2011 65 005_082 Forneris.pdf - Société de la Flore Valdôtaine
2011 65 005_082 Forneris.pdf - Société de la Flore Valdôtaine
2011 65 005_082 Forneris.pdf - Société de la Flore Valdôtaine
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
48<br />
Nome attuale<br />
<strong>de</strong>ll’entità<br />
Helianthemum<br />
nummu<strong>la</strong>rium Mill.<br />
subsp. grandiflorum<br />
(Scop.) Schinz &<br />
Thell.<br />
Helianthemum<br />
nummu<strong>la</strong>rium (L.)<br />
Mill. s.l. [rev.] 61<br />
GIULIANA FORNERIS, ANNALAURA PISTARINO, GUGLIELMO PANDOLFO, MAURIZIO BOVIO<br />
Nome <strong>de</strong>ll’entità in:<br />
manoscritto<br />
! Herb. Bell.<br />
& “Flora”<br />
! Cistus grandiflorus “Pralognan...”<br />
Località citata in:<br />
manoscritto<br />
Herb. Bell.<br />
“Flora”<br />
& Cistus grandiflorus “frequens in pascuis saxosis...” -<br />
g.34 Helianthemum vulgari<br />
simile <strong>la</strong>tiori folio<br />
“verso <strong>la</strong> montagna <strong>de</strong>tta La Mota”<br />
Iconographia<br />
Taurinensis<br />
Helianthemum sp. 62 ! Cistus oe<strong>la</strong>ndicum “Valle di Gressoney...”<br />
Helleborus foetidus L. 63<br />
g.3 Helleborus foetidus “da Carema ad Igliani”<br />
g.16 Elleboro fetido “dal<strong>la</strong> Città [Aosta] ad Estrouble”<br />
! Helleborus foetidus “da Aosta a St.Oyen...”<br />
& Helleborus foetidus<br />
“in Valle Augustae Praetoriae frequens<br />
est...”<br />
v.4, t.81<br />
Herniaria sp. g.6 Herniaria species<br />
“poco lungi dal Primo Grasoneto a riva<br />
d’Eilesso”<br />
-<br />
g.23 Hieracium alpinum “Vallorsina, a riva <strong>de</strong>l torrente Berà”<br />
Hieracium alpinum L.<br />
& Hieracium alpinum “in pratis editioribus, & jugis alpium...”<br />
v.8, t.53;<br />
v.13, t.87, f.3<br />
Hieracium prenanthoi<strong>de</strong>s ! Hieracium spicatum “Gressoney, Fociniaci [Faucigny]...”<br />
Vill.<br />
& Hieracium spicatum Nobis “in sylvis montanis, & locis macilentis...” v.15, t.98, f.2<br />
Hieracium staticifolium<br />
All. 64<br />
g.3 Hieracium staticae folio<br />
& Hieracium staticifolium<br />
Nobis<br />
“tra Igliani e Cima vicino ad Eilesso”<br />
“in sabulosis aridis secus flumina,... &<br />
rupium fissuris...”<br />
v.8, t.74;<br />
[v.12, t.12]<br />
Hieracium tomentosum<br />
L. <strong>65</strong><br />
g.37 Hieracium totum “da Entre <strong>de</strong>ux Eaux si è disceso a<br />
tomentosum<br />
Termignon”<br />
! Andrya<strong>la</strong> <strong>la</strong>nata “tra Entre Deux Eaux e Termignon...”<br />
& Hieracium tomentosum “Sabaudiae indigenam p<strong>la</strong>ntam esse...” v.12, t.101, f.3<br />
Hieracium villosum<br />
! Hieracium villosum<br />
“Gressoney, St. Rhémy, Fociniaci<br />
[Faucigny]...”<br />
Jacq.<br />
& Hieracium villosum “ubique in alpibus frequens...”<br />
v.11, t.82;<br />
v.12, t.14<br />
Hieracium sp. g.4 Hieracium<br />
“sul<strong>la</strong> sommità <strong>de</strong>l<strong>la</strong> stessa Montagna<br />
[Immuni]”<br />
Taur., tuttavia <strong>la</strong> località di raccolta indicata nel<strong>la</strong> “Flora” per Cistus serpillifolius corrispon<strong>de</strong> al dato di Bel<strong>la</strong>rdi così come<br />
le consi<strong>de</strong>razioni sull’affinità <strong>de</strong>lle diverse specie <strong>de</strong>l genere Helianthemum e <strong>la</strong> nota nel testo allioniano: «...varietas est Cisti<br />
helianthemi».<br />
61 L’entità indicata da Bel<strong>la</strong>rdi rientra nel gruppo di sottospecie che <strong>la</strong> sistematica mo<strong>de</strong>rna fa afferire a Helianthemum<br />
nummu<strong>la</strong>rium (L.) Mill. s.l.<br />
62 L’i<strong>de</strong>ntificazione <strong>de</strong>l dato di Bel<strong>la</strong>rdi come Helianthemum oe<strong>la</strong>ndicum (L.) DC. sarebbe in contraddizione con <strong>la</strong> probabile<br />
assenza di questa entità in Valle d’Aosta che, intesa in s.l., inclu<strong>de</strong>rebbe però H. alpestre (Jacq.) DC. [= H. oe<strong>la</strong>ndicum (L.) DC.<br />
subsp. alpestre (Jacq.) Ces.], diffusa anche nell’alta Valle di Gressoney; Bel<strong>la</strong>rdi sembra tuttavia riferirsi a quest’ultima entità con il<br />
binomio Cistus serpyllifolius. I generi Cistus ed Helianthemum al tempo non erano chiaramente i<strong>de</strong>ntificati e ancora oggi le entità<br />
che vi afferiscono costituiscono gruppi complessi.<br />
63 Cfr. consi<strong>de</strong>razioni conclusive nel capitolo finale.<br />
64 La specie al tempo era già nota agli studiosi torinesi sebbene Allioni l’abbia pubblicata in nomenc<strong>la</strong>tura binomia solo in anni<br />
successivi al viaggio (Allioni, 1770-73). La figura presente nel<strong>la</strong> “Flora” (tav. 81, f.2) corrispon<strong>de</strong> a quel<strong>la</strong> nel vol. 8 <strong>de</strong>ll’Ic. Taur.<br />
<strong>65</strong> La nota nel manoscritto può essere messa in re<strong>la</strong>zione a due specie affini sia come ambienti sia per il carattere <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />
tomentosità: Hieracium tomentosum e H. villosum; per il primo nel<strong>la</strong> “Flora” vari polinomi riportano il termine “tomentosum”<br />
mentre per il secondo è spesso riferito il termine “villosum”. Il dato <strong>de</strong>ll’erbario di Bel<strong>la</strong>rdi confermerebbe l’interpretazione<br />
assegnata.