Zaraitzuera aztertzeko ekarpen berriak (5 - Otsagi: ahozko ... - Dialnet

KOLDO ARTOLA
edo komùnmenté 146 pues e… láur edo bórz artzái fàten gítzan, ta árdi pues
erématen gintzuén 147 … zortziégun edo bedratziä´gun, kála…
- berze artzaiak ere ziren Otsagiko?
- Ótsagiko bái, keméndik, Otsáiko, yuntátzen gitzán; kemén, len… ánitz
àrdi baitzén eta guziék ermàten tzién bizí guzia. Baia géro, yá gerlará igaré ta,
así… baitzrén yá indústriará, pues sáldu zrén árdiak eta yá jendéak, sáldu
(…), jénte gaztéa pues índustriàn, autómobill éta… gáuza korién egíten! Ya,
árdiekín… zómait juáten da bái, baia yá gúti, àniz gúti, ya… kóri, kási bukàtu
d’uái. Eta órai gáztek eztié nai korí, yá bukàtren báita.. bádakizu zúk núk 148
beño obekí, bukàtren báita ya kolèjioetán, gèro artzái eztié nai, klaró, eta…
bádie arrázio para… kòri itéko eré.
Bàia… mízi (sic) bát, góri eztá bátre agradáble, béti korleán, béti, béti…
òyaneán ta béti… déus e. Baia lén, ezpáitzen bèrtze gauzárik, pues klaró,
jun 149 tzén edo ártzai edo… òyanetrá, fátea… aizkúrekín píkatzra árbolea, eta
kö´ri, kóri zén, artzáya beño gáixtöago zén oraño; además, órduan, juáten…
tzén òyan aetán, ìrabazten tzé gúti, ìra(b)azten tzién gút(t)i, eta lán… je! egúnara
150 sòrtzen zénean, ilùndu ártio, iguál, erráten, érraten 151 , eta gáizki xáten
ere bái itén orduan. Orduán kála tzen biziá, gáuzetan ègin déus ere.
- egun guzia ‘erraten, erraten’, e?
- Erré bai…
- zer da ‘erraten’?
- E… -rratén? pues… lán eitén ánitz, fué(r)te, èdo… lán eitén fuérte
beàrko dá… ègun guziá, eta… gáizki xánik eta… ánitz, ánitz oróntra kan…
kála zén ordúan zéna, bai. Eta órduan, ánitz, fán beár e… limizíko orí ezpáitzen…
óngi, fuáten zén… ánitz, Amériketra, ta káek, zomáitek eíten zién
fortúna, bèrtze batzuék itzùltzen zrén… éman… zènarékin, ta guziétarik
agitzén tzen. Kóri kála zen.
Maulera, espartinetara joaten zenekoa; mintzamoldearen ingurukoa
- Eta gáltzak, gú beño lén, emén, emazteák fàten zrén Fràntziará ezpártin
egítra; éne amá’re fan bái, bi ùrtë kára, Frantziára, bai.
- eta nondik, nondik faten ziren?
- Kèmendík… mènditík fàten zén, kèmendík… Làrrañerá, eta géro…
nóla dá errí bat? kórtan, bai…
- Atharratze edo, Maule(on) edo…
146 komùnalté aditzen dela dirudi.
147 Litekeena da, agian, ‘ginttuen’ eta ‘ginttzuen’en arteko zerbait izatea.
148 Kasu honetan ez da i eta u bokalen arteko zerbait aditzen, u garbi samar bat baizik; aurreneko
zuk horrek eraginiko asimilazioa ote, agian?
149 ‘juten’ itxaron zitekeen, antza; honelako eta bestelako koherentzia-ez batzuk –lehenxeago ere
ikusi ahal izan da bakarren bat–, hala nola ‘ya’ erdal maileguaren neurri gabeko erabilera, esaterako,
maiz aurkituko ditugu Pedro Juanen hizketaldietan.
150 ‘eguna’ nahikoa litzateke, antza, jada mugaturik dagoena berriro mugatu behar izan gabe.
151 ‘erraten’ hauek direla-eta Azkueren hiztegian zera dakusagu: Herratu: 1º (BN, Sal., S), vagar,
andar errante, descarriarse: vagabonder, errer, s’égarer. Hitz hau gure kasurako egokia izatekotan lehenengo
bi esanahiekin geratuko ginateke, beti ere, zentzu aski zabalean hartuta, jakina. Arazoa, dena
den, ez dugu garbi ikusten zeren, hari galdetu eta, erré bai… erantzun zuen, nondik, itxuraz, lehenagoko
erráten, erráten horien ordez, ‘erretzen, erretzen’ itxaron beharko baitzen.
42 [38]