ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
01_02_09_pg13 31-01-2009 18:36 Page 1<br />
OPINJONI<br />
il-Óadd, 1 ta’ Frar, 2009<br />
13<br />
It-tibdil fil-klima<br />
B’sodisfazzjon kbir il-;img[a<br />
l-o[ra nnutajt kif il-Partit<br />
Nazzjonalista b[al dejjem<br />
kien innovattiv u mexxa biex<br />
iwaqqaf Focus Group dwar<br />
it-Tibdil fil-Klima. Pass<br />
progressiv u f’waqtu g[<strong>all</strong>a[[ar<br />
fejn qed naraw partit<br />
politiku jwaqqaf grupp ta’<br />
nies minn setturi differenti<br />
biex jistudjaw is-sitwazzjoni<br />
ta’ din ir-realtà mill-iktar<br />
attwali u jippre]entaw l-ideat<br />
u s-su;;erimenti tag[hom<br />
biex il-PN ikun jista’ jressaq<br />
ir-rappre]entazzjonijiet tieg[u<br />
quddiem il-Gvern.<br />
Ilna nisimg[u b’dan l-<br />
imbierek tibdil fil-klima. Forsi<br />
hemm nies li huma xi ftit<br />
xetti/i dwar argumenti<br />
mressqin u ma jifhmux kif<br />
tibdil fil-klima, u g[aldaqstant<br />
il-;eografija tad-dinja, tista’<br />
taffettwa li/-/kejkna Malta<br />
tag[na.<br />
Il-verità hi li ilna [afna u<br />
[afna nitkellmu dwar il-b]onn<br />
li nie[du [sieb il-pjaneta<br />
tag[na a[jar, nu]aw l-ener;ija<br />
b’mod responsabbli biex<br />
ikollna ambjent a[jar<<br />
g[amilna [afna u [afna kemm<br />
fuq livell nazzjonali u anke<br />
personali imma dan xorta<br />
g[adu mhux bi]]ejjed.<br />
It-tibdil fil-prezzijiet ta]-<br />
]ejt fid-dinja u d-dipendenza<br />
tag[na fuq dan i]-]ejt g[<strong>all</strong>-<br />
[ajja normali ta’ kuljum<br />
g[andhom iservu ta’ ri<strong>fl</strong>essjoni<br />
qawwija. L-ekonomiji<br />
mondjali b[alissa xejn ma<br />
jinstabu fit-tajjeb i]da l-<br />
affarijiet jer;g[u jduru, iddomanda<br />
g[a]-]ejt ter;a’<br />
ti]died u l-prezz jer;a’ jog[la.<br />
U l-gvernijiet jiffa//jaw dan l-<br />
u;ig[ ta’ ras!<br />
Li ssib mezzi o[rajn ta’<br />
ener;ija hi mezz kif ittaffi din<br />
il-problema waqt li tkun qed<br />
tinvesti [afna u [afna filpjaneta<br />
tag[na ta’ g[ada.<br />
Mezzi alternattivi ta’ ener;ija<br />
ma ji;ux mix-xejn u jirrikjedu<br />
investiment qawwi.<br />
L-effett <strong>tal</strong>-[sara fuq ilklima<br />
tag[na ;ej ukoll minn<br />
fatturi o[ra b[al tni;;i] minn<br />
traffiku u emissjonijiet. Dan<br />
it-tni;;i] globali kollu<br />
qieg[ed iwassal g[al [sara<br />
kbira <strong>fl</strong>-ambjent tag[na, [sara<br />
li qed ikollha impatt fuq l-<br />
ekolo;ija <strong>tal</strong>-pjaneta tag[na.<br />
In-natura ma tilg[abx<br />
mag[ha. Dak li ttiha troddlok<br />
lura u g[al [afna ]mien twil<br />
xbajna nag[tu l-ambjent<br />
tag[na mill-ag[ar bi tni;;i]<br />
personali u industrijali. L-<br />
effetti ta’ dan l-istupru beda<br />
jin[ass u a[na, b[ala g]ira<br />
]g[ira nibdew in[ossu dawn<br />
l-effetti mill-ewwel.<br />
Il-Focus Group hu parti<br />
minn strate;ija nazzjonali<br />
iktar wiesg[a li qed takkwista<br />
momentum. Fil-Ba;it g[assena<br />
2009 il-Gvern ta sinjal<br />
/ar u inekwivoku li kien<br />
spi//a ]-]mien g[ad-diskors u<br />
wasal il-[in g[<strong>all</strong>-azzjoni fejn<br />
jid[ol l-ambjent u l-klima.<br />
Wara kollox dan kien wie[ed<br />
mill-pilastri <strong>tal</strong>-programm<br />
elettorali g[<strong>all</strong>-elezzjoni tassena<br />
l-o[ra.<br />
G[aldaqstant tnedew numru<br />
ta’ proposti u riformi kemm<br />
kif nikkunsmaw l-ener;ija u<br />
iktar u iktar, kif nipprodu/uha.<br />
Minn ]mien g[<strong>all</strong>-ie[or qed<br />
jit[abbru pro;etti ;odda li<br />
g[andhom iwasslu g[al iktar<br />
ri/ikla;; u konservazzjoni<br />
waqt li jsir u]u intelli;enti<br />
mir-ri]orsi <strong>tal</strong>-ener;ija.<br />
Twaqqaf ukoll think tank<br />
mag[mul minn diversi<br />
esperti li g[adu kemm<br />
ippre]enta serje ta’ proposti<br />
effettivi dwar dan kollu lill-<br />
Gvern. Il-kumitat g[amel<br />
serje ta’<br />
rakkomandazzjonijiet li<br />
fuqhom b[alissa qed issir<br />
konsultazzjoni pubblika.<br />
Fost l-iktar proposti ewlenin<br />
hemm li l-Gvern innifsu jimxi<br />
bl-e]empju u jag[mel l-operat<br />
tieg[u iktar energy efficient<br />
kemm jista’ jkun malajr.<br />
G[andu jsir studju u riforma<br />
<strong>fl</strong>-u]u <strong>tal</strong>-karozzi u t-trasport<br />
pubbliku, wa[da mill-pjagi<br />
tat-tni;;i] <strong>fl</strong>-arja g[al<br />
pajji]na. Min jixtieq jara<br />
dawn il-proposti fid-det<strong>tal</strong><br />
jista’ j]ur is-sit elettorniku<br />
www.climatechange.gov.mt<br />
Fuq livell personali u<br />
individwali nistg[u nag[mlu<br />
l-parti tag[na wkoll. Dan<br />
nistg[u nag[mluh billi<br />
nag[mlu u]u bil-g[aqal <strong>tal</strong>konsum<br />
<strong>tal</strong>-ener;ija u<br />
ri/ikla;;. U]u intelli;enti ta’<br />
metodi ta’ trasport u konsum<br />
ta’ prodotti li jag[mlu l-inqas<br />
[sara lill-ambjent. Kull qatra<br />
tg[odd f’din il-;lieda biex<br />
nikkonservaw u ngawdu l-wirt<br />
naturali ta’ pajji]na u taddinja<br />
ta’ madwarna.<br />
Ma ninsewx li dak li<br />
g[andna rridu wara kollox<br />
in[<strong>all</strong>uh lil uliedna u lil ta’<br />
warajhom. Dan kollu<br />
nag[mluh b’sens ta’ dmir u<br />
obbligu lejn il-pjaneta u lejn<br />
;enerazzjonijiet futuri.<br />
minn Caroline Galea<br />
info@carolinegalea.com<br />
Fejn jid[ol<br />
l-ambjent u<br />
l-bidla fil-klima<br />
spi//a ]-]mien<br />
g[ad-diskors u<br />
je[tie; azzjoni<br />
Nie[du [sieb li t-tfal ma jwe;;g[ux tort tag[na l-kbar<br />
minn Edwin Vass<strong>all</strong>o<br />
edwinvass<strong>all</strong>o@gov.mt<br />
L-im[abba lejn<br />
it-tfal je[tie;<br />
li tkun priorità<br />
fuq l-egoi]mu<br />
tag[na l-adulti<br />
It-tfal huma l-aktar<br />
vulnerabbli fil-[ajja. Huma l-<br />
vittmi u huma r-rebbie[a ta’<br />
sitwazzjonijiet li no[olqu a[na<br />
l-kbar. Min[abba fina huma<br />
jbatu u min[abba fina l-kbar<br />
huma jifir[u.<br />
Apparti [lief meta jkunu ma<br />
jifil[ux, it-tfal ikunu dejjem<br />
fer[ana, jitbissmu u j]ejnu d-<br />
dinja tag[na l-kbar. It-tfal<br />
kapa/i juru meta jwe;;g[u<br />
kemm bil-biki kif ukoll<br />
b’silenzju. Jien nemmen li l-<br />
ag[ar u;ig[ jin[ass mit-tfal<br />
meta dawn isofru fis-silenzju.<br />
Kemm nie[du de/i]jonijiet<br />
a[na l-kbar li qabel ma<br />
no[duhom noqog[du<br />
nirri<strong>fl</strong>ettu x’se jsofru t-tfal^<br />
It-tfal g[andhom ikunu<br />
priorità fil-[ajja… jew issa hu<br />
l-pja/ir sesswali li sar prijorità<br />
qabel it-tfal^<br />
G[adu jimpurtana x’se ji;ri<br />
mit-tfal meta nkissru familja^<br />
Tg[id sirna nemmnu li t-<br />
televi]joni sar irabbi t-tfal u<br />
a[na l-kbar nistg[u nisparixxu<br />
u nkomplu ng[ixu [ajjitna bil-<br />
[olm kollu tag[na^<br />
Kemm g[adna tfal li huma<br />
ltiema bil-;enituri tag[hom<br />
[ajjin^ G[aliex meta nkunu<br />
fis-sew a[na l-kbar niftiehmu<br />
li n;ibu t-tfal fid-dinja u meta<br />
nkunu [a]in ma na[sbu xejn<br />
dwar it-tfal li nkunu ;ibna<br />
meta konna sew^<br />
Min jaf kemm g[andna tfal<br />
li jaraw lill-;enituri tag[hom<br />
jitlewmu quddiemhom u dan<br />
[add ma jimpurtah dwar<br />
x’effett se j[<strong>all</strong>i fuq it-tfal!<br />
U nista’ nibqa’ nistaqsi mitt<br />
mistoqsija o[ra b[al dawn<br />
dwar l-effett ta’ dak li<br />
nag[mlu a[na l-kbar fuq ittfal.<br />
Xi drabi nemmen li qed<br />
insiru so/jetà fejn m’g[adux<br />
jimpurtana aktar mit-tfal.<br />
Kemm jimpurtana mill-<strong>fl</strong>us u<br />
ma jimpurtana xejn aktar mittfal<br />
u jekk dan hu minnu <strong>all</strong>ura<br />
miskina hi s-so/jetà li qed<br />
ng[ixu fiha. It-tfal jikbru blim[abba<br />
li nistg[u nuruhom<br />
a[na l-kbar. It-tfal ma jikbrux<br />
bil-kapri//i tag[na l-kbar.<br />
Min jaf kemm-il darba a[na<br />
ppruvajna npattu ta’ nuqqasijiet<br />
tag[na ma’ tfal b’xiri ta’<br />
rigali li ma jag[mlux sens.<br />
Min jaf kemm-il darba<br />
ppruvajna nixtru l-<br />
approvazzjoni tat-tfal billi<br />
nixtru kull ma nsibu li na[sbu<br />
li jista’ jikkuntenta lit-tfal.<br />
Nemmen li <strong>all</strong>a[ares it-tfal<br />
jitkellmu u jg[idu xi j[ossu<br />
meta huma jibdew jintbag[tu<br />
ming[and il-missier g[al<br />
g[and l-omm skont fejn<br />
imisshom, kemm jekk tkun<br />
saret separazzjoni kemm jekk<br />
il-;enituri jkunu t-tnejn<br />
ja[dmu u l-koppja qatt ma ssib<br />
[in li tkun <strong>fl</strong>imkien mat-tfal.<br />
G[andhom it-tfal id-dritt<br />
g[al [ajja fil-familja jew le^<br />
Hu minnu li t-tfal imorru a[jar<br />
jekk f’pajji]na nda[[lu d-<br />
divorzju jew inkomplu birritmu<br />
ta’ separazzjonijiet li<br />
qed ji]died^ Jew issa se<br />
nibdew ng[idu lit-tfal<br />
x’jirrispondu f’dawn il-ka]i<br />
fejn il-;enituri jitlewmu^<br />
Kemm nilag[bu b’uliedna<br />
biex a[na l-kbar nag[mlu li<br />
rridu^ Kemm nag[mlu teatrini<br />
biex nixtru l-kuntentizza<br />
tag[na l-kbar^ X’[asra tara<br />
tarbija titwieled ma tafx min<br />
hi missierha! X’[asra tara tifel<br />
li jg[ix f’so/jetà fejn l-iskola<br />
l-kelma missier jew il-kelma<br />
omm tintu]a bil-bi]a millg[<strong>all</strong>iema!<br />
X’[asra tara tfal li mhumiex<br />
igawdu l-pre]enza <strong>tal</strong>-;enituri<br />
tag[hom <strong>fl</strong>imkien!<br />
X’[asra tara pajji] u poplu<br />
b[al tag[na jitlef il-valur <strong>tal</strong>familja<br />
u mbag[ad ikollok<br />
min jemmen li tant issa l-<br />
familja tkissret li a[jar<br />
inkomplu nkissru dak li fadal<br />
u nda[[lu d-divorzju<br />
f’pajji]na.<br />
Jekk qed ninsew li t-tfal<br />
tag[na meta nidde/iedu<br />
prioritajiet o[rajn f’[ajjitna<br />
<strong>all</strong>ura s-so/jetà tag[na nista’<br />
ng[id li ntreb[et mill-egoi]mu<br />
u l-materjali]mu li qed ikissru<br />
s-sens ta’ komunità.<br />
Il-valur <strong>tal</strong>-komunità<br />
jkompli jitkisser meta<br />
nkomplu neqirdu s-sabi[ <strong>tal</strong>valur<br />
<strong>tal</strong>-familja. Is-so/jetà<br />
tag[na hi mibnija fuq il-valur<br />
<strong>tal</strong>-familja li rridu nie[du<br />
[sieb li niddefendu.<br />
L-ulied huma tant prezzju]i,<br />
it-tfal huma tant mixtieqa millim[abba<br />
<strong>tal</strong>-;enituri i]da xorta<br />
g[andna min jipprova jifred<br />
lit-tfal mill-;enituri.<br />
Ejjew nie[du [sieb lil<br />
uliedna. Ejjew nieqfu<br />
nwe;;g[u lil uliedna<br />
min[abba l-kapri//i tag[na l-<br />
kbar.<br />
Il-politika f’pajji]na hi<br />
f’sitwazzjoni li jew tkisser ilfamilja<br />
darba g[al dejjem jew<br />
tipprova tibni so/jetà fuq ilvalur<br />
<strong>tal</strong>-familja. Il-mument<br />
<strong>tal</strong>-prova jasal u l-poplu t<strong>all</strong>um<br />
u ta’ g[ada jkun irid min<br />
jidde/iedi g[alih fuq il-valur<br />
tas-sewwa u mhux il-kapri//i<br />
li kapa/i jbig[ u jixtri l-<br />
im[abba [<strong>all</strong>i jwassal biex l-<br />
infedeltà ssir valur falz.<br />
Is-so/jetà tag[na hi so/jetà<br />
li finanzjarjament qed tg[ix<br />
f’ekonomija sostenibbli u<br />
kredibbli i]da din qed tirriskja<br />
li tinbidel f’so/jetà fejn ilfamilja<br />
ma g[adhiex wa[da<br />
moralment sostenibbli u<br />
realment kredibbli.<br />
Noqog[du attenti g[aliex<br />
na[sdu minn dak li ni]irg[u.<br />
Jekk se nidde/iedu li ng[ixu<br />
[ajjitna b[ala adulti ming[ajr<br />
ma nag[tu kas ta’ x’se jkun l-<br />
effett tad-de/i]jonijiet tag[na<br />
fuq it-tfal, inkunu nistg[u<br />
ng[idu li s-so/jetà Maltija qed<br />
twassal lilha nnifisha biex<br />
teqred minn ;o fiha l-valuri li<br />
jag[mluha so/jetà u komunità.<br />
Nawgura ;ejjieni fejn isso/jetà<br />
tag[na tibni ;ejjieni<br />
sabi[ fuq l-g[aqda <strong>tal</strong>-familja,<br />
l-im[abba vera lejn it-tfal u<br />
hekk is-so/jetà tag[na tibqa’<br />
b’sa[[itha b’sens qawwi ta’<br />
komunità.
![Sandro Chetcuti akku]at b'attentat ta' qtil - MaltaRightNow.com](https://img.yumpu.com/50098970/1/174x260/sandro-chetcuti-akkuat-battentat-ta-qtil-maltarightnowcom.jpg?quality=85)
![Malta tibqa' ]]omm mal-po]izzjoni li ddikjarat fis-summit](https://img.yumpu.com/44301444/1/174x260/malta-tibqa-omm-mal-poizzjoni-li-ddikjarat-fis-summit.jpg?quality=85)
Change language