pel.·RH.tjbuJebHj$ajrâ e;·SlajelwjhW·ltkjpel.·mNihj|boõõv,g,râ 

buJgHjelwjhW·eqcjpuhjel´ mNihj|bobuikjltkjbuJaY$aj×W·e;·kL,kL, lokuEv,râ 

×UgHjtuY tCYgtgHjpelwjhuiwjlwjgNinjgLicjcjrâ kL.et·huiwjgNinjegL·egL· kW.jgL·cj\mkjkjetHjâ 

k.lgW·micjd, v,huJper.zkubuJgHjtuY kW.jgL·cjelwjm¡,qL.YeT.·buJ kW.jquikjkjrâ qL.Y 

ltkjtuinjpel.·mNihj|bopLnjmà, mNihjmWYelwjqtJhW·d,râ 

tuYpLnj p:YqkÒr.tj 1970 aeG.dHjdM ·cjepY>btuikjbWYmqk.tj\mhjp:Ykrkj 

edqÄr.wtIet·gHj ekL.njbdHjtuinjqBcjqIkLImWYrâ qWkjgW·pl·cjlikjtN,kisËezN.jgmLiÕcj 

m¡,ektjt.l[Õicjrâ likjtN,kisËezN.jtajgHj sutjlwjp:Ys,RupjbuJtuYektjncjrâ p#mgHj 

p×ukjsutjlwjp:Ys,RupjbuJk[.jestImWYtuYektjncjrâ Sg, p:YlikjdkutjqmÐJek.njgkUgHj 

aYgHjeRHjeqHjq.qn.Kertjg,tuY ektj$.rupjbuJk[.jbuJ$ajmà, d,ducjrpj;.·;.·rgHj 

rYmitjqh.YgmLiÕcjtaj huJkuEqtiauitjrâ 

dHjq.jgHjr nddHjmNihjeRHjeqHjq.qn.KertjmWY likjtN,gmLiÕcjtajgHj|p·cjqL.Ysutj 

lwjp:Ys,RupjbuJsinjgºnjgHjtuY yuikjncjrâ gW·yuikjncjRupj$ajgHj ¾zicjbWYmel.njrâ a]k.gL·cjgHj 

ahinjtuinjltUk½cj pMcjgL·cj×UdpjpN.njmWYtLkLÕcjhuJ ¤¤RupjbuJk[.j$ajgHj mNÕ·k[.j}qIekW·ekW·õõ´ 

k.lgHjetHj¤¤yW·´ »$ajgHjmdHjRupjk[.jKertjaYmeRHjeqHjer.cjâõõhuJbuJgHjtuY shuJtW·Dwjrâ 

as.eÆ.·tW·DwjmWYgHjhW·eqcjrâ Sg, d,ekL.nja.buJ$aj´ d,È.nja.buJ$aj´ d,ptuiaj 

a.buJ$ajrâ 

k.lsuipja.p:Y¾gipjgHj likjtN,gmLiÕcjtajgHj papjkuEtYmNihjezN.jtajrâ k:iÕpj 

qÒiÕpjbuiljK[ÕkjgmLiÕcjtajgHj ¤¤h.´ K[Õitje$.cj´ kuERupj$aj kupuOp:Y¾gipj$aj pgW·ektj 

ncjer.õõg,tuY v,tajb[ied>njtuinjauitjrâ k.lgHjetHj ¤¤p·kjr·cjp:YgHjsmjõõpY>×UgHjmueqà·. 

huJ$Jer.â v,tajk.lgW·SuEektjlikjtN,tajgHjtuY pL,zuicjtYmipjtuinjsuitjauitjrâ 

k.lpluJlwjRupjmà, leS.wjm¡,ptuiajmNihjmNÕ·yYduikjkuJ´ leS.wjsutjlwj 

edC.wjmtjtuJtuJtuY ptuiajlwjmNihjb[Õb[Õrâ ywjrsutjlwjedC.wjmtjtuJtuJ \zhtjedC.wj 

gLiÕcjcjtajgHjetHj muelwjhW·v.tjmWYq.jrâ muelwjhW·v.tjgHjr m¡,kW.jquikjkjrâ roq.jwW· 

m¡,pluJlwjRupjtuY a.kLÕcjdM ·cjtorâ lMÕhj$ajekL.njbuJgHjhW·dHjrâ bWYkL.tYet·mà, puOmNihj|bo 

taj duihjDuJ´ g·cjqk.´ duhja×Ðr.YhMY´ muelwjekL.njhW·elpj v,tajhuJg,buJgHjâ 

Sg, ywjrbM.tajgW·pRuicjaYmà, bkjlkj}koesajr~ bWY}ko$aj aYlupja.kW.njmWY 

Tcj;.j qucjd,;.jp:YkW.njgHjtuY v,tajgL.YKt,eT.·tikW.njgHj rpjek.njkW.njsutjlwjp:YT·cj 

auitjr~ ek.njkW.njm×·WlM ihjbNtjpnjkL·tLmdHjr~ mNihjpWIbWiÕcjkW.njgHj suipjdduikjquJv,fauitjr~ 

Sg, ywjrpuOa.suipjreh


\g.tjbu· dN.YbduipjpuOr~ SgHjhW·eqcj$J quJkuEs·cjeT.·kuEpMtjr~ tuYmNihjek.njkW.njmN·Õ 

quJfauitj ek.njz.tjainjT·cjkercjgmLiÕcj dpjpN.njbM.tajbkjTe;cjpnjtuY m¡,|dipjdo 

lupja.suipjkW.njhuOkel.j mNÕ·lpã;Õcjr,eq· mdHjr~ aYmNÕ·dM ·cjp:YbduipjhuOkel.jgHj tM.laj 

tuYmgW·ducjRuYsHjdHjk:iÕpjqÒÕipjbduipjgHjr~ 

suipjbduipjhuOkel.jet·gHjelwj hW·bL,tYdpjpN.njbM.taj$Jr~ qkÒr.tj 1996 

gHjdpjpN.njbM.tajs·cjeT.·f[.huOkel.jkuEpMtjr´ qkÒr.tj 1997 gHj mWYw>pLnjkLÕcj 

s·cjeT.·bduipjhuOkel.jtoa.kwkjbduipjmdHjr~ mNihjmWYtLkuJelwjhW·d,pnjmWYq.j pnjptuinj 

ltUak,ehcjmdHjr~ Sg, p:YqkÒr.tj 1998 gHj nkuEek.njpN.njdpj dIekbIea 

T½,kuEgL·cj;.njtuYek.njpN.njbM.bNtjpikL·tL lupjsuipjkLÕcjbduipjtuY s·cjkuEpMtj´ pluJpl.j´ 

pL·cj/,´ kLtjdmL$.auitjr~ ekL.njeT.·buJgHj lajaKicjbMtjpnjesH.j}tomientjmdHjr~ 

auitja.quJfauitjr~ ektjncjpMtjqotajtuY s·cjbsukjpMtjkuEqCit.YgmLiÕcjmNÕ·p:YbduipjgHj 

quJfauitjtoa.auitjr~ qC it.YgmLiÕcjtajpLnjelwj kM IlwjkuEqLkNipLnjtuY pMtjtoel.Y 

ekW·ekW·mdHjr~ pWiÕcjaKicjmWYlsutjDwj toauitjt,a.r~ k.lgHjetHj puOm¡,kelcjs×U 

tmjpLnjr~ 

bWY}ko$aj p:Ygituawjg>tj (23) qkÒr.tj 1999 gHj m¡,|p·cja.dN.YmNÕ·yMÕ 

aunj\pnj et·r~ m¡,|p·cja.mWYker.·kuErYdHjdduikj×UkuE bduipjmwjK mdHjr~ p:YkuEbduipjgHjelwj 

lMihjqCibNtjmqunjesH.jqCi\pcj m¡,ducjs·cjeT.·kuEpMtjtuY v,tajelwjm¡,|p·cjdN.YkuJmdHjrâ 

k.lsuipj aunj\pnj p:Ygitug[.njn.w>rI qkÒr.tj 1999 gHjv,RuYsHjptuinjdHjxkÒ#kwjmtI 

bduipjmNihjdHjdduikjkercj pLnjmdHjr~ 

lMÕhjwW· yuikjegLcjdM ·cjt.l[ÕicjxkÒ#gHj gW·mWYqN.·kuE/>gitudHja.r~ dHjxkÒ#tuYmH 

m¡,a.aet· m¡,kLÕcja$aj d,ekL.nj/uitjr~ leS.wjleS.wjetHj m¡,a.tro 

ker.·gek.·kulqmgàmeScjspjkuEmNihjdHjdduikjelwjmNÕ·r~ leS.wjleS.wj m¡,a. 

ker.·gek.·meScjspjkuEpercjpyuEelwjmNÕ·r~ leS.wjleS.wj m¡,a.ker.·gek.· 

heqcjaluEqIgmLiÕcj a.suipjbduipjmNihjdHjdduikjgmLiÕcjtuY m¡,eq.cjkl,kisËn.n. e;·mkÐÕE 

dHjp:YbduipjgmLiÕcjtajgHjr~ 

\pqN.p:YbduipjtajgHjelwj ×·WbWYmgLiÕcjr~ \phjhj$ajgHj \pqN.ezN.je;·mktuEdHjp:Y 

bdiupjm.kl.q. mN·ÕdkutjqMwjk[.et·mdHjr~ \pqN.mugHjer.mà, rYaluEqI;Õcjr,eq·taj 

a.qM.njd,mNihjdHjdduikjp:YbduipjgHj v,tajkelcjso;Õcjr,bM.h. gHjmdHjr~ mNihjp:Ybduipjtaj 

gHjpLnjelwj p:Y;Õcjr,bM.gHj /uihjll·a.rh.´ ywjr/uihjll·rmà, kelcjsoer.cjmà,r~ 

Sg, rYlpãeq·et·pRuicjtitjdM ·cjbuJluEer.huJetHj mNihjmNÕ·dM ·cjp:YbduipjgHjbNtjmWYlkj\pcjgHj mikjgW· 

kelcjso;Õcjr,bM. mà,r~ p:YlikjpRuicjB.q.agálikj /cjk·kjpuisj ptitj×U;Õcjr,eq·gHj 

elwjK[êlwjpRuicjatuicjgHjehcjmdHjr~ aYeTcjg, k·cj|zIpercjguJkLJÕek.njgkUeq·taj 

v,tajmikjgW·pl·cjf[omNihjdHjdduikjtajbWYanicj(aetcj)mdHjr~ mNihjdHjdduikjp:Ybduipjtaj 

v.tjd,pRuicj$ajp:YlijkjpRuicjgHjtuY v,tajSkjkLÕcjkuEaY ddHjaerwjv,tajhuJgHj buJgHj 

hW·eqcj aerwjv,tajhuJgHj ¤¤puOv,gmLiÕcjhW·mikjsolMÕhj$Jr´ p:Y;Õcjr,bM.gHjpercj/uihjll· 

elwjhM Y$Jpuhjõõroq.jwW· v,tajeq.cjkl,lwjrâ mNihjdHjdduikjsuipjkLÕcjtM igmLiÕcjelwj 

\pqN.v,tajd,SuEgbdM ·cjRuihjddHjtC YmNÕ·buJluE kLÕcjloT½,kuEr~ p:Y;Õcjr,bM.et·gHj mumNÕ·p:Yv,taj 

auitjquJ dpjpN.nj nwt tajektj$.fauitj´ qZkjgW·selwjhW·eqHj´ kW.njelwjd,ducj 

s·cjeT.·kuEpMtjauitj´ e\pcjgLo s.cjad> muhW·eqHjv,ektj$.auitjr~ huitjq.jgHjr 

m·cjp:Y;Õcjr,bM.et·hgW·tuY m¡,titjkLÕcj´ dHjq.jgHjretHj v,gHjmWYg·cjsom·cj$Jer.´ buJluEgW·soer.~ 

mNihjdHjdduikjgmLiÕcjp:YbduipjgHj v,tajmikjhuJgHj v,tajkelcjsolMÕhjhW·eqcj´ 

v,tajK[êlikjkuElikjpRuicj/cjk·kjpuisj kuEkelcjsutjkuEp:YpRuicjmWYw>pLnjmdHjr~ v,tajhuJgHj 

ywjr/uihjllmjmà,v,tajsó lMÕhj$ajhW·/uihjllmj$JtuY v,tajhW·mikjso$JmdHjr~ 

dHjq.jgHjr aYbl,$.mNihjt.l[iÕcjbduipjmWYtL kuEeq.cjkl, ddHjaluEqIeq·taj ywjr 

pMikjS×¡mNihjdHjdduikjgmLiÕcjtajhMYmWYq.j pl·cjf[omNihjdHjdduikjgmLiÕcjtajanicjaTkjhW·gW·´ 

pl·cjf[oelwjhgW· eq.cjkl,kuEr~ lkjkenaj$aj mNihj×UkwjmeRHnjkulqmgàmeScj 

spjkuEmNihjdHjdduikj ×Ug[InIb.et·kLÕcjsuipjtuYr~ ahinja.bduipj aunj\pnj ker.·v,tajgHj 

huJsuipjper.v,aupjk.n.n.kulqmgà kuifIa.n.nj kuJmdHjr~ aKicjgHj qkuipjwnjezN.j 

SWnjlIB.Y eku.·kuifIa.n.njtaj SuEgbtkjk[.v,qkajtuY SWnjlIB.Y huJp:Y;Õcjr, 

v,taj mNihjdHjdduikj×·WdM ·cjbNtjmWYkui!j dduikj$ajgHje;.tjhW·eqcj v,huJkuEkuifIa.n.njr~ 

aerwjv,huJgHj ywjrdHjm.njmà, l[Õicj$ajgHjektjhW·m.njr´ pWiÕcj 15 qN.·m¡,yuikjegLcj 

lwjl[Õicj$ajgHj v,mikjgW·kelcjpl·cjf[or~ 15 qN.·huJetHj puOv,gmLiÕcjelwjmikjgW· 

kelcjsoqC ikuJr~ ak.Yar.p:Y;Õcjr,bM.et· guJkLJÕhM YqWkjpuOv,gmLiÕcjdHjtuY lwY>$ajso 

hW·gW·$JdHjtuY hW·kelcjso$Jr~ q.jgHjr kuifIa.n.nj huJkuESWnjlIB.Y mcjkuEmWY×HkL.´ 

eacjducjtuYmcjkuEvi suEkuEak.Yar.p:Y;Õcjr,bM.et·KuihjtuinjvikL.gHj v,ducjektjgunjr~ 

qWkjpuOv,gmLiÕcj }ko×U$ajpLnjllajluEm¡,mcja.pLnjer.gHj v,gHjhuJkuEm.njer.~ k.l 

puOe;.tjtj tuinjB.}totnjgHj m¡,ebÐ.njkb[mWYpuidj~ kb[gHjhuJí 

suitjD>tjS.njgkU (m[iÕ,K[sjsitjD>tj) 

K[iÕtja.kuJelwj (eqSu·,eq.j\c.,) 

kuElm[ÕJg[Õicjto (qkjep,RHcjqnj) 

pucjqMêmNihjK[Õitj (eqlUwivxj) 

kupuOgHj ;Õcjr,puOhM Ypuhjel´ mNihjmmikjmWYmWY v,qM.njkLÕcj¤¤v,gHj dHjek.njgkU 

kercjmWY;.·dM ·cjr´ ;Õcjr,v,gHj»luEer.õõpuOv,gmLiÕcjbuJluEgW·qHjer.´ puOv,gmLiÕcj /uinjrmNÕ·qtÐi 

g[iÕcjtodM ·cjkuJelwj tupjtov·cjromNihjK[ÕitjtjkuJr~ huitjgHjr qWkjek.njv,;ÕcjkW.njpuÓ


qWkjek.njgkUpuOgHj d,yuikjegLcjdM ·cjt.l[Õicjepcjcjr~ mNihjbWYmgLiÕcjgHjeTcjg,gL.Y±t·´ buJgHjhW· 

eqcj~ k.lpuOsuipjkLÕcjedqlpãbM ·kj$ajgHj ywjrhuiwjlwjgNinjmà, builjK[Õkj\mhW·d,suitj´ 

huitjq.jgHjr puObuikjtuinjgLikjr~ builjK[Õkj\mhuJ a]k.mNihj±t·gmLiÕcjmWYker.·mWYsW·d,¾picjlupjdM ·cj 

epY>btuikjgHjtuY m¡,buikjltkjtupjkuEmNihj±t·kuJer.cj~ k.ldHjepY>btuikjmà, rYqNtajbkj 

d,|dipjrhuJmà, eq.jpuOgLicjm·cjetHj suipjdduikjer.cj~ huitjq.jgHjr eq.jelwjeKpjsW·lwj 

egL·egL·r~ q.j$ajr m·cjkLÕcjeq.jegL·egL· ×UqkÒr.tj 1975 et·mdHjr~ Sg, puOelwj 

mikjgW·ptoainjT·cjv·cjrov,tNhjkuJr´ SuEgbmNihj±t·d,kuEsuitjzkumà, mikjgW·sW·emtÐ.q:iÕkj 

S.njkuJmdHjr~ Sg, p:YaKuikjkN.eynjqN.cjkercjpuO mNihj|bomWYdHja.ainjT·cjmà, m¡,auitj 

a.aKicjp:Yar.TicjdkjpercjainjT·cjehcjr´ huitjgHjr aYhW·qPainjT·cj$JmdHjr~ 

mNihj|boek.njgkUkercjgmLiÕcj aeG.±t·tlqCiv,taj lupjdM·cjepY>btuikjp:Ymukj 

pN.njet·gHj qWkjainjT·cjek.njz.tjv, d,mcjmWYd,gL.Ybs v·cjros.cjeÆ.·ezN.jmWYkuJr~ 

ekL.njbuJgHj hW·m.njtuY suEkuElMÕhj$aj m·cjektjzkumWYr~ 

p:Y;Õcjr,puO percj/uihjll·mWY×·Wmà, ar.r.auitjquJekL.njgW·Kuihj×U$ajer.cjmdHjr~ 

lMÕhj$ajhuJetHj ek.njgkUkercjpuOd,lupjdM ·cjepY>btuikjbWYmqk.tj\mhjr~ aRuJbcj 

aT·kjpcj×U;Õcjr,qA.cjluEmWYelwjhM Y \zhtjlWhjlkjnkjelwjhM Y m¡,btuikjdM ·cjkuEdpj 

pN.njbM.nwt mdHjr~ a.gt$aj p:YpuOmuelwjhW·eqHjr~ tNhjneqà.·kligW·percj/uihj 

ll·gHjpuOd,guitjgs.njekW·ekW·r~ builjK[Õkj\mpuOelwj mikjgW·ektjpercj/uihjll·ekW·r~ 

Sg, ;.·;.·mNihjhM YpM ikjkuEpercj/uihjll·eztjtjgHj dpjpN.nj nwt tajr~ dHjq.jgHjr 

v,taj kLÕcjbkjbtuikjdM ·cjkupuOkLiÕhjaKicjmdHjr~ rYpuOpLnjelwj m¡,mcjr·cjdM ·cjaKicjluEv, 

kLÕcjbtuikjpuOpLnjer.~ v·cjhgW·d,ducjgsuitjkuEv,gHj /uitjaes.·×·Wmd,suEdN.twjesNhjr~ 

dpjpN.nj nwt tajgHj v·cjek.njgkUek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj ×UkuEtmjv·cjgW· 

kLkja.gHj v,tajguitjgs.njdM·cjr~ k.lv,tajhuJgl.njkuEdpjpN.njv,tajmà, 

¤¤mWYtCYmà,etHj gkUkercjtaj$ajfauitj v·cjgW·kLkja.gHj dHjt.l[ÕicjmN,tajr~ 

ek.njqg·cjtajmikjgW·tJgkUkercjdHjdM ·cjbuJluEmà, d,a.r·cjp:YtuikjT½,ek.njgkUet·r~õõ 

buJbuJ$ajv,huJgl.njkuEek.njpN.njv,tajr~ v.tjm·cjreqcjh. kL.et· v,mdHj 

k:iÕpjqkuipjpLnjgt,ek.njgkUmWYtL qeKnjkuidwjméicjgHj kL.v,hW·K[Õitja.$JgHj 

v,bknjlwjkuEek.njgkUbM.tajgHj d,sW·qtikuEkercjtajkuEgLiÕcjcjg,lwjr~ v,huJ 

ek.njgkUkercjtajgHj lM ihjmNihjelwjgLiÕcj tLpv.elwjgLiÕcj~ dHjq.jgHjr ebHjtaj 

bWYetMcjd,sW·qtikuEkercjtajer.cj~ ywjrebHjtaj hW·sW·qtikuEkercjmà, mWYtC YebHjtaj 

dHj;ikjkercjfauitjer.cj~ quJkuElwjqti kercjtaj$ajv·cjy.k:iÕpjhW·m.njgHj d,;ÕE 

bluikjlwjer.cj~ tNhjneqà·.dHjbuJ$ajm.njgHj ebHjtaj/uitjekL.njgW· /uitjqpgW·gHj 

d,ekL.njauitjer.cjgHj v,bknjlwjr~ 

×UkL.kL.et· duEkuEtCY$aj kercjkuEbM.dHjqNq±tv,qkaj qN.·aK> 

mlajr~ dHjq.jgHjr puOv,gmLiÕcj duEkuEaKicjl}koauitj d,lupja.epY>btuikjer.cjgHj 

ef[·lwjqgutjqw>tjr~ lMÕhj$aj epY>btuikjrpjlWhjbuJkL.et·hW·eqcjr~ d,lupjepY> 

btuikjnkuEaes.·v.$jpv. ltUlb·kj (s.,pWY) er.cjmdHjr~ tuYpLnj buJkL.kL.et· 

gkUbM.k:ÕhjgkUpuO lMÕhj$ajhW·k:Õhjr~ ek.njgkUpuOelwj lpk:ÕhjgkUbM.tajvi 

gHjelwj g,tuinjauitjr~ puOkercj ek.jKosgkUbM. pywj mà,r~ ywjK>rhW·mikjv.tjv, 

tajmà, puObeltjlwjmukjr~ v,tajk:ÕhjemL·puO ;ÕE;ÕikjpuO buJv,tajmikjekL.nj 

v,ekL.njptuYltUpuOr~ Sg, lMÕhj$ajltUek.njgkUpuOgHj rYpywjtajbuJkL.et· 

hW·eqcjrgHj eq.cjkl,kuEv,gmLiÕcjr~ p:YkuEgkUv,tajrgHj pywjkuEpywjmWYsW· ;ÕE;Õikj 

p[Yp[.·m·cjv,qkaj bWYmdznjdztjr~ nwt tajgHj kuEek.njgkUv,tajgHjelwj 

v,taj;ÕE;Õikjb[tjp[YlwjkuJr~ dHjq.jgHjr lMÕhj$ajpuOd,sW·suitjltUv,tajqLYqLY 

S.njkMinjv,qkaj v·cjroek.ed·qCiaercjekMcjSkjehcj mdHjr~ muhuitjmà,etHj 

v,tajgmLiÕcjelwj d,ducjsquicjdM·cjdduikj qMwjtYaluEqIpN.njbM.$aj buJpuOkuJr~ 

puOv,gmLiÕcj d,k:ÕhjemL·pY>t,eT.· mNihjaupjDupj eqN.tjaupjDupj$ajer.cjmdHjr~ 

puOlp×HoeT.·rYpywjtajfauitjgHj tuYk:ÕhjemL·v,lpkuEdHjvigHj puOeq.cjkl,kuErYpuOr~ 

Sg, v,tajgHjr k:ÕhjemL·puOel.njtuY mikjgW·SuEpuOeqHjdM ·cjp:YtuikjT½,p[,mdHjr~ 

puOek.njgkUkercjtajelwj mikjgW·pTuYv,tNhjhW·eqcj~ ek.nj;Õcjr,bM.kuJ 

ek.nj;Õcjr,eq·kuJ qWkjgW·lupjpTuYv,tNhjgHj suitjhW·lupjsmWYr~ v,tajmumikjgW·ekL.nj 

kuEekL.njfauitjr~ ar.kLEÕkI qtikjluJhW·eqcj~ buJv,tajkIgHj v,kIdM ·cjr~ Sg, 

ar.puOrnjtMajlwj tiucjpkoet·gHj mWYtC Ymà,q¡,suipjehcj~ p:YkuEpuOgHj mN·ÕdWkjmWYpuidj buJluE huJer.mà,í 

kwjqUel ti;.jqhz.tjvIKuihjel.nj 

;Õcjmitim ×UlkjTkjzuzbolpuO 

bM.tajpL·cj/,ektj$.lwj ;Õcjr,puOS.nj 

qN.·aK>bWYmlaj ;ÕE;Õikjdznjdztjlwj 

/uinjgHjelwj puOhW·ducjky[ 

eS.wjlajluEelwj hW·ducjp;ikjv, 

duEkuElaitjlm[ÕJ 

mipjpj\mhjhj quJaes.·sr.Y ptuinjal.·puOe$.cjel 

duEkuEsuipjtuicjpkoer.cjehaj 

puOv,gmLiÕcj hW·ducjky[ 

bWYm\phj twjesNhje$.cj 

w>tjg>tj£btj\b mNÕ·gluicjluEkuJelwj


K[iÕtjtjg[Õicjcj puOd,ptnje$.cjel 

percjqMhjt, eqà.·ktuEdHjp:Y;ÕcjmitimpuO 

K[iÕtjtjg[Õicjcj puOd,ptnje$.cjel 

percjqMhjt, eqà.·gW·puOd,pLnjgt, 

twjesNhjektje$.cjel~ 

dWkj$ajgHj mdHjdWkjpercj;ÕcjkW.njpLnjgt,ek.njgkUpuOr~ dWkj$ajgHj ap> 

ezN.jaY v,K[êznjlwjmdHjr~ »$ajvigHj mNihjgmLiÕcjhW·kLiÕhjtuY aYkuEek.njeÆ.Yek.nj 

ed·aYmWY guitjgs.njkL.YlwjB.q.r~ 

buJluEdHjdHj BwpuO$ajgHj dHjdM ·cjv·cjrop[,z.tjmWY~ lkjTkjap>puOgHj v·cjrod,nrkj 

m¡,guitjgs.njekL.nj/uitjkLÕcjlwjr~ k.lv,taj sutia.auitjtuY t.l[ÕicjtajgHj 

m¡,qL.YpN,yuikjegLcja.pLnjr~ q.jgHjr l}koauitj$aj aYnddHjmNihj|bokercjmWYtL epN.wj 

kuEek.njgkUkercjgmLiÕcj mikjgW·p>njSwjkuEgek.·ezN.jkulqmgà eku.·;Õcjr,ezN.jezN.j 

gmLiÕcj mptmj ;Õcjr,aemrik´ awjqe]tlIy[´ kend> /uitjaes.·×·WgHjbuicjRuJbcjkuEvi~ 

aDipY>mikjgW·huJgHj qWkjgW·tkjk[.qIkLI ptwjk:iÕpja.kuEpercj/uihjllmj;.·;.·m.njgHj 

buicjkuE\dhtjdRuihjkuEaluEqIpN.njbM.vi mdHjr~ v·cjrokL.kL.et· percj/uihjllmj 

lJÈ.nj ef[·suitjhW·gW·gHj hMYpMikjr~ ×W·pMikjkuEpercj/uihjllmjeztjtjehcjmdHjr~ 

aKicjlMÕhj$aj mikjgW·huJSwW·kL.r~ 

emwjrIaucj 

emwjrIaucjwW· duEkuEaKicjlMÕhj$aj rpjspjeq.cjkl,dM ·cj\pqN.gmLiÕcj p:Ybduipj 

mNihjdHjdduikjgmLiÕcjtuY aeG.twjesNhjdM ·cjkuEBwv, tupjv·cjrop[,z.tjmWYkuJmdHjr~ 

skÉêterkjdkutje;·m;·kje;njmikjk>pj 



eami\fê 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

per.yYewdn.e;·mktuEdHj×UkuEpWk.m huitj×UhW·lCtjsmj/tj hW·gLiÕkjgL.YkWtjpv.tuY 

Bwv,tajm¡, luJl.jyutjedkja.r~ ;Õcjr,puO$ajelwj dHja.;Õcjr,epcjtodM ·cjkuEyY 

eaauicjdIeasj ]t,ptitjkuEdM ·cjmNihj|bosr.Y;ÕcjgmLiÕcjmdHjr~ 


p:YeKtjlMÕhj$aj B.q.agálikjv,ek.jg, SEX WORKERS´ B.q. 

bM.mà, mNihjef[·tmjRuihjkuEzku (licj) tuYekL.njskemL.njg,~ kL.kL.et· v,ek.jg, 

|bosr.;Õcj (\pvjqvj´ zimjmyj´ ]kkjm) roq.jwW· pWIbWiÕcjmNihj 

gmLiÕcjhuJdRuihjes.dn. pY>t,lwjtuY mNihj|bogmLiÕcjwW· m¡,gyuicjlm[JÕkuEkemL.nj ef[·tmjK×¯ 

k.yqW·szkur~ bbWYkuEeKtjk.l|p·cjqL.Ya. ew>h.rek.jKoselwj|p·cjqL.Ya.kuJ´ 

/uinjgHjelwj Bwv,tajgHj hW·|p·cjqL.Ytuinj$JmdHjr~ aKicjkL.et· mNihjekL.njskemL.nj 

buJ$ajgHj dHjmNihjsuitjgLiÕcj´ gwgel· qikÉ.mNihjhM Y mNihjpWIbWiÕcjgmLiÕcjpmWYqWtj(aeTcje;.tj) 

tuYd,ducjSkjeS.·r~ p:YeKtjlMÕhj$aj nddHjkemL.njpercjpuinj\dpjmWY ekL.njdM·cjgHj 

gW·v.tjektjr~ dHjq.jgHjr nkuEyMÕmNihjef[·tmjkuEK×¯zkutuY ekL.njskemL.njgHj 

\p.ktjtuinjr~ p:Y;Õcjr,eq·et· kemL.njbuJ$aj v,ekL.njsdM·cjqLYqLYl,l,gHj 

puOgW·v.tjektjr~ 

qMtj|bobuJtaj$ajgHj p:Yled>wj;Õcjr,eq· dN.YmNihjgLiÕcj p:YaKnjeslwjedC.wjgHj 

kWkjlwjsMtjgNnj´ k[Õicjk[wjlwjek[wjtuY mcjsMIdM ·cjf·kjeqwjtajr~ mNihjbkjmipjtaj 

v·cjv,gW·ek.jzkugHj d,skuEgL·cjkumNihjtajgHjr~ ddHjbuJ$ajp:Y;Õcjr,bM.et· hW·mWYpuhjh. 

ywjqM.njmà, ×·Wm·cje$.cjgHj d,qHjkuEr~ p:YkuEeqN.tjpuinj\gpjp·kjf[.gHj qW·KiuhjauitjgHj 

kemL.njjqW·r.njk.mgunj(licj)$ajr~ p:YaKicjlMÕhj$aj stmj×UkW,B.tkÒquE duEkuE 

suipjek.njcC.jayukjsHjqN.·\pcjcj lupjsuipjkLÕcjp:YkemL.njtajgHjr~ qMtj|bo×U;Õcjr,bM.et· 

huitj×Ud,ducjqW·r.njlwj K×¯k.yzkú huitj×Ue]kpj\gtjpercjpuinj\gpjtuY ektjzkuef[·tmj 

ekL.njpuinj\gpj suipjkLÕcjpyuEeq·øbM. gHj puOgW·SuEv.tjdM·cjkuJr~ SuEgbp:YBwv,taj 

d,ducjsquicjp:YkemL.njqW·szkugHj d,efkjgM ·kjbWYmel.njr~ ywjrd,lopUsper.BwqMtj|bo 

v,ekL.njdM·cjkemL.nj$ajmà,í 

mNÕ·ek.njcC.j|bomWY´ ek.njcC.j|bogHj ekL.njdM ·cjkemL.njp:YRu·skjmWYdN.Y gyuicjtoa. 

lm[ÕJbWYmy[ÕElgUtpjt,r~ ahinjekL.njdM ·cjkemL.njgHj a\Kcjsuipja.BwddHj|boe;.tjv,


gHjhW·tJmWYq.j m¡,suipja.r~ eq#Iv,tLRucjskjgHj kuEskuEm·cjKuihjhjmuihjhjr~ m·cja.buJgHj 

lajkLÕcjbNtjmqunj}togitumdHjkuJ qmÚ.ezN.jeq#IkuJ v,tNhjqA.cjkuJtJtuinjauitjtuY 

v,bkjptitjeT.·ek.njcC.j|bogHj×UkemL.njr~ ek.njcC.j|bogHj Bwe;·luJl.ja.tuY gW·so 

kW.njelwjhW·g·cjso tuYe;·a.lCtjsmj/tjr·cjper.aKnjrYducjsquicjk.mgunjgHjr~ k.l 

lCtjr·cjtuY gW·tJektjekL.njkemL.njbuJgHjd,efkjgM ·kjgluicjluEmdHjr~ gW·ekL.njelwjw>tj 

dM ·cjkuJr~ ekL.njsmjr·cjkemL.njpcjT/sNsp:Yf[.squcjtajgHjtuY lupjekL.njkemL.njdHjmNihj 

pcjT/sNs mdHjr~ mWYgituetHja]k.]qnj/>tjmWYlC JkuEmWYlC JmqunjkL· (dwjl.aemrik.nj 

a]k. 23 kuE 34) ekL.njkemL.nj$ajhW·lajekW·ekW· tuYtJkLiÕhjgW·percjkemL.nj 

e;·gW·]qnjKuihjgLiÕcj×UkemL.njpcjT/sNs mdHjr~ kemL.njpcjT/sNsgHj ekL.njkLiÕhjbt· 

kLiÕhjgitu e;.cjauitj±qihjtuYmH kligW·]qnjmWYlC JDwjr~ ywjrkMÕYmWYmWYek.jtuY bkja. 

tikjker.·v,mà, pWiÕcjmWYbt·gHj qWkje;·kligW·]qnjmWYlCJr~ p:Yar.v,mkUK[pjsuipjgHj 

hW·d,K[pjr percjgunjsr.YgkÚ gunjqikÉ.mNihj´ ddHjwutjkv.\bh?s.rÍ ar.taj$aj 

hMYp:Ye;·r~ tuYpLnja.×·WtodM·cjp:Y;Õcjr,qA.cjpLnjetHj ;Õcjr,bM.elwjhW·eqcj e;·qZkjgW· 

d,gWegLajhMYr~ v,mWYelwjhW·tJe;·puhj e;·eTcjektjr~ tuYmWYq.jpLnj aw·cjafwj 

gmLiÕcjelwj rpjspjqucjsYk[Õicjk[wjm.njekW·ekW· e;·v.tjdM·cjtuY e;·elwjmikjgW·qucjsY 

rpjspj]qnjbuJgHjkuJetHj e;·mikjekL.njkemL.nj y[ÕEy[EÕlgUlgUr´ tuYe;·m¡,hIezW.wj 

bkja.p:Yzem.wjkemL.njbuJtajgHjr~ 

ek.njcC.j|bomWYtLpLnj dHjgwicjgtokuEmim m¡,SuEgbkuEw>tjg>tjbWYmel.njr´ gtHj 

epcjkaj~ ek.njcC.j|bogHj ayukjbNtj 13 ø 14 qN.·viekW·$J´ sW·esWcjelwjhW·elpj 

$Jrâ Sg, mime;·gHjekcjSuEgb×·Wm·cj´ v·cjgW·a.ekL.njkemL.nj$ajgHjquJkuEftuikj 

fea.wj$>$Jr~ kL.tYauitjmWYw>gHj kligW·]qnjbWYmgLiÕcjer.cjg,tuY nzkumime;·gHj bkwj 

ket.wjkuEe;·tuY \pcjsutj$.e;·kuEmNihjkUqW·r.njsmNihjr~ q·kjqn·kj f·kjDupjkL.YtYmà, 

]qnjcCÕhjf·kjDupjgHj mWYlkj\pcjmNÕ·r~ (dwjl.aemrik.njbNtj 232) ywjreq#Iv,ducj 

squicjk.mgunjmWYf·kjDupjmà, eqHje$.cj]qnjmqunj}tolCJ´ ]qnjgHjkelcjqL.YeT.·dHj 

]qnjbM.mà, dHjmWYkui!je;.tjtje$.cj~ e;·taj suitjlupjsdM·cjpercjbuJ$aj~ Sg, 

ek.njcC.j|bo$aj suitjhW·lupjskuEpercjbuJ$ajmWYq.j~ e;·mikjgW·tuinjB. v·cjroaw·cjafwj 

mitjqh.Ye;·kuJmdHjr~ ywjr gW·ekL.njkemL.njqW·f[.ker.·rYe;·mipjpj|zipjpjmà, e;·mikjgW· 

ekL.njekW·ekW·r~ Sg, mime;·gHj nkuE gL·cjkrtj mikjgW·gW·]qnjekW·ekW·mdHjdM ·cj~ p:YqC iet·gHj 

gtHjpUlwjkajgLiÕcjtuinjgLiÕcjtuinjtuY ek.njcC.j|bo$ajgHj mdHjmNihjklcjsaerwjy.Yap> 

el.njgHj titjkLÕcjlpãpyuE$ajtuY bluikjtmjnkuEBwzkur~ mducjkuEf·kjDupjzkur~ 

nkuE]qnjcCÕhjf·kjDupjzkugHj tuYrh.gHj mimtajgHj hW·epcjsuitj$Jr~ 

ek.njcC.j|bogHj e;·gWekW·ekW· kuEkemL.njgHj´ e;·k:ÕhjemL·el.nj´ efkjelwj 

efkjgM ·kjel.njtuY´ ywjrmNihjmWYmWY ×U;Õcjr,bM.et· tJd,v.tjd,mà, dHjgtoezN.jer.cjgHj 

e;·tkuitjdM ·cjp:Ysuitje;·r~ ekL.nja.ekL.nja. ]qnjmà,gW·k:cj×·W·pM ikjgLiÕcjk:cjmdHjr~ mNihj 

lCÕEgHj gW·]qnjlC Jmà,etHj sM ImikjgW·gW·/>lC JmdHjr~ gW·/>lC Jmà,sM ImikjgW·gW·pilC J~ nkuE]qnjcCÕhjf·kjlwjDupj 

gHj ekL.njeT.·»et·vi »$ajvi ef[·eT.·tmjRuihjkuJ auitja.lgHjr~ ek.njwutj 

ey´ mimtajhW·e\p|p·cj$J a.m·cjaet·mWYgitupLnjvi eqLajeqL.njpl·cj$.aet·pLnjr~ 

ek.njcC.j|bogHj hW·g·cjdsuEds,kuEmimmWYq.j~ /uinje;·mikjgW·ky[.njdsuEds,kuEmime;· mikjgW·qp 

lwjxpkÉ.kuJelwj l[ÕicjainjT·cjmWYauitjquJ ywjre;·buicjgs.njgL.Yeq.cjkl,kuEhW·m.nj 

mà, ak.Yr.mime;·buJluEdHjgHj e;·hW·g·cjkUK[pjr~ ak.Yar.aeG.dHjdM ·cjbuJgHj p:Ysuitjek.nj 

cC.j|bogHj ywjrmime;·huJ ekL.njkuEkemL.nj$ajalnjlkj}koauitjrek.njwutjeyí 

ywjrdHjq.jgHjmà, qWkjgW·a.ekL.njgHj e;·hW·¾zicjsuitjmWYq.jr~ gW·]qnjlYdM ·cjheqcjh.~ p:Y 

el.k$aj aKicj×·WrYmitjqh.YgLiÕcjgHj suitjhW·TuYr~ k.lkelcjsoa.;Õcjr,bM.et· 

mà, r·cjbuErYzkugmLiÕcjtaj tuinjdM ·cjB.gHjtuY suitjhW·KuihjdHjdM ·cjr~ SuEgbd,rYmitjqh.YtajgHj 

etHj a\Kcjsuitje;.tjhW·tJ ktuEdHjtuinjp:Ysuitjr~ k.lkUK[pjsuipja.per.tajgHjetHj 

percjK[pjlwjqWkjgW·kelcjso;Õcjr,bM.et·gHj v·cjromtj|boltUak.q hIekL·a. 

auitjr~ 

hW·kelcjso;Õcjr,bM.r´ ywjrSkjm·cja. suitje;·¾zicjkLÕcj´ suitjyékjTuYkLÕcjmà, 

a.gzajp:YeScj;.jlkjfkj´ geyHjdWkjk.r.auiek´ bl,suitjbl,zkutuYgeyHj´ 

qucjefcjqIduicjkuJ qucjbIy.kuJ´ tuYpLnj gxÕYmNÕ·yMÕ y./ gxÕYeK[·gHjelwjqucj~ siutjv·cjgW·e\p 

qucjauitjr~ qucjsmjr·cjvigHj v,tNhjhW·d,eT.mWYq.j v.tjd ·cjv,tNhjekL.nj M zkuelwj 

aeG.suitj\p,dM ·cj smjr·cjvivivvkL.mdHjr~ mNihj|bolCÕElCÕEgHj ahinjqucjgxÕYeK[·gHjsYa.r 

nkuEgxÕYb/UkuE aKnjducjsarJugHj q·q.regtjegcjdM ·cjp:YgHjr~ lCÕEgHjelwj pek.·pekwj 

]qnjqWkjgW·ef[·tuinjRuihjelwjmNÕ·r~ kligW·bNtjb/tjrnjlwjgHjetHj soa.r~ mNihj|bo;Õihj 

ekkjbuJgHj leS.wj×·WelpjkuJr~ Sg,ea.njekW·ekW·r~ »$ajgHj mdHjper.buJ\pcjBw 

|bosr.Y;Õcj ek.nj;Õcjr,bM.mWYdkutjmWYdkomdHjr~ 

lCÕEgHj ×UkuEBwddHj|boe;.tjeq#Ieq·tajgHjtuY |p·cjqL.YdHja.mNihjekL.njkemL.nj 

gyuicjlm[ÕJnkuEBwqW·szkú lCÕEgHjzkumimv,tajgHjr r·cja.kemL.njkligW·]qnjel.Yel.Y´ 

aerwjew>h.r f·kjDupjmà, bWYetMcjqMtj|bowutjeztjtj hW·ekcjdHjlwjyY HIV/AIDS 

eatj$J aeG.mNÕ·awY/tjtj d,ducjq·kj$.\bh?s.rImdHjr~ mNihj|bomd,ducjf·kjDupj 

alnjkL.auitjbuJ$ajgHj kligW·]qnjmWYlkj\pcjdHjtuY md,kuEv,mdHjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjgHjkwkj 

mdHjr~ ×UkuEd,ducjf·kjDupjtuY esHjsuitjhW·etMcjrg, eT.·Bwzku /uitje;·dHj rnja.kuE]qnj 

mWYq.jDwjtuY Bwe;·tajbLiÕkjtNJa.auitjr~ 

mNihj|botajgHjkelcjsuipj;Õcjr,bM. e;·hM YkuEpercjkuEpv.per.yY HIV\AIDS


k.lekL.njdM ·cjkemL.nj|bosr.Y;Õcjet·gHj mNihjainjp:YqC izkukuJ rYmitjqh.YhW·tJetHjtuY 

mudHjdHj p·cjlwjK×¯k.yzkutuY ef[·suitjekL.njsa.´ yYe;·mktuEdHj×Upercja.kLÕcj 

k.mgunj gW·ktjlCtjpercjyYkuJ gLiÕkjgL.Ypv.e;·mspjkuEyYkuJhM YtuY Bwe;·taj gunjfuE 

yutjedkjesHja.r~ ;Õcjr,puOelwj lMÕhj$ajdHja.;Õcjr,mNÕ·kuEyY HIV\AIDS ;Õcjr, 

dN.Y]t,ptitjkuE|bosr.Y;ÕcjmWYr~ 

qMtj|bogmLiÕcjwW· nkuEhuitjn.n.q.jmd,suipja.Bw|bosr.Y;Õcjauitjr~ /uinjgHjelwj 

p:YBwgHjr e;·tajmd,SuEgbkuEBwe;.cj/uitjauitjpLnjr~ kisËd,gL.Yek.jmNihjtikjkuEzkukuJ 

kisËmd,huJqp v·cjv,suitjgW·lupjskuEzkukuJ´ k[Õicjk[wjzkukuJ´ mcjsM IdM ·cjkM YÕkuJ´ v·cjv,gW· 

tikjkuEzku q¡,huJ´ swjarkjkuEv,tuYep>tjgLinjdM ·cjkuJ auitjquJtaj$ajgHj tupjtov·cj 

roRupjskje;·egtjdM ·cjnkuESJmdHjr~ kM YÕv,ek.jptitj$.nkuEaKicjn.;IkuJ´ kM YÕv,ek.j 

ptitj$.kLiÕhjbt·kuJ kMÕYv,RuicjzuicjkuJ ;Õinje;.tjkuJ per.kMÕYtaj$ajgHj kL.YtC Y 

hW·tM,k:cj zkukuEzkulopUhuJg,v,qkaj md,ttjekL.·aKicjtC YquJkuEe;.cjauitjzuicjtY 

bWYmel.njr~ 

atiucjqMtj|bomWYtL v,mttjekL.·kLÕcjlwjBw$ajhuJmà,í 

¤¤×Ugy, 5 n.;I 6 n.;Imà, rYmitjqh.Ytaj huJper.mugHjer.mà, 

bt·tuYkLÕcjgHjdHjq.jluE´ d,buJh. hW·d,buJh.´ buJluEbuJluE ahinjhuJg,qL.Ygt,dM·cjSuEgb 

kuv,kuEv,gHj tCYtM,a.tuY k.lgHjmHgW·zU gW·tikjauitjr~ aKicjv,gmLiÕcjktuEgHj 

zkugW·tikj~ p:YkW.njr,puOet·mà,etHj ×Ugy, 4 n.;I 5 n.;IetHj puOktuE×Uqtikjr~ 

suipjaKicjgHjmH mNihjekL.njkemL.njqW·szkutajgW·tikjauitjr~ gW·tikjpLnjhuJelwj 

tCYescj 2 n.;I 3 n.;IetHjcCÕhjktuEauitjr~ cCÕhjktuEtuYspucjqW´ lCÕEgHjtitjmC, 

geyHjdWkjk.r.auiekkuJ´ mNihja.r.njf[.gHjelwjr.njr~ lCÕEgHj SicjlwjkuEesWcj 

aKicj×Ugy,×·Wmà, hW·d,tikjr a.gL.YesWcjv,tajauitjr~ tC Yqwjtkj 5 n.;I 6 

n.;IrhuJetHj puOd,k[iÕcjk[wjsr~ k[iÕcjk[wjtuYmà, puOd,esHjkemL.njauitjr~õõ 

»$ajgHj mdHjBwe;·taj RuihjhjtC Yr~ 

aKicjed>wjtCY tCYescj kMÕYv,kLÕcjek.j$.qMtj|botaj$ajelwj×W·kuJr~ 

k.lkMÕYtajgHjkLÕcjmà, v,mdHjeq#ItLRucj pVucjT½,kuEaKnjtuY mNihjv,d,suitjgHjRuYektjr~ 

aKicjgHjetHj gW·v.tjektjqMtj|bogmLiÕcjtikjdM ·cjzkuqM,gHjelwj×·W lCÕEltkjlwjpel.·p:YqM, 

gHjelwj×·W~ ekL.njkemL.njbuJ$ajretHj v,mWYkumv,mWYqZkjgW·d,gWhM Yrh.gHj mNihj|boek.nj 

;ÕcjbM.lCÕEkUK[pjdM ·cjelwj×·Wr~ percjSkjeS.·a]k.kMÕYkuEmNihjqW·szkubuJ$ajgHj tupjto 

v·cjromNihjqW·f[.kuEmNihjr.njf[.kuJr~ ektjkuEn.;Ih. ektjkLiÕhjbt·h. d,bgutjcCÕhj 

kuJr~ kMÕYhW·bgutjcCÕhjmWYq.jgHjelwj atuicjcCÕhjhuJgHj ek.j$.r~ mNihjbWYmgLiÕcjgHj bkjmipj 

aRuJk.mgW·dHjtuinjgHj qucjarkjgxÕYb/UtuYmH ewcjaRuJgHjetHj qMêr.YperajqZkjhuJhMYr~ 

tuYpLnj ar.SkjeS.·elwjRuicjzuicjbWYmel.nj d,eacjducjekW·ekW·er.cj v,tajg,r~ 

qMtj|bov,mNÕ·SuEgbkemL.njqW·szkumWYtLhuJgHjí¤¤kMÕYlCÕEgHj k.lek.jkuEgzajmH 

gW·gzaj~ kMÕYlCÕEgHj m¡,ducjtLÕcjauitjaes.nj´ gzajví mudHj buJluEdHj´ mumikjgW·qucj´ ×·WpM ikjbuJluE 

lCÕEgHjqM.nj$.Dwjwjr ektjmNihj|boh.´ mNihj|bo×·Wm·cj´ mNihj|bo;ÕihjekkjvigHjetHj cC o×·Wm·cj´ 

cCÕhje;·buJluE q.jluÉ mNihjtJv.tjlCÕEgHjetHj gzajkL. ek.jkuEmNihjtJv.tjmWY roq.jwW· 

md,ducjtLÕcjv,r~ ektjkuEarkj bIy.tajgHjkuJ´ mNihjlCÕEekcja.kLÕcjkuERucjbuJ$aj 

ea.njgHj suipjbkjhW·gt.pj bknjsNssNqucjauitjr~ qucjtuYb/UtuinjvivimH g·cjtuinjvir~ 

k.lgHjr gW·g·cjqM.njtuinjmNihj|botajgHj ek.jptitj$.mC,a.ewcjgW·h.~ mWYn.;Imà, 500 

(11 dwjl.aemrik.nj) nkuEcCÕhjgHjek.jptitj$.gW·r~ kLiÕhjbt·huJetHj 1500 

(34 dwjl.aemrik.nj) lCÕEgHjbgutjcCÕhjkuJ~ sW·kuE 1300 (30 dwjl.aemrik.nj) 

vi~ sW·eT.· 1200 (27 dwjl.aemrik.nj) r~ roq.jwW·bgutjcCÕhjauitjr~ qMtj|botajgHj 

cCÕhjv,bgutjgHjtupjsuitjmà,bkja.r~ hW·tupjsuitjetHj hW·bkja.r~ kMÕYv,kLÕcj×U 

aSkjeq#ItURU (tuikjRuikj) gHjetHj hW·bkja.v,m·cjhgW·l,l,r~õõ 

¤¤qMtj|bolCÕEgHj /uinjekL.njkemL.nj$ajkL.r mikjgW·bkja.mNihjqa,zC,kuJ´ 

]qnjgluicjluEkuEelwj ywjb/UDzkjDwkjdM ·cjetHj hW·mikjbkj~ muhuitjer.huJetHj e;·taj 

m¡,bkja.tikjker.·mNihjgHjkLÕihjbt·e$.cj~ mNihjprmjgHjqpbuJluE ekL.njbuJluEv,d,ducj 

fauitjer.cj~ q.jgHjetHj mNihj|bokLÕihjektjaey.cjal.mNihj v,tJauitjr~ bkja. 

ker.·mNihj$aj hW·d,buJpuhj e;·K[pja.buJgHjetHj kuE]qnjgliucjluEkuJelwj e;·hW·bkja.r~ 

Sg, mNihjgHjd,suitj»|bo$ajrg,tuY a.huJkuEeq#Imà, d,bkja.ehcjr~ eq#IgHj v,luE 

hW·RuYkuE$.fauitjr~ v,d,bkja.elwjhW·eqcjetHj´ v,kuEbkja.r~ ywjrhW·bkj 

a.mà, tC YgHjv,TpiutjeT.·]qnjr~ 500 etHj 500´ 1000 etHj 1000´ v,TpuitjeT.·r~ 

cCÕhjm,K×¯zkuqMtj|botaj$ajgHj ×·Wp:Yeq#Ie$.cj´ eq#IgHj puicjlwjK×¯k.yqMtj|bogmLiÕcj 

tajgHjr~ /uinjre;·tajhW·mikjbkja. ker.·mNihjpercjSkjeS.·]k.njDM.njkuJelwj 

e;·tajd,efkjeq#Ie;·tajb[ied>njr~ efkjd,ptitjeT.·×UkemL.njr e;·tajeqà.· 

ky[.njs.njs,kuEeq#IgHj dHjw>tjekW·ekW·r~õõ 

p:Yar.v,loT½,s per.SuEgb]k.nj]k.njDM.njDM.nj p:YbWiÕcjkemL.njqW·szkugHj 

mNihj±t·lCÕEgHj v,ekLcjdkjlwjmNihj|bogHjnkuEzukjtuY v,ptuYekL·emTunj´ lCÕEgHjp:Yagáz.tj 

v,gHj sutjlwjmgwjlIkuJdHj hW·eqcjmà, eq.jgteK[·kuJdHj tuYSkjeS.·buJ\pcjDm?t.hW·eqcj~ 

k.lgW·SuEgbkLÕcjlwjbuJ$ajtuY mikjgW·eT.·ekL·kemL.nj$ajrgHj qMtj|bomWYtLloT½,kuEr~ 

p:YkuEmNihjmef[·tmjp:Yk.mgunj$ajtuYekL.njsdM ·cjtajgHjelwj md,ducjpkuJpr.pjelwj×W·r~


»wW· mdHjpercjaYgW·lCtjlwjper.kemL.njmNihj|boqW·szku spjkuEBwv,tajmWYdkutj 

mWYdkomdHjr~ 

]qnj;Õcjr,zkugHj dHjdM·cjskÉês.j tuY]qnj;Õcjr,v,qA.cjgHj qWkjBwe;·taj 

an.gtje;·taj lp·v.tje;·taj gW·b¡b¡Y>g[iÕcjtoa.mdHjr~ dHjq.jgHjr mukjKw>qMtj|bo 

gmLÕicjtaj$aj v·cjroskÉêdkutjgmLiÕcj mNÕ·kuEar·cjn.n. kLiK;kjdM·cjauitjr~ Sg, 

skÉêquJfauitj$ajgHj eqLkj;ÕitjdM·cjtuY bbuihjlwjmikjk.pj ef[.njlwjeqM.njp>cj 

em.wjp:,r.cjS.YdM·cjgHj;.·;.·r~ 

eami\fê 

v,K[êlikjpercj$ajwW· aKicjaK>bWYmlaj guitjgs.njekL.njdM·cjqWkjdImwjker|zI 

;Õcjr,bM. tuYquJkuEdHjas.pRuicjerdIyuimWYtLkuJmdHjr~ p:YlikjaupjlikjkNpjB.q.bM.gmLiÕcj 

likjpercjv,K[êlwj mWY×HmWY×Hp>kLÕcjdM·cjkuJr~ likjpercjv,p·cjpek.·lwjmNÕ·yMÕ ¤¤siupj 

eKtjpuOmH m¡,;Õinjl[h. (duiÁeKtjk[mH vnj×·WkL.relwj qWkj 

ainjT·cjpuOgHj ay.·m.tjaeK>cjlRuiajy.·bL,bL,/,/,gHjmH hW·kligW·$Jr~ 


yMÕaYgHj qeb(spyj) mà,r~ epN.wjkuEek.ed·mNÕ·}totLgHj aYmdHjek.njmr×ukjkuE 

pXËm z.tigHjmdHj;Õcjqtuicj tWÕEr,;ÕcjmnjmdHjr~ dN.Yz.tiaYdHjmNihj ;ÕcjqtuicjgHj mNÕ·ddnjezN.j 

qtuicjkuJ quJkuERucjskjskÉêgHjtuY p:YÇÕcjr,bM.wW· dyHjtHjtobWYmel.njr~ /uinjdHjq.jgHjkL.r 

qWkjaYgW·ektjsgunjsr.YhM Yr~ muhuitjer.mà, ×UkuEaYgW·ayukj 5 qN.·gHj ap>aYv,lupj 

a.pLnjgt,qMwjtituY mNihjeqHjdM·cjp:YainjT·cjpuOgHj rYT·cjpRuicjpN.njbM.taj mcjr·cjdM·cjzuicj 

lM iÕnjk.l puOdHjdduikjsuitjdduikjk.ybWYmel.njr~ miaYhuJetHj RuihjhjalnjkW.jtro 

m¡,a.tjaeK>cjp:YdpjpN.njr~ miaYgHj aSkj×·WdM·cjap>e$.cjg,tuY d,ducjes.Ysutjduhj 

d,ducjek.j d,ducjsM IsMtjmWY×HmWY×HmdHjr~ 

mWYlnjgHj dpjpN.njeku.·bL.YqM icjtaj v,tajek.j$.ek.aY zercjkunjquq.nj 

aKicjbt·dg>tCY tuYv,sMIsMtj~ tuYpLnj ek.aYgHjgW·ktjebÐ.njkWtjpv.gyuicjlm[ÕJ 

kS·cjqLÕcjgHjv,hW·kuEaeK>cjr~ /uinjrv.$jpv.ekkjqk.kuJkL.r qWkjgW·tuinjktj 

pv.p:YB.tkÒquEkWtjskjkuJ B.tkÒquEkWtjgxÕYkuJgHj d,ducjkM.tjlduElwjr~ v,T½, 

huitjq.jluEer.mà, puOgHjdHjek.njz.tjqpunjg,~ ;.·ekW·r´ qWkjgW·twjesNhjkuEeqN.tj 

tLawuEpN.nj qWkjgW·|p·cjqL.YdHjeqN.tjp·kjtM, mNÕ·kuEbbWYDwjgHj s×Uap>ezN.jaYrguitjgs.nj 

ekL.njkLÕcjlwjr~ dHjq.jgHjr ap>ezN.jaY v,mdHjma·kjap>aYgHj rYtLawuEpN.njtajgsuitj 

ekL·tuY buJgHjkuJ ap>aYkuEamUed·aYelwj d,ducjgsuitjkuErYdpjpN.njpLnjr~ 

aKicjdpjpN.nj mSl tajgsuitjekL·ap>gHj aYgW·ayukj 8 qN.·viekW·$J´ 

ap>aY v,lupjgek.·pLnjgt,tuYlaj 3 qN.· aeG.v,lupjdM ·cjepY>btuikj qWkjDwj 

petHjeqN.tjpercj;ÕcjkW.nj d,kuE$.lm[ÕJv,r~ p:YaKiukjkN.pew$IbM. mNihjK[Õitjmà, 

q¡,s·cjzW\gzukj qpkuquEkuEd>nj×·WkL.relwj qWkjainjT·cjpuOgHj ay.·m.tjaeK>cjlRuiaj 

y.·bL,bL,/,/,gHjmH hW·kligW·$Jr~ eqN.wjDwjxpedkuJ percjbL,/,qMhjt,hM Y p:Y;Õcjr,bM. 

ainjT·cjv,mNÕ·aSkjesL.·kuErYK[Idr.cjpercj;ÕcjkW.njbuJpuOtaj bWYmgLiÕcjd,ducjkerpjgrtjlwj 

nnYn.n.tuY md,esHj×·WdM ·cjp:YdmLÕr~ 

miezN.jaYgHj /uinjrv,d,elcja.ek.nj±t·v,/>tL ap>aYkuEamUed·aYgHjkL.r


lMiÕnjk.lv,T·kjgl.njkuEDwjpetHjek.nj±t·v,tuY v,kuE\zhtjkuEek.nj±t·v, 

lupjekL.njpercjpLnjgt,lM iÕnjr~ aYmdHjmNihjm·cjker.·miezN.jlajgLiÕcj kUK[pjsM Iv.tjdM ·cj 

lM iÕnjgHj qWkjgW·pas.B.ebÐ.njlikjnkuEkWtjv.zkuelpjlwj kuEedqpyuEpercjezN.j 

em.wjea.njdM ·cj$JgHj rnjtMajlwjr~ dHjq.jgHjr spjkuEpercjpv.p:YB.kuJ pv.mC,B.kuJ 

/uitj;eh.wjsuipj ktjlCtjlwjr~ qWkjaYgHj pv.mà,p#m´ dutiy´ ttiy mdHjr~ 

qkÒr.zj 1988 dHjaDikuEmNihjkluikjkMÕEtuinjgHj aYtuinjdM ·cjB.gW· 6 tnj~ 

KmIqcjkuJ kW,B.kuJ quJek.njv,;ÕcjkW.njv,gmLiÕcjbWYm/uihj±qihjT½,S×¡ a.tjmikjdImwj 

ker|zIgHj dpjpN.njtajbWYmdznj;Õikjlupjpnjgsuitj qJektja.$.tuY bWY}kokM.tjeT.· 

B.ebÐ.njlikj aKicjgHjaYbkja.mim·cjdM ·cjp:YkW.njmiaYr~ puOm·cjdM ·cjp:YkNÕcjpyuEr,beg> sukj 

dM ·cjkuEtWÕEr,;Õcjmnj zuicjduEk[.j»qiyuE dN.YdyHjtHj\p.T.mWYp:Y;Õcjr,bM. p:YkW.njmWYmNÕ·ek.njgkU 

kercjkuJ´ eq·kuJ´ bM.kuJek.njgkUgmLiÕcjm·cjtor~ 

qA.cj×UgHjpLnj ek.njkW.njgmLiÕcjgHj mNÕ·suitjsRuitjqa,zC, y[ÕElgUtpjt, mcjmWY 

aKuikjkN.v,kuv,tuY l[ÕcjqZÕcjq:iÕkjkuEB.q.q.qn.bWYmel.njr~ Sg, qWkjgW· 

d,ea.njsuitjel.njgHj dpjpN.njbM.taj;ÕikjdRuikj ek.njv,;ÕcjkW.njtajd,ducjdM·cjBY 

RuihjhjtCYmdHjr~ dm.×Uv,tajt·cj|gYektjpwjt.bWYanicjaTkjgHjtuY mNihj±t·qMtj 

suipjawYtajhW·g·cjm·cjp:YkW.njmWYr~ \gpjkqpjek.njv,;ÕcjkW.njtaj mpt· qCÕ ekLcjs 

/uE s.cjad> kLikjgLo auitjquJ dpjpN.njtajpLL·cjbtuikjektj×Uek.nj;ÕcjkW.njRuihjddHjtC Y 

mdHjr~ qWkjgW·pLnjgt,kuEpercje;·hMYkuEbbWYDwjgHjlphuJ$Jr dpjpN.njbM.tajluinj;ÕElwj 

nkuEdNpjpN.njq.j$ajetHj aeK>cjbL,/, percjeqN.wjDwjhuJgHj ay.·m.tjek[.wjr·cjelwj 

hW·g·cjek[.wjr·cjmWYr~ 

m·cja.m·cja. aYa·cja.sHjtnjtuY k.ltuinjsuipjB.tkÒquEgHj tJkL,tuinj 

buJaYK[pjlwjkuE ddHj;.·ktuEdHjdM ·cjgHj tNhj\K.dM ·cjbWYmel.nj~ kS·cjpercjpv.;Õcjr,bM.gHj 

ywjrpet.·/tjkuE;Õcjr,tNhjqA.cjmà, kS·cjqwjbWYmel.njr~ qWkjgW·suipjdtuYpv. 

