Chontal_de_Tabasco

tuk'aba' najtiki
Machuch' ch'nbintik ni luke uchen Teromkaj uchen kama' se' jin ni t'ida
uxe t laj lbinte: ajbisjun, ajnumsajt'an, o ajnumsajt'an t'ok jun; kasjo' i ni
idrokarburujo'; petrokimikajo' basika; mineraljo' radiaktibujo' i ajnume
umuk'jo' tuba upete; elektrisidajo' i ni luke uchen ke uyle' utich'e' ajpt'an
ke anumsinti ni ch'obolotot tuba Untejo'. Ni numsajt'an t sk'ik' i ni t kajjo'
uxe uch'e' se' jin tuba uch'ijiba nojkaj ni tu xupiba t artikulu 25 tuba wida t
Tuslomjpom, ni Teromkaj uxe uchen tuba uch'e' uchen manda, uknntan ni
ajknn i ni numeru ajnoja tuba Na'kaj, i uxe uyk'e'jun tuba jbbij numik i
ajnik tuba uch'e ubisan ni tuba pete uch'e numik t'an kama' ni uyle' jpt'an
tuba utik.
Ni Teromkaj uxe uknntan t'ok ni ya'an tama i uyototi ajpatan ke usakn tuba
uts ubisan ni luke a binti cache utuse' upatan tuyak'o i ni upatan luke xoche
se'ykjtak bajka, kont'n t'ok ni ajpt'anjo', k'a ochik ttklaya k'a che' o t'ok ni
upete ajek'k'na i uyak'loto'.
Ni Teromkaj uxe uknntan ump'e uch'uji' tak'in tnxina ke uxe t juntulajt tan
mi ujersisiu ta upatanjo' i ni tuptonesan. Jini kua'uxe uchen se'ykjtak uxe
uchen tuba ajnik uts ni umuk uxe t chmkan tuba tak'in nojkaj, k'a uye'ben
umuk' t'ok ni ajnoja tuba uch'ijilan nojkaj ke uxe uye'eben ni
Ni Teromkaj. Ni'untu ajnoja uch'en uylben ni ajch'ujtak'in uylben uyk'e'
majntak'in.
Mach uxin t ajt se'jin uchen ni upatan ke Teromkaj uchen ni se'jinchich,
tuy ak'otani ch'ujtak'in tnxina bajka uyajt kache'utuse' upatan ta pt'tak'in i
ucheno' juniltak'in. Ni ajch'ujtak'in tnxina, ni tuxupiba ke' uyle' ajjpt'anjo'
i t'ok utklaya ke jin tuba ajnojajo' t k'en uk'ajalinjo', uxe uchen ni k'exom,
i che'chichtk uch'e ujup'eubajo' i ni ajpatan tuba tsiktak'injo', uxe utsike
t'ok umanda ajnoja ke k'n tuba ubisan ni a lki i uk'e'nesan ni uchan. Ni
uxe ubisan upatan ni ch'ujitak'in uxe t ajt tuk'b ni yebejo' ke uxe uyk'e
ni ch'unik ta ni Yolo'kaj t'ok ni usapn ni ch'obolotot ta Senadorjo' o tani
Ajppy Patanjo', kuaxuk'a, uxe tajt tupatan k'a unt'ank'in ta ujlknan i
ut'bo k'a uk'enesan ni luke jochen se'une tuba luke jochen; uxe' tnikinte
k'a kuachikajini k'en i machuch' ajnik otroj upatan, o tuyak'o kuachikajini o
ajtbla, jini machika ke uxe uchen uye'e' ni ajch'ujtak'in i tuba ni mach k'en
upete uloto' ke ya'an, usakinte, kulturaljo' o tubachich luke uy'binte (uy'binte,
sic dOF 20-08-1993). Ni yebejo' ke' aj'ki tuba ubisan ni ajchujtak'in tnxin,
uch'e xik tan umech'inte utan polituku, kama' chich ya'an ni t artikulu 110
tuba ida t Tuslomjpom.
49