ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
ertifikat inkora;;anti g[all-kwalità tal-edukazzjoni primarja f'Malta .... fl ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
01_02_09_pg14_15 31-01-2009 18:36 Page 1<br />
14<br />
il-Óadd, 1 ta’ Frar, 2009<br />
OPINJONI<br />
Sens komun u mhux sixth sense<br />
Tabella 1.1<br />
Tabella 2.1<br />
minn Cleavon Vella<br />
....................................................<br />
cleavon.vella@gov.mt<br />
Skont il-Previ]jonijiet Interim<br />
g[<strong>all</strong>-2009-2010, pubblikati<br />
mill-Kummissjoni Ewropea<br />
fid-19 ta’ Jannar li g[adda, l-<br />
ekonomija Ewropea kompliet<br />
tmajna imma qed tippro;etta li<br />
ter;a’ tibda tikber qabel tmiem<br />
l-2009.<br />
Fil-fatt il-Kummissjoni<br />
Ewropea qed tbassar li matul<br />
din is-sena l-Prodott Gross<br />
Domestiku (PGD) jaqa’ b’1.8<br />
fil-mija qabel ma jirkupra<br />
b’rata moderata g[al 0.5 filmija<br />
<strong>fl</strong>-2010.<br />
Fi kliem il-Kummissjoni<br />
dan hu ri]ultat <strong>tal</strong>-impatt <strong>tal</strong>kri]i<br />
finanzjarja li qed tin[ass<br />
fuq l-ekonomija. Qalet li x-<br />
xejriet negattivi li rri]ultaw<br />
minn dan dehru fit-tnaqqis<br />
qawwi <strong>tal</strong>-kummer/ dinji u l-<br />
produzzjoni mill-manifattura.<br />
Il-Kummissjoni i]da qed<br />
tippro;etta li, grazzi g[<strong>all</strong>pjani<br />
ta’ rkupru ekonomiku<br />
mnedija minnha s-sena l-o[ra,<br />
dawn ix-xejriet negattivi jkunu<br />
mi;;ielda mill-imsie[ba<br />
Ewropej bit-tama li r-rota<br />
ter;a’ ddur f’wa[da po]ittiva.<br />
Fil-la[am il-[aj<br />
Il-Kummissjoni g[amlitha<br />
/ara li l-ekonomija Ewropea,<br />
b[al fi bnadi o[ra tad-dinja,<br />
intlaqtet fil-la[am il-[aj. Waqt<br />
li tqabbel it-tbassir tag[ha<br />
g[<strong>all</strong>-istati membri l-<br />
Kummissjoni tenniet li fittielet<br />
kwart <strong>tal</strong>-2008 il-PGD<br />
naqas b’0.2 fil-mija fi]-}ona<br />
Ewro u <strong>fl</strong>-UE. Dan jimplika<br />
re/essjoni hekk kif il-PGD<br />
inxtorob g[at-tieni kwart<br />
konsekuttiv.<br />
Fil-fatt l-anali]i <strong>tal</strong>-<br />
Kummissjoni turi tnaqqis fil-<br />
PGD <strong>tal</strong>-istati membri kollha<br />
<strong>fl</strong>-UE, inklu] dak ta’ pajji]na.<br />
Malta l-aqwa<br />
u l-a[jar<br />
Minkejja dan kollu l-<br />
Kummissjoni Ewropea qed<br />
tbassar li Malta, meta mqabbla<br />
mal-istati membri <strong>tal</strong>-UE li<br />
ssie[bu qabilha, se jkollha l-<br />
og[la tkabbir fil-PGD <strong>fl</strong>-2009.<br />
Dan ifisser li l-PGD ta’ Malta<br />
<strong>fl</strong>-2009 se jkun aqwa minn <strong>tal</strong>aktar<br />
pajji]i avvanzati Ewropej<br />
Tabella 1.2<br />
fosthom il-:ermanja, Franza u<br />
r-Renju Unit.<br />
Skont il-Kummissjoni t-<br />
tkabbir fil-PGD Malti <strong>fl</strong>-2009<br />
se jkun ta’ 0.7 fil-mija u<br />
jkompli jikber bl-istess rata<br />
g[al madwar 1.3 fil-mija <strong>fl</strong>-<br />
2010. Fl-istess ]mien din issena<br />
l-PGD ta’ pajji]i aktar<br />
avvanzati minnha mistenni<br />
jkun ferm anqas minn ta’<br />
pajji]na> -5 fil-mija <strong>fl</strong>-Irlanda,<br />
-2.8 fil-mija fir-Renju Unit,<br />
-2.3 fil-mija fil-:ermanja, -2<br />
fil-mija <strong>fl</strong>-I<strong>tal</strong>ja, fi Spanja u <strong>fl</strong>-<br />
Olanda u -1.8 fil-mija fi<br />
Franza. (ara tabella 1.1)<br />
Mill-anali]i <strong>tal</strong>-<br />
Kummissjoni jirri]ulta wkoll<br />
li pajji]na se jesperjenza t-<br />
tieni l-anqas tnaqqis fittkabbir<br />
<strong>tal</strong>-PGD meta<br />
mqabbel mad-disa’ stati<br />
membri l-o[rajn li ssie[bu<br />
mag[na <strong>fl</strong>-UE <strong>fl</strong>-2004.<br />
Dan ifisser li l-pajji]i<br />
‘;odda’ l-o[rajn li ssie[bu<br />
mag[na <strong>fl</strong>-UE se jesperjenzaw<br />
tnaqqis fil-PGD tag[hom ferm<br />
akbar minn dak li l-<br />
Kummissjoni qed tippro;etta li<br />
Malta se tesperjenza <strong>fl</strong>-2010.<br />
Waqt li t-tnaqqis g[al<br />
pajji]na hu pro;ettat li jkun<br />
ta’ madwar 3.3 punti<br />
per/entwali, mill-2007 g[<strong>all</strong>-<br />
2009, it-tnaqqis fuq l-istess<br />
perjodu g[al-Latvja hu<br />
pro;ettat li jkun ta’ 17.2 punti<br />
per/entwali< tnaqqis ta’ 12.9<br />
punti per/entwali fil-PGD <strong>tal</strong>-<br />
Litwanja, u tnaqqis ta’ 11-il<br />
punt per/entwal fil-PGD <strong>tal</strong>-<br />
Estonja. (ara tabella 1.2)<br />
Ir-rapport <strong>tal</strong>-Kummissjoni<br />
janalizza l-qg[ad u jg[id li<br />
f’[afna mill-istati membri l-<br />
qag[da fis-suq tax-xog[ol<br />
bdiet sejra lura <strong>fl</strong>-2008. Irrapport<br />
ibassar tnaqqis ta’<br />
madwar 3.5 miljun impjieg <strong>fl</strong>-<br />
UE u li r-rata <strong>tal</strong>-qg[ad<br />
mistennija ti]died g[al 8.75<br />
fil-mija <strong>fl</strong>-UE u 9.25 fil-mija<br />
fi]-}ona Ewro <strong>fl</strong>-2009.<br />
Spanja tispikka fost l-istati<br />
membri g[ax qed ikollha<br />
tiffa//ja l-og[la livelli ta’<br />
qg[ad li qatt esperjenzat. Dan<br />
peress li l-istat Spanjol baqa’<br />
qatt ma iddiversifika bi]]ejjed<br />
l-industrija tieg[u u jesplora l-<br />
possibbiltajiet ta’ setturi<br />
o[rajn. :ara <strong>all</strong>ura li, waqt li<br />
pajji]na u l-Lussemburgu –<br />
fost pajji]i o[rajn – raw kif<br />
jattiraw u jkattru l-investiment<br />
fis-settur tas-servizzi<br />
finanzjarji u b’hekk jo[olqu<br />
impjiegi ;odda f’qasam ;did,<br />
Spanja serr[et rasha wisq fuq<br />
is-setturi <strong>tal</strong>-manifattura u l-<br />
kostruzzjoni li llum [adu<br />
daqqa kbira ’l isfel.<br />
Konsegwenza ta’ dan kollu,<br />
Spanja llum qed tesperjenza<br />
qg[ad ta’ madwar 11.3 filmija<br />
(2008). Il-Kummissjoni<br />
sa[ansitra qed tbassar li l-<br />
qg[ad fi Spanja jisplodi g[al<br />
16.1 fil-mija din is-sena u<br />
jkompli ji]died g[al 18.7 filmija<br />
<strong>fl</strong>-2010.<br />
Ir-rata ta’ qg[ad imbassra<br />
mill-Kummissjoni g[al Malta<br />
din is-sena hi ta’ 1.35 punti<br />
per/entwali anqas mill-medja<br />
mbassra g[as-27 stat membru<br />
u 1.85 punti per/entwali anqas<br />
minn dik ta]-}ona Ewro<<br />
Tabella 2.2<br />
anqas ukoll mir-rata ta’ qg[ad<br />
<strong>tal</strong>-pajji]i l-aktar avvanzati<br />
Ewropej.<br />
Fil-fatt il-Kummissjoni qed<br />
tbassar rata ta’ qg[ad ta’ 7.4<br />
fil-mija g[al Malta <strong>fl</strong>-2009<br />
waqt li fi stati membri o[rajn<br />
qed tbassar rata akbar fosthom<br />
9.8 fil-mija fi Franza, 9.7 filmija<br />
<strong>fl</strong>-Irlanda, 9 fil-mija fil-<br />
Gre/ja, 8.2 fil-mija fir-Renju<br />
Unit u <strong>fl</strong>-I<strong>tal</strong>ja u 8 fil-mija fil-<br />
Bel;ju. (ara tabella 2.1)<br />
L-istess paragun mad-disa’<br />
stati membri l-o[rajn li<br />
ssie[bu mag[na <strong>fl</strong>-UE <strong>fl</strong>-<br />
2004. Fil-fatt il-Kummissjoni<br />
qed tbassar li <strong>fl</strong>-2009 il-qg[ad<br />
fis-Slovakkja ji]died g[al<br />
10.6 fil-mija waqt li l-qg[ad<br />
fil-Latvja ji]died g[al 10.4 filmija.<br />
Anke <strong>fl</strong>-Ungerija, fil-<br />
Litwanja u <strong>fl</strong>-Estonja l-<br />
Kummissjoni qed tbassar<br />
qg[ad ta’ 8.8 fil-mija. (ara<br />
tabella 2.2)<br />
Aktar investiment<br />
Minkejja l-g[aw; kollu<br />
pajji]na baqa’ jispira fidu/ja.<br />
Xhieda ta’ dan hu l-<br />
investiment ta’ 30 miljun<br />
ewro aktar fil-pro;ett ta’<br />
SmartCityli TECOM<br />
Investments qed ti]viluppa<br />
fir-Rika]li.<br />
Dan mhu xejn [ief espressjoni<br />
ta’ fidu/ja addizzjonali f’pajji]na<br />
u jkompli juri li SmartCity<br />
g[andha prospetti mill-aqwa,<br />
mhux biss b[ala l-akbar<br />
investiment li qatt sar f’Malta<br />
i]da fuq kollox il-potenzjal li dan<br />
l-investiment se jo[loq mas-<br />
6,000 post tax-xog[ol ;did<br />
f’diversi oqsma.<br />
Kieku riedu TECOM setg[u<br />
jinvestu <strong>fl</strong>ushom x’imkien<br />
ie[or jew i[addmuhom fi<br />
pro;ett ;did f’xi parti o[ra<br />
tad-dinja. Min<strong>fl</strong>ok, i]da,<br />
g[a]lu li jsa[[u l-investiment<br />
tag[hom f’Malta g[ax g[arfu<br />
l-potenzjal ta’ pajji]na.<br />
B[alissa, imbag[ad,<br />
g[addejjin l-a[[ar irtokki filfa/ilità<br />
;dida li Lufthansa<br />
Technik mistennija tifta[ tliet<br />
xhur o[ra f’{al Farru;,<br />
b’investiment ta’ 55 miljun<br />
ewro. Il-kumpanija qed<br />
tippjana li sa tmiem din issena<br />
se tkun ]iedet l-impjiegi<br />
tag[ha f’Malta b’madwar<br />
mitejn impjieg ;did.<br />
L-istess b[al TECOM, ilkumpanija<br />
Lufthansa setg[et<br />
tinvesti <strong>fl</strong>usha x’imkien ie[or<br />
i]da g[a]let li tkompli tkabbar<br />
l-investiment tag[ha f’Malta<br />
g[ax hi wkoll g[arfet ilpotenzjal<br />
ta’ pajji]na.<br />
T[abbar ukoll li aktar tard<br />
din is-sena Malta se tkun qed<br />
tattira aktar investiment<br />
barrani. Fost l-o[rajn fabbrika<br />
;dida li tipprodu/i credit cards<br />
fix-Xewkija.<br />
Dan minbarra l-investiment ta’<br />
6 miljun ewro mid-De La Rue<br />
f’fabbrika ;dida li tipprodu/i<br />
passaporti elettroni/i f’Bulebell<br />
f’Novembru li g[adda, liema<br />
investiment kien deskritt minn<br />
bosta b[ala wie[ed sinjifik<strong>anti</strong> li<br />
jibg[at messa;; import<strong>anti</strong> dwar<br />
is-sa[[a ekonomika li g[andu<br />
pajji]na f’dan i]-]mien ta’<br />
taqlib.<br />
g[al pa;na 15