kS·cjqwjbuJ$ajgHjelwj kuEd,auitj]qnjqLÕYqL.jhW·t.njkuEcCÕhj]qnjd,auitjlwjgHjr~ 

eqN.tjpv. d,auitjsritjgLiÕcjel.nj SgHjhW·eqcj$J tuinjk[êeRHnjmC,tuYlupjqWhjmH 

gW·a·cjepY>qHjlikje$.cj p:YeKtj$aj~ 

qWkjaYmNihjsuitjTtjkuEpv.bWYmel.njqnjgHj perajgLiÕcjk:cj huitj×UdHjmNihj 

p:YainjT·cjSkjspjdM ·cjkuEpercj;ÕcjkW.njtuY hW·kligW·aeK>cjktjebÐ.njpv.kS·cjqLÕcjr~ 

p:YB.tkÒquEdN.YgW·aeK>cjpLnjgHjelwj sritjauitjgLiÕcjel.nj SgHjhW·eqcj kM.tjdM ·cjB. 

mWY×HmWY×HtuY B.q.m¡,ktjebÐ.nj 4 qN.·gHj pWiÕcjmWYqN.·DwjkuEeT.·tSipj]t.r~ ekN.tjtY 

qWkjzkuaYkuJ qWkjmNihjtNhjqA.cjkuJ tNhjneqà.·RuJbcjnkuEpercjpv.g,tuY qgutj 

qw>tjef[·suitj titjkLÕcjti;.jpLnjgt,$ajr~ 

tcjqgutjqw>tjsuitjaYgHj ltUaYkuquEKuihjel.njr~ suipjkLÕcjti;.jpLnjgt, 

$aj \K.hW·lajmWYq.j gW·SuEgbepN.kjgL·cj;.njqWkjgW·f:iÕkjbepcjkuEpM ikjS×¡aYr~ huJr 

gW·aeK>cjktjlCtjpv.p:YkuEgek.·eanjg[Iaui v,mRuJbcjT·kjpcjdM·cj;Õcjr,bM.tajgHjtuY 

SuEgbkuJ lv.tjpv.kuJezN.jpMwjtuinjkLÕcjr~ SgHjhW·eqcj$J percje]kpj\gtjp:Y;Õcjr,puOkuJ 

SuEgb lv.tjpv.aYkuJ gW·pãprajkuEv,gmLiÕcjtuY mWYlpãgHjqWkjgW·ktjlCtjSuEgbpercj;Õcj 

gL,kwjkuJg,tuY gW·aeK>cja.suipj;Õcjr,eanjduinIRH.mdHjr~ a.troalnjgHj qWkjaYptnj 

cCÕhjm,hW·m.njr~ 

k.lm·cjdM ·cjp:Y;Õcjr,bM.et·gHj p:YqMwjaupjDupjdpjpN.njtaj;ÕE;ÕikjlwjgHj buJmd,ducjs 

quicjlwj efkjgM ·kjlwjgHj bWY}ko×Ua.tro;Õcjr,eanjduinIRH.gHjtuY auitja,a.mdHjr~ qMwj 

eqN.tjrYtLawuEpN.njgHj f[ÕnjK[ÕitjdM·cjv·cjroek.njRupjtM·mWYtuY lMÕhj$aj suitjD>tjaY 

lm[ÕJlupjkLÕcjr~ lv.tjkqpjgNnjaY e;·tM,kL,tuinjr~ percjpv.bhuqutspjkuEpWIpWê 

elwj ezN.jpMwjtuinjR~ 

huitjq.jgHjr eqN.tjpercj;ÕcjkW.njhM YkuEpercj|p·cjqL.Y huitj×UmNihjk:iÕpjqÒiÕpj 

aupjDupjdM ·cjebLtjtjgHjtuY percjew>h.mNihj percjTtjyukj percjpuinj\dpj percjpv. 

ddkjtokuE;Õcjr,puO tMajajqW.cjluJl.js.jeT.cjdM ·cjgHj bWYm\phjv·cjgW·|p·cjqL.Ya.m.njgHj 

t.l[ÕicjaY aYtJkL,tuinjr~ qWkjgW·twjesNhjbed>mjfRuihjeT.·percjhMYkuEDwjgHj 

rpjlWhjgsuitjlm[ÕJmH dHjhW·eqcj~ rpjlWhjpv.mNÕ·guJkLJÕef[·suitjgW· mNÕ·kuEDwj/uihjllmj 

;iÕkjkjepcjcjtuY d,lupjepY> btuikjer.cj~ p:Y;Õcjr,puOgHj mNÕ·kuEbbWYDwjbL,/,tuY p:Yek.njv, 

;ÕcjkW.njtajpLnjelwj ;ÕikjepcjtokuEaeK>cjr.mNihj qWkjan.gtj dN.YaYd,esHj 

t.l[ÕicjgHj p>lupjrcjtLÕcja.er.cj~ muhuitjer.huJetHj an.gtjaYgHjdHjan.gtj 

qWkj;Õcjr,aYkuJmdHjr~ 

qeb (spyj) 

p:YaKicjpsËÕpnj$aj qebwW·ef[·dM ·cjqzuicjmWYdN.Y p:YpyuEeq·bM.tuY ker.·v,gHjmNihjBwak.Y 

ar.tupjkuEv, lv.tjtupjkuEv, mNihjgmLiÕcjtajgHjguitjgs.njdM ·cjqWkjdImwjker|zImWYsW·r~


pHje]q.·lluYsuiaj mit·ey[ 

meaepWaj(mea,pWcjqN.·et· aYgW·aeK>cjtuinjsuipjepY>SuEgbqL.Ygt,lv.tjspjkuE 

qW·r.njmNihj|bo qW·r.njk.mgunj eku.·ak.Yr.mNihj|bo ekL.njbdHjp:Y;Õcj/cjk·kjmdHjr~ ap:Y 

epY>SuEgbqIkLIalnjgHj aYgW·SuEv.tjmNihj|bok[iÕcjlwjky[iÕcjek.njgkUbM.mWYtL mdHjmNihj|bo 

mNÕ·kuEk[.j}qIbWYmel.njr~ atuicj\pew$IbM.eztjtj k.lSuEv.tjd,mNihjbuikjltkj 

lwjky[iÕcjbM.mà, epC.·lupja.Skjmitjkuv,r~ mNihj|bogHj ew>h.mNihjKiuhjtuY S.njl.nj 

bWYmel.njr~ puOv,/>tL gW·huJaerwjvivkuJr~ gW·mWY×H v,dHjl[ÕicjqBcjkN. kuEqtiqWkj 

gW·sepY>qIkLIg,tuY kuEpuOquJv,fauitjektjlwjdN.YwY>r~ mNihj|botkjk[.kuEaYgHj v,gzaj 

dM ·cjp:YKucjgzajgtmukjaY\K./>krucjmdHjtuY tkjdM ·cjk[.q.q.kumNihj|bok[iÕcjlwjky[Õicj 

ar·cj;.Y;.YmWYtLgHj gW·v.tjektjr~ bWY}ko$aj aYgW·tJektjddHj»eÆ.Yk[iÕcjlwjky[iÕcj 

ar·cj;.Y;.YgHj mdHjmNihj|boek.njgkUbM.mWYtL ekL.njdM ·cjkemL.njp:Yeaeg[cj|zIkulqmgàmWY 

dN.YmdHjr~ mNihj|bogHj dluikjktuE×UdN.Ygzajv,tuY hW·huJg,mWYq.j tkjektjbuJD>tjpuOr~ 

muhuitjmdHjer. K[pjsuipja.p:Ysuitj aYdHja.qNq±tkuEv,×UluErer.´ q.jgHjhW·eqcjmà, buJluE 

v,gW·dHja.mNihjdpjpN.nj T·cjpRuicjpN.njbM.rer.gHj dHja·]qwjek·Wr~ buJluEhuJhuJ ptmj×UtC YgHjtuY 

p:YkuEek.njv,;ÕcjkW.njpuOmWYsW· p:YkuEpWIbWiÕcjmNihjpuOmWYsW· tNhj\K.v,qkaj suitjD>tjTk,\p,dM ·cj 

gHj bWY\p.ktjgW·v.tja.nkuEmtjtuY p:YgL·±qihjaYet· |ziÕcjsuitjtuY buJkuE\dhtjyutjedkj 

a.kuJmd,ducjsquicjr~ huitj×UpercjktuEdHjtC YgHjtuY Ruihjv.tjmNihj|bok[Õicjlwjky[iÕcjbM. 

hW·g·cjlupja.Skjmitj qd,scj\KcjkL.mdHjr~ mWYaKicjDwj kUK[pja. puOv,gmLiÕcjmuhuitjgW· 

dHja.buJ$ajm.njer.gHj gisuitjgLiÕkjeh.·bWYmel.njr~ muhuitj e;·gW·dHjbuJ$aj duhj×·Wp:Yv, 

gHjer.gHj puOtJlwjKuihjhjtuYdM ·cjr~ Sg, bs.r$.r·cjsmj mNihj|boq.jluEmikjgW·dHjtwjmuYkuE 

rYdpjpN.njbM.gHjer.~ 

lMÕhj$aj ar.r.auitjquJ e;·|p·cjqL.Ya.auitjtuY /uitjqpm.njmikjgW·huJg, 

mikjgW·petHjektjr~ rm[.cjmNihj|bopuOv,gmLiÕcj p:YkuEwuicjSuEgb epY>qIkLI B.pktjpekcj 

ekL.njbdHjp:Y;Õcjr,gL,kwjgmLiÕcjtJv.tjtuinjauitjtuY k:iÕpjqÒiÕpjmNihj|bolCÕElCÕE m·kjgtwj 

tuinjquikjkj ptwjpN,kuEgL,kwjm.njtuinjr~ p:YpercjK[Idr.cjdImwjker|zI kS·cjdM ·cjmNihj|bopuO 

v·cjeqà.·qLÕcjtuinj aes.·sr.Yv·cjgW·;iÕkjepcjtuinj kligW·percjezN.jem.wjtotkjtuinj 

bWYmgLiÕcjgW·v.tjektjr~ »wW· huitjmNÕ·pM ikjsuitjquJv,fauitjmikjgW·|p·cjqL.YmdHjr~ ywjrd,huJ 

mà, pY>×UrYk:iÕpjdpjpN.njbM.tuY p:YgL,kwjezN.j$aj ekL.·kLÕcjbWwjkL·qN.·tM i$ajtuY tMajaj 

mNihjmNÕ·pM ikjsuitj mikjgW·|p·cjqL.Y mikjgW·gW·Kuihjtuinjehcj n.n.q.jkUK[pjdM ·cjauitjr~ lMÕhj 

$ajpLnjelwj lsW·suitjbuEpN.njgmLiÕcj|p·cjqL.Ya.tuY dwja·cjq.njquk[IgW·bL,titj×Upw>¾Kicj 

lwjgHjr~ Sg, puOv,gmLiÕcjbWYetMcj d,sW·qtikuEmuer.mà, kL\bnje;·mthcjdM ·cjgHj eS.wjluE 

elwje;·hW·mcjqI buJgHjkuJ ar·cj;.pjkLmpNhjgHjelwj qBoe;·gW·|p·cjqL.Ya.hM Y´ dHjq.jgHjr 

puOv,gmLiÕcj duEkuEkligW·percj|p·cjqL.YKuihj;.·gHj eacjducjtuY wIriyepcjcj m¡,mcja.r~ Sg, 

gHj llajluEpuOeacjducjmcja.m.njer.~ 

lMÕhjhuJetHj maerwjmtW·g, ¤¤/uihjllmjõõhuJgHj p:YeKM.njp>cjtMajajmNihj 

p>cjS.YdM·cjauitjr~ rYpuOmNihjbWYmgLiÕcj percjkelcjqMhjqMnjrcjqkaj percj|p·cjqL.Y 

percjqLÕcjptuinjaes.·sr.Y rpjspjqucjsYdM ·cjauitjr~ lCÕEgHj wuicjtkjk[.ap:Y;Õcj v·cjgW· 

ktuEdHjpercjtkjk[.piqW.cj quJsuitjquJsRuitj K[Idr.cjdM ·cjgHjgW·v.tjektjr~ Sg,gHj p:Y 

a]k.puOv,gmLiÕcjgHj p!ipkÉe;·ktuEdHjdM ·cjlMÕhjgHj mNihjhuJmNihjg, ea.njdM ·cjekW·ekW·gHjgW·v.tj 

ektjr~ p!ipkÉehcjgtwjelwjaYgW·v.tjr~ aelwjaYgHj pN.njp:Y;ÕcjmgLicjeqC.YdM ·cjllaj$aj 

epY>btuikja]k.dpjpN.njbM.kuEek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj SkjkLÕcjduEkuEaKicjlMÕhj$aj 

ew>h.$ajgHj etMcjwieqqhW·eqcjr aYesHjsuitj~ p!ipkÉ mà,gHj puOkLÕihjtJlwjKuihjhjr~ 

eztjtjgHj maerwjp!ipkÉ huJgHj aDipY>p!ipkÉrpjlWhjmWYq.jDwjhW·eqcj aDipY>e;·×·W 

bWYmgLiÕcj p:Ya]k.puO$ajelwj duEaKicjlMÕhjktuEdHjdM ·cj$Jfuihjr~ 

rYdpjpN.njmNÕ·dM ·cjp:Y;Õcjr,bM.taj Smaerwjq.j$ajDwjhW·eqcj maerwjluEdHjdHj 

v,tajt·cj|go$.kuEpM ikjkqpjv,tajtuY kL.YptitjB.q. K[iÕtjpLiÕtjr~ atuicj 

lhuJv,tajetHj ;Õcjr,puO v·cjhW·gW·Tk,\p,elHkjlH·cja.buJ;Õcjr,yUguiql.bIy[.gHj 

;Õcjr,puO d,pM ikjezN.jkuEdpjpN.njv,tajekW·ekW·er.cj~ aerwj$ajgHj aDipY>hM Yl,l,gHj 

puOkLiÕhjdM ·cjquJv,fauitjr~ Sg, puOv,gmLiÕcj percjK[Idr.cjdImwjker|zI eku.·percjtNhj\K. 

a]k.ek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj p!ipkÉ eku.·}k·cjmCÕihjdM·cjv,qkajdHjdM·cjgHj puOky[.nj 

eT.·hW·gW·l,l,r~ p!ipkÉ e;·mNÕ·dM·cj mktuEdHjdM·cj;.·;.·gHj puOv,gmLiÕcjpqmÐJm.njh.´ 

ywjrpqmÐJrmà, puOd,ptwjk:iÕpjekL.nja.buJluE m¡,K[pjgNnjv,qkaj~ qM.njq.j$aj 

kupuOv,gmLiÕcj leS.wjleS.wj gpjgwjd,qM.njzkuzkur~


p:YkuEmNihjpuOgmLiÕcj$ajr lCÕEgHj atuicjrYdpjpN.njbM.tajhuJg, lel.cj]t,dM ·cjgHj 

ekL.njbkjauitjtuY buJrYdpjpN.njbM.tajhuJdM ·cj p!ipkÉ hM Y;.·ekW·h.´ mikjgW·huJeT.·hM Ypuhj 

gHjelwj×·W~ puOqpbuJ$ajgHj puOewcjdM·cjpercj;ÕcjkW.njh.´ hW·eqcjmà, mtjkLkjdM·cjtuY 

hW·v.tjak.Yr.ddHj;.·gHjh.´ ay.·m.tjSgW·pY>t,eT.·percj]t,w>d rYdpjpN.njbM.taj 

Dwjehcj tuYpercjpuOd,SuEgb\pqN.;.·;.·gHj puObl,eT.·ekL·×UtYhW·eTkjer.cjaYesHjsuitjr~ 

\pqN.percj;ÕcjkW.njktuEdHjdM·cjp:Y;Õcjr,puOquJfauitjgHj ywjrmikjgW·eq.cjkl, 

tpjpjt,t, y[ÕEy[ÕElgUlgUmà, p:YkuEpuOv,gmLiÕcj mue;·dHjdM·cj p:Yqzuicjet·mue;·dHjdM·cjbuJluEgHj 

q¡,gLiÕkjgL.YsM IsMtjr·cjK[ÕitjtjpLiÕtjtjer.cj~ ywjrd,huJ atuicjlv.tjaYmà,etHj p!ipkÉ 

e;·mNÕ·dM ·cja]k.puOv,gmLiÕcj v·cjro;.jpucjktoktomNÕ·p:Yp>cjgHjbeltjlt.jhW·bL,kuJr~ efkj 

gM ·kjtkuitjsuitjhgW·r~ sN,d,dHjbuJgHj puObWYmy[ÕElgUtpjt, d,bkjkuEbkjektjv,qkaj 

mWYsW·er.cj~ \pqN.gmLiÕcjwW· p:Ya]k.percjtNhj\K.gHjehcj sW·suitjgLicjcj eacjducjtuY suEducj 

pelwjpeltjlwjtuY rpjspjeq.cjkl,a.eTkjr~ huJaerwjq.j$ajgHj puOv,gmLiÕcj 

nkuEpercj;ÕcjkW.njkuJ percjew>h.mNihjkuJ v·cjgW·;Õhj}k·cjtuinjf:iÕkjbepcjkuEzkuzku 

ehcjmdHjr~ ;Õcjr,puO$ajwW· gLiÕcjkuEbWwjkL·qN.·mel.njkLÕcjet· a]k.p!ipkÉgmLiÕcjm×·WkLÕcj 

aSkjkjtuY puOv,gmLiÕcjv,mWYkuv,mWYsuitjD>tj\p, SJpãTk,v,qkajmdHjr~ percjsuitj 

D>tj\p, SJpãTk,v,qkajbuJ$ajgHj p:Yan.gtj\K.hW·laj$aj percj|p·cjqL.YmWYmWY 

ktuEdHjkLÕcjmà, qWkjgW·kelcjwIwtjdduikjpRuikjmd,ducjsquicjdM ·cjlMÕhj$aj mdHjw>tjg>tj 

KkjKuYmWYq.jer.cjmdHjr~ 

k.lpuOrtje]q.·mà,etHj e]q.·dek.cjluYdM ·cjp:YK·kjw>gmLiÕcjmN·Õtor~ pktimà,etHj 

rtje]q.·tuYdHjauitj dek.cje]q.·luYdM ·cjaet·via$ajvi\p,z,dM ·cjgHj mNihj|bogmLiÕcjesHjw> 

bkjpHjektjmWYdek.cjtuYmWYdek.cjr~ kemL.njd,pHjdek.cje]q.·mWYdek.cjtuYmWYdek.cj 

buJ$ajgHj w>tjel.nj×Urtje]q.·v,rtja.dM·cjgtet·$J~ huitj×UhW·mikjkuEelcj 

eT.·qM,qM,g,tuY puOmNihj|botaj bkjpHjektjlkj}komdHjr~ v·cjroq.jgHjkuJr p:YkuEpWIbWÕicj 

pLnjgt,puO k:iÕpjqÒiÕpjmNihj±t·gmLiÕcj ar.v,tajhW·v.tjhW·sW·qti ar.m¡,pMikjlCÕEgHj 

p:YkuEpercjK[Idr.cjmNihj|botajgHj tupjtoropHjdM·cje]q.·lluYmdHjr~ nkuEk:iÕpjqÒiÕpjpuOgmLiÕcj 

v,tajsW·aRuJkuE¤¤dek.cje]q.·dek.cjqtjaDikõõDwjrh.´ q.jgHjhW·eqcjmà, 

m¡,kunjlwjgNicjtuY d,pHjdek.cje]q.·\phjlluYgHj aKicjv,tajhM Yh.í 

p!ipkÉ eku.·percj}k·cjmCiÕhjbuJ$ajgHj puOhW·huJhW·g,mWYq.j pY>doa.eT.·gW· 

hW·eqcj~ hW·huJg,mWYq.j pY>doa.eT.·elwj \pqN.taj$ajauitja.hW·eqcj~ mNihj 

±t·aYeRHjeqHjm.njlCÕEgHj \pqN.buJbuJ$aj×W·mà, p:YkuEek.·DRuJv,hW·huJDm·kjtuinjmWYq.j v,kuEaY 

huJg,g·cjcjelwj×·Wr~ muhuitjer.huJmà, nkuEmNihj|bomWYtL gW·ptuinjT½,qIkLI\pqN.buJ$ajgHj 

klitjkel.tjgLiÕcj×UmNihj±t·ptuinjT½,qIkLI$JmdHjr~ ekL.nja.buJ$ajgHj \pqN.gmLiÕcjmNÕ· 

dM ·cjgHj eq.cjkl,auitja.m.njh.~ huitj×UpercjktuEdHj SuEgbbuJ$ajr aYeku.· 

mNihj|botajv,gmLiÕcj suitjdHjv·cjropHje]q.·dek.cjluYdM ·cjgHjtuY spt·kLÕcj×UpercjddHjmhuJkLÕcj 

gHjehcjmdHjr~ mWYaKicjDwjgHj \pqN.e}t·e;·hW·e\p|p·cjlwjkL.kL.et·kuJ \pqN.e;· 

hW·eq.cjkl,lwjK[ÕitjtjpLiÕtjtj$JgHjelwj eqHj/kjdHjdM ·cjt.l[ÕicjmNihj|bogmLiÕcjr~ t.l[Õicj 

e;·mezN.j¾zicjel.nj$aj puOmNihj|bogmLiÕcj /uitjpm.nj /uitjaes.·×·WgHjd,ektja.t.l[Õicj 

er.cjmdHjr~ 

tuYkLÕcjhW·lajmWYq.j$J p:YkuEB.pÒtjepÒcj rnjtMajqWkjpercj/uihjllmjgHj 

as.v,msuinjqÒÕJ/>tL quJkuEaYmWYtL gW·aeK>cjkuEB.pÒtjepÒcjr~ ahinjkuEB.pÒtjepÒcj 

gHjr aYgW·ktjlCtjektjnYkYbuJ\pcjkuEB.pÒtjepÒcj×Uas.msuinjqÒJÕ/>tLgHj TpuitjcCÕhjm, 

hW·m.njr~ 

B.pÒtjepÒcjgHj qpkuE/uihjllmjmWYq.jDwjhW·eqcj mdHjpÒtjepÒcjmNÕ·kuEgunjfuEezN.j 

mWYmdHjr~ mNihj|bov,mtuinjsuipjpÒtjepÒcjlM ihj/>esHj.tLgHj mdHjmNihj|boek.njgkUek.nj;Õcjarcj 

sHj/>gkUtuY mNÕ·ayukja]k. 19 qN.·kuE 52 qN.·mdHjr~ mNihj|boquJfauitj v,tajtuinj 

B.pÒtjepÒcjgHjquJsuitjquJsRuitjtuY percjv,tajd,ducjsquicjp:YgL·±qihjv,gmLiÕcjkuJ lv.tj 

DwjpetHjv,tajgmLiÕcjelwj qIkLIqL.Ygt,lv.tjv,qkajauitjr~ p:YB.pÒtjepÒnjgHj 

aKnjebÐ.njT½,×·WbWYmgLiÕcjr~ mYWaKnjgHjv,kuEmNihjtuinjsuipjquJfauitj kuEloT½,v,mWYkuv,mWY 

per.mNihj|bommikjmWYmWYv,guitjgs.njqWkjgW·ptnjpercj/uihjllmjmdHjr~ ap:YgHj qMtj|bomWYtL 

mNÕ·yMÕf[iÕf[Õimà,gHj buJe;·esHjsuijtj ektjas.·kuEmNihj|bov,guitjgs.njdkjptnj percj/uihjllmj 

mWYtLtuY loT½,q.jwW·rí 

¤¤puOv,gmLiÕcj tuinjsuipjdM ·cjepY>qL.Ygt,lv.tjpercjmNihj|bomdHjr~ tcjtNhjpuOqI 

kLIqL.Ygt,dM·cjlMÕhjwW· mdHj\pqN.ktuEdHjdM·cja]k.ek.nj;Õcjarcjp:Y;Õcjr,puO\phjhj$aj 

mdHjr~ puOv,gmLiÕcjaeG.qIkLIdM ·cjpercjgmLiÕcjwW· e;·hW·tupjv,qkaj tNhj\K.v,qkaj 

×W·dM ·cjtuY lCÕEgHjd,ducjsquicjelwj×·WkuJr~ suipjdN.YpuOektjpercjtupjsuitjv,qkajhW·gW· dHjdM ·cjr~ 

mWYaKicjDwjv,mWYkuv,mWYgW·eTYTutja.elwjhW·g·cjhuJg,v,qkajr~ quJv,fauitjgHj 

d,ducjsquicjp:YsuitjtuY lRuiajy.·tuinjauitjr~ lwY>gHj amuia.mUdui ×Ugzajd ·cjdluikjktuEtuinj M 

tuYquJdeyHj quJelHjT½, gtmukjmNihjgmLiÕcjgHjr~ tuYmNihjmea.njsuitjlRuiajdM ·cjquJfauitj 

kuEktuEdtUtuY ftuitjfea.wjkuES.njkM inj p·cjtYa.mWYsW·quJv,fauitjr~ amuihuJg,tuinj 

puOdHjmNihj|bomWYsW· q.jgHjr mNihjmWYtLd,ducjsquicj mNihjgmLiÕcjkLiÕhjektjelpjr~ mNihjgmLiÕcj 

micjaerwjamuigHjtuY dluikjktuEtuinj elHjkW.Ytuinjauitjr~ roq.jwW· ahinjelHjkW.YgHjr 

percjhW·epcjsuitj percjtNhj\K. hW·tupjrcjqkajgHj pL.·bz,a.m.njkuJr~õõ 

qMtj|boe;.tjgHj e;·esHjsuitjkuEkemL.nj amuiekL.nj$.gHjtuY huJptuinjsr.Y


qPas.·KuihjkuEamiu mdHjr~ puOmNihj|bogmLiÕcj p:Yar.eq.cjkl,percjn.n. leS.wj 

leS.wjquJm¡,lRuiajr~ (mNihjlCÕEv.tjektj /tjtktj ;Õinjlyer.cjg,) buJluEdHjdHj 

a]k.ek.njgkUek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj tNhjneqà·.kelcjqMhjqMnjrcjqkaj bWYm 

;.·\p¾zihjnkj ×UpercjddHjhW·tupjkuEv,qkaj gW·ttjekL.·a.×UpercjtNhj\K.v,qkaj 

buJ$ajm.njgHj bWYetMcjgW·T½,$. nmUn.KuihjmWYmdHjr~ 

percjgW·kelcjqMhjqMnjvIq.;.·;.· percj/uihjllmjeztjtj ar.puOguitj 

gs.njekL.njdM·cjgHj buJ\pcje;· nYkYe;· hW·tupjv,qkajmWYgHj el.YqW.ekW·hW·eqcj´ 

/uinjrw>tjg>tjgluicjluEkuJelwj mNihj|bopuOttjekL.·a.m.njehcjmdHjr~ aeK>cjar. 

eku.·aeK>cjgW·RuYsHjmNihj|botaj e;·hW·qMhjrT$JtuY d,ektjaKicjvier.cj~ Sg, 

percj/uihjllmj aeK>cjr.bL,/, eku.·percjtupjqMhjv,qkajgHj mdHjaeK>cjtmj 

mUlpuOtuY puOmNihj|boquJv,fauitj /uitjaes.·×·W Kuihjauitj md,guitjgs.njekL.nja.er.cj~ 

meaepWaj (mea,pWcjlupjK[Idr.cjp:Y ds.·pnjm et·quJsuitjquJsRuitjtuY 

dotitjsuipjkLÕcjpyuEeq·bM.$ajr~ e;·kligW·aeK>cja.ktjpv. p:Y;Õcjr, 

awjqe]tlIy. tuY\phjhj$ajgHj mdHjas.pÒtjepÒcjmWYtLkuJ quJkuEektjt.l[Õicj 

kL.YB.q. p:Ygek.· Altsean-Burma mdHjr~ 

ainjT·cjm¡,eh.·\zsuitjel.nj 

g[êl.cj 

per.ddHjmikjgW·loT½,lMÕhjwW· mdHjper.miezN.jaY per.mNihjmWY aYq:iÕkjS.nj 

el.njmWYtLmdHjr~ 

yMÕmiezN.jgHj ek.jKos mivicj mà,r~ miezN.jvicjwW· dHjmNihjz.tikW.njelwjqu 

(lyjsu)´ pWiÕcjtuikjtuicjem[.kj(et.cjem[.kj)´ pWiÕcj;ÕcjDwY> r,tNcjqImdHjr~ miezN.jvicj 

k.lgW·ayukj/>esH.j\pcj dHjainjT·cjkuek.njkW.njmWYtLmNÕ·yMÕmuicjetnjmdHjr~ |bo±t·mivicj 

kuEmuicjetnjwW· hiutj×Ua.YkM.Y miezN.jap>ezN.jaSkjSkjkuJ huitj×Uv,/>±t·kuE|bovIq. 

guitjgs.njekL.njkemL.njtuY gW·ptl]kkj\dpjpuinjh.njauihjtMÕihjr~ p:YkuEsrcjmNihjel.Y 

pWiÕcjtuikjtuicjem[.kjgHj yMÕv,tajelwjp>dM ·cjkuJr~ v,tajgW·puicj|pIlwj e\pcjgLodHjlM ihjkuE 

kL· tibCkLajqWwjpLnjelwjdHjkuElCJÄkmdHjr~ SgHjhW·eqcj$J p:YqCiv,tajpLnjelwj 

wIlwjs.cjad>kLikj m×·WlM ihjbWYgLiÕcjr~ v,/>±t·kuE|bokligW·ek.njwutjmWY ek.njbL.YmWYtuY 

q:iÕkjS.njek.njz.tjbWYmel.njr~ 

kW.njelwjqu pWiÕcjtuikjelwjquwW· ek.njpN.njdpjnwt taja.kLÕcjdM ·cjmWY×HmWY×H 

tuYm¡,ducjkajp[Yp[.·dM·cjkuEek.njpN.njnwttaj buJv,tajd,suitjmdHjr~ qA.cj×Uek.nj 

pN.njbM.tuY dpjdmLÕkjek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcjelwj kLÕcjsuipjdM·cjmWY×HmWY×HmdHjr~ d,k.lmWYtCY 

ek.njwutjmiezN.jvicj mNÕ·ayukjbNtj sHjds.· sHjdsitjqN.·gHj q:iÕkjS.njv,kajkuEek.nj 

qg·cjdpjpLnjgt,DwY>mWYtLtuY hW·kuEqmÐJkuEy.Y»tmWYq.j bkja.qC itjtjr~ ptmj×UaKicj 

gHjtuY miezN.jvicjsuitjeTYepN.tja.bWYmel.nj TpuitjeT.·aSkjkuEek.njwutjzkur~ 

buJaerwjv,huJ S.njgLiÕcjetHjd,k:ÕhjgLiÕcj gHjkuJr quJkuEsuitjmeTYepN.tjgHjv,huJv,qL,eT.· 

×UddHjek.njv,mdHjr~ ek.njwutjmiezN.jvicjbkja.±t·tuY laj/>tC Y ek.njpN.njdpj nwt 

tajsuipjkLÕcjtuY tJa.ddHjek.njwutjmiezN.jvicjbkja.rYpLnjgt,gHjr~ huitj×Uek.njwutj 

v,bkja.rYpLnjgt,tuY v,ptuinjduhjmNihjp:YainjT·cjmiezN.jvicjgHjaSkj×W·dM·cjkuEdpjpN.nj 

pLnjgt,DwY>er.cjv,g, v,kLÕcjrpj$.ap>ezN.jmuicjetnjkuEek.njbL.Yv,r~ Sg, v,mdHj 

ek.njbL.YgHj kuquEKuihj|gipjbL,a.tuY pY>dodM·cjp:Y;Õcjlgucjet·r~ ;.·;.·gHj ek.njwutjv, 

/uinjrbkja.esWcje;·kuJelwj ainjT·cjmiezN.jkuEdpjpLnjgt,tajgHj aSkjhMYl,l,r~ 

SgHjhW·eqcj miezN.jv,elwjhW·d,suitjek.njqg·cjdpjpLnjgt,gHjl,l,r~ 

dpjpN.njbM.taj k.lrpj$.ap>ezN.jetnjgHj rpj$.mWYsutjrg,elwj 

gW·mWYqtÐhelwjhW·bL, gW·/>qtÐhelwjhW·bL,$JmdHjr~ miezN.jmWYgHj qWkj±t·tlqC izku 

gW·bL,g,tuY qW·eT.·\gpjrtjtuY gW·]qnjd,gs.njkuEv,mdHjr~ duEkuE\gpjkqpj/uitj×W·gmLiÕcjgHj 

auitja. eqHjdM ·cjqC imWYmDwjgHjelwj lkjqnjap>ezN.jetnjgW·bL,hW·v.tjmWYq.jr~ miezN.jmWY


pMtjeq.ks·cjto v·cjkuE}kaja.kuJ mdHjr~ a.tjaRuJbcjkumNihjezN.jkW.njluEelwjhW·gW·´ 

a.tjptuinjT½,kuERucjn.Ybs.luEmWYelwj hW·gW·mdHjr~ dpjpN.njbM.tajsutjlwjduhjltU 

ap>ezN.jetnjbuJluEer.mà, ap>ezN.jetnjkuElwjaRuJbcjek.njqg·cjdpjpN.njpLnjgt, g,~ 

v,ptitjamicj d,ek.jkelcjencjek.njwutj v·cjgW·gW·bWYm\phj~ tuYpLnj v,ek.jncj 

ap>ezN.jetnj suipjaed>wjkW.njtuY v,/ucjtkj v,p[YT½, kuEv,kW.njgmLiÕcjbuEauitjr~ 

ek.njkW.njtajquJv,fauitjmWYhW·kuEeqHj kuEkLÕcjbuE tuYBpÈlwj ywjrSkjeS.·kuE 

rYpLnjgt,mà, d,ducjp[Yp[.·buJ$ajer.cjmdHjr~ ap>ezN.jetnjmWYgHj d,ducj/ucjtkjp[Yp[.·lwj 

lm[ÕJ]kpjd,auitja.kuJ quJkuEekLcjdkjlwjtuY sYlwjtCYk.tjtjaed>wjkW.njgHjr~ 

miezN.jvicjgHj duEkuEsuipjaKicjgHj qWkj±t·tlqC izkugW·bL,gHj guitjgs.njdM ·cjfuihjr~ Ruihjhjalnj 

miezN.jvicja.kuEek.njpN.njtajgHj a.tjducjgunjv,etHj \K.hW·lajbl,kuEe$.cj 

v,g,r~ miezN.jmWYgHj pY>×UlRuiajy.·tuYmuelwjqphW·gW·r~ ekN.tjtY rYpLnjgt,tajmicjpRuicj 

ap>ezN.jetnj tuYlupjkLÕcjpnjkuEdpjpN.njbM. ap>ezN.jetnjmWY m¡,lhutja.lm[ÕJ 

a]k.epY>btuikjgHjr~ 

miezN.jgHj /uinjrek.ed·mq×·WkL.r ywjrSkjeS.·kuEmiezN.jmà, efkjduhjdHjmNihj 

SkjeS.·kuErYpLnjgt,g,tuY v,mWYelwjhW·g·cjSkjeS.·kuEmiezN.jr~ ap>ezN.jetnjd,eT.· 

a.tuY miezN.jmWYDwj d,tnjtoa.p:YqC imdHjr~ aKicjgHj miezN.jgW·ayukjpnjesH.j\pcjviekW·$J 

}ko×UgHj lajbNtjpiqN.· v,mdHjek.njbL.YkelcjsuipjkLÕcjkW.njtuY dHjainjT·cjkuEqMtj|bomWY 

p:YkW.njgHjr~ k·kuquEper·kLÕcj miezN.jgHjpuinj\gpjhM YtuY ek.njgaHjgHjhW·qpk.r~ miezN.jmWY 

/uinjrsuitjgikuEek.njwutjzkukuJelwj huitjDwjq:iÕkjS.njltUek.nj sM IbHjqN.dM ·cjek.nj 

wutjgHjlMiÕnjk.lr~ micjpRuicjdHjepY>btuikja]k.dpjpN.nj nwt kuEdpjpLnjgt,mà, 

qWkjek.njwutjzku gW·bL,BYa×Ðr.yjgHj r.dn.ef[·emtÐ. gtmukjk[.jgHjelwj 

hM Yg,e;.cjmWYelHjr~ miezN.jvicj v,fe;.tjlikjk[.jmWYkaj(Ttjtj) huitj×UgHjr /uinjr 

v,aSkj hM YkuEek.njwutjv,kuJelwj dpjpN.njnwttajmicjd,rm[.cj miezN.jv,r.dn. 

ef[·emtÐ. kuEek.njwutjv,gW·TtjyukjgHj v,gL.YduhjektjdM·cjaSkjkuErYpLnjgt, 

g,tuY kLÕcjrpj$.ek.njbL.YmWYpLnjr~ qWkjek.njbL.Yzkueqà·.bL, rnjtMajtuYmiezN.jkuE 

ek.njgaHjgHj \gpjrtjS/uitj×·WgHjqW· Tpkjl.BjbzokuErYqMicjtltajpLnjr~ Tpkj 

l.BjbzotuYgW·bL,titjkLÕcjkuJelwj ek.njbL.YmiezN.jmWYgHj huitj×Ud,ducj/ucjtkjp[Yp[.·lwj 

aeG.sMIsMtjlwjet·tuY ek.njbL.YmiezN.jgHj v·cjkuE}kajwuikja.kuJmdHjr~ miezN.jmWYgHj 

±t·tlqCielwjK[Õitj ek.njmWYgHjelwj}kaj´ qWkjek.njwutjmWYgHjelwjd,gWicjs·cjto 

percjpuinj\gpjgHjelwjhW·eqHjretHj pMtjeq.ks·cjtodM ·cjp:YgL·±qihj kLiÕhjaKicjmdHjr~ 

m·cja.buJgHj lajbNtj/>qN.·tuY gW·micjpRiucj×UkuEek.njwutj ddHjkligW·ek.njsomWY´ 

miezN.jktuEdHjDwjemtÐ.mikjgW·SuEmukjek.njsobWYmel.njr~ /uinjgHjelwjj hW·g·cjektjaSkj 

kuek.njwutjzku k.lsuipjekN.tj pRuicjhW·mikjmicjhW·mikjklcjgHj miezN.jm¡,micjr~ 

mupRuicjer.huJetHj ek.njwutjv,gHjd,mk·K[Õitja.p:Y¾gipjmWYdN.YmdHjr~ miezN.j micjd,pRuicjek.nj 

wutjzkuK[Õitja.gHj ]kaja.mWYdkutjr~ mcjsM IdM ·cjgW·kelcjSuEgbek.njwutjzkuvih. 

lMÕhj$aj pMikjS×¡miezN.jgHjm¡,\phjdtu·esHja.r~ ek.njwutjgHj gW·lwjek.njcC.j/> 

ek.nj±t·ayukj/>qN.·gHjmWY ek.nj|boayukjdsitjqN.·gHjmWYeqHj/kjdM ·cjr~ ek.njcC.jtaj 

gHjdHjek.njkLcjmi gW·ek.jncjm·cjker.·miezN.jgHjhW·g·cjK[pjr~ v,mdHjek.njKm.njgHj a]k. 

BYa×Ðr.Y ek.jf[oencjek.njsoT½,kuEmiezN.jkuJelwj huitj×Uefkjek.njpN.njnwttaj 

rpj$.ek.njsozkutuY hW·g·cjkuEek.njsotajm·cjker.·zku m¡,kelcjkuE$.ek.nj 

Km.njgHjpLnjr~ TpjmWYw>pLnj miezN.jmWYk·kuquEhW·Kuihj ek.njwutjv,d,eT.·a.tuY lajgW· 

bNtjpiqN.·dHjkuJ v,mdHjek.njKm.njv,gHjelwj m¡,\phjlluYa.p:YepY>btuikjmWYdN.YgHj gW·micj 

pRuicjsuitjluJpLnjr~ miezN.jmWYgHjdHjgwicjkuEek.njso/>mWYtC YhW·\K. dHjek.njkLcjy.Yap> mukjmtj 

d,e;.tjqwj miezN.jgWicjtokuEek.njsobWYel.njr~ 

aKicjlMÕhjhuJetHj miezN.jvicjkligW·ayukj}toesH.j\pcj ]kpjTpHjesH.jmdHjkuJr~ 

pMtjeq.ke;·ms·cjtov,×UayukjpnjesH.jqN.·\pcjet· duEaKicj$ajhW·pLiÕtj\za.$Jr~ 

ek.njsogmLiÕcjgHj K[Õitja.y[h. g[iÕcjm·cj$Jh.gHj mupRuicjelwjhW·micjmWYq.jr~ gW·mipjsuitjhuJgHj 

p:YBwmiezN.jvicj$aj ay.·mtjtikjlp·v.tjelwj hMYmWYelHjr~ p:YkuEeqN.tj 

percj;ÕcjkW.nj aluEqIyutjperajbuJbuJ$aj miezN.jmWYd,elcja.±t·tlqCizkukuJ 

quJek.njwutj quJek.njKm.nj ek.njbL.YeqHjdM ·cjmWYgHjelwjm¡,]kaja.kuJ gW·m·cjker.· 

ek.njsov,q:iÕkjS.njgHjmH aeK>cjhMY$Jr~ BwmNihjmà,$aj gHjgW·ktuEdHjw>tjekW·rgHj 

mNÕ·DwjtW·lwjkL.relwj Bwm¡,s·cjtoeq.kezN.jgluicj$aj v,luEmWYelwjhW·mikjdHjr~ 

;.·;.·gHj miezN.jvicjdHjmNihjtJpercj;ÕcjkW.nj tJpercjpLnjgt,mWYhW·eqcjl,l,r~ v·cjro 

miezN.jvicjkuJ ek.njv,;ÕcjkW.nj qM.gU qM.bCv,mekL.njsbWYmy[ÕElgUtpjt,gmLiÕcj 

m¡,ducjsquicjdduikj;ÕE;Õikjp[Yp[.·×UkuEaluEqIpN.njbM. bWYmdznjh.qImdHjr~ aKicjlMÕhjmà, 

p:Y;Õcjr,bM.puO mNihj£b£bbuJmiezN.jvicj$aj ×W·dM ·cjbWYmgLiÕcjr~ ek.njv,;ÕcjkW.njalu·auitjqJu 

b[ÕEthcj mcjsM IdM ·cjBw/uihjllmjehcjmdHjr~ dHjq.jgHjr mimv,;ÕcjkW.njgmLiÕcj pMtjeq.k 

e;·ms·cjtodM·cjgHj v·cjgW·pLiÕtj\za.tuY tNhjneqà·.dkjptnj;Õcjr,/uihj±qihjr.cjS.YmWYgHj 

puOquJv,fauitj vIvIq.q.guitjgs.njekL.nja.mWYsW·suiaj~ 

g[êluicj 

g[êliucjwW· ktuEdHjmNihj×UainjT·cjqM.bC ek.njgkUDwY>mWYtLmdHjr~ aluEqIpN.njbM.taj 

bWYanicjaTkjkuE|p·cjdN.YdM·cjmWYw>tuYmWYw>pLnjgLiÕcjcjkuEw>gHjr ×UkuEv,gW·ayukjds.·qN.·et· 

suipjkLÕcjzercjbduipjmNihjdHjdduikjp:YedqpyuEeq·bM. ker.·mNihjp:YainjT·cjv,mdHjr~


trodmLÕkj 

tIeh.cjn.nj 

yMÕaY tIeh.cjn.nj mdHjr~ per.aYmikjgW·K[êT½,lMÕhjwW· mdHjper.e;·mktuEdHj 

SuEgbkuaYaKicjel.njkLÕcjbNtjpiesHj.et·mdHjr~ 

qN.·aYa·cjsHjtnjgHjr p:YkuEpLnjgt,keK[cjpuOv,gmLiÕcjesHjsuitj mNihj|boek.njgkU 

keK[cjelwjd,p>lupjeTkjer.cjg,tuY bl,$.kuEa.ktjpv.p:Y;Õcjr,eq·mdHjr~ 

spjkuEkisË$ajtuY mimaYhW·esHjsuitjr~ muhuitjv,hW·esHjsuitjer.mà, epN.wjkuEek.ed·aY 

mNÕ·mNihjsHjmWYtLgHj aYdHjdutiy tuYp:Ypercjpv.pLnjelwj duEkuEsiupjB.kWnjpitjktjebÐ.njm.nj 

KuihjhjjmdHjr~ rnjtMajmimgHj ywjrB.tuYmà,qWkjgW·/·kjk:iÕpjT½,gL·cjkuEed·gmLiÕcjtajgHjmdHjr~ 

Sg, ekN.tjtYky[.njhW·gW·gHjelwjmWYq.j mdHjpercjek.njgkUzkugHjelwjmWYgL·cj 

aYm¡,bkjlupjkLÕcjp:Y¾gipjr~ aYsuipj¾gipjtuY\K.hW·laj fnjznjtuinjqWkjgW·titjtroa.;Õcjr, 

eq·r~ ek.njqg·cjmNihj±t· (200) \pcj ek.njqg·cjmNihj|bo (20) titjkLÕcjtromWYsW·r~ 

aYeTcjektjek.njqg·cjmNihj|bogmLiÕcjgHj a.zercjpyuEeq· qWkjgW·ktjebÐ.njkWtjskj 

erdIyuituY aYelwjp>p:Yker.·gHjmWYtLkuJmdHjr~ 

mWYd|mipjtropuOgHj dpjpN.njmSltaj nnYn.n.q.j pluJpl.jr~ p:Yk:iÕpjpuOgHj ek.nj 

qg·cjmNihj|bop>dM ·cjgHjv,tajtJtuY ]ktjbtuikjel.Yel.Yv,eTcjtuY v,kLÕcjbtuikjr~ 

puOtitj×UbduipjmWYdN.YgHjtuY gW·pnjtC YgHj d,ducj]ktjpnjkuEdpjpN.njmSltajr~ ek.njpN.nja. 

gtpuO/>tLm¡,\phjlluYa. lCÕEd,wpj~ huitj×Ud,ducj]ktjpnjbuJgHjtuY puOd,qL.YeT.·gL·cjtropuOr~ 

Sicjlwja.gL·cjkrtjduEkuEsuipjpyuEeq·gHjhW·dHjtuY m¡,zUdM·cjaed>wjtror~ p:YkuE¾gipjdmLÕmWYdN.Y 

eqC.Y\K.×UmNihjgmLiÕcjbWYmel.nj puOm¡,ea.pjb¡dM ·cjdN.YgHjlaj 9 tC YmdHjr~ p:YdN.YgHj qWkjgW·hu· 

;.jgHjlPhuJ$Jr ;.jqWkjgW·;ÕcjpucjgHjmH gL.Yw>tjekW·ekW·r~ aeG.gHj ezW.·mpuOektjencjlwj 

]kpjauitjkLÕcjtuY m¡,et.·spucj/uihjr~ 

}ko×UgHj puOSkjtitjkLÕcjtro suipjaed>wjtWEÕr,q{.njgHj TpjdHjepY>btuikjmWYw>pLnjtuY 

puOd,zUduJdM ·cjp:YkW.njmWYr~ aeG.×W·dM ·cjp:YkW.njgHj ×Ugy,\phjtkjpin.;I ek.njqg·cjmNihj|bo 

/>tL a.tukj;.jqWkjgW·;ÕnjpucjgHj ek.njpN.njmSltajbkjpnjkuEeqn.tj kuquEKuihj 

ek.njqg·cjmNihj|bo/>tLgHj |gipjbL,a.r~ puOmNihjgmLiÕcjelwj tkuitjtuinjtuY|gipjpY>a.auitjr~ 

aYmWYgHj d,|gipjv·cjgW·bL,lm[ÕJtuY TuicjkM.YmWYsutjlwjlikjptjpM ikjezN.jluYa. kelcjektj 

hW·gt.pjmdHjr~ bWY}ko$aj huitj×UpuOm¡,|p·cjqL.YeT.·gL·cjtropuOgHjtuY trogHjeqC Y.gLiÕcj lajgLiÕcj 

a.mdHjr~ dpjpN.njmSltaj v·cjpuOhW·gW·titjsuipja.pyuEeq·gHj v,bkjkM.tjlwjgL·cj 

;.njpuOmdHjr~ roq.jwW· puOv,gmLiÕcj quJkuE|gipj quJkuEpY>a.suipjtWÕEr,;Õcjw r~ kL.hW·suipjdN.YgHj 

k:cj p:YgL·cjtrogHjpuOd,ttjekL.·/Iqcjel.njr~ duEmNÕ·dM ·cjp:YtWÕEr,;ÕcjwgHj qLÕcjel.njekW·r~ 

puOv,gmLiÕcjkLiÕhjtC Yd,gW.njduE tuYgt,mWYtC YpLnjgHj kLÕihjtC Yd,kW.jgL·cjesHjduEpLnjmdHjr~ 

mWYd|mipjgL·cj¾gipjgHj aYm¡,;ÕikjkLÕcjeK[·r~ dm.×U;ÕikjeK[·gLiÕcj k.lsuipjtWÕEr,;ÕcjwgHj 

a.pQYhW·titj lajmWYqtÐm·cjshW·KuihjdHja.r~ /uinjgHjelwj duiajm·cjlajhW·gW· ahinj 

kW.jtrogHj m¡,wIa.r~ suipjtWÕEr,;ÕcjwgHj zUduJp:YqCixêKWnjq. mdHjr~ Sg, xêKWnjq.hMY 

ek.njkW.njtajhuJ v,a.dM ·cj;Õcjr,eq·mdHjr~ 

×UkuEtWÕEr,;ÕcjwgHj puOm¡,ttjkLÕcjgL·cjmWYr~ nkuEgLÕcje;.tjmWY a.mWYltunjetHj 

mNihj/>Dwjr;ÕikjgW·~ p:YkuE;.nj;.jgHj puOlaja./>tC YmdHjr~ kW.ja.dM ·cjtrogHj ]kpjsuipjdN.Y 

ttjekL.·gL·cjkWIskj ×U;Õcjet.cj}kI a.;Õcjk[ÕicjtucjgHj d,kW.jtroaKicjbt·mdHjr~ 

aKicjbt· sk.pMtjhW·gW·l,l,r~ buJe;·gW·dHj eK[·aY;ÕikjkLÕcjgHjdHjdM·cjar·cjbubutuY |golwj 

bteK[·tuYkW.jkLÕcjtroauitjr~ gL·cjper·el.njtuY ek.njqg·cjmNihj|bobWYmgLiÕcjyYa.r~ 

ek.njqg·cjmNihj|bolCÕEdHjyYzWhjk:cjel.njtuY eK[·aY;ÕikjkLÕcjgHjkuEv,;ÕikjtuY zkuaYgHj 

kW.jkLÕcjr~ aYkW.jkLÕcjgW·pitCYgHj aYdHjzWhjk:cjtuinjr~ qZkjgW·mipj\mhjtuinjp:YsuitjvihuJgHj 

puO]kpjsuipj;Õcjr,eq·ekW·ekW·r~ 

aKicjgHjhuJetHj stmj×UpuOtitjkLÕcj×UbduipjpuOet· ]kpjepcjmWYgitur~ aYelwjhW· 

ekcjdHjyYzWhjmWYelHjtuY p:YgL·cj;.njgHj v·cjkuEK[Õitjd,ducjsquicjr~ aK>gHj gitudIeqmjb. 

]kpjauitj puOelwjsuipjzercjdpjpN.njkeK[cj mNÕ·dM·cjp:YpyuEeq·gHjr~ suipjpyuE;Õcjr,eq·tuY 

ek.njqg·cjmNihj|bogmLiÕcjgHj atuicjt.l[Õicjv,tajgHj d,tuinjB.pÒtjepÒcjkWtjskj 

erdIyuiauitjr~ aYmWYgHj v,ek.jencjqWkjgW·SkjktjebÐ.njpv.hW·eqcj´ qWkjgW· 

qPmCÕETpjtYkuEk:iÕpjqÒiÕpjpLnjgt, ek.njgkUkeK[cjpuOer.cj v,losp:Yk.lgHjr~ k.l 

suipjkLÕcjpyuE;Õcjr,eq·$ajtuYmH v,gW·loT½,spercjpNÕkjbuJgHjetHj qZkjgW·kelcjhuJhMYr 

ky[.njelwjhW·gW·r tuYm¡,qPmCÕETpjtY kuk:iÕpjqÒÕipjek.njgkUpuOmdHjr~ 

per.pr.loT½,lwjbWYltUwW· mdHjper.aYgW·suipjkLÕcjpyuE;Õcjr,eq·$ajr~ per. 

fauitjgHjf;njtuYK[êlwjer.cjmdHjr~ per.ddHj$ajgHj mdHjper.SuEgbaYmWYp:YqkÒr.zj 

1969 et· huJkL.r ywjkelcjr·cja.gL·cjtrogHjmà, gW·SuEektjp:YpercjpLnjgt,$aj 

mNihj|botajhW·p>lupjmà, suipjdtuYhW·m.njpuhjgHj K[êT½,$.lwjr~ 

tcjqmÐJ tcjqmÐJ tcjqmÐJ~ tcjqmÐJ ~el.njkLÕcjbNtjpiesHj.qN.·et· p:Y;Õcjr,bM.wW· mikjgW·elpjlikjagálikjmà, 

p:YB.kWnjpitjehcjtuinjktjgW·r~ 

percjdmLÕkjhuJgHj k.lv,ek.jncjkL.tYgHj qWkjgW·ktjebÐ.njpv. gW·buicjRuJbcj 

pLnjgt,ek.njgkUhuJlwjtuY suipjpyuE;Õcjr,eq·mH qWkjgW·qPmCÕETpjtYkuEk:iÕpjqÒiÕpjek.njgkU 

bWYwieqqe$.cjgHj loT½,kuEpercjkisË;.·;.· bWY}ko$ajmdHjr~ 

tIeh.cjn.njwW· qWkjv,;ÕcjkW.njek.njgkUkeK[cjgW·ezN.jem.wjtotkj 

tuinjgHj guitjgs.njekL.njdM ·cjduEtWÕEtC Y$aj tuYtnjtodM ·cjp:Y;Õcjr,eq·mWYdN.YmdHjr~


duEsuipjaluEer. 

ap:YmNihjgmLÕicjgHj mNihj|bomWYtL 

p:YÇÕcjr,ai×¡iyet·gHj v,ekL.njbdHjepY>qBcjbL,/,epcj 50 qN.·£g£g¾gJ¾gJtuYkLÕcjrâ 

ÇÕcjr,qirilká.elwj\K.hW·lajekL.njbdHjepY>qBcjbL,/,epcj 50 qN.·kuJer.cjâ 

kL.hgW·ekL.njbdHj$JgHj k×¡IgHj¤bu·btuihjgtmukjgL·D>tjegNhjõg,´ ker.·pRuicjÇÕcjr,wutjduihjgHj 

ap:YÇÕcjr,puOelwjpRuicjekL.njbdHjepY>qBcjbL,/,epcj 50 qN.·kuJer.cj gHjgW·micjdM ·cjrâ 

gW·micjpRuicjbuJgHjtuY p:Ysuitjet·gW·mipj\mhjheqcj Sg,m¡,a·]qwj ¤awj bL,/,ÇÕcjr, 

puOgHjepcja. 50 qN.·kuJr´ dHjq.jgHjetHjkwkjbWwjkL·qN.·rqW·õ etM.jd,a.kuJrâ k.l 

puOe;.tjtj aeG.mdHjdM ·cjBw;ikjv,gHj mikjgW·titjbL,×UBw;ikj qWkjgW·bL,/,gHjmum¡,ekL.nj 

eq.cje;· qL.YektjkuEar.mWYmWYgW·er.cjeTcjektjrâ puOek.njv,ÇÕcjkW.njtaj 

hW·efkjmNihjÇÕEÇÕikjpuOmNÕ·lWhjmk·´ el·dukj´ T·cjtnjmWYq.jrâ pN.njgL,kwjalnjdutiytuY 

huitj×Uek.njv,ÇÕcjkW.njpuOlupjkLÕcjepY>btuikjhW·zUyuJgHjr ÇÕcjr,puOgW·kLÕcjbL,/,kuJrâ 

bL,/,puOa.tjmikjdM ·cjgHjgW·kLÕcjtuY atuicjpM ikjsuitjek.njv,ÇÕcjkW.njtajfnjfkj 

er.cjgHj SgW·K[pjtuinj k:ÕipjqÒiÕpjÇÕcjpuOalu·gek.·mWY m¡,ducjgsuitjekL·bWYmdznjdztjrâ 

tuYpLnjhuitj×Upey.gn.n.q.j percjvIqMhjek.·kel.·ek.njgkUtajluJl.ja. 

tuYpN.njap:YÇÕcjbWYmezN.jskÐÕEdHjtuinjrâ pMtj¾gipjp:YtkajbwjnIyui guEtodM ·cjbWYmlajr´ duEa 

KicjlMÕhjhW·pLÕitj\za.$JgW·micjr´ pMtj¾gipjgHje;·hW·el.nj×UpMtjpN.njap:YÇÕcjpuO e;·mguEtodM ·cj 

50 qN.·tuYhW·K[ÕitjeqHjdM ·cj ek.njv,ÇÕcjkW.njpuOeTkjkuEd,S.njÇêv,tajbWYmel.njrâ 

pN.njap:YÇÕcjmà,gHjperajekW·ekW·râ p:YÇÕcjr,lCÕElCÕEp:YgL,kwj$aj pMtjpN.njap:YÇÕcjbuJgHj 

kÐÕEdHjdM ·cjmNÕ·kuJrâ Sg,gHje;·hW·lajbuJpMtjpN.njap:YÇÕcjpuO e;·hW·elcjduikj e;·hW·gikt.nj 

hW·d,qicjq.gluicjÇÕcjr,puO$Jrâ 

K[pjscj\Kcjektjrâ ]qnjB@.ÇÕcjelcjduikja.qM,hW·eqcj qtjpMwjzwjpÒo 

mNihjpuOm¡,K[Õitjelcja.p:YpMtjap:YÇÕcjpuO$aj et.jlMihjgNnjhW·m.njrâ mNÕ·w>qN.percj 

ÇÕcjkW.nj´ bkjlCtjpercjÇÕcjkW.nj´ mNihjsuitjlupjsp:YpercjÇÕcjkW.njmà,gHj mdHjmNihjq.mv 

Dm?t.mWYheqcj´ mdHjmNihjK[pjqWkjpercjzkumWYDwjhW·eqcj K[pjbs.r$.quJpercj 

mNihjgmLiÕcj qWkjmNihjgmLiÕcjv·cjgW·KuihjsgHj sW·aruJr·cjgLicjeqC.Y´ suitjKuihjestn.|pY´ ekkjqk.´ 

qtÐi ×W·gHjr suitjD>tjpercjÇÕcjkW.njelpj×W·dHjrâ pN.njap:YÇÕcjmà,gHj mdHjkNÕcjekN.tjp!ipkÉ 

percjÇÕcjkW.njmdHjtuY pN.njap:YÇÕcjluko 50 qN.·gHj qtjpMwjzwjpÒoÇÕcjr,puO mNihjmNÕ· 

estn.Kuihj\pYkuEÇÕcjpuO qM.percjÇÕcjkW.njKuihjhjtaj m¡,\phjlluYa.bWYmgLiÕcjrâ 

ywjrhW·\phjlluYa.kuJelwj lCÕE×W·p:YT·cj lCÕE×W·p:YÇÕcjqA.cj lCÕEdHja.mNihjtldduikjelwj 

×W·bWYmgLiÕcjrâ 

aYgHjhuJTuicjq,kumNihj|bomWYtL ±t·tlqC iv,m¡,eT.·a.lm[ÕJp:YT·cj ek.njbL.Y 

v,/>gHjelwjlupja.p:YpLnjgt,duEaKicjlMÕhjhW·kelcjsuipjqCi$J kuv,mdHjmigHjkelcjhuJ 

kuEaY ¤lphuJTuicjq,aY$J aYmdHjmNihj|botlaes.·hW·eqcj´ mNihj|bobuJaYp:YÇÕcjr,puO$aj 

×W·bWYmgLiÕcjrâ ap:YmNihjbWYmgLiÕcjgHj aYelwjp>mWYkuJrâ mNihj|bobuJpuO$ajgHj qN.·aK>bWYmgLiÕcjducjdduikj 

p:Y¾gipjtuYg[ÕicjtokLÕcj m¡,zuitjkLÕcj;.jrmtjnkuEk/·cjgHjv,tNhjhW·tJmWYrâ kitjecCkjtuY 

lupjkLÕcjepY>btuikjBwpuOmdHjrâ huitj×U±t·tlqC i huitj×Uek.njz.tjtuY BwpuOgHj×UkuE 

eKtjaSkjkjet·m¡,m·cjkLÕcjqMwjtYrYtlawuEtaj quJkuEmefkjgM·kj m·cjtokLÕcj 

lM iÕnjk.lrâ mudHjdHjr BwpuOgHjdHjdM ·cjBwmNihjssNK:.j aeK>cjar.mNihjqWkjpuO quJfauitj 

m¡,kM.tjlduElwjrâ a]k.gHjehcj BwpuOeqà.·g[Õicjtoa.m.njgHj puOm¡,lupjkLÕcjepY>btuikj 

RuihjhjtCYer.cjõgHjmNihj|bogHjv,loT½,kuEaYrâ p:YkuEaKicjpMtjpN.njap:YÇÕcjaeG.toe\gcj 

dM ·cj$ajgHj dImwjker|zIkuJdHj aeK>cjar.mNihjkuJgHj K[êektjRupjgW·m.njhW·eqcjâ Sg, 

aYhuJkuEv,¤Bwv,w>tjduikje]kpj\gtjdM·cjgHjtJdM·cjrâ v,tajeacjducjkLÕcj v,taj 

qtÐi×W·dM·cjgHjaYeTcjektjd,m·cjrâ huJd,ket.wjv, »en.jgHjSkjhuJtuinj¤p:YÇÕcjr, 

puO$aj kÐÕEdHjdM ·cjpN.njap:YÇÕcjluko 50 qN.·dHjrek.nj´ p:YpWÕicj 50 qN.·$aj v,mdHjmim 

gmLiÕcjkuEek.njz.tjv,tajtuinjB.kwjlikj B.tkÒquE v,tajguitjgs.njtuY 

pl·cjB.kuEek.njv,tajktjebÐ.njpv.´ /uinjgHjelwj×W·musitldHjer. gW·tuinjB.tuYa. 

kligW·tSipj]t.gHjer.â lM ihjgNnjbuJ$ajgHj v,mWYelwjptuinjT½,kuEhW·m.nj´ /uitjaYgW·tJgHj 

aeG.mtuinjdM·cjB.gHj m¡,ducj/ucjtkj´ m¡,|gipjpY>do suipja.¾gipjgNicj´ suipja.ÇÕcjqA.cj´ 

suipja.gukjT·cj lMihjgNnjkW,B.msuipja.dN.Ytaj$ajgmLiÕcjeTkjkuEd,lupjssuitj 

KuihjekW·râ kisË$ajgHj mdHjpercjluJl.jkukW,B.mWYq.jDwjhW·eqcj Bwv,mdHjmim 

kW,B.tajgHjelwjluJl.jkuJmdHjr´ puOgHjel.YquikjtuY sW·B.kuEek.njz.tjhW·eqcjâ 

huitjq.jgHjr k.lek.njz.tjtajBwluJetHj mime;·tajelwjBwluJa.kuJrâ 

tuYpLnjÇÕEÇÕikjek.njcC.jtajgHj´ hmWYgW·ÇÕEÇÕikjek.njv,etHj ÇÕEÇÕikjp[Yp[.·mimv,pLnjrâ 

q.jgHjretHj mimtajgHjg·cjy.mukjdM ·cj$Jrh.â 

pMtjpN.njap:YÇÕcj$ajhW·pLiÕtj\za.$Jmà, kligW·dImwjker|zIm.njhW·eqcj 

hW·kligW·dImwjker|zIetHj dkjptnjpercjvIqMhjek.njv,ÇÕcjkW.njhW·gW·râ percjvI 

qMhjek.njv,ÇÕcjkW.njhM Ymà, buJluEgW·kelcjptnjÇÕcjm.njdM ·cj$Jer.â gW·bL,/,tuYpWÕicj 50 

qN.·$ajgHj qy·z.tltUti qMwjtiÇÕcjr,puO$ajelcjduikja.gluicjluEeTcjer.´ 

puOmNihjw>tjduikjgmLiÕcjbuJluEm¡,eacjekL.wjdM·cj buJluEm¡,s.jKM.jdM·cjv·cjv,gmLiÕcjr·cjhW·v.tjgHj 

kM.tjlduElwjheqcjh.â aKicjkL.et· mNihjw>tjduikjmWYainjT·cjgHj mNihjk:iÕpj 

ainjT·cjekL.njkemL.njv,mWYetHj mNihjp:YainjT·cjgHjquJfauitjsRu·dM ·cjer.cjâ aKicjlMÕhj$aj 

mNihjp:YainjT·cjgHjtitjekL.njkemL.njqJuv,fauitjelwj gW·spucjfYfY;.jqWÇÕkjkjhW·gW·gHj


×·WainjT·cjbWYmgLiÕcjrâ p·kjbuEsmjr·cjpucjeg[kjrYqM.kemL.nj rYekL.njk.qMicjtajgHjvi´ 

pY>×UpucjtuYmuqWmNÕ·´ qWmÇÕnjlwjkuEekLcj f[ÕnjgHjlphuJ$Jr m/YgHjmHmNihjÇÕnjhW·m.njmNÕ·bwjqAwjrâ 

kemL.nj×W·gW·ekL.njetHj mNihjtajgHjgW·sa.S/uitjbL,ekL.wjDwjrâ ywjrkemL.njhMYetHj 

ekL.wjrâ ddHjbuJ$aj BwbuJ$ajgHj v,mWYelwjhuJT½,kuEhW·m.njrâ dHjq.jgHjr puOm¡,eacjducjtuY 

m·cjtoa.râ Sg,gHj DwjleacjmNihjpuOgHj bNtjb½tjhM Yheqcj´ suipjaK>mWYtC Ymà, e;·auitja. 

m.njkuJer.cjâ ak.Yar.n.n.q.j e;·mcjkuEDwjleacjmNihjpuOauitja.rh. aYmikjgW· 

qM.njr·cjmNihjgmLiÕcjrâ 

ap:YmNihjgmLÕicjgHj mNihj|bomWYtL 

tYmrpjSkjlwjv,qÒ ·gHjkuEbuinjm·cj 

elajelaj 

qB.wmNihj|boek.njÇÕcjr,bM.puObWYmgLiÕcj mikjgW·pY>do×U\pqN.gmLiÕcjrâ k.lkÐÕEdHj 

améar.mà, ¾zicjsuitjefkjdHjgbutj d,a.RucjbWYmel.njrâ puOmNihj|bogmLiÕcj mikjgW·m·cj/uihjhj 

±qihjhjer.cjmdHjrâ p:YkuEBwmNihj|bopuOalu·mWYBwgHj qWkjpercjTtjyukjek.njf[Õnj¾gihj 

zku´ qWkjpercjpv.e;·tajkuJ quJkuEpercjtlqCizku fauitjekL·aKicjp:Ypercj 

ainjT·cjauitjquJtuY ducjl[ÕicjekL.nj/uitjdM ·cjrâ spjkuEpercjpuinj\dpjainjT·cjgHj hW·d,a.k:iÕpj 

ekL.njmWYq.j v,mdHjtlqC igHjekL.njpek.·ncjtuY p:YainjT·cjgHjar.n.n. v·cjgW·e\p|p·cj 

a.m.njgHj puOv,mdHjqmÚ.gHjfnjfkja. p:YainjT·cjzkuv·cjgW·mipjzipjgHj qpaDik ektj 

t.l[Õicj ekL.nj/uitja.râ p:YkuEaew>cjmNihj|bogmLiÕcjgHj aYelwjmdHjmWYtlkuJrâ aYgHj/uinjdHj 

mNihjm·cj/uihjhj±qihjhjelpjkuJelwj pWe;·hMYkuEbbWYDwjgHjducjtYhW·m.njrâ k.laYgW· 

ayukj 15 qN.· m·cjB.gW· 8 tnj m¡,SuEgbkL.auitjgHj mdHjaDikuEgitug[êl.cj 7 

v,v,aYaYtJdM ·cjgHjrâ aKicjaYgW·micjd,pRuicjgHj v·cjro±qihjm¡,fY>a.kuJ kuv,mdHjawYeÆ.Y 

awYek.gmLiÕcj SJkLcjkMtjaYv·cjroluJa.kuJm¡,ducjsquicjkuJrâ ×UgHjr nkuEaYmWY buJluEgW·p>lupj 

kuEaRuJbcjm.njer.gHj K[pjdM ·cjtorâ }ko×UgHj aYgW·lCtjektjaDikuE xêq gHjkuJâ kW,B. 

tajm¡,ducjgsuitjlwjbuJluEâ v,mWYelwjBuicjRuJbcjek.njcC.jgmLiÕcjtajgHjhW·m.njrh.â 

lkj}koauitj$aj skÐÕEdHjtuinj×Uek.njkW,B.gmLiÕcjtajpLnjtuY alu·ÇÕcjr,mWY KmHIqcj 

elwjhW·eqHj p>lupjp:YepY>btuikja.tjmikj aDikuE 8´ 8´ 88 ker.·gHjr epY>btuikj 

qWkjdImwjker|zIgHjm·kjtuinj aKicjgHjaYv,mefkjelpjmWYelwj eTkjkuEp>lupjp:Ypercj 

dImwjker|zIkuJer.cjgHj ef[·qàÕtjqW.tjkLÕcjmdHjrâ 

aKicjgHj alu·ÇÕcjr,bM.mWYspjkuEkep>tjqucjsYauitjquJ mpt·gxÕYgb kep>tj 

gvigv.tjgmLiÕcjhW·eqHj m¡,plupjncj×UÇÕcjr,eq· hW·d,kuEeqN.wjmWYq.j m¡,qucjsYniQY 

kLÕcjmdHjrâ ar.$ajgHj mNikjbuitjbLY eku.·TwjmNÕ·p:YÇÕcjpuOgHj RuihjhjtC YpuOqL.Ygt,kuEkep>tj 

pl.tjqtikjtuYqucjsYdM ·cjgHj aYducjhW·m.njdHjdM ·cjrâ ;.·;.·etHj ywjrker.·aeK>cjar. 

gW·huJg,bL,bL,/,/,kuJ quJkuEaeK>cjqW·r.njqL.Ygt,bL,bL,/,/,gmLiÕcjsuipjkLÕcj qMwjeqN.tj 

dImwjker|zImà, puOgW·aeK>cjT½,aes.·m.njer.cjgHjkUK[pjdM ·cjrâ ek.njv,ÇÕcjkW.njquJv, 

fauitj buicjguitjgs.nj£g£g¾gJ¾gJmà, mWYtC YetHjkM injÇÕcjr,ezN.jpuO ptwjpN,kuÇÕcjr,p:Ya.q{$aj 

m.njer.cjgHj aYg·cjhuJrâ 

;.·ekW·r´ ef[·lwjsuitjqWkjgW·p>lupjK[Idr.cjpercjdImwjker|zIg,´ buJluEgW·sekL.nj 

a.er.â k·cj|zIdkjptnjpercjvicjwtjÇÕcjr, (n0t) elwj ×Ut·w>diet·huJg,lwj 

kuEaeK>cjdkjptnjÇÕcjr,dImwjker|zIer.cj´ kuEaeK>cjdkjptnjeb.jpercjÇÕcjkW.nj


er.cjhuJetHj puOelwjdHj\dhtjsuitjbWYmel.njrâ p:YsuitjaYet· aYeTcjektj ar.aY 

mikjgW·kuEdHjbWYmel.njgHj alnj$ajgW·aeK>cjDm·kjRupjro ÇÕcjr,puO$aj gW·ptwjpN,kuEÇÕcjr, 

p:Ya.q{$ajrâ tuYetHjkUK[pjdM ·cjlupjeb.jpercjÇÕcjkW.njtuYK[Idr.cja.Kuihjh.´ ×UgHjtuY 

qgutjqw>tjlupjdHjek.njeb.jdImwjker|zIek.njgkU ap:YgHjmNÕ·dwja·cjq.njquk[I 

ek.njwutjbuEK[Õkja·cjq.nj tuYK[Idr.cja.râ ×UaYe;.tjtjet·r ektjsdM ·cjgunjsr.Y 

buEK[Õkja·cjq.nj v,mkligW·percjq:iÕkjmLiÕcj×Uek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj´ mdHjmNihjy[ÕElgU 

tpjt, ducjgituYekL.njkuEv, gunjfuEpUguEhMY ekL.njqWkjgunjfuEmNihjgmLiÕcjehcjâ aeG. 

ekL.njdM ·cjp:Yeb.jgHj gW·v.tjektjddHjdwja·cjq.njquk[I mNÕ·suitjD>tjbuinjKuicjbuJluE p:Yar. 

ekL.njkemL.njpLnjelwj mNÕ·aes.·qtÐibuJluE tJq.jgHjtuYerHjeqHjv,gLiÕcjtuinj tuYesHjsuitj 

kuEv,ercjtLÕcjkuEÇÕcjr,puO kuEezN.jem.wja.m.njer.cjmdHjrâ 

dwja·cjq.njquk[IwW· v,ercjtLÕcjgs.njekL.njpercjÇÕcjkW.nj percjkW,B. 

gmLiÕcjkuJ quJpercjv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj el.nj×UpercjainjT·cjv,$J´ gW·tJektjq.jgHjK[Õitjtj 

pLiÕtjtjtuY aYv,mdHjtlek.njmWYgHj erHjeqHjv,gLÕicjtuinjrâ huitjq.jgHjr ywjrmikjgW· 

kuEek.njz.tjzkuKuihjsmà, ÇÕcjr,puOv·cjgW·kligW·dImwjker|zIgHj qpaDiktuYq¡,ercj 

tLÕcja.er.cjgHjkLiÕhjtuinjrâ 

Sg,gHj tcjyutjedkjezN.jezN.jmWY×·WdM ·cjp:YaY mugHjer.mà, aYefkjkel.jekW·ekW·â 

dHjhW·m.njpuhjgHjtJdM·cjfuihjgHjelwj efkjdM·cjgHjrâ ywjrd,ducjrpjef[·T·cjd,m·cjmNihjmWYDwjmà, 

buJluEgW·m·cja.er.gHjK[pjtodM·cjrâ duEd,gWicjekW·ekW·gHjhW·eqcj puOmdHjkmLtjdmLelwjhW·eqcj´ 

ywjraYloT½,skuEtcjw>tjg>tjaYmà, v·cjgW·e\p|p·cjgHjv,tajfnjkuEm.njer.cjeTcjektjrâ 

kUK[pjdM·cjper.taj$ajtuY efkjdM·cjvikuJrâ d,ducjrpje$.cjgHjhW·eTcjlwjmWYq.jrâ 

eb.jpuOgHjmdHjeb.jpercjÇÕcjkW.njbbWYDwjmWY kemL.nje;·ebLtj×UxpedmumWYelwj rYpuOhW·ekL.nj 

g·cjcjqk.qk.sW·suitj/uihjhjtuY ekL.njkemL.njauitjrâ 

ekL.njkLÕcjkemL.njp:Yeb.jdImwjker|zIek.njgkUgHj suipjqkÒr.zj 1998 gHj 

epcj 10 qN.·mdHjrâ aYm¡,pet.·/tjzkuaYkuEv,tNhjtuYmikjgW·huJvipLnjrâ atuicjeb.jpuO 

ef[·lwjeqN.wjeswjepN.njgHjekL.nja.ví bL,×UBYer.cj´ qZkjgW·d,efkjhM Yâ qkÒr.zj 

1998 gitueqpjetmjb. 6 bt·aKicj 10 n.;I mNÕ·ltUdM ·cjqtikjgHj hW·qlicj$J´ 

mNihjezN.jkW.njeku.·mNihjmNÕ·t.l[Õicje;·meScjspjtajgHj lupjkLÕcjtuYhuJkuEbkja.mWY 

SnjK$g,´ gNinjy.tjkuJ quJgxÕYgbm¡,qucjsYdM·cjgHjektj$.kuJv,huJâ aYqM.njr·cjv, 

muhuitjv,ek.j$.er.´ lajgluicjluEer.gHj v,huJektjncjgNinjpel.·aercj 14 tC Y 

spjkuEtuinjqBcjqIkLIkLtjTwjgHjtuY v,ek.jqM.njqMÕkjer.cjmdHjrâ aYgHjmdHjmNihjsN, 

kLtjTwjhW·eqcjtuY mNikjpM ikjezN.jmWYhW·eqcjhuJtuY bkja.lkj}kov,/uihjhjrâ 

p:YdN.YmNÕ·yMÕ ¤eywjmnjõ huJgHj ker.·aY mNÕ·rYek.njeb.jpuOlM ihjbWYmgLiÕcj m¡,ducjsM IsMtj 

auitjrâ gW·m·cjker.·mitjqkajrYbWYmgLiÕcjtuY hW·d,gWicjtoekW·ekW·râ Sg,pucjqWv,bskuE 

puOgHj pucj}k·cjekW·ekW· qWpLnjelwjviDwjr m¡,guitjgs.njsa.lgHjrâ qkjgt.pjlaj 

mNihjezN.je;·meScjspjtajsuipjkLÕcjtuY v,huJaeG.v,tajek.jlwj$ajgHj m·cjs·cj 

/uihjhj±qihjhjvi´ mu×W·pMikjgHjptuinjT½,kuEv,m.nj percjTtjyukjgHjelwjsW·qtivi 

v,huJbuJgHjtuY puOelwjsuitjguJtuinjvirâ 

dkY/>lpãdN.YpuOmNÕ·dM ·cjgHj rm[.cjmNihjkuJ rm[.cjtNhjkuJmuelwjhW·micjmWYq.j qC itj\z 

/uihj±qihjdM·cjtuY puOmNihje;.tjqWtjbWYmgLiÕcj qWkjgW·pL.·bz,suitjme]kpj\gtjdM·cjgHjg,tuY 

dWkjmgW·lwjgHj deyHja.quJfauitjtuY p:Ysuitjet·qkjq.tuinjvimdHjrâ tCYlCÕElCÕEgHjetHj 

mNihjqMtjgmLiÕcjtaj likjk.tWnjv,tajbHjlwjtuYtuYgHj lopU qL.Ygt,lv.tj 

v,qkajauitjrâ 

}ko×UgHj\K.hW·laj mNihjsHjtLp:YgHjaYelwjp>mWYkuJgHj v,pl·cj$.tNhjmWYdN.Ye$.cj 

pelwjpeltjlwjkep>tjkev.tjvi v,kLÕcjhuJâ p:YkuElMihjmNihjv,pl·cj$.dN.Y 

tNhjgHj »en.jmWYayukjdpHjesH.j\pcjelwjp>dM·cjkuJ qWkjgW·pY>sW·lwj»en.jgHjmWYvi ducjgunj 

v,gluicjluEelwj hgW·l,l,râ mikjgW·|p·cjetHj|p·cjr~ 

dN.Ym¡,|p·cja.m·cjalnjdutiy$ajgHj d,r,gLiÕcjvier.cjm¡,huJsrâ gW·aeK>cjK[ê 

likjkuEqC izku sNskuJ kep>tjqWkjgW·qucjsYkuJ bknjektj×UqC igW·m.njrâ qWkjmiezN.jmWY 

v,mhuJdM·cjpercjgW·soqCimWYper.DwjehcjgHjelwj qA.cj×UhW·kuEsoqCimWYgHjtuY ar.auitjquJ 

v,fnjznjkuEfauitjrâ mNihjm¡,ektjt.l[ÕicjkupuOmWYtLgHj »en.jmikjgW·sqWcCÕYdeg>cjhuJetHj 

ÇÕnjqWcCÕYdeg>cjkuEsrâ dN.Yp-mkuJ quJdN.YdutiygHjr v,tajqpgRukuEpercjTtjyukj 

bWYmel.njrâ rYpuOgHjmikjgW·kLÕcjtuYkLÕcjm·cjhW·eqcj v,ek.jencjbWYaDm?tuYm¡,m·cja.r~ 

sW·lwjltUbWwjTwjbWwj]qnjelwj mikjgW·m·cjhW·eqcjâ /uinjrv,tajqpgRupercjTtj 

yukjhuJgHjelwj aYdHja.yYek.njtM · gNicjkelcjgituinjpLnjmdHjrâ d,k.lmWYbÐ·gHj d,ducj 

squicjewdn.gNicjgiel.njk:cj buJluEqpelwjtikjhW·qlicjmdHjrâ tC Yy,tM,tuinjgHj aË.qwj 

kLÕcjr·cjyY kuEgxÕYwIwtjkuErâ k.lgW·SuEektjas.qwj v,wIwtjkuEquJsuitjquJsRuitj 

ÇÕikjepcjkuEDwjgRu$.tuY p:Ysuitjet·K[pjdM·cj ar.ddHjek.njpN.njpuOm¡,efkjtMaje;· 

hW·eqcjâ spjkuEmNihjv,met.·pucjqWtajpLnjelwj nnYgHjkuJ bWYkL.tYgHjgWicjdM ·cjsuipjtYv,etHj 

v,ÇÕEÇÕikjzkuh. ntYnzuicj v,tajSkjeS.·ÇÕkjekwjyuikjduikjpuObWYmel.nj 

gW·SuEektjtuY buJmNihjper·mNihjRunjmuE×W·gHj mNihjKuihjmNihjy[ÕElgUelwj×·WkuJer.cjgW·tJektjrâ 

rYpuOmWYk:Õipj mukemL.njelwjhW·d,ekL.njmWYq.j$Jrâ gW·aeK>cjbHjlikjpRuicj gW·bHj 

likjmgàe\znjn.n.q.j quJkuEgW·aeK>cjbuERupjgm[ÕicjtIbIkuJrâ d,k.mWYtC Y v,mWYtuYv,mWYpLnj 

m¡,ducjek.jqM.njrâ spjkuElv.tjdtUluicjpercjek.jBikjtuinjqIkLIkLtjTwjgHjrâ spjkuE 

qBcjqIkLItuY awuEauitjquJ aYpapjlwjkuEkm?tIercjtLÕcjkemL.njtajtajmdHjrâ


qM.njmeqHj×UgHj v,tajhW·grtjqM.njmWYq.jrâ buJzkud,suitjgHjqHjm.njrâ alnj$aj 

mWYw>Dwjrm¡,ducjqM.nj tuYpuOquJv,fauitjmcjsM IdM ·cjtC Yeqà·.soqC igHjehcjmdHjrâ tC Yeqà·.kelcj 

soqCigHj]kpjtuinjquikjkjreTcjektjrâ v,ek.jncjpuO×UqCigHj lajmWYgitu\pcjtuYrhuJetHj 

mikjgW·sokuJmdHjrâ m·cja.buJgHjr xtur.qI|p·cjqL.YtuY |bYezN.jk[.ezN.jkÐÕEdHje$.cjgHj 

vielwjhW·Ky[lwjrâ ywjrkWIskjmWYdIkLÕcjed·>sutjgtmukjtuikjpuOmNÕ·dM·cjmà, mdHjkWIqWkj 

gW·pl·cjf[opuOh. aeG.sMIdM·cjgHj mWYtCYgHjkWIskjmWYsuipjkLÕcj¾bihjmWYtYDwj tuYkuEpuOv,pitL 

pelwjlwjsuikjgWItMÕYrâ muhuitjbuJluE mudHjer.gHjmuqM.njhW·gt.pjrâ qM.njelwjv,hW·qHj 

v,pãmNihjtuY pl·cjf[oh.K[pjdM·cjp:Ysuitjâ et.jlwjlpãKuihj v,pl·cjf[oqCih.g,tuY 

tuinjltUkWIskjauitjrâ ekN.tjtYk.lkWIskjed·>gHjr·cjtitja. dHjdM·cjT·cjacjsicj 

(acjsinjeT.cj) gHj gW·SuEektjrâ 

k[.jDwjqcj´ aYqluEgW·per.´ aYhW·eTcjlwjmWYq.j mdHjdM ·cjdN.YaYefkjauitjâ 

mNihjefkjkel.jbuJaY$aj mukÐÕEdHjkuaYer.gHjelwj K[pjtodM ·cjauitjhW·m.njrâ v,kuEgzaj 

dM·cjqipjpjltUtituY kuEamicj¤buJv,gzajelC.wjk[.jgHjgzajdM·cjsmjõgW·micjkuEket.wjrâ 

k.le;.tjtjet· dtUgtmukjaË. aË.eÆ·.ekcj×·WkuJr lMÕhj$aj gW·ayukj 50 

qN.·\pcj gtmukjmNihje;.tj×UzkugHj e;·kuEminjlwjtYtuYkuEgzajdM·cjhuJgHj mupuOpkuJlwj 

duhjdnjbuJluEkuJer.â gu$jsr.YzkutajgHjelwj×·WdM·cj$Jrh.´ mpt·duhjkLtjgL·kjsv, 

muelwjhW·kliel.njlwjmWYq.j kuEdnjbuJ$ajgW·m·cjrh. aeG.K[pjdM ·cjgHj aet·¤eh 

huJmWYp>cjgW·etHjgW· hW·gW·etHjgb,sutjkuEõ rm[.cjkLÕcj×UlpãluEhW·tJ micjbuJgHjtuYaerwjmikjgW· 

qM.njgHjelwjhW·g·cjqM.nj m¡,m·cjeT.·qCitjtjrâ ar.aYmefkjel.njgHj lMÕhj$aj 

pY>hW·bL,râ m¡,SuEgbrâ p:YgdmjgHjeT.·lwjaYmNihjmWYDwjehcjâ m¡,efkjgM·kjel.njekW·râ 

efkjel.njtuYtNÕcjzuicjtYg·kja.auitjr´ ekL.nj»et·elwjhW·d, rpj»$ajelwjbL, 

aeG.mdHjdM ·cjgHjsW·suitjg·cjcjtuYhuJkuEmNihjmN·Õt.l[ÕicjmWYgHj¤aYefkjkel.jekW·ekW· fkjlwj 

eS.kumNihjmWYmWYõducjgunjv,buJluEelwjhW·gW·râ kLÕihjbt· huitj×UefkjdM·cjtuYtikjhW·qLicj 

quJgNo\p,mdHja.râ duEkuEtCYtM,a. tikjhW·qLicjrâ tCYtM,a.tuYefkjdM·cjgHjeh.Ya.râ 

lpkuEdHjaKicjbt·virgHj r.dn.mikjrâ Sg,r.dn.mikjgW·ÇÕikjepcjm.njhW·eqcjâ ×Ugy, 

tuYd,dHjqwjtC YgHj qB.we;·r hW·eqcjh.â 

|dipjelwjhW·bL,retHj qWkjgW·twjesNhjr×·W´ petHjaes.·zkutuY v·cjgW·pY>t, 

eT.·suitjmefkjdM ·cjgHj lWIpr.tuinjrâ K×¯k.ypuO$ajgHj eqC.Y\K.×UkuEpWm¡,K[ÕitjhW·m.nj 

eh.wjsuipjdM·cjrqW·´ bs.r$.gW·tuYsuitje;·vicjkLÕcj e;·mefkjdM·cjgHjelwjea.njesHjkuJrâ 

aerwjdwja·cjq.njquk[I v,mdHjk:ÕipjqÒÕipj kuElwjqti esN.njpVucjkLÕcjlwjgHj kelcj 

micjkLÕcjp:YekÐ.wjpLnjrâ ¤puOv,gmLiÕcj duEkuEkligW·dImwjker|zI guitjgs.nja.er.cjgHj 

ducjguicjektjlwjmdHjrâ v,luEmWYelwjm¡,ducjgrtjtuYlupjdHjek.njeb.jdImwjker|zIbWYanicj 

aTkjhM Yrâ atuicjpuOducjguicjektjlwjgHjpuOm¡,rcjtLÕcja.er.cjmdHjrâ akuquEe;· ÇÕEÇÕikjtuY 

m¡,ducjrpjsutjT·cjgHj m¡,pL.·bz,suitjnkuEDwjrâ guitjgs.njtuYm¡,pMwjB.wn.râ sNs pLnjelwj 

mikjgW·skuJhW·mikjskuJdHjdM·cj /uitjsm.njgHjm¡,guitjsa.râ huitjq.jgHjr kisËezN.jauitj 

suitjefkjaY v·cjgW·auitjekL·m.njgHj kLiÕhjhjtCYm¡,bHjlikjk[.jehcjrâ qWkjgW·kligW· 

dImwjker|zIgHj mNihjm¡,qL,lwjlm[ÕJelwj×·W´ muhuitjaYfauitjekL·pWmefkj$ajhW·m.njer.´ 

/uinjre;·auitja.quJfauitjhW·dHjkL.relwj buJkL.kL.et·e;·hW·w>tjg>tjrâ aeG.m¡, 

kwtjkw,m·cjkuEpWmefkjgHj p:Ybucjet·gHjelwjb[ÕEtuinjpLnjrâ ×UtC YtM,tuinj muelwjhW·gW·s$Jr 

tCYescjtkjmWYn.;IrhuJetHj b[ÕEtuinjkuJrâ sNsmà,muelwjhMYmWYq.jr p:Ybucjet· £bgguEdM·cjgHj 

nkuE;.jplcjv,mkuElwjgHjr qucjducjm·cjrâ 

\K.hW·lajgHjr v,kuEpucjgW·srâ k.lbHjlwjlewcjz.tjmNihjyuE;.j(erqvj 

\pz.tj)gHj hW·kLiÕhjmWYq.jrâ lMÕhj$aj nzkugW·kLÕcjSuEgb pucjqWbuJ$aj sNsbuJ$ajgHj 

kuquEKuihjdM ·cjrgHj sW·suitjtuYd,cC itjef[·aetcjrâ tC Yp-mgHjpucjmqunjgM ·kjehcjsm.njrâ tC Y 

gtgHjguitjse$.cj»eÆ.Y kv.cjhuJ$.râ p:Ysuitjet·gHjepcjmWYgituetHj gW·aeK>cj 

ektjaSkjkuEqC ier.cjkUK[pjlwjâ lMÕhjepcjkLÕcj}togitur ektjaSkjkuEqC ielwj 

hW·gW·fuihj$J´ huitj×UsNshW·ÇÕikjepcjtuY percjTtjyukjperajesHjv.tjkuEmtjrâ 

k.lm·cjp:YqC iet·gHj qucj;.jetHjÇÕnjqucjlM iÕnjrâ p:YT·cj$ajhuitj×U;.jhW·a,zC,kuJ Kr·kj 

e;·mNÕ·qn·kjbWYmgLiÕcjtuY kÐÕEdHjyYek.njtMaj gNicjgituinjrâ tuYpLnjyYSJe/tjelwjp>kLÕcj 

mWYyYpLnjrâ k.ltitjkLÕcj×UqC iet·gHj l[ÕicjzkumN·Õ 150 ep>cjmdHjtuY lMÕhj$ajgHjdHja. 

v·cjromNihj|bomwjedlj (Model) mWY \z.YT/>tjdM·cjrâ zkuaY$aj ywjrhW·gW·sNmNÕ·kuE 

D>tjah.rmà, e;·a.tjmikjtuinjsNgHjrâ v·cjrop:YlikjekcjbHjlwjkL.et·¤g[pnjeKtj 

ssjtkÒquiljwyjõ gHjr mumSuEgtmtjgHj m¡,sfauitjrâ 

ekN.tjtYduEkuEm¡,stN·w>cjbuicj tN·wunje;·mtuinjdM·cjp:YdN.YpuOS.YeT.·lwjpQo 

tajgHjelwjhW·eqHj huitj×UekL.wjb[ÕEel.nj qWkjgW·g[Õicjtoa.gHjm¡,srâ mNihjktjpv.p:Y 

lkjTkjg[p>njet· sS/uitjgW·bL,K[Õitj´ m¡,ducjgb,ekÐ.wjmukjtuY qWkjek.njÇÕcjek.nj 

kW.njtajgW·titjbL,×UBw;ikjgHj ekL.njS.pjgunjgHjkuJr puOtajelwjqWkjÇÕcjr,puOeqà·. 

kligW·dImwjker|zI suipjalnjzkumHhW·g·cjducj v·cjhW·gW·dHjbuJgHj \dhtjsuitjgHjKuihjdM·cjkuJ 

relwj percjTtjyukjgHjhW·KuihjekW·ekW·râ mWYw>gHjaKicjbt· b/Umtjegtjv·cjro 

gL,kwj$ajegtj;idM ·cjmdHjrâ vihW·g·cjK[Il,l,r´ ywjK[Id,vi ]kkjwuitja.qtimdHjmnjrâ 

p:Ysuitjet· eTcjg,K[ÕitjtWEÕrâ aKicjgHjbHjqN.suipjaembWYmel.njr mikjgW·SuEv,ekW·ekW·râ 

ywjraemmicjpRuicjaYK[Õitja.mà, v,dHjdduikjsuitjbWYmel.njr´ ayukjv,elwjezN.jdM ·cjr 

hW·mikjkuEv,dHjdduikjsuitjrâ suEkuEaYsuipjkLÕcjawY$aj v·cjaemaYgW·dHjdduikjsuitjgHj 

mWYw>elwjhW·ekcjekL.njkLÕcjlwj$Jrâ aYK[ÕitjhW·eTkj$Jrâ huitj×UaYhW·mikjkuEaem


dHjaeq.krâ aY$ajlpkuEK[Õitja.$Jviâ 

aYm¡,pÐnjdM ·cjsuitjlMÕinjnjrâ aYqM.njdM ·cjzkuaYgLiÕcjcjkuEw>râ ar.aYmsM Ia.tjmikj 

ÇÕcjr,puO$ajdImwjker|zIv·cjgW·totkjtuinj gs.njekL.nja.percjpuinj\dpjp:YkuEeqN.tj 

p·kj]tcjmà, qWkjgW·ptwjpN,kuEÇÕcjr,a.RHlCÕElCÕEm.nj K[pjd,buJgHjebLtja.h.â qWkjdImwj 

ker|zIgW·m·kjgtwjtotkjtuinj lupjdHjek.njgek.·eb.jdImwjker|zIek.njgkUtuY 

K[Idr.cjd,gHj buJluEebLtjq.jluE aYqM.njr·cjzkuaYtuY qWhjgHjaYhW·ebLtjmWYq.jesHjsuitjrâ 

hW·ebLtjl,l,râ eqN.wjxpedluEmWYelwjhW·ebLtjpuhjgHj g·cjpetHjektjg·cjg·cjrâ ekN.tjtY 

aYK[pjgW·buJluEer.mà, v·cjgW·titjbL,×UdduikjauitjquJ$ajgHj aluEqIdImwjker|zImWYgek.· 

bWYm\phjehcj d,pM ikjbWYmel.njrâ 

aeG.yYewdn.mÇÕEÇÕikjdM·cjaY$ajgHj mNihjm¡,pl·cjplupjT·cjacjsicj$aj 

suipjkLÕcjmWYsW·gmLiÕcj tMajajmNihjhuitj×UsNah.ryutjedkjtuYdHjyYTuicjsNtMajajmNihjhuJsgW·râ 

quJmNihjfauitjgHjdHjyYk:iÕpjBuicj´ as.qwjgHjkLÕcjr·cjyYRuihjhj×Ugy,dHjkuJkL.r´ gxÕYgbgHjelwj 

hW·ÇÕikjepcj´ tMajajmNihjgW·lwjyYquJv,fauitjrâ tMajajmNihjk:ÕipjBuicjBuYdM ·cjquJv,fauitj´ 

qM.njr·cjv,mNÕ·t.l[ÕicjtajgHj mudHjhW·kuEpuOSkjkuEqC ipuOer. muhuitjsW·lwjpuOdN.Y$ajer.gHj 

v,tajhW·kuEqWhjmWYq.jrâ RuihjhjalnjpuOgbkuEv,t.l[Õicjtaj kelcjpl·cjf[o 

kuEpuOvigHjaeG.huJg,kuv, rY×UpuOlCÕElCÕEgHjptuinjlikj×ukjtitj×Ueb.jgHj gW·micjtuinjpRuicjrâ 

ywjr×ukjtitj×Ueb.jmà, gW·bL,×UT·cjer.cjgW·tJektjrâ lpsutjduhjkumNihjptuinjlikj 

tajgHjrâ aYv.tjsuitjv,tajekW·r´ lCÕEgHjv,tajmNÕ·ek.njcC.je;.tjtuY K×¯k.y 

v,tajelwjhW·TtjyukjgHj aYgW·v.tjnkuEmtjrâ ek.njz.tjelwj×W· t.l[Õicj 

p:YainjT·cjelwj×W· puOmNihj|bogmLiÕcj d,q.Y\K.×UqCilajetHjdHjdduikjbuJgHj aYv.tjsuitj 

v,tajekW·ekW·râ 

aYmikjgW·soqCi;.·;.·r´ m·cjelwjdHjdduikj selwjdHjdduikj dduikjn.n. aYhW· 

mikjducjsquicjrâ ktuEdHjmNihjtuYm¡,m·cjhW·tupjkuEBwmNihjgHj v,gHjmWYmikjgW·m·cjkuJer.´ aKicj 

×Ugy,SuEmNihjt.l[ÕicjtajgHjqucj;.jlkjfkj sKN·etHj aYm¡,cCitj;.jkajgLiÕcjkuEw>mdHjrâ 

sNsqWkj×Ugy,huJetHj ;.jpulcjrmNÕ·â ywjraYhuJ mKe/tjmWYmgHjaYssHjtC Y v,petHjm.njh.´ 

ssHjtC Y;.·;.·râ sW·lwjmKe/tjltUlt.jtuY qucj;.jfYfY´ mKe/tjeqHjgHjguicjedpjlwjKuihjhj 

v·cjeKM.tjtuinjhW·gW·gHjâ dHjq.jgHjrmikjgW·soqCibWYmel.njrâ /uitjaYgW·tJgHj mNihjmmikjmWYmWY 

kliel.njlwjduhj×·Wmà, pWiÕcjmWYgitum¡,ptuinjT½,m.njer.cjâ ptuinjT½,hW·m.njmà, 

rpjK[ÕkjlwjhW·gW·â p:Yker.·puOgHj mNihjayukj 60 qN.·\pcj»en.jmWYgHj qM.njmNihjt.l[Õicj 

mWYgHj ¤muduhj×·Wer.gW·rpjK[ÕkjlwjpuObuJ$ajõ tuYv,huJ ¤K[ÕkjlwjhW·eqcjpuhjõ g, dHjq.jgHjmà, 

¤mupgW·sutjlwjpuOp:YT·cjbuJ$ajer.õ sW·lwjmC,et·mà,efkjkt·cjktov,g,â 

;.·;.·gHj rYpuOtnjtodM ·cjqMwjmUw>dgL·cjtroeb.jpuODwjwjrâ mUw>deb.jpuOgHj gL·cjtrorpj 

lWhjhW·eqcj v,mWYkuv,mWYv·cjgW·vIq.v,qkaj p·cjtYekL.nja.mWYsW· hMYpMikjkuE 

kt·cjktomWYq.jrâ 

buJluEdHjdHjr mNihjTpkjsMtjtY×ukjtitjlwjtajgHj gW·soqC irhuJetHj mNihjeqHjdM ·cj 

tajgHjelwj mikjgW·sokuJrâ Sg,k.lqM.njr·cj pl·cjf[omNihj×ukjtitjlwjtajgHjh. 

v,huJhW·eqcjkL.relwj mNihjpl·cjf[o$.lwjtajgHjdHjdM ·cjmNihjTpkjsMtjtY×ukjtitjlwj 

×Ueb.jquJfauitjmdHjrâ qWhje;·gHjeq.cjdM ·cjrâ k.lhuJkuEmNihjt.l[Õicjtaj pl·cjf[opuOvi 

zM.pjpjalnjv,huJ´ percjpl·cjf[oqCigHjtnjtokuEv,tajhW·eqcj´ tnjtokuEpuOrv,g,â 

puObuJluEgW·SkjekL.nja.buJluEer. puOef[·lwjtcjqgutjqw>tjbWYmKuicjkLiÕkjmWYtuYrâ 

rYpuOgHj atuicjDwjpetHjpuO ltUgL·cjtropuOkW.jkLÕcjlwjgHj duEkuEsuipjtuicjpkopuOrnjtM · 

lwjgHj¤tYmrpjSkjlwjv,qkajgHjlpkuEflutja. dkjlwjkuEbuinjõ tuYg·>kW.j 

tuinja.duEkuEsuipjtuicjpÒodImwjker|zIer.cjmdHjrâ 

26´ 2´ 2000 elajelaj 

elajelajwW· a]k.v,m¡,ducjrpjK[Õkjlwj$ajgHjr \dhtjducjdwjp:Yv,gLiÕcjtuinj 

SgHjhW·eqcj p:YkuEeb.jv,elwj SkjK[Idr.cja.dM ·cjtuicjcjmHjmHjmdHjrâ


ed·>lwjpnjepH.jtuY 

eqemwj 

qkÒr.zj 1995 gitum.Sj 21 eb.jek.njgkUkercj;.Ytotkj eku.· 

nwt tajTpkjsMtjtYed·>pnjepH.jtuY lajbNtjmWYgitukuJmdHj nwt tajpluJeT.· 

likjkqukjgHjmdHjrâ 

}ko×UpluJeT.·likjkqukjgHjtuY v,m¡,ducjÇÕEÇÕikjbWYmdznjh.qI ×UtlawuEpN.nj 

nwt gHj mdHjek.njv,ÇÕcjkW.nj bWYetMcjmNihj|boeku.·ek.njcC.jgmLiÕcjtajmdHjrâ p:YtWÕEr, 

kercj;.YgHj kW.njlMihjbNtj 200 m¡,|p·cjeT.·bWYanicjaTkjtuY sW·p:YpWiÕcjÇÕcjRH.twj 

m¡,yuikjgLcjpwjt. v·cjro\pcjgLoRuihjhjtC YmdHjrâ mNihj|bogmLiÕcjtajgHj aKicjtC YetHjqucjsYdHjpwjt. 

aKicjbt·mà,etHj m¡,ducjqPemTunjrâ 

mNihjayukjezN.j ekL.njkemL.njhW·m.njtajgHj rYnwttaj pnjgsuitjeT.· 

tuYmNihjmg[ÕicjtodM·cjgHjelwjhW·kuEspucjqWfYfY mNihjyYpLnjelwjhW·wIpr.hW·kuEgxÕYgb p[Yp[.· 

ek.njgkUkercj;.YpuOnYn.n.q.jrâ huitj×Uak.Yar.gmLiÕcjtajgHjr ek.njcC.jqL,lwj 

gwjgNotM itM ikuJ miek.njcC.jtajgHjkuJ dHjyYzWhj yYgNo ekL.wjpucj Tcj;.j tuYm¡,K[Õitja. 

gHjelwj gLiÕcjel.njRuihjlM ihjhW·m.njrâ 

ek.njgkUkercj;.YgmLiÕcjm¡,ducj|p·cj$. bWYanicjaTkj suipjRH.twjet·tuY 

ap:Ybduipjpek.·mNihjgHj rYnwttajdznjh.qI }k·]kel.nj mWYtC YtuYmWYtC Yper·esHjkLÕcjtuY 

suEkuEducjdwjhW·m.njkÐÕEdHjtuinj m¡,pY>dotitja.×UdN.YgHj |gitjtitjkLÕcjÇÕcjr,eq·aiutjrâ 

lM ihjmNihjpY>lm[ÕJdotitjkLÕcjgHj bNtj 7000 tLdHjtuY 80 k:ÕipjkL·gHjdHjmNihj|bo eku.·ek.njcC.j 

gmLiÕcjmdHjrâ 

p:YkuEpyuEÇÕcjr,eq·bM.gHj mNihj|bo ek.njcC.jtajpY>BYa×Ðr.yjkuElm[ÕJ mNihjgluicj 

tajgHjm¡,SuEgbkuEdduikjpRuikj\pqN.n.n. aKicjtC Y$aj ak.Yar.v,tajgHj dHjdM ·cj 

atuicje}t·gHjr m¡,dHjmNihjhMYkuEqCiT.nj´ kÐÕEdHjyYn.n.´ sNah.rhW·ÇÕikjepcj bWYmgLiÕcj 

gW·SuEektjm.njrâ bWYetMcjek.njcC.j eku.·mNihj|bogmLiÕcjtajgHjd,SuEgbkuEyYzWhj yYgNo 

tuYp:YkuEmWYmWYtC Ymà, ea.njauitjd,K[ÕitjmNihjmWYmdHjrâ p:YkuEqkÒr.zj 1996 et· v,taj 

|p·cjsuipjkLÕcjtM itM igHj perajekW·ekW·râ ek.njcC.jlCÕEgHjdHja.ek.njkLcjy.Yap> mNihj|bolCÕEgHj 

dHja.|bokM.Yelwj×W·kuJâ e;·gW·dHjkLÕcjbuJ$ajgHj huitj×UeqN.tjaupjDupjÇÕcjr,bM.hW·KuihjtuY 

m¡,dHjkLÕcjbuJ$ajer.cjgHj qC IgLipjv.tjrâ 

alu·mWYBwgHj m¡,ducjÇÕEÇÕikjkLÕcjlwj×UkuEnwttajtuY mWYtCYmWYaKicj ywjK>r 

nwttajsMIsMtjv.tjektjddHj;.·mà,etHj dImwjker|zI eku.·aeK>cjr.mNihj quJkuE 

percjbL,/, v·cjeqà·.kelcjgW·pLnjgHj mcjsMIdM·cjtM.lajrâ suipjaKicjgHjmà,etHj puOeqà·. 

kelcjsom·cjp:YqC izkú kW.njzku/uihjhj±qihjhjpLnjer.cjgHj aYmcjsM IdM ·cjrâ 

alu·k.lmWY ek.njcC.jtajkuJ mNihj|bogmLiÕcjkuJ m¡,ducjÇÕEÇÕikjkLÕcjlwjgHj p:Ywcj 

ÇÕcjr,bM.$ajes.nj|p·kjkLÕcjr´ duEkuEsuipjaKicjtC Y$aje;·hW·auitja,a.$Jrâ huitjgHjr 

mNihj|bogmLiÕcjtajgHj tMajajlpã v·cjgW·qMhjt,kuEmNihj±t·gHja.tjmikjkLÕcjrâ aerwj 

v,kL.et·huJlwj ¤¤tYgwuYqercjgHjaupjDupjgL,kwjer.cjõõ´ ywjrmNihj|bogmLiÕcjgL.YlCtjnYkY 

K[ÕitjtjpLÕitjtuY vIvIq.q.p>lupjK[Idr.cja.mà, BwpuOv,|bogmLiÕcjezN.jem.wjtotkj 

gLiÕcjtuinjm.njer.cjgHj bWYm¾zihjnkjpetHjektjrâ 

v·cjgW·titjbL,×UqMwjtYv,ÇÕEÇÕikjlwjgHj mNihjgmLiÕcjtaj d,gs.njekL.nja. 

er.cjhW·eqcjh.â â 

eqemwj


tMajajmNihjm×W·t.l[Õicj 

mebd> 

aYgW·lwjlikjesN.nj#.njdM ·cj ×UkuEap>aYv,mekL.njpLnjgt,mWYrâ p:YlikjgHj ddHj 

gW·dM ·cjqtikuJh. m·cjTtjyukjdM ·cjkuJh. ak.Yar.percjainjT·cjviDwjelwjhW·huJlwj 

kL.r ap:YgHjloT½,lwj#.njdM·cjap> kemL.njap>ekL.njdM·cjaKicjlMÕhj$ajtuY 

mWYlnjDwj p:YsuitjaYgHj |goøøø dHjtuinjtuY suitjaY\mhj|motuinjrâ 

ap>mWYgHj duEaKicjtC Y$aj muhuitjp:YkemL.njv,suitjlupjsgHj v,hW·ekL.nj mukjmtj 

ek.njz.tjzkugHjelwjhW·r·cjeqCwjmWYq.j mudHjm¡,SkjekL.nja.kemL.njkuEaluEqIpM.nj 

$ajgHjer.â aerwjqM.njbuJ$aj lv.tjbuJ$ajgW·suipjkLÕcjp:Yk:hjaYgHj huitj×Uap>r 

huJmà, hW·ebLtjrâ ;.·;.·gHj alu·BwaYmWY$aj qPmWYezN.j(aeTcjezN.j)kuEap> 

eRHjeqHjap>ekW·râ p:Yap>aYgHj ;.jdekwje;·hW·tupjkuv,tNhjmWY e;·mNÕ·dM·cjp:Yap>aYgHj 

aYtJlwjKuihjhjrâ 

qN.·aK>mlajlk.f> nkuEkemL.njekL.njkLajehcj wIkLÕcjlm[ÕJ kep>tj 

titj×UkLajgHj qW·cCÕhjtnj×Uv,tNhj´ p:Yt.l[ÕicjkemL.njqMicjpLnjelwj bWYmy[ÕElgU 

gs.njekL.njkemL.nj´ p:YainjT·cjpLnjelwj mdHjmNihjmNÕ·eswjepN.njmWY´ huJaerwjelwjhW·qLÕcj 

×Uv,´ suitjv,hW·d,hW·ducj tuYhuJaerwjkWpjesHjesHjeq.cjT½,kuEv,m.nj mNihjpWIpWêgHj 

v,tJdM ·cjquJfauitjrâ (tcjyutjedkjmWYgHj ek.ed·lpãaemgHj huJsos×W·kuJrâ) 

ap>gHj k.lgW·aKicjqL,×UkemL.njmà, v,bHjlikj´ leS.wjleS.wja]k. 

kemL.njgHj v,gL.YbhuqutelpjtuY v,edL.·ebÐ.njkuEek.njz.tjv, v.$jpv. 

eqà·.KuihjtuinjmdHjrâ likjaupje;·hMYp:YeScjlikjp:Yp>cjgL·cjgHjelwj p:Yap>×W·elpjdM·cjer.cj 

aYtJektjrâ k.laYawYezN.jtuinjgHj gW·pqtiv.tjektjap> v,mekL.njkLaj 

kLÕihja.yukjv,mWY likje;·meScjspjkuEpercjtuElWIsgHjea.nj tuYlikjspjkuEpercj 

ÇÕcjkW.nj´ percjbhuquttNhjhjgHjgLiÕcjdM·cjgHjeTcjektjrâ p:YkuEepY>mipjlhicjkemL.nj 

v,lupjekL.nj mipjpjzipjpjquJsuitjquJsRuitj´ p:Yar.huJaerwjgtmukjmNihjgmLiÕcjpLnjelwj 

ap>gHjdHjmNihjhuJaerwjKiuhjmWY k.laYezN.jtuinjgW·SuEnkuEmtjaYmdHjrâ aYeTcjektj 

k.lv,dHj\pqN.bWY}ko$ajgHj p:YwuicjbuJgHjv,hW·p>lupj tuYkS·cjt.l[ÕicjelwjhW·qLÕcjtuinj 

mWYq.jrâ (kuquEKuihjh. kuquEper·h.huJhW·d,r´ ek.njkuap>quJv,/> p>lupjdM·cjp:Y 

percjÇÕcjkW.njduEaKicjtC Y$aj qkÒr.tj 1997 ap>gHj×·WdM ·cjp:Yt.l[ÕicjgHjfuihj$Jrâ) 

v,tNhjhuJs ]kajdM·cjeq.cje;· nkuEsuitjaY aYhW·mikjkuEap>ekL.nj 

kemL.njaluEqIgHj;.·;.·râ p:YkuEzkuv,gHjr ekL.njkemL.njaluEqIgHj spucjhW·fYdHjdM·cj´ 

aeK>cjqM.kemL.njtajgW·ducjsquicj v·cjroÇÕcjr,v,qA.cjgHjelwjhMYgHj zkuv,ekcjhuJ 

kLÕcjgLiÕcjkuEw>râ Sg,ap>gHj v,hW·Runjgs.njtitj×UakY.ar.gHjâ (muhuitjap>v,hW· 

Runjtitj×Uak.Yar.gHj aYhW·tJ hW·kLiÕhjrâ) ap>v,mekL.njkemL.njaluEqImWYgHj 

×UkuEaKicjmel.njkLÕcjbNtj (15) qN.·et·r gLÕicjcjkuEw> tkjlwjk[.kuek.njwutj 

v,mbHjdM ·cjlikjper.g×Ī gHjrâ ap>gHjv,huJ ¤¤ek.njwutj p:Yluikj$aj ar.mikjgW·kuEdHjgHj 

v·cjgW·dHj´ ar.mikjgW·gW·gHjv·cjgW·gW· q¡,ekL.njer.cjâ p:Yar.ekL.njpLnjelwj lv.tj 

v.$jpv.×·W×·Wq¡,ekL.njer.cjâ q¡,dHjmNihjg·cjekL.njDrj;.·gHjd,m·cjer.cjâõõ roq.jwW·ap> 

v,edL.·ebÐ.njkLÕcjlwjgHj mdHj\dhtjkuaYmWYq.j´ aYhW·kLiÕhjmWYq.jgHj v,mikjgW·kuEaYdHj 

mNihjelpjlikjkligW·tSipj]t.mWYgHj dHjlv.tjrYqLYtier.cjâ 

;.·;.·gHj lv.tjbuJtaj$aj mdHjpercjqC IgLipjltUpv.tuY elpjlikjtnj 

tuYmH dHjmNihjelpjpv.mWYgHj petHjkuinjgsuitjbuJ$ajgHj huitj×UmNihjb/UgW·lwjl.pjmNihj 

ektjqk. (lUrvjKW[njSu) bdY>qCimWYtLkuJ´ huitj×U]qnjgituhW·ru·gpjtuY Ruihjhjgitu 

ek.njz.tjainjT·cjdHjm·cjdduikj buJxêq.njxêtajkuJ´ mNihjvielwjhW·ekcjktjlwj 

likjtnjmWYq.j nkuEducjp·cjs\dpjtuYquikjdM ·cj v·cjro xêq.×ui tajkuJ r·cjektjv,tajgHj 

tuY ekcjptitjkLÕcjqWhjkuJrâ 

eztjtjet· pv.qzuicjp:YB.tnjgHj qWkjgW·dHjaT·kjpercjpãpY>bs.r$. 

elpjkutMajajmNihjm.njfauitjhW·eqcjgHj aYducjtYm.njtuinjquikjkjrâ ap>mWY v,mp> 

lupjp:Yar.K[Idr.cjdsuEds,kuEeqN.tjper·gHj v,sW·qtikuEpercjpÒÕJpr.pjkuJmdHjrâ percj 

/uihjllmj e;·mNÕ·qzuicjDwjemtÐ.gHj e;·mdHjgL·cjgt,kuEpercjpÒÕJpr.pjer.cjgHj ap>v, 

ekcjlokuEaYmWY×HmWY×Hrâ lpãmNihjekL.njdM ·cjhM YkuEDwj tajgHjelwj quJed>qv,ekcjhuJ 

dM·cjkuJrâ huitjq.jgHjr p:YaDikuEqkÒr.zj 1988 et·gHj nkuEmNihjqWtjmWYquJkuEsuitj 

hW·mikjducjkuEv, hW·bs.r$.mWYq.jaYlupjp>er.cjdHjdM·cjgHj v,kuEqtituY a]k.ap> 

kuEek.njwutj eTYa.v,qkaj duEkS·cjv,B.tjeT.·×UqC idHja.râ ap>aYS.nj 

el.njgHj p:YainjT·cjek.njz.tjv, spjkuEpercjÇÕcjkW.njÇÕcjr,bM. tURUmWYelHjelwj 

hW·pãpY>huJd,mWYelHj$Jrâ per.ÇÕcjkW.njÇÕcjr,qA.cjgmLiÕcjtajgHj gLiÕcjkuEw>v,ekcjhuJkLÕcjgHj 

aYgW·micjkLÕcjlwjrâ Sg,p:YepY>RuYm.Y qkÒr.tj 1990 gHj v,mlupj¾picjducjRuYam.tj 

gek.·m·cjqMwjtYdpjpN.njtaj v,mdHjmitjqh.YdduihjdyHjap> ducjlwjtYp:YqCi×W·tuY 

aYdHjdduikjsuitjbWYmel.nj SgHjhW·eqcj ltUaYgHjrYmitjqh.YgmLiÕcj k:ÕhjemL·hW·mikjr·cjmukj 

dHja.gHjelwj huitj×Uper.$ajrâ 

ap>gHj qWkjaY ]qnjkuJ sNskuJgW·T·kjpcjkLÕcjlwj tuYkuaYv,mgW·ducjyMÕ 

n.n.q.j kligW·lwjyMÕperajgHj Ruihjv,gbSuE v,ewtjebÐ.njkLÕcjkuJrâ Ruihjhjalnj 

v,ewtjebÐ.nj aYm¡,ef[aj;.jrmtjgHj aYqtJd,dM ·cj$Jrâ buJgW·kLÕihjestn.ap>m.njgHj 

elwjhjiutjfuEe;·×·WkuJrâ buJluEaYK[pjgW·er.mà, mNihjbuJap>aY$ajgHj p:YÇÕcjr,bM.$aj ×W·musi


tLer.â dN.YgHjdHja.mNihjmqunjetHj dHj\pqN.´ dN.YmikjgW·a.gHj bL,bL,/,/,a.hW·gW·´ likjmikj 

gW·bHjgHj bL,bL,/,/,bHjhW·gW·´ aerwjmikjgW·huJgHj hW·g·cjhuJ´ v,qJektjticC kLajqWwjzkupuicj 

|pIlwjgHjr aeK>cjgW·eKLwjhuJhM Y´ ek.nj|boK[Õitja.gHjmH lRuiajy.·tuYs·cjzW\gzutjhgW·$J´ 

v,ÇÕEÇÕikjhM YkuEbbWYDwjgHj aeK>cjgW·suEdN.YelwjhM Y´ eqN.wjxpedelwjhM Y buJmikjdHjgHjrdHja.â 

buJmikjgW·ekL.njgHjekL.nja.´ percjbuJtaj$aj bWYmr.njqÒÕitjkÐÕEdHjdM·cjkuek.njÇÕcj 

ek.njkW.njgmLiÕcjrâ mNihjm¡,ducjsquicjdM ·cjtajgHj tupjv,qkajrgHj aYpetHjektjepcjcj 

kuJelwj p:YmWYainjT·cj$ajgHj v,mWYmWYdN.Ym×·WdM·cjtuY aYgHjmdHjdM·cjv·cjroges·ebÐ.njpwjmWY 

tuYap>gHj/uinjrhW·d,esHjT·cjkuJelwj tupjtov·cjromNihjd,lwjT·cjmWYkuJ aYv.tjqmÐJ 

ektjrâ 

mebd>gHj mdHjyMÕv,mK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njmWYtuY mdHjek.njT·cje}t·mWYtLrâ 

mebd> 

aDipY>dImwjker|zI kupuOmNihj|boek.njÇÕcjr,bM. 

$cjel.l.w>nj 

qWkjgW·kligW·dImwjker|zI nkuERHjq.percjÇÕcjkW.nj×·W×·W puOmNihj|boek.njÇÕcjr,bM. 

gmLiÕcj bWYmktuicjkmHj p>lupjK[Idr.cjekL.njkLLÕcj epcjmWYbWwjsHjqN.·dHjrâ q.jgHjmà,etHj dImwj 

ker|zIhuJgHj qWkjpuOv,gmLiÕcj mN·ÕaDipPY>buJluEer.â dImwjker|zImà,gHj m¡,pluJeT·.ekL· 

tLawuEpN.njaSkjkjgHjtuY k×·HdkjptnjaluEqI mNihjsN,RuYsHjlwj×Uv,ÇÕcjkW.njmWYk:Õipj 

buJgHjh.â qWkjmNihj|bopuOp:YÇÕcjkuJ mC,;ÕcjkuJgHj aDipPY>dImwjker|zI qLYl,×UgHj$Jrâ mWYaKicjDwj 

zkupuOgHjelwjkLÕihjKLcjaDipPY>dImwjker|zI;.·;.·rh.gHj q¡,qM.njsM IsMtjr·cjkL.râ tNhjngW· 

Dm·kjRupjrodImwjker|zIeztjtjm.njgHj zkupuOhW·kLiÕhjlwjkL,kL,mà, tupjtov·cjropuÀ. 

mtjkLkjgmLiÕcj gL.·d,awYzkusicjtNhjhjtajgHjtuY sicjmà,gHjdHjdM ·cjbuJ$aje$.cjqW· buJv, 

gL.·d,v,eTcja. dHjbuJgHjer.cjâ puOmNihj|bogmLiÕcj kLiÕhjKLcjducjsquicjdImwjker|zImWYqkutj 

mWYqkoer.cjgHj hW·eTcjlwjrâ ×W·pM ikjkuEdImwjker|zIÇÕikjkjepcjcjer.cjgHj aYpetHjektj 

epcjcjrâ 

huJq.jgHjetHj muhuitj q¡,kLiÕhjektjaDipPY>dImwjker|zI ÇÕikjkjepcjcjgHj 

kisËezN.jq.jluEer.â aeK>cjar.mNihj|bopuOv,gmLiÕcj eTkjkuEpuOq¡,kligW·gHj aelwjpuO 

gW·p>lupjducjsquicj dImwjker|zIbuJgHjpuOmN·ÕpMikjrâ Kuihjr´ p:YaKicj\phjhj$aj ar.luEmWYgHj 

pMikjezN.jer.â dImwjker|zIh. aeK>cjar.mNihj|boh. q¡,qM.njkupuOmNihj|botajrâ 

aDipPY>dImwjker|zI v,hW·tJkL,$JtajgHj aerwjmek.jg,aeK>cjar.mNihj|bo hW·ekcj 

micjkLÕcjlwjmWYelHj bWYetMcjmNihj|bomN·ÕdM·cjp:YÇÕcjr,bM.tajkuEqWhjgHj kisËezN.jquJ/>q.jer.cj 

mdHjrâ qM.njbuJ$ajgHj hW·eTkjkuEqM.nj$Jrâ tcjtNhje;·mesHjqB.w;.·;.·gHj ywjr 

hM YkuEqpsMtjqmÐJaeK>cjar.mNihj|bomà, dImwjker|zIeztjtjgHjkÐÕEdHjkLÕcjhW·m.njrâ 

qBoDrj eku.·aDipPY>tcjptwjÇÕipj tupjv,qkajquJ/>q.j$ajgHj tNhj\K. 

v.tjhW·eTkjrâ huJmWYnYpLnjmà, dImwjker|zI eku.·aeK>cjar.mNihjeTkj±kikjkuEv, 

tajgHj percjK[Idr.cjquJ/>q.j$aj mWYkumWYSuijkjpdkjbuinjnjtuY vihW·kuEeqHj eTkjkuE 

rcjtLÕcjDm·kja.Rupjro quJ/>q.jer.cjmdHjrâ ywjrhuJtuinjaeK>cjar.mNihj|bo eTkj 

±kikjkuEv,tajmà, ar.$ajgHjp·kjkuEaDipPY>q.jluEer.gHj mikjgW·smj/tjr·cjkuJrâ 

qer.pjhuJmà, mNihj|bogmLiÕcjwW· kÐÕEdHjmNihjg[ÕicjtokLÕcjbL,bL,/,/,râ aeK>cjar.v,tajkuJ 

gunjsr.Yv,tajkuJ mNÕ·aeK>cjgW·ducjsquicjqMhjt,v,qkajrâ atuicjlikjlel.cj]t, 

aeK>cjar.mNihjgL,kwjmhuJlwjgHj gkU´ aerwjB.q.´ ar·cjsN.·´ DwjpetHjerHjeqHj´ 

percjÇÕcjkW.nj hW·eqcjmà, lv.tjekWtjtNhjqA.cj´ aeK>cjek.njgkU hW·eqcjmà, 

aeK>cjar.ew>h.mNihj´ \dpjkqpj´ qL,gwjgNo hW·eqcjmà, puicj\K.lwjaeK>cjar.


gW·ducjsquicjtNhjhj aeK>cjar.gmLiÕcjwW· tNhj\K.v,qkajhMY gW·ducjsquicjtupjqMhj 

v,qkajrâ 

aeK>cjar.gmLiÕcjwW· pãlwjkS·cjtnjtNhj\K.hMY kligW·aeK>cjSkjeS.· 

tupjv,qkajtuY alu·ek.njv,ÇÕcjkW.njauitjquJ p>lupjdkjptnjlwjgek.·eb.jqW, 

mNihjgmLiÕcjgHj mdHjeqN.tjgL·cjtrodImwjker|zIer.cjq¡,huJsrâ huitjq.jgHjr ar.puOpetHj 

lwjaeK>cjr.mNihj|bo gW·ducjsquicjhM YmWYq.jgHj dImwjker|zIÇÕikjepcjezN.jpMwja.hW·m.njrâ 

mNihj|bogmLiÕcjp:YÇÕcjr,bM.$aj atuicjaKuikjkN.tmL. p:Ypercjew>h.mNihj bWYm 

qLÕcj|pY v,qpsMtjqmÐJlwjtuY v·cjromNihj±t·gmLiÕcjkuJ kligW·aeK>cjar.tupjqMhjku 

mNihjbWYmgLiÕcjkligW·tuY mdHjmNihjmcjmWYTicjdkj]qnjTwj\dpjkqpjainjT·cj SgHjheqcj$J 

p:YpercjkemL.njt.l[Õicjn.n.tajgHjelwj lupjrcjtLÕcjepcjcjgHj K[êT½,lwj×·Wrâ as. 

K[êlikjek.njÇÕcjqA.cjv,mlCtjlwjper.mNihj|boek.njÇÕcjr,bM. v,tajsMtjqmÐJlwj 

nkuElikjptj per.Bwmmipjr.cjS.YmNihj|boek.njÇÕcjr,bM. p:YbWwjsHjqN.·$aj mN·Õtorâ 

;.·\pdM ·cjrâ mNihj|bogmLiÕcjwW· mNÕ·aes.·Ticjdwjlwjf[. p:YkW.njT.njedqv,taj m.njd ·cjer.cjâ M 

Sg,f[.bNikjdN.Ye;·mqLYl,el.nja.×UgHj duEaKicjtC Y$ajTicjhW·m.nj$J mdHjrâ 

huitjgHjr p:Ygek.·aluEqI bWYmgLiÕcjmNihj±t·tajektjlwjdN.YwY>gHj pãlwjaercj 

mNihj|bod,r,dM ·cjkuJrh.â ap:YÇÕcjr,bM.$aj dN.Yek.njÇÕcjaercjgmLiÕcjtajmNÕ·to kW.njr, 

tajgHj qWkjmNihj|bogmLiÕcj d,r,dM ·cjkuJrh.gHj eTkjkuEq¡,qM.njKuihjmWYq.jrâ 

atuicjgW·lCtjSuElwjgHj p:YkS·cjmNihjled>wjmNÕ·top:YÇÕcjgmLiÕcjgHj qWkjmNihj|bogmLiÕcj 

mWYdkutjmWYdko d,r,dM·cjkuJrâ Sg,p:Yedqek.njÇÕcjaercjkWpjmNihjn.n.tajgHj 

qWkjmNihj|bogmLiÕcj percjd,r,mNÕ·Dwj;.·gHj eqC.Yel.njtuY eTkjkuEq¡,ea.njsuitjbWYmel.nj 

gW·v.tjektjrâ ywjrq¡,huJmà, mNihj|bom·cjltUÇÕcjgHjr p:YkemL.njaupjDupjgmLiÕcj´ v·cjro 

gek.·kuEqgutjqw>tjtajgHjkuJ mNihj±t·gmLiÕcj atuicjaKuikjkN.e}t·et· v,taj 

ekL.nj/uitja.kemL.njtajgHjtuY aeK>cjmNihj|botajgW·lupjekL.njgHj duEaKicjtCY$aj 

eh.wjhW·suipjtY$J gW·v.tjektjrâ xpm.øv·cjrokemL.njdIk½cjk[. kemL.nje;·m 

eScjspjkuEgL·cjltUk[. v·cjlupjhW·gW· suEdN.kM.tjlduElwjgHj gW·v.tjektjrâ 

ltUek.njÇÕcjaercjgmLiÕcj rYtLawuEgek.·dpjpN.njtaj SkjeS.·bWYmdznj 

}k·]k´ pluJpl.jaeK>cjar.mNihj kÐÕEdHjkLÕcjp:Yedqek.njÇÕcjaercjgmLiÕcjtaj bWYm 

qLYl,tuY suipjw>tjduikjekL.wjb[ÕE huitj×Ul[ÕicjdelcjtajgHjehcj bWY}koqkÒr.zj 1980 

tuYk.lgHj mNihj|boezN.jqWtj m¡,s:,titja.×UzercjqC iaetcjtuY suipja.;Õcjr,wutjduihj 

gmLiÕcj bWYetMcjsuipja.ÇÕcjr,eq· m¡,ducjerkjk,bWYmgLiÕcjp:YkemL.njquicjKN·gmLiÕcj´ RucjskjgmLiÕcj 

kemL.njp:YaKnjducjsquicjaRuJgmLiÕcjtajgHj m¡,ducjqW·r.njzkutuYekL.njauitjrâ 

qA.cj×UgHjpLnj p:YqkÒr.zj 1997 gHj kM injÇÕcjaemrik. ptitjlwjlikj 

ducjsIercjspjkuEak.Yr.qM.kemL.nj´ aeK>cjar.mNihj eku.·dImwjker|zIp:YÇÕcjr,bM.gHj 

bWYetMcjDm·kjT½,lwj per.ek.njcC.jp:YÇÕcjr,bM. m¡,ducjp[Yp[.·suipjlaitj ]kpjTicjdwj 

hW·m.njdHja. kÐÕEdHjtuinjbWYm\phjtuY spjkuEcCÕhjlicjkemL.njek.njcC.jtajgHjelwj 

m¡,ducjkutjTpuitjekL·´ aeK>cjar.e;·meScjspjkuEek.njcC.jtajgHj rYaluEaqItaj 

qPeT.·mtjzHj hW·suEdN.lwjmWYq.j´ mNihj|boqMtjgmLiÕcjtajpLnjelwj p:YkuEkemL.njducjaRuJ 

k.mgunjgHj bWYmdznjdztj m¡,ducjerkjk,ekL·cCÕhjm,kemL.njgHj aDikDm·kjT½,lwjgHj 

gW·v.tjektjrâ pY>×UgHjelwj v,TpjK[êT½,lwj percjmcjmWYTtjyukj´ yYe;·mekL.· 

kLÕcj×Upercja.kLÕcjk.mgunj yY STDs gmLÕicj eku.·yYe;·mspjkuE\dhtjsuEdN.K×ēdkj 

mek.jg,yY AIDS ekL.·dHj SuEgbdM ·cjBYa×Ðr.YgHjelwj v,Dm·kjT½,lwjrâ 

ywjK>r atuicjpUguElCÕEv,K[êT½,lwjgHj aeK>cjqzuicjmNihje;·mtupjv,qkaj 

quJfauitjgHj mNihj|boek.njÇÕcjr,bM.taj tJddHjgW·ducjsquicj;.·mà, mNihj|boezN.jqMtjtaj 

d,lupja.m·cjzercjÇÕcjr,wutjduihjgmLiÕcj kemL.njqW·r.njsmNihj qLYl,tuinjbNtjb½tjmWYmWY 

huitjfuEgW·kÐÕEdHjhM YmWYq.jrâ mcjS·cjz.pjektj tcjÇÕinjl[ hW·tJhW·kLiÕhjv,gmLiÕcjtuY bkj 

erkjk,sltUv,gHjelwj kÐÕEdHjkLÕcjm.njhW·eqcjâ r·cjektjltUmNihjlupjkLÕcjekL.njs 

hW·d,kuEeqN.wjxpedtuY ÇÕEÇÕikjdznjdztjltUv,gHjelwj dHjm.njhW·eqcjâ huitj×UqBow 

kemL.njtuY p:YÇÕcjr,zkukuJ p:YÇÕcjr,v,zkumtnjtodM ·cjgHjkuJ d,ducjB.tjptitj×UpWIbWÕicjmNihj 

gHjelwj dHjm.njhW·eqcjâ mNihj|botaj$ajgHj eTkjkuEd,kligW·aeK>cjktjebÐ.njpv. 

aeK>cjRuYsHjekL.njkemL.nj tupjqMhjv,qkajer.cjâ 

p:YaK>qmy$ajwW· qWkjmNihj|bopuOv,gmLiÕcj spjkuEeynjqN.cjaKuikjkN. 

e;·mz.pjdM ·cjp:Y/wjzutjpuO DwjpetHjpuO lv.tjebLtjtjmNÕ·kumNihj|bopuOgmLiÕcjtajgHj sW·qti 

tuYq¡,pelwjpeltjtuinjeTkjrâ qA.cj×UgHjpLnjelwj qWkjmNihj|bolCÕE duEtCY$aj 

v,tajeTcjdM·cj aerwjew>h.rmtW·g, aeK>cjar.mNihj|bogHjdHjar.tMimWYe$.cj 

gHjelwj suipjaKicjkuEpv.kuv,tajrâ aKicjlMÕhjwW· mdHjk.lmNihj|boquJfauitj spjkuE 

gkU´ ayukj´ kS·cjatnj´ kemL.nj bWYmkitjvIkuEddHjmNihjmNÕ·kuElm[ÕJ hW·pã\K. 

SkjeS.·kuv,tuY eRHjeqHjaeK>cjar.v,meTkj±kikjkuv,epcjcjrâ TpjbepcjtuY 

mikjgW·huJvipLnjgHj gt×U$aj\K.hW·laj tMajajmNihj percjqW·r.njmNihj|bokuJ qW·r.nj 

ek.njcC.jtajkuJ pluJpl.jdM·cjaeK>cjar.mNihjbWYmr.njqÒÕitjtajgHj suipjkLÕcjaKicj 

fauitjfa,ekL·râ qA.cj×UgHjpLnjelwj ak.Yar.spjkuEaeK>cjar.mNihj|bomducj 

pluJpl.jdM·cj \phjhj$ajgW·SuEgbdM·cj v·cjmNihjgmLiÕcjeqà.·tJv.tjtuinj ptitjpRuicj 

huJT½,kuEv,ekL.nj/uitjtuinjkemL.njtaj$ajeTkjekW·ekW·râ 

spjkuElv.tjmNihj|bopuOgHj qPsN,kuEmNihj|boek.njÇÕcjr,bM.fauitj mikjgW·kuEkqpj 

mWYq.jgHj dImwjker|zImà,gHj qWkjek.njv,ÇÕcjkW.njauitjquJ mNihj|bo mNihj±t· aerwj´


B.q.´ etN.wjdet.wj´ ayukj´ kS·cjtnj pã\K.lwjhM Y mdHjÇÕcjr,mN·ÕkuEaluEqI 

ek.njv,ÇÕcjkW.njtajfauitjmp>lupjm.njgHjehcj kLÕihjektjlwjrâ pY>×UgHjpLnj aeK>cj 

ar.ek.njÇÕcjarcjtaj mtW·g, aeK>cjhuJg,gW·bL,bL,/,/,´ dkjgek.·gW·bL,bL,/,/,´ 

eRHjeqHjq.qn.gW·bL,bL,/,/,´ lv.tjpãpY>gW·bL,bL,/,/,´ SgHjhW·eqcj$J aeK>cjgW·ducjsquicj 

percjpuinj\dpjkuJ percjew>h.mNihj eynjqN.cj eku.·percjÇÕcjkW.nj×W·fauitjrâ dImwj 

ker|zImà,gHj mikjgW·huJs ddHjmNÕ·aluEqIqpsN,kuElM ihjmNihjek.njv,ÇÕcjkW.nj;.·;.· tuYlM ihj 

am.tjkLtjTwjpãlwj/>gxÕ· mWYgx·ÕgHjv·cjgW·dHjmNihj|bogHjelwj puOq¡,guitjgs.nja.er.cjâ 

Sg, ak.Yr.buJgHjgW·m·kjtuinjm.nj mWYtC YDwj mWYbÐ·Dwj guitjgs.njekL.njektj 

hW·gW·râ k@kuEpv.´ buJ\pcjnmUn. p:YkW.njr,v, p:Yedqv, p:YtWÕEr,v, duEkuEkS·cj 

kM injÇÕcj tnjtodM ·cjltUepN.kjgL·cj;.njqWkjmNihj|bogW·kuEqgutjqw>tjm.njgHjmdHjrâ mikjgW· 

huJspuOmNihj|bokuquEKuihjmWYq.jgHj mNihj±t·ek.njÇÕcjaercjgmLiÕcjtaj ef[·lwjRuihjkNkjp:Y 

edàtjptiptjdImwjker|zIehcjmdHjrâ Sg,/uitjaYgW·tJlwjmWYgHj gek.·\dhtj×W·pMikjkuE 

dImwjker|zIgmLiÕcjtajgHj ptitjkuEpruicjtcjtNhjspjkuEdImwjker|zI v·cjgW·\p,a.alu· 

ek.njv,ÇÕcjkW.njtaj kLÕihjektjtuYgW·p>lupjK[Idr.cjtuinjm.njgHj d,ektjaKicjlaj 

d,guitjgs.nja.er.cjâ ar.kuEpv. pRuicjtcjtNhjauitjquJgHj v·cjhW·gW·etkjd,percj 

pã\K.mNihj±t· mNihj|bogHjelwj q¡,sW·qtiekW·ekW·er.cjâ pRuicjtcjtNhjptitj]t,$. 

kuEpv.auitjquJtajgHj q¡,rcjtLÕcjlwjqWkjmNihj|botajkuJer.cjâ 

p:YpercjÇÕcjkW.njkuJdHj ar.ef[·qgutjqw>tjkemL.njkuJdHj mNihj|bogmLiÕcj ÇÕikjkj 

epcjcjhW·p>lupjrcjtLÕcja.rywjqdHj bWYma·cjzN, kligW·dImwjker|zIhW·m.nj (w>) 

Dm·kjRupjrodImwjker|zI a.suipjtrom.njhW·eqcjmdHjrâ 

$cjel.l.w>nj 

BwddHj;.·p: YtkÒquilj 

nwjK[ÕiK[ÕiK>cj 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

mimlCÕEgHjhuJg,dM ·cj ¤¤elpjpv.mHgW·spucjh.â ekL.njkemL.njm.njmHgW·spucjer.cjõõâ 

aerwjbuJtaj$ajgHj hgW·kuE\dhtjpercjpv.kuek.njcC.jgmLiÕcjmWYq.jrâ »$ajgHj 

huitj×Umimek.njcC.jtajgHjmNÕ·tcjyutjedkjpercjpv.kuJ hW·lCtjektj percjpWIpWê 

v,tajkuJ huitjgHjr puOptuinjduhjkuv,tajhW·eTkjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøøø 

aYgHjmdHjkW,B.a·cjlwjsHjtnj ×·WdM ·cjp:YkW.njmWYp:YtWÕEr,ÇÕcjkercjmdHjrâ ahinjm·cj 

p:YkW.nj aYekL.njkemL.njpas.B. qWkjgW·kligW·sritjSkjktjebÐ.nja.pv. 

er.cjmdHjrâ p:YÇÕcjr,bM.tC Y$aj nkuE]qnjgituas.B.mWYtL gW·Skjtuinja.B.m.njgHj 

lphuJ$Jr gW·sa.mWYbucjgHjmH m¡,guitjgs.njhW·q.l,l,râ huitjgHjr aKicjkM.tjB.gHj 

v·cjgW·ekL.njkemL.njmWYmWYq.jg,tuY titja.zercjÇÕcjr,eq·et·râ suipjÇÕcjr,eq·et·tuY 

RuYkemL.njhW·gW· kemL.njmgW·gHjq¡,ekL.nja.râ buJSicjlwjqWkjgW·pek.·]qnj gW·tuinjB. 

tkÒquEgHj ay.·m.tjlp·v.tjelwjdHjhW·m.njr´ dduikjn.n.q.jm¡,SuEgb´ leS.wj 

leS.wjkUK[pjsuipja.lpãmim eÆ.Yed·zkumNÕ·dM·cjkW.njet· buJluEgW·squcjm·cjs·cja.er.´ 

gW·pl·cj$.]qnjkuEv,tajgHjelwjpl·cjhW·m.nj´ hW·eqcjbuJgHjetHj gW·pek.·sW·lwjqWkj 

gW·tuinjB.tkÒquE gHjelwjhW·dHjâ aeG.suipjdM·cjw>tjg>tjgHjr aYlupjekL.njkemL.nj 

estn. p:Ygek.·mek.jg, SOCIAL ACTION FOR WOMEN (SAW) mdHjrâ 

gek.·$ajgHj v,BuicjRuJbcjh·cj\p.jdM ·cj qMtj|bo×UÇÕcjr,bM. v,m¡,ducjqW·r.njlwj 

tajgHjkuJ mNihjsuipjdM ·cjdduikjp:YÇÕcjr,qA.cjtajkuJmdHjrâ k.laYsuipjp:Ygek.·$ajt·w>digHj 

percjÇÕcjkW.njhuJmà, muelwjaYhW·kLiÕhjmWYq.jrâ aYgW·SuEektjmNihj|botajbWYmgLiÕcjm¡,ducj 

qW·r.njsdM·cj d,ekL.njkemL.njdHj|bosr.YÇÕcj tuYkUK[pjsuipja. ÇÕcjr,puOet·percjpuinj\dpj 

e]kpj\gtjbWYmel.njer.cjâ nzkuaYmikjgW·dHjmNihjelpjpv.mWYtLkuJelwj BwaY;.·;.·gHj 

m¡,eqC.Y\K.a.×UB.tkÒquErâ q.jgHjr nkuEpv.tkÒquEBwzkuSuEgbgHjehcj lCtja. 

ekL.nja.p:Ygek.· (SAW) gHjbNtj/>qN.·mdHjrâ 

aYgW·kLiÕhjv.tjtuinjmWYgHj puOm¡,suipjdM ·cjdduikjq.j$aj huitj×U\pqN.percjpuinj\dpj 

percjÇÕcjkW.nj nkuEpercjSuEgbaeG.ekL.njdM·cjp:Ygek.·$aj kLÕihjtuinjquikjkjrâ 

ywjrhuJs aY$ajsuitjlupjsp:YpercjÇÕcjkW.nj s×UaKicjgHjrmà, hW·ebLtjmWYq.jrâ aeG. 

ekL.njdM ·cjp:Ygek.· (SAW) gHj aYebÐ.njT½,likjkuEek.njcC.jek.njz.tjqM.kemL.nj 

v,lupjkLÕcj×UÇÕcjr,bM.hW·d,kuEeqN.wjÇÕcjr,v,tajgHjmdHjrâ tcjrnjtMajaYebÐ.njlikjkuE 

ek.njcC.jtajaKicjlMÕhjgHj hW·tupjkuEaKicjkL.et·râ k.l×·Wp:YkW.njet·gHj rnjtMaj


kligW·sritjtuinjB.tkÒquE Sg,k.llMÕhj$aj rnjtMajkuEek.njcC.jek.njÇÕcj 

r,zkugW·elpjlikjg,tuY pãprajkuEpv.mNÕ·p:YzkumdHjrâ p:YdN.Y$ajaYmikjgW·K[êptuinj 

T½,ak.Yr.Bwe;·mkÐÕEdHjkuEek.njkW,B.lCÕElCÕEmdHjrâ 

ek.njÇÕcjr,bM.puOv,gmLiÕcj titja.ekL.njsdM·cjp:YÇÕcjr,eq·mWYdN.YDwjhW·eqcj 

p:YÇÕcjr,tNhjqA.cjelwjmNÕ·torâ v,tajm¡,SuEgbdM·cjdduikjpruikjn.n.q.jâ mNihjbWYmgLiÕcj 

tajgHj ×·Wp:YÇÕcjr,eq·râ el.njkLÕcjmqunj }toqN.·et· rYmN·ÕainjT·cjhW·eqcj bL.YpLÕicjcj 

tajehcj titja.ekL.njsÇÕcjqA.cj´ aKicjlMÕhj$aj quJainjT·cjek.nj|bofauitj 

titja.ekL.njsp:YÇÕcjr,qA.cj quJdduikjqN.n.n.m¡,ekL.nja.a]k.gHjrâ qWkjgW· 

sW·aRuJqPaDikkuEek.njz.tjv,taj tuinjB.ktjpv.gHjaKicjhMYr qWkj\pqN. 

bucjgNoehcj m¡,eq.cjkl,a.mdHjrâ huitjq.jgHjr ek.njz.tjv,tajgHj hW·gW·tuinjB. 

ktjpv.mWYq.jrâ ek.njcC.jlCÕEgHjsuipjawYdHjainjT·cj gW·tuinjek.njz.tj´ ek.njcC.j 

tajgHjelwj nnYmime;·tajgHjr hW·gW·ktjpv.mWYq.j m¡,guitjgs.njekL.nja.qWkj 

percjbucjgNoe;·tajpLnjehcjmdHjrâ 

\pqN.buJtaj$ajgHj q.jluEgW·eq.cja.m.njer.gHj aeG.aYgL.YdM ·cjqWhjgHj 

aYK[pjgW· aY$ajeTkjkuEebÐ.njlikjkuEek.njcC.jtajgHjer.cjâ pt·×UaKicjgHjtuY 

aYef[·qàÕtjqW.tja.ebÐ.njlikjp:YB.tnjmUlmWYdN.Y p:YpWIpWêÇÕcjm.S·kj B.gHj]kpjdM ·cjkuE 

t.YzmLicjqWkjek.njkemL.njkLÕcj×UÇÕcjr,bM.tajm·cjmdHjrâ B.gHjkMIlwjkuEeq.tj 

suElwjkuEdunj l,lwjkuEek.njkritj (tuikj)â p:YB.gHj aKnjebÐ.njlikj×·WW/>Knj 

ek.njkW,B.×·WbNtjkL·tLmdHjkuJrâ as.B.gHj×·WpitL´ KucjK[êlikjkuJ kep>tjkriy. 

tajkuJ hW·ÇÕikjepcjmWYq.jâ ×UkuEtC YlupjebÐ.njlikjkL.auitjgHjr aYgW·SuEektjBwdM ·cj 

mNihjek.njÇÕcjr,puO mNÕ·dM ·cjpWIpWêgHjtuYsuitjhW·mipjmWYq.jrâ muhuitjd,dHjbuJ$ajgHj zkuaYaYqM.nj 

ektjrâ huitj×Upercjpuinj\dpjp:YÇÕcjr,bM.et·e]kpj\gtj huitj×UdduikjBYn.n. aluEqI 

pN.njbM.tajrpjpwjt. sk.kuEekL.njkemL.njbWYanicjaTkj percjsqucjm·cjs·cjw>tj 

duikj pluJpl.jaeK>cjr.mNihj huitj×Uqzuicjq.jtaj$ajehcj aYg·cjhuJepcjcjrâ 

p:YpWIbWiÕcjB.gHj qM.kemL.njhW·bbWYkuEeqN.wjlupjkLÕcj×UÇÕcjr,bM.bNtjkL·ainjT·cj 

\pcjcjm·cjtodM·cjdN.YgHjrâ p:YkuEgdmjzmLicjgHj bWYme]kpj\gtjehcj qM.kemL.njgmLiÕcjquJkuE 

ainjT·cjek.njz.tjv,tajm·cjtoauitjrâ dduikjv,tajgW·m·cj dduikjv,tajgW·sbuJluE 

aYgW·SuEkLÕcjkuEmtjrâ v,tajm¡,auitja.Bwv,tajbuJ$aj alu·mWYBwrh.gHj 

aYhW·eTcjrâ v,tajgHj p:YtCYzUelwjd,ekL.njm·cjkemL.njtuY aeK>cjv,tajgW· 

a.kLÕcjbL,bL,/,/,elwjhM Yrâ mNihj|bolCÕElCÕEgHj ek.njcC.je;.tjtj×·WdM ·cjtuY ek.njcC.jtuinj 

dM ·cjB.gHj ahinjtuinjB.gHjm¡,r·cjed·e;·tajmdHjrâ ek.njcC.jtaj$aj k.le;·taj 

tuinjB.etHj e;·tajek.jncjed·e;·e;.tjtjgHjtY ahinjr·cjek.njcC.jgHjm¡,ktjebÐ.nj 

likjrâ v·cjromiimmWYkuJm¡,r·cjs·cjek.njcC.je;.tjgHjrâ mimlCÕEgHj hW·kuE\zhtjpercjpv. 

¤elpjlikjmHgW·spucjh.´ ekL.njkemL.njm.njmHgW·spucjõhuJg,kuEek.njz.tjgmLiÕcjrâ 

ar.taj$ajgHj huitj×UmimtajyutjedkjkuEpv. hW·lCtjpercjpWIbWÕicjzkumdHjtuY 

ptuinjduhjkuEv,elwjhW·eTkjrâ aYsuitjlupjs qWkjgW·qLÕcjptuinjkS·cjpv.ek.njcC.j 

tajgHjtuY ebÐ.njkuElikjkuek.njcC.jtajgHjmdHjrâ 

p:YpWIbWÕicjgHj ainjT·cj×·WmWY ek.njcC.j×·W 6 ±t·tlqC igHj TpjgW·a.qmÚ.tNhjmWYpLnj 

tuYqmÚ.e}t·gHjkuEek.nj 6 gHjd,ekL.njkemL.njgW·squcja.e]kpjpj\gtjtjrâ ek.nj 

ezN.jaiuitjgHj dHjmNihj|bogW·ayukj 12 qN.· dHjkW,B.aYmWYrâ ed·e;·mWYgHjgW·ayukj 10 qN.·´ 

ek.njcC.j 12 qN.·gHj /uinjmikjgW·ebÐ.njlikjkuJelwj hW·gW·aeK>cjrâ muhuitjer.huJetHj 

e;·gHj RuihjhjtC Ym¡,/hjkNÕcjwunjtuY egtjqW·tNÕcjwunjgHjrâ qLÕYkligW·×UegtjqW·wunjgHj r.njf[oncj 

qCÕqWkjgW·ÇÕnjsp:YqCimdHjrâ e;·gHjhW·±kikjkuEawYe;·mWYq.j m¡,ekL.njkemL.njgyuicjbucjgNo 

RuJbcja.v,mdHj|bokM.YgHjrâ dm.×UgHjr aYgHj¾zicjsuitjqWkjpercjan.gtje;·mdHjrâ aeG. 

aYebÐ.njdM ·cjlikjgHj lajbNtjmWYgitudHjkuJ p:Ygek.· SAW aYmNÕ·dM ·cjgHj ek.njcC.j|bo ayukj 

12 qN.· suipjkLÕcjmWYrâ k.lqM.njr·cjek.njcC.j|bogHj ehajek.njwutjm·cjaluEer.gHj 

¤¤ek.njwutjm·cjp:YpWiÕcjÇÕcjluicjbLY tWÕEr,ÇÕcjkercj´ ek.njwutjgHj ekcjm·cj B. gW· 4 

tnjkuJrâ puO×·WÆYed· 4 tL´ ap>ek.njwutjtaj SkjsW·kuEB.hW·m.njtuY ek.njwutj 

m¡,titjeT.·×UB. tuYekL.njkemL.nj]k.tjpC.njp:YeScjf[.;.jlkjfkj mWYgituetHj 

gW·]qnjbM. 300 dekwjmdHjrâ dN.Ym·cjelwjp:YeScjf[.;.jlkjfkjgHjrâ ek.njwutjekL.nj 

kemL.njdN.YgHj lajgW·bNtj 4 gitu tuYaemek.njwutjtajsuipjkLÕcj ek.jptitj$. 

ek.njwutjrâ v,gW·$.]qnjgituek.njquJfauitjtuY hW·kelcjsoqCimWYq.j ek.jncj 

ek.njwutjlpãÇÕcjm.S·kj ÇÕcjr,eq·$aj tuYkuEekL.njkemL.njp:YqC imWYdN.Yrâ ahinj 

ekL.njdM·cjkemL.njgHj aKicjqJguicjf[. K[ijkjpel.·mWYdtu·esHjtuY kwja.râ eq#IeÆ.· 

v,tleScjgHj kuEaYlodHj]qnj/>tjeq· 1600´ aYlokuEv,hW·m.nj tuYv,BpÈ 

etcjkuEqMicjbL.Y (pulipj) er.cjg,tuY gek.·ekL.njdM·cjpercjmNihjmek.jg, SAW gHj 

×ukjencjaYmdHjr´õõ ek.njcC.jgHjlosbWY]t,râ 

ek.njcC.jgHj mdHjkW,B.aYmNÕ·wIriygs.njlikjekW·ekW·râ aYebÐ.njlikjdN.YgHj 

lajgW·mWYgtu gW·micjv,huJek.njcC.j|bomWYgHj ayukj 14 qN.·elwjhW·epcjKuihj$J e;·bkj 

a.±t·g,´ aerwjgHj aYpetHjhW·m.njâ dHjq.jgHjr qWkjgW·a.qM.njr·cjpRuicjg, aYa.gbku 

aemek.njcC.jgHjrâ aYqM.njr·cjv,¤¤ek.njcC.jgHj bkja.±t·dHjekW·h.õõtuYv, 

kelcjhuJ¤¤dHjekW·r´ bkja.ek.njcC.j±t· aKnjlpãet·gHjrõõâ ek.njcC.j|bogHj sW·lwj 

mukjmtje;.tj tuYgzajdM·cjb¡Y>gHjelwjgW·SuEkuJrâ ¤¤ayukje;.tjqWtj$JgHjelwj mup 

mikjgW·dHjtlgyuicjer.´õõaYqM.njtuinjgHj ek.njcC.jgHj e;·r·cjmukjy.Ye;·â tuYy.Ye;·gHjhuJtuinj


¤¤aYr kuEe;·bkja.±t· muhuitjer.huJetHj aY×·Wek.nj 12 bshW·m.njpuhjâ qWkj 

ek.njtHje;.tjauitjgHj r.nj;.jtHjKNikj (niuÁménjÁ) hW·m.njtuY d,f[ÕnjkuE;.jq\g.õõ v,g,â 

¤¤percjsqucjm·cjs·cjhW·Ru·gpjmWYq.j mupgW·ektjlwj ek.njcC.jdujgluicj$ajer.õõ 

aYqM.njv,´ v·cjhW·d,tnjp!iq×¯igHj buJlwjgW·p hW·tJmWYq.jetHjâ eKtjlMÕhj$aj 

gxÕYqWkjgW·suEdN. ×W·n.n.q.j tJelwjhW·tJ micjelwjhW·ekcjmicjmWYelHjâ 

per.taj$ajgHj mdHjhuitjasIznjpercjainjT·cjpercjkuEpv.hM Yâ ×W·pLnjelwj 

ea.njel.njekW·er.cj aYK[pjgW·râ percjpuinj\dpjmWYluJl.ja.mà, p:YÇÕcjr,gHj e;·zuJkpuikjkuE 

percjpv.mNihje;.tjtj bWYmezN.jkuE\dhtj tuYpercjezN.jem.wjtotkjp:YÇÕcjgHjelwj 

yutjedkjesHja.er.cj aYeTcjektjrâ aYgHj dHjas.B.ebÐ.njlikjnkuEestn.mWY 

kuJelwj k.lgW·micjd,per.buJ$ajtuY puOhW·pLÕpjsuitjkuEpercjÇÕcjkW.njhW·g·Wrâ ÇÕcjr,puO$aj 

buJluEgW·p v·cjgW·ezN.jem.wjtotkjtuinj tuY]qnjlupjkuE]qnjtitj v·cjgW·kitjvIrcjqkaj 

buJluEpuOeqà·.SkjekL.nja.er.gHj aYK[pjdM ·cjrâ 

nwjK[ÕiK[ÕiK>cjâ 

v,mK[êlikjwW· qWkjpercjguJkLÕJv, /uinj×·Wa×Ðr.yjkuJelwj buicjRuJbcjektjlwjt.l[Õicj 

percjÇÕcjkW.njmdHjr´ /uinjrm¡,SuEgb\pqN.mNÕ·kuJelwj percjÇÕcjkW.njv,ektjlwjt.l[ÕicjgHj 

SkjyuikjegLcja.dM ·cjfuihj mdHjrâ 

per.ÇÕcjf>k 

Kºnj 

ÇÕcjf>kwW· m×·WdM·cjqkutjqMwjk[.ÇÕcjr,bM. p:YtWÕEr,ÇÕcjkeK[cjmdHjrâ mdHjdN.Y 

mNikjsN.·dunj (ek[.kjsimj,) ;.jKuihj mNÕ·cCÕhjm,tnjkuEÇÕcj titj×UdN.YgHjrâ ÅkcjxRugHj 

ezW.wjesHj×UqMwjk[. a.lpãduihjqLÕcjk[.tuY tN·Sup:Y¾gipjduEpWIbWÕicjgHjelwjÇÕipj;oek[wjeg>wj 

bWYmel.njrâ ek.njgkUkeK[cjv,my[EÕlgUtajgHj ekL.njgUtuEe]q.·tuYgyuicjtolm[ÕJ 

bWYmmipj|zipjr.cjS.Yrâ mWYaKicjet· rm[.cjetCkjq.rik. ges·ten·taj£blhicj 

dM ·cjtuY mdHjedq/uihjllmjr.cjS.YmWYdN.Yrâ 

lMÕhj$aj p:YÇÕcjf>kgHjmNÕ·eq#IqW·r.njmNikjqN.·dunj eq#IÅkkjv,mp·cjfkjkuE 

aluEqIpN.njtuYkLÕcjKY>mNikjtajkuJ ek.njpN.nj buEpN.nj mNihjekL.njmWYtC YsmWYtC Yv,duikjgtj 

rYe\z.tjBicj rYqucjarkjDzkjgLikj mNihjn.n.q.j ×·WtodM ·cjp:YÇÕcjf>kgHj gW·SuEektjrâ 

tcjrnjtMajv,kuv, kqpjv.$jv,kuv, 

mNihjgmLiÕcjepC.·a. zercjdN.YgHjelwj 

gW·a·cjzN,vih.â 

huitj×UeqN.tjpercjpv.;ikjaluEqIpN.nj]kajawuEmWYÇÕipjgHjtuY mNihje;.tj 

qMtjtajbWYmgLiÕcj quJkuEhM YkuEtcjgW·sM Iv.tjsmWYq.j lMÕhj$ajkW.jdM ·cjltUgL·cjebLtjtj 

auitjrâ mNihje;.tjqMtjtajbWYmgLiÕcj a.ewcja.mipj|zipjtop:YÇÕcjf>kauitjrâ 

mNihje;.tjtj v,mtuinja.ÇÕcjf>k tuYgL.Ypercjpuinj\gpjgmLiÕcjgHj rnjtMaj 

v,tajgHj a.KY>mNikje$.cj v·cjgW·dHjeq#IgHjekL.nje$.cj SgHjrâ mimy.YtlCÕEgHjhuJetHj 

tuinja.ekL.njkemL.njp:YÇÕcjf>kgHj gW·S/uitjsritjB.qWkjek.njz.tjzkuelwjKuihj 

gHjrg,tuYkLÕcjekL.njdM ·cjelwjmNÕ·kuJrâ kW,B.a·cjlwj 10 tnjtuY lC EÕgHjaeG.tuinjdM ·cj 

B.tkÒquE aKicjkM.tjB. tuinjkLÕcjÇÕcjf>ktuYgL.YsritjB. k.lkelcjp·kj 

B.pLnjelwj mipjpj|zipjpjeqà·.kelcjtuinjB.ker.·rYqkaj kqpjv,kuv,er.cjâ 

mNihjgW·lwjtSipj]k.B.tkÒquEtuYkemL.njhMY cCÕhjkep>tjf[.elwjk:cjtuinjm·cjgHj 

ywjrtuinja.ÇÕcjf>k tuYgL.Ypuinj\gpjmà,d,buJvih. nkuElv.tjn.n.q.jkLÕcjsuipjzercj 

ÇÕcjf>kauitjrâ 

;.jÅkcjekwj£zcj el.BgLÕDuJ 

v,kuJaYkuJ pluJÅkcjxRuâ 

aKicjkL.et·mà, ek.njv,ÇÕcjkW.njkeK[cjtaj huJptuinjsÅkcjxRu ek[wj 

eg>wjbuJluE qB.wmNÕ·KuihjbuJluE nkuElikjkb[kuJ gWkjkuJK[êznjlwjpytjpytj 

(mWY×HmWY×H) mdHjr~ p:YaKicjlMÕhjwW· rYekL.njpuinj\gpj mNihjp·cjfkjlwjkuEaluEqIpN.njtuY


/·kjKY>gL.YmNikj ltU;.jqMwj;.jelwjhW·eqHjrâ qM.percjpuinj\gpjel.BtuJkLJÕtajgHj 

r·cjektjgunjfuEzkumWYtuY kM.tjtnjeT.·gL·cj;.jp:YÅkcjxRugHjTpjkuETpjtuY pL·cjgL.YpL·cjKY>mNikj 

qMwj;.jÅkcjgHjauitjrâ aKicjet· mNihjgmLiÕcjkuJ qtjtirs¦.njgmLiÕcjkuJ qucjhu·kLÕcj 

;.jÅkcjgHj lMÕhj$aj;.jÅkcjgHjppjpIluJl.jqucjsYhW·gW·râ pWmpluJpl.j qB.wpWIpWê 

e;·mek[wjeg>wjgHj aluEqIpN.njtaj r·cjmukj]qnjmWYq.jDwjtuY beltjlwjmukjauitjrâ 

gLiÕcjkuEdN.YmgW·ducjsquicj 

gLiÕcjkuEmNihjgkUgmLiÕcj 

gbSuEgLiÕcjdN.Yptjkwtj 

mNihj±t·v,mkLÕcjekL.njkemL.njp:YÇÕcjf>k$ajgHj rpjguicjlwjkWEÕpqY tuY 

pl.jef[·duE TuTk,tMajkel.·ezN.jezN.jtajgHjrâ mNihj|bogmLiÕcjtajpLnjelwj /uitj 

m.njkuEm.nj yuikjtiKY>lwjtuYgHjauitjrâ v,tajgmLiÕcj |bYgUtCYk.tjelwjhW·gW·g, 

m¡,guitjgs.njekL.njkemL.njauitjrâ cCÕhjkep>tjf[.gmLiÕcjk:cjel.njtuY cCÕhjlicjv,taj 

ekL.njmWYtC YgHj qWkjgW·smWYtC YelwjhW·Ru·mdHjrâ mNihje;.tjqMtj SuEgbkemL.njelwjea.nj 

ducjdwjBYkemL.nj¾zicjhW·m.nj mikjgW·gL.YkemL.njgW·]qnjlYlYgW·gLiÕcjcj tuYbkjd,a.gL·cj 

ebLtjauitjrâ mNihj±t·qMtjlMihjmgLiÕcjgHj kLtjqW·r.njgxÕYb/UkuJ ahinjgHjqucjsYa.kuJ 

Bwe;·tajsuipja.dmLÕtuY auitja.ekN.tjrâ mNihj|bogmLiÕcjelwj dN.YgW·]qnjgLiÕcj mpÐ· 

p:YdN.YptjkwtjtajgHj suitjlupjsauitjrâ mNihjn.n.q.j kuEemL.njn.n.q.j suipjkLÕcj 

dN.YptjkwtjtuY m¡,ekL.njskemL.njqW·sK×¯zkurâ q.jgHjr qMtj|bov,me;.tjqWtj 

gmLiÕcjtaj Bwv,tajm¡,bLiÕkjtNJa. p:YkuEkemL.nj|bosr.ÇÕcjgHjrâ 

eqtjeknjeh.cjek.cj 

aey.cjmNihjgHj 

cCitjsh.Ys 

qMtjwutjqMtjbL.Y 

qMtjwutjbL.YgmLiÕcj k.ltitjkLÕcj×UqC igHj nkuEaes.·\zhtjepcjcj ekN.tjtY 

tcjrnjtMajzkugHjelwjekL·auitj tuYsuipja.BwmNihjsBicj epLajarkj dHja.|bosr.YÇÕcj 

dN.YgW·b¡b¡Y>elwjhMY´ an.gtjek.njcC.jgmLiÕcjgHj m¡,auitja.lm[ÕJa]k.gL·cj a]k.;.nj 

mNihjgW·RuJbcjT·kjpcjelwjhM YmWYrâ nddHjq.j$ajr mNihje;.tjqWtjgmLiÕcj mtupjtov·cjroqN·cj 

p:Yak.qgHj m¡,\phjlluYa.p:YBwdusruitjmek.jKY>s eqtjeknjeh.cjek.cj gHjrâ 

qA.cj×Uper.ÇÕcjf>k dN.YmNikjsN.·ducj;.jKuihjcCÕhjtnjkuEÇÕcjtitjdM·cjgHj nkuE 

aluEEqIpN.njtaj yutjedkjp:Yt.l[ÕicjtuYqplwjxekÉ.dM ·cjgHj m¡,ptuinjT½,$.raoâ 

Kºnj 

]kpjsuipjqC ir petcjlwjvi 

S.tUkwjt.Bel 

lMÕhj$ajaYmN·ÕdM·cjp:YbduipjmNihjdHjdduikjek.njgkUkercjmWYdN.YtuY aYmNÕ·ek.ed· 

ÆYed· 6 tLmdHjrâ kL.et·$aj mimaYm·cjp:YtWEÕr,ÇÕcjkercjr~ }ko×UqkÒr.zj 1980 

v,taj|p·cjkLÕcjm·cjp:YedqpyuEÇÕcjr,eq·øbM.mdHjrâ 

aYgHjp:YqkÒr.zj 1981 gHjktuEdHjmNihj p:YkW.njkTIT zuicj/Iqcjel.njgHjtuY 

ezN.jeg>wjkLÕcjdN.YgHjr~ epN.wjkuEek.njz.tjgmLiÕcjgHj aYmdHjmr×ukjkuEpimdHjrâ aYktj 

ebÐ.njlikjp:YB.kwjqUel p:YpyuEÇÕcjr,eq·øbM.mdHjrâ pv.B.tnjqLÕcjgHj aeG. 

×·WdM ·cjp:YbduipjmNihjdHjdduikjgHjr ktjebÐ.nj B.tuYa.kuJmdHjrâ ak.Yr.gHje;·hW·KuihjekW·ekW· 

kL.relwj ainjT·cjek.ed·puOgHjtnjtom·cjkLÕcjp:YpyuEgHjehcjmdHjrâ p:YpWêbWiÕcjedqpuOmN·ÕdM ·cjgHj 

dHjepY>btuikjmWY×HmWY×HgHjr puOm¡,|p·cjdN.Ym·cjlM iÕnjk.l mdHjrâ 

ainjT·cjpuO m·cjp:YkW.njkTITgHj lajbNtjmWYqN.·tuY |p·cja. emwjelwjT´ 

m·cjdN.YgHjbNtjpiqN.·tuY |p·cja.m·cjp:YkW.nj fU\mlU mWYqN.·pLnjrâ k.lsuipjqkÒr.zj 1988 

gHj ainjT·cjpuO|p·cja.m·cjp:YkW.nje;.tjtjmWYmek.jg, qUmYT mNÕ·zuicj/Imwjai mdHjrâ Sg,gHj 

ap:YkW.njgHjB.ebÐ.njlikjhMYtuY ek.ed·ÆYed·puOgmLiÕcj m¡,a.ktjebÐ.njlikjp:YB. 

tnjqLÕcjbhuEkwjqUel et·mdHjrâ B.tnjqLÕcjbhuEkwjqUellM ihj 2 gHj mNÕ·dM ·cj p:YkW.nj 

TUw>lU gHjr~ leS.wjleS.wjpuOek.jg, B.tnjqLÕcjTIw>lU mdHjrâ v,mdHjmimpuOgHj 

qWkjpuOgW·a.kLÕcjkuEB.m.njgHj r.njkuElwjgLÕcjskj (mwjtwjButj) mWYrâ puOgHj aKicj×Ugy, 

a.B. tuYaKicjtC Yqwjkelcjso×UB.râ a.B.kuEgLÕcjskjgHj lajbNtj kwkjn.;I 

mdHjkuJrâ 

aKicjaYgW·pnjtnjgHj ktuEdHjepY>btuikj TwIf>wIk[iÕ gHjaYqtJd,m·cj$Jrâ k½cjk[. 

eqNcjwYdpjpN.njbM. nwt tajRuihjhjtC YkLÕcjdM ·cj lajbNtjmWYgitudHjrâ mWYtC YgHj puOkW,B. 

gmLiÕcj aeG.ebÐ.njdM·cjlikj gW·micjtuinjbRuv·cjkuErm[.cjsicjekLcjesHj tuYlajvigHj 

v·cjrobRubmjgtuihj£btuinjtuY v,kM.tjeT.·B.´ puOelwjkelcjsoqCinkuEgLÕcjskjgHjrâ 

dpjpN.njbM.taj ×UltUk½cjk[.eT.·ef[·bu·p:YpWIbWiÕcjtWEÕr,ÇÕcjkercj hW·zUyuJ p:Y/Ip:YÅkcj 

elwjhW·eqHj p:YgL·cj/IpuOsoqC igHj mNihjmWYkuJelwjhW·gW·gbSuErâ bRuk½cjk[.eqNcjwYdpjpN.nj nwt 

tajv·cjrorm[.cjsicjaRuicjp:Y¾gipjkuJr pvtjpvwja.alu·¾gipjmWYrâ aYgHjayukje;.tj 

el.njtuY k½cjk[.gluicj$aj mWYayukj$ajmWYelHjelwjhW·gW·SuEv.tj$Jrâ micjbRu 

k½cjk[.gHj d,suitjtuY v,eT.·ef[·bu·gHj aYbuEK[ÕitjtjpLiÕtjtjrâ aYgW·buEtuYmipjdM·cjp:Ysuitjrâ 

k.lkelcjsosuipjqCi mim/>v,mdHjdM·cjgwicjkuEpuOgHj loT½,kuEddHjeT.·ef[·bu·gHj d,mNihj 

lCÕEK[Õitja. lCÕEd,wpjgí k.lgHjmH aYgW·tJefkjtuY suitjefkjgHjlupjkLÕcjrâ


p:YqkÒr.tj 1992 gHjr ainjT·cjpuOgHj dHja.mNihjdduikjp:YbduipjkW.njqUmWYTgHjrâ 

m·cjgW·p:YbduipjqUmWYTgHj bNtjmWYqN.·tuY aluEqIeq·taj v,huJkuEpuO|p·cja.m·cjp:Ybduipj emwjpwjmUT 

tuYpuOm¡,|p·cja.m·cjdN.YgHjrâ p:YdN.YgHjlajmWYqN.·Dwjr mWYw>pLnjd,|p·cja. bduipjB.suieklU pLnjrâ 

puOv,gmLiÕcj buJgHjrmWYdN.YtuYmWYdN.YpLnj m¡,|p·cjdM·cjdN.YmWY×HmWY×HmdHjrâ Sg,ÆYed·ek.ed·aYgmLiÕcjgHj 

huitj×Um¡,ktjebÐ.njdM·cjlikjp:YB.TUw>lUgHjtuY puOquicjsW·lwjqCie;.tjtjmWYm p:YdN.YgHjtuY 

ek.ed·puOm·cjdN.YgHj mWYsW·râ 

k.lsuipjqkÒr.zj 1995 gHj epY>btuikje;·]kpjkLÕcjzercjedqpWIbWiÕcjB. 

ebÐ.njlikjpuOgHjtuY m¡,kM.tjeT.·B.r´ ÆYed·ek.ed·puOelwj kelcjso B.suieglU râ 

bWY}ko×U$aj dpjdIekbIea (kercjbud¯B.q.) eku.·dpjpN.njbM.taj lupjkLÕcjbtuikj 

bduipjbhuEm.n.pel. bWYmqk.tj\mhjgHjgW·micjrâ tC YgW·micjektjpRuicj bduipjm.n.pel. 

esHja.gHj puOgLiÕkjeh.·p:YsuitjbWYmel.njtuY mugW·SkjekL.nja.gtet·pLnjer.gHj bWYm¾zihjnkj 

puOq¡,K[pjrâ lMÕhjgHj B.puOqWkjgW·ktjebÐ.njlikjgHjelwjhM Yr´ k.lK[pjgW·buJgHjtuY dHjtuinj 

gwicjkuJrâ #.ngaupj m.n.pel. gHj mdHjdN.YekeanjyU ducjpN.njlajauitj stmj×U 

qkÒr.zj 1975 et·mdHjrâ p:YtC Y|pYtC YetMcj ekL.njbdHjepY>¾picjmipj ¾picjewcj\zhtjjmà, 

bWYmgLiÕcjekL.njbdHjp:Y m.n.pel. gHjrâ aKicjk.lmNÕ·epY>mipj|zipjbuJgHjetHj kW,B.×UkuE 

B.tNhjhjtaj ek.·kLÕcjv,qkajfauitjrâ k.lgHjetHj puOv,gmLiÕcj v,mWYkuv,mWY 

qL.Ygt,SuEgbv,qkajrâ aKicjkL.gHj mWYw>elwjaYhW·ekcjsuipj tWÕEr,ÇÕcjkercj 

gHjtuY Ruihjhjw>kLÕcjsuipjm.n.pel.mà, v·cjrogW·suipjtWEÕr,ÇÕcjkercjkuJ p:Ysuitjet·mipjekW·râ 

ÇÕcjkercjpuOkuJ aluEqItWEÕr,ÇÕcjkercjpuOkuJv·cjromNÕ·ekW·ekW· aYducjguicjektjlwjrâ 

dHjq.jgHjr k.lgW·micjektjpRuicjm.n.pel.esHja.gHj qWkjaYm¡,gLiÕkjeh.·ezN.jkuE\zhtj 

m¡,ducjsquicjrâ guihjdN.Y#.njgaupjezN.jgHjtuY muelwjK[pja.gthW·m.nj mdHja.râ duEkuEaKicj 

lMÕhj$aj rYmitjqh.YaYgmLiÕcjkuJ B.aYkuJ as.B.aYgmLiÕcjkuJ quJkuEdN.YwY>mNÕ·p:Yedq 

pWIbWiÕcjm.n.pel.gHj aYbHjqN. gW·qtibYWmel.njrâ 

p:YtC YgaupjbhuEm.n.pel.esHja.gHjr dpjpN.nj dIekbIea tajekL.·kLÕcj 

/Iqcjel.nj qcjlpã$ajtuY lupjkLÕcjpnjp:YbduipjmNihjdHjdduikjdN.YpuOrâ ainjT·cjpuOelwj 

quJmefkjgM ·kj gWIsuikjgW·gLikjy.tjtuY |gipjtuinja.ltUduEmNÕ·mWYlpãgHjrâ buJluEe;·ktuEdHjdM ·cjgHj 

muelwjr·cjhW·v.tjmWYq.j eTkjkuEm¡,efkjgM·kjbWYmel.njrâ mNihjmWYelwj hW·kuEsI 

pMtjD>tjrâ aeG.gHj puOm¡,tikjp:Y¾gipjrâ k.l|gipjtitjkLÕcjgHj ektjsNshW·gt.pj 

tuYrYmitjqh.Ytajq¡,prajsNskuEpuOrâ ap>puOgHj v,gW·pelwjpeltjlwj qWkjpuO 

muhMYmWYq.jâ ap>gHj mdHjkm?tImNÕ·t.l[Õicjp:YbduipjgHjtuY qWkjguJkLJÕmNihjdHjdduikj p:YbduipjgHj 

quJfauitjtuY v,hM YaKicjgW·r·cjlpãpuOrâ tC Yy,\phjgHj puOSkjkW.jtroa.dN.YbL,a×Ðr.yj 

gW·suipjdN.YbL,a×Ðr.yjgHj d,kW.jpiqtÐhepcjcjrâ 

aeG.puOkW.jdM ·cjtrogHj dpjdIekbIea tajkLtjpnja]k.gL·cjtuY mNihjp:Yk:iÕpjpuuO 

d,lWhjK[Õitja. 5 tL´ gia. 10 tLmdHjrâ alu·mWYgL·cjgHjquJmefkjgM ·kj m¡,|gipjpY>kLÕcj´ 

aYgHj ekcjSuEekcjgbkLÕcjepY>btuikjmNÕ·dM ·cjtuY suitjefkjgHjhM Yrâ p:YsuitjaYrnjtMajlwj 

qWkjgW·RuJbcjek.njgkUzkumNÕ·tuY dHjtuinjqtÐigLiÕcjk:cjrâ /uinjrpuOquJv,fauitjptnjlwj 

bduipjmWYtuY m·cjkLÕcjkuJrelwj e;·mtnjtop:Yamicja.$.aluEqIeq· v,kuE|p·cja. 

dN.YtNhjmWYpLnj dN.YtM i$ajaey.cjal.Kuihj×UdN.Ye}t·vier.cj huJsgW·râ 

stmj×UktuEdHjmNihj duEkuEezN.jeg>wjtuinj dN.Y#.njpuOm·cjgHj dpjpN.njaluEqIbM. eku.· 

dpjpN.nj dIekbIea tajpluJpl.jdM ·cjlM iÕnjtuY mWYtC Ymà, qWkjgW·RuJbcjek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj 

suitjaYmikjgW·p>lupjK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njgHj gLiÕcjtuinjef>cjcjrâ Sg, buJaY$ajm¡,×·WdM·cj 

p:YbduipjmNihjdHjdduikj eqà·.gW·aeK>cjekL.njbuJzkumN·ÕpMikjgHje;·hW·lYekW·ekW·râ dHjq.jgHjr 

qWkjek.njcC.je;.tjtjgmLiÕcjgW·elpjpv.gHj aYef[·qgutjqw>tj ektjt.l[iÕcj 

pas.B.râ percjpv.gHj qWkjpuOquJv,fauitj pM ikjezN.jdM ·cjer.cj aYpetHjektjrâ 

pv.B.tnjqLÕcjaYa·cja.tuY SkjktjlCtja. Personal Development 

Course mdHjrâ aeG.ktjlCtjdM ·cjpv.B.q.gHjr suitjlupjs p:YkisËe;·mspjkuEgek.· 

mNihj|bogmLiÕcjrâ zkuaYgHjmdHjmNihj|bomWYkuJtuY gW·SuEgbkLÕcjmNihj|bop:YbduipjmNihjdHjdduikjgHj lM ihjbWYmgLiÕcj 

muelwjhW·tJ hW·kLiÕhjKLcjmWYq.j aeK>cjgW·ktjebÐ.njpv.elwjhM Y´ mNihj|bolC EÕgHj kitjecCkj 

eacjducja.kuEBwainjT·cjmNÕ·kuEdduikjezN.j aYgW·SuEv.tjv,tajtuY mikjgW·RuJbcjkuEv, 

tajmdHjrâ ywjraYekL.njdM ·cjp:Ygek.·mNihj|bomà, kisËbuJtaj$ajaYRuJbcjkuEv,tajKuihj 

gLiÕcjer.cjaYK[pjdM·cjp:Ysuitjrâ dHjq.jgHjr p:YqkÒr.zj 1998 gHjaYlupjdHjek.njgek.· 

mNihj|boek.njgkUkercj Karen Women’s Organization tuY buicjekL.njdM ·cjp:Ygek.·gHjmdHjrâ 

ywjrmNÕ·B.pÒtjepÒcj´ B.kuEpv.percjmNihj|bomà, aYgW·tuinja.ktjlCtjektjkuJrâ 

bWY}ko$aj kuquEKuihj aYgW·aeK>cjktjlCtjpv.percjkemL.njRucj p:Ygek.· 

hW·eqcjaluEqImWYdN.Yp:YÇÕcj/cjk·kjmdHjrâ gW·m·cjs·cj gW·ekL.njkemL.njp:YRucjgHjcCÕhjm,ezN.j 

bWYmel.njrâ p:YRucjgHj gW·aeK>cjktjlCtjpercje;·meScjspjkuEÇÕcjr,qA.cj´ pv.e;· 

meScjkuEpercjSkjeS.· mNÕ·kuEcCÕhjm,bWYmel.njrâ pY>×UgHjpLnj qWkjgW·pãprajpercjSuEgb 

v,qkajg,tuY gW·titja.troÇÕcjr,filitjp>cj mdHjaeK>cjr.pet.·/tjhW·m.njmWYq.j 

er.cjaYesHjsuitjrâ aeG.ktjebÐ.njdM ·cjkemL.njp:YRucjgHj percjSuEgbkuJ bhuqutkuJ 

aYgW·lCtjektjbWYmgLiÕcjtuY spjkuEpercjÇÕcjkW.njelwj gW·p>lupjm.njkuJrâ 

esHj×UB.pÒtjepÒcjkemL.njRucjgHjtuY qWkjgW·yuikjegLcja.t.l[Õicjp:YRucjgek.· 

mNihj|bokercjgHj aYef[·lwjqgutjqw>tjtuYrâ nkuEsuitjD>tjgW·RuJbcjek.njgkUpuÓ ek.njÇÕcj 

ek.njkW.njgmLiÕcjBwv,taj gW·ezN.jem.wjtotkjtuinjgHj mikjgW·ekL.njkuEv,tajrâ 

buJaYekcjSuEgbkLÕcjlwjdduikjk.laYe;.tjqWtjdM ·cjet·gHj aYhW·mikjkuEek.njv,ÇÕcj


kW.njpuOd,tJrâ aYmikjgW·v.tjv,taj dHjmNihjhM YkuE\pqN. hM YkuEdduikjqN. mWYq.jrâ 

dHjq.jgHjr mNihj|bomNÕ·dM ·cjp:YÇÕcjr,bM.quJv,fauitjkuJ mNihj|bomNÕ·dM ·cjp:YbduipjmNihjdHjdduikj 

quJfauitjkuJ v·cjBwmNihj|bopuOgW·bL,/, gW·ezN.jem.wjtuinj gW·titjbL,×Utcjw>tjg>tjm.njgHj 

q¡,guitjgs.njer.cjgHj aYmikjgW·ftuikjfea.wj$.râ puOd,guitjgs.njekL.nja. qWkj 

ÇÕcjr,puO duEkligW·percj/uihjllmj percjdImwjker|zIer.cjmdHjrâ q.jgHjmH puOkligW·aeK>cj 

aupjDupjtWÕEr,zkuzkutuY gW·m·cja.mipjpj|zipjpjer.cj mdHjrâ BwaYalu·mWYBwgHj m¡,m·cjkLÕcj 

m¡,ezN.jeg>wjkLÕcjp:YpyuE p:YbduipjmNihjdduikjgHjtuY tWEÕr,ÇÕcjkercjpuO dHjdM ·cjbuJluEgHj mWYelHjelwj 

hW·ekcjSuEmWYw>$J mdHjrâ tWEÕr,ÇÕcjkercjpuOe;·mÇÕipjÇogHj dHjm.njmà,mikjgW·SuEv.tj\phjhjrâ 

ywjrgW·aeK>cj kelcjsuipjtWEÕr,ÇÕcjkercjqkjgt.pj rYmitjqh.YaY quJv,fauitj 

mipjpj|zipjpjkelcjsomWYsW·er.cjaYpetHjektjrâ puOv,mWYkuv,mWY aeG.SkjeS.·dM·cj 

v,qkajlMiÕnj ywjrekL.nja.mWYsW·vIvIq.q.mà, p:YaKicj\K.hW·lajmWYq.j puOq¡, 

kligW·percj/uihjllmjtuY gW·kelcjsoÇÕcjmitimtWEÕr,ÇÕcjkercjpuOer.cjgHjaYpetHjektj 

buinjnjrâ 

mNihj|boek.njgkUkercjmWYtL ×UkuEpyuEeq·øbM. 

S.tUkwjt.Bel 

S.tUkwjt.Bel gW·ayukjbNtjsHjdsitjqN.·mdHjtuY mdHjmNihjezN.jeg>wjkLÕcj 

×UbduipjmNihjdHjdduikjrâ v,gHj sM IdM ·cjqWkjgW·kelcjsoÇÕcjmitimv, mNÕ·kuEguJkLJÕ ehcjmdHjrâ 

trohW·kelcjso 

etnjT.eSW 

aYr·cjaKicjn.;Ip:YkajtYgHj kL.hW·tkjpnjn.;IkwkjgHjmNÕ·mientjvipLnjrâ aKicj 

bt·dmLÕgHj r·cja.RucjgxÕYezN.jr.SjpurI v.tjeTcjluEdM·cjrâ rm[.cjas.pRuicjgmLiÕcj 

kLiÕhjbt·huJdM·cjaerwjaet·mWYgau· a$ajmWYgau·gHjelwjqCitj\za.kuJrâ alu·pWIbWiÕcj 

dN.YgHjvicjqC itj\zdM ·cjtuY suitjdHjv·cjkuEs,g·kjdM ·cjvirâ 

p:YaKnjpÒtjepÒcjmWYe;.tj puOqplwjbduipjmWYSnjK$gHj p:YtCYsnjaKicj×Ugy, 

as.pruicj v,mbkjdM ·cjpRuicjgtmukjRucjgxÕYgmLiÕcj auitjzuicjtYtuY lCÕEgHjqLicj lC EÕgHjdkuY mN·Õto 

auitjrâ aKicjel.njkLÕcjbNtjmWYn.;Iet·gHj kW,B.bM.rpjlWhjmWYqkajkuEgek.· 

dpjk[.jmWYk:iÕpj lupjÇÕikjektjlwjRucjgxÕYgHjtuY qWkjv,tajgW·kelcjsogHj v,taj 

a.tjmikjlwjk½cjk[.eqNcjwYmWY mdHjrâ Sg, k½cjk[.gHjywjrpwja.ltUpyuEtibM.mà, 

d,ducjpnjer.cjmdHjtuY kuE$.hW·gW·´ roq.jwW· qÒÕipjdpjpN.njeq·lM ihjgNnj 1 eq.cjkl,kuE 

as.pRuicjgmLiÕcjtuY titja.×UdN.YgHjquJkuEmukjmtjhW·ek[wjmWYq.jr~ v,titja.×UwuicjgHj 

aYv.tjektjak.Yr.hW·KuihjpuhjgHj aYet.jlwjrâ gtmukjrucjgxÕYtpjpjgHj dN.Ybed·> 

dN.lwjgHj aKicjzuicjqwjtC Y mNÕ·guJkLJÕbL.YqM icjdlwjaTupjÇÕinjnj StjlwjlWhjegL·egL·tajgHj 

|p·cjqL.Ysutj ek.njpN.njv,mrpjlWhjgLicj dlwjKem.kjpqYgmLiÕcjtuY aYsW·r·cjqti 

ak.Yr.e;·}k·cjmC iÕhjtuinjer.cjmdHjrâ k.laYkelcjr·cjn.Y;Ip:YkajtYgHj qWkjgW·tkj 

aKicj mqunjn.;I mNÕ·sHjmientjpLnjrâ 

atuicjpRuicjgW·micjlwjbWYkuipjkL.gHj ywjrv,bl,ek.njpN.njkwjm.njdui;.·;.·mà, 

kL.aqiunjtuinjv,bl,ncjer.cjaYK[pjdM·cjp:Ysuitjrâ Sg,duEsuipjaKicjlMÕhj buJv,gW·bl, 

ek.njpN.njkwjm.njduigHj aey.cjal.vielwjhW·v.tjmWYq.jâ q.jgHjr aYa.krpj 

ek.njpN.njv,mdlwjlwjKem.kjpqY rpjlwjlWhjgHjtuY lCtjr·cje;· ek.njpN.njmWYgHj 

qucjdM ·cj/·kj/uihjhj±qihjhjrâ ek.njpN.njtajmNÕ·dM ·cj/uihjhj±qihjhjbuJ$ajgHj mdHjlkjqnj 

;Õinj/tjlpãaluEqItajh.gHj aYhW·kL,f:,dHjdM ·cjtuY qWkjgW·qM.njsmjr·cjg,tuY kW.jegtj 

a.lpãdN.YmdHjgaupj#.nmWYSnjK$gHjrâ 

aeG.aYkW.jtitjkLÕcjgHj as.pruicjgmLiÕcj ptwjk:iÕpja.dN.Y#.njgaupjSnjK$ 

gHjtuY as.pRuicjlCÕEdl.YdM ·cjp:YtmjtN·SugHjelwj×W· lCÕEl,lwjskÉêlikjpRuicjtuY tikjdM ·cj 

elwj×·W ahinjkW.ja.dM ·cjgHj aYlCtjr·cjpWIpWêgHjkuJ mdHjrâ 

ek[.wjr·cja.#.ngaupjSnjK$mN·ÕTpjltUgHj gW·v.tjektjek.njpN.nj 

pnjtLbuikjltkjlwjkyuicjpN.njgHjtuY tkjdM ·cjk[.quikjkjqIqIrgHj gW·v.tjektjrâ 

p:YgtmukjtuikjqPlwj#.ngaupjSnjK$gHj mNihj|bobHjpRuicj/>tL ×UkuEasIzntIwIdpjpN.njeq·


ptolwjedC.wjtuY gbuihjdM·cjgesajgHj aYeTcjektj e;·tajpelwjpeltjdM·cj 

qWkjgW·bHjpRuicjaKicj}ton.;IqwjtC Yh. K[pjdM ·cjp:YsuitjtuY atuicjgL·cjkLÕcjgHjr kelcjsoa. 

lpãRucjgxÕYet·pLnjrâ 

/uinjrpuOmNÕ·dM·cjgtmukjRucjgxÕYhuJkL.r v,tajkuEaeK>cjkuEpuOm·cjeqC.Y×URucjgxÕY 

bNtjkL·guikj tuYmcjektjpRuicjdN.YgHjrâ k.laYsuipjgtmukjRucjgxÕYeqC.YbNtjkL·guikj 

dN.YmNÕ·dpjpqYgHjr kelcjr·cja.lpãRucjgxÕYet· gW·micjtuinjbRu¤¤pcjõõTtjekW·ekW·tuY 

SkjbRua.pilsutjpLnj mdHjrâ 

huitj×UbRubtuihjTtjgHjr as.pRuicjgmLiÕcj×UkuEdkuYdwuYdM·cjgHj dluikjktuEtuinj 

auitjtuY grkjgrkjgbkjgbkjgW·TuicjKWkjp:YtYgHjtuY |gipjtitja.dN.YbL,a×Ðr.yjauitjrâ 

aYelwjbuJv,tajkuJr minjgW·TuicjmWYmtuY |gipjbkja.v,taj zercjqC ituikjqwjqwjmWY 

hW·eqC.YmWYq.jrâ hW·lajmWYq.j pWiÕcj/>pimientjgHjr bRukWIskjdIkLÕcjlpãrucjgxÕYgHjkuJ 

bRubu·btuihjtuinjp:YRucjgxÕYgHjkuJ bRueqn.tjskjgmLiÕcjtm[wjdM·cjrâ as.pRuicjgmLiÕcjelwj 

muipjdM ·cjgHjelwj×·W aupjm.dM ·cjgHjelwj×·W qWkjguJkLJÕzkugHj nYzkukuEzku m¡,suEdN.ektjrâ 

aeG.dHjdM ·cjRuq·cjgtmukjRucjgxÕYgHj dN.YqC ituikjqwjwj kL.tYpuOqplwjdN.YekL.nj 

kemL.njpuOgHj pMtjD>tjllIluJa.tuY gLÕe/kjdM·cj´ ek.njpN.njdlwjlwjKem.kjpqY 

mWYtLlhukjtuinjrm[.njmTtjgHj gricjtm[wja.râ as.pRuicjtIwIeq·mWYtL nkuEekmjr. 

tIwIbkjtkjdM·cjbuJddHjgHjelwj ek.njpN.njmWYy.lwjzuicjb[.mjTNikjsutjp:Yk:iÕpjas.pRuicjgHj 

tuYquJkuElhukjtuinj¤¤kM.tjeT.·lwY>$ajekmjr.gHj ywjrhW·kM.tjetHj aYTNkjkuE 

dcjeqn.tj$aje$.cjõõg,â rm[.cjlhukjek.njpN.njgHjkuJ bRukWIskjkuJ bRupnj 

eqn.tjkuJ bRubu·btuihjkuJ tajgHj v·cjrogL,kwj$ajluJa.kuJ mdHjrâ 

bRueqn.tjskjtajgHj mdHjbRupnjgt,gtunjv,qkajhW·eqcj v·cjrobRu 

pnjdM·cjmWYlpãDwjehcjtuY m¡,gWicja.kuEmNihjrpjlWhjsHjtL v,mlupjqJlwjRucjgxÕYgHjrâ 

kW,B.bM.eku.·dpjpN.njk[.j v,mlupjqJRucjgxÕYr.SjpurIgHj pY>hW·bL,huuitj×Uak.Yr.n.n. 

m¡,ekL.njd,percjpkuJpr.pj´ ywjrr·cjektjtcja.tjmikje;·tajmà, tJkL,dM ·cjrâ 

rpjgW·kWIskjp:iÕkjmNihj ×UkuEpyuEet·tuY s,kLÕcjtroduEsuipjkLÕcjÇÕcjgHj huitj×Umikj 

gW·a.tjmikjaluEqIeq·taj ddHjek.njpN.njeq·taj×UpyuEeq·$aj nkuElWhjezN.j 

pnjsutjdM ·cjhW·VH. hW·S.nj;ê d,mNihjrYkW.njtajkuJ mNihjdHjdduikjtajkuJ mNihjkumNihj 

v·cjgW·×·WDwjmNihjvikuJeTcjg,tuY kLÕcja.tjmikj tqwjp>njkualuEqIeq·er.cjmdHjrâ 

gitua·kjtwjb. 1 kW,B.bM.taj lupjqJektj RucjklutjbM.p:YÇÕcj/cjk·kj 

gHjelwj qWkjmNihjgL,kwjtajgW·tJ ddHj;.·percjÇÕcjr,bM.qMwjaupjDupjtLawuEpN.njmdHjtuY´ 

alnj$ajelwj qWkjmNihjgmLiÕcjgW·tJddHj;.· a]k.dpjpN.nj/>gHj ek.njv,ÇÕcjkW.nj 

ek.njgkUkercjtaj d,ducjb[tjlwjbuJluE mdHjrâ gW·micjdM·cjbRueqn.tjpnj$.lpã 

RucjgxÕYet·SkjkjmdHjrâ leS.wjleS.wjbRubtuihjTtjtuinjmWYmWYtY eTcjg,bRudM·cj 

krpjzkuehcjmdHjrâ 

v·cjroas.pRuicjtNhjqA.cjkuJr muipjm.dM ·cjp:YtigHjtuY nkuEfucjmNÕ·p:YtYgHjSkj$.kuE 

gdmjbl,erdIyui¤¤a.eafjeaõõaeG.pl·cjdM ·cjpRuicjak.Yr.pnjepH.jgHjrâ as.pRuicj 

eq·v,mNÕ·krpjaYgHjg,tuinj¤¤rYrpjlWhj|gipjbL,titja.mWYrõõe;·kv.cjtuinjgHj aYgW·micjrâ 

hW·lajmWYq.j k½cjk[.mNÕ·ltUk:iÕpjpuOgHjpnjef[·nkuEpMtjql.j tuYegtjlwicj kLÕcjlpãpuOrâ 

qMwjp[,pMtjgHj¤¤rYrpjlWhjgHj|gipjkLÕcjlpã$ajh.õõnkuEkqpjgNnjperajgHj bkjqM.njdM ·cj 

as.pRuicjgmLiÕcjrâ 

×Ugy, l[,tCYar·cjebÒtjm·kjtuinjvivi bRupnjeqn.tjqCitjesHja.kuJrâ 

k.ltC YmH,k,£zcj bRupnjeqn.tjqC itj\zauitjtuY as.pRuicjgmLiÕcjkqpjv,kuv, vicj 

kNpjdM ·cjauitjrâ /uinjrhW·g·cjhuJ nkuEp>cjkL.relwj zM.pjpjmNihjtJdM ·cjqWhjfauitjrâ gaupjbuE 

mNihjÇÕikjk:iÕpjdpjpN.njlMihjgNnj (1) gHjlel.cj]t,$. pY>×UmNihjrpjlWhj 9 tLgHjtuY 

mNihjtNhjqA.cjK[Õitjg[ÕicjhMY v,tajfauitjfa,eT.· rYpkuJpr.pjtajgHjtuYdHja. 

bWYma·cjzN,mà,râ 

spjkuEpercjrYrpjlWhjtaj lupjqJektjRucjgxÕYgHjtuY qPlwjdNnjkuEmNihjyYgHj 

ek.njv,ÇÕcjkW.njeq·taj pãpY>dM ·cjquJhM YkuEDwjS.njÇêmWYq.jrâ mNihjek.njv,ÇÕcjkW.nj 

tajdHjdM·cjed>qtuY ltUpercjpnjgsuitjeT.·rYrpjlWhjsHjtLgHj esHjdM·cjbbWYDwjre$.cjgHj 

esHjdM ·cjsuitjauitjrâ p:YkuEaKnjpãyYgHj ek.njcC.jmWYmNÕ·yYekLcj;hjtuYwIdM ·cjgHjkuJ mNihjyYlCÕEhuitj 

×UhW·kligW·gxÕYgbmN·ÕpM ikjgHjtuY hW·eTkjkuEd,K[ÕitjmWYq.jm¡,K[Õitja.gHj ek.njv,ÇÕcjkW.nj 

eq·tajqL,kuEduhjhW·m.njrâ 

Sg, as.qwjRucjgxÕYr.SjpurIgHj qtÐihM YtuY hW·g·cjtitj×UdN.Yv, eT.·lwj 

mNihjyYgHj mNihjtJak.Yr.K[ÕitjtjpLiÕtjtjp:YtC YgHj×·WdM ·cjer.cjâ mNihjezN.jpercjguJkLJÕeq·taj 

lCÕEgHjhW·epcjsuitj hW·gW·eq.cjsuitjkuEas.qwjqtÐihM YtajgHj mdHjrâ ÆYgm. (qUn.£p) 

mWYtLkuEmNihjyYlC EÕtaj loT½,kuEddHjrYrpjlWhjtajgHj SkjeS.·kuEv,tajbWYmÇÕinje;.tj 

tuYv,tajkelcjktuEdHjDwjkRu$.ltUrYrpjlWhjbuJluE v,tajducjwnjloT½,kuErâ 

mNihjrpjlWhjlupjqJektjRucjgxÕYr.SjpurIgHj atuicjlikjpruicjaluEqIpN.njbM. 

tajes.Yspjlwj¤¤dHjmNihjpkuJpr.pjpluJpl.jek.njgkUek.njÇÕcjarcjsHjtLõõ;.·mà, 

mNihjyYkuJ ÆYgm.kuJ mNihjmdHjdNnjgmLiÕcjgHj d,ducjgsuitjeT.·quJv,fauitjrâ ywjratuicj 

tcja.tjmikjgHjhW·kligW·mà, mNihjdHjdM·cjdNnjgmLiÕcjd,ducjgsuitjeT.·buJgHj mdHjpercjkemL.njrY 

qM.pkuJpr.pjgmLiÕcjrâ Sg,mNihjqMtjsHjtL v,mlupjqJektjRucjgxÕYtuY hM YkuEpercjpkuJ 

pr.pjpluJpl.j´ e;·tajmdHjmNihjpkuJpr.pjhW·eqcjgHj mNihjmNÕ·t.l[ÕicjguJkLJÕcjeq·kS·cj 

qLÕcjmWYtL v,huJT½,kuElv.tjv, mdHjrâ


;.·;.·gHj ek.njpN.njdpjpN.njk[.j God Army sHjtLwW· quJkuElWhjzM.pjpjmNihj 

k.llupja. aKnjwIyYbWY\phj Emergency gHj p:Y±qihje;·tajmN·Õper. qWkjgW·loT½,s 

mNÕ·mWYer.cjesHjsuitjrâ muhuitjer.huJetHj p:YkuEbduipje;·taj dpjpN.njaluEqIeq·eku.·dpjpN.nj 

aluEqIbM.taj ]k.pjpnjef[·kuElWhjezN.jtuY ek.njv,ÇÕcjkW.njkercj mNihjhM Yduhjdnj 

mWYq.jtajgHjm¡,K[Õitja. r·cjbuEhW·d,r,tuY mikjgW·kuEaluEqIeq·ektjkuEaerwj 

bed·>bdwjeT.·er.cjmdHjrâ epN.wjkuEtcjv,taja.tjmikjlwjmqunjtcjgHj mN·Õtcj 

a.tjmikjaluEqIeq· v·cjgW·ed·>eT.·percjkuEm·cjaT·kjpcjaluEqIpN.njbM. v,m 

eq.cjkl,dM·cjpercjauitjquJ nkuE\zhtjlWhjbWYmdznjh.qI quJkuEqWkjgW·ektj 

aerwjkuEqÒÕipjdpj dpjpN.njlMihj 9 mN·ÕqMwjeÆ·.dpj 1 mdHjmNihjkuEdM·cjaRuJbcjkuE 

dpjpN.njbM.gHjkuJ´ qWkjgW·kuEaeK>cjkuErYdHjdduikj|gipjlupjpyuEÇÕcjr,eq·tuYqWkjgW·buicjwIyY 

kuek.njkW.njkercjv,md,lwjwpjgmLiÕcjkuJmdHjrâ 

/uinjgHjelwj buJv,tajrnjlwjgHje;·hW·ktuEdHjkLÕcjrâ qN.·tuYkLÕcj gitua·kjtwjb. 

k.lrYkW,B.bM. mducjyMÕek.njpN.njptuinj\zhtjbM.taj lupjqJektjRucjklutjbM. 

gHje;·T·kjT½,pãpY>lwjtcjyutjedkjpercjguJkLJÕeq·mWYrâ eb.jdImwjkertjtikj v,mgW·lwj 

awuEaKicjgHj m¡,ducjpãpY>kuEmNihjgmLiÕcjtMajajlpãmdHjtuY´ percjlupjqJRucjgxÕYalnj$aj 

ywjrhW·rpjspjpuitjtjqkutjtjmà, ]kkjd,suipjz.t.aluEqId,esHja.×UawuEmdHjrâ dHjq.jgHjr 

aluEqIeq·gHj pY>×UnYeq.cjeT.·mNihjrpjlWhjsHjtLgHj puitjtjtuY nYtNhjqWkjgW·RuYhM Yrâ 

percjlupjqJektjRucjgxÕYgHj mdHjpercjebLtjtjmWYe$.cjgHj tMajajmNihjesHjsuitj 

dM ·cjkL.r ywjrÇÕcjr,bM.gHjdHjÇÕcjr,wutjduihj/uihj±qihjmWYÇÕcjmà, percjsuipjkNÕcjekN.tjbuJ$aj 

gW·ktuEdHjtuinjm.njgHj huitje;·hM Yrâ huitj×Utmje;·mDRuihjpl·cj$. mNihjqMtjsHjtL$aj 

m¡,rpjlWhj qL,lm[ÕJtuY buJK[pjgW·gHjekL.nja.buJ$aj huitj×UaluEqIpN.njbM.v,mpetHj 

\zhtjlWhjtuY aupjDupjdM ·cjÇÕcjkW.njehcjmdHjrâ 

etnjT.eSW 

dwjetnjT.eSWwW· v,ektjdM ·cjt.l[ÕicjdHjas.pRuicj qWkjbl,rm[.cjerdIyui 

frIeaRH mdHjraoâ 

tC YpuOmcjsM IdM ·cj 

eSWeSW 

ap>eyííí 

/uinjrek.njwutj mN·ÕeqC.Y\K.×UqMwjqNicjemtÐ.ap> dsitjqN.·dsitj|bYdHjkL.r 

ap>gHj ×·WdM ·cjp:YgL·±qihjek.njwutj$ajlM iÕnjk.lmdHjrap>â quJmguihjeh.· ektjsdM ·cj 

gunjsr.Yfuihjrâ p:YkuEBwek.njwutj$aj tC Y 9´ 11´ 90 mWYtC YgHj Slajelwjwuitj 

eT.·hW·m.njrâ RuihjhjalnjmK[pjgW· tupjtov·cjrolkjekN·lkjkNi$ajDwjrâ p:YmWY 

BwgHjm¡,K[ÕitjmWYalnjrmNÕ·´ K[Õitja.nkuEpercjqLÕcjcj|pY|pYe$.cjgHj petHjektjkL.relwj 

percjd,ducjsquicjgHj duEaKicjtC Y$aje;·hW·e\pa.$Jrap>eyâ 

/uitjqtJd, tC Ykulqmgà 24´ 10´ 90 aKicjbtmj 10,45 likjwr.nj 

hW·p>kLÕcjmWYq.j´ hW·T½,huitjfuEmWYq.j¤¤qWkjgW·qM.njsMIsMtjvi bkjkLÕcjõõatuicjnYkY 

v,tajekcjqucjsYkLÕcjlwjgHjr v,tajkLÕcjek.j$.ap>râ ap>gHjv,hW·ekcjK[pj 

hW·ekcjppjpIlwjltUv,tNhjmWYtuY suEducjtuYhW·v.tjlwjkmjakuquEmWYq.j bkja.v, 

/uihjhj±qihjhjatuicjpktirâ ×UkuEaKicjv,ek.j$.ap>buJgHjtuY ddHjsuipjdM ·cjaluEer.gHj 

qM.njqMÕkjhW·gW·qkjkjrâ mWYtC YtuYmWYtC YpLnj ektjaSkjhW·gW·gHjr p:YgL·±qihjek.njwutj 

tajgHj pMtjeq.ktUe\gcjdM ·cjrap>´ gLikjpel.·buikjltkjlwjp:Yzkuv,mWYky[ÕicjDwjr 

p>a.ker.·ap>mdHjrâ 

aemkuEÆYv,/>gHj ×Uv,rpj$.ap>tuYgW· 7 tC YgHj a.qM.njqMÕkjdM ·cj´ suipja. 

T·cjacjsicjet·rh.´ a.tjaeK>cjlupjSuEp:YT·cjgW·rh.´ qC imNihjBwtupjv,qkajgHj 

a.bkjqM.njr·cjekL.·râ ap>v,msuipjdM·cjaluEer.gHjelwjhW·tJmWYq.j tCYy,kelcj 

suipjh.´ klIkelcjsuipjh.mcjsM IdM ·cjâ percjd,ducjsquicjbuJ$ajgHj mNihjv,mNÕ·kuEDwjbs. 

r$.mNihjelpjmH kLiÕhjektjm.njrâ ap>ek.njwutjtajmikjgW·SuEel.nj bHjqN. 

el.njgHj SlajelwjhW·kelcjsozercjek.njwutjtajrgHj k.lv,rpj$.gW· 

17 tC YtuYmH gW·tJkL,râ aeG.v,sM IsMtjdM ·cjap>gHj (rpj$.tuYlaj 16 tC Y) m¡,eT.·a. 

lm[JÕp:YT·cjmcjgl.ducjrg,â qWkjgW·sM IsMtjvig,tuY ek.j$.ap>gHj m¡,\p,S.Ya.×UBw 

ek.njwutjtajpuitjdkutja.râ percjek.njwutjtajm¡,gLiÕkjeh.· gikt.njel.njgHj 

qZkjgW·pet.·/tjhMYrâ 

ap>m¡,eT.·a.lm[JÕgHj mdHjpercjktuEdHjq.mvmWYhW·eqcjpuhjgHj ek.njwutj 

tajquJv,fauitjducjtYpetHjlwjrâ tNhjnkligW·Dwj;.· aeG.twjesNhjdM ·cjkuEpercj 

hM YkuEDwjgHj ap>m¡,ducjgsuitjekL·râ percje;·per·dznjalnj$ajgHj e;·/kja.×UDwjK×ÐI 

mNÕ·p:YpuOgLiÕcjkuESmdHjtuY k.lmicjd,pruicjbuJgHj mNihjp:YainjT·cjpuOquJfauitjmWYlnjDwj m¡,el.tj


esHjdcjrâ suitjD>tjÇÕinj/tjekW·rgHj lpb[ivirap>â qWkjpercjDwj;.·kuJ percjdImwj 

ker|zIeku.·aeK>cjr.mNihjkuJ ap>K[Idr.cjekL.njdM·cjgHj ainjT·cjek.njwutjtajquJ 

v,fauitjkuEdM ·cj\zhtjkuap>râ v,petHjawuEtuY percjÇÕEÇÕikjkM.tjlduE aeG.e;· 

per·esHjdM·cjgHj ap>gHjelwjmdHjv,K[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njqk.tj\mhjmWYtL \phjhW·eqcj 

lzuY m¡,ducjrpjtuYesHjT·cjer.cjgHj ek.njwutjtajtJdM ·cjkuJrâ ek.njwutjtaj v·cjgW· 

ducjkpuikjpercj$ajm.njgHjelwj suEducjtuYpelwjlwjsuitj×·WkuJrâ duEkuEtC Yap>kelcjtitj 

×UT·cjquJkuEektjsgunjsr.YkuEap> qtÐi×·W×·Wek.njwutjtajdtUluicja.er.cjgHj 

ef[·lwjqgutjqw>tjtuYrâ Sg,percjm¡,SuEgb;.·;.·e;·ktuEdHjkLÕcj$ajgHj e;·hW·±kikj 

kuEaes.·mducjdwjpuOmdHjrâ percjsuitjhW·e\pgmLiÕcjelwj epcjdM ·cjp:YgL·±qihjrâ 

v,rpj$.ap>tuYgW· 16 tC Yp:YsMtjtC Y 9´ 11´ 90 aKicj×Ugy, 9,45 n.;I 

ddHjap>d,eT.·a. suipjsMtjtC Y 10´ 11´ 90 aKicj 4 n.;IqwjtC Yr mNihjmNÕ·t.l[Õicj 

mWYtLkLÕcjkuEpRuicjrâ ainjT·cjpuOgHj×UkuEzWap>suipjtuikj;.jel.· (erKYtuikj) RucjgxÕYezN.j 

ÇÕcjlgucjgHj v,mtJv.tjap> ekL.njdM ·cjkemL.njp:YRucjgxÕYezN.jmWYtL kLÕcjloslwj×UkuE 

tCY 9´ 11´ 90 zuicjqwjtCYgHjtuY dHjdM·cjdduikjsuitjauitjrâ mNihjgW·aeK>cjr·cjzWap>gHj 

epN.wjmNihjp:YainjT·cjpuOgHj ÆYv,mWYDwjehcjgW·lupja.SuErâ mNihjmWYainjT·cjquJfauitj 

gW·aeK>cjgW·SuEhW·eqcjâ epNtjBYd,ducj/ucjtkjlwjp:Yzkuap> atuicjÆYgW·SuEkLÕcjlwj 

nkuEmtjgHj mNihjgW·ektjt.l[iÕcjeq.cjkl,kuEhMYmdHjrâ spjkuEepNtjBYtajgHj 

ÆYv,qM.njsuipjtuY v,kuEqWhjgHjyutÐihMY mdHjqWhjhW·sW·cCÕhjm,kuElm[ÕJv,mWYq.jâ 

k.lqM.njd,gLiÕcja.gHj ¤¤ektjr lpqM.njgLiÕcj×U$ajr qHjkuEhW·m.njrõõaerwj 

buJrYv,mNÕ·t.l[iÕcjtajhuJgHj qWkjek.njwutjtajd,gikt.njekW·rap>â nkuElv.tj 

v,taj ap>gHjmdHjmNihjdsuEds,pLnjgt,kuEv,´ qWkjek.njwutjtaj mdHjap>an×Ðgunj 

Tpkjaz.hW·gW·rap>â mNihjkuEmNihjsW·suitjelpj mNÕ·DwjemtÐ. DwjatÐe;·hW·gLÕDuJdM ·cjmà, 

buJddHjek.njwutjtajm¡, SuEgbgHj mNihjgmLiÕcjd,SuEkuJhW·eqcjrâ lMÕhj$aj buJBw 

ek.njwutjtajd,SuEgbkuJperaj×U$ajkuJgHj ainjT·cjmNihjbWYmgLiÕcjm¡,gLiÕkjeh.·\p,S.Y 

dM·cjauitjrâ 

leS.wjleS.wjkUK[pja. ap>gHjplwjperajkuEv,×W·m·cjkuJh.´ mdHjmNihj 

K[pjgsuitjgyuicjv,h.´ buJgHjhW·eqcjmWYq.j ltUmNihjekL.njdM·cjqWkjDwj;.· v,lupjdM·cj 

epY>btuikjnkuEnYkYpercjÇÕcjkW.njmWY ptuYekL·dznjdznjdztjdztjbuJ$ajgHj DwjhMY/kj 

el.nja.râ aeK>cjpuOgW·qM.njbuJ$ajgHj hM Yrap>â spjkuEpercjew>h.mNihjtuY gW·bkj 

ekL.nja.atuicjpuOa.tjmikj mWYq.jelwjv,hW·kuEaeK>cjrâ huitj×Uak.Yr.ainjT·cj 

ek.njwutjtajtuY qWkjgW·sW·lwjzWap> 5 tC YgHja.tjaeK>cjv,râ aKicjgHj ek.njwutj 

×·WdM ·cjp:YpsËnjtr,tuY v·cjgW·kLÕcjsuipjgt.pjg,tuY a.tjaeK>cjsW·lwjzWap> 5 tC YkuJmdHjrâ 

/uitjgHjDwjv,hW·kuEaeK>cjkuek.njwutjtajâ p:YsMtjtC Y 10´ 11´ 90 bÐ· 10 n.;I 

v,kLÕcjkuEpRuicjâ ¤¤tCYy, tCYescjkelcjmWYn.;I s·cjzWv·cjgW·tuYõõ q.jgHjhW·eqcjmà, 

v,tajs·cjeT.·atuicjasIznjv,er.cjv,huJâ ek.mWYgHj a.ekL.njdM·cjkemL.nj 

p:YÇÕcjqA.cj (hW·gW·SuEkuEap> 4 qN.·) v,sokLÕcjhW·gt.pj qWkjgW·T½,kuEv,dHjqmÐJmWY 

a.tjaeK>cjplupjsW·p:YguihjgHjelwjv,hW·kuEaeK>cjrâ q.jgHjetHj aeK>cjek.njwutj 

tajgHj tupjm·cjkuEmNihjmWYkuJrh.â RuihjhjkelcjK[pjsuipja. suitjd,giekW·râ m¡,ducjsquicj 

hW·mWYkuEpet.·/tjrâ ek.njwutjgHj kL.hW·s·cjzWap> mWY/>n.;IehcjsuipjkLÕcjgt.pjrâ 

Sg, huitj×Uayukj awYek.njwutjkuJ´ huitj×USuEd,epNtjBYp:Yzkuap>md,/ucjtkj 

lwjkuJ percjdznjh.qI hW·eTcjlwjmWYq.je;·mktuEdHjkuJtuY aes.·ek.njwutj 

gW·dtUluicjm.njhMYrap>â qWkjgW·persuitjnkuEDwjk[.jgHjelwje\phW···m.njrap>â 

p:YegWcjmukjv,gHjehcj suitjaYek.·kel.·dM ·cjtuY pWiÕcj 16 tC YDwjehcj K×¯k.yv, 

m¡,\z.YkHjesHja.gHj ek.njwutjr·cjgW·aKicjbNtjmWY/>skÒehcj m¡,sipjwuitja.râ 

aKicjv,g[ÕicjdM ·cjet·gHj ltUek.njz.tj mNÕ·DwjemtÐ.ezN.jel.nj´ S.njÇê 

VH.t.elpj´ suitjD>tjap>v,pekcjkLÕcjlwjgHj k.lv,ekL.njpercjÇÕcjkW.njgHj 

eTcjkL,dM·cjlMiÕnjrâ mNihje;.tjtjv,mekL.njqWkjaeK>cjr.mNihj eku.·percjdImwj 

ker|zItMajajmNihj ap>sW·suitjv·cjroek.njz.tjtuY mNÕ·emtÐ.RuJbcjT·kjpcjkuErâ 

dHjq.jgHjr rYqMtjp:Yeb.jdImwjker|zIek.njgkUqM,hW·k quJkuEgek.·qMtjtNhjqA.cj 

tajelwj eRHjeqHjkuv,tuYmNÕ·DwjpetHjltUv,râ kW,B.tajkuJ qM.percjÇÕcjkW.nj 

v,m¡,|gipjpY>do×UaluEqIbkjrpj ÇÕEÇÕikjp[Yp[.·gmLiÕcj ap>v,hW·RuYddHjeb.jet· gek.·$aj 

mWYq.j qWkjgW·tnjtoa.kuJ qWkjguJkLJÕv,gHj /uitjqpm.njgHjRuJbcjkuErâ ltUek.nj 

z.tjgmLiÕcjpLnjelwj hW·qucjsYawuEa.$.mWYelHj v·cjgW·kLiÕhjsuitjgHjap>huJtW·elpj´ 

mNihje;.tjtjgmLiÕcj k.lm¡,ducjÇÕEÇÕikje;·hMYkuEDwj p:YkisËlCÕEgHjetHj suitjmikjgW·kelcj 

twjesNhj pkuJpr.pjdHjtuinjmà, ap>v,huJtW·duEkuEesHjekÐ.wjelpjrâ muhuitjv,m¡,huJtW· 

ef[·ekÐ.wjmNihje;.tjtjtajgHjer.mà, mdHjpercjd,ef[·tmjnkuElm[JÕmNihje;.tjtjbWYmgLiÕcj 

v,ekcjloT½,lwjrâ suitjD>tjmNÕ·p:Yap> ek.njwutjd,suitjgLiÕcjauitj eRHjeqHjgLiÕcjauitjgHj 

muer.huJetHj ywjekL.njqphM YkuEbbWYDwjetHjhW·ducj hW·efkjmWYq.jg·cjeScjmukjeq.cjkl,´ 

gtmtjv, hM YkuEDwjÇÕEÇÕikjv,mWYlpãmà, suitjD>tjap>gHjmikjgW·dtUluicjlpãmNihjd,ducjÇÕEÇÕikj 

ehcjmdHjrâ 

ap>gHj kuEmNihje;.tjtjtajqM,hW·eqcj kuEqM.percjÇÕcjkW.njv,mekL.nj 

dM·cjmWYsW·gmLiÕcjelwj v,sW·emtÐ.tuY ducjgituYekL.njkuEv,elpjrâ ywjrd,ekL.njdN.Y 

kisËmNÕ·a×Ðr.yjeTcjmà, ap>hW·kuEv,tNhjd,ekL.nj v,ducjk:iÕpjtuYekL.njektjrâ 

epY>RuYm.YtuY v,sIznjfnjfkjkuEas.pRuicjÇÕcjqA.cjSuEgbkuEgek.·qcjqMtjkuJ gek.·


qM.kemL.njkuJ gek.·\zhtjkW,B.kuJmdHjrâ s×UaKicjet·r percjgW·SuEgbqIkLI 

a]k.\zhtjrYdsuEds,kuE rYaluEqIv·cjgW·m·kjtuinjgHj ekcjSkjeS.·p>njSwjkugek.· 

\zhtjdImwjker|zIgL,kwjmNÕ·râ a]k.aluEqI eku.·rYdsuEds,taj KmIqcjas.tL 

v,mNÕ·]qz. v·cjgW·sW·DwjemtÐ.lupjkuEa]k.gHjelwj ×UkuEgek.·qM.kemL.nj kW,B. 

qcjqMtjtajgercjptJlwjgHj v·cjgW·suipjgek.·q·G.mh.n.yk ap>v,rcjtLÕcj 

ekL.njkuErâ ap>v,meRHjeqHjaYprYp:YB.q.q.qn.gHj spjkuEkisËbkjrpjbkjpnjgsuitj 

KmIqcjÇÕcjawet·gHj suitjhW·mipjbWYmel.njdHja.râ huitjgHjr percjbkpjbebcjKmIqcjÇÕcj 

aw e;·mkitjvIkuEwinYk[.jtW·lwjgHj v·cjgW·\p,a.alu·ÇÕcjr,mWY K[Idr.cjtuY KmIqcjmNÕ· 

qkutjqLÕcjk[.ÇÕcjr,bM. v·cjgW·ekL.njbkjatuicjas.tLezN.jgmLiÕcjesN.njpVucjlwjgHj 

vihW·kuEey.cjy. rcjtLÕcja.m.njrâ percjK[Idr.cjKmIqcjbuJ$ajgHj aluEqIpN.nj 

d,gia.ezN.jkuE\zhtjgHj ap>ducjgiekL.njkLÕcjbuJluE lkj}ko$ajmH rYmitjqh.Yap> 

v,kelcjloT½,kuEtuY puOgW·tJrap>â 

nkuEestn.m|pY ducjgituYekL.njkemL.njqWkjmNihjgmLiÕcjgHjr p:YkuEtroap> 

lkj}koauitj$ajgHj mNihjgLiÕcjbWYmel.njrâ mWYd|mipjtromyuikj$.zWap> duEkuEsuipjdN.Yv, 

s·cjzWgHj mNihjgmLiÕcjgeyHjkLÕcjgWkj¤¤kmÚ.me]kBUõõgHjlhicja.alu·quq.njrâ rYqM. 

pLnjgt,ek.njbWY}kogmLiÕcj v,yuikjduikjeRHjeqHjap> nkuErm[.cjkv.cjkerYdM ·cj¤¤qr.Y 

qg·cjpuO xêem.cjkuiõõkuJ´ nkuEgWkj kmÚ1me]kBU geyHjdM·cjTtjtjvIvI´ k.l 

gW·micjektjrm[.cjbuJtaj$ajpLnjgHj suitjD>tjek.njwutjmed>mjqL.pjdM ·cjgHj kelcjcCÕhj 

g[iÕcjtuinjpLnjmdHjrâ suitjek.njwutjgW·cCÕhjg[iÕcjtuinjbuJ$ajgHj mtupjtov·cjroqNicjemtÐ.ap> 

f:.njlwjtuY gW·ktuEdHjkLÕcjer.cjgHj ek.njwutjpetHj;.·;.·râ p:YBwek.njwutj$aj 

/uinjrhW·quikj]kkj\dpjeq.cje;·r tNhjngW·dHjek.njap>mWYgHjmNÕ·qikÉ. tuYgW·dtUluicja. 

mNÕ·kuE\zhtjbWYmgLiÕcjrap>â 

percjkemL.njap>ekL.njlwj quJmNÕ·kuEqsË qikÉ. quJfauitjgHj lukok.l 

ek.njwutjg[ÕicjdM ·cjlm[ÕJ$aj ek.njwutjbWYm¾zihjnkjsW·lwjcCÕhjm,rap>â a\KcjdHjek.nj 

wutjap>mWYgHj gsuicjk:iÕpjtuYek.njwutjSlajhW·lokuEv,tNhjrâ nkuEek.njwutjq:iÕkj 

S.njap>mWY pWe;·mspjkuEap>KuihjkuJlwj per·kuJlwj quJmepcjsuitjek.njwutjducjektj 

m.njrâ v·cjgW·±kikjkuEddHjBwmNihjmWY mpÐ·mNÕ·DwjqsË´ DwjemtÐ.´ edàtjpWmNihjmbuqA,kuJ´ 

mNÕ·zYwiriymbuinjKuicj suitjD>tjmeqÒkjqk. qikÉ.×·W×·W pucjqMêqA,qA, ek.njwutjSkj 

ducjektja.YkM.Y ×Uap>q:iÕkjS.njpLnjer.cjap>â etN.wjdet.wjap>gHj mNihj±t·kuJdHj 

mNihj|bokuJdHj v·cjgW·q:iÕkjmLiÕkjkuEpercjbbWYDwjkuEDwj;.·gHj dHjaDikrâ suitjD>tjS.njDwj;.· 

eku.·prcjqMhjt,v,qkajgHj e;·wI/·cjkuEmNihjpuOg·cjqk.tuinjrâ e;·ezN.jpMwjkuE 

DwjpetHjkuJrâ e;·qpkuEsuitjefkjauitjekL·a.râ 

¤¤k.lsuipje]kpj\gtjw>tjg>tjmà, mNihjhW·r·cjkuEgunjfuEpUguEmWYq.j gW·qL,lm[JÕm.njgHj 

lM ihjea.njbWYmel.njrâ Sg, huitj×UmNihjqg·cjqr.YlM ihjea.njtajgHjr mNihjgmLiÕcj 

kligW·aeK>cjar.tupjkuEmNihjrâ xêem.cjkuigHj epN.wjkuEqg·cjqr.YlMihjea.njgHj 

mdHjmNihjt.l[iÕcje\pmWYrâõõ p:YkuElikjsMtjqmÐJ mNÕ·rYmitjqh.Yap>mWYtLK[êsW·lwjaKwjlikjgHj 

qWkjek.njwutjtaj dHj\zhtjbWYmel.njrâ ;.jrmtjek.njwutjtajm¡,elcjezW.wjdM ·cjgHj 

kelcjdHja.aes.·\zhtj suitjD>tjbuinjKuicjtuinjtuY atuicjDwjpetHjap>gHj ek.njwutjtaj 

q¡,Dm·kja.Rupjroer.cjâ ek.njwutjtajhW·sW·suijtja.G.tltUmNihjmNÕ·suitjD>tj;. 

tuYÇÕEÇÕikjp[Yp[.·v,tNhj npUguEhW·k:Õhjv,mWYq.j´ qWkjgW·dRuihjftkjef[·eqN.tjhM YkuEDwj 

suitjD>tjmg·cjqk.m¡,kLÕtjm·kjtuinjkLÕcjer.cjâ epNtjBYm¡,ducjp[Ylwj gikt.njdM·cjp:Y 

gLmj±qihj$ajepcjgLkjdM ·cjrâ Bwm¡,elcja. Bwm¡,elcjdM ·cjgHjelwjgLiÕcjel.njrâ Bw 

gmLiÕcjtaj$ajv·cjgW·kelcjr.cjS.Y\mhj|motuinjgHj t.l[iÕcjek.njwutj×·WdM·cj$Jrap>â 

p:YqMwjeqN.tjaupjDupje;·md,r,Kuihj|pY ap>mWYhW·gW·ducjsquicjkL.r e;·mtupjqMhjkuEsr.Y 

agálkjqnjmNihjgW·g[iÕcjtoa.gHj ek.njbWY}kosobWYgtgW·ducjsquicja. ek.njwutjguitjgs.nj 

ekL.nja.pLnjer.cjâ 

kL.et· ek.njwutjap>suitjD>tjÇÕinj/tjdM·cjgHj v·cjgW·wI/·cjptuinjsuitjD>tj 

g·cjqk.g·cjtwjesNhjm.njgHj dm.×UDwjemtÐ.ap>aupjDluJlwjkuJ dm.×Udwja·cjq.nj 

quk[I k:iÕpjqÒiÕpjv,ÇÕcjkW.nj k:iÕpjqÒiÕpjap>tajeRHjeqHjaYprYehcjmdHjrâ p:YkuEaerwj 

huJtW·a.njtIqugHj qWkjek.njwutjtajgW·petHjektjDwj;.·gHj dHj\zhtjsuitjbWYmel.njrâ 

¤¤mNihjmWYtL ×UktuEdHjmNihjgHj qWkjzkuzkuekL.njtuY´ zkurstuYK[iÕtja.gHj mugW·pser.´ 

ktuEdHjmNihjbuJgHjhW·|pYpuhj´ dHjq.jgHjr lpK[pjviqWkjzkumWYDwjKuihj´ ekL.njqWkjmNihjgmLiÕcjviâ 

mNihjekL.njqWkjmNihjgmLiÕcjgHj mNihjehcjK[iÕtja.´ yMÕmNihjgHj SlajelwjhW·K[iÕtjrâõõ 

(km.wkj´ 16´ 12´ 1988) 

¤¤×·WpM ikjkuEaeK>cjdImwjker|zImà,gHj mikjgW·btuikjkuEv,mWYelwjhW·eqcj´ mikjgW· 

|gYef[·v,mWYgHjelwjhW·eqcj´ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj hW·d,efkjhW·d,gWicjmWYq.j gW·ekL.nj 

kemL.njgyuicjlm[JÕa.bL,bL,/,/, K[Idr.cja.bL,bL,/,/, nkuEsuitjD>tjgHjehcj btuikjdM ·cj 

qWkjdImwjker|zIer.cjâ quJmNihjfauitj ywjr×·WpM ikjkuEaeK>cjdImwjker|zImà, quJfauitjgHj 

m¡,lupjK[Idr.cjer.cjâõõ 

(14´ 1´ 89´ Rucjgaupj´ maUpcj) 

aerwja.njtIqu m¡,qmÐJlwjeTkjgHj ek.njwutjtajbWYmkLiÕhjKLcj gpjwj 

guitjgs.nja.er.cjâ huitj×Um¡,elcjeS.·a.aeK>cjr.mNihj bWYmqk.tj\mhjkuJ huitj


×UsuitjS.njap>gLiÕcjel.njkuJ percjm¡,gikt.njgHjsuipja.ekN.tjaeT.tjgHj ek.nj 

wutjducjwnjrâ Sg, aerwja.njtI mg,lwj¤¤huitj×Uv,tajekL.njbuJgHjtuY puOelwj 

d,kelcjekL.njbuJgHjkuJ nkuEsuitjsRuitjbuJgHjlPptupjkS·cjviõõaerwjv,bet.YkwãkuE 

mNihjpuOsW·suitjsRuitjKuihj|pYgHj p:YgL·±qihjek.njwutjm¡,gikt.njk:Õhjv.tjdM ·cjtajgHje\pekL· 

a.m.njrâ ¤¤percjqMhjqMnjercjqkajnkuEDwj;.·gHj e;·d,a.mWYsW·râ Dwj;.·m·kjtuinjmà, 

percjqL,duhjv,qkajelwjktuEdHjtuinjgLiÕcjkuJrâ pWmpY>t,eT.·Dwj;.·gHj ktuEbdHjkuE 

percjqL,duhjgW·hW·eqcj´ e;·fauitjekL·ed>qmNihjm¡,gikt.njlwjgHjgW·hW·eqcj´ v,ÇÕcjkW.nj 

gmLiÕcj k.lDwj;.·e;·m·kjtuinjmà, qWkjgW·kelcjplnjgHj v,tajb[ÕEthcjdM ·cjhW·eqcjâ 

eztjtjgHj huitj×UpY>t,eT.·Dwj;.·gHjtuY v,tajdHjdM·cjed>q kÇÕhjv.tjtuinjmdHErâ 

percjv,tajm¡,gikt.njlwjgHj hW·pqmÐJgHjr ek.njv,ÇÕcj kW.njtaj ktuEdHjtuinjed>q 

mdHjrâ 

(×U Voice of Hope) 

;.·;.·rap>´ duEkuEaKicjlMÕhj$aj ek.njwutjtaj gW·qtibHjqN.suipjap>´ 

bHjqN.dM ·cjbuJ$ajgHj huitj×UDwjk:Õhjv.tjtuYmikjgW·plnjhW·eqcj Sg,tNhjneqà·.kligW· 

Dwj;.·gHj nkuEsuitjD>tjtpjt, guitjgs.njdM ·cjtuY bHjqN.ap>râ qWkjDwj;.·DwjpetHj nkuEnYkY 

n.n.q.j loS.pjkLÕcjlwjkuJ aeG.loS.pjdM ·cjkuJgHj kuqg·cjqr.Ya.z.nYgmLiÕcjgHj 

f[wjk:iÕpjeRHjeqHjtuY tC Yap>sM Iv.tjlwjgHj ¿k×Ðq¡,suipjer.cjgHj petHjdM ·cjehcjâ 

ek.njwutjeSWeSW 

kqpjsuitjdM ·cja]k. 

qMtj|bomWYtL ×UÇÕcjr,bM. 


leS.wjmà, gW·v.tjdM ·cjwnjezN.jgmLiÕcjtuinjsuipjaeqah.nj p·kjKnjebÐ.njlikj 

m.ljtimIdIy[. mNÕ·kuJkL.r p:YkuEÇÕcjr,Twj (eRänuicjc·) $ajkuEpMtjD>tjllI(l{pjssj) 

Ru·Ru·gpjpjhW·m.njgHjr pq.jluE KnjebÐ.njlikjtaj$aj gW·egtja.atuijcjpktim.njer.´ 


aYgHjmdHjmNihjK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njmWYhW·eqcj´ nkuElv.tjmNihjm·cja]k.mWY 

buJaYd,ducjsquicjbuJaYv.tjgHjaYmikjgW·ptuinjT½,$.râ huitj×UaYS.njÇÕcjr,aY tuYnkuE 

percjÇÕcjkW.njkuJ percjpuinj\gpjkuJ ezN.jem.wjtotkjtuinjgHj mikjgW·v.tjtuY m¡,K[ê$. 

q.jwW·mdHjrâ 

ek.njÇÕcjek.njkW.njmtnjtodM·cjp:YÇÕcjr,bM.wW· huitj×U]qnjbM.ef>wjdM·cjezN.jkuE 

\zhtjtuY m¡,pinjpuihjdM ·cjkuEpercjsqucjm·cjs·cjainjT·cjv,taj v·cjgW·sm·cjRu·gpjgHj qpaDik 

tuYekL.nj/uitjdM ·cjauitjrâ buJdHjm·cjdduikjgHj /uinjv,tajtJdM ·cj´ v.tjdM ·cj d,ducjsquicjdM ·cjkL. 

relwj qWkjv,tajgW·g[iÕcjtoa.mWYmWYtC YgHj m¡,guitjgs.njekL.njdM ·cjkemL.njtuY qWkjsuitj 

gW·lupjsp:YpercjÇÕcjkW.njgHj aKicjaK>hM Y mdHjrâ mNihj×·WdM ·cjp:YÇÕcjlgucjlCÕEgHj v,tajkligW· 

]qnjgituv,taj nkuEcCÕhj]qnjÇÕcjqA.cjkuJ nkuE]qnjdwjl.aemrik.njkuJmdHErâ lC EÕgHj 

nkuEkemL.njdHjek.njgLÕcjk½cj titja.ÇÕcjqA.cjtuY guitjgs.njekL.nj]qnjauitjrâ 

nkuE]qnjekL.njgW·×UkemL.njbuJtajgHj kelcjpl·cjncjkuEainjT·cjv,taj mNÕ·dM·cjp:YÇÕcj 

r,bM.tajgHjtuY ekL.njbsdM·cjauitjrâ v,ekL.njkemL.njRucjaluEqIgmLiÕcjtajelwj 

v·cjeqà·.gW·]qnjl.pjbzo (ea.kjSuikj) gHjmà,K[pjm¡,gL.Yauitjrâ ]qnjl.pjbzomà,gHj 

]qnjgitukligW·bbWYDwjhW·eqcj mdHj]qnjkligW·×UmC,eqN.wj mpÐ·]qnjTpkjl.pjbzo 

hW·eqcjmà, huitj×UekL.njqpkuEar.pMikjpUguEmWYmWYtuY kligW·]qnjbuJgHjmek.jg,]qnj 

l.pjbzorâ »wW· nkuE]qnjgituv,taj qWkjgW·wIbsa.ek.njz.tjainjT·cjv,taj 

hW·Ru·gpjtuY m¡,gL.Ysl.pjbzoer.cjmdHjrâ ]qnjkligW·×Ul.pjbzobuJ$ajgHj v,tajek.js 

¤¤sritj;.jlkjfkjõõg,â mWYaKicjDwjgHj rYv,mquikjfYqaI gL.Y]qnjgW·lYlYtuY 

m·cjto/uihjhj±qihjhjm.njelwj×·WkuJrâ 

kumP$IÇÕcjqA.cjgmLiÕcj kLÕcjef[·tmjruihj]qnjp:YÇÕcjr,puOtuY ekL.njdM·cjkemL.nj 

tajgHj dm.×U]qnjef>wjkuJ SgHjhW·eqcj$J eqN.wjpwjl|zIaluEqIpN.njtaj mWYbuJtuYmWYbuJ 

mWYw>tuYmWYw>pLnj |p·cjqL.YdM ·cjgLiÕcjel.njtuY v,tajm¡,titja.×UÇÕcjr,bM.auitjrâ kumP$I 

ÇÕcjqA.cjlMihjbWYmgLiÕcj m¡,SuEgbkuEak.Yr.perajel.njtuY m¡,kM.tjeT.·kumP$IgHj


tuYduEd,puikjtmj kelcjsoa.ÇÕcjr,v,tajmdHjrâ 

#.nwnjezN.jkuJ RucjaluEqIe;·meScjspjtajgHj |p·cjqL.YdM·cjeqN.wjlMiÕnjnjgHjr 

qWkjkumP$IÇÕcjqA.cjtaj ak.Yr.perajgLiÕcjk:cjrâ wnjezN.je}t·v,md,ducjRupjekL·×U 

t.l[iÕcjkuJdHj |p·cjqL.Yt.l[iÕcjkuJdHj p:Yv,tajgHjqLÕYqL.j×W·lwjbWYmgLiÕcjtuY minjyuikjlwj 

qLÕYqL.jgHjtuY bL,tYbL,zkutitja.auitjrâ }ko×UgHjetHj kumP$IÇÕcjqA.cjgmLiÕcjtajgHj 

v·cjgW·e\p|p·cjkuEwnjezN.jv,mNÕ·t.l[iÕcjtM igHj m¡,guitjgs.njSkjeS.·tM ipLnjrâ SgHjhW·eqcj 

leS.wjleS.wj wnjezN.jkLÕcjtM igHj hW·SkjptitjkuEp>emtjkuEkumP$IÇÕcjqA.cjtaj 

gHjelwj×W·râ 

mNihjm·cjp:YÇÕcjlgucjgmLiÕcj m¡,SuEgbdM ·cjkuE\pqN.n.n. mpÐ·gL.YkemL.njw>tj´ cCÕhj 

kep>tjf[.k:cj´ pMtjD>tjllIhW·kLÕcjlMiÕnj´ ;.jgW·qucjsYhMY´ percjSkjeS.·gL·cj;.nj 

hW·Kuihjroq.jwW· md,SuEgbtuY mNihjekL.njkemL.njp:YRucjaluEqIgmLiÕcjpLnjelwj ]qnjgitu 

qwjea.njbWYmel.njrâ ak.Yr.rYv,mNÕ·dM ·cjmC,ÇÕcjlgucjgHj perajgLiÕcj×Up:YÇÕcjlgucj$JmdHjrâ 

kemL.njKuihjhj mNÕ·an.gtjKuihjgmLiÕcjtajgHj rYek.njz.tjwnjezN.j´ duøwnjezN.j´ 

kel.ek.ed·mq qkuipjbuEpN.njgmLiÕcjehcjgW·$.auitjrâ xpm.øek.njRucjekL.nj 

dM ·cjp:Y#.nwnjezN.jÇÕcjqA.cjgHj mdHjkel.mqwnjezN.jkuJ kel.mqbuEpN.njgmLiÕcjehcjmdHjrâ 

mNihjm·cjmC,ÇÕcjlgucjkuJ edqtNhjqA.cjgmLiÕcjkuJ qWkjv,tajm¡,e]kpj\gtj 

gluicjluEgHj et.jSektjel.Yel.YgW·hW·eqcj´ dN.YbWYmgLiÕcjgHj pMtjD>tjllIhM Y´ percj 

qA,zC,hMYqM,hW·eqcj gL·cj;.njgW·a.kLÕcjSkjeS.·v,qkajgHjelwjhMYrâ ak.Yr. 

e;·mperajel.nj×UgHjpLnj mugHjer.mà, p:YkuEbuJkuinjkemL.njaluEqIgmLiÕcj ekL.njtuinjbuJkuinj 

kemL.njmWYmWY mpÐ·f·kjekL.njgL·cjtMi´ ekL.njddnjmWYmWY×·Wmà, ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjd,ducj 

sk.bWYaDm?râ ek.njkW.njmN·Õp:YkW.njr,gmLiÕcj k.laluEqIpN.njf·kjgL·cjekL.nj;.nj 

hW·eqcjmà, quicjddnjkuJdHj v,tajek.jektjek.njkW.njtaj mWYqC ietHjmNihjmWY d,titj 

ekL.njkemL.njkuEv,auitjrâ nkuEzkuv,tajtitja.ekL.njkuEhW·m.njmà, m¡,licj 

sutjkuEmNihjsN,râ mNihjm¡,ekL.njkemL.njbWYaDm?p:YbuJkuinjkemL.njaluEqIpN.njbM.gmLiÕcjwW· 

pY>×UhW·gW·licjKm.cjgHj sNsezW.·mqWkjv,tajgW·saKicjekL.njkemL.njgHjelwj v,taj 

m¡,gWIsuikj$.×UqC iv,tajmdHjrâ ak.Yr.buJtaj$ajgHj mNihjm·cjp:YÇÕcjlgucj mdHjÇÕcjezN.j 

elwjm¡,SuEgbkuJrâ gL·cjkerpjgL·cjpãmNÕ·p:YÇÕcjlgucjkuJ zuicjÇÕcjlgucjkuJ ywjrrYaluEqItaj 

eTcjektjm¡,pelwjgL·cjtajgHjmà, ×Uk·cj|zIar.pjgHjv,r·cjak.Yr.percjpuinj\gpjtMajaj 

ainjT·cjtuY buJpM ikjv,gHj v,bkjektj]qnjtuY v,pelwjpeltja.gL·cjgHjmdHjrâ 

ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjm×·WdM·cjp:YÇÕcjr,bM. mdHjmNihjeRHjeqHjaYprYp:Yq.qn.tuY 

suitjgLicjeacjducjm.njekW·ekW·râ huitj×Uaes.·lkjqnjtaj$ajr dduikjBYmkLÕcj 

suipjauitjquJ ducjdwjm.njbWYmKuicjkLiÕkjtuY mWYaKicjDwjjgHj mdHja.mNihjducj]qz.el.Y mducjk[ 

v,tNhjel.Yauitjâ bWYmgLiÕcjgHj suijtjqLYqLYl,l,hM Y tuYefkjlkuitjdM ·cjpercjÇÕcjkW.nj 

bWYmel.njrâ mNihjm×·WdM ·cjp:YÇÕcjr,bM. mNihjtJper.aeK>cjar.mNihjK[iÕtjtjpLiÕtjtjea.nj 

ekW·ekW·râ ×UkuEe;.tjqWtj duEkuEezN.jtuinj m¡,m·cjkLÕcjqMwjeqN.tjaupjDupj bWYme]kpj\gtj 

tuY/uinjp:YpWIbWÕicjmNihjelpjlikjgmLiÕcjelwj mNihjgW·tJper.aeK>cjr.mNihjzipjpjgLipjpjhM YekW·ekW· 

mdHjrâ mNihjgmLiÕcjgHj qMwjpercjw>tjduikjn.n. m¡,ducjkerpjgrtjlwjgHjtuY m·cjÇÕkja.kuJrâ 

mue;·perajmWYq.jpLnjer.mà, p:YÇÕcjr,bM.wW· ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj ×UkuE#.njpRuicj 

dN.YluEmWYelwj hW·gW·micjpRuicjper.ddHj;.·;.·mWYelHj aYeTcjektjrâ likjpRuicjkuJ tIwIkuJ 

#.nbl,rm[.cjerdIyuikuJ m¡,ducjkutjd>njeT.·etcjcj\gtjtjrâ #.npRuicjgmLiÕcjgHj 

spjkuEpRuicjmUgL·cjtropwjl|zIaluEqIpN.nj spjkuEpRuicjkuEd>njpkuquE eku.·pRuicjT·kjpcj 

]qnjkuE#.naluEqIgmLiÕcjehcj ptitjpRuicjlel.cj]t,kuEdM ·cjrâ 

epN.wjkuE#.npRuicjgmLiÕcjgHj p:YkuE#.nlikjpRuicjgHj K[êpRuicjper.kuJ K[êk.tWnj 

T½,buJdwja·cjq.njquk[IkuJ RunjmuERuicjzuicjbWYmel.njrâ aYgHjkLiÕhjdM·cjr aluEqIpN.njbM. 

hMYpMikjkuEdwja·cjq.njquk[IkuJelwj mlikjmaerwjv,K[êv,huJlwjbWYmRunjmuERuicjzuicjbuJgHj 

d,ducjsquicjperajekW·ekW·râ pWtaj$ajquJfauitj mdHja.qM,qM,aDipY>hM YmWYq.jehcj 

aYv.tjektjrâ 

dm.×UgHjr ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj k.lv,tajbHjlikjpRuicjmà, pRuicjÇÕcjqA.cj 

eku.·pRuicjK[Õitjg[iÕcjgmLiÕcjehcjv,tajbHjtuY per.ktuEdHjp:YÇÕcjr,bM.gmLiÕcj aluEqIbM. 

eS.wjlajhW·kuEaeK>cjK[êrâ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj per.ddHjp:YÇÕcjr,zkugHj 

m¡,klcj×U#.npRuicjÇÕcjqA.cj mpÐ· bIbI|zI bIauiea a.eafjea tajehcjgW·tJpRuicj 

ddHj;.·;.·mdHjrâ pRuicjper.aluEqItajlel.cj]t,kuEklcjdM·cj per.]t,w>d 

aluEqImWYDwjehcjdHjdM·cjtuY ek.njv,ÇÕcjkW.njtajhW·mikjklcjhW·mikjmicjv.tjrâ 

p:YpRuicjgmLiÕcjgHj leS.wjleS.wj p:Yar.p·kjaKnjebÐ.njlikjspjkuEm.ljtimIdIy[. 

gHjetHj wnjezN.jgmLiÕcjtuinjsuipjp·kjdM ·cjqBcjkN.gHj gW·SuEkL.relwj p:YÇÕcjr,Twj (eRänuicjc·) 

kuEpMtjD>tjllIelwjhW·Ru·gpjdHjdM·cjbuJgHj lluEmH aKnjebÐ.njlikjtaj$aj gW·Skj 

a.m.njer.gHj hW·kUK[pjlwjmWYq.j mdHjar.hM YkuEaDipY>er.cj aYesHjsuitjr~ 

mNihje;.tjtjgmLiÕcjtajkuJ tLpv.gmLiÕcjtajgHj suitjmikjgW·m·cjp:YÇÕcjr,bM.hMY 

mWYrâ v,tajv·cjgW·titja.ÇÕcjr,qA.cj qWkjgW·ekL.njkemL.njgHj gs.njgL.YdM ·cjnYkYauitjrâ 

qWkjgW·ktjebÐ.njpv.Kuihj mNÕ·an.gtjgHj rYv,quikj]kkj\gpjtaj bl,$.ek.nj 

z.tjv,taj a.ktjpv.p:YÇÕcjqA.cjauitjrâ mNihjmNÕ·]kkj\gpjkS·cjled>wjgmLiÕcj 

tajgHjpLnj ktjebÐ.njpv.p:YB.pugàlik\dpjrYÇÕcjr,qA.cjgmLiÕcj kLÕcjp·kjlwjp:YÇÕcjr,bM. 

mpÐ·B.rYÇÕcjqinjk.pU B.melq{.´ p:YB.auicjtI eanjeg[njnIy[.gmLiÕcjtajgHj 

ktjebÐ.njkWtjpv.KuihjhjgW·m.njrâ


p:YÇÕcjr,bM.gHj v,mWYelwjhW·d,suitjaluEqIpN.njbM.puhjgHj tJkL,dM ·cjrâ tMajajmiNhj 

mikjgW·v.tjpercj|p·cjqL.YtuY mcjsMIdM·cjauitjrâ ywjrkligW·dImwjker|zI aluEqItMi 

m·kjtuinjkLÕcjmà, buJluEgW·rpjspjeq.cjkl,a.\pqN.n.n.m.njer.gHj mNihjlCÕEv,dHjdM·cj 

q·qygWicjtodM ·cjezN.jkuE\dhtjrâ aluEqItuinjtM im·kjtuinjp:Yan.gtjet· p:YeqN.tjdImwj 

ker|zIgHj t.l[ÕicjqWkjd,klcjrm[.cj pM ikjS×¡ek.njv,ÇÕcjkW.njtaj¾zihjhjnkjkj 

SgHjhW·eqcj$J aeK>cjr.ek.njv,ÇÕcjkW.njtaj buJluEv,tajm¡,ducjsquicjdM ·cjer.gHjelwj 

aeK>cjv,tajptuinjT½, ×·WkuJmdHjrâ 

ekN.tjtY$aj aYsMIv.tjmNÕ·S×¡buJluEer.huJetHj suipjaKicjmWYtCYmà, ÇÕcjr, 

puO$ajgHj r.cjS.YtotkjtuinjtuY ar.ekL.njbdHjqzuicjKuihj quJkuEmipj|zipjquikjqaI 

er.cjmdHjrâ p:Yan.gtj\K.hW·laj$aj aluEqIqWkjgW·aupjDupja.eqN.tjdImwjker|zI 

gW·m·kjtuinj\phjhjm.njgHj aYmNÕ·S×¡ezN.jkuE\dhtjrâ qA.cj×UgHjpLnj tcjw>tjg>tjKkjKuY 

gmLiÕcj m¡,SuEgbkuJelwj quJfauitjgHj puOttjekL.·a.m.njer.cjgHj aYesHjsuitjrâ 

Dwjk:ÕhjemLajv,qkaj e;·mldpjdM·cjp:YgL·±qihjek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjgHjelwj 

zuitjqA,eT.·srcjm.njer.cjgHj aYesHjsuitjpetHjlwjrâ 

qMtjwutjmWYtL ×UÇÕcjr,bM. 

mNihjK[êper.$ajgHj ktuEdHjmNihjp:YqkÒr.tj 1970 tuYkligW·lwjtSipj]t. 

B.tkÒquEmdHjrâ v,gHjdHjek.njgkUmnjmWY pWÕicj 7 qN.·ekL.njkLÕcjlwjkemL.njp:Ygek.· 

percjpuinj\dpjmWYdN.YtuY el.njkLÕcj\K.hW·laj$ajr titjkLÕcj×UÇÕcjr,bM.tuY \phjhj$aj 

v,m×·WdM ·cjp:YÇÕcjr,awjqe]tl[ mdHjrâ 

kLÕihjsuitjbWYmel.njrek.njwutj 

ewnjnI 


¤¤amUkuE»sI v,TpuitjeT.·ebHj×Ua.YkM.Yr´ aYgW·SuEper.gHj p:YlikjpRuicj ¤¤\mnjm.< 

alcj,õõgHjaYpetHjhW·m.nj mdHjrõõâ 


aem eku.· ap> 

quJkuEgW·qtibHjqN.bWYmgLiÕcjehcj ek.njwutjK[êlikj$aj klaj$.bWYmeRHjeqHj 

rogoraoâ aemap>kuJ quJek.ed·ÆYed·gmLiÕcj kuEgW·dHjtquikjquJv,fauitjvigHj ek.njwutj 

×UdM ·cjÇÕcjr,#.njzemC.Y r.dn.dM ·cjRuihjddHjtC Yraoâ ek.njwutjelwj m·cjTtjyukjKuihjdM ·cjrâ 

K[ê\pcj$.likjzercjaemap>elwj dHjlMihjlikjgLiÕcjkuEtN,r´ ek.njwutjsuipjdM·cj 

p:YÇÕcjr,$aj]kpjepcjpiqN.·mdHjrâ kuaemkuEap> quJek.ed·ÆYed·quJv,fauitj mWYtC Yelwj 

wuitjhW·m.njrâ aemap>v,mNÕ·gunjezN.j|pY mNÕ·emtÐ.qLYl,el.njltUek.njz.tjgmLiÕcjrâ 

aerwjmNÕ·dM ·cjp:YgL·±qitjek.njwutj$aj a.tjaeK>cjkuEgW·huJT½,kumimtajmWYw>viâ 

ek.njwutjm·cjtop:YÇÕcjr,awjqe]tl[gHj ar.auitjquJe\p|p·cjdM ·cjrâ bWYkL.auitj 

ek.njwutjmikjgW·loT½,kuEgHj lMÕhj$ajgW·kerkjpãwIekÐ.wjek.njwutjtuYdHjrâ tC YgW·tJ 

ektjddHjekÐ.wjek.njwutjkelcjKuihja.pLnjgHj mdHjtCYmipjsuitjgLiÕcjauitjmWYtCYqWkj 

ek.njwutjmdHjrâ p:YÇÕcjr,bM.et· luko 13 qN.·ekÐ.wjek.njwutj quJ/>lpãhW·luJdM ·cjrâ 

/uinjrtJdM ·cjekÐ.wjluJdM ·cjkL.relwj gW·a.T½,kuEas.qwjgHj]qnjhM Yrâ ekÐ.wjek.njwutj 

hW·KiuhjtuY muv,tNhjhuJgHjelwjhW·micj tuYhW·g·cjlupja]k.mNihj p:YdN.YkemL.njgHjm¡,gW 

mWY×HmWY×HmdHjrâ lMÕhj$ajgW·titjbL,a.×UBwgHjrâ /uinjrek.njwutjekL.njkemL.njlaj 

]kpjepcj 10 qN.·dHjkuJelwj qWkjgW·a.T½,ekÐ.wjkuEas.qwj gW·kerkjpã gW·tuinjRucjgxÕY 

gHjqphW·m.njmdHjrâ qWkjgW·dHjsritjwIyYgHjlPhuJ$Jr ]qnjekL.njgW·p:YmWYmWYgitugHj rpjspjkp>kj 

gituelwjhW·Ru·mdHjrâ Sg,p:YqN.·aK>ek.njwutjekL.njdM·cjkemL.njgHj /uitjqPm.nj 

ek.njwutjgW·T·kjpcjkLÕcjmikuEmgHj ek.njwutjmipjsuitjbWYmel.njrâ ek.njwutjkUK[pj 

suipja.p:YÇÕcjr,bM.et· muhuitjek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjm¡,w>tjduikjekL.wjb[EÕdM·cjer.´ 

mNihjm¡,ducjsquicjyYBYn.n.q.j´ mNihjhMYsritjgW·wIyY sritjgxÕY tuYmcjdM·cjtCYluEgW·K[iÕtj´ 

percjhMYkuEbL,/,´ kS·cjdM·cjmNihjqwj´ mNihje;.tjqMtj kW,B.gmLiÕcjaKicjm¡,tuinjB.gHj 

kM.tjlwjB.gmLiÕcjtuY hgW·ktjebÐ.njlikj´ mNihjv,mptuYlwjpWmyutjqwjgmLiÕcjwW· 

aluEqIpN.njv,aupjDupjdM ·cjÇÕcjr,lMÕhjehcjmdHjrâ aluEqIpN.njv,aupjDupjlwj ek.njv,


ÇÕcjkW.nj hM YkuEeqN.wjbbWYDwjgHj ek.njwutjk:ÕhjemL·bWYmel.njrâ mNihjqpkuEek.njwutj 

m¡,eqC.Y\K.×UmimgHjelwj mdHjaluEqIpN.nj$ajrâ 

yW·elwjmikuEmaoíp:YÇÕcj$ajgHj v,hW·pãkS·cjmNihjgHj ek.njwutjd,suitj 

bWYmel.njrâ mNÕ·aeK>cjbL,/,epcjcj´ mNihjekL.njkemL.njzM.pjpjmNihj gW·m·cjtupjkuEkS·cj 

mNihjrâ p:YÇÕcjr,bM. zM.pjpjmNihjekL.njdM·cjkemL.njkL.relwj m·cjkS·cjmNihjhW·m.nj´ 

ek.njwutjpãkerkjekÐ.wjek.njwutjgHj aluEqIÇÕcjr,$aj kuElikjdkutjgW·wYyY 

Medicare Card gHjgW·aeK>cjtuY sritjwIyYpigau·/>gau·gHj aluEqIv,ducjeskjkuErâ aluEqI 

ÇÕcjr,$aj v,kuEaT·kjpcjkuek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj ezN.jkuE\dhtjrâ ek.njwutj 

tcjgunjkuEaluEqI$ajbWYmel.njrâ as.qwjv,huJ ekÐ.wjek.njwutjeqHjmWYlpãgHj 

lajmWYqN.·pLnjmH v,kerkjpãwIkuEpLnjer.cjâ ekÐ.wjek.njwutjmWYlpãgW·micjKuihjhjr 

huJetHj ek.njwutjmipjsuitjekW·ekW·r~ 

Sg,gHj aYgW·mipjsuitjgHj mWYSnjK$Dwjrâ p:YBwek.njwutj$aj ar.hW·sMI 

v.tjlwj pRuicjmWY×Uek.v,mdHjek.njek.ek.njed·mNÕ·p:YÇÕcjr,qcjgpwj (Singapore) 

et·v,SkjfunjkLÕcj¤¤ed·wutjíaYq¡,losebHjaerwj×W·mWYq.j´ hW·huJelwjhW·gW·´ Sg, 

ebHjmicjd,tuYsuitjhW·Kuihjer.cjgHj ¿k×Ðrâ q.jgHjr sW·lwjsuitjKuicjcjviõõv,g,´ tuYetHj 

p:Ysuitjek.njwutj d,dHjgWicjbWYmel.njrâ ¤¤ebHj mumikjgW·huJer.´ pRuicjper.×UkuEÇÕcjr,bM. 

et·h.´ aYhW·gW·aSkjkuEÇÕcjr,bM.et·lajrõõ aYhuJtuinjbuJgHjtuY ¤¤amUkuE»sI 

v,TpuitjeT.·ebHj ×Ua.YkM.Yr´ aYgW·SuEper.gHj p:YlikjpRuicj¤¤\mnjm.kuJ 

S.njaYekW·ekW·e$.cjâ aerwj$ajgHj ek.v,mdHjek.njek.ek.njed·loT½,kuEmdHjr´ 

ywjrmNihjtNhjmWYtLloT½,kuEhuJmà, aYpetHjm.njhW·eqcjrap>â ek.gHj v,huJ¤¤qWkjebHj 

gW·petHj aYeKpjektj×UlikjpRuicj¤¤\mnjm.fauitjr amUkuE»sIgHj ayukjezN.jmH 

m¡,ducjkerpjdrtjbuJ$aj v,tajd,TpuitjeT.·ebHj×Ua.YkM.YmdHjrâ k.lgHjmH v,taj 

gW·m·cj/uihj±qihjvirâ /uinjgHjelwj v,kLÕcjqM.njqMÕkjdM ·cj$J mupRuicj×UebHjmNÕ·kuJer.´ aSkj×·W 

m·cj$Jh.´ tC YkL.gHjr aYSkj$.fucjkuEqC i tuYgW·tJ´ aDikgHj huitj×UebHjekL.njdM ·cjpercj 

pLnjgt,gHjrõõv,huJâ 

aemkuEap>gHj huitj×Uper.taj$ajr ek.njwutjK[ê$.likjkuJelwj 

likjhW·suipj likj×UqCiet·elwjhW·suipjek.njwutjrâ likjek.njwutjK[êpl·cj$.gHj 

rYT·cjpRuicjpN.njtajp·kjbHjeT.· pluJeT.·dM ·cjgHjgW·tJektjrâ aluEqIpN.njbM. sW·duhjdnjkuE 

ek.njwutj dm.×UekL.njpercjÇÕcjkW.nj dm.×UekL.njqWkjdImwjker|zIehcjmdHjrâ 

huitj×Uek.njwutjekL.njpercjÇÕcjkW.njtuY aemkuEap>dHjduhjhW·eqcj´ ap>elwj 

tJm·cjr´ huijtj×Uek.njwutjekL.njpercjÇÕcjkW.njgHj d,esHjT·cj 3 w>tuYrâ p:YT·cj 

et·elwj d,dHjdduikjgLiÕcjkuEw>r d,ducjp[Yp[.·kLÕcjâ Sg, qWkjek.njv,ÇÕcjkW.njtaj 

gW·titjbL,×UqMwjtYaluEqIpN.nj$ajgHj d,T·cjmWYw>etHj d,Tpjgs.njtuinjgLiÕcjkuEw>pLnj 

er.cjgHj ef[·lwjqgutjqw>tjsuitjtuYrâ bL,titj×UT·cjalnjlkj}koauitj$aj huitj×UrY 

amUed·qPKuihjtuY gW·ekL.njkemL.njp:YkumP$ImWYrâ p:YkemL.njgHj ekL.njpercjÇÕcjkW.nj 

hW·gW· ywjrf·kjpluJekL·tcjducjwnjgHjmà, m¡,ducjektjaerwjpuitjtjer.cj TpkjsMtjtY 

ducjlwjwnjrâ p:YÇÕcjr,bM.wW· ywjrK[Idr.cjd,percjkemL.njdsuEds,kuEaluEqIvikuJelwj 

d,ducjef[·T·cjfauitjrâ /uitjluEdznjdztjyutjm.gluicjluE e;·hW·tupjkuEmNihjgmLiÕcjbuJluE 

er.gHj kUK[pjr·cjektjrâ 

ek.njwutjektjlwjaeK>cjzUpigituhMYlicjhm.cj tuYsuipjkLÕcjÇÕcj$ajrâ 

suipjgW·p:YÇÕcj$aj tuYp:YpWiÕcjmWYgitugHjr v,ptitjeT.·×UkemL.njgHjrâ asueq{wjy. 

ek.njwutjgHjelwj v,qJektjeT.·auitjrâ buJluEgW·kelcjdsuEds,kuEaluEqIpN.nj 

v,hM YkuEbbWYDwjgHj ek.njwutjsuitjgigLiÕcjtuinjef>cjcjrâ a$ajgHjp·cjv,qkajkuEk:iÕpjqÒiÕpj 

gek.·gmLiÕcj tuYK[Idr.cjkLÕcjrâ p:YÇÕcj$ajgHj v,mdHjek. ek.njek.ek.njed·mWYelwj 

dHjdM ·cjk:iÕpjqÒÕipjgek.·bM.laj 10 qN.·\pcj tuYker.·v,mdHjek.gHjr ek.njwutjekL.nj 

dM ·cjpLnjgt, qWkjdImwjker|zIÇÕcjr,bM. qWkjaeK>cjr.mNihj eku.·qWkjgW·kelcjgW·bL,/, 

mWYw>pLnjmdHjrâ 

yW·elwjmikuEmaoíek.njÇÕcjr,awjqe]tl[$aj v,tajmNÕ·percjbL,/, 

epcjcjâ kS·cjdM·cjmNihjv,tajqLÕcjKuihj´ mNihje;.tjtjgmLiÕcj gW·ktjebÐ.njpv. 

ÇÕikjkjepcjcjâ mNihjayukjezN.jb[ÕTokuJ mNihjhMYkuEkemL.njkuJ mNihjsuipjawYktj 

ebÐ.njpv.auitjquJ kligW·aRuJbcjaT·kjapcjrâ mdHjÇÕcjr,ezN.jem.wjtotkjgt.pjeKtj 

mWYmdHjrâ k.lv.tjd,ek.njÇÕcjek.njkW.njv,taj gW·ducjsquicjtquikj /uihjllmj 

ÇÕikjkjepcjcjgHjtuY nkuEsuitjD>tjmikjgW·kuEalu·ÇÕcjr,bM.mWY gW·ducjsquicjpercj/uihjllmj 

bL,/,mNÕ·kuEbbWYDwj tuYmNÕ·kuEaeK>cjar.mNihjÇÕikjkjepcjcjgHjr ek.njwutjm¡,qLÕcjptuinj 

aqicjaluinjpercjK[Idr.cjmdHjrâ aluEqIpN.njbM.kuEduhjdnjkuek.njwutjgluicjluE 

eq.cje;·r~ emtÐ.×Uaemap>gHj ek.njwutjmikjgW·ducjektjrâ ;.jrmtjek.njwutj


m¡,\phjesHjaeG.K[êdM·cjlikj$ajgHjelwj qWkjgW·ducjky[kuEtLawuEaluEqIpN.njbM. 

hW·eqcj´ huitj×Um¡,ducjTpuitjeT.·×Ua.YkM.Y m¡,eS.·elcjemtÐ.mikuEm/>ehcjmdHjrâ 

ek.njwutjelwj qWkjgW·kelcjsoÇÕcjr,bM.aKicjlMÕhjgHj dHjhW·m.nj$Jrâ aluEqI 

pN.njtaj v,tJdM·cjkisËek.njwutjekL.njdM·cjfauitjrâ p:YÇÕcjr,qwjqe]tl[$aj 

pRuicj\p,el.Yel.njtuY ek.njwutjhW·g·cjkelcjsoÇÕcjr,bM. m¡,a.tjaeK>cjpY>BY 

percjÇÕcjkW.njtuY ek.njwutj|p·cjqL.YeT.·wI\z.ddHjmNihjpY>BY hMYdN.YgW·b¡b¡Y>mWYtLmdHjrâ 

kisËek.njwutj$ajgHj ×U#.nsM IsMtjmNihjlupj;Õcjtajpl·cjbsuipjkuE¤¤RucjqC IgLipjmNihjpY>BYõõ 

Refugee Review Tribunal tuYmNihjt.l[iÕcjp:YRucjgHjek.jqM.njqHjkuek.njwutjrâ 

ek.njwutjgHj k.l×·WdM·cjp:YÇÕcjr,bM.et· buJluEd,ducjrpj¾Kicjlwj buJluEd,ducjp[Yp[.·lwj 

d,efkjdpjpN.njbuJluEgHj huJhW·titjmdHja.râ nkuEsuitjefkjlkuitjgHj k.lek.njwutj 

qHjkuEv,gHj rm[.cjgtwjdM ·cjrâ qM.njqHjainjt.b[ê s×U 9 n.;Igy, suipj 12 n.;ItC Y 

lajpWiÕcj 3 n.;I mdHjrâ a]k.gHjgW·zUbNtj 10 mientj v,qM.njmNihjRuJbcjek.njwutj 

/>tLgHjlajpWiÕcjB.jn.;Í quJkuEd,kL.YB.q.kuEek.njwutjmdHjtuY v,qM.njqHjek.njwutj 

eztjtjgHjlaj bNtjmWYn.;IkwkjDwjehcjmdHjrâ ap:YpWiÕcjmWYn.;IkwkjgHjaerwjek.njwutj 

mikjgW·huJmNÕ·dM·cjp:YgL·±qihjgHjelwjhW·gW·huJT½,kuEv, mNihjqM.njgHjelwjzipjpjgLipjpj muelwjhW·gW· 

sM IsMtjqM.njmWYq.jrâ Sg, }ko×UgHjgW·pigitutuY likjek.njwutjptuinjlwjv,gHj d,ducjpY>t, 

eT.·mdHjrâ p:YBwek.njwutj$aj ar.hW·sM Iv.tjlwjgHj d,ducjsquicjezN.jkuE\dhtjrâ 

kisËek.njwutjgHjeScjspjkuEeftjdr.ekqj (Federal Case) mdHjtuY m¡,ptuinjp:YRucjeqN.wjDwj 

eftjdr.râ qWkjgW·a.RucjeqN.wjDwjgHj d,licjmNihjkW.jÇÕipjgbutj (eRHíp:YdN.Y$ajek.njwutjdHjdM ·cjbuJgHjkL.relwj qWkjgW·pLnjgt, 

kuEaluEqIpN.njgHj gLiÕcjkuESek.njwutjgs.njekL.njdM ·cjrâ p·cjtYkuEk:iÕpjqÒÕipjpercjÇÕcjkW.nj 

bM.gmLiÕcjtuY ekL.njbdHjkLÕcjek.·DRuJbWYmgLiÕcjrâ kuEd>njSJqWkjek.njÇÕcjawjqe]tlIy.´ 

p:YqBcj¾picjewcjk.yauil.mjeptjgHj gW·p>lupjRuJbcjelHjT½,kuEv,kuJrâ nkuEdWkjpercj 

ÇÕcjkW.njkuJ nkuElelHjkuJgW·lhicj$.kuEv,kuJrâ yW·aemap>íp:YÇÕcjr,b M.puOgHj ek.njv, 

ÇÕcjkW.njgmLiÕcj w>tjduikjekL.wjb[ÕEdM ·cjbuJluEek.njwutjmikjgW·tJekW·râ pMtjD>tjllIhW·kLÕcj 

;.jhW·kLÕcj dHjdduikjbuJluEgHjgW·tJkuJrâ yW·aemap>íp:YkuERucjeqN.wjDwjefkjdr.gHjelwj 

kisËek.njwutjhW·a·cjzN,râ aeG.ek.njwutjdHjdM·cjbuJgHj sritjlicjmNihjkW.jÇÕipjgbutjgHj 

lohW·e\p$J SgHjhW·eqcj huitj×Uk[amép:YRucjeqN.wjDwjgHjtuY p:Y#.nsM IsMtjmNihjlupj;ÕcjgHjelwj 

d,lo]qnjbWYmgLiÕcjrâ 

lMÕhj$aj ek.njwutja.grcjpÐJlwj p:Y#.nwnjezN.jspjkuEpercjsMtjmNihj 

lupj;ÕcjmdHjrâ ek.njwutjgHj qZkjgW·kelcjsoqCihMY ÇÕcjr,hMY dHja.mNihjdduikjjhMYkuE 

dN.Yb¡b¡Y>eztjtjrâ likjkW.jtroek.njwutjelwj ayukjauitja./>qN.·mdHjrâ p:Ya]k. 

$ajpLnj likjdkutjwIyY Medicare Card gHjelwjayukjauitja.pLnjtuY TpjptitjtM i 

hW·gW·râ ekÐ.wjek.njwutjmWYlpãgHjelwj p:YpWiÕcjqN.·$ajd,kerkjpãer.cjmdHjrâ lMÕhj$aj 

nkuEekÐ.wjmWYduihjDwjehcjqucjsYdM ·cjrâ ywjr v,hW·bs.r$.kuElikjgrcjpÐJek.njwutjgHjmà, 

d,ducjpl·cjf[o$.ÇÕcjr,bM.et· rYtLawuEaluEqIpN.njbM.taj rpjs.·kuEduhjdnj;.·;.·râ 

aemkuEap>TpuitjeT.·ek.njwutj ×Ua.YkM.YtuY ek.njwutjkelcjsoqC imà, d,nrkjg[iÕcjcj 

p:YT·cjer.cjmdHjrâ aerwjek.njwutjmikjgW·huJgHj K[êlikjhuJ$.gW·kuJrelwj likjek.njwutj 

K[ê$.$aj hW·suipjaemap>puhjgHj ek.njwutjtJdM ·cjrâ Bwek.njwutj dduikjezN.jgluicjluE 

mikjgW·kuEaemap>tJkuJrâ aemap>kuJ eku.·ainjT·cjfauitj quJek.njv,ÇÕcjkW.njÇÕcjr,b M. 

gmLiÕcjkuEkligW·dImwjker|zIeztjtj bWYm\phjviâ ×UkuEeKtjperajperaj eqN.tjyutjtj 

×UqMwjtYrYtLawuEdznjdznj v·cjgW·titjbL,a.bWYm\phjm.njgHj r.dn.mikjdM ·cjehcjâ 

ewnjnI 

mNihjK[êlikjpercj$ajwW· mdHjmNihjpY>BYpercjÇÕcjkW.njmWYtL mNÕ·dM ·cjp:YÇÕcjr,awjqe]tlIy.râ 

k.lv,×·WdM ·cjp:YÇÕcjr,bM.gHj huitj×UK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njtuY d,ducjef[·T·cjkuEaluEqIpN.njtuY 

ek.ed·v,mWYtLgHj duEaKicjlMÕhj×·WdM ·cjp:YT·cjfuihj$JmdHjrâ


ddHj;.·gW·SuEgblwj 

dwjmH.nj 


aYwW· qWkjzkuaY bbWYkuEeqN.wjxped aeK>cjsuEdn.hM Yrâ 

qWkjzkuaY bbWYkuEeqN.wjxped gW·suEdn.kuEgHj v,mWYelwjaeK>cjhM Yrâ 

p:YRucjeqN.wjDwjgHj hW·tpjt,mWYq.jv,sutjgl.nj ptuinjduhjhW·;.·\pmWYq.jgHjelwj 

suEdN.hW·m.njrâ 


epN.wjkuESuEgbgmLiÕcjgHj aYmikjgW·loT½,kuEmWYq.jrâ muhuitjmikjgW·loT½,kuEer. 

ywjrqM.njmà, huitj×UmikjgW·×·WkuEeqN.wjDwjaupjldmjp:YÇÕcjr,bM.er.cjmdHjrâ aYmikjgW· 

kuEdImwjker|zIktuEdHjtuinjp:YÇÕcjr,bM.râ SuEgbaYgHj e;·eScjspjdM ·cjkuEpercjtaj$ajkuJ 

mdHjrâ bWYkuipjkL.$aj mikjgW·los per.aYvivkL.râ 

qkÒr.tj 1988 gHj qWkjdImwjker|zIÇÕcjr,bM.gHj alu·ÇÕcjr,mWY dluikjkÐÕE 

T½,S×¡auitjrâ p:YaKicjgHj aYdHjdM·cjmNihjekL.njkemL.njk.qMicj (wnjTmj,) mWYtLmdHjrâ 

suipjqkÒr.zj 1989 gituawjg>tjgHj v,ptuinjduhjkuEaY p>lupjK[Idr.cjp:YaDikuE 1988 

g,tuY aeG.aYekL.njdM·cjkemL.njp:YRucj v,kLÕcjrpj$.râ aYmd,ducjrpj¾KicjsW·lwjp:Y 

p:YgdmjRucjbL.YqM icj (rYsKnj,) pWiÕcjÇÕcjpuO lajpigitumdHjrâ pWv,rpj¾KicjlwjaYbuJ$ajgHj tupjto 

v·cjroe;·kÐÕEbdHjkuEquJsuitjquJsRuitjaY gW·p>lupjK[Idr.cja.qWkjdImwjker|zIÇÕcjr,bM. 

ehcjmdHjrâ k.lbL,titj×Uv,rpj¾KicjlwjgHjtuY aYelwj×ukjtitjeT.·×UkemL.njk.qM icjrâ 

×UgHjtuYaYlupjdHjek.njgek.·eb.jdImwjker|zIek.njgkUr~ gW·qgutjqw>tjekL.nj$. 

puitjtjqkutjqkutjbuJ$ajm.njgHj huitj×U×·WpMikjdImwjker|zIgW·guElhuEtuinjp:YÇÕcjr,bM. 

ehcjmdHjrâ 

suipjqkÒr.zj 1990 gituem 27 p:YepY>RuYm.Y eb.jpuOgW·zN,m.YgLiÕcjauitjgHE aYmipjsuitj 

bWYmel.njrâ p:YepY>RuYm.YgHj am.tjmNihj|bo 15 tLgW·ducjRuYsHjrâ aKicjgHj nwt (k·cj|zIdkjptnj 

percjvicjwtjÇÕcjr,) v,maupjDupjpuicj|pIlwjÇÕcjr,puOgHj kv.cjkerYdM·cj\p,alu·gL,kwjmWY 

ddHjepY>RuYm.YgHjekL.njbdHjbL,bL,/,/,tuYmNÕ·kuEbbWYDwj´ /uinjgHjelwj duEaKicjlMÕhj v,tajhW·pqmÐJ 

hW·yuikjduikjsepY>RuYm.YgHjmWYq.jrâ 

Sg, kuaYv,mgW·zN,lwjm.YmWYtLgHj v,mcjr·cjdM·cjhW·puitjrâ ×UkuEgW·ducjRuYsHjlwj 

am.tjtuY tC Ybt·hW·puitj rYT·cjpRuicjpN.njtaj mcjr·cjmcjsM IsMtjdM ·cjaYduEsuipjaKicjlMÕhjrâ 

kuEaYmWYDwjhW·eqcj kurYmitjqh.YaY v,mlupjtitjdM·cjkuEqCiaYelwj d,ducjqM.nj 

d,ducjsMIsMtjkuJtuY mNihjgW·g·cjlupjtitjkuEqCiaYgHjeqHjviDwjrâ qWkjgW·qM.njsMIsMtjg,tuY 

zkuaYr mWYw>tuYmWYw>pLnjm¡,ducjrpjTicjlwjr~ k.lv,ek.j$.buJgHj gtmtjmNihjgmLiÕcj 

v,ek.jptuinjltUkWIskjelwjmNÕ·kuJrâ p:YaKicjbÐ·pLnjelwj mWYlsutjDwjrg,tuYek.j$. 

qM.njsM IsMtjlajdHjkuEgitu v,¾KicjsW·lwjelwj×W·râ gunjqikÉ.pUguEmWYv·cjgW·qwj v,SkjeS.· 

buJgHjelwjd,ducjrâ v,qM.njbuJgHjelwjd,ducjrâ lpãzku$ajgW·eKLwjqHj muaeK>cjelwj 

hMYmWYq.jrâ 

mWYw>gHj qkajrYhM Y aYv,mWYDwj qWkjgW·tuinjqBcjkN.tC YkM injÇÕcj(\pvjeT.cjsu 

enÁ) ekL.njbdHjp:YRucjbhuEp>tIpuOgHj aYtitjkLÕcjrâ qWkjgW·k[iÕcjkyuicjeynjqN.njek.nj 

gkUp:YqBcjkN.gHjelwj aYektjncjlwjgNinjpel.·kuErâ gNinjpel.·tajgHj mdHj 

kep>tjekL.njptitj×UtWEÕr,puOtuY quJkuEdHjkep>tjgW·lwjaeK>cjtuYmdHjrâ kWIskj 

f;iÕkjmNihj aYÇÕikjbkjkLÕcjsuipjdN.YsMIsMtjmWYdN.Y mNihjkyuicjek.njkW.njbNtj 10 tL 

qWkjgW·sM IsMtjkWIskjgHjtuY bed·>kWIskjgHjtuY kuEmNihjquJfauitjesHj×UkWIskjrâ aYkuJquJmNihj 

kW.j}toquJv,fauitj dtUbuEdM ·cjzercjzuicjgL·cjkWIskjgHjrâ 

lajbNtj 20 mientj v,gLiÕkjgL.YtuYdHjauitj ¤tuinjltUkWIskjgW·rõ mNihjbkj 

sritjkWI (spyjy.) g,tuY rYkW.jtroquJv,fauitjkelcjtuinjltUkWIskjpLnjrâ 

suipjltUkWIskjtuY kep>tjkev.tjtajgHj\p,z,dM ·cjgHjgW·v.tjektjrâ mNihjkW.jtro 

gmLiÕcjelwj suikjgWIv,v,sMIsMtjr·cjauitjrâ aYelwj k.lsMIsMtjr·cjkep>tjzku 

gNinjekL·dM·cjmWYgWItuY qM.njr·cjrYbkjkWIskjgHj muqWhjmWYelwjhW·gW·mWYq.jâ aYelwjqWkjgW· 

qM.njr·cjmNihjmWYk:iÕpjtuinjkLÕcjltUkWIskjkL.gHjtuY esHja.×UkWIskjgHjrâ v,tajquJ 

v,fauitj ×·WdM·cjhW·eqC.Y×UkWIskjgHjmWYq.jrâ k.lsuipjkrpjv,tajgHj qMêarkj 

p:,dM·cjgHj aYgW·qtirâ aYelwj mNihjluEmWYgW·qM.njv,eTkjer.SicjStuYlupja.krpj 

mNihjrpjlwjskÉê tkjk[.dM ·cjmNihj/>tL eTcjg,dHjmNihjmNÕ·t.l[iÕcj tuYqWkjgW·a.qM.nj 

per.gWIgNinjy.tjekL·a.gHj¤¤v,mdHjmNihjmNÕ·t.l[iÕcjdN.Y$ajh.õõgHjqM.njv,râ 

mNihj±t·gHj kelcjgt,r·cjlpãaYtuY y.lwjtYb[.mjlwjqWkjgW·gb,aY 

Sg,hgW·gb,$J nkuErm[.cjmCÕihjhjgHj¤¤»$aj ekL.njdM·cjkemL.nj nkuEt.l[iÕcj 

rpjK[ÕkjeT.·õõ v,kelcjlhukjncjrâ v,taj rpjekLcjK[ÕkjekW·ekW·râ p:Ysuitj 

aYgHj kisË$aj aYebLtjhW·eqcj´ kisËezN.jmWYq.jelwjhW·eqcj ezN.j;.jqkjkjrâ 

k.laYsuipjRucjbL.YqM icj (rYsKnj,) mà, kuEpRuicjkuEainjT·cjzkuer.cjâ a.tjmikjmNihjducjl[Õicj 

er.cjâ ywjr v,ezN.j;.jptuinjamésuipjRucjeqN.wjDwjmà, aYlicjmNihjkW.jÇÕipjgbutj (eRHtjzkuekL·DwjgHj 

v,gW·rpjK[ÕkjeT.·gHj dHjhW·m.nj´ mdHjkisËgpjwjd,qM.njer.cjgHj aYK[pjdM ·cjp:Ysuitjrâ 

bÐ·gHj aYm¡,m·cjp:YgdmjK[ÕkjRucjbL.YqM icjrâ aKicjmuhjk[. ltUkNItuikjgHj y.jltkj


elwjhMY g·kjel.njaYtikjhW·gW·râ duEkuEtCYtM,a. quJkuEkUK[pjdM·cjn.n. TuY×HodM·cjrâ 

ektjaSkjkuEainjT·cjelwjhW·gW·´ tC YgtgHj v,ptuinjRucjeqN.wjDwjrâ aeK>cjgW·ektj 

aSkjkuEqCielwjhMY kuv,mWYelwjhW·gW·SuErâ mNihja.ptuinjamégmLiÕcjelwjhW·eqcj 

mNihjtCYkL.gHjâ gl.njv,sutjduhjgHjpLnjelwj ddHjaeG.v,tajsMIsMtjdM·cjkep>tj 

hW·kuElwjak·kjgHj aYlupja.pL·cjektjkep>tjv,g,â aYelwjbuJv,sutjlwjduhjgHj 

hW·eqcjaYgrcjpÐJkuEqMicjrâ lpãaY$ajmikjgW·licjmNihjkW.jÇÕipjgbutj ptuinjT/,kuE 

n.Ybs.kuJelwj v,mWYelwjhW·qPgRumYWrâ ddHj;.·buJluEaYgW·ptuinjT½,kuEqM icjgLiÕcjkuEw>kuJmdHjrâ 

v,qM.njaY lajaKicjbNtj 30 skÒdHjkuJh.aYeTcjâ qM.njv,gHjaYqHj$.buJluE 

er.mà,¤¤aYmuelwj hW·gW·p pKkjkemL.njmNihjtajgHjmWYq.jrâõõaeG.aYqM.njdM·cj 

mNihjtajgHj kWIskjgmLiÕcjmWYzuEtuYmWYzuEpLnjv,tajsMIsMtjdM·cjgHjaYgW·v.tjrõõaYgrcjpÐJkuE 

n.Ybs.gHj v,sMtjqÐJlwjer.cjv,g,râ tuYgHjv,ef[·duhjkuaY kuEaméppKkjmNihjmNÕ· 

t.l[Õicje$.cjg,tuY v,kuEdnjef[hjT·cj/>qN.· quJkuEkemL.nj¾zicjcjmdHjr~ 

v,qgutjqw>tjamétuY tCYy,gHjv,s.·guicjkajzuicjtuY pl·cj$.kuET·cjet· 

mdHjrâ duEkuEaKicjlMÕhj$ajhW·gW·SuEgbkuEek.njainjT·cj$Jrâ alu·gL·cjmWYaYK[pjdM ·cj p:YÇÕcjpuO 

$ajgHj qWkjgunjfuEpercjpuinj\dpjek.njv,;Õcjek.njv,ÇÕcjkW.njkuJ percjguJkLJÕ mcjmWYsuEdn. 

a.m.njgHj v,tajK[êDzkjdM ·cjeqN.wjxpedfuihjer.cjmdHjr~ 

aYgHjqWkjzkuaY nkuEeqN.wjxpedDwjwj aeK>cjgW·suEdN.hM Yqkjkjrâ 

qWkjgW·suEdN.YaY bbWYkuEeqN.wjxpedgHj v,mWYkuJelwjhW·gW·aeK>cjrâ 

p:YRucjeqN.wjDwj v,huJekL.njsutjduhjhW·;.·hW·DwjgHjelwj suEdN.hW·gW·râ 

¤¤mNihjm·cjp:YbWiÕcjxped BYea.njq±teqC.Yõõgl.njquB.quitjv,tmL.huJlwj 

aKicjkL.et· p:YkuElkjTkjaluEqIpN.njlMÕhj$aj dHja.qM,qM,râ p:YsuitjaY mNihj 

yuikjegLcjdM·cjt.l[iÕcjgmLiÕcj huJsutjddHjhW·;.·\pkuJ qucjsYxpedSSuE aYd,ducjpduhj 

hM YkuEbbWYDwjgHjelwj suEdN.ducjdwjhW·m.njkuJ mpÐ·roq.jwW· e;·dHjdM ·cjgL·cjbLiÕkjkuExpedpuOpetHjdM ·cj 

gHjer.cj aYd,ducjsquicjrâ md,ducjsutjduhjhM YkuEbbWYDwjgHjelwj ducjsperajm·cjkuJrâ v,pv·cj 

hW·v.tjddHj;.·gHj d,a·qwjekW·râ aes.·sr.YzkusuEdN.kuEzkuhW·m.njgHjelwj d,ea.njsuitj 

ekW·ekW·râ percjd,ducjsquicjbuJ$ajyékjTuYdHjdM ·cjkuEaYrâ 

roq.jwW· troaYa.qBcjtC YkM injÇÕcjr,gHj buJmNÕ·pM ikjgHjhW·suipj buJhW·K[pjlwjgHjehcj 

m¡,suipja.râ luko 18 gitu\pcjm¡,ducjesHjT·cj p:YT·cjÇÕcjmtjmluJgHjrâ huitjgHjr p:YÇÕcjr, 

puO$ajgHj mNÕ·kuEbbWYDwjtuY dHjkM injÇÕcjr,KuihjtuinjmH puOquJv,fauitjgW·ducjsquicj percjbbWYDwj 

percjqMhjt, percjguJkLJÕ tuYpercj/uihjllmjr.cjS.Yap:YÇÕcjgHjelwjkligW·m.njrâ 

k.lgHjr ek.njbWY}kosobWYgtgmLiÕcj gW·ducjsquicjrHjq.bL,/,m.njrâ 

tuicjKIsIercjeqN.wjDwjgHj e;·mkitjvIkuEqBoDwjdImwjker|zItuY bWYmbL,/,qMhjt, 

kuEtuicjpercjKN·xped tuicjKIpercjaupjDupjer.cjmdHjrâ tuicjKIpercjaupjDupjwW· a.KN·bdHj 

K>njkN.tj ar.etMcjspjkuEeqN.wjDwjgHj awuEhMYâ awuEqgutjqw>tjeqN.wjDwjgHj 

apj\p.pjzuicj×HcjkuEgek.·e;·mSkjkuEpercjaupjDupjluEmWYelwjhW·gW·râ 

awuEa.$.#.ntNhjmWY v·cje;·hgW·aupjDluJ]qz.ltURucjsMtjamégHjelwj 

puOek.njv,ÇÕcjkW.njtajquJv,fauitjm¡,suEdN.er.cjâ 

qWkjgW·mcjmWYsuEdN.percjÇÕcjkW.nj´ percjew>h.mNihj´ percjpuicj|pI]kkj\dpj eku.· 

gunjqikÉ.mNihjgmLiÕcjgHj m¡,×·WkuExpedaupjldmjer.cjâ dHjq.jgHjr m¡,×·WkuEeqN.wjxped 

Kuihjhj|pY|pY e;·gW·suEdN.kuEek.njv,ÇÕcjkW.njv,mefkjelpj suitje;.tjelpjgmLiÕcjer.cjâ 

sIercjeqN.wjDwjkuJ quJkuEqgutjqw>tjeqN.wjDwj m¡,ekL.njqpgtmukjv,ÇÕcjkW.nj 

gmLiÕcjer.cjâ xede;·mSuEdwjekL· percjsIercjeqN.wjDwjbL,bL,/,/, xpede;·mÇÕE;Õikj 

ek.njv,;ÕcjkW.njgmLiÕcjgHj pelwjpeltjK[êptuinjtMi tuYeqN.wjxpedalu·gL,kwjmWY 

edàtjbkjdM·cjgHjmdHjnYkYgL·cjtroKuihjehcjrâ ar.taj$ajwW· e;·mdHjxpedgLiÕkjgL.Y 

K[êKN·ptuinjtM ihW·eqcj e;·mNÕ·dM ·cjtuYtuYrâ 

Sg,gHj p:Y;Õcjr,puOwW· percjaupjldmjeqN.wjxpedhMY´ percjbuJe;·ktuEdHjkuaY 

gHjeTkjkuEe;·dHjhW·eqcj´ mdHjpWe;·hW·gpjwjmYWehcjmdHjrâ ek.njbWY}kosobWYgtgmLiÕcj v·cjgW· 

ducjsquicjRHjq.bL,/,m.njgHj xpede;·buinjzMaj tuYgW·tnjtoa.k.lmlaj xpedroq.jgHj 

v·cjgW·×·Wtuinjaupjldmjp:Y;Õcjr,bM.puO$aj \phjhjm.njgHj mNÕ·t.l[Õicjek.nj;Õcjr,bM.puO 

tMajajv,er.cjmdHjrâ 

dwjmH.nj 

mNihjK[êlikj$ajwW· /uinjv,tJdM·cjddHjmNÕ·a×Ðr.YqWkjpercjguJkLJÕv,kuJelwj v,gHjSkj 

K[Idr.cja.dM ·cjpercj;ÕcjkW.nj ap:Y;Õcjr,bM.fuihjmdHjrâ


pÒ oe;·m¡,prhjesHjhuitj×UeqN.tjpercj;ÕcjkW.njluJl.j 

emssjmunj 

aYmdHjmNihj|boek.njgkUkeK[cjmWYtLrâ mNihj|boek.nj;Õcjr,bM.mWYtL´ aYS.nj 

;Õcjr,aY gkUB.q. q.qN.aYtuY ek.njgkUek.nj;ÕcjarcjgmLiÕcj v,m·cjkLÕcjmWY 

ker.·mWYsW·gHj aYS.njaYq:iÕkjmLiÕkj quJmNÕ·q·ey.zuinjkuEv,tajrâ Sg, k.lsuipja. 

pyuEti;Õcjr,tNhjqA.cjtuY ddHjaYkLÕcj×U;Õcjr,bM.er.cjgHj hW·g·cjhuJ gWegLajbWYmel.njrâ 

dm.×UhuJbuJ$ajgHj lpgrkjptuinjduhjkuEaY$J´ aYelwjmikjgW·ektjsgunj 

sr.YhuJptuinjs;ÕcjmitimzkubWYmel.njrâ p:YpWIbWiÕcjgek.·mNihjtNhjqA.cjgmLiÕcjgHj aYelwj 

mikjgW·p·kj±qihj y.k:iÕpj psUeÆ.·tYkuJrâ /uinjgHjelwj lMÕhjaY$ajdHja.gL·cjgt,tuY 

md,m·cjp:YpyuEti;Õcjr,v,qA.cjmdHjrâ percj$ajmNihjtlaméaDik mdHjmNihjsuitjD>tj 

k:njnj r·cjektjgunjfuEqWkjzkumWYlpãDwjelpj t[Õtitj×Uf[Õnj mNihjqpm.njaupjDupjlwj 

gmLiÕcjehcjmdHjrâ kLiÕhjdM ·cjpercjtaj$ajtuY quJkuEgikt.njdM ·cjkuJgHjr aYkLÕcj×U;Õcjr, 

bM.er.cjgHj hW·mikjhuJmdHjrâ huitj×UmNihjqpm.njmWYk:iÕpjgHjr mNihj|bolCÕElCÕEp:YÇÕcjr,bM. md, 

titja.;ÕcjqA.cjtuY qPtmjRuihjkuEK×¯k.yzkutuY md,eq.cjkl,a.\pqN. 

bucjgNoainjT·cjv,tajauitjrâ aYgHj ekcjm·cjlwjp:YpyuE;Õcjr,bM.kuE;Õcjr,ÅkkjkuJrâ 

mdHjdN.Ypercjpuinj\dpjmWYdN.YkuJtuY ywjrhuJsdN.YmNihjn.n.q.j edàtjp!iptjn.n.q.jtaj 

ek.·×·WdM ·cjdN.Y$ajelwj e;·hW·ebLtjrâ 

ap:YdN.YgHj ek.nj;Õcjr,bM.puOgmLiÕcj k:iÕpjv,kuEv,m·cjtoauitjrâ rYqM.percj 

puinj\dpj´ ±t·sr.Y;Õcj |bosr.Y;Õcj´ mNihjTicj|bosr.Y;Õcj mNihjprmj mNihjkmLtjgmLiÕcj k:iÕpjv, 

kuv,m·cjtoauitjrâ epN.wjkuEmNihjk:iÕpjgmLiÕcjgHj \p.ktjgLiÕcjauitjgHj k:iÕpjrYsr.Y;ÕcjkuE 

rYk:iÕpjdmLgmLiÕcjtajehcjmdHjrâ p:YkuEgL·cjezN.j;ÕcjyéOlIgHj gL·cjek[wjg>nj mà,gHjseKtjgLiÕcjtuY 

\p.ktjgLiÕcjauitjmdHjrâ ap:YltUgL·cjgHj mNihj|boek.njÇÕcjr,bM.gmLiÕcj v·cjrokep>tjqW·r.nj 

dtUdM ·cjltUgL·cjgHjtuY dN.Yek.etHjek.jek.´ dN.YamUetHjek.jamÚ dN.Yed·etHjed· bkjhuJ 

aerwjaetcj t·cj|gYtYv,tuY bkjs.tjkemL.njauitjrâ nkuE|bosr.Y;Õcj ek.nj;Õcjr,bM. 

gmLiÕcjehcj epcjtodM ·cjltUgL·cjek[wjg>njgHjrâ aYgHj ea.njsuitj ±qihjpã sN,mNihj|bogmLiÕcj 

tajgHjrâ ker.·ea.njsuitjgHj gWelwjgWtobWYmel.njrâ mWYw>gHj mNihj|bomWYtL t·cj|gYtYmNihj±t· 

gkUÅkkjmWYtuYs.tjkemL.njgHj ÅkkjgHjg,f:iÕkjmukjgWv,er.cjg,tuY gb,sutjp:YmukjmNihj|bogHj 

aYgW·SuEgtmtjrâ mNihj|boek.nj;Õcjr,bM.puO muhuitjd,dHja.buJ$aj gu$jqikÉ.puOqwjesHj 

a.suipjkS·cj$aj aYaeG.lCtjdM ·cjgHj gW·SuEmNihj|bomWYtLpLnjrâ mNihj|bogHjhuJg,buJluEer.mà, 

¤¤aYmdHjmNihj|boek.nj;Õcjr,bM.mWYtL m·cjp:Y;Õcjmit¸il.râ epN.wjkuEek.ed· 6 

tL aYdHjek.njezN.jauitjmdHjrâ aYgW·m·cjB.ktjpv.suipj 9 tnjkuJrâ BwaYd, 

kLÕcjekL.njskemL.njbuJ$ajgHj mWYelHjelwjhW·ekcjK[pjlwjrâ ptmj×UqCipuOpMtjtUa. 

tuYpercjpuinj\dpjpuOe]kpj\gtjkLÕcjrâ ap>aYgHjmdHjmNihjekL.njk.qMicjmWYtL´ aemaYgHj 

kemL.njhW·mWYâ huitjgHjr aYm¡,titjeT.·×UB.tuY d,qW·f[.râ tmjruihjhMYtuY m¡,qW· 

kep>tjeqNkj (mpt·eqNwjekwj) râ 

qW·kep>tjeqNkjjmg, prYprcjea.njekW·râ cCÕhjkep>tjf[.gHjelwjk:cj 

]qnjgituap>gHjelwjea.nj cCÕhjlicjekL.njaYpLnjelwjea.njdM·cjetHj q.jluEgW·qucjsY 

Ru·gpjer.â huitjgHjr percjsqucjm·cjs·cjpuO buJluEpgW·e\p|p·cja.gHj m¡,K[pjdM·cjlMiÕnjnjrâ 

d,k.lmWYtC Y »sIbdY>qC ipuOgHj v,v.tjaYhW·d,buJer.cjaYeTcj´ tuYv,gelajkuE]qnj 

mqunjlC J v,ektjaikj]qnjmWYgitu piesHj.mdHjrâ nkuE]qnjtmjgHjr p·kjlwjeScjf[.mWY 

dN.YkuJrâ bdY>eqNhjkWIskjgHj qW·smpt·/·kjkuJ zbLÕqtjkuJmdHjrâ /uinjgHjelwj gW·S/uitj 

akWkjsr logtHjhW·m.nj$Jrâ aKicjgHjaYgW·ayukj 15 qN.·viekW·r´ ed·aYgmLiÕcjgHj 

ayukjhW·suipj 10 qN.·$J´ huitjgHjr aYRuJbcjkuEe;·tajhW·m.njekW·ekW·râ puOm¡,bkj¾picj 

a.dM·cjkuEcCÕhjkep>tjf[.k:cjtuinjdM·cjgHjtuY qWkjgW·logtHjgHjhW·dHj percjgW·sa.mWYmWYtCYgHjr 

d,gs.njekL.nja.dM ·cjrâ f[.aYgHj]kpjdM ·cjkuEeqNhjkWIskjgHjtuY gW·rYmitjqh.YgLiÕcjrâ 

d,k.lmWYtC Y »sIv,m;ÕkjekwjkuEaYgHjv,huJ p:Y;ÕcjyéOlIet· kemL.nj]qnj 

gituKuihjhj×·W´ mWYgitugW·}tolC J sritjs×·Wp:YtlkemL.njhuJetHj aYsuitjlupjsbWYmel.njrâ 

mNihjp:YainjT·cjpuO pek.·k:iÕpjtuY K[pjsv,qkajrâ aYgHjhuitj×Upercjpuinj\dpje]kpj\gtjtuY 

qWkjgW·a.zercj;ÕcjyéOlI dN.YaYmWYelHjelwjhW·ekcjsuipjgHjrâ tuYpLnj mNihjp:YainjT·cjpuOgHjelwj 

huitjnU»sIgHjhuJKuihjkuJ quJkuEv,ptitjkuE]qnjqWkjgW·qucjsYp:YqC i/>lC JkuJtuY petHja.v, 

\pcjncjaYkuv,râ K[pjdM ·cj ptmjnUgitugt$ajetHj RuihjhjgitugW·]qnj }tolC JzM.pjpjgitu 

g,tuY qWkjainjT·cjzkugW·KuihjsgHjsuitjmipjdM ·cjqC itjtjrâ 

Sg, aYtitj×UqCituY\K.hW·laj k.lsuipj;ÕcjmUeqwjgHj aYyikj (kLiÕhj) 

gW·ak.Yr.râ buJluEer.huJetHj »sIgHjv,huJd· McjkuEmNihj±t·mWY aerwjv,mWYp>cj/>p>cjaYgW·micj 

a.mdHjrâ bt·gHj aYqM.nj»sIgHjr´ v,elwjloskuEaY p:Yv,huJg,snjdkjgHj huitj×UaYhW·e\p|p·cj 

gHjtuY v,m¡,qW·lwjzkuaYcCÕhjpnjlkjmdHjrâ v,kuEp:YqCi/>lkj v,ektj/>lkjhuJgHj 

aYelwjducjtYektjkuJrâ p:YsuitjaYgHj gW·]qnj/>lkjgHjetHj gtHjaemgHjelwjloe\p 

eScjf[.gHjelwjezN.jgluicjptuinjgW·er.cjmdHjrâ 

ptmj×UaKicjgHjtuY K×¯k.yaYgHjm¡,papjlwjkuEk:iÕpjmNihj|bosr.Y;Õcjrâ suipj;Õcj 

yéOlIgHjqkjgt.pj m¡,bet.njaerwjB.q.Åkkjvivivv buJrYk:iÕpj|bosr.Y;Õcjtaj 

m¡,pM ikjgHjrâ k.laYd,titjdtU ltUgL·cj aYgWel.njtuYaYm¡,lRuiajptitj;.jrmtjrâ 

aYd,s.tjkemL.njkuEmNihj±t·v,mkW.ja.kW.jkLÕcjltUgL·cjgHjrâ mNihjk:iÕpjaYgHjv,wIlwj 

mNihj|boker.·aYm×·W}totLrâ mWYbt·etHj v,ektjak·kj]qnjÅkkj 150 yWnj´ ywjr


dHj]qnjbM.etHj 6000 dekwj m¡,gL.YkuEv,râ bt·gL.Y]qnjhW·epcj 150 yWnjgHjetHj mdHj 

bt·puOd,ducj/ucjtkjrâ eqHjkL.huJr nukjeT.·sritjs sritjbWiÕkjlt.j sritjgesaj 

tajgHjtuY muelwjhW·eqHjrâ ]qnjfauitjgHj mNihjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjgHjguicjlwjrâ a]k.gHjm¡, 

eacjqtikjgLiÕcjkuEbt·kuJelwj efkjd,/ucjtkjgHjtuY hW·mikjekL.njelwjd,ekL.nja. 

mdHjrâ v,tajekL.njlwjel·KuihjhjtuY kuEmNihjTicj|bosr.Y;Õcjtajtkj´ k.ltkj 

pLnjelwjp:Ytcjputj ltUgNicj ltUk:iÕpjehcjmdHjrâ mNihj±t·gkUÅkkjv,mtikjker.· 

zkutajgHj k.lv,hW·epcjpM ikjsuitjv,mà, v,a.loskuEk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjgHjetHj d,pLnjr 

/ucjtkjh. lkjed>njn.n.q.jmdHjrâ a]k.puOkuEpuOelwj huJaerwjlajajhW·gW·´ 

mNihjv,mek.jg,mNihjTicj\bosr.Y;Õcj (f>Tinj,) gHjbkjmcjr·cjdM ·cjpuOlM iÕnjrâ 

buJq.jgHjr BwaY$aj m¡,bLiÕkjtNJdM·cjgHj kL,tuinjkuJer.cjaYeTcjektjrâ 

huitj×UaYgW·pl·cjf[o]qnjkuEqCi }tolCJgHjelwjp>kuJrâ percjtaj$ajgHj mNihjv,mTicj 

dkjlwj|bosr.Y;ÕcjtajloskuEaYrâ percjSkjesL.·fauitjgHj mNihjk:iÕpjtajrekL.nj 

kuEfauitjrâ kuErYp:YqC iet·gHj v,huJekL.njdM ·cjkemL.nj£pe\pcjsNp:YeScjf[.squcjg,lwjrâ 

huitj×UgHjr aYeTcjektj aemaY\pcjncjed·wutjaYmWYkuE»sIgHjpLnjrâ ed·aY 

gHjv.tjaYqkjgt.pj bWYma·]qwjehcjqM.njtuinj hW·d,a.kemL.njpuhjh.g,´ aYelwj 

quJkuEsuitjlhukjehcj ebHjmukLÕcjpdN.Y$ajer.´ aYbkjkLÕcj»ÆYr e;·g,â muhuitjer. 

huJetHj eScjf[.bdY>qC igHjelwj aeK>cjqW·hM Yrâ v,qLYptitjgL·cjg,´ r·cjsmj aYsuitjd,gi 

qZkjhuJhMYrâ aYa.tjducjgunjmNihjk:iÕpj|bosr.Y;Õcj ddHjed·aYgHjayukje;.tjqWtjdM·cj$J 

bl,kuEmWYw>vigHj´ /uinjrptitj;.jrmtjlRuiajy.·elC.wjv,kuJelwj hW·gW·qkjkjrâ 

q.jluEqpgW·er. ed·wutjaYgHjRupjq.jek[wjeg>wjekW·mWY acCpjsuitjÅkkjtajrâ v,huJ 

v,ptitjlwj]qnjtuYrg, aY]kaja.mWYdkutjrâ ed·wutjaYgHj gWefkjtkuitja.tuY 

d,ducj/ucjtkj d,lRuiajy.·mWY×HmWY×HmdHjrâ aYgHj qA.cjnUpL.·bz,suitjkuEe;·tuY muelwj 

RuJbcjkuEe;·hW·gW·râ v,efkjÆYed·puOv,/>ek.·v,qkajtuYptitjkqpjdoa.g,tuYv,pã 

sW·lwjpuOv,mWYmWYdN.Yrâ aYgHjefkjrYqMicjbL.YÅkkjtajrpjkuJ qMicjbL.YbM.tajrpjkuJtuY 

md,lRuiajy.·dHjlMihjtCYbWYmgLiÕcjrâ 

aYgW·titjbL,×UBw$aj Runjgs.njkLÕcjdM ·cjkuJrâ p:Yar.gHj aYloT½,sper.ddHj 

aYkuEmNihj±t·ek.njgkUbM.mWYtL tuYv,nukjptitjaYrâ bWYkL.tY aYkuEv,nukjptitj 

ed·aYqN,aYgHj mNihjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjtajhW·ducjtY v,kuEnukjptitjaYehcjmdHjrâ /uinjr 

mNihjk:iÕpjtajT½,huitjn.n.kuJelwj huitj×UmNihj±t·gHjKiuhjtuY aYgW·bL,kLÕcjrâ aYmipjsuitj 

el.njtuY buJluEdHjelwjhW·tJâ Sg,k.lv.tjd,ed·wutjzkugHj aYmd,lRuiajlC.|K·cjrâ 

aYhuJkuEe;· suitjlpe;.tjvi suipjtC Y»ÆY×·W]qnjnukjm.njmà, lwY>gHj»ÆYkLÕcjnukjptitj 

ebHjer.cjâ Rupjed·wutjaYv,meqHj/kjdM ·cjgHj p:YmtjaY$ajv.tjdM ·cjlM iÕnjk.lrâ 

aYekL.njlwjkemL.njp:Yk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjlajpWiÕcjpnjqN.·gHj k.lkl,]qnj 

eqHj]qnjbM. 6000 dekwjehcjgW·tJektjrâ /uinjgHjelwj hW·mikjky[.njdw>tjkuEv, 

]qnj/uitjgW·gHjektjtuY kelcjsokLÕcjqC irâ k.lsuipjqC imHgW·tJ ]qnj/>lkjgHjhW·kligW· 

lwjmWYq.j´ gtHjm×·WdM ·cjgHj e\Knjloe\pa.kuJr´ aYelwj v·cjro±qihjpã gisuitjel.njekW·râ 

Sg, mWYgitugW· 6000 mH.njnjgW·tJektjrâ aercjed·wutjaYgHj mYWgitugW· 8000 Sg, 

ed·wutjaYgHj ekL.njkemL.njhW·elpj$JtuY gW· 2000 Dwjrv,g,´ aYmicjd,buJgHjtuY 

k:ÕhjemL· suitjgiqZkjphM Yrâ 

p:YkuE;ÕcjpuOgHj huitj×UmNihjlCÕEv,mtJper.ddHjaYgHj pRuicj\p,z,a.tuY nyMÕ 

|bosr.Y;ÕcjmWYgHj aYm¡,ducjpY>t,×Uaew>cjmNihjgmLiÕcjgHjducjdwjhW·m.njkuJelwj d,gsuicjlwjkajrâ 

huitjgHjr ainjT·cjpuOm¡,|p·cja.#.njedqtNhjqA.cjtuYm·cjtorâ ap>aYgHj huitj×UdHjyY 

suitjkuEper.puOtuY m¡,lhutja.lm[ÕJrâ aYelwjBwluJa.tuYr hW·etMcjrg,tuY ywjhW·gW· 

]qnjtmjRuihjmà,hW·kelcjsorlwjsuitjtuY gt,k:iÕpjkelcja.;ÕcjyéOlIalnjdutiyrâ 

mNihjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjhM YmWYq.j zkuzkuekL.njsektjtj pWiÕcj 6 gituDwjehcj nukjptitj 

ed·wutjaYm.nja.tuY puOquJv,/>guitjgs.njekL.nja.gHj gW·T·kjpcja.sritjm·cjB. qWkj 

ed·ed·tajktjpv.m.njkuJrâ a]k.$aj k.lmNihjt\mmjtajek.jetHjd,bkj 

a.kuJr´ ywjrhW·a.etHj efkjv,/ucjtkjd,â puOm¡,dtUltUgL·cj;.njtuY d,gL.Ys.tj 

ektjmNihjmdHjtuY gW·pY>mNihjek.nj;Õcjr,bM.dHjhW·m.njrâ ywjrmNihjpWIbWiÕcjtaj hW·huJdRuihj 

ef[·puO hW·pY>t,eT.·puOetHj puOelwjmikjgW·kelcjso;Õcjr,bM.tuY ekL.njkemL.njqW·r.nj 

bNikjf[. tuYm·cja.ker.·ainjT·cjek.ed·zkumWYsW·kuJrâ 

roq.jwW· mNihj|bogHjloT½,ddHjv,kuaYrâ 

dHjq.jgHjr mNihj|boek.nj;Õcjr,bM.puO mNihjp:YpWIbWiÕcjpuOtitjbL,kLÕcj×UBw|bosr.Y;ÕcjtuY 

v·cjgW·RuJbcjdtYtW.ja.gHj ×·WpMikjer.cjmikjgW·loT½,kuErâ BwmNihj|bopuOv·cjgW·qLÕcjKuihjtuinj 

gHjelwj puOmNihj|bogmLiÕcjtaj t.l[Õicj×·WgLiÕcjtuY puOd,guitjgs.nja.er.cjâ 

mNihjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjgmLiÕcjtajgHj v,tajp·cjtYkumNihjaluEqIp:YedqpyuEtajgHj 

tuYekL.njdM·cjkemL.njtaj$ajgW·tJektjrâ huitjq.jgHjr mNihj|botaj$aj ywjr 

|gipjdoa.elwj gW·bL,titj×UtYv,tajgHj w>tjekW·ekW·râ |gipjbL,tuY lupjsuipjkLÕcj;Õcjr,bM. 

hW·gt.pj ek.njpN.njbM.tajrpjgW·tuYpapjkuEtYmNihjk:iÕpj|bosr.Y;ÕcjtajpLnjrâ ywjr 

ea.pjm.dM ·cjp:Y;Õcjr,Åkkjmà, v,kuEmNihjTicj|bosr.Y;ÕcjtajbkjgL.Y SuEmà,ek.jencjv·cjgW· 

ek.jhW·kLÕcjetHj/ucjtkjp[Yp[.· t·cj|gYncjaetcjrâ suitjgW·d,giel.njgHj mNihjk:iÕpjtajgHjkuJ 

mNihjTicj|bosr.Y;ÕcjtajgHjkuJ mdHjek.nj;Õcjr,bM.mWYsW·fauitjrâ 

k.lv,tajrpjgW·mNihj|boek.nj;Õcjr,bM. muhuitjv,tajmd,ekL.njsbuJ$aj 

er.mà, huitj×Upercjpuinj\dpjer.cjv,tajg,râ lCÕEgHjv,huJ ywjrgW·]qnjgituKuihjhjmà,


kemL.njbuJ$ajv,tajhW·ekL.njl,l,v,g,râ dm.×UhuJg,buJgHjr duhjdnjef[·T·cjkuE 

mNihj|bosr.Y;Õcj puidjeÆ.·tMimWYm·kjtuinjpLnjrâ \pqN.percjpuinj\dpjp:Y;Õcjr,zkugHjhW·eq.cj 

kl,mWYq.j \pqN.mNihjhM YkemL.njekL.njgHjelwjhW·eq.cjkl,mWYq.j pWaluEqIgluicj 

ptuinjduhjdnjT·cjkuEmNihj|bosr.Y;ÕcjgHj ekLcj;hjv,tajluJm·cjh.d,K[pja.râ 

tupjtov·cjrodHjqrgHjmWYdN.Y sutjgxÕYgHjmWYdN.Y (w>) sutjg[ip:YqrmdHjrâ 

v,tajgHj qWkjgek.·mNihjaupjDupjrYv,taj qWkjgW·ezN.jem.wjkuJ tuYqWkj 

;Õcjr,qA.cjv,mSkjspjkuEv,tajgW·pmWYezN.j (aeTcjezN.j) gHj v,tajgvigv.tj 

lwj;ÕcjkW.njmdHjrâ aKicjgHjetHj ek.njv,;ÕcjkW.njmNihjw>tjduikjgmLiÕcj qWkjv,gW·qLY 

ptitjgL·cjtMigHjm¡,kuEga.cjtikuEv, qWkjv,tajgW·±kJT½,sgHjelwj /uinjrekL.njdM·cj 

kemL.njzkuaKicjhW·qL,kuJelwj d,kuEaKicjkuEv,taj ekL.njkuEv,taj´ tJS/uitj 

sk.mWYq.jDwjelpj bskuEhW·elpj´ ek.njv,;ÕcjkW.njlCÕEducjdwjBYdnjaluEqI;ÕE;Õikj 

p[Yp[.· mN·ÕatÐezN.jgHjhW·m.njtuY pY>dotitja.ekL.njkemL.njp:Y;Õcjr,wutjduihjgmLiÕcjrâ 

ywjhW·d,buJmà, mNihj±t·gmLiÕcjdHjkmLtjdmL´ mNihj|bogmLiÕcjgHjd,qW·sK×¯k.yzku perajyutj 

dM ·cjgluicjgHj ;Õcjr,luEmWY hW·pmWYqMtj (aeTcje;.tj) kuEek.nj;Õcjr,bM.gHj dHjm.njh.â 

rYÅkkjtajhuJetHjv,g, ¤¤el.cj,\mnj,õõ nkuEmaerwjdRuihj;Õikjlwj ek.nj 

;Õcjr,bM.tuY v,SkjeS.·ektjeswjltUelpjrâ q.jgHjr p:YkuE;Õcjr,wutjduihjgmLiÕcj 

nkuEew>h.r¤¤\mnjm.õõv,taj;ÕE;ÕikjlwjtuYSkjeS.·dM ·cjrâ Sg, a]k.gHjr ]qnjTwj 

qLÕYqL.jkligW·hW·m.njp:Y;Õcjr,bM.et·gHj d,ducj;ÕE;ÕikjtuYekL.njdM ·cjauitjrâ percjtaj$ajgHj 

aluEqIbM.tajlJÈ.njlwj ddHjv,tajekL.njlwjqWkjek.njv,;ÕcjkW.njtajbuJluE 

Dm·kjT½, huJT½,dM ·cjgHj ;Õcjr,qA.cjv,hW·tJmWYq.jtajv,tajpetHjkuJrâ ;Õcjr,v,tJdM ·cj 

ddHj;.·tajgHj nUkuEmC,$ajkM.tjmuhjtuYaJdM ·cjqC itjtjrâ muhuitjer.huJmà, v,tajtJ 

v.tjdM·cjddHj;Õcjr,bM.$aj kep>tjqy·z.t×·WgLiÕcjbWYmel.nj´ mNÕ·e×H.wjduEbuicjlwjtuY 

ek[wjeg>wjbWYmel.nj v,qA.cjhW·pmWYqMtj (hW·aeTcje;.tj) râ Sg,kuEmNihjek.nj 

gkU;Õcjr,bM.kLÕcj×W·dM ·cjp:Y;Õcjr,v,gHj v,taj;ÕE;Õikjlwjrâ 

q.jgHjretHj tNhjpuOneqà.·peq.cjekL·eqN.tjpercj;ÕcjkW.njluJl.j$aj 

m.njgHj m¡,RupjeT.·ekL·eqN.tjtLawuEpN.njpsËÕpnj$ajer.cjâ m¡,fauitjfA,ekL·er.cjâ 

k.lgHjmH ;Õcjr,puOgHj hW·d,ducj;ÕE;ÕikjnU;Õcjv,tNhjqA.cjrâ k.lsuipjaKicj;Õcjr,puO 

r.cjS.YtuY puOgW·y.k:iÕpjpsUeÆ·.tYtuY gW·ektjssr.YkuE;ÕcjmitimpuOgW·kuJrâ yW·elwj 

ek.njgkUek.nj;Õcjarcjtajv,gmLiÕcjao puOv,gmLiÕcjbWYmvIq. btuikjqRuihjekL·qN 

qÅtpuOv,gmLicjauitjsuiajâ 

emssjmunj 

prYp: YkuEmk[eh.· 

mi\fêluE 

yMÕaY¤¤mi\fêluEõõmdHjrâ ywjaYd,huJlosper.aYmà, BwaYgHjd,dHjkLÕcjdduikj 

mgikÐ.njbWYmel.njrâ s×UkuEawYgW·tJektjBwmNihjhuJgHjtuY aYgHjgW·aeK>cjtuinjB. 

ktjebÐ.njlikja]k.buicjRuJbcjekL.njkemL.njker.·mimehcjmdHjrâ ek.ed·aY×·WmNihj 

mqunj ÆYaY×·Wv,pi eku.·ek./>tLmdHjrâ miaYgHjekL.njkemL.njqW·f[. maYpLnjv,licjdI 

kWIskjmdHjrâ lP.jmimaYquJv,/> qWkjek.njz.tjgmLiÕcjgW·KuihjsquJv,fauitjgHj v,taj 

gs.njlWIekL.njkemL.njekW·ekW·râ ÆYaYkuJquJkuEek.aYgmLiÕcj zM.pjaKicj×Ugy,\phj 

kÐÕE×UqtikjtuY egtjqW·kW.cjp:Yled>wjkW.nj tuY×UgHjrgW·a.B.ktjebÐ.njlikjrâ 

aYelwjbuicjRuJbcjyuikjkep>tjf[.kuEmi bNtj/>piltunj tuY×UgHjrgW·a.B.kuJrâ a]k.qC i 

kuEdN.YqW·kW.cjgHj \K.eqC.YtW.jbNtjsHjmientjmdHjrâ 

nnYq.j$aj puOv,gmLiÕcjawYelwjezN.jkLÕcjtuY k¦·cjtnjp:YB.ebÐ.njlikj 

elwjqLÕcjtuinjkLÕcjkuJrâ miaYelwjayukjezN.jsuipjawYzr.b[ÕtuinjtuY gW·kelcjqW·f[. 

buJkL.et·elwj qW·hW·m.njrâ lpãÆY lpãek.aYgmLiÕcjelwj a·cja.kS·cjsHjtnj 

tuYlupjekL.njkemL.njaluEqIauitjrâ Sg,]qnjgitukligW·gHjea.njel.njtuY 

cCÕhjkep>tjf[.elwjk:cjgLiÕcjel.nj´ dm.×UgHjr gW·rpjspjgyuicjlm[ÕJa.RuihjhjtCYp:YqCi 

-.njpuOgHj hW·Ru·gpjkÐÕEdHjkLÕcjrâ aYgW·SuEdM·cjp:YeK:.cjmtjaYquJ/>lpã duEkuElMÕhj$aj 

mNihjgmLiÕcj£g£g¾gJ¾gJT½,dM·cjS×¡kuEaluEqIpN.nj bWYmqk.tj\mhj v,ek.jKosqN.· 

ds.·pnjm v,ÇÕcjkW.nj KmIqcjq.m$I kW,B.taj dluikjkÐÕEtuY a.tjmikj 

dImwjker|zIeku.·aeK>cjtNhjhjgmLiÕcjnkuEdW>p>cj bWYm/uihj±qihjrâ p:YaKicjgHj aY$aj 

elwj aeG.tuinjdM·cjB.ktjlikjfuihjrâ dm.×UgHjr cCÕhjf[.tajkuJquJkuEcCÕhj 

kep>tjf[.tNhjhjtajelwjk:cjtuinjkLÕcjmWYd|mipjquJfauitjmdHjrâ gek.·qCiainjT·cjpuO 

tCYlCÕEgW·spucj tCYlCÕEhgW·spucjhW·mH.njdHjkLÕcjrâ huitj×Ubg>pjpucjhW·SkjtuY aYkuE 

ÆYv,mdHjltUaYmWYgHj K[pjlwjtitjeT.·×UB.tuYekL.njkemL.njtCYe$.cjhuJgHj miaYv, 

hW·kuEaeK>cjqkjkjrâ nnYdduikjtNhjhjq.j n.n.pkÒ.rkÐÕEdHjdM ·cja]k.gHj puOm¡,et.·s 

pucj/uihjpucjKed·> tuYd,a.B.ktjebÐ.njlikjlajbNtj/>gitudHjkuJrâ 

k.laYtuinjk¦·cjB.dsitjtnjgHj ap>aYm¡,sutia. huitj×UyYek.njtMaj 

mÇÕEÇÕikjr.njqkuitjgHj aYgW·micjektjrâ kemL.njap>aYekL.njgHj×·Wp:YÇÕcjlgucj tuYk.l 

v,sutia.gHj miaYmWYDwjehcjgW·SuEap> quJkuEs·cjzW\gzutjap>aYrâ Sg, ek.ed·puO 

quJv,fauitj huitj×UgL·cjtroeqC.Y tcjw>tjg>tj×·WkuJ quJkuEd,|gipjdM ·cjpwjt.ek.njpN.njbM. 

tajgHjtuY hgW·a.s·cjzW\gzutjap>gHjrâ qWkjek.ed·quJv,fauitjgW·Kuihjsm.njgHj ap>


v,hW·g,e;.cjelMtjmWYelHj guitjgs.njgL.YekL.njkemL.nj tuYekN.tjtYv,d,kros,kuE 

el.kluikj s:,ekL·a.×UpuOek.ed·quJv,fauitjquJkuEmlCÕlCnjrâ aYkuJquJek.ed· 

gmLiÕcjhgW·SuEmukjKw>ap>duEkuEv,sutisoa.Bwpluikjrâ bWY}koap>d,eT.·a.tuY qWkj 

puOgW·SkjtuinjB.gHjw>tjg>tja.râ huitjgHjr aYeku.·ÆYaYmWY v,/>tLqWkjgW·a.ekL.nj 

kemL.njg,tuY titja.zercjkW.njmWYmN·ÕltUduErâ p:YkW.nj$ajwW· mNÕ·dpjpN.njbM.mdyHjtHj 

yMÕezN.jbWYmel.njrâ 

aY$ajgHj ×UkuEkÐÕEdHjkLÕcjBwmNihjmWYalnjelwjhW·ekcjSuEv.tjek.njpN.nj 

dpjpN.njpLnjgt,gmLiÕcj v,myuikjegLcjdM ·cjt.l[ÕicjqWkjbL,/,ek.njgkUv,â Sg,lMÕhjaYgW· 

SuEv.tjkLÕcjp:YkuEkW.nj$ajrâ bWYkuipjkL.gHj aYeTcjKy[g, mdHjek.njpN.njaluEqIbM.´ 

Sg, bWY}koÆYaYv,loT½,kuEaYgHjr gW·tJektjddHjek.njpN.njpLnjgt,â ek.njpN.njgmLiÕcjwW· 

v,tajgs.njlWIekL.njqWkjek.njv,ÇÕcjkW.njtaj tNhjneqà.·kligW·percjbL,/, 

ÇÕcjr,bM. eku.·percjdImwjker|zIrâ aeG.mNÕ·dM·cjp:YkW.nj$aj a]k.qW·dM·cjf[.gHj 

×UkuEmNihjezN.jkW.njtaja.tjmikjsuipjtuY aYd,qPas.Ticjdkjek.njcC.jp:YkuEB. 

Ticjdwjek.njcC.jp:YkW.njgHjrâ 

d,k.lmWYtC Y ek.njpN.njaluEqIbM.tajsuipjkLÕcjzercjkW.njdN.YaYm×·WdM ·cjgHjrâ 

e;·taj pY>×UkuEbkjgL.YsM IsMtjv,kW.njgmLiÕcjtuY aYelwjd,ducjek.jsM IsMtjkuEek.njpN.njbM. 

t·dpjgHjkuJr~ ¤¤p:YkW.nj$aj dpjpN.njkW,B.×·Wm·cjõõ e;·tajgW·micjpRuicjqà,tuY¤¤p:YkW.nj$aj 

v,luEmWY ×·WaSkjkuEdpjpN.njdmLqpunjtajkuJer.´ a.gL·cjluEmà, suipjdN.YgHjer.õõmpÐ·q.jwW· 

ek.njpN.njbM.tajbkjgL.YqM.njsMIsMtjzIekL.·râ aYmuelwjhW·tJmWYq.jpuhjgHj huJÈ.njs 

kuEv,r~ ywjraYloT½,skuEe;·taj;.·;.·mà, e;·tajrpj$.aYrâ »$ajgHj mdHj 

alnjkL.auitj rYpN.njbM.tajqM.njsMIsMtjaYmdHjrâ dm.×UdpjpN.njbM.tajlupjkLÕcj 

p:YkW.nj$ajgHj ek.njcC.jqMtjgmLiÕcjm×·WdM·cjkW.njgHj efkjlkuitjtuY lCÕEgHj|dipjdoa. 

lCÕEgHjquJkuElRuiajy.·rm[.cjhIhI r·cja.mà,eTkjkuEd,S.njÇêekW·ekW·râ Sg, 

aYelwjefkjlkuitjdM·cjek.njpN.njaluEqIbM.tajkuJrâ efkjlkuitjdM·cjelwj 

pY>hW·bL,d,ducjSuEgbkuEe;·taj mdHjrâ auitjekN.tjtY dpjpN.njbM.taj mupRuicjelwj 

hW·gW·mWYq.j tuYkelcjsoa.auitjrâ 

×UgHjlaja. bNtj/>gitu tuYek.njpN.njbM.tajTpjkelcjsuipjkLÕcj 

p:YkW.nj$ajpLnjrâ p:YaKicjaK>gHj huitj×UaYm·cjshW·TtjyukjtuY m¡,a.wIyYzercj 

as.qwjp:YkuEkW.njtNhjqA.cjmdHj#.njpdtoÆYaYmdHjrâ aeG.gHjek.njpN.njbM.taj 

suipjkLÕcjzercjkW.njpuOtuY bkjgL.YaYhW·SuEgHjr e;·tajek.jmNihjezN.jkW.nj sk.kuE 

ek.jaY m×·WdM ·cjp:Yker.·ÆYaYbWYm\phjtuY tC Yy,gHjaYkelcjsokLÕcjsuipjkW.njrâ k.laY 

kelcjsuipjkW.nj lwY>gHj e;·tajek.jmNihjezN.jkW.njrâ e;·tajsMIsMtjpuObWY]t,tuY 

quJkuEtkjlwjRupjbuJpuOquJv,/>râ tCYy,gtgHj\phj e;·tajptitjamicjkuEpuO|p·cjtitj 

×UkW.njgHjrâ ek.njkW.njgHjv,mWYelwjhW·g·cjhuJg,kuEe;·tajmWYq.j m¡,|p·cjtitja.×UkW.njgHj 

quJv,fauitjbWYm\phjrâ k.lpuO|p·cjtitja.×UkW.njgHjtuYgW·/>tC Y dpjpN.njbM.tajs·cjeT.· 

qC ip:YkW.njgHjquJfauitj tuYe;·tajtkjlwjbuJD>tjgHj aYgW·micjpRuicjrâ dN.YpuO|p·cja.m·cjtM igHj 

e/tje]kpjbWYmel.njtuY m¡,ek.·m·cjv,qkaj />piainjT·cjek.·m·cjmWYdN.Y mdHjrâ 

p:YdN.YtM igHj huitj×UsNah.rhM YgHjtuY ek.njcC.je;.tjqWtjgmLiÕcjd,ekL.wjb[ÕEpucj 

tuYkÐÕEdHjyYauitjrâ |p·cjkLÕcjm·cjdN.YtMigHjtuY\K.hW·laj ek.njcC.jd,K[Õitja.mWYtlrâ 

ek.njkW.njgmLiÕcjdHjdduikjn.n.q.j quJkuEe;.cjsuitjmugW·gL.YekL.njs gW·gyuicja.lm[ÕJgHj 

auitjkqpjdM·cjauitjrâ qLÕYqL.jTwj]qnjgHjelwjhMY auitjekN.tjek.njkW.njtaj 

ek.·v,qkajtuY zkja.zercjt·dpjpN.njbM. T½,huitjfuEtuYa.tjaRuJbcjkuEe;·tajrâ 

ek.njkW.njgmLÕicjducjgunj a.tjaeK>cjkuEgW·kelcjsokW.nje}t·v,taj qWkjgW·ekL.nj 

sbuJatuicje}t·pLnj´ lpãaYelwj ek.jgW·mNihjezN.jkW.nj/>pitLtuY buicjducjgunjpN.njbM.tajrâ 

/uinjgHjelwje;·tajhW·kuEaeK>cjqkjkjrâ ywjrmikjgW·kelcjsokW.njzkumà, d,ekL.nj 

likjqkutjmWYmWYtuYmH gW·aeK>cjkelcjsoer.cj e;·tajhuJkuEv,kW.njgmLiÕcjrâ likjtN,gHj 

mN·Õayukj/>tCYmdHjrâ /kjel.nja.×U/>tCYmà, m¡,TpjekL.njlikjtMipLnjv,g,râ 

kLÕcjekL.njlikjtN,aeK>cjgW·a.kLÕcjmWYw>mà, m¡,kuEe;·taj]qnjsHjdekwjrâ aYkuEÆYaY 

v,/>buicjgs.njkuErYkW.njgmLiÕcj v·cjgW·gW·likjaeK>cja.kLÕcj×UpN.njbM.tajrâ /uinjgHjelwj 

qÒÕipjtmjdpjpN.njgHjBpÈek.njkW.njtajtuYptitjkuE$.râ buJluEpN.njbM.tajBpÈ 

ek.njkW.njtajer.huJmà, ¤¤kW.njÆtaj rYqpunjkW,B.tajlupjtitjdM·cjer.cj 

pRuicjbuJbuJ$ajlPkuEmicjõõbuJluEdHjdHj puOek.njkW.njgmLiÕcjgW·kelcjsokW.nje}t·zkugHj mipjsuitj 

bWYmel.njrâ Sg, k.lsuipjkW.njgHj gW·v.tjektjB.lk[.jmWY eku.·k[.jestIehcj 

eqHj/kjdM·cj qA.cj×UgHjdunjmWYtNÕcjelwjhW·eqHj tUpMtjdHjepÐcjauitjrâ mNihjlCÕEbkjgL.Y\gpj 

v,pNÕkjlwjp:Y¾gipjgNicj mNihjlCÕE gHjgL.YbãSudunj qWkjgW·quicjqCit.YtMipLnj buJv,kuEv, 

kemL.njyékjTuYdM ·cjauitjrâ aYelwj /uitjqMhjrTgHj buicjRuJbcjv,kW.njgmLiÕcjkuJrâ 

atuicjaYhuJT½,lwjbWYltU$ajwW· mdHjper.kW.nje;.tjtjmWYdN.Yrâ #.njkÐÕEdHj 

pN.njp:YÇÕcj (CIVIL WAR) bWYmgLiÕcjgLcjm×·WyMÕ\p.ktjkLÕcjbuJ$ajgHj aYgW·SuEgbkLÕcjtuYrâ 

ek.njkW.njgmLiÕcjtajelwj SkjeS.·kuaY v·cjroek.njwutjv,tajmWYkuJv,taj 

sW·lwjsuitjltUaYrâ ±t·tlqCiaYlMÕhj$ajelwj bWYkuipjkL.auitjaYSuEgbkuEv, 

p:YkW.njgHjrâ aYkuEÆYaY tJv.tjdedHjdyHjdM ·cjkuEek.njqg·cjdpjkW,B.pLnjgt,gmLiÕcjrâ 

ÆYaYgHjd,gNpjsuitjkuEkemL.njv,kuJ tcjrnjtMajv,tajkuEtuYkuEdM·cj\dhtjkuEv,tajrâ 

p:YqkÒr.zj 1998 gHj aYkuE±t·tlqCiaYlMÕhj$aj qPmCÕETpjtYv,qkajtuY 

dN.YluEv,a.a. aYbkja.lMÕinjrâ ±t·tlqC iaYgHjdHjv,yuikjegLcjt.l[Õicjek.njv,


ÇÕcjkW.njmWYtLrâ qPt·×UaKicjgHjtuY aYm¡,q.Y\K.a.×Umim ek.ed·ÆYed·quJfauitjduEkuE 

aKicjlMÕhjmdHjrâ mikjgW·ektjaSkjkuEv,tajkuJelwj huitj×UgWicjefkjrYdpjpN.nj 

bM.tajkuEdduikjkuv,tajtuY hW·g·cjektjaSkjkuEek.ed· ÆYed·zkumdHjrâ mWYq.jpLnj 

lpãmimek.ed·ÆYed·gmLiÕcjelwj gWicjs·cjtUdM·cjkuEaYgHj;.·;.·râ aYdHjtlgyuicjtuY d,m·cj 

p:Y¾gipjezN.jpWiÕcjmWYqN.·\pcjrâ ±t·tlqCiaYgHjd,ektjt.l[ÕicjpercjSkjesL.·tuY 

m¡,a.kLÕcj m¡,|p·cja.m·cjdN.Yet·dN.Y$ajlM iÕnjlM iÕnjrâ aKicjaYgW·m·cj ker.·tlqC iaY 

ea.njekW·ekW·râ ±t·tlqC iaYgHj×·WmWYdN.Y aYgHj×·WmWYdN.Ym¡,ttja.a]k.¾gipjduE\zhjgmLiÕcjrâ 

t·dpjpN.njpuO×·WdM·cjgHj leS.wjleS.wjezW.·mauitja.tuY m¡,eacjekL.wjpucjelwj 

ekcjSuEgbkLÕcjlwjrâ qA.cj×UgHjpLnjelwj leS.wjleS.wj puOd,tikjaed>wj¾gipj 

qMwjt·Su quJkuEefkjlkuitj tikjhW·qLicjelwj×·Wrâ zM.pjmicjbRuzuicjqtj¾gipjgmLiÕcj 

kW.ja.kLÕcjgHj eTcjKy[g,bRuzuicjqNg,tuY ×UkuEqtikjm¡,dluikjkÐÕEgzaj 

kM.YektjTuicjbajgHjtuY bkjgL.YdN.Yrm[.cjm£b dM·cjp:YmgLÕgHjelwjgLiÕcjkuEw>râ kL.tYgHjaYdHj 

ed>qeTYepN.tjkuE±t·tlqCiaY l}koekcja.tuYv·cjrosuitjS.njkMinjltUv, 

kÐÕEdHjm·cjlMiÕnjtuY ar.auitjquJv·cjgW·ttjekL.·a.m.njm¡,gs.njkLÕcjrâ perajmWYq.jgHj 

huitj×UaYdHjmNihj|bo k.lkW.jbkjv,hW·m.nj dN.Yedqa×Ðr.YgLiÕcjgHjhW·g·cjkW.j]kpjkuEkW.nj 

d,kW.ja.led>wj¾gipjrâ ek.njpN.njtNhjqA.cj p:YdpjgHjv·cjhW·gW·pmWYqMtj (aeTcje;.tj) 

kuEaYgHj huitj×UaYhW·ker.tjkqwjmWYq.j kW.jbkjv,m.njkuJ mdHjrâ 

m·cjgW·laj/uitj}togitudHjkuJ dpjpuOquJfauitjgHjbuJluEmHm·cjp:Y¾gipjgHjhW·gW·râ muhuitjer.mà, 

rYdpjpN.njkercjmWYk:ÕipjgHj ef[·eT.·lWhjkuEdpjpN.njaluEqIbM.tuY rYdpjpN.njbM.taj 

sk.v,tajkuET½,gL·cj;.nj qWkjrYdpjpN.njbM.tajgW·btuikjqRuihjekL·dpjpuOrâ dpjpN.nj 

kercjv,mef[·eT.·lWhjkuEdpjpN.njaluEqIlMÕhjwW·gHj kL.kL.et·ekcjlupjkLÕcjepY> 

btuikjmWYker.·mWYsW·râ 

×UgHjtuY dpjpN.njkercjk:iÕpjgHj ektjDwjvIq.v,qkajkuEdpjpN.njaluEqI 

bM.tajtuY dN.Y#.njedqpuO×·Walu·auitjquJ bkjgL.YdN.YzuicjpuO bkjrpjbkjgsuitjpuOauitjrâ 

Sg, aYgHjkuquEKuihjm·cjhuJgW·r mWYlnjelwjhW·d,SuEv.tjrâ rYpLnjgt,k:iÕpjtNhjtajehcj 

d,sukjlukjv,qkajtuY dHjepY>btuikjpnjepH.jv,qkajmWYe×HajmWYe×HajgHjgW·micjektjrâ 

p:YkuEepY>btuikjgmLiÕcjgHj ek.ezN.j/> S.njv·cjek.arcjm¡,ducjpUzolm[ÕJa.râ pY>×Uek. 

v,/>gHjtuY v,mWYpLnjgHjd,ducjrpja.kuEpN.njaluEqIbM.tuY /uinjrrYpN.njbM.tajqM.njqMÕkj 

nkuEnY}k·cjcjmCiÕhjhjmpÐ·kuE/ucjtkjgluicjluEkuJelwj sW·qsËltUek.njqg·cjpLnjgt,mWYsW· 

hW·loT½,s ddHjrrYk:iÕpjpuO×·WdM ·cjaluE tuYlkj}ko$ajm¡,ducjkuE$.lm[ÕJrâ 

aYgW·micjektjper.ddHjgHjtuY suitjhW·mipjmWYq.jrâ ek.njpN.njpLnjgt,mNÕ·kuEDrj 

qsËltUrYpLnjgt,tNhjqA.cjgHj aYeRHjeqHjrogotuY ptuinjgu$jsr.Yrâ ek.njpN.nj|bo 

tNhjqA.cjelwj v·cjrobuJaY$ajkuJ ektjgu$jsr.Ykuek.njpN.njv,mN·ÕkuEDwjqsË 

tuYef[·emtÐ. zuinjpuinj\pcj$.fuEkuquEkuEv,kuJer.cj aYpetHjektjrâ 

}ko×UgHj atuicjgl.njk:iÕpjqÒÕipjpN.njpuOhuJmà, puOtaj$ajm·cjp:YbhuEelwjhW·gW· 

m·cjp:Yled>wj¾gipjelwjhW·gW·;.·;.·er.cjgHjtJektjrâ p:YkuEaKicjgHj dpjpN.njrYqNtaj buicj 

kM.tjlwjrYk:iÕpjpuOzM.pjgL·cj;.nj nkuE\dhtjpN.njepcjcj \dhtjlWhjepcjcjrâ huitj×U 

kÐÕEdHjak.Yar.q.j$ajr v,mdHjqÒiÕpjt·dpjpN.njpuO K[pjqIkLIskuErYgek.·v,mpvI 

pvpjlwjkuEaluEqIpN.njbM.tajtuY m·cjdM ·cjker.·v,taj×HorokuEv,tajrâ m·cja.buJgHj 

laja.aKicjbNtj}togitu tuYlpãaluEqIpN.njbM.tajgW·pRuicjddHjk:iÕpjkW,B.pLnjgt, 

mrpjlWhjtaj lupj×HorodM·cjp:Ygek.·dpjpLnjgt,mektjlwjDwjvIq.kualuEqItuY 

aluEqIpN.njbM.taja.tjektjsrcjyMÕqg·cjv,mlupj×Hom·cjtajgHjrâ p:YkuEsrcjyMÕqà·cj 

11 tLgHj yMÕaYelwjlupjlM ihjmWYtLkuJrâ ywjrd,huJlpãper·mà,gek.·dpjpN.njpLnjgt, 

v,mektjlwjDwjvIq.kuEaluEqIpN.njbM.gHj atuicjmTPkjlwjsMtjtYquJ/>lpãqWkjgW· 

ezN.jpMwjtuinjpercj/uihjllmj (Peace Restoration) kuEv,ÇÕcjkW.njp:YkuEedqgHj 

mN·ÕhuJkL.relwj ;.·;.·mà, gW·SuEektjgtmtj qWkjv,ÇÕcjkW.njm×W·dM ·cj p:Y#.nedqgHj 

percj/uihjllmjtM.mlCoelwjhW·SuE$Jr~ qWkjgW·m·cjs·cjsqucjkuJ gL·cj;.njqWkjek.nj 

ek.njv,;ÕcjkW.njtajgW·a.kLÕcjkuJ mpÐ·q.j$aj ek.njv,ÇÕcjkW.njtajgW·SuEv.tj 

gW·ducjsquicjgunjfuEmWYq.jelwj ekL.njT½,kuEhW·m.njmWYq.j$Jrâ 

peraj×UgHjpLnj k.lsuipjaKicjkquJmà, huitj×U|bYgUezN.jtuY ;.jezN.jgL·cj;.njpuijtj 

qkutja. ek.njv,ÇÕcjkW.njmN·ÕdM ·cjp:YedqgHj kÐÕEdHjdduikjezN.jkuE\dhtj ezW·.mqWkj 

gW·squcjpuitjqkutja.tuY d,ekL.wjb[ÕEalu·r,mWYmdHjrâ 

\K.hW·laj srcjyMÕqg·cjlM ihj (11) mkuElwjp:YaluEqIpN.njbM.gHj lpãdpj 

pN.njaluEqIbM.taj×·WpM ikjmikjgW·SuEv.tjnmtjg,tuY ×Uk:ÕipjqÒÕipjdpjpN.njpLnjgt, ektjlwj 

DwjvIq.taj kuE\pcjncjlikjmWYtN,râ p:YlikjmK[êncjlwjgHj quJkuEBpÈlwjbWYm}k·cjmC iÕhj 

nmpÐ·¤¤ywjrhW·pl·cjbËÕipjncjkuEv,tajmà, percjed·>pnjepHjv,qkajgHj luJa.m.njer.cj 

ywjrSuEgbv,qkajetHjdHjpnjv,qkajer.cjõõâ bWYkuipjkL.gHj rYk:iÕpjpLnjgt,ektjlwj 

DwjvIq.gHj kelcj$.aerwj hW·pl·cjkuEpuhjelwj bWY}ko$aj rYdpjpN.njbM.taj 

bWYqk.tj\mhjBpÈtuinjk:cjtuY rYlpãpuOelwjkÐÕEdHjkLÕcjaKkjaKuYezN.jkuE\dhtj 

qA.cj×UgHjpLnj qWkjv,ÇÕcjkW.njtajkÐÕEdHjdduikjbWYmel.njrâ aKicjbÐ·mà, ef[·lwjkcj 

K[ÕitjtjpLiÕtjtuYmHgW·tikj ak.Yar.perajbWYmel.njrâ lkj}ko$aj gW·micjpRuicj 

dpjpN.njbM.tajlupjgL.YpuOp:YkW.njgHjer.cj lwY>gHjehcjpuOpHjkep>tjkev.tjsutjTuicjbajtuY 

titja.×UkW.njgHjrâ p:YmWYK[ÕinjK$gHjehcj aeG.ek.njqg·cjgmLiÕcj quJxkÒ#gek.· 

pLnjgt,rpjlWhjtaj kW.jercja.dM ·cjgHj p:YsuitjaYpMtjeq.kkÐÕEdHjtuinjrâ p:YsuitjaY$aj


kUK[pjdM ·cjgHj¤¤aYd,dotitj×U#.nj$ajpLnjrh.´ bWYkuipjkL.gHjeTcjKy[g, ]kpjkLÕcjkuEmim 

ek.ed·gmLiÕcjvih.â lMÕhj$ajq¡,eqC.Y\K.a.pLnjrh.õõâ mpÐ·q.j$ajkUK[pjdM·cj 

p:YsuitjqC itjtj tuYgWicjs·cjtUdM ·cjrâ mWYlpãpLnjgHj kUK[pjsuipja.lpãKuihj q.jluEmà,¤¤eawjø 

mWYtC YetHj gW·SuEgbv,qkajpLnjrâõõ roq.jwW·q¡,pL.·bz,a.suitjzku ektjtjrâ buJluEdHjdHj 

ptuinj\dhtjsuitjzku/uihjhj±qihjhjtuY kM.YgW·TuicjbajpN.njtitja.×UkW.nj p:YkuEaKicjbÐ·dmLÕ 

mdHjrâ ek.njqg·cjpuOquJv,fauitj gs.njkW.jmWYd|mipjbÐ·gHj tkjpnjn.;Igy,\phj suipjzercj 

kW.njkercjmWYkW.njtuY lupjzUeT.·mWYK[iÕnjK$kuJrâ 

aYelwj huijtj×Ue;.cj/uitjauitjzuicjtYtuY aeG.tikjlHicjdM·cjgHj v,mdHj±t· 

tlqC iaYek.jkÐÕE×Uqtikj qWkjgW·spucjrâ r·cjektjn.;ItuY gW·tJektjaKicjtkj 

mqunjn.;IDwjrâ dHjdM·cjaKicj×Ugy,\phjel.njtuY aYelwjhW·mikjspucj$Jrâ /uinjgHjelwj 

q¡,kÐÕEtWÕEr~ q.jgHjr dluikjkÐÕEspucjqWtuY tC YelwjtM,hbucjhbucj puOqg·cjgmLiÕcjSkj 

kW.ja.tropLnjrâ ×UgHjkW.ja.mWYd|mipj suipjaKicj/uitjsHjn.;ItC YdcjcjgHj suipjkW.njmWYquJe;.cj 

elMtjbWYmel.njehcj tuYlupjzUduJdM·cjp:YkW.njgHjmWYK[ÕinjK$râ bWYm\phjpuOÇÕnjspucjp:YkW.njgHj 

spucjqWtuYsNmeqHjgHj gWIsuikjektj$.qWkjgW·dHjezW.·mtrogtet·râ ×UkW.njgHjpuOSkjkW.j 

a.tCYqwjgLÕa.pLnjrâ puOv,gmLiÕcjqWkjgW·suipjdpjbhuEkW,B. (ABSDF) \phjhjm.njgHj 

lwjsuitjtuY v,v,aYaYgs.njkW.jauitjrâ ;.·;.·et· tropuOq¡,kW.jmWYgitugHj dm.×U 

pN.njaluEqIbM.tajtJa.tuY e;·tajbkja.kM.tjgL·cjalu·trogHjr puOq¡,pY>do a.dM ·cj 

tropuOgHjlaja.bNtjpigitumdHjrâ ekN.tjtYpuOv,gmLiÕcja.suipjgL·cjtrotURU (tuikjRuikj) 

a.dpjjpN.njbhuEekeanjyU (KNU) eb.jpLnjgt,rpjlWhjrâ p:YgL·cj;.njpuO mkW.jttjkLÕcjgHj 

mNÕ·dpjpN.njbM.TpjkuETpj quJkuEtuipjlwjmuicjbmjbWYmgLiÕcjkuEelwj huitj×UgW·aRuJbcj×UdpjpN.nj 

kercj (KNU) tuYpuOv,gmLiÕcjttjTpãekL.·gL·cj;.njdpjpN.njbM.tajkM.tjbuicjlwjgHj 

m.njq.q.râ aeG.puOv,gmLiÕcjgs.njttjekL.·edqm]kpjkuEdpjpN.njbM.gHj mNihjmWYtuY 

mNihjmWYpLnj m¡,kW.ja.p:YgL·cjkrpjmWYgHj p:YsuitjaYet·K[pjdM·cj¤¤puOv,gmLiÕcj lMÕhjdHjdduikjezN.j 

v·cjromNihjmtjkLkjkjkuJr´ huJduEauitjmà, pMtjD>tjkuJ pMtjKrkjkuJmupMtjelwjqucjsY 

hW·gW·mWYq.jrâ ywjrzuicjmWYduihjkeq.wjeK[wjesHja.mà, zuicjpuitjetHjpuitj hW·puitjmà,d,K[Õitj 

bWYsMtj;.·;.·râ 

puOv,gmLiÕcj bWYkuipjkL.a.suipjbduipjkW,B.mNÕ·dM·cjzuicj/Iqcjel.nj bdY>wcj;.jezN.j 

mWYdN.Yrâ zUduJdN.YgHjbNtj/>tC YtuY SkjkW.ja.trobNtjmWYtC YpLnj tuYsuipja.bhuEdpjkW,B.t·râ 

k.lpuOv,gmLiÕcjgW·tJektjddHj]kpjsuipjbhuEgHj mipjeqL.cjsuitjbWYmel.njtuYttjekL.·gL·cj 

kWIskjezN.jmWYp:YtiÇÕcjr,eq·gHjelwj puOmipjsuitjhuJhW·auitjrâ muhuitjer.huJmà, huitj×UkuEhW·gW· 

kW.jltUgL·cjkWIskjezN.jbuJ$ajlajlekW·mdHjrâ puOv,gmLiÕcjsuipjkLÕcjbhuE p:Ygitum.Sj 

sMtjtC Y 3 qN.· 1999 gHjmdHjrâ m·cjgW·p:YbhuE bNtjpnjgitutuY dm.×Uek.ÆY m×W·dM ·cjp:YbhuEgHj 

lohuJper.ddHjrnjtMajtuicjpÒokuJ eku.·kemL.njgek.·bIdbjyU BW (BURMESE WOMEN 

ASSOCIATION) mekL.njdM·cjgHj d,gNpjsuitjaYtuY lupjekL.njp:Y gek.· BW nddHj 

ek.njgek.·mWYrâ }ko×UgHj aYsuipjkLÕcjRucjgek.· BW m×·WdM ·cjp:YKRuicjemh·cjqnj (Mae 

Hongson Province, Thailand) ÇÕcjr,eq·$aj p:YkuEgituawjg>tj sMtjtC Y 1 gHjmdHjrâ 

aYgHj/uinjrmikjgW·ptuYgu$jfuEkuEek.njv,ÇÕcjkW.njkuJelwj pY>×UkuEDrjemtÐ.mWY 

tuYar.r.auitjquJ aYd,ÇÕinjl[m·cjrâ ek.ed· ÆYed·aYgmLiÕcjkuJ quJkuEmNihjqMtjan. 

gtjgtgmLiÕcj v·cjroaYdHjdduikjbuJ$aj lPkuEd,dHjkuEkuv,quJfauitjgHj aYr.dn.mikjdM ·cj 

lMiÕnjk.lrâ nkuElv.tjq.j$aj eku.·qmÐJq.j$aj suipjmWYtCYmà, qWkjgkUaY 

qWkjÇÕcjr,aY v·cjgW·kelcjS.pjgu$jar.mWYmWYm.njgHj aYgs.njekL.nja.e$.cj 

ef[·lwjsuitjqgutjqw>tjtuYrâ lMÕhjwW· aYaeG.ebÐ.njdM·cjkemL.njRucjkuJ quJkuE 

kemL.njpercjSkjeS.·kuJ p:YkuERucj/cjk·cjmWYdN.Yrâ k.lB.ebÐ.njtuYdHja.mà, atuicjaY 

mrnjtMajlwjgHj qWkjgu$jfuEgek.·aYkuJ ek.njv,ÇÕcjkW.njaYkuJ qWkjgW·S.pjgunj 

er.jgu$jgkU nkuEpercjkemL.njmWYmWYm.nje$.cjgHj petHjektjlwjbWYm¾zihjnkjrâ 

mi\fêluE 

\fêluEwW· gW·ayukj 22 qN.·mdHjrâ aeG.m×·WdM 

·cjp:YÇÕcjr,bM.et·gHj v,mkuElwjaRuJbcj 

e;·mpÐ·kuEgek.· kW.njet· kW.nj$ajgHj hW·T½,lwjyMÕpY:kuElikj$ajgHj huitj×UgWicj 

efkjaluEqIpN.njbM.tajpkuJduhjqPa×Ðr.Ykuv,tajer.cjmdHjrâ


aes.·\dhtja]k.gWicjkÐ o 

yuyu 

p:YkuEqCiek.njt.Ye;.tjtj m×·WdM·cjp:Ypy[ÕEeq·bm.mWYdN.YgHj tCY±t·tLqCiaY 

ekL·b¡nja.kuJ´ ×UkuEelMcjBwaY gLmj±qihjhdyaY$aj tCYluEmHwuitjekL·hW·m.njrâ 

p:YkuEaKicjk.lv,ekL·a.tuY qWkjaYgHjdHjaKicjk.ldduikjezN.jkuE\zhtjrâ muroq.j 

luEmWYkÐÕEdHjm·cjer.gHj qWkjgW·kLiÕhjKLcjducjpetHjektjm.njp:YsuitjaYgHj dHjaKicjmNÕ·kuEdduikj 

ezN.jbWYmel.njrâ aYd,ducjsquicjgidztjel.nj v·cjrodW·tMajkmjgguEt,ekkjkj 

tuYd,a.suipjBwmtjkLkjkuJ /uinjraYgs.njwuitjekL·kuJelwj wuitjhW·m.nj per.ddHjgHj 

v.tjdM ·cjp:YmtjaY mWYayukjrâ 

v·cjroaYd,Runjgs.nj d,ducjsquicjbuJ$aj hW·mijkjkuEek.njcC.jqMtjgmLiÕcj 

d,ducjsquicjp:Yan.gtjgt$ajâ aKicjkL.et· v·cjromNihjek.njÇÕcjr,puOm¡,ducjsquicj 

dduikjkuJ v·cjroek.ed·puOm¡,ducjsquicjdduikjker.·aYkuJ dduikjbuJtaj$ajaYhW·mikj 

kuEek.njcC.jan.gtjgt$ajd,tJrâ ek.njpN.njbm.taj buJluEdznjh.qI 

hMYkuEhuitjfuEbuJluEgHj aYtJdM·cj×UaYkÐÕEdHjmNihj ×UBwek.njcC.jet·râ p:YkuEBwaY$aj 

gW·tJkL,kL,gHj qmtÇÕcjr,aIrkj mN·ÕyMÕqd>mjhutjqinj Sadam Husein kuEaluEqIbM. 

mSl v,/>wW· ap>aYpet.·/tjtuYloT½,lwjkuErâ k.laYgW·ayukj 10 qN.· 

dHjawYqmÐJd,gHj aYeTcjektjqzuicjdM·cjp:YÇÕcjr,puO$ajKuihjtuinjer.cj tuYsMImcjdM·cjtorâ 

percjgW·pLnjgt, dsuEds,kuEaluEqI /uitjaes.·\zhtjaY×·W gW·K[Idr.cjpercjÇÕcjkW.nj/ 

uihjhj±qihjhjm.nj hW·lYl,l,râ dM.×Uv,×·WawuEa.$.taj bkjrpjÇÕEÇÕikj 

p[Yp[.·mNihjK[Idr.cjpercjÇÕcjkW.njtajgHjr aYm¡,d,eacjducja. m·cja.qC itjtj\z\zrâ 

p:YkuEqN.· 1990 et·aeG.aYm·cjB.gW· 8 tnj p:YkuEepY>RuYm.Yalu·gkUgHj 

ap>aYelwjdHjv,]t,prajlikjpercjÇÕcjkW.njkuv,ÇÕcjkW.njtajrâ Sg,k.lsuipj 

gitudIe\znjb. qkÒr.zj 1996 gHj aYd,ducjrpjkuEbL.YqMicjaluEqIpN.njbm.tajrâ 

muhuitjer.huJmà, huitj×UaYp>lupjp:YlMihjmNihje;·meScjspjkuEepY>T½,S×¡ mkÐÕEdHjp:Ygitu 

dIe\znjb.gHj nkuEamép·cjpek.·T½,S×¡tuY aYm¡,ducjepL.pjaK[ÕkjT·cjbNtjpitC Yepcjcjrâ 

}ko×UgHjtuY qzuicjdM ·cjp:YqC ipuOgHj per·esHjk:cjrâ ×UkL.et·r apY>aYmWYeku.· ÆYaYmWYgHj 

ekcjK[Idr.cjkLÕcjpercjÇÕcjkW.njtuY mNihjp:YainjT·cjpuOquJv,fauitjgHj m¡,ducjmcjr·cj 

ek[.wjdM·cjkuEaluEqIpN.njbm.tuY qWkjgW·titja.tromWYmWYdN.YgHj hW·el.YqW.l,l,râ 

huitj×UhM YkuEaeK>cjK[Idr.cja.kLÕcjbL,bL,/,/,gHjr hW·mikjSkjktja.pv.mdHjtuY dotitj 

kLÕcj×UÇÕcjr,bm.et·mdHjrâ p:YsuitjaYet·eTcjKy[ektj k.laYsuipjpyuEqcjmWYlpã 

et·mà, qWkjek.njv,ÇÕcjkW.njtaj gW·ducjsquicjpercjbL,/, percj/uihjllmjgHj ekL.nj 

gW·bL,/,gLiÕcjer.cjesHjsuitjrâ ×UkuEtiÇÕcjr,eq· ekL.·a.ti;.jbL,/,qcjÇÕcjr,bm.tuY aYkuE 

ÆYaYmWY ektjt.l[Õicjpl·cj]t,likjpercjÇÕcjkW.nj st·×UqkÒr.zj 1994 et·mdHjrâ 

huitj×UgHjr qzuicjdM ·cjpercjÇÕcjkW.nj p:Yti;.jbL,/,kuJ p:YÇÕcjr,eq·kuJgHj aYgW·tJektjkL,kL, 

f:,f:,râ alnjlkj}ko$aj aYtitjkLÕcjsuipjpyuEqcjlpãÇÕcjr,eq·$ajmWYalnjpLnjgHj 

aYgW·SuEv.tjgek.·mNihj|bomWYgek.· gs.njekL.njdM·cjqWkjaeK>cjdImwjker|zI eku.· 

percjmcjmWYsuEdN.aeK>cjr.mNihj alnjkL.auitjmdHjrâ p:YqN.· 1999 gHj aYlupjdHj 

ek.njeb.jdImwjker|zIek.njgkU mN·ÕdM·cjp:Yti;.jbL,/,$ajrâ aYlupjeb.j$ajtuY 

nkuEaRuJbcjmNihj|bop:Ygek.·gHjkuJ gW·ektjt.l[Õicj percjmNihj|bop:Y#.njti;.jbL,/,gHjrâ 

nkuEgek.·mNihj|bomWY gW·aeK>cjekL.njpercjbL,/, percjawuEaupjDupjtuY \zhtjgek.· 

ezN.jem.wjgLiÕcjtuinjtuY gluicjluEcCÕhjm,ezN.jer.huJgHj tJektjm.njer.cjeTcjektjrâ 

kemL.njspjkuEmNihj|bopuOekL.njm.njgHj pY>×UpercjmNihj|bopuOm·kjgtwj\p.ktjtuinjtuY 

aes.·sr.YmNihj|bopuOezN.jpMwjtuinj percjkemL.njmNihj|bopuO quJmN·ÕkuEbuJ\pcjesHjesHhjrâ 

puOmNihj|bogmLiÕcj hW·tupjkuEmNihj±t· percjSuikjb¡kjsIkL, mNihj|botajelwj etMcjtMhj 

×UmNihj±t·´ dHjq.jgHjr qWkjgek.·kMinjÇÕcjr,bM.gW·Kuihjtuinjm.njgHj dHjtcjaDikmWYer.cj 

mikjgW·huJg,râ \zhtjaes.·mNihj|bon.n.q.j mNÕ·dM·cjtuYtuYgHj v·cjgW·qMhjt,kuEv,tNhj 

m.njgHj ekL.njT½,kuEm.njtuY k.lef[·dN.YkuEmNihj|bo nkuEkemL.njq.j$ajmà, dHjgunjfuE 

qWkjmNihjtajkuJ quJkuEgW·dHjgunjfuEkuÇÕcjkW.njm.njer.cjgHj gW·SuEv.tjektjrâ 

p:YÇÕcjr,bM.et· v,ÇÕcjkW.njgmLiÕcj×·WpMikjkuEpercj/uihjllmjgHj mNihj|bopuOtJkLiÕhjKLcjdM·cjtuY 

»$ajgHj mdHjtcjmcjsM ImNihj|bopuOmWYtcjkuJrâ 

puOmNihj|bogmLiÕcj buJpuOtJkLÕihjKLcjdM·cjtCY$aj qWkjek.njgkUgmLiÕcjgW·kelcj 

ekL.·k:S.njkM injv,qkajkuJ quJkuEpercjdImwjker|zIgW·m·kjgtwjtuinjm.njgHj v,v, 

aYaY alu·quJfauitjgW·ekL.nja.mWYsW·kuJ gkUmWYmWY mNÕ·tNhj\K.kuEgkUtNhjtajgHj 

v·cjgW·gW·DrjvIq.tuYeRHjeqHjv,qkajm.nj gW·dHjkLÕcj\zhtjp·cjek.·mWYker.·mWYsW·m.nj 

v·cjro/YmWYsnjgHj puOmNihj|bogmLiÕcjaeG.guitjgs.njekL.njdM ·cjfuihj mdHjrâ 

mNihj|bogmLiÕcj v,mdHjek.njÇÕcjarcjgkUtNhjhj v,mN·ÕkuEpercjSuEgbn.n.q.j 

tajgHj p·cjpek.·v,qkajtuY v·cjeqà·.gW·percj/uihjllmj;.·;.· percjekL.·k: 

S.njkM injap:YÇÕcjv·cjgW·m·kjgtwjm.nj guitjgs.njK[Idr.cja.vIvIq.q.mà, d,a·cjzN, 

¿k×Ðer.cjâ qWkjpuOmNihj|botajmà, an.gtjgte;·mdHjgL·cjtro;.·;.·gHj Dm·kjT½,Rupjro 

gW·dM·cjkuJrâ 

×UkuEmNihj|bogmLiÕcjv,mN·ÕdM·cjp:YpWIbWÕicj$aj aYgW·ktjlCtjektj aes.·\zhtj 

mNihj|bopuOkuJ Drj»njrIkuJquJkuEgu$jqikÉ.mNihj|bobWYmgLiÕcjrâ ×UkuEpercjtaj$ajr aYgW·ezN.j 

pMwjptuinjaes.·\zhtjgW·p>lupjK[Idr.cjp:YpercjÇÕcjkW.njtuY kligW·\zhtjsuitjbWYmgLiÕcjrâ


k.ld,SuEgbkuEpercj suitjd,TuY suitjd,luJ ×·WkLÕcjmà, suitjzkubuJluEgW·buinjzMaj gW·bDwj 

suitjelpjgHjelwj aYgW·lCtjektj×Uek.nje;.tjaYgHjrâ 

k.ldHjdduikjsuitjtuY lRuiajy.·tuinjetHj ek.nje;.tjaYgHj ¤¤aem lp 

lRuiajel m·cjmipjpjviõõgHj ek.njaYe;·huJelpjrâ leS.wjleS.wj r·cjbuEektj 

ek.njzku e;·mewcjmipjdM ·cjgHjtuY aYelwjlCtjektjnYgW·m·cjmipjpj×Uek.njaYgHjrâ ywjK>r 

aYsuitjTuYsuitjluJdM·cjmà, wuitjekL·a.gL·cjek.njzku hW·pgRukuEek.njzkudHjtuY aYgWicj 

efkjdHjtcjyutjedkjkuEek.njzkurâ percjtaj$ajr e;·ktuEbdHjkuEaes.·\zhtj 

kuaYbWYmgLiÕcjrâ tNhjnkligW·percjmipjlhicj/uihj±qihjgHj aYgzajDrj tuYetHjgLiÕkjgL.Y 

ektj×Uek.njaY eku.·mitjqh.YmNihj|bogmLiÕcjmdHjrâ zkuzkumWY/uihjllmjgHj mipjlhicjto 

bWYmel.njrâ qWkjaYgHj ywjtitjbL,a.×UdduikjtuY hW·d,s·cjtomà, »gHjmdHjpercj/uihj 

llmjer.cj mikjgW·huJg,râ percj/uihjllmjmà,gHj ddHjgW·m·cjmipjpj|zipjpjehcjmdHjrâ 

kmjgguEt, e;·mekkjmWY pnjd,gHj e;·ektj$.percj/uihjllmjapuicj 

hW·m.njpuhjgHj d>tjtibL,etHjbL,a.râ p:YkuEpWÕicjmWY/>qN.·$aj qWkjgW·ekL.nja.percj 

/uihjllmj aYmikjgW·SuEmikjgW·v.tj ef[·qgutjqw>tjtuY qL.Ygt,lv.tjkuEmNihj|bo 

tNhjhjtajgHjelwjgLiÕcjtuinjrâ 

±t·tlqC iaY v,ms:,ekL·a.gHj Slajelwjwuitja.hW·m.njrâ nkuEpercj 

S.njkM inj percjmN·ÕDrjkru$.kligW·×UmNihj|bogmLiÕcjgHjtuY aYm¡,Runjgs.njtitj×UmtjkmjgguEt, 

gHjm.njrâ ×UgHjtuY aYm¡,gL.Ypercj/uihjllmjgW·m.njrâ nkuEmNihj|bomWYtL ×UÇÕcjr,bM.d,m·cjquJ 

kuEd,efkjgm·kjgHj aYhW·mikjm·cjrâ Sg, aYg[Õicjtom·cjlMÕhj$ajgHj nkuEpercjsM Iv.tj 

Drj/uihjllmjehcjrâ percj/uihjllmje;·kligW·gHjelwj mdHjqWkjmNihj|boker.·aYmWYsW· 

quJmNihj|botNhjhj ainjT·cjtNhjhj pWIbWÕicjmNihjtNhjhjfauitjrâ 

yuyu 

p:YtmjqN.· 2001 gHj ±t·tlqCiyuyugHj qWkjgW·SuEgbkuEmNihjek.jkLÕcjfunjmWYtLg, 

titja.tuY hW·kelcjsosuipjqCimdHjrâ v,gHjsuipja.dN.YluE dHjdM·cjbuJluE pRuicjqzuicjviv 

kuJelwjhW·micjmWYq.jrâ yuyumWYgHj ker.·mNihj|bogmLiÕcj×UÇÕcjr,bM. nkuEDwjpetHjv,ducjguicj 

ektjtuYSkjDm·kja.Rupjro guitjgs.njekL.njdM ·cjkemL.nj p:YedqpyuEÇÕcjr,eq·bM.mWYdN.Y 

duEaKicjlMÕhjmdHjrâ 

øøøøøøøøøøøøøøø 

ngl.njp>cjehcjbuicjRuJbcjvi mipUbu 

dwjeKcjeaem[aj 

xtukvcjelwjhW·suipjk:cj xtumuhjk[.auitjlzuYa.e$.cjeTcjektjrâ 

p:YkuEp>cjguihjmWYgHj mNÕ·tN·SumWYtN·r·cja.qL,dM ·cjgHjrâ aeG.pkoSugmLiÕcjr.cjepcjalu·tN·SugHj 

ges·pUgmLiÕcjtajelwj ltUkN.cjSutajgHj pwja.pwjkLÕcjmNÕ·torâ 

p:YkuEt.YmN·ÕgyuicjpnjtNÕcj qMwjtN·Su gHjehcjaYktuEdHjmNihjrâ p:YaKicjgHj ker.· 

aemaYgHj mN·Õ»mi/·cjek.njyMÕ»en.jecWmécj eku.·ap>aYehcjmdHjrâ ap>aYgHj v,rpj 

lwjlWhjqkajtYv,tuY kM.YekLhjlwjTuicjkM.Yeq· (RHmj,lWyjaipj) mdHjrâ nkuEgWicj 

ktosuitjtuY ek[.wjr·cja.aemrâ ap>gHjmuelwjqPhW·elpj k.laemgHjbucjgi 

el.njtuYeacjhW·m.nj lRuiajkqwjdM ·cjrâ ap>mWYgHj¤¤ak[Ieley ak[Ielõõaerwj 

mWYp>cjgHjDwjehcjhuJelpjrâ qA.cj×UgHj muelwjhuJg,hW·elpjmWYq.jrâ percjtaj$ajgHj 

k.laYezN.jeg>wjtuinjr aemv,loT½,kuEaYtuY gW·tJektjrâ 

p:YkuE¾gipjezN.j dN.YmeqC.Y×UkuEmNihjgmLiÕcj qL,gwjgNoaYtuY aYmikjgW·tJtuinjper. 

ap>aYkuJrâ ap>aYgHjmdHjmNihjb.jkLajtuEgUelwjhW·eqcj´ dHjtmC.gL.Yk p:YkM.acjlH. 

/IÅkcjgHjelwjhW·eqcj´ mNihjekL.njsnkuEkWtjzuicjkWtjtY gW·cCÕhjlicjekL.njkemL.nj 

qMicjgHjelwjhW·eqcj´ ywjrhuJdHjkW,B.tkÒquElgucjgW·ducjyMÕtnjwizZ.mWYtLhuJmà, petHj 

m.njvih.´ ap>gHjdHjkW,B.lupj¾gipje}t· esHjsuitjw>dtYpY>mWYtLmdHjrâ 

p:YaKicjet· p:YKRuicj\pnj ÇÕcje;.tjtjmWYmNÕ·yMÕpuikjKuicj (ep>kjeK>cj,¾miÁ) gHjmdHjdN.Y 

rY¾gipjtajzUduJmWYdN.Y ap>gHj\zh.njes.YspjkuEaemaYv,mdHjas.eÆ.·p:YB.tnjled>wj 

mWYtLmdHjrâ k.lrYaluEqItaj kelcjqJgW·ÇÕcjpuikjKuicjgHjtuY ap>kuEaemm¡,ttjekL.· 

±kcj (nwcj,eK[.cj,) tuY lupja.p:Yker.cjduE (Rui,met.cj) gHjrâ huitjq.jgHjr BwaYgHj 

m¡,ktuEdHjkLÕcjmNihjp:Y¾gipjdmLÕ a]k.etCkjpUgmLÕicjrâ kW,B.qM.pLnjgt,ezN.jmWY ap>aYgHj 

KutjyMÕkuEaY mipUbu (mK[Õi,\fê) mà,râ aYmipUbu$aj qtJap>aYhW·d,râ ap>gHj nDwjpetHjv, 

kuv, ahinjpnjbtuikja.dM ·cjp:Y¾gipjgHj m¡,hutja.lm[ÕJp:YepY>btuikjkW.njKuednjcC.eqaj 

(Kutcjc>,ScjgHj ap>hM YtuY aemmWYgHj yuikjelcjlwjaYtuY a]k. 

epY>btuikjaed>wj¾gipjgNicjgHj m¡,|gipjpY>a.kLÕcjdM·cjtorâ aemaYayukjawYhW·epcjmWYkWI 

(25qN.·) $Jelwj m¡,dpãa.kLÕcjdM ·cja]k.r.pjdunj s/cj skWY. tuYS.njkM injek.nj 

v·cjrokMJeÆ·.mWYp:Y¾gipjgHj Runjgs.njkLÕcjBwrâ aeG.epY>btuikjqk.tj\mhjdM·cjgHj 

aemyuikjelcjlwjaYtuY |gipjdoquJd,eacjsNekL.wjpucjelwj×·WkLÕcjrâ /uinjgHjelwj aemmWYgHj 

nkuEaes.·\zhtjepcjcj suEdN.YkuEek.njgW·bL,×Ua×Ðr.yjgmLÕicjrâ ek.njwutjqMtj mipUbu 

b[ÕEpucjrmà,etHj ywjr]kpjkuEkW.njmà, a.tjgW·KM.YtituY ÇÕcjbspucjkuEek.njwutjgHjrâ


k.lkuquEKuihjgW·KM.Ys.cjhuJetHj ekLcjhMY nkuE;.jÇÕEf[ÕinjKM.Ys.cjkuEKM.YtigHj tuYf[ÕJpucjkuE 

ek.njwutjkL.zkusrâ ywjreqC.Y×UkW.nj eqC.Y×UmNihj ×·Wp:YT.nj¾gipjmà, kutjektje;cjdunj 

TepcjsutjqCÕ;.jtuYs·cjkuEpMtj ekL.njKl.mj wIbskLÕcjek.njmdHjrâ 

/uinjdHjmNihj|boelwj aemaYgHjtwjesNhjkLÕcjdduikjn.n.q.jrâ Sg,m·cjgW·pi|bYtuY 

aemsktuEdHja.yYzWhjrâ zkuaemdHjyYgHj aemducjm.njr´ ywjrek.njwutjaem 

mipUbuktuEdHjyYgHjaemhW·g·cjkUK[pjrâ ahinjzWhjtuinja.esHja.dHjdM·cjgHjr aemlupja. 

ef[·lWhjp:YtmjdpjpN.njp:YÇÕcj\pnjgHjrâ alnj$aj dHja.¤¤mipUbusoÇÕcjõõrâ bet.YgW·tY 

ek.njwutjayukjpiqN.·gHjtuY aemkelcjsoÇÕcjpuikjKuicj (ep>kjeK>cj,) râ ap>ezN.j 

v,mdHjek.njpN.njb[Õ BIauicjea e}t·mWY eku.·miezN.jb[ÕgHjducjtLÕcjek.njwutjkuEek.njso 

gHjrâ aemgHjm¡,ducjptitjeT.·×UkemL.njas.B.tuY hM YkemL.njekL.njmdHjrâ dHjq.jgHjr 

aema.buicjRuJmiezN.jqW·f[. p:Yf[.ezN.jÇÕcjpuikjKuicjgHjrâ 

Sg, aemgHjhgW·m·cj/uihjhj´ huitj×UmdHjqmÚ.rYpLnjgt,mWYtuY rYt.l[Õicjtaj 

ek.j$.sMIsMtjrâ aemgHjdHjv,eq.cj/,mWYtuY ddHjrmuelwjhW·tJpuhjgHjeq.cjT½,kuErâ 

/uinjgHjelwj v,ektjduhj qpamépercjÇÕcjkW.nj puitjeÆ.· (5) v,sutjgbutjrâ 

amépuitjeÆ.· (5) gHjv,md,ducjsutjgbutjgHj eKLwjqHjhgW·â lupjgercjpÐJelwjhgW· ducjl[Õicj 

elwjhW·gW· duhj×·WgluicjluE tCYluEqN.·luEgW·bL,gHjelwjhW·tJ percjDwjqMhjt,elwjhMY 

mWYq.jgHjr ap>ezN.jmipUbumWYgHjbWYmgikt.njd,ducjsquicjrâ ek.njpN.njr.·titj£b£bmWYtL 

v,mgW·lupjkLÕcjlwjepY>btuikjqWkjbL,/,ker.·builjK[Õpja·cjq.nj d,qL,kLÕcjlwjlm[ÕJ 

SJplkjtuYguitjgs.njkLÕcjlwjgHj rnjtMajkuEpercjSkjeS.·tupjqMhj percjpuinj\gpj 

tupjqMhj percjÇÕcjkW.njtupjqMhj eku.·percje;·meScjkuEeqN.wjxpedelwj v·cjgW· 

tupjqMhjv,qkajer.cjmdHjrâ 

lMÕhj$aj ek.njpN.nj£b$aj qWkjek.njwutjzkumWYmuelwjRuJbcjhgW· 

S/uitjgW·a.r·cjek[.wjek.njwutjp:YT·cjgHjd,Tpkj]qnj´ kemL.njelwjd,ekL.njeqà.· 

tnjtoa.~ qA.cj×UgHjpLnj qWkjpercjpv.ek.njsoe;.tjhgW·yutjedkjg,tuY sW·kuEB. 

p:YÇÕcjpuikjKuicjgHjrâ qN.·mipUbugW·tnjttiygHjr aemgW·titjbL,×UT·cjrâ nkuEtYv,letcj 

ktuEdM·cjgHj v,minjlwjmipUburâ alu·k:iÕpjv,mWYeq.jbudM·cjtuY zkuv,gHjelwj\z.Ye\zhj 

r·cjv,tupjmiezN.j£b bWYmel.njrâ aemgHjf[ÕnjqWgHjelwjhM Y \zhtjelwjea.njekW·ekW·râ 

nkuEak.Yr.gHjr aemgHjgW·m·cjker.·ek.njwutjhW·lajmWYq.j v,titjbL, 

kLÕcj×UT·cjtuYgW·pigitugHjd,qL,ekL·lm[ÕJrâ kL.lm[ÕJaemhW·titjk:cjgHj v,huJtuYhuJpLnj 

ddHjraemgHjhM YduhjmWYq.j´ aemd,ducjsquicjpercjhM YkuEbbWYDwj e;·hM YkuEDwjâ aemd,eT.· 

a.tuY hW·/kjqN.·$J ap>ezN.jd,eT.·a.mWYpLnjrâ eqHjdM ·cjmiezN.jmWYgHj minjlwjek.njso 

mipUbup:YgL·±qihjtuY m¡,ekL.nja.kemL.njqWkjek.njsogW·tuinjB.râ k.lmipUbu a·cjsHjtnj 

miezN.jmipUbumipjsuitjqZkjhuJhMYrâ mipUbuelwjzkuzek.wjek[wjeg>wjtuinj dr·cjmuhjtpj 

Ke;.cjmtjK:mjekwjdM·cjtuY eqM.njp>cjelwjaerwj;.tj zkuzek.wjS.njl.nj 

v,v.tjetHjd,q:iÕkjS.nj r·cjf[ÕnjzkupLnjelwjklitjkel.tj p:YÇÕcjpuikjKuicjgHjetHj 

dHjmNihjek[wjeg>wjel.njmWYtLmdHjrâ 

miezN.jgHj r·cjbuEdM ·cjek.njsotuY puikjdM ·cjyWÕJrâ percjpuinj\gpjgHjelwjhW·KuihjqWkjgW· 

pl·cjek.njsosW·B.tkÒquE´ dHjq.jgHjrmiezN.jektjaSkjkuEkel.ek.ed·v, 

p:YÇÕcjlgucjet· SkjesL.·kuEmipUburâ p:YdN.Y$ajr mipUbugW·SuEv.tjkuEv,mq:iÕkjS.nj 

kuiea.cjmdHjrâ kuiea.cjgHjmdHjek.njsov,mdHjek.njÆYek.njed·kuEmiezN.jrâ kuEmipUbu 

tajhuJetHj kuiea.cjgHjdHjek.njÆYek.njed·pidet.wjmdHjrâ atuicjlikjmiezN.jK[ê$. 

lwjgHjetHj miezN.jkuEek.njkM injv,bl,$.kuiea.cja.ÇÕcjpuikjKuicj a.ducjmipUbukuEmiezN.j 

eqà·.kLÕcjelC.wjk[.jp:YÇÕcjlgucjmdHjrâ 

kuiea.cjgHjmdHjkW,B.tkÒquEkWtjskjqN.·ttiy ar·cjzkub·Ëkjm·cjtuY 

qLÕcjdtUgLicjqwYdM·cjrâ eK:.cjmtj eq.jmtjv,lË·kjm·cjgHj qWkjkuiea.cjgHjmdHjv,mN·Õ 

mukjmtjwieqqmWYtLmdHjrâ kuiea.cjgHj mukjmtjv,;.tj´ mipUbugHjrpjl·cjhW·elpjtuY 

S.njv,v·cjroek.arcjmWYkuJmdHjrâ kuiea.cjgHjdHjkW,B.tkÒquE SkjeS.·KuihjmWYtuY 

mipUbupmWYezN.j (aeTcjezN.j) kuEv,râ 

kuiea.cjelwj k.lv.tjd,ed·wutjbbuihjlwjges·p:Ymukj bWÕikjltkj 

my[ÕElgUgHj tuYq:ÕikjS.njtiunjrâ mimkuiea.cjelwj v.tjmipUbumdHjek.njsomiezN.jS.nj 

ÇÕihjekkjgHj r·cjbuEer.hW·fYdHjtorâ aemkuiea.cjgHj v,mN·Õek.nj±t·mWYDwjtuY mikjgW·ef[· 

suitjkuEmipUburâ mikjgW·kuEesHjdN.Yrâ miezN.jhuJ ar.suitjek.njcC.jtajr´ kuiea.cjkuE 

mipUbutajv,/>elwjS.njm·cjv,qkajretHj gvikjk:Õipjrâ quJv,/>lpã suitjqMhj 

t,v,qkajtuY sIznjfnjfkjtuinjepY>mCÕETpjtYe;.tjtjmWY qWkjkuiea.cjkuEmipUburâ 

aeG.sIznjdM·cjgHjr sukja.kuEaDikuE xêq (xJ,qnjÁ) pLnjrâ kuiea.cjmdHjkW,B. 

tkÒquEkWtjskjmWYaeG.suipjdM ·cjaKnjbet.njlikjgHj qWkjgW·sM IsMtjg,tuYv,ek.j$.râ 

kW,B.kuJ ek.njv,kW.njgmLiÕcjmN·ÕdM ·cjp:YwcjtkÒquEquJfauitjd,ducjrpj$.auitjrg,â 

kuiea.cjhW·kelcjsokLÕcj ap>kuiea.cja.bkjgLiÕkjgL.YqM.njr·cjrâ muelwj 

hW·micjpRuicjmWYq.jrâ pUbusuitjd,ktotuinjr d,ptitj;.jrmtjqWkjkuiea.cjpLnjrâ 

kiuea.cjekL·a.tuY epcjTpHjtC YgHj ×Ugy,\phjtC YhW·tM,k:cj$J p:YgtmukjqC ikuiea.cjgHj 

kWIskjezN.jmWYkLÕcjed·>tuY lwY>gHjkelcjtitja.râ ap>kuiea.cjv,×·Wp:YaKnjk[.j 

v,v.tja.kL,¤¤eh< gtmukjqC igHj mugHjmWYhW·tJ v,eT.·ef[·×UkWIskj aYa.r·cjsmjõõ´ 

tuYmikuiea.cjgHjg,¤¤lpa.r·cj]k.njnj ap>e;· mugHjer.hW·tJõõrm[.cjv,huJbed·>gHj 

pUbugW·micjrâ ¤¤aeme;· kLÕcjr·cjsmj»$ajek.njkuiea.cjelwjõõ´ micjq.jgHjtuY


pUbu|gipjesHj×UqC ir´ kuiea.cjmWYgHj luEdM ·cjzuicjgL·cjgHjrâ ap>kuiea.cjkuEpUbuv,/> dtYkwãncj 

kuiea.cjtuinjltUqC iquikjkjrâ sW·lwjv,ltUdM ·cjqtikjtuYwIpr.kuEv,râ 

lukoTpHjtC Y gLikjv,buikjlwjgHj eT.cjs.jdM ·cjay.·m.tjkM.tjdN.YgWmWYkLkjehcj 

eqHjdM·cjrâ pel.·twjegL·gHjelwjecCtjeptjdM·cjqM,heqcjquJkuEpqeacjdM·cjrâ k.l 

qM.njr·cjkuiea.cjgHj qWkjgW·sMIsMtjg,v,ek.j$.tuY percjbbWYDwjhMYv,g,râ aeG. 

huJdM ·cjaerwjgHj v,e;.cjtuinj yuJw>tjtuinjtuY hW·SkjqM.njrâ percjTtjyukjkuiea.cj 

vielwjhW·KuihjmWYq.j´ plupjgxÕY\zhtjelwjhW·lupj egWcjmtjv,Kl·kjdM ·cj tuYmtjv, 

getwjdM ·cjrâ mukj/>lpãgHjKl·kjdM ·cj r·cjhW·±kikjkuEawY v·cjrob[ÕToekW·râ /uinjrguitjgs.nj 

wIgluicjluEkuJelwj RuJT½lB.jlm[ÕJhW·gW· ×UkuEsuipjqC igW·pitC YtuY kuiea.cjm¡,qL,ekL·Bwrâ 

hM YkuEbbWYDwj aeG.mhuJdM ·cjaerwjgHjlm[ÕJauitja. aemq:ÕikjS.njmipUbukuJ 

eku.·\zh.njesWcjkuJ pUbugW·m·cjqtilM iÕnjk.lrâ percje;·mRunjmuEppjpItaj$ajgLÕicjtuinjmà, 

Dwjel.kp>l (DwjmcjmWYgL,kwj) ekL·b¡nja.m.njer.cjâ Dwjel.kp>lv·cjhgW· 

ekL·b¡nja. percjbbWYDwjv·cjm·kjgtwjtuinj mipUbuq¡,gL.YDwj;.·er.cjâ aeK>cjr.mNihj 

e;·mp>kLÕcj×UgwjgHj v,v,aYaYgW·ducjsquicjmH BwpUbutajgW·ezN.jem.wjtotkjtuinjm.njrâ 

p:YkuEelMcjpercjezN.jem.wjtotkjgHj percjaupjldmjbbWYDwjgHjmdHjqzuicjrâ ltUmNihjgmLiÕcj 

sW·suitj|pYtuY emtÐ.eztjtj×W·mH ktuEbdHjpercjbbWYDwjgW·râ 

el.nj×UkemL.njpUguEmWYgHj kemL.njgek.·mWYmWYbuicjekL.njv,qkajmà, percj 

bbWYDwjKuihjaiutjgHj bWYm\phjkligW·m.njrâ huitj×UqBoDwjqzuicjtaj$ajr mipUbuktuE 

dHjkLÕcjek.njeb.jdImwjker|zIek.njgkUrâ eb.jdImwjker|zIek.njgkUwW·ducjl[ÕicjkuE 

aeK>cjjr.mNihjtuY v·cjgW·ktuEbdHjkMinjÇÕcjr,dImwjker|zItMimWY e;·mNÕ·aeK>cjtupjqMhjgHj 

ef[·kuERuihjkNkjbWYmbuinjKuicjer.cj rnjtMajlwjtuYercjtLÕcjekL.nja.râ huitjgHjr mipUbu 

petHjk:iÕpjqÒÕipjeb.jdImwjker|zIek.njgkUtajrâ percja.k:iÕpjekkjqk.kuv, 

aupjk.eb.jdwja·cjq.njquk[IgHj aYq:iÕkjmLiÕkjbWYmel.njrâ dwja·cjq.njquk[I (mqu) 

gHj m×·WsuitjsRuitjtpjt,buqA,qM,hW·eqcj Rupjq.jk[.j}qIelwjeTkjkuEq:iÕkjmLiÕkjeRHjeqHj 

bWYmel.njrâ 

dwja·cjq.njquk[IwW· kemL.njeTkjkuEd,ekL.njgHj qtÐi×·W×·W qmÐJmNÕ·kuEt.l[Õicj 

tuYekL.njkLÕcjrâ nddHjk:iÕpjqÒiÕpjeztjtjmWY kisËv,petHjlwjgHj g·cjloT½, g·cjeq.cjkl, 

kuEv,ÇÕcjkW.njtajrâ dwja·cjq.njquk[IwW·tpjt,y[ÕElgUekW·râ dwja·cjq.njquk[I 

(mqu) v,huJg,lwj spjkuEar.qLÕcjptuinjBwak.Yr.elMcjtotkjgmLiÕcjgHj percjmNÕ·kuE 

bbWYDwjgHjdHjqzuicjrâ percjbbWYDwjgHjd,pMikjezN.jbWYmel.njgHjr m¡,qpgRugLiÕcj×UkuEDwjemtÐ. 

kRu$.tajgHj$Jer.cjâ percjDwjemtÐ. kRu$.eztjtje;·mqpkuEmNihjpuOmNÕ·suitj|pY 

eku.·pv./>q.j$aj v·cjgW·kitjvIekL.nja.gW·mà, percjbbWYDwj hW·ktuEdHj×·W··h.â 

DwjS.njÇêlupjkLÕcjmà, percjbbWYDwjKuihjauitjgHjkligW·m.njrâ 

v·cjromqukuJ mipUbuelwjd,gLiÕkjgL.YDwj;.·gHjer.cjâ v·cjeqà.·kligW·Dwj;.·gHj m¡, 

ttjekL.·tcjw>tjg>tjbWYmgLiÕcjrâ p:Yar.guitjgs.njeq.cjkl,tcjw>tjg>tjgmLiÕcjgHj mipUbu 

m¡,×W·qtÐier.cjâ suitjaG.tgmLiÕcjtajgHjelwjd,ttjekL.·m.njer.cjâ DwjemtÐ. 

eztjtjtajgHjelwjm¡,pLÕpjp:Ysuitjer.cjâ DwjemtÐ.eztjtjtajgHjr pY>ekL·DwjefkjgM ·kj 

tajgHjm.njrâ pLÕpjsuitjkuEDwjemtÐ.eztjtjgHjtuY mipUbud,gL.YpercjbbWYDwjgHjer.cjâ 

qWhjpercjbbWYDwjeztjtjgHj mipUbukligW·×Udwja·cjq.njquk[I (mqu) tuYrâ dwja·cjq.nj 

quk[I v,mdHjmNihjgW·qPpD>njsgW·gHj mipUbucC.jr·cjtuY gtmukjdwja·cjq.njquk[I (mqu) 

gHjal.·eb.jdImwjker|zIek.njgkU lwicjqWwjdM ·cjltUk[.râ ltUy.tjpikjar·cj;.Y;.Y 

mWYgL,gHj mN·ÕqN·cjar·cjbuqA,mWYe;.cjkuE\m.jmWYgHj hW·kelcjSutjmWYq.j aes.·×·W×·W duEkuEK[Õitj 

hW·gW·f[wjwiriy ker.·\m.jmNÕ·kuEqtÐi bkj}komqu duEkuEkligW·epY>a·cjzN,er.cjgHj SkjkW.Y$. 

gl.njp>cjrâ 

KRuKRU KRuKRU KRuKRU 

dwjeKcjeaem[aj


huitjmWYkÐÕEdHjp: YpyuE 

eKnje#k[ê 

p:YkuEpWIbWÕicjmNihjÇÕcjr,bM.gHj DwjpetHj×·WmWY ×UtmL.tmL.et· ddHjmNihj±t·gmLiÕcj qLÕcj|pY 

×UmNihj|boer.cjâ ducjqzuicjkuEDwjpetHj$ajtuY ×UaKicjstmjr.zwcjbM.et· duEaKicjlMÕhj 

mNihj|bogmLiÕcj nnYn.n.q.jd,ducjp>kj\K.d,ducjDrtjlwjgHj dHjkLÕcjbWYsMtjrâ p:YaKicj$aj 

aK>$ajpLnjelwj rYtLawuEpN.njtajÇÕEÇÕikjdM·cjmNihj|bogmLiÕcj gLiÕcjel.nj×UmNihj±t·$Jrâ 

p:Ya]k.ak.Yr.$ajgHjr puOmNihj|boek.njÇÕcjr,bM.gmLiÕcj qWkjdImwjker|zI eku.· 

aeK>cjr.mNihjhuJgHj p:YÇÕcjr,puO$aj hM YhW·tuY zM.pjpjk@ m¡,p>lupjK[Idr.cjkLÕcjgHj gW·v.tj 

ektjrâ 

aYgHjmdHjkW,B. qN.· 1988 p:YaDikuEds.·pnjmgHj p>lupjK[Idr.cjkLÕcjtuY p:Ygitu 

eqpjetmjb. 18 gHj dpjpN.njtajqJektjawuEtuY bWY}koqWkjgW·K[Idr.cja.percjdImwj 

ker|zI eku.·aeK>cjar.mNihjg,tuY aYpY>dotitjkLÕcjlpãpyuE$ajrâ kW,B.mNihj|bobuJpuO 

gmLiÕcjwW· k.lmN·ÕdM ·cjp:YÇÕcjet·elwj ker.·kW,B.mNihj±t·gmLiÕcj K[Idr.cja.kLÕcjmWYsW·tuY 

k.ls:,titj×UqCipLnjelwj m¡,q.Y\K.ekL·×UmimrYmitjqh.Y kel.ek.ed· eku.· 

aKnjktjebÐ.njlikjquJfauitjrâ Sg, huitj×UdHjmNihj|botuY mNÕ·ar.puicj\K.pãtNhjlwjtuY 

k.lptwjpN,ekL.njkemL.njmWYsW·kuEmNihj±t·gmLiÕcjgHj m¡,sW·qtigLiÕcjvier.cjâ 

p:Y¾gipjet· puOtuinjktjkWtjpN.nj eku.·kWtjpv.gxÕY tuYaYgHjd,ektjt.l[Õicj 

as.gxÕYmWYtL p:Yker.cjpN.njlkj}korâ /uinjdHjq.jgHjkL.r ek.njpN.njmNihj±t·mNÕ·p:Yker.cj 

pN.njgtmukjet·gmLiÕcjgHj mdHjmNihjesHjkLÕcj×UB.pÒtjepÒcjpN.njmWYsW·râ puOmNihj|boelwjmNÕ·S×¡ 

mikjgW·a.kLÕcjg·cjcjqk.qk.v·cjromNihj±t·gmLiÕcjkuJrâ zkuzkuelwj ekL.njm.njqPm.nj 

er.cjgHjpetHjektjlwjrâ huitjq.jgHjr puOa.tjmikjkumNihjt.l[ÕicjtajmWY×HmWY×H qWkj 

tmjdpjmNihj|bopuOeqà.·tuinjmukjpN.njkuJmdHjrâ Sg, mNihjt.l[Õicjtaj hW·g·cjpetHjspuOmNihj|bo 

tuYv,huJdM·cjlMÕinj ddHjmukjpN.njgHja×Ðr.yjgLiÕcjbuJluE tuYhW·kuEaeK>cjkupuOrâ puOgHjker.· 

mNihj±t·gmLiÕcjehcja·cjkLÕcjlwjkWtjpN.nj tuYlajhW·lajDm·kjT½,kemL.njkuEv,taj 

v.tjektjrâ puOqpUket.wjmNihjt.l[ÕicjtajlajpWÕicj/>qN.·tuY ekN.tjtYv,taj 

ef[·qgutjqw>tjkuEaeK>cjkumNihj|bopuOtitjmukjpN.njp:YqkÒr.zj 1990 gHjrâ Sg,puOgW· 

aeK>cjgW·a.lYlYhW·eqcj k:iÕpjqÒiÕpjv,mNÕ·t.l[Õicjtaj kuEpuOktjkWtje;·mw>tj×UkuE 

aKicjpuOtuinjlwjB.ker.·mNihj±t·et·gHj$J esHj×UB.pÒtjepÒcjgHjmH gW·titjmukjpN.njmdHjrâ 

;.·;.·gHj ywjrpM ikjS×¡elwj×·W aes.·sr.YekL.njm.njelwj×·Wmà, mNihjluEhW·huuJ 

huitj×UdHjmNihj|boe$.cj huitj×UdHjmNihj±t·e$.cj ar.taj$aje;·hW·KkjKuYmWYq.jrâ 

gpjwjkuJ hW·gpjwjkuJhuJgHj tnjtokuElicj (mNihj±t·mNihj|bo) hW·eqcj´ tnjtop:Y;.jdekwjpUguE 

er.cjaYesHjsuitjrâ stmj×UqkÒr.zj 1990 duEsuipj 1992 RuihjhjqN.· ea.njkuJ gLiÕcjkuJ 

pWiÕcjmWYmWYqN.·mà, aKicj 6 gitugHjauitja.p:YmukjpN.njrâ puOa.mukjpN.nja]k. ek.njv, 

ÇÕcjkW.njgHj qWkjpercjsnjdkjmWYq.jDwjhW·eqcj´ qWkjv,tajasIznjpercjTtjyukj 

percjpv. puOrcjtLÕcjkuEkuJr~ tmjdpjpuOgHjv·cjrodpjpN.njek.njgkUtajkuJ dkjlwjdpjtuY 

puOgW·aeK>cjp>lupjp:Yker.cjpN.njK[Idr.cjkuJrâ spjkuEkisË$ajtuY kuqÒÕipjtmjdpjkuJ ek.nj 

pN.njv,mekcja.lwjmukjpN.njmWYsW·gmLiÕcjtajgHj duEaKicjtC Y$ajaYm¡,tcjgunjkuEv,tajrâ 

p:YmukjpN.njet·gHj lajhW·lajm¡,SuEgbkuEepY>btuikjrâ ywjrm¡,]t,likjpercj 

snjdkjp:YkW.nj dN.YrYdpjpN.njbM.tajef[·lwjdpj×·Wmà, bWYkuipjkL.m¡,lupjqJektjdpjbM.gHj 

tuYmHgW·lupjSuEgbkuEek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjrâ kisËkemL.njtuYbkjqkjgt.pj m¡,grkj 

titj×UkW.njgHjrâ p:YkW.njlCÕElCÕE dN.YdpjpN.njbM.tajhM YgHj puOzUduJp:YkW.njgHjlajvigW·râ p:Y 

kW.njdN.YdpjpN.njbM.ef[·lwjdpjpuOqJgW·tuYlupja.gHj efkjrYqNtajv,ek.jdpjRuJkLÕcjbuicjgHjr 

puOm·cjp:YkW.njgHjlajhW·gW·râ »$ajgHjdHjdN.YrYzkugW·eswjltUrYqNtajmdHjrâ epY>btuikj 

dN.YrYzkudHjeswjqMwj rYqNgW·eswjltU quJrYzkud,efkjd,epkjdoelwj×W·kuJrâ epY>btuikj 

dN.YrYpuOm¡,epkjdoalnjkL.auitjgHj aYqtJd,Kuihjhjrâ 

mWYtCYgHj p:YkW.njmWYp:Yr,tNcj}qI aeG.rYpuOqucjdM·cj;.jlkjfkj ssNgy,tuY 

p:Yf[.mWYgHj puOK:ÕtjKMkjdM·cjv,qkajrâ ×UgHjqWkjgW·SkjkW.ja.trokW.njgtgHj×W·m·cj$Jrâ 

p:YkW.njgHjepcjtodM·cjnkuEtN·qtjtN·qtj|bogmLiÕcjrâ aeG.gHjr ek.njkW.njmWYgHj|gipjkLÕcj 

tuYkuEpRuicjddHj¤¤dpjpN.njrYqNtajsuipjdM ·cjltUkunjB.lk[.jgHjrõõg,´ B.lk[.jgHjkuEdN.YpuO 

mNÕ·dM·cjgHj]kpjekW·ekW·mdHjtuY mWYlsutjDwjlkuitja.râ rYkW.njgHjv.tjd,ek.njpN.nj 

rYlpãpuOtuYeTcjg,rYqN tuYkLÕcjloskuEpuOh. kuEq:.·r·cjtuY´ v,g,¤¤rYqNK[ÕitjpLÕitjr 

dpjpN.njrYqNtajbuJ\pcjbuJluEaYtJK[ÕitjtjpLiÕtjtjrõõv,g,â ×UgHjtuY qÒÕipjdpjpãpuO v,kuEdpjasu 

dpjsrkjzM.pjpjv,ektjlwjdN.YtuY kuEdpjasumWYgHjtuinja.gtet·râ puOek.njpN.nj|bo 

gmLiÕcjelwj ektjlwjdN.Yp:YtmjtN·qtj|botajgHjrâ ×UgHj hW·lajmWYq.j rYqNtaj 

spnjkLÕcjkL.râ rYqNtajgHj×·WdM ·cjdN.YtikunjgHjtuY gW·lwjeswjltUrâ buJe;·gW·dHj tLeScjf[. 

;.jlkjfkjkuJ rYkW.njgmLiÕcjkuJ tJddHjrYqNtajlupjkLÕcjkW.njgHj tuYmWYbl,Dwjv,taj 

|gipjlupja.p:Yktuicjv,tajKY>lwjqMwjqC iv,tajauitjtuY ea.pjm.kNpjm·cjauitjrâ 

epY>btuikjgHj laja.aKicjbNtjmWYn.;ItuY qkuipjdpjpãpuOkuEamicj¤¤Sutj 

titjõõrâ rYpuOkelcjSutjtitj ek.njpN.njmNihj|bopuOSutjtitjkL.auitjmdHjrâ rYpuOmWY 

k:iÕpjgHjducjpnjdM·cjtuY kuErYpuOmWYk:iÕpjgHjttjekL.·a.w>mWY tuYsuipja.zercjkW.njmWY eqC.Y×U 

dN.YdHjepY>btuikj gHjbNtjpif>lu· tuYmcjdM·cjdN.Yrâ k.lv,tajsuipjkLÕcjquJkuEek.njpN.nj 

v,d,lwjmkmj/>tL v,yuikjptuinj$.ltUqC imWYrâ tlqC igHjbWYmgrkjgbkj buicjÇÕnj;.jgmÐo 

qWkjgW·TpkjgxÕY buicjgL.YkuEqtj|bo/tjtjqWkjgW·f[ÕcjkuEmNihjd,lwjmkmjgHjrâ rYpuOsuipj


hW·auitj$J lCÕEgHjducjpnjm·cjfuihj´ aYgHjdHjas.gxÕYmWY ker.·aYgHjas.gxÕYtNhjelwj×·WdM·cj 

mWYsW·râ qkuipjdpjpãpuOv,huJ¤¤SJtitjdM·cjgHjv·cjgW·ed·>ekL.njkL. pY>×UgHjetHj suipjdN.YbL, 

a×Ðr.yjmHwIpLnj´ aKicjhMYpuhj rYqNtajbkjkLÕcjdM·cjlkj}kopuOer.cjâ puOm¡,titja. 

×UdN.Y$aj bWYm\phjer.cj~õõ mNihjd,lwjmkmj/>tLgHj mWYgHjd,lwjp:Yzuicj mWYpLnjgHjd,lwj 

p:Y±qihjkuEgdajtYrâ quJv,/>gHjlRuihjkqwjdM ·cj aoy.Y aoy.Y râ puObed·>SJtuYaeG. 

wIwtjdM ·cjv,tajgHj bRulWhj G3 G4 rYqNtajkuJ bRulWhj AK M16 rYpuOpnj$.kuJtajgHj 

]kpjkLÕcjkupuOekW·ekW·râ rYpuOelwj /uitjaes.·×W· ducjpnjtuYSutjtitjkLÕcj rYqNtajelwj 

SuEd,SJdzUesHjlwjgHjtuYtJektjddHjrYlpãpuOd,lwjwpj×·W|gipja.eqC.YhW·m.njeTcjg,tuY 

kMnjbkjkLÕcjrâ 

wIwtjmNihjd,wpj 2 gHjtuY ek.njpN.njlCÕEgHj yuikjncjmNihjd,wpjmWYpLnj aKicjgHj 

qÒÕipjdpjpãhuJkuEas.gxÕYtaj¤¤ekL.nj\phjhjvi mNihj$ajd,lwjgLiÕcjm·cj d,lwjp:Ykaj 

e$.cjõõv,huJq.jgHjtuY aYgt,r·cjek.njqg·cjgHjalu·zkumWYSJ;.YdM·cjrâ mNihjd,wpjgHj 

hW·K[IhW·ker.tjkqwjmWYq.j wuitjm·cjqtirâ aYgL.·smjr·cjzkuv,g·kja.ekW·ekW·tuY 

muv,dHjbuuJluEer.gHjaYhW·tJmWYq.jrâ »$ajgHjdHjalnjkL.auitjqWkjaYgW·SuEgbkuEmNihjd,wpj 

ltjtj tuY¾gihjK[IgWicjtotuinjkuJrâ tuYpLnjaYklcjr·cjbRu¾gihjK[Iv, mubRuelwjhW·micjmWYq.jrâ 

p:YekÐ.wjaYgHj rm[.cjtNhjqA.cjelwjmicjm·cjkuJrâ aYkuEsmjr·cjgxÕY\p.jlm[ÕJkL. Sg,gxÕYgHj 

hW·lupjp:YketcjSJqkjkjrâ lkjqnjbuJ$ajgHj mdHjlkjqnjmNihjhMYlm[ÕJer.cjgHj 

aYtJdM ·cjkuJelwj mNihj$ajK[Õitja.rgHj aYpetHjhW·m.nj´ ×UgHjpLnj aYbCÕhjsmjr·cj ¾gihjv, 

muelwjhW·etMcjtuinjmWYq.jrâ mNihjpuOK:ÕtjKMkjewcjm·cjmWYsW·p:YeScjf[.;.jlkjfkjel.njkLÕcj 

aKicjbNtjmWYn.;IDwjehcj lMÕhjm¡,K[Õitja.gHjaYbDwjsuitjhW·gW· tuYmugW·SkjekL.nja.er. 

hW·tJ muelwjhuJhW·d,lRuiajy.·tuinjrâ SaYmWYhW·eqcj as.gxÕY tNhjelwjlRuiajtuinjkuJ 

tuYlwY>gHjehcj qkuipjdpjpãgHjhuJtuinj ¤¤eh pq.jm¡,lRuiajdM ·cjer. muelwjhW·etMcjtuinjr 

lm[ÕJhM Yr zWgHjbWYm\phjtuipjtiâ aKicjhM Ypuhj dpjqNtaj]kpjkLÕcjrâõõ v,huJq.jgHjtuY 

ek.njpN.nj/>tLyuikjektjmNihjd,wpjmWY as.gxÕYmWYgHj rpjlwje;cjgxÕY DRIP tuY 

|gipjbkja.râ dpjasumWYgHjektjzWmNihjK[Õitja.tuipjtirâ ker.·mNihjd,wpjgHjpuO|gipja. 

suipjzercjkW.njmWYdN.Yef[·suitjgW·râ aeG.a.dM·cjgHj gW·micjbRulWhj tuYkLiÕhjektjddHj 

v,bHjlikjamicjer.cjmdHjrâ kuek.njpN.njm¡,\phjlluYa.pTmgHj ek.njpN.njpuO 

quJv,fauitjqpeRHjeqHjrâ tuYpLnj qWkjgW·ptuinjsr.Ykuek.njqg·cj v,m\phjlluYa.gHj 

qkuipjdpjpãhuJtuinj¤¤qg·cjwW· qWkjÇÕcjmitim qWkjdImwjker|zI eku.·aeK>cjr.mNihj 

t.l[Õicje\prâ puOquJv,fauitjqpeRHjeqHjrâ ptmj×UaKicjwW·tuY mN,kuEdpjpN.njkW,B.puO 

hW·eScjSkjv,qkajqkjkjrâ mN,mikjgW·a.dN.YluEa.m.njrâõ roq.jwW·bHjkuEamicj 

nkuErm[.cjmCÕihjhj tuYlwY>gHjpnjlWhjrâ rm[.cjbHjamicjkuJ bRupnjlWhjkuJgHj micjv.tja.dM ·cj 

p:Yket.wjp:Ymtjet·râ ekN.tjtY puOa.suipjdN.YkW.njpuOgW·ef[·suitjmWYrâ ×UgHjmNihjd,lwjwpj 

/>tLkuEas.gxÕYmWY p:ÕikjsutjltUs,sicjtuY ker.·gHjek.njpN.njqWkjgW·buicjRuJbcjmWY/>kuJ 

pl·cj$.zercjtmjdpjmNÕ·p:YpyuEÇÕcjr,bM.eq·et·râ 

epY>btuikjalnj$ajgHj mdHjepY>btuikjaYgW·SuEgbkL.auitj´ alnjkL.auitj 

quJkuErYlpãzkudHjeswjqMwjtuY aYgW·dM ·cjqtilM iÕnjk.lrâ p:YpLnjgt,$aj rYmitjqh.Y 

puOm·cjB.mWYsW· titjkLÕcj×UqkÒr.zj 1988 et· m¡,pUzo$.lm[ÕJbWYmgLiÕcjrâ aeG.wIwtjdM ·cj 

lm[ÕJtitja.p:YtYaYgHjelwj dHjlMihjek.njqg·cjbWYmgLiÕcjrâ ywjraYmd,kelcjlo 

per.taj$ajpLnjmà,etHj aYd,ea.njsuitjekW·ekW·râ aKicjlMÕhjaeG.aYK[êdM·cj 

likj$ajelwj aYkelcjbHjqN.suipjmim ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjgW·t·cjlwjtYmWYsW·kuE 

ek.njpN.njkW,B. dpjemnjqmI (mcj,qmJ,) tmjdpj 201 dN.YpuOmsuipj mpÐ· r,tNcjqI 

pWiÕcjÇÕcj;.jbu pWiÕcjÇÕcjpuel. pWÕicjÇÕcjÅkcjÅkkj (qrkjeK[.cj,) pWÕicjÇÕcjbikj pWÕicjÇÕcj 

gek.·kaj (kºnj,su) v,taj ducjtLÕcjluikjkjlolo RuJbcjkLÕcjlwjtMajajq.jmdHjrâ 

p:YmukjpN.nj rYpuOgW·zN,tuYrYqNtajm¡,epkjdoelwjpuOgW·SuEgbkLÕcjkuJrâ p:YkuEepY> 

btuikjgW·SuEgbkLÕcjbWYmgLiÕcjgHj mNihjlpãqNkuJ mNihjlpãpuOkuJm¡,\phjlluYa. d,wpjzuicjtY 

luJa.elwjbWYmgLiÕcjrâ mNihjtaj$ajgHj v,tNhjqA.cjhW·eqcj quJfauitjgHjdHjek.ed· 

puOmWYsW·fauitjrâ aYgHj/uinjrp>lupjdM·cjp:YdpjrYpLnjgt,kuJelwj ywjrmicjpRuicjmNihjlpãqNkuJ 

mNihjlpãzkukuJd,\phjlluYa.mà, suitjhW·mipjmWYq.jrâ puOa.mukjpN.njgHj rnjtMajqWkj 

gW·a.gsuitjrYqNtajhW·eqcj qWkjgW·ekL.·k:kuEek.njv,ÇÕcjkW.njtajehcj hW·ruYdHjmitj 

hW·RuYdHjqN v,mNÕ·kuEyYewdn.tajgHj puOwIwtjkuEfauitjrâ ntYnzuicjrpjgW·mNihjlpãqN 

tajelwj puOwIwtjkuEgxÕYkuv,tajtuY eq.cjkl,kuEper.epY>btuikj qWkjdImwjker|zI 

eku.·aeK>cjr.mNihjkuJmdHjrâ ywjrv,taj×·WpMikjmikjgW·kelcjsomà, puOkuEaeK>cjkuEv, 

kelcjsorâ hW·eqcjmà,mikjgW·p·cjtYkuEpuOelwjpuOducjtYrâ 

p:YÇÕcjr,bM.wW· hMYkuEaeK>cjbL,/,pRuicj qA.cj×U#.njpRuicjrYtLawuEtaj Ticjrpj 

lwjgHjtuY #.njpRuicjbL,/,mWYdN.YelwjhMYrâ p:YkuEak.Yr.buJ$ajgHj dN.Yv,ÇÕcjkW.njtaj 

×W·dM·cjkW.njmukjpN.njet·gHj puOa.suipjhW·m.njmà, percjsnjdkjpuOkuJ percjkuEpv.kuv, 

tajkuJyutjedkja.râ aeG.rcjtLÕcja.m·cjkemL.njtaj$ajp:YmukjpN.njet·gHj 

lWhjqWkjgW·suEdN.zku hMYelwjhW·gW·m¡,×W·kuJrâ ek.njv,ÇÕcjkW.njkuErYpuO hW·ekL.·k: 

hW·Skjspjmà, tLawuEpN.njtajtnjtoa.ayukjgLicjbWYmlaj tuYltUek.njv,ÇÕcjkW.nj 

tajpLnjelwj aluikjsuitjtLawuEtajv,ÇÕEÇÕikjp[Yp[.·´ ek.njv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjtaj 

pLnjelwj lv.tjbhuqutspjkuEpercjdImwjker|zI eku.·aeK>cjr.mNihj ea.njqwj 

esHja.tuY gW·titjbL,×UBwm¡,ducjÇÕEÇÕikjgHj¾zicjqnjrâ gW·SuEektjnmtj stmj×UaKicj 

puOktuEdHjmNihj duEkuEaKicjktuEdHjaDikuEds.·pnjm percjdImwjker|zIkuJ aeK>cjr.mNihjkuJ


muelwjhW·tJmWYq.jrâ dm.×U$ajr aYm¡,p>lupjkLÕcjp:YpLnjgt,rpjlWhj$ajmdHjrâ 

p:YmukjpN.njhuJmà, v,K[ÕitjaYK[Õitj pnjbtuikjv,qkajgHj a×Ðr.yjezN.j 

gluicjluE buJv,t.l[Õicjtajeq.cjT½,kuEpuO aKicjpuOa.tjmikjv,gW·a.mukjpN.njgHj 

gl.njv,huJlwjgHj puOhW·s,gl.njv,râ ducjtYm.njepcjcjr~ Sg, qWkjmNihj|bomWYsW· 

DwjhW·eqcj mNihjK[Idr.cjp:YmukjpN.njfauitj a×Ðr.yj×W·râ ar.luEhW·huJ T½,huitj 

dHjmNihj|botuY puicj\K.lwjqkjlwjeswjhW·eTkjrâ atuicjv,mNÕ·kuEaes.·sr.Y;.jdekwjgHj 

kuEaeK>cjkuEqucjsYmà, gek.·mNihjÇÕcjr,bM.puOezN.jem.wjtotkjgLiÕcjtuinjer.cjaYesHjsuitjrâ 

;.·;.·et· aKicjdHjdM ·cjpN.njp:YÇÕcj$ajgHj v,mWYelwjbL,×Ua×Ðr.yjhW·eqcj quJv,fauitj 

mN·ÕkuEa×Ðr.Yer.cjmdHjrâ 

puOsuipjkLÕcjp:Y¾gipj$ajtuY k.lgW·SuEektjqM.pLnjgt,ek.njÇÕcjarcjtaj 

tuYaYkLiÕhjtuinjddHjpN.njp:YÇÕcjrâ kL.et·gHjpuOkLÕihjlwjv,tajdHjrYqM.pluJpl.j rYqpunj 

ehcj´ mWYaKicjDwjaYgW·tJektj muhuitjv,tajm¡,lupjdM·cjepY>btuikj´ Sg,p:YdN.Y$aj 

aYhW·mikjhuJ$Jr~ v,gHjd,v,gHjebLtj´ huitj×UdHjpN.njp:YÇÕcj$ajtuY akY.r.KuihjtuinjmWYq.j 

er.hM Yrâ zkukuEzku gsuitjv,qkajtuYm¡,K[Õitja.´ ÇÕcjr,zkuelwjm¡,lupja.srcj 

ÇÕcjr,w>tjauitjmWYgHjgW·v.tjektjnkuEmtjrâ aYg·cjhuJepcjcjmWYq.jgHj \pqN.ktuEdHjdM·cjp:Y 

ÇÕcjr,puO$ajgHj tmjRuihje;·gHjhuitj×UeqN.tjtLawuEpN.njehcjmdHjrâ ywjrtLawuEpN.nj$aj 

hMYmà, ÇÕcjr,puOm¡,ek[wjeg>wjtuinjer.cj hW·eqcjd,perajKr·kjesHja.buJ$ajâ eqN.tj 

tLawuEpN.nj$ajhM Ymà, ek.ed·ek.njÇÕcjarcjpuOmWYsW· nkuEestn.qMhjt, v,qkajgHj 

dkjptnjÇÕcjr,/uihjllmjmWYm.njer.cjâ 

percjÇÕEÇÕikj×UtLawuEpN.njgHj mNihjmNÕ·dM·cjp:YÇÕcjr,bM.fauitj hW·RuYB.q. 

q.qn. hW·huJmNihj±t·mNihj|bo md,ducjsquicjqJuv,fauitjtuY qWkjgW·pY>t,ekL·eqN.tj 

perajaj$ajm.njgHjelwj mNihj±t·mNihj|bo gkUB.q. q.qN.luEmWYhW·huJ ×W·t.l[Õicj 

quJv,fauitjrâ Sg, ×·WmWYq.j epN.wjkuEmNihjd,ducjÇÕEÇÕikjgmLiÕcjgHj mNihj|bogmLiÕcjgHj d,giel.nj×U 

mNihj±t·gmLiÕcjrâ tuYpLnj aKuikjkN.\pew$ImNihjÇÕcjr,bM.puO$ajpLnjelwj mNihj|bogmLiÕcjgHj 

md,ducjpã\K.qkjlwjeswj spjkuEaeK>cjr.n.n.q.jmdHjdM ·cjgHj qZkjky[.njhM Yrâ T½,huitj 

dHjmNihj|bogHjtuY dwja·cjq.njquk[ImWY ÇÕcjr,gmLiÕcjtJ gL,kwjtJ mdHjmNihj|bomN·ÕkuEaes.·sr.YmWY 

aeK>cjqWkjgW·lCtjektjbhuqutlpãmC,hMY md,auitja.aKicjmWYmWYtCY dN.Ymd,ducj 

¾Kicjlwjp:YqC i~ buJgHjkuJr mNihj|botNhjgmLiÕcjdN.Yv,kuv, bNtjb½tjv,kuv, md,ducjpã\K.lwjrâ 

huJr ÇÕcjr,puOkligW·aeK>cjdImwjker|zI eku.·aeK>cjr.mNihjtuY eqN.tjtLawuEpN.nj$aj 

eh.·\zesHja. qWkjmNihj|bogmLiÕcj v·cjgW·kligW·aeK>cj gW·p>lupjrcjtLÕcjkemL.njk@ 

n.n.m.njgHj puOq¡,lupjdM ·cjepY>btuikjtM.gluicj$Jrâ nddHjmNihj|bomWYtL aYpetHjektjlwj 

epcjcj¤¤qWkjmNihj|bopuOv,gmLiÕcj p:Yar.mmikjkuEmWYmWYgW·p>lupj gW·lupjrcjtLÕcjekL.njm.njgHj 

;.jdekwjtupjqMhj aeK>cjr.tupjqMhj×·W tLK×¯gHjelwjpM ikjS×¡×·W·mà, p:YbWÕicjmNihjpuO$aj 

dHjkemL.njdtuYfuEkuEgek.·mNihjpuOmà, kemL.njluEhW·huJ buJmNihj±t·ekL.njm.njgHj mNihj|bopuOelwj 

ekL.njm.njer.cjmdHjrâ 

qWkjÇÕcjr,mipuOgW·/uihjllmjgHj 

qucjsYaes.·sr.YmNihj|bokuEgLiÕcjvi 

eKnje#k[ê


rm[.cjqWkjgW·qMhjqMnjrcjqkaj 

mm¾p· 

qM.njqHjkunwjK>cjm.k[wj\zwj 

------------------------------------------------------------------------------------------------------p:YkuEBwaY$aj 

gW·SuEektja.z.nY|bo×·WbWYmgLiÕcjgHj dwja·cjq.njquk[IgHj mdHjv,\p.ktj 

eTcjluEmWYtLrâ mNihjekL.njdM·cjker.·v,bWYmgLiÕcjgHjdHjmNihj±t·gmLiÕcj tuYmNihj|bogHjea.njto 

bWYmel.njrâ kisËe;·mspjkuEek.njÇÕcjarcjpLnjelwj dwja·cjq.njquk[IgHj mdHjv,mNÕ·kuE 

bbWYDwjehcj huitjq.jgHjr aYd,gNpjsuitjkuEv,tuY mdHjmNihj|boqWkjgW·dHjas.·KuihjmWYrâ 

------------------------------------------------------------------------------------------------------huitj×UdHjdM 

·cjpN.njap:YÇÕcjgHjtuY mNihj|boek.njgkUek.njÇÕcjaercjgmLiÕcj md,SuEgb 

dM·cjkuEtcjw>tjg>tjn.n. dduikjn.n.q.jmdHjrâ »wW·e;·mdHj\pqN.aDik ek.njgkU 

kercjtaj md,SuEgbdM ·cjmWYd|mipjedqpyuE bWYetMcjp:YtWÕEr,ÇÕcjkercj$ajmdHjrâ epN.wjkuE 

\pqN.gmLiÕcj \pqN.lCÕEgHje;·mdHj\pqN.e;·hM YpercjguJkLÕJkuEBwmNihjkuJ eku.·guJkLÕJpercjpuinj\dpj 

gmLiÕcjkuJmdHjrâ p:YkuE\pqN.gmLiÕcjgHj mNihj|boqM,hW·eqcj mNihj±t·gmLiÕcjelwj ×·Wa×Ðr.YkuJrâ 

p:YkuEedqktuEdHjdM ·cjepY>btuikjtajgHj gW·a.kLÕcjmWYkW.njkuEmWYkW.nj qWkjmNihj|bogmLiÕcj guJkLJÕ 

hMYqkjkjrâ dHjq.jgHjr qWkjmNihj|bomWYq.jDwjhW·eqcj ek.njv,ÇÕcjkW.njmNÕ·dM·cjp:YtWÕEr, 

ÇÕcjkercjquJfauitj qWkjguJkLÕJv,tajar.auitjquJ d,gWicjktodM·cjlMiÕnjk.lrâ 

huitj×UgHjr e;·mktuEdHjdduikjsuitjefkjlkuitj kuv,ÇÕcjkW.njgmLiÕcjmNÕ·dM ·cjp:YtWÕEr,ÇÕcjkercj 

gmLiÕcjmdHjrâ 

huitj×Umd,ducjsquicjdduikjsuitj×UpercjefkjgM ·kj lkuitjgWicjdM ·cjlM iÕnjnjtuY lv.tj 

ltUdpjpN.njbM.tajgHj v,ÇÕcjkW.njtajk:ÕhjemL·bWYmel.njrâ ek.njkW.njv,md,ducj 

squicjdduikjp:YkW.njgmLiÕcj k.lv,tajmicjd,¤¤dpjpN.njbM.õõmà,etHj aluEluEv,taj 

v.tjtuinj dHjgkUbM.gHjtuY percjk:ÕhjemL·a]k.ek.njgkUkercjkuEbM.gLiÕcjtuinjkLÕcjmdHjrâ 

dpjpN.njbM.tajK[Idr.cjTpkjker.cjpN.njpLnjelwj qWkjgW·ÇÕEÇÕikjektjzN,ltU 

ek.njgkUek.nj;Õcjarcjtajqkjkjrâ dpjpN.njbM.mWYdpj lupjkLÕcjkW.njhuJretHj 

¤¤bM.kLÕcjrehõõ v,huJg,auitjrâ huitjgHjr gkUbM.kuEdpjpN.njbM.gHj mNihjgmLiÕcjeTcjg, 

tupjpjrâ qWkjzkuaYgHj spjkuEpercjpv.kuJ percjÇÕcjkW.njkuJ kLiÕhjKLcjdM ·cjbNtjd,r, 

kuJtuYgW·pã\K.lwjdpjpN.njbM.kuEek.njgkUbM.gHj hW·w>tjmWYq.jkL.relwj qWkjek.njv, 

ÇÕcjkW.njgmLiÕcjhMYkuEaeK>cjktjebÐ.njpv. tuYlv.tjpercjÇÕcjkW.njhW·ÇÕikjepcj 

tajgHj dpjpN.njbM.elwjbM.r gkUbM.elwjbM.r v.tjdHja.mWYDwjtuY dpjpN.njbM.gHjr ÇÕEÇÕikj 

p[Yp[.·kupuObWYmdznjdztjer.cj v,tajv.tjektjq.j$ajrâ 

p:YkuEpWIbWiÕcjek.njgkUkercjpuO$ajwW· k@mNihj|bokuEmNihj±t·tNhj\K.v,qkaj 

bWYmel.njrâ mNihj±t·gmLiÕcjaeG.v,taj lupjdM ·cjepY>btuikjqWkjgW·mcjmWYsuEdN.ek.njgkU 

mNihj|bogmLiÕcjmd,ekL.njkemL.njp:YqC i mpÐ·ÇÕnjtuipjpucjqW gWIpucjgWIpl·cjbsuipjkuEmNihj±t·tajrâ 

percjtNhj\K.buJ$ajgHj p:YbduipjmNihjdopN.njmNÕ·dM ·cjmWYd|mipjedqpyuEÇÕcjr,eq·bM.gHj gW·SuEektj 

m.njrâ nkuEmNihj±t·gmLiÕcjtajgHj spjkuEpercjsqucjbWÕikjltkj hW·d,dHjgwicjgmÐomWYq.j 

tuYpLnjquJgW·dHjmNihja.k:ÕipjainjT·cj´ mNihj|bopuOgmLiÕcjhW·dHjbuJgHjmWYâ aKuikjkN.buJ$ajgHj ×·WkLÕcj×U 

aSkjkjet·tuY qWkjmNihj|bopuOv,gmLiÕcjeqà·.gW·aeK>cjT½,aes.·sr.Y;.jdekwj 

hW·el.YqW.$Jrâ huitj×UDwjpetHj aKuikjkN.buJ$aj×·WtuY p:Ykm?tIrcjtLÕcjfuEbduipjmNihj 

dopN.njgmLiÕcjgHj mNihj±t·gmLiÕcjehcjgW·lupjektjt.l[ÕicjdN.YkS·cjqLÕcjgHj gW·v.tjektjrâ 

v,mek.jg, mNihj|bohuJgHj aluEluEv.tja.dHjÆYgmo as.gxÕY as.B.gmLiÕcj 

mdHjrâ p:YkuEaKuikjkN.eynjqN.cjek.njgkUkercjpuOgHj ek.nj±t·kuEek.nj|bogW·ducjsa.Y 

kM.YtupjqMhjv,qkajkL.relwj p:Yar.ek.pjk.YaupjDupj fnjfkjkemL.njgHj mNihj±t· 

gmLiÕcjehcj\p.ktjgLiÕcjrâ 

BwpuOmNihj|bogmLiÕcjeqà·.ezN.jem.wjtotkjtuinjm.njgHj ywjrmNihj|botajhW·p>lupj 

percja.k:iÕpjmà, e;·lzuYlzdM·cjer.cjâ BwmNihj|bopuOp:YÇÕcjr,bM.quJv,fauitjeqà·.to 

tkjtuinjm.njgHj kumNihj|bom¡,ÇÕikjepcjtokuEaeK>cjhuJg, aeK>cjekL.njbL,bL,/,/,er.cjâ 

aeK>cjr.zkugW·Dm·kjT½,DwjpetHjzkumWYmWYgHjelwj mdHjar.kisËezN.jmWYq.jkuJrâ ywjr 

d,T½,xpm.mà, p:Yek.·DRuJmWYywjraeK>cjmNihj|bogW·tuinjsuipj×·Wmà, lv.tjDwjpetHjv,mikj 

gW·huJptuinjT½,gHj v,gW·aeK>cjptuinjT½,m.njkuJr ywjraeK>cjgW·tuinjsuipjhMYmà, aeK>cjgW· 

ptuinjT½,elwjhMYrâ lv.tjaYetHj percjmNihj|bogHj mNihj|botJgLiÕcjauitjtuY p:YkuEwuicj 

ek.·DRuJ wuicjqIkLIgmLiÕcjelwj aeK>cjmNihj|botajgW·p>lupj gW·ef[·qgutjqw>tjgHj q¡,×·WgLiÕcj 

tuinjkuJmdHjrâ 

puOv,gmLiÕcj SmdHjek.njgkUbM. eq· kercj qM,hW·eqcj mNihjktuEdHjkLÕcj 

×Uek.njgkUluEmWYhW·huJ spjkuEkisËmNihj|botuY v,mWYkuv,mWYlv.tjgW·\p,z,a.gHj huJg, 

v,qkajhW·eTkjrâ muhuitjer.huJetHj percjpuOelcjduikjkLÕcjaKicjk>lbWYmlajgHj 

puOd,ducjsquicjtupjqMhjv,qkajfauitjrâ puOmNihj|botaj ktuEdHjkLÕcj×Uek.njgkUluE 

mWYhW·huJ mNihj±t·tajgHjehcj gW·a.gttuY mNihj|botajgHjm¡,m·cjlkj}kofauitjrâ mWYq.jpLnj 

nkuEmNihj|bomWY ekL.njkemL.njmNihj|bohuJgHj ekL.njqWkjek.njgkUkercjmWYgkUDwj tuYkuEdHj 

dtuYfuEkumNihj|boquJfauitjer.cjgHjaYhW·esHjsuitjrâ huitjgHjr aYmNÕ·S×¡mikjgW·ekL.nj mikjgW·ptuYfuE 

qWkjmNihj|bo atuicjpM ikjS×¡aYÇÕikjkjepcjcjrâ 

puOmNihj|bogmLiÕcjwW·m¡,SuEgbdM·cjkuE percjw>tjduikj elcjeS.·bWYmgLiÕcjtuY rHjq. 

percjw>tjduikj elcjeS.·dHjm·cjbuJluE tJkLÕihjlwjepcjcjrâ nkuEmNihj|botaj p:YkS·cj


a.gtpLtro kS·cjef[·qgutjqw>tj v·cjBwv,tajgW·qLÕcjtuinj aeK>cjv,taj 

gW·p>lupjp:Yar.ef[·qgutjqw>tjhM Ymà, percjw>tjduikj elcjeS.·v,tajgHj SkjdHja. 

buJatuicje}t·pLnjrâ muhuitjer.huJetHj qWkjv,taj;.jdekwjgW·qLÕcjtuinj qWkjv,taj 

gW·ekkjqk.tuinj percjv,tajv,tajfnjfkjektjtjhW·eqcjmà, mNihj|bopuOgmLiÕcjgHj 

m¡,ed·>edcjdM·cjp:Yak.Yr.buJe}t·gHjpLnjrâ 

ywjr kelcjr·cja.percjK[Idr.cjpLnjgt,puOmà, mNihj±t·gmLiÕcjtajehcj gW·dN.Y 

k:iÕpjqÒÕipjrâ p:YpsËÕpnj$aj mNÕ·k:iÕpjqÒÕipjmNihj|bom·kjtuinjkLÕcjkuJrelwj lMihjea.nj 

ekW·ekW·$JtuY dHjgW·elwjaKicjhW·lajmWYq.j$JmdHjrâ /uinjgHjelwj ak.Yr.gHjKuihjtuinj 

er.cjhuJsgW·râ Sg, qWkjmNihj|bogmLiÕcj dN.YkS·cjgW·ef[·qgutjqw>tjm.njgHj gW·×·WgLiÕcjtuinj 

puOm¡,kuE\dhtjeTkjrâ v·cjmNihj±t·mWYtL gW·ducjspercjeRHjeqHjyuikjduikj×Uv,gmLiÕcjgHj mNihj|bo 

tajelwj v·cjgW·dHjm.njgHj d,ektjaKicjbWYmlaj$Jrâ 

bWYetMcj aYmikjgW·huJmWYq.jgHj ar.mWYmWY percjmWYmWY puOguitjgs.njekL.nja.qWkj 

gW·|p·cjqL.Ya.m.njgHj mWYtCYmWYbÐ·Dwj tuYdHja.hW·m.njâ percjpã\K.lwja]k.mNihj±t· kuE 

mNihj|bogHj mNÕ·kLÕcj×UaKicjlajlk>f>et·tuY mNihjgW·lwjeswjltUtuYtuYgHj qWkjv,taj 

gW·bl,eT.·dN.YkS·cjv, awuEa.$.v,mWYtYDwjgHj w>tjm·cjkuJrâ 

mNihj|bogmLiÕcjelwj DwjpetHjp:Yzkud,×W·er.cjâ aes.·sr.Y ;.jdekwjzku 

v·cjgW·totkjtuinjgHj m¡,guitjgs.njer.cjâ ×UgHjr gW·lupjK[Idr.cjekL.njbWYmbuinjzMajm.njer.cj 

aYpetHjektjrâ qA.cj×UgHjpLnj mNihj|bogmLiÕcjgHj aeK>cjar.zku zkud,kLiÕhjlwjtuY 

kisËezN.jpercjzku×W·mà, g·cjcjqk.qk. m¡,ptuinjT½,m.njer.cjâ ar.mNihj±t·gmLiÕcj 

huJg,dM·cj ¤¤mNihj|bogmLiÕcj eTkjkuEd,S.njÇêekW·r puOd,kuEaeK>cjkuEv,tajer.cjâõõ 

aeK>cjar.buJgHj hM YkuEcCÕhjm,mWYq.jrâ 

st·×UqkÒr.zj 1995 et·tuY aeK>cjr.mNihj|bo rm[.cjmNihj|bogmLiÕcj ezN.jpMwj 

totkjtuinjbWYmgLiÕcjrâ e;·gW·totkjtuinjbuJ$ajm.njgHj ×Ugek.·gL,kwjtajkuJ gek.· 

hW·eqcjaluEqI NGO gmLiÕcjkuE\zhtjdRuihjtuY gW·m·kjtuinjmdHjrâ percjtotkjtuinj 

buJ$ajgHj mdHjpercjtotkjtuinjlpãKuihjehcjmdHjrâ ak.Yr.percjddHjjmWY gW·pelwjpeltj 

|p·cjqL.Ya.huJmà, ak.Yr.mNihj|boelwjp>lupjdM·cjkuJ´ Sg, tcjpuOq¡,guitjgs.nja.×·W 

bWYmgLiÕcj$Jrâ gLiÕcj×U$aj$J puOq¡,guitjgs.nja.er.cjâ aes.·sr.Ye;·mNÕ·p:YpuO v·cjKiuhjtuinj 

puOd,ekL.nja.er.cjâ tuYpLnj v,gmLiÕcjv·cjgW·tJektjaes.·sr.YpuOm.njgHjelwj puOq¡, 

guitjgs.njekL.nja.er.cjâ k.lgHjmH percjeRHjeqHjmNihjgmLiÕcjgHj puOkligW·m.njrâ 

p:YkuEBwaY$aj gW·SuEektja.z.nY|bo×·WbWYmgLiÕcjgHj dwja·cjq.njquk[IgHj mdHjv, 

\pktjeTcjluEmWYtL mdHjrâ mNihjekL.njdM ·cjker.·v,bWYmgLiÕcjgHjdHjmNihj±t·gmLiÕcjtuY mNihj|bogHj 

ea.njtobWYmel.njrâ kisËe;·mspjkuEek.njÇÕcjarcjpLnjelwj dwja·cjq.njquk[IgHj 

mdHjv,mNÕ·kuEbbWYDwjehcj~ huitjq.jgHjr aYd,gNpjsuitjkuEv,tuY mdHjmNihj|boqWkjgW·dHjas.· 

KuihjmWYrâ p:YpLnjgt,puOelwj mNihj|bobWYmgLiÕcjkuE\zhtjsuitjkuEaY qWkjgW·SkjekL.nja. 

kemL.nj´ mNihj|boqWkjpuOgW·pas.·Kuihj ×·WbWYmgLiÕcjrâ 

×UkuEkemL.njaYekL.njdM ·cjgHj tcjncjqWkjaYgW·ktjlCtja.gHj ×·WgLiÕcjkuEtcjrâ 

epN.wjkuEaeK>cjgmLiÕcjgHj aeK>cjr.mNihj eku.·aeK>cjbL,/,qWkjzM.pjpjmNihj aYqpgRu 

ktjlCtjektjdM·cjrâ ywjraY×·WdM·cjp:YÇÕcjr,bM.et·$Jmà, tcjncje;·mNÕ·kuEcCÕhjm,buJ$aj 

aYgW·aeK>cjktjhW·eqcjâ qWkjgW·tJkLÕihjektj aeK>cjar.mNihjgmLiÕcj lMÕhj$aj 

aYgW·aeK>cjKuihj×Uv,tNhjbWYmgLiÕcjrâ 

puOek.njgkUkercj eku.·ek.njÇÕcjarcjgmLiÕcj mWYgkUkuEmWYgkU k:ÕhjemL· 

v,qkaj mNÕ·suitjD>tje]kpj\gtjd·McjgHj lkjqnjKuihjhW·eqcjâ lMÕhjhuJmà, aYwI/·cj 

ptuinjsuitjD>tjeacjducjm.njtuinj suitjgLicjtiunjbWYmgLiÕcjrâ buJluEmNihjtNhjqA.cjm¡,ducjsquicjgHj 

aYkLiÕhjKLcjgLiÕcjtuinjrâ aKicjkL.et·mà, aYgHjdHjmNihjk:iÕpj}k·cjmWYtuY lMÕhjhuJetHj|p·cjqL.Y 

tuinja.tM.gluicjrâ »wW· mdHjgunjfuEaYgW·SuEgbkLÕcjp:YBwaYkuJ p:YBwv,tNhjqA.cjgmLiÕcj 

kuJmdHjrâ 

aYgHj ×UkuEel.njkLÕcjaKicjmWYqN.·\pcjet· nkuEmNihj|bomWYtLlupjdHjek.njgek.· 

¤qMhjqMnjek.njÇÕcjarcjgmLiÕcjõmek.jg, NRP mdHjrâ gek.·gHjdHjgek.·percjÇÕcj 

kW.njhW·eqcj mdHjasIznjpercjkemL.njmWYtuY mdHjasIznjqWkjpercjqMhjqMnja]k. 

ek.njÇÕcjarcjgmLiÕcj tuYqWkjaYgW·lupja.ekL.njmWYsW·gHj \pqN.hMYmWYq.jrâ bWYkuipjkL.gHj 

p:Ygek.·$aj mNÕ·mNihjekL.njkemL.njsHjmWYtL mdHjmNihj|bomWYtLDwjehcjmdHjrâ lMÕhj$aj 

mNÕ· 17 tL´ p:YlM ihjgHjmdHjmNihj|bo 6 tL tuYqA.cj×UgHjdHjmNihj±t·gmLiÕcjrâ 

p:YkuE NRP gHj spjkuEkisËek.njÇÕcjarcjgmLiÕcjeqà·.kelcjqMhjqMnjtuinjgHj 

nkuEmNihj|bokuJ mNihje;.tjtjtajelwj eScjspjdM·cjkuJer.cjgHjv,tajducjguicjektjrâ 

qWkjgW·T·kjpcjkuE\zhtjmNihj|bogmLiÕcj spjkuEpercjhuJaerwjqIkLI tuYmNihj|botajelwj 

eqà.·gW·aeK>cjp>lupjker.·v,gHj mdHjtcjrnjtMajpuOaDikehcjmdHjrâ q.jgHjmH mNihj|bopuO 

eq·à.tJkLiÕhjtuinj ;.jdekwjqIkLIpvIpvpjv,qkaj buJluEeqà·.Suikjpdkj\pqN. 

e;·mktuEdHjkLÕcj tuYeqà·.eq.cjkl,a.m.njer.cjmdHjrâ asIznjbuJ$ajgHj qWkjgW· 

T·kjpcja.mNihj|bogmLiÕcj m×·WdM ·cjp:YedqpyuEÇÕcjr,bM.mdHjrâ muhuitjer.huJetHj mNihj|botJ 

kLiÕhjKLcjak.Yr.percjn.n.gHj lM ihjea.njdM ·cjetHj atuicjpuOmN·ÕpM ikjgHj ktuEdHjkLÕcjm.nj 

hW·eqcjrâ puOquJv,fauitjp>lupjmH k.lsuipjepY>SuEgbltUKucjmà, spjkuEpercjpvIpvpjkuJ 

percjkuEektjv,qkajkuJ puOgW·p>lupjkuEaRuJbcjm.njer.cjmdHjrâ 

p:YkuEpWIbWiÕcjek.njgkUkercjpuOgHj¤muhuitjmNihj|bogmLiÕcjekL.njdM·cjpercjmNihj|bomWYq.j 

DwjehcjõgHj m×·WqM.njelpjrâ p:YkuEgek.·mNÕ·dM ·cjtuYtuYgHjelwj spjkuEpercjmNihj|bogHjv,taj


KN·bdHjsutjlwjtuYdM ·cjkuJrâ huitjq.jgHjr nkuEpuOmNihj|bogmLiÕcj muhuitjm¡,pãlwjpercjmNihj|botuY 

ekL.njtNhj\K.er.â qM.njbuJtaj$ajkuJ percjkLiÕhjKLcjtNhj\K.v,kajbuJ$aj 

puO]kkjd,SuEgber.cjmdHjrâ 

puOmNihj|bogmLiÕcj p:YepY>ek.·DRuJkuE epY>qIkLIgmLiÕcjkuJ nkuEzuicjzku zkugW·dtUluicj 

ektjtjm.njgHj m¡,ÇÕikjepcjkuE;.jdekwj suinjqÒJÕpercjn.n.er.cj puOeq.cjkl,kuE 

v,gmLiÕcjrâ p:YepY>ek.·DRuJ epY>qIkLIgmLiÕcjgHj huitj×UlupjqIkLIbWYmkL,f:,m.njgHjr aKicjlMÕhj 

$aj a]k.mNihjgmLiÕcjpuOkligW·DwjkLiÕhjKLcjgLiÕcjtuinjrâ 

aKicjkL.et·mà, gek.·\zhtjdImwjker|zIkuJdHj gek.·\zhtjek.njÇÕcj 

arcjkuJdHj dtUluicjekL.njtoa.tNhj\K.tuY mWYgek.·kuEmWYgek.·p·cjtYekL.nja. 

kemL.njgHjea.njtoekW·râ eztjtjgHj puO×·Wgek.·bWYmgLiÕcjrâ huitj×UgHjr tcjrnjtMaj 

aDikgek.· NRP gHjqWkjgW·T·kjpcja.percjkemL.nje;·mtupjv,qkaj a]k. 

gek.·gmLiÕcj a]k.ek.njgkUgmLiÕcjtajgHjmdHjrâ huitj×UgHjr gek.·gmLiÕcjtajgHj gW·SuEgb 

qIkLIv,qkajm.njkLÕcjrâ 

puOv,gmLiÕcjd,kLiÕhjektjlwjgHj percj|p·cjqL.YmWYmWYgHj ktuEdHjkLÕcjp:YmWYtC Y mWYbÐ·Dwj 

hW·eqcjâ puOquJv,fauitj m¡,p·cjtYkuEv,mdHjk:iÕpjqÒÕipjpuOtuY m¡,p·cjtYekL.nja.mWYsW·er.cjâ 

aKicjlMÕhj$aj k:iÕpjqÒÕipjpuOgmLiÕcjayukjmqunjesH.j mqunjesH.j\pcjdHjtuY puOgHjgW· 

ayukjbNtjpiesH.j\pcjmdHjr~ dHjq.jgHjr percjSuEgbÇÕhj}k·cjpet.·/tjkuEv,hW·gW·$JgHj 

aYducjtYm.njrâ 

puOd,qIkLIpercjek.njÇÕcjarcjer.cjhuJmà, ek.njÇÕcjarcjgHjmdHjgek.· 

e;.tjtuY ek.njgkUv,mdHjgek.·ezN.jgHjaupjDluJa.m.njer.cj~ huitjgHjr gek.· 

e;.tjgHj m¡,×·Waes.·sr.YducjsuEdN.Ym.njer.cjâ percjÇÕEÇÕikjqpm.njv,kajgHj p:Yluikj$aj 

mN·ÕkLÕcjlwjtuY e;·hW·kelcjktuEdHjrgHj puOhW·g·cjhuJrâ dHjq.jgHjr puOqd,suEdN.YzkupuO 

ektjtjrâ xpm. puOm·cjtop:Yar.pjp:YÇÕcjmà, qCipuOgHjm¡,×·WkuEdpjgN,kuJer.cjmdHjrâ /uinjr 

v,tNhjkLÕcjpluJpl.j s·cjeT.·ar.pjÇÕcjzkum.njkL.huJr /uitjaes.·puO×·W puOm¡,mcjmWY 

suEdN.qCiT.njÇÕcjkW.njpuOer.cjâ 

ek.njÇÕcjarcjgmLiÕcjgHj percjv,tajv,tajgW·mcjmWYsuEdN.a.gHj B.q. 

aKiuikjkN.v, v,gW·mcjmWYa.gW·gHj mdHjkisËezN.jmWYtuY a]k.gHjelwj v·cjhgW·kliel.nj 

ltUek.njgkUv,tNhj hgW·pluJpl.jd,aeK>cjv,tNhjqA.cjgHj d,sW·qtibWYmel.njrâ 

nkuEaYgHj pNÕkjlduElwjhM Y pWmtpjt, kL,f:,gHjpM ikjezN.jekW·er.cjgHj aYpetHj 

ektjrâ ar.ar.auitjquJ guicjedpjsW·lwjp:Y±qihjzkumà, eq.cjkl,\pqN.gmLiÕcj 

m.njhW·eqcjâ pY>×UpWmtpjt, kL,f:,tuY p:Yar.eq.cjkl,\pqN.gHj DwjleacjmWYelwj 

pM ikjezN.jbWYmel.njrâ ar.zkumNÕ·pM ikjgHj ywjv,tJmà, leS.wjleS.wjv,fnjkuEzku 

m.njkL.relwj ywjrhW·kL,f:,mà, ar.zkumNÕ·pM ikjgHj /uinjra.tjmikjdM ·cjgluicjluEkuJelwj 

kligW·m.njhW·eqcjâ dHjq.jgHjr pWmtpjt, kL,f:,gHj pM ikjezN.jekW·ekW·râ 

puOv,gmLiÕcj /uinjrguitjgs.njekL.njdM·cj qWkjpercjqMhjqMnja]k.ek.njÇÕcj 

arcjgmLiÕcjkuJelwj \pqN.e;·hW·e\p|p·cj$JgHj ddHj;.·;.·râ Sg, qWhjpuOmN·ÕpM ikjlCÕEgHj puO 

pvIpvpjqIkLIv,qkajtuYkligW·m.njrâ puOv,gmLiÕcjgHj dHjv,ptwjk:iÕpja.kuEpercj 

qMhjt,tuY /uitjaes.·×W·gHj puOd,gs.njekL.njtuY quJkuEd,eacjducja.er.cjâ qA.cj×UgHj 

pLnjelwj v,mlupjdM·cjepY>btuikjqWkjpercjqMhjt,quJv,fauitj mWYtCYmà, q¡,kligW· 

epY>a·cjzN,bWYsMtjer.cj´ mWYtC Ymà, m¡,ktuEdHjkLÕcjer.cjgHj aYpetHjektjbWYmbuinjzMajrâ 

mm¾p·gHj mdHjgaupjquetqn gek.· Altseam-Burma mdHjrâ 

mm¾p·

New Book: Burmese Women's Voice in Mon - MRC-USA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?