RAPPORT DA GESTIUN 2010

RAPPORT DA GESTIUN 2010
Gemeinde/Vischnaunca
Disentis/Mustér

Cuntegn
7 Activitad politica
7 Cuminonza dils votants
7 Referendum facultativ
7 Novs burgheis
7 Cussegl da vischnaunca
8 Suprastonza communala
9 Administraziun communala
9 Segirtad publica
9 Cudisch funsil
9 Pumpiers Sursassiala
12 Polizia da fiug
12 Schurmetg civil
12 Scolaziun e formaziun
12 La scola populara
13 Novaziuns
13 Excursiuns
14 Jamnas da project
14 Diember da scolars 2010/11
15 Informaziuns dil scalem superiur
15 Occurrenzas
15 Equipa d’instrucziun
16 Cultura e temps liber
16 Pleiv catolica
16 Pleiv evangelica-reformada dalla Cadi
17 Fundaziun ecumena «Tür auf – mo vinavon»
17 Biblioteca populara
18 Activitad culturala
18 Fortezia Stalusa – in museum militar
19 Premi Desertina
19 Engaschament per la giuventetgna
19 Center da sport e cultura
20 Sanadad
20 Casa da tgira Sursassiala
21 Il menaschi dalla casa
21 Cumissiun vegliadetgna sco schanza
22 Ovras socialas
22 Construcziun
22 Uffeci da baghegiar
23 Planisaziun locala
23 Straduns e vias cantunalas
24 Vias communalas
25 Ambient
Rapport da gestiun e quen 2010
25 Il provediment d’aua
25 Serenera
26 Plan general da drenascha (GEP)
26 Canalisaziun
26 Dismessa da rumien
26 Santeri
26 Renaturalisaziun digl ual d’Acletta
26 Energias regenerablas
26 Ovra Russein
28 Explotaziuns da mineralias
28 Economia
28 Agricultura
28 Center sursilvan d’agricultura
29 Menaschi tecnic
30 Investiziuns forestalas 2010
31 Turissem – collaboraziun regiunala
33 Optima vista – la meisa rodunda alla tscherca
d’ina concordanza
33 Acla da Fontauna – difficultads e speronzas
33 Habitaziuns secundaras
33 Pendicularas Mustér SA
34 Embellaziun dil vitg – nova cumparsa
34 Finanzas
34 In bien quen
3

Rapport da gestiun e quen 2010
34 Preventiv ed activitads 2011
35 Preventiv
35 Consideraziuns finalas
36 Quen 2010
36 Resultat cumplet
39 Quen current
42 Quen d’investiziun
44 Quen dalla circulaziun dils mieds finanzials
45 Amortisaziuns
47 Bilanza
52 Cash flow, deivet netto e taglias
53 Center da sport e cultura
54 Casa da tgira Sursassiala
56 Rapport dalla cumissiun da gestiun
57 Informaziuns generalas
57 Autoritads communalas 2010
59 Nossas senioras e nos seniors
61 Nos defuncts
61 Naschientschas
62 Novas votantas e votants
63 Moviment dalla populaziun
64 Structura da vegliadetgna
65 Informaziuns
4

In plaid sin via
Las refuormas instradadas han
saviu vegnir consolidadas ed
in tschuppel projects ein sin
rucca. Quellas activitads rinforzan
Mustér sco center regiunal.
Las autoritads communalas ein
era egl onn da gestiun s’occupadas
cun entginas ovras da
muntada speciala. Per saver
realisar quellas drova ei ina
tenuta positiva dall’entira cuminonza. Ina tenuta
positiva ed innovativa ei d’eminenta muntada per la
promoziun economica e culturala. Ella veta quotidiana
domineschan pil solit las nuvialas negativas. Pertgei ha
il mal ed il destructiv ina tala calamita? Ins dat pil pli
dapli peisa a pigns incaps enstagl da selegrar dil success
e da renconuscher bunas prestaziuns. Appreziar
il bien e renconuscher l’iniziativa dat tschaffen ed anim
da cuntinuar e s’engaschar.
Egl onn da gestiun savein nus danovamein registrar
progress e success. La cuminonza dils votants ha
denter auter concediu in credit da 780 000 francs
per ina sanaziun totala dalla casa communala. Quella
ei gartegiada ed il center communal fa ina zun
plascheivla cumparsa e dat ina nova tempra a nies
vitg. Las sculpturas da frater Hildebrand han obteniu
ina nova glischur!
Cun quella renovaziun havein nus saviu realisar aunc
in’autra impurtonta finamira. Mustér vul dar speciala
peisa alla protecziun d’ina cuntrada biala ed intacta ed
al nez dallas atgnas resursas. Nus lein nezegiar las
valurs da nossa vallada, seigi quei per migliurar la basa
finanziala sco era per proteger igl ambient. Perquei
vulein nus duvrar nossa lenna per scaldar nos edifecis
communals. Gest en vesta allas turbulenzas inter -
naziunalas eis ei indicau da desister digl ieli. Igl
emprem pass ei succedius cun la colligiaziun dalla
casa communala alla centrala da scaldament cun
stialas Recal; in secund ei la colligiaziun dil Center da
sport e cultura a quei niev sistem. Proximamein duein
la casa da scola e la halla Cons sco era la Casa da
tgira Sursassiala vegnir colligiadas. Cheutras savein
nus dar ina peisa speciala allas energias regenerablas
e seposiziunar sco vischnaunca turistica.
In excellent project en quella direcziun ei la renovaziun
e l’engrondaziun dalla Ovra electrica Russein. Era
cheu setracta ei da nezegiar meglier nossas resursas.
En connex cun la scadenza avon temps duei l’ovra
vegnir renovada ed il mir da Barcuns alzaus per tschun
meters. Ei vegn dau ina nova concessiun per l’aua
da Russein. Cun il recav dalla scadenza sa la visch
naunca separticipar alla nova societad senza stuer
EDITORIAL l Rapport da gestiun e quen 2010
impunder agens daners. Ella daventa cheutras cumproprietaria
dall’ovra ed ha il dretg sin energia da participaziun.
Plinavon s’augmenta il tscheins d’aua considerablamein.
Ina buna fatschenta!
Insumma ei l’aua respectivamein l’energia nies salvament.
Las entradas da quei sectur muntan a rodund
40 procent dallas entradas da taglia dallas persunas
naturalas. Quellas han gidau essenzialmein a migliurar
nossas finanzas. Dapresent intercurin nus, schebein
igl ei pusseivel d’explotar l’aua dalla Val d’Acletta.
Las novas localitads pil menaschi tecnic a Cuoz sco
era il stabiliment per ils pumpiers a Cuoz ein secumprovadas
e dattan in bien suttetg a nossa equipa ed
als pumpiers. La fusiun dils corps da pumpiers dallas
treis vischnauncas da Sursassiala ei sepagada ed ha
augmentau la segirtad en seracass.
La nova structura politica ei en general secumprovada.
Il cussegl da vischnaunca ha survegniu novas incaricas
e dapli cumpetenzas, quei che simplifichescha
considerablamein las proceduras. Ina cumissiun s’occupescha
dapresent cun las incaricas dils vischinadis.
Denter auter va ei per ina migliur dil sistem electoral.
Egl onn da gestiun ei la gronda ovra «Center sursilvan
d’agricultura» vegnida realisada. Quei center cumpeglia
ina stalla, erigida tenor ils novs criteris d’ina tratga
naturala, la cascharia e las localitads per eveniments
e sentupadas. Quei project da model catta gronda
renconuschientscha era sin palancau naziunal. Quei
attesta la preschientscha dalla presidenta dalla
Confederaziun, Doris Leuthard, alla avertura. Il project
innovativ e creativ digl architect prof. Gion A.
Caminada ei vegnius undraus cun in dils premis prin -
cipals dils inschigniers ed architects svizzers.
La realisaziun dall’engrondaziun dalla Casa da tgira
Sursassiala fa progress, era sch’ei dat adina puspei
difficultads. Suenter liungas contractivas eis ei reussiu
d’anflar in’entelgientscha enteifer la regiun da planisaziun
Sursassiala, francada el contract da collaboraziun
denter las treis vischnauncas, e d’approbar il concept
per las casas da tgira e per attempai en Sursassiala.
Duront la fasa intensiva da baghegiar ston ils cussadents
bandunar la casa. Mo cun grondas stentas
eis ei reussiu d’anflar ina dimora provisoria per quei
temps. Ils davos onns ha il Cantun adossau allas
vischnauncas adina dapli incaricas sil sectur dalla
sanadad. Quellas daventan ina grevezia per las finanzas
communalas.
Duront igl entir onn 2010 ei ina gruppa s’occupada
cun in’analisa dallas structuras turisticas e cun in’eva-
5

Rapport da gestiun e quen 2010 l EDITORIAL
luaziun da novas perspectivas (Optima Vista). Ussa
para ei ch’ils cumpegliai hagien anflau ina soluziun
communabla. En emprema lingia vulan ils respon -
sabels s’engaschar per ina colloboraziun cun Mustér
Sedrun ed Andermatt. Quei ei ina visiun che selai buca
realisar d’in di sin l’auter.
Legreivlamein savein nus presentar in bien quen. Grazia
allas entradas extraordinarias dalla vendita dall’
energia da participaziun eis ei pusseivel da sanar
parzialmein la bilanza e finalmein eliminar entginas
posiziuns senza ina valur effectiva. Ils deivets han saviu
vegnir reduci, ein denton adina considerabels. Entgins
problems ein aunc buca sligiai, denter auter il deficit
dalla finanziaziun speciala dalla canalisaziun e serenera.
Plinavon sepresenta la problematica dallas habitaziuns
secundaras. Denter auter stat l’introducziun
d’ina taxa directiva ed era d’ina eventuala taxa cantunala
per promover il turissem en discussiun. Avon
che prender novas disposiziuns finanzialas, ston quel
problems e quellas pusseivladads esser sclaridas.
Pér lu eis ei pusseivel da far ina prognosa seriusa pil
svilup futur dallas finanzas communalas e da prender
las mesiras adequatas. Cun satisfacziun savein nus
constatar che nus essan sin ina buna via. Ei drova
denton vinavon precauziun e prudientscha.
En num dalla suprastonza communala engraziel jeu ad
in e scadin per il bien sustegn, en emprema lingia allas
commembras ed als commembers dallas autoritads
communalas sco era a tuttas collaboraturas ed a tuts
collaboraturs dils differents survetschs communals. In
grond Dieus paghi admettein nus a convischinas e
convischins per la gronda confidonza.
Bugen sperein nus vinavon cun il sustegn da vischins
e vischinas, pertgei mo da cuminonza savein nus
sligiar las incaricas hodiernas e futuras.
Dr. Dumeni Columberg, president communal
6
Ovra electrica Russein – il pli impurtont project digl onn 2010
Lag da Barcuns cun la lingia da pressiun e la centrala sut la Punt Gronda

Activitad politica
Cuminonza dils votants
Entras la nova structura politica sto la cuminonza dils
votants mo pli decider sur da damondas essenzialas.
Quei s’exprima el diember da votaziuns. Aschia ha
la cuminonza dils votants decidiu igl onn 2008 sur da
buca meins che 13 fetg impurtontas fatschentas. Igl
onn 2009 havein nus perencunter giu neginas vota -
ziuns ni elecziuns communalas ed egl onn da gestiun
quater, numnadamein:
Votaziuns communalas
13 da zercladur 2010
– Sanaziun dalla casa communala ed il manteniment
dalla sculptura: Credit da frs. 780 000.–
26 da settember 2010
– Dretg da baghegiar per la fundaziun Casa da tgira
Sursassiala (Casa Sogn Gions)
Elecziuns communalas
26 da settember 2010
– Madlen Deflorin-Spescha vegn eligida sco geraua
28 da november 2010
– Pius Huonder vegn eligius sco niev commember dil
cussegl da vischnaunca
Referendum facultativ
Al referendum facultativ ein las suandontas fatschentas
vegnidas suttamessas:
– Quen 2009
– Lescha forestala: Revisiun parziala
– Preventiv 2011
– Sanaziun Via Faltscharidas: Credit da frs. 490 000.–
– Zona da mistregn a Pignola:
Credit da frs. 850 000.– per igl acquist
da treis parcellas
– Parcadi sutterran Casa da tgira Sursassiala:
Credit da frs. 480 000.–
– Canalisaziun Mumpé Medel:
Credit da frs. 280 000.–
Cunquei che negin ha pretendiu ina votaziun dil pievel,
han tuttas fatschentas contonschiu vigur legala.
Novs burgheis
Egl onn da gestiun han treis persunas obteniu il
dretg da burgheis, numnadamein ils fargliuns Arlinda
ed Ylber Abduli, Mazedonia, e Nicole Manetsch,
Hollanda.
Cussegl da vischnaunca
Sut il presidi da Robert Cajacob ei il cussegl da
vischnaunca seradunaus siat (otg) gadas. Danovamein
ha el deliberau in tschuppel fatschentas. Ei
setracta dil suandont: 7 (8) sedutas cun 29 (34)
Rapport da gestiun e quen 2010
NUS TUTS ASTGEIN, GIE DUESSEN HAVER
EN NIES MINTGADI GIAVISCHS E FINAMIRAS
ED HAVEIN IL DRETG DA FAR PRETENSIUNS.
NUS DUESSEN DENTON BUCA EMBLIDAR,
CHE NUS TUTS HAVEIN ERA OBLIGAZIUNS.
PER ESSER CUNTENTS TONSCHA MAGARI
GIA IN BIEN PLAID, IN TEC SUSTEGN, CON -
FIDONZA VICENDEIVLA E BUNA SANADAD.
LU AUNC REALISAR CHE FAR IN PLASCHER AD ENZATGI FA ERA BEIN
A SESEZ.
QUEI VALA BUCA MO PER SESEZ, MOBEIN FAGESS ERA BEIN EN
GENERAL, EN NOSSA CUMINONZA. JEU SUNDEL PERSCHUADIUS,
SCHE MINTGIN E MINTGINA DA NUS S’ENGASCHA TENOR SIAS
PUSSEIVLADADS PER IL BEINSTAR DA NOSSA VISCHNAUNCA,
DA NOS VISCHINS E NOSSAS VISCHINAS, HAVEIN NUS PAUC DA
SPIARDER, DENTON BIA DA GUDIGNAR.
Robert Cajacob, president dil cussegl da vischnaunca
fatschentas; 11 (13) messadis; 7 (8) protocols; in
postulat da cusseglier Clemens Berther davart l’inte -
ressenza sco era in adattau liug per cuminonzas da
bargias da lenna da brisch, ina interpellaziun da cusseglier
Pirmin Lozza concernent ulteriur terren da ba -
ghegiar ella zona dil vitg.
Ultra da quei ha il parlament deliberau il program
d’activitad ed il plan da finanzas sco era concediu il
dretg da baghegiar en favur dalla fundaziun Casa da
tgira Sursassiala. Quei ei la premissa per che l’engrondaziun
e la renovaziun previda sappien succeder.
Collaboraziun regiunala
Ils 27 d’uost 2010 ei il parlament communal s’exprimius
claramein per il manteniment da Sedrun Mustér
Turissem (SMT) e per ina collaboraziun cun Sedrun ed
Andermatt. Gia il fevrer 2010 era el staus encunter ina
separaziun da Sedrun Mustér Turissem ed exprimiu il
giavisch ch’ei reusseschi d’anflar ina megliera collaboraziun
denter las pendicularas da Mustér e Sedrun e
ch’ei detti beingleiti in bigliet communabel.
Ils 27 d’uost 2010 ha il cussegl da vischnaunca priu investa dallas
ustonzas Val Mala, impurtontas per proteger il vitg
7

Rapport da gestiun e quen 2010
Per tgirar las relaziuns cun il marcau da Glion ei la suprastonza
cummunala s’entupada cul president dil marcau Martin Montalta
e cun il scarvon Martin Gabriel
Cun grond interess ha il cussegl da vischnaunca priu
enconuschientscha dalla retscherca dallas uniuns da
giuventetgna Tujetsch e Mustér concernent la colla -
boraziun turistica. Cunquei che rodund 40 % han priu
part ei la retscherca representativa. Ina maioritad
dominonta dalla populaziun (a Mustér varga 95 %)
giavischa da mantener l’organisaziun turistica SMT
ed in bigliet d’ir cun skis cumbinau. Il cussegl da
vischnaunca engrazia alla giuventegna per quella
iniziativa e selegra che la populaziun ei s’exprimida
cun tutta detschartadad per ina cuntinuaziun dalla
collaboraziun ed en special per il manteniment dalla
organisaziun turistica SMT.
Excursiun
Ils 27 d’uost 2010 ha il cussegl da vischnaunca priu
investa dil Center d’informaziun Tgina dil Rein sil pass
Alpsu, nua che president Leo Hug e directur Roger A.
Fischer han informau sur da quella «visiun», che vul
seprofitar dalla singulara valur dil Rein. En quei connex
ha il meinaproject «Optima vista», Marcel Friberg,
orientau sur dallas stentas per optimar l’organisaziun
turistica e migliurar la collaboraziun. Ei para ch’ins seigi
sin buna via d’anflar ina sligiaziun communabla cun
Sedrun ed Andermatt.
Il responabel per il project Andermatt Swiss Alps AG
da Samih Sawiris, Gérard Jenni, ha presentau cumpetentamein
quei project da dimensiuns extraordinarias.
Las lavurs da construcziun ein instradadas ed entochen
la fin da 2013 vegn igl emprem hotel aviarts. Sco
el sa relatar, selegran ils investurs d’Ursera sin ina collaboraziun
cun la Surselva.
La seduta ha giu liug ellas localitads dalla firma Distec-
Formentechnik AG, ina dallas sulettas interpresas
industrialas en Surselva. Sco il directur Gregor Bischof
informescha, occupescha l’interpresa varga 80 persunas,
da quei 24 emprendists.
Il parlament ha ultra da quei visitau la Val Mala e las
lavineras Val Clavaniev. Gerau Hans Huonder ed il
forester communal Werner Müller han declarau quellas
impurtontas ovras e l’urgenza da realisar quels projects
per augmentar la segirezia dil vitg habitau.
8
Elecziun dallas autoritads communalas
En ina seduta festiva dils 10 da december 2010 ha
il cussegl da vischnaunca eligiu Rita Huonder-Tenner
sco presidenta e Flavio Murer sco vicepresident
dil parlament communal per igl onn 2011. Plinavon
daventa gerau Roger Tuor vicepresident communal
e Victor Flepp president dalla cumissiun da gestiun. El
decuors dalla seduta ein la nova geraua Madlen
Deflorin-Spescha ed il niev commember dil cussegl da
vischnaunca, Pius Huonder, vegni saramentai.
Il president communal, Dumeni Columberg, ha undrau
ils gronds merets da gerau e vicepresident Hans
Huonder, che remetta siu mandat per la fin da quest
onn.
Prestau buna lavur
Duront ils dus davos onns ha Robert Cajacob tgamunau
il cussegl da vischnaunca suveranamein. La prolungaziun
dil temps d’uffeci ha dau dapli cuntinuitad
e stabilitad. Il sistem parlamentar, introducius cun la
nova constituziun communala, ei secumprovaus.
Suprastonza communala
La suprastonza communala ha danovamein absolviu
in vast pensum da lavur. En 28 (30) sedutas ha ella
tractau 217 (274) fatschentas. In tema permanent ei la
realisaziun dallas refuormas instradadas sco era la
collaboraziun sil sectur turistic. Plinavon han las contractivas
per la nova Ovra electrica Russein sco era
la realisaziun dall’engrondaziun dalla Casa da tgira
Sursassiala absorbau bia temps. In tema special ei
mintgamai l’actualisaziun dil program d’activitad e dil
plan da finanzas.
Ils 16 e 17 da matg 2010 ha la suprastonza communala
salvau ina dieta speciala per seprofundar els fatgs
communals ed actualisar la strategia. Quella ha giu
liug ella casa da sentupada dalla claustra dominicana
a Glion. La suprastonza ha nezegiau la caschun per
s’entupar cun ils representants dil marcau da Glion e
discussiunar cun els aspects communabels. El center
dallas tractativas ein stadas las activitads per attempai
sut il motto «vegliadetgna sco schanza». In auter
punct impurtont ei il plan da finanzas 2011– 2015
staus. Ils giavischs ein numerus, las pusseivladads
finanzialas denton restrenschidas.
Undrientscha per gerau Hans Huonder
Cun la fin da december 2010 ha il vicepresident
communal, gerau Hans Huonder, demissiunau. Otg
onns ha el apparteniu alla suprastonza communala.
El ei staus in premurau, cunscienzius, luvrus e
fidau gerau. Sis onns eis el staus el cussegl da
vischnaunca (1997–2002), ch’el ha presidiau igl
onn 2000 cun distincziun. Sco cusseglier ha el iniziau
il Premi Desertina.
Gerau Hans Huonder ei s’occupaus all’entschatta
cun la construcziun bassa e brattau suenter treis
onns cul forestalesser. Perencunter ha el tgirau

naven da 2003 il scolaresser. Ils davos tschun onns
eis el ultra da quei staus vicepresident communal.
Duront ils embrugls dalla stad 2007 ha el schizun
stuiu surprender per treis meins il presidi communal.
Dapi 2003 appartegn Hans Huonder alla cumissiun
da menaschi dil Center da sport e cultura. La
suprastonza communala ha supplicau el da star
vinavon en quella cumissiun e da surprender il
presidi entochen la fin dalla perioda d’uffeci 2009/
2012. Suenter in tal engaschi eis ei capeivel ch’el
vul sedescargar empau, per haver dapli temps per
sia famiglia e per ses hobis: la natira, la catscha
e la pesca. En num dallas autoritads communalas e
dall’entira populaziun ha il president communal,
Dumeni Columberg, admess al gerau partent a
caschun dalla seduta festiva dils 10 da december
2010 in cordial engraziament per sia excellenta
lavur. La gronda raspada festiva secundescha cun
in ferm e liung applaus.
Administraziun communala
La sanaziun dalla casa communala ha influenzau
l’organisaziun dall’administraziun communala duront
la secunda mesadad da 2010. Cun coordinar las incaricas
e las vacanzas sco era minimar las proceduras,
eis ei reussiu da mantener era duront il temps da
sanaziun tuts survetschs. Il persunal ha demussau
bia capientscha e pazienzia. Sco recumbensa sa el
ussa luvrar en localitads emperneivlas, claras e bein
endrizzadas.
Naven dil mars 2010 entochen il fevrer 2011 ha il
canzlist Andri Hendry frequentau duront 25 dis la scolaziun
«Führungsschule für öffentliche Verwaltungen» a
Wil. Il vicecanzlist e secretari da taglia Romeo Schmed
ha augmentau danovamein il pensum da taxar pil
Cantun per 10 a niev 80 %. Cheutras ei il maximal pusseivel
contonschius. Secapescha ch’era l’indemnisaziun
cantunala per quei survetsch s’augmenta.
Igl uost 2010 ha la contabilista Gisela Berther terminau
cun success sia scolaziun per fatgs da finanzas alla
HTW Cuera. Quei success ha motivau ella da cuntinuar
la scolaziun duront ulteriurs treis semesters per
contonscher il certificat federal da specialista da finanzas.
Manuela Meier ei responsabla per la pagina
Andri Hendry, canzlist communal
CONVIVENZA – INA DALLAS PLI IMPURTON-
TAS CUNDIZIUNS D’INA BUNA CONVIVENZA
EI LA CONFIDONZA. CUN SEFIDAR, ACCEP-
TAR, ESSER AVIARTS E CONSEQUENTS
PROMOVIN NUS LA CONVIVENZA NI CUN
AUTERS PLAIDS IL «VIVER IN CUN L’AUTER»
E BUCA IN SPER L’AUTER.
d’internet e per ils arranschaments e liquidescha
surtut incaricas pil president communal. Carmen
Lombriser ha sper igl uffeci da lavur e dalla cassa da
cumpensaziun surpriu igl atun 2010 il secretariat dalla
cumissiun d’integraziun. Ella segida vinavon cun ils
differents uffecis.
Il fenadur 2010 ha l’emprendista Vanessa Venzin
terminau cun success siu emprendissadi commercial
cun la maturitad professiunala. Sco nova emprendista
ei Bettina Decurtins da Rabius entrada l’entschatta
fenadur en survetsch dalla vischnaunca.
Segirtad publica
Cudisch funsil
Il circuit da register funsil Cadi exista dapi 2008 ed ei
secumprovaus. Oz occupescha el sis persunas, da
quei duas en temps parzial. Igl onn 2010 ha el liquidau
1892 (onn precedent: 1686) fatschentas. Da quellas
pertuccan 450 (453) ni 26,4 % la vischnaunca da
Mustér. Il quen siara cun in gudogn da frs. 253 233.85
(frs. 255 404.–). Da quel obtegn la vischnaunca da
Mustér frs. 62 460.10 (frs. 62 770.–).
Successivamein ston tuttas parcellas vegnir registradas
tenor il sistem electronic (Capitastra). Dallas 5200
parcellas ein 3291 registradas, aschia ch’ei resta aunc
1909. Ils cuosts per quella lavur supplementara muntan
a frs. 50 000.– (frs. 55 650.–) e san vegnir cuvretgs
cul gudogn repartiu.
Pumpiers Sursassiala
Rapport da gestiun e quen 2010
IL SURVETSCH A CARSTGAUN, ANIMAL,
AMBIENT ED OBJECT STAT EL CENTER
DALLA NOVA DIRECTIVA PUMPIERS 2015.
QUELLA RISGUARDA NOVS BASEGNS E
NOVAS INCARICAS CH’EIN SURDADAS ALS
PUMPIERS. ELLA PRETENDA DAPLI SCOLA -
ZIUN E PROFUNDAZIUN. TUT NOS SFORZS
EIN DENTON VANS SCHE VISCHINAS E
VISCHINS SEGIDAN BUC CUN NUS. ILS DAVOS DUS ONNS EIN DUAS
PERSUNAS MORTAS EL GRISCHUN PERQUEI CH’ILS PUMPIERS EIN
VEGNI ALARMAI MEMIA TARD! IL NUMER DA TELEFON 118 EI VIES
CLOM D’ALARM SCHE VUS DUVREIS NUS – ADINA ED IMMEDIAT!
Gion Tenner, cumandant Pumpiers Sursassiala
Sepreparai per il futur – aschia savess ins cuortamein
resumar igl onn 2010 dils Pumpiers Sursassiala. Fer -
ton che nossa organisaziun cumineivla funczi u nescha
gia dapi dus onns, dat ei adina dapli spazi d’optimar e
migliurar leu nua che nus vein munconzas.
Scolaziun e perfecziun
Igl onn 2011 ei in onn da grondas midadas tier ils
pumpiers grischuns. L’entira metodica d’instrucziun,
9

Rapport da gestiun e quen 2010
Scolaziun ustonza d’ieli e chemia a Tusaun
novs reglaments e novas directivas van en vigur.
Aschia ha ei giu num preparar il cader duront il 2010
per las novaziuns. La primavera vargada ein tuts
officiers vegni scolai sin la nova tactica d’intervenziun.
Quella entscheiva gia tier ils exercezis e metta il seracass
el center ed exercitescha era quel el decuors digl
exercezi. Gia 2010 vein nus saviu far entginas emprovas
en quella direcziun.
Igl onn da gestiun ein 16 persunas vegnidas incorporadas
ella basa da pumpiers. Ils novizs ein vegni scolai
en ina secziun separada, aschia ch’els han saviu ve -
gnir confruntai culla scolaziun fundamentala. Ils ulteriurs
pumpiers han saviu cuntinuar cun lur program
senza stuer prender risguard sin novizs. Els han prestau
survetsch en treis secziuns. Era la gruppa da
sanitad ha exercitau treis gadas cun ils pumpiers.
Plinavon han suandonts pumpiers da Mustér frequentau
cun success cuors cantunals:
officier 1: Pierino Bisquolm, Acletta
cumandant: Fredy Caminada, Mustér
basa agid stradal: Armin Manetsch, Mumpé Medel
cader agid stradal: Fabian Manetsch, Mustér, e
Pierino Bisquolm, Acletta
agid psicologic: Roland Cajacob, Mustér
cuors da selecziun per novs instructurs:
Fredy Caminada ed Armin Manetsch
Ils Pumpiers Sursassiala possedan naven da 2012
quater instructurs federals. Sper ils cuors numnai ein
ils specialists per l’ustonza d’ieli e chemia mede ma -
mein vegni scolai duront in di a Tusaun. En tut ei vegniu
prestau 46 dis externs da perfecziun e scolaziun.
Per l’emprema gada ella historia dallas treis visch -
nauncas han duas gruppas da pumpiers priu part ad
in campiunadi da schurmetg da flad. Cul 5avel e 9avel
plaz da 25 gruppas astgein nus esser loschs sin il
resultat contonschiu. Vitier vegn che las duas gruppas
consistevan per gronda part ord pumpiers novizs che
han fatg tutta honur a nossa basa.
Material e vehichels
Igl onn 2010 ei stau in onn fetg intensiv per la gruppa
da manteniment. Tuts vehichels han stuiu vegnir mus-
10
Barschament d’in auto a Crestas
sai alla controlla. Oz possedan tuts vehichels in sistem
automatic da registraziun (blackbox) en cass d’accident.
Quella gronda expensa era mo per part risguardada
en nies preventiv. Las munconzas dils vehichels
han stuiu vegnir reparadas. Ussa sesanfla la flotta da
maschinas en in bien stan.
Igl onn 2010 ha Tujetsch e Mustér survegniu ils bus
da transport. Ussa ein tuttas investiziuns fatgas ed il
menaschi funcziunescha tenor il concept previu ed a
moda autonoma. La realisaziun svelta dallas preten -
siuns ei d’engraziar allas suprastonazas communalas
che sustegnan ils pumpiers e procuran aschia per ina
fetg buna segirtad publica sigl intschess dalla Sur -
sassiala.
L’entschatta 2010 ei era vegniu furniu ils apparats dil
schurmetg da flad. Cheutras havein nus saviu risguardar
il concept 2015 che passa en vigur igl emprem da
schaner 2011 en nies concept da fusiun. Persuenter
havein nus survegniu da 20 % dapli subvenziuns can -
tunalas. Il concept 2015 preveda in diember d’apparats
pil schurmetg da flad per ina tiarza dils pumpiers.
Cullas investiziuns fatgas ademplin nus quella pre -
tensiun.
Egl onn da gestiun havein nus entschiet a remplazzar
e cumpletar ils uders per la furniziun d’aua. Nossas
treis vischnauncas cun gronds uauls da protecziun
pretendan dapli sforzs en quella direcziun. Previu ei da
remplazzar uders defects onn per onn ed aschia renovar
il material. Uonn vein nus remplazzau 400 meters
uder da transport a Curaglia e Sedrun, per 2011 ei
previu il medem.
Alla fin digl onn eis ei stau pusseivel d’endrizzar a fin
omisdus autos-cistiarna. Ussa satisfan els dil tuttafatg
a nos basegns. Ei resta aunc in vehichel d’endrizzar
da niev: a Sedrun vein nus in Toyota che vegn en -
drizzaus sco vehichel per pintgas intervenziuns.
Localitads e deposits els uclauns
Cun agid dalla vischnaunca da Tujetsch eis ei stau
pusseivel d’endrizzar da niev il local. Igl access tier ils
vehichels ei vegnius pli lads ed era las gardarobas
han dapli spazi. A Sedrun restan aunc duas pintgas
investiziuns previdas per 2011, a Curaglia ein ils locals
endrizzai a fin. Culla medema caschun vein nus era

Cuors da perfecziun 2010 ustonza d’ieli e chemia a Tusaun
schubergiau e fatg uorden el local da pumpiers a
Platta, sco era controllau ils deposits da tuttas treis
vischnauncas. 2011 mirein nus pli da rudien sin tuts
deposits ed il material. En tut ha la gruppa da manteniment
prestau rodund 900 uras lavur, la pli biara ei gratuita.
Seracass ed intervenziuns
Igl onn 2010 (2009) ei stau in onn cun paucs seracass
e cunzun senza pli gronds donns (ca.150 000 francs
summa da donn). Ils pumpiers ein vegni clamai 14 (16)
gadas per plitost pintgas caussas. Las pli biaras intervenziuns
ein vegnidas sligiadas cun ina pintga gruppa
da pumpiers.
Igl alarm principal ha giu liug a Sedrun en casa da
scola. Igl exercezi ei gartegiaus ed ha mussau fer -
mezias e fleivlezias. El fuss buca staus pusseivels
senza igl engaschi dalla scola da Tujetsch. La secziun
2 ha giu siu alarm a Madernal/Pardomat. Igl engaschi
dils pumpiers presents ei staus fetg gronds. Era cheu
havein nus saviu francar entgins puncts per migliurar.
Visetas e scomi d’ideas
Duront igl onn vargau vein nus giu visetas da pliras
vischinas e plirs vischins ch’ein s’interessai per nossa
lavur. Plinavon ha ei era dau visetas dad auters corps
da pumpiers. Cun plirs corps da pumpiers en Svizra
ed egl exteriur tgirein nus specialas relaziuns che surveschan
sco brat d’ideas ni era per ina viseta.
Naturalmein vein nus era collaborau cun nos pumpiers
vischins da Sumvitg e Trun. Plinavon vein nus visitau
ils Pumpiers dalla Galleria San Bernardino. Entras
els vegnin nus proximamein a saver contactar nos
vischins da Biasca, la proxima equipa d’intervenziun
pigl agid stradal sur il Lucmagn.
Concepts e prevenziun
Entras ils contacts specials sco inspectur da pumpiers
dat ei avantatgs per la basa da pumpiers, per exempel
per la cumpra da material per prezis reduci. Da l’autra
vart porta la funcziun era contacts cun autoritads
cantunalas e federalas. Aschia ei nies concept d’intervenziun
dalla NEAT staus exempel per in niev concept
a Glaruna. Per il Cantun havein nus plinavon astgau far
diversas emprovas cun equipament niev.
Rapport da gestiun e quen 2010
Igl onn vargau havein nus era entschiet cun novas planisaziuns.
Aschia han ils responsabels dalla MGB fatg
viseta a nus igl uost, cuort suenter la disgrazia da tren
a Fiesch. Ensemen vegnin nus ad elaborar in concept
d’intervenziun per la vart grischuna denter Alpsu e
Mustér. Il medem succeda era per la Viafier retica, per
la quala nus essan responsabels tochen Tavanasa.
Era internamein vein nus elaborau concepts d’intervenziun.
Per Curaglia vein nus surluvrau ils plans per
saver intervegnir schi spert sco pusseivel tier in seracass.
Semeglionts plans ein previ per Rueras. Culs
uffecis forestals persequitein nus adina puspei novas
ideas co prevegnir ad incendis d’uaul. 2010 vein nus
saviu surluvrar ensemen cun bostger Corsin Flepp las
cartas d’intervenziun per la vischnaunca da Medel.
Proximamein vegn la GVG a crear ulteriuras cartas
d’intervenziun per Tujetsch e Mustér.
Administraziun
Igl entir menaschi dils Pumpiers Sursassiala vegn
administraus dils dus furiers Arthur Venzin e Romeo
Schmed. Per il material ei il cau da material Pierino
Bisquolm responsabels. Els treis prestan lavur da
vaglia. 2010 introducescha il Cantun in niev sistem
d’administraziun. El futur dat ei mo pli ina cartoteca
da datas. Tuts cumpigliai han access a quella. Quei
levgescha grondamein la lavur ed evitescha lavur
dubla.
Engraziament
Tenor in studi dil marcau da Cuera cuostan ils corps
da pumpiers ella media grischuna denter 45 e 55
francs per habitont. Ei dat corps da pumpiers che
cuostan treis gadas ton, mo che prestan buca
megliera lavur. Ils Pumpiers Sursassiala cuostan oz
exact frs. 42.30, pia ella rama cantunala. In corp da
pumpiers funcziunescha mo lu, sche pliras persunas
s’engaschan voluntariamein, quei vul dir senza schar
pagar uras e minutas, forsa cun ina pintga indemni -
saziun pauschala ni in auter segn da renconuschien -
tscha. Tier ils Pumpiers Sursassiala funcziunescha
ei aschia: pliras persunas s’engaschan voluntariamein
per ils pumpiers e per la segirtad. Entiras sondas e
biaras seras ein els sin pista per far reparaturas e mi -
gliurs, per schubergiar, mantener, planisar e prevegnir.
La suprastonza dalla corporaziun consista dils
treis geraus responsabels che segidan e sustegnan ils
pumpiers. Las treis suprastonzas communalas, uffecis
communals e cantunals dattan tegn e biaras vischinas
e biars vischins apprezieschan la buna lavur.
El Fegl ufficial dalla Surselva ed ella Tuatschina eis ei
vegniu fatg attents sill’obligaziun da prestar survetsch
da pumpiers. Per l’emprema gada ein giuvens e giu -
vnas da tuttas treis vischnauncas s’annunziai voluntariamein.
Bein vein nus aunc stuiu recrutar ulteriuras
persunas. Il fatg denton ch’ina persuna giuvna di,
«bein, jeu fetschel voluntariamein pumpiers», muossa
che nus essan sin buna via. La nova scolaziun vegn
11

Rapport da gestiun e quen 2010
segir era a dar ulteriurs impuls per render aunc pli
attractiv il survetsch da pumpiers. Cun tals signals
savein nus tgunsch dir: Nus essan sepreparai per il
futur!
Polizia da fiug
El decuors digl onn 2010 ha la polizia da fiug
Sursassiala dau las suandontas lubientschas da fiug:
56 (59) per novs objects e sanaziuns, 28 pegnas
scalegl e cheminées, treis scaldaments centrals, otg
pumpas da calira, duas installaziuns da gas.
Tenor la nova lescha cantunala da fiug digl emprem da
schaner 2011 ein las vischnauncas obligadas da controllar
periodicamein ils objects: Pigl onn vargau ei quei
stau 184 (204) controllas periodicas. Plinavon ei ve -
gniu inspectau 158 (141) baghetgs, q. v. d. collau -
daziuns, controllas sil baghetg e controllas supplementaras.
Ils cuosts totals digl uffeci muntan a frs. 49 105.–
(frs. 43 033.–). Per lubientschas ei vegniu incassau
frs. 10 028.– (frs. 10 570.–). Dils cuosts restonts da
frs. 43 077.– (frs. 36 463.–) surpren la vischnaunca
frs. 20 895.80 (frs. 18 145.45).
Igl onn 2010 eran 2245 (2198) baghetgs sigl intschess
dalla vischnaunca assicurai tier l’Assicuranza da ba -
ghetgs cantunala per ina valeta da frs. 1 050 369 900.–
(frs. 1 031 644 300.–).
Schurmetg civil
Uonn ha ina gruppa dil schurmetg civil schubergiau
e rumiu igl uor digl ual dalla Val Sogn Placi e parts digl
uor digl Ual Acletta a Gonda. Deplorablamein eis ei
buca stau pusseivel d’exequir cun quell’equipa las
lavurs ch’eran previdas per il manteniment dallas
sendas. Pigl onn 2011 han ins desistiu da far diever
da quell’acziun.
Las controllas dallas localitads e dils stabiliments dil
schurmetg civil el Center da sport e cultura ein succedidas
el rom digl usitau. Eventualmein vegn ins el futur
a reponderar quell’incarica. Il diever dallas localitads
entras il militar ei sereducius marcantamein.
Era uonn ha la claustra arranschau ils 9 da fenadur
2010 in’acziun da beinvulientscha. Scolaras e scolars
han rumiu ils uals ed ils contuorns da nossa
vischnaunca. L’acziun ei stada beinvegnida da tuttas
varts. Las autoritads ein fetg engrazieivlas per quella
acziun da solidaritad. Tuttina ston ins ponderar,
sch’ins vul buca etappar talas acziuns. Plinavon fuss
ei da beneventar, sche talas acziuns savessen haver
liug gia la primavera.
Scolaziun e formaziun
La scola populara
En buca meins che siat sedutas, dietas e numerusas
visetas da scola ei il cussegl da scola sefatschentaus
cun la scola. L’incarica primara dil cussegl ei definir la
12
LA SCOLA POPULARA EI INA DALLAS PLI
INTERESSANTAS ED IMPURTONTAS
INCARICAS DA SCADINA VISCHNAUNCA.
CHEU VEGN TSCHENTAU IL FUNDAMENT
DALLA FORMAZIUN DILS AFFONS. ERA
IGL ONN 2010 HAN ILS ORGANS RESPON -
SABELS PIL MENASCHI DA SCOLA,
SCOLASTAS E SCOLASTS FATG TUT IL
PUSSEIVEL PER CONTONSCHER
LAS FINAMIRAS DIDACTICAS.
Hans Huonder, gerau scolaziun
IN ONN CUN BIA LAVUR ED ENGASCHI
EI IUS A FIN. LA MIDADA DIL MEINASCOLA
DA VIGELI JACOMET TIER KAI HINRICH-
SEN EI SUCCEDIDA PER CUMPLEINA
CUNTEN TIENTSCHA DALLAS AUTORITADS.
LA DIGREN DIL DIEMBER D’AFFONS
PRETENDA ADINA PUSPEI IN’ADATTAZIUN
DIL MENASCHI DA SCOLA. CORRIS-
PUNDENTAMEIN VEGNAN COLLABORAZIUNS INTERCOMMUNALAS
ACTUALAS. LA REVISIUN TOTALA DALLA LESCHA DA SCOLA
CANTUNALA VEGN AD ESSER IN MUOSSAVIA PER IL FUTUR DIL
SCOLARESSER.
Francestg Cajacob, president dil cussegl da scola
INA SCOLA SA MO HAVER SUCCESS,
SCHE TUTS E TUTTAS ADEMPLESCHAN LUR
INCUMBENSAS E SCHE LA COLLABORAZIUN
FUNCZIU NESCHA. LA FINAMIRA PRINCIPALA
STO ESSER DA CREAR INA BUNA SCOLA.
IN DILS ELEMENTS IMPURTONTS LEUTIER EI
CH’ILS SCOLASTS SAN SECONCENTRAR SIN
LUR INSTRUCZIUN. IN’INSTRUCZIUN D’AULTA
QUALITAD VEGN ERA OZ AUNC – E QUEI VEGN ERA EL FUTUR BUC
A SEMIDAR – EXEQUIDA DA PERSUNAS D’INSTRUCZIUN MOTIVADAS
ED ENGASCHADAS. MIA INCUMBENSA SCO MEINASCOLA EI DA
CREAR E MANTENER QUELLAS CUNDIZIUNS DA BASA ASCHIA CHE
NOSSA SCOLA SA SESVILUPPAR VINAVON.
Kai Hinrichsen, meinascola
strategia futura dalla scola populara. Aschia ein las
singulas incaricas vegnidas repartidas. Sco la plipart
dallas scolas ei era la scola da Mustér ina scola
menada. Il meinascola ei responsabels, tenor l’ordinaziun
cantunala, per la part operativa e quei inclusiv la
direcziun da persunal e pedagogica. Plinavon dispona
la scola d’ina direcziun che secumpona dil meina -
scola, dil president dil cussegl da scola sco era dil
gerau da scola. Sia incarica ei da descargar il cussegl
da scola sco era da dar sustegn allas structuras
menadas da nossa scola. Gerau Hans Huonder ha

Kick off «scola en moviment», settember 2010
demissiunau suenter otg onns sco gerau dil scolaresser.
Siu grond engaschi e sia profunda enconuschien -
tscha han formau marcantamein il svilup dalla scola
populara.
Novaziuns
Dapi igl onn da scola 2010/11 entscheiva l’instrucziun
da tudestg gia ella tiarza classa (pli baul quarta classa).
Sco emprem vegnan ils scolars instrui en in lungatg
cantunal (romontsch). Plinavon eis ei vegniu decidiu
d’introducir engles naven dalla tschunavla classa (per
l’emprema gada igl onn da scola 2012/13). Ils dus
scolasts primars Michel Andriuet e Gion Tenner ein
vidlunder da far la scolaziun d’engles.
Suenter l’evaluaziun digl inspectorat da scola il matg
2009 havein nus decidiu d’introducir la hospitaziun
vicendeivla. Igl atun 2010 han ils scolasts entschiet a
visitar singulas lecziuns da collegas. Quella collaboraziun
en gruppas da treis possibilitescha sin basa dallas
observaziuns e las interpretaziuns da talas da far ina
reflexiun professiunala digl agen instruir, da tschentar
finamiras e da controllar la realisaziun da quellas.
La primavera havein nus astgau empruar ora pults
da differents fabricants per il scalem superiur. Suenter
quella evaluaziun havein nus cumprau 20 novs pults
singuls che adempleschan tuttas pretensiuns che ve -
gnan dumandadas da mobilias da scola modernas.
Plinavon havein nus midau tier ils restonts 100 pults il
plat-meisa. Igl onn vegnent lessen nus far semegliontas
midadas ella scola primara.
Dapi igl october 2010 dat ei ella Cadi in project
«sustegn da far pensums» per scolaras e scolars dalla
scola primara. Quei project vegn purtaus dalla fundaziun
«Tür auf – mo vinavon». Ei dat duas sorts da
sustegn da far pensums: 1. Survigilonza d’ina gruppa
da scolars entras ina seniora ni in senior gest suenter
scola en ina stanza da scola. 2. In sustegn singul
entras ina seniora ni in senior che ha liug a casa tiel
scolar ni tier la scolara. Pil mument fan mo paucs
scolars da Mustér diever da quella purschida. Igl ei
previu d’extender il sustegn da far pensums era sil
scalem superiur.
Rapport da gestiun e quen 2010
Excursiuns
Ils 9 da mars ha giu liug in di da skis cun treis differents
cuors pils scolars. In cuors da skis/aissa (trics...),
in cuors da lavinas ed in cuors davart l’infrastructura
dallas pendicularas da Mustér. Il matg/zercladur 2010
ha giu liug in’excursiun, nua ch’ils scolars dil scalem
superiur han visitau igl implont atomar da Beznau.
Empau pli tard han els visitau la centrala per la producziun
d’electricitad a Sedrun.
Ils 8 da settember ha giu liug il secund di da formaziun
grischun cun 1800 scolastas e scolasts digl entir
Cantun. Era ils scolasts dil scalem superiur ein separ -
ticipai. Tgei ston ils affons e giuvenils dalla scola populara
emprender per pli tard haver success en nossa
societad? Representants dall’economia, dalla baselgia,
dil sport, dalla scienzia, dalla politica, digl art
e dalla famiglia han a moda interessanta presentau
lur pretensiuns. Il suentermiezdi ha il psicolog Jens
Corsen explicau ina metoda fundada per saver
motivar glieud era en situaziuns difficilas. Success
permanent sebasa en emprema lingia sin la midada
necessaria digl agen patertgar che ha directa influenza
sin igl agir en atgna responsabladad.
Ils 28 d’october 2010 ei il cerchel scolastic serendius
a Basilea per visitar la Worlddidac. Quella excursiun ei
era stada ina buna occasiun per rinforzar il spert da
team ed era per emprender d’enconuscher ils pli novs
mieds d’instrucziun.
Viadis
Il viadi da treis dis dall’emprema reala e secundara
ha menau uonn ella Svizra franzosa. L’intenziun ei da
nezegiar quella occurrenza per enfirmir ils ligioms
denter ils scolars e crear ina buna basa sociala per ils
treis onns ch’ils affons passentan communablamein el
scalem superiur. Ensemen cun lur scolasts da classa
han els denter auter visitau la grotta a Réclère ed
il «Préhisto-Parc». Il punct culminont ei segir stau
la spassegiada culs huskies. Visitond il museum
d’Omega a Biel essan nus vegni confruntai culla vart
urbana dalla Romandia e sia industria dad uras.
Naturalmein han ils scolars era empriu entgins plaids
franzos sco «bonjour, Madame/Monsieur, merci beaucoup,
de rien, bonne nuit...».
Viadi d’atun ella Svizra franzosa, settember 2010
13

Rapport da gestiun e quen 2010
Jamnas da project
Ils scolars dalla emprema e secunda classa ein
s’occupai cul tema energia, energia dil sulegl, energia
dall’aua ed energia ord la tiara. Ils scolars han denter
auter zambergiau ina roda d’aua ed in memori davart
il tema energia. Plinavon han els visitau l’ovra electrica
a Sax.
Ils scolars dalla tiarza e quarta classa ein sefatschentai
cun dus temas: Purificaziun dall’aua e spargnar energia
el mintgadi. Nus havein visitau la serenera. Aluis
Cabernard ha explicau tgei ch’ins astga schar ir da
begl giu e tgei buca. Plinavon ha el mussau il process
da purificaziun dall’aua. Ultra da quei havein nus fatg
differents experiments en scola ed ordaviert ed havein
empriu aschia co ins sa spargnar energia el mintgadi,
p. ex. co dar aria igl unviern (cuort ed intensiv). Nus
havein era constatau ch’ins sa spargnar in grond
quantum aua cun far mo la duscha enstagl da far
bogn.
Ils scolars dalla tschunavla e sisavla classa ein sedai
giu cul tema segirtad. Ensemen culs scolars da
Tujetsch han els duront treis dis visitau differents posts
14
da segirtad ed exercitau praticamein la teoria. Il motto
era, «Saung freid – era sch’ei capeta zatgei!».
Ils scolars dall’emprema reala e secundara ein sefa -
tschentai cul tema prevenziun ed han tematisau igl
alcohol, il tubac ed ulteriurs mieds enivronts. Treis
referents han saviu dar investas fundadas. La polizia
cantunala ha presentau las differentas drogas ed
orientau davart quella problematica. Il miedi dr. Marcus
Huonder ha declarau ils aspects dalla medischina.
Robert Cajacob digl uffeci social ha mussau, tgei consequenzas
che la dependenza dad alcohol, da fimar e
da drogas san haver.
Ils scolars dalla secunda reala e secundara ein stai
treis dis en differents fuffergnadis tier interpresas e
fatschentas en nossa regiun. Ils scolasts han fatg a
tuts ina viseta e giu la pusseivladad da sediscuorer
cun ils patruns. Muort il grond diember dils scolars
(32) ein els stai reparti naven da Sedrun tochen Glion,
singuls schizun aunc pli lunsch.
Ils scolars dalla tiarza reala e secundara han realisau
ina sera famigliara culs geniturs ed enzacons collegas.
Quei ei stau il punct culminont dil project «Re-
Diember da scolars 2010/11
Classa Scolast e scolasta Medel Buobs Buobas Total
Scoletta Rilana Monn 6 8 14
Scoletta Pia Condrau 8 7 15
Total scoletta 14 15 29
Scola primara
1. classa Linus Flepp 9 6 15
2. classa Yvonne Flepp 6 8 14
3. classa Michel Andriuet 8 10 18
4. classa Roger Tuor 10 8 18
5. classa Bruno Flepp 7 8 15
6. classa Gion Tenner 12 5 17
Classa pintga integrada Olinda Hosang
Scola da tenercasa e textil Irena Flepp/Catarina Steger
Total 52 45 97
Scola reala
1. classa Marcus Munsch 0 4 1 5
2. classa Aluis Hosang 1 4 2 6
3. classa Meinrad Giger 1 6 6 12
Scola da lavur e tenercasa Irena Flepp/Catarina Steger
Total 2 14 9 23
Scola secundara
1. classa Gabriel Venzin 7 7 6 15
2. classa Adrian Pally 4 4 11 20
3. classa Christoph Berger 4 12 7 13
Scola da lavur e tenercasa Irena Flepp/Catarina Steger
Total 15 23 24 47
Total scolars (incl. scoletta) 17 103 93 196
Svilup dil diember da scolars
2000/01 2002/03 2004/05 2005/06 2006/07 2008/09 2009/10 2010/11
313 286 260 252 232 214 200 196

gurdientschas da nov onns da scola». Ils scolars han
en atgna reschia organisau sketschs, fatg moderaziun
e mussau film culs profils e regurdientschas da nov
onns da scola. Il davos ei vegniu offeriu petta e
bubrondas.
Informaziuns dil scalem superiur
L’entschatta digl onn da scola 2010/11 ei vegniu introduciu
il model C. Quei ei in model cun dus nivels els
roms romontsch, tudestg, matematica/geometria ed
engles. Cun quel eis ei pusseivel per mintga scolar –
dalla reala ni dalla secundara – da frequentar en quels
roms il nivel che corrispunda a sias capacitads. In
scolar vala sco scolar dalla secundara sch’el ni ella
frequenta l’instrucziun en dus roms da nivel el nivel ault
ed il giudicament cumplessiv giustifichescha era quei.
Il sistem da nivels possibilitescha ina permeabilitad pli
gronda per scolaras e scolars e cheutras la formaziun
da gruppas d’emprender pli homogenas. La finamira
dalla scola ei da risguardar aunc meglier ils differents
duns, interess e capacitads da nos scolars e da garantir
ina scola cun aschi paucs surdumandai e sutdumandai
sco pusseivel.
Occurrenzas
Ils 20 da settember 2010 ha la scola da Mustér dau
l’entschatta ufficiala dil project «scola en moviment»
cun il kick-off. Ils 200 affons da scola e scoletta ein
vegni parti en 20 gruppas. Ils caus da gruppa (scolars
e scolaras dil davos onn da scola) han giu da haver
L’equipa d’instrucziun digl onn 2010 (Christoph Berger maunca sin la fotografia)
Rapport da gestiun e quen 2010
quitau da lur affons e stuiu mirar ch’els seigien adina
allas dretgas uras el dretg liug. Quellas gruppas
mischedadas da pign e grond han promoviu fetg il
contact denter ils differents scalems da scola. Sin 20
differents posts, ch’ein vegni survigilai dils scolasts e
dallas scolastas, han ils scolars survegniu dabia ideas
ed impuls tgei far duront las pausas.
Cheu entgins exempels dils 20 posts: ballantschar sin
ina rola bola ni ina slackline, dar cun diabolos, far giugs
da fil, far giugs da lastic, schonglar cun ballas, baghegiar
tuors cun cups ed aunc bia auter. Ils commembers
dil cussegl da scola ed era entgins geniturs ein
vegni a mirar tgei che «scola en moviment» ei. Sergio
Berger, igl enconuschent cutgnist da Mustér, ha giu la
cuida da montar la tabla ufficiala vid nossa casa da
scola. Sco finiziun havein nus communablamein schau
ir balluns cun vidlunder cartas.
Equipa d’instrucziun
Igl onn da scola 2010/11 occupescha la vischnaunca
duas mussadras da scoletta, sis scolastas ni scolasts
primars, ina scolasta per la classa pintga integrada,
sis persunas d’instrucziun per il scalem superiur,
duas scolastas per zambergiar textil e scolaziun da
tenercasa. Aschia instrueschan 17 (18) magisters e
magistras en pensum cumplein ni parzial en nossa
scola populara.
Cun la fin digl onn da scola 2009/10 ha Vigeli Jacomet
surdau il post da meinascola suenter in onn a Kai
Hinrichsen. Cun l’entschatta digl onn da scola ei Vigeli
15

Rapport da gestiun e quen 2010
Jacomet vegnius eligius sco inspectur da scola. Plinavon
ha Lisa Schmidt-Candinas bandunau nossa
scola e quei suenter haver instruiu 14 onns el scalem
superiur. Las autoritads communalas admettan ad els
in grond engraziament per la buna lavur prestada en
favur da nossa scola e giavischan vinavon tut bien.
Gabriel Venzin-Marty ha astgau festivar il giubileum da
20 onns da survetsch sco scolast secundar. Cordiala
gratulaziun per la fideivladad ed il grond engaschi.
Cultura e temps liber
Pleiv catolica
Las posiziuns dallas Baselgias, dallas religiuns ein
en moviment. Tuttas ein tangadas da midadas, da disvaris,
da tendenzas conservativas e da cumbats dad
existenza. Las pleivs localas han en special da sbatter
cun la munconza da persunas che s’engaschan. La
pleiv s. Gions Mustér sa esser fetg loscha dalla gronda
retscha da fideivlas collaboraturas e collaboraturs e
quei duront fetg bia onns. Cun la fin d’avrel 2010 ha
Otto Gienal demissiunau sco president dalla pleiv
s. Gions. Sco successur ei Linus Maissen vegnius
eligius. Las rodas dalla pleiv van cun gronda precisiun
e tuttas persunas engaschadas fan grondiusa lavur.
Grond engraziament persuenter, sperond d’astgar
quintar aunc ditg sin quellas «bunas olmas». Lur
exempel duei dar anim e curascha ad auters paro -
chians ed autras parochianas da s’engaschar en ina
gruppa ni l’autra. In special «Dieus paghi» al president
partent, Otto Gienal, per sia fetg seriusa e buna lavur
duront ils davos nov onns.
Cun satisfacziun ed engrazieivladad savein nus d’engrau
dalla gronda lavur da nies plevon sur Alexi
Manetsch. El ademplescha sia incumbensa cun ina
clara lingia viers tuttas refuormas. Ensemen cun spi -
rituals pensiunai e forzas d’ordeifer eis ei pusseivel
d’ademplir la pli gronda part dallas incaricas. La
situaziun pretenda da far il pass suenter la comba.
Nus savein mo engraziar a sur Alexi Manetsch sperond
ch’el resti sauns ed aunc ina roscha onns nies
plevon.
Sur canoni Pius Venzin che ha saviu festivar uonn siu
otgontavel natalezi, e quei en buna sanadad, pastorescha
vinavon la caplania da Segnas cun ina fetg
gronda purschida da messas, devoziuns e rusaris ed
ei adina puspei promts da segidar sch’ei fa basegns.
Ina prestaziun admirabla – engraziel fetg e vinavon mo
il meglier.
Las festivitads ecclesiasticas ch’ein da gronda muntada
per nossa pleiv, mo era per la cuminonza da
vischnaunca han giu liug sco usitau. Aschia ei era la
collaboraziun culs claustrals stada, sco els davos
onns, fetg fritgeivla – in bien spért da sustegn vicendeivel
che dat forza ad omisduas cuminonzas.
Igl onn 2009 ein las grondas lavurs pil manteniment
da nos edifecis sacrals vegnidas terminadas cun suc -
16
Davosas lavurs vid il clutger e la nova ura
cess, seigi quei il scaldament cun niev sistem da pi -
lotadi, la sanaziun dil tuchiez, igl indrez da fixaziun
dils zenns e l’electricitad dil clutger. Igl onn 2010
ein las davosas lavurs vid il clutger e per la nova
ura vegnidas exequidas per tutta cuntentientscha. La
situaziun casa pervenda veglia ei restada sil medem
stan.
La collaboraziun denter las duas suprastonzas (vischnaunca
e pleiv) ei da tenuta positiva aschia che survetschs
ni giavischs vicendeivels anflan accogli en -
tscha. Nus sperein vinavon sin ina buna cuntinuaziun.
L’impurtonza religiusa dad ina pleiv ha ina dubla peisa
en nies temps hectic e savens da pauca speronza per
igl avegnir. Ella arva cun survetschs divins e devoziuns
inslas da ruaus, da reflecziun e da seprofundar mentalmein
e spirtalmein en ina fuorma u l’autra.
Ina pleiv funcziuna cugl agid da biaras persunas che
prestan survetschs, mo era entras ina cuminonza activa
el senn dad in cristianissem che corrispunda a nos
dis e che dat perdetga da nossa religiun cun separticipar
allas purschidas.
Pleiv evangelica-reformada dalla Cadi
La radunonza dalla pleiv pren cumiau dad Elisabeth
Fischbacher, engraziond cordialmein per siu grond engaschi
sco presidenta dalla pleiv duront biars onns.
Ella elegia Corinne Defuns-Kohler da Danis sco successura.
Da niev vegnan medemamein eligidas ella
suprastonza: Silvia Berther da Sedrun ed Andrea
Böck-Studer da Danis.
Las lavurs da renovaziun ein terminadas ed il center
AUA VIVA stat puspei a disposiziun alla publicitad cun
in’infrastructura migliurada che vegn nezegiada stediamein.
Las purschidas musicalas dalla pleiv entras
la cantora Regina Wilms ein vegnidas augmentadas
denter auter cun la promoziun musicala d’affons
pigns, il cerchel musica da combra ed il cerchel da
flauta. Lur engaschi enrihescha enqual survetsch divin.

Ina gada al meins vegnan ils affons envidai a «Fiire mit
de Chline», ina purschida parallela al survetsch dil
plaid. In eveniment impressiunont ei stau la producziun
dalla «Toggenburger Messe» da Peter Roth, cantada
dil cor-baselgia Flem a caschun dil survetsch campester
a Caischavedra. A Trun ha giu liug il fevrer la
prelecziun concertanta «Spiel mir das Lied vom Brot»
cun Grupo Sal ensemen cun ils scribents Katharina
Morello e Ruedi Baumann. Ei setracta cheu d’ina
purschida dalla campagna ecumena da cureisma da
«Fastenopfer/Brot für alle».
Sco pleiv reformada ella diaspora schazegein nus zun
fetg da saver collavurar aviartamein e constructivamein
cun las pleivs catolicas dalla Cadi. Quei munta
per l’ina che tut nossas purschidas e nos survetschs
divins – era quels en pleivs catolicas – san secapescha
vegnir visitai da tuttas persunas interessadas.
Survetschs divins ecumens e survetschs divins regulars
tenor la liturgia dalla communitad ecumenica da
Taizé possibiliteschan festivitads communablas. Per
l’autra havein nus plascher da veser che la collavuraziun
ella fundaziun ecumenica crescha e prosperescha.
Fundaziun ecumena
«Tür auf – mo vinavon»
Suenter la cunvegna da prestaziun cun las vischnauncas
politicas dalla Cadi ha la nova organisaziun da
lavur da giuventetgna entschiet sia lavur. La cumissiun
da lavur da giuventetgna secumpona dils delegai
da tuttas vischnauncas, pleivs ed uniuns da giuventetgna.
Ella vegn tgamunada d’ina direcziun da tschun
dels. Igl avrel ei Gabriela Cabalzar-Lombriser vegnida
eligida sco luvrera da giuventetgna cun in pensum da
lavur da 65 % ed Annemaria Pfister-Casanova sco
secretaria cun in tal da 15 %. Il biro ei vegnius aviarts a
Trun. Tenor il plan da lavur han ellas realisau differents
projects ed arranschaments, presentau la purschida
da lavur da giuventetgna en scolas ed ellas vischnauncas
dalla Cadi sco era all’EX10 a Mustér. Ellas han
organisau ensemen cun giuvenils, che han fatg la scolaziun
da menader, las novas canortas da sentupada
per scolars a Mustér, Sedrun e Surrein. La fundaziun
engrazia allas vischnauncas per lur confidonza
demussada e spera vinavon sin ina buna collaboraziun.
En connex cun il partenadi Mbara Ozioma Foundation
MOF ad Imo State (Nigeria) han ins saviu terminar il
fevrer las lavurs vid il baghetg da mulin per ieli da palmas
per la societad agricola da dunnas St. Nicholas.
L’emprema sesiun da producziun han ins saviu terminar
cun bien success. Igl october vargau han ins
entschiet cun la construcziun d’in secund indrez da
provediment d’aua per rodund 10 000 habitonts dalla
regiun.
Grazia alla collavuraziun cun il cerchel ecumen «Eine-
Welt-Kreis Wolbeck e.V. (Münster D)» eis ei stau pus -
seivel dad obtener sustegn finanzial dil ministeri per
Rapport da gestiun e quen 2010
Ura da ranquintar «Mats la miur» en Biblioteca populara
collaboraziun economica e svilup BMZ dalla Tiaratudestga
pils differents projects da construcziun da
MOF. Aschia ei nies sustegn finanzial sesminuius a
25 % per singul project. A caschun dils dus viadis ad
Umunumo igl avrel ed il settember ein ils collavuraturs
da MOF vegni scolai ella contabilitad ed instruiu ella
planisaziun da projects da construcziun vegnents. La
societad St. Nicholas duei ultra dil mulin dad ieli era
retscheiver in mulin da kasava e da yams e la giuventetgna
ella regiun ina scola professiunala da tecnica e
da mistergners.
En collavuraziun cun il reschissur Peter Kreiliger ha
l’uniun da promoturs MOF mussau siu film documentar
«Oziomas Rückkehr – ein Priester zwischen Afrika
und Europa» sin SF-Sternstunden e 3Sat sco era
a pliras occurrenzas en Svizra ed en Tiaratudestga.
L’uniun ha accumpignau il film impressiunont colli -
giond tal cun la propaganda per in sustegn pils projects
da MOF.
Sut la bitgetta da Roman Müller ha l’ARENA instradau
il niev project «sustegn da pensums» cun l’entschatta
digl onn da scola 2010/11. Entuorn 20 seniors e
senioras stattan a disposiziun per survigilar ni sustener
scolars dalla Cadi da far pensums e segidan aschia da
migliurar lur prestaziun en scola. Las vischnauncas, las
direcziuns da scola ed ils geniturs beneventan quella
purschida.
Sco usitau han il Kino Disentis ed ils Camps Cadi cuntinuau
lur lavur. A caschun d’ina sera speciala ella halla
Cons ei il film «Wüstenblume» vegnius presentaus.
Leutier han ins saviu mirar l’exposiziun «Schnitt ins
Leben» da Terre des Femmes Svizra. Il camp dil scalem
primar ha giu liug a Charmey ed il scalem ault ha
passentau in’jamna plein eveniments en Belgia.
Nus engraziein a tuttas collavuraturas ed a tuts voluntaris
per lur grond engaschament. Allas pleivs recu -
mandein nus la collaboraziun ecumena e supplichein
ils commembers dallas pleivs da sustener finanzialmein
ed idealmein nossas acitivitads. Engaziel fetg.
Biblioteca populara
La biblioteca populara ei in liug nua che carstgauns
s’entaupan e dattan ina paterlada. Nies survetsch al
17

Rapport da gestiun e quen 2010
client pertucca buca mo la purschida da medias. Nus
lein era esser in liug da sentupada. Per che quei gartegi,
stuein nus adina puspei far attents la populaziun
sin nossa instituziun.
Per quei motiv havein nus lantschau il matg 2010
l’acziun Mustér legia. Mintga meins schein nus plidar
respectivamein leger ina ni pliras persunas. Ils placats
vegnan exponi publicamein e fan aschia ina buna propaganda
per ina buna caussa e quei senza piarder la
fatscha. In grond engraziament a tut quels ch’ein stai a
disposiziun.
Dapi igl october ha liug meinsilmein ina ura da raquintar
Mats. Nossas collaboraturas Rosmarie ed Elvira
arranschan cun ils affons pigns e lur accumpognament
in viadi historic cun la miur Mats. La participaziun
ei gronda ed ils pignets ein incantai.
Ils 12 da november eis ei vegniu raquintau historias,
quei per occasiun digl arranschament Schweizerische
Erzählnacht 2010 cul tema: Igl uaul e sias historias. Ils
affons dalla tiarza e tschunavla classa primara ein serendi
cun lur scolast Michel Andriuet a Sontga Gada,
ina notg cun bia plievgia, denton cun ina buna glisch
dallas candeilas e cun la calira d’in bi fiug.
Ina caussa unica ei l’acziun Panini gest avon l’en -
tschatta dil campiunadi mundial da ballapei stada.
Tons umens e babs ein aunc mai stai sin viseta! Tier
nus san ins pia buca mo empristar medias, mobein
era brattar en quei cass maletgs da Panini. Quella
acziun ha denter auter gidau ad alzar la frequenza dils
emprests da medias. Igl onn 2010 eis ei stau 14 273
visavi 12 774 digl onn precedent, pia in plus da 1499
medias empristadas.
Administraziun
Tut quellas acziuns ed igl entir menaschi quotidian
ein buca pusseivlas senza ina buna administraziun
ed organisaziun. Sut la direcziun dalla menadra,
Christine Bischof, ei il team era uonn s’engaschaus da
camifo. Dapi il matg fa Elvira Deplazes da Sedrun
part dall’equipa. Hans Huonder ha remess per la fin
digl onn 2010 il presidi dalla cumissiun da biblioteca.
Nus engraziein ad el per siu bien sustegn duront
ils dus davos onns. In cordial engraziament va era
allas autoritads communalas per il sustegn finanzial.
Nus cumprein onn per onn medias per rodund
9000 francs. Cheutras ei nossa purschida adina
actuala.
In sguard egl avegnir
Entras la dislocaziun dil legat Condrau egl archiv communal
dat ei dapi plaz. Quel savein nus duvrar fetg
bein. Nus ponderein e calculein co nus savein porscher
a nossa clientella il meglier survetsch pusseivel e
presentar nossas purschidas sin ina moda beinsurveseivla
ed atttractiva. Plinavon lessen nus nezegiar las
novas tecnologias, che tschaffan era las bibliotecas.
Nus essan attentas e selegrein da mintga novaziun ed
oravontut da mintga viseta.
18
Avertura dalla Fortezia Stalusa, december 2010
Activitad culturala
Numerusas uniuns culturalas e sportivas prestan
gronda e buna lavur. Cun lur activitad enriheschan
ellas la veta da mintgadi. Igl onn vargau ei l’Uniun fallun
e cascharia Disla cun ses varga 90 commembers
stada fetg activa. Cun restaurar e reactivar differents
objects sestenta ella da schar reviver in patrimoni
d’usits ed isonzas dil vargau. Ei setracta en special
dalla veglia cascharia, dil fallun, dalla roda mulin e
novissimamein era dil vegl mulin ella casa sut il vitg.
Quels objects fuorman ina biala purschida, p. ex. la
tecnica da smaccar il sem dil glin. L’aua dil dutg da
sogn Leci tonscha strusch per metter la roda mulin ed
il fallun en funcziun. Cun bia lavur cumina mantegnan
ils vischins quels scazis e dattan era la pusseivladad
d’emprender d’enconuscher quei art.
In object che catta gronda attenziun ei la scarsinaria a
Gonda. Ella ei la pli veglia en Svizra, ch’ei aunc en
funcziun.
Menziun speciala mereta era la Ludoteca cun sia vasta
purschida. Ina gruppa da dunnas presta excellenta
lavur e porscha bia deletg a nos affons.
Ina ulteriura attracziun ei l’exposiziun da cristallas el
sutterran dalla halla Cons.
Fortezia Stalusa – in museum militar
L’entschatta december 2010 ei il museum Fortezia
Stalusa vegnius aviarts. La fortezia, erigida igl onn
1967, ei in relict dall’uiara freida. Ussa ha ella piars sia
impurtonza strategica ed ei vegnida serrada avon
diesch onns. La vischnaunca ha acquistau quei stabiliment
per ina summa simbolica ed affittau el alla Uniun
Fortezia Stalusa. Quella ha cun grond anim restaurau
igl object ed endrizzau in museum militar, accessibels
alla publicitad. Ina attracziun speciala ei la collecziun
d’armas ella valeta da rodund in milliun francs. El
decuors dils davos dus onns han ils commembers
e simpatisants dall’uniun prestau da quei da 3600
uras lavur cumina. Cun agid da numerus sponsurs
eis ei stau pusseivel d’acquistar armas che valan sco
ina raritad. A caschun dall’avertura ufficiala han ils
dus exponents, Thomas Hänggi ed Aluis Flepp, pre-

Meinrad Giger, president dil Chor-baselgia Sogn Gions (seniester),
Baseli Jacomet, president dall’Uniun da scursalar e spassegiar (dretg)
sentau il museum, ferton che pader Vigeli Monn ha
dau la benedicziun. Dapli informaziuns dat ei sut
www.stalusa.ch.
Premi Desertina
Dapi 2004 renconuscha la vischnaunca da Mustér
prestaziuns specialas d’instituziuns sco era da
vischins e vischinas sin il sectur dalla cultura e dil
sport. En concordanza cun la cumissiun speciala,
presidiada da Cecilia Maissen-Desax, ha la suprastonza
communala decidiu da surdar il premi da
renconuschientscha al Chor-baselgia Sogn Gions.
Quel embellescha onn per onn numerus survetschs
divins e fiastas ecclesiasticas. Dr. Giusep Capaul ha
schau reviver la gloriusa historia ed il meriteivel operar
da quei chor e lez ha engraziau per la distincziun cun
entginas plascheivlas producziuns.
Il premi da promoziun va all’Uniun da scursalar e
spassegiar Mompé Medel, che festivescha uonn il giubileum
da 10 onns. Sco vicemistral Ervin Caminada ha
menziunau en sia laudatio, ha la gruppa fatg en quei
interval gronds sforzs e bia lavur cumina per porscher
in’attractiva caschun da scursalar e viandar per indigens
e hosps. Il premi da renconuschientscha ei
dotaus cun 3000, quel da promoziun cun 2000 francs.
Ils premis ein vegni surdai ils 10 da december 2010
en rama d’ina seduta festiva dil cussegl da vischnaunca.
Engaschament per la giuventetgna
Regularmein s’entaupan giuvenils el local el plaunterren
dalla halla Cons. Quella purschida vegn appreziada
dallas scolaras e dils scolars dil scalem superiur.
Sin fundament dalla cunvegnientscha da prestaziun
«lavur da giuventegna » ei ina nova activitad sin palancau
regiunal vegnida instradada. Il secretariat, installaus
a Trun, vegn menaus da Gabriela Cabalzar e dad
Annamaria Pfister. La nova organisaziun ei denter
auter sepresentada alla EX10 a Mustér. L’acziun da
muffins «in muffin per mintgin» ha legrau ils visitaders,
denton han era las autras activitads sco
emprender co crear graffitis ni co tractar vehichels
interessau ils giuvenils. Dapli informaziuns dat la
pagina www.giuventetgnacadi.ch.
Center da sport e cultura
Las pernottaziuns el Center da sport e cultura han
saviu vegnir augmentadas per 25 % e contonschiu
cun varga 15 000 pernottaziuns in niev record. Il quen
da menaschi siara malgrad quei carschament cun
in deficit da frs. 83 186.96 ni rodund frs. 16 000.–
dapli che budgetau. Ils motivs ein multifars. Differents
incaps tecnics da nossa infrastructura han caschunau
cuosts nunprevedi, ch’ein vegni cudischai el quen da
menaschi. Per saver garantir la purschida a nos hosps
havein nus reparau il necessari.
Il recav dalla restauraziun ha danovamein buca cuntentau.
Cheu ha segiramein la situaziun actuala economica
contribuiu. In augment considerabel constatein
nus tier il diember dad uniuns ed organisaziuns
d’ordlunder che han fatg diever da nossa purschida.
Han 93 gruppaziuns visitau il CSC igl onn 2009, ei quei
diember s’augmentaus a 108 igl onn 2010. Il sulet
trend negativ sin quei camp ei che las singulas gruppas
vegnan adina pli pintgas.
ONN DA RECCORD CUN DAPLI CHE 15 000 PERNOTTAZIUNS, QUEI
GRAZIA A NOS HOSPS DALL’ITALIA. CHEU SCHAI DENTON ERA
LA GRONDA PROVOCAZIUN EN CONNEX CUN IL CUORS DIGL EURO.
PURSCHIDA SUPPLEMENTARA EI DUMANDADA ED APPREZIADA.
Flavio Murer, president cumissiun da menaschi
Umberto Zanin, meinafatschenta
Plazza da ballapei dil Center da sport e cultura
Rapport da gestiun e quen 2010
19

Rapport da gestiun e quen 2010
La EX10 ei stada in success cumplein: 87 expositurs e 10 000 visitaders. Avertura ufficiala cun il president dalla Regenza, dr. Martin Schmid,
assistius dil president dil comite d‘organisaziun, Paul Duff, e dil president communal, Dumeni Columberg
Dallas 32 occurrenzas digl onn 2010 ei segiramein
l’EX10 la pli impurtonta. Quell’occasiun speciala mintga
trais onns fa enconuschents il Center da sport e
cultura lunsch sur ils cunfins ora. Ils events usitai sco
per exempel il tscheiver, la radunonza generala dalla
Banca Raiffeisen Cadi, igl Indoor-Festival e la buorsa
da mineralias han puspei carmalau neutier in vast
publicum.
Ussa ha ei num s’occupar cun las renovaziuns
ed adattaziuns necessarias. Per quella lavur delicata
ei ina gruppa per damondas strategicas vegnida
scaffida. Cun emprema prioritad sto il scaldament
vegnir tractaus, cunquei ch’el dