Chontal_de_Tabasco

tuk'aba' najtiki
Ni sijtema ta toji'tan uxe utuse'uba tupam uts'ujliba ta uts'oninte ni uyolayajo'
kuxuyikjo', ni patanjo', ni knomjo' tuba chich, ni ye'om, ni utsile i ni alas
ka'ump'e biji tuba sutwniket a ts'ibn cha'num ni ajtoni'tan i achen ke' mach
ni' sutwnik uchen mech'le, chnen ni tklaya ko yk'e' ni jpt'an tubajin. Ni
ixiktakjo' uxe utoje'jo' utan tan luwar jek'e jinchich tuba ni yinikjo' tuba jin
jini.
Ni Nojkaj, ni Teromkaj i ni xot'ki' Yolo'kajo' uch'e' uchenjo' um'pe
mults'i't'anjo' tuba ni ajtoni'tanjo' k'a ni mech'le ta upatanjo' uch''tesanjo'
ni toji'tan tabajka utojkintetan ya'ant'ok ni xbl patanjo.
Ni Nojkaj, ni Teromkaj i ni xot'ki' Woyolkaj uxe uyk'e'jo', tan ni uyajtjo' ta
up'ismuk'jo', ump'e ka'uyute ts'k ta jek'tan koxe t'binte jinchich uy'binte ni
cherajtan ta ump'e ajt ka' ni tan k'a ni jpt'an ta tanjo' i uknntan cha'jop'e
t'ok chap'e jap ts'kba i ts'ita ta uxjo'p'e t'ok uxp'e jap ta ukuxule, bajka uy'kan
ni uyolayajo uts ke' uch'e' jimba Tuslomjpom tuba upete yinik, ka'tk jini
uyolayajo' tomp'e k'a jin ta yebejo' ta uch'ijiba a uti t sajbinte. Ni yebejo' ke'
mach uknnta cha'jo'p'e t'ok chap'e japba i sam uchi mech'leba ke ni jpt'an
uyle' ke jin ya'an utojkibaba, tok'a uxejo t to'eskintejo' ta ochijo cha'num tan
uloto'.
Ni up'elkan ni ka'uyute kada utuskiba ni ajmanda uxe t ajt tuk'' une ni
institusionjo', tribunaljo' i ajnojajo' ke totojyuyijo' uchen ni patan ta jek'tan
tuba ni ajch'oktklejo'. Uxe t'binte ump'e p'ison ta k'k'ajalin, knnya i
uk'alinchnkan che' uyolin jini uchi, uchnenjo' ni knnya ts'k i ni uyolin
k'en ni ajch'oktkle.
Ni ka' usis'eskinte naj buyajo' uch'e' chnintik tuy'kan jimba uyuteda, jink'in
pak'in pasik uts. Tan upete ka'uute ts'k' ta ni ajch'oktklejo' uxe t chmbinte
kache' uyajt k'a ni cherbintik sinjop'ojti', che'tk ka' ni machka ni ajnoja
ajnik ujuntuma jink'in utskun ni jun i jini ukokoj le' jyp'e uxe ni tojom.
Jindaba uch'e' xik t 'kan ats'its'ita' ka'chich ubixe uto'esanuba i uxe t xupo
uwoylanuba t'ok ni kaj i ts'isaya ta ni ch'oktk ajlo', ka'chich tk uch'ijiba ta ni
yebe i uk'e'nan uk'ajalinjo'. Ni mkomba uxe t k'nkan jink'in mach uts'on
i t'ok uk'ini ts'ita' ke bintik, i jinda uch'e' bintik jini ch'oktkajlo' ko knntan
cha'jo'p'e t'ok chmp'e jap, k'a ni mach ubisoba t'ok ni kaj mech'e' ka' ump'e
tan tsts.
Ni sentensia'ujo' ta knojkjilaba mejikana ke ya'an utoje' utan tunxe pp'
kajo'ba, uch'e' k'exkako' tk Nojkajla tuba uts'ktesan utoje' utan t'ok ni uyute
ta uto'esanuba ka' uyle tan jimba artikulu, ni machka ya'an utoje' utan i
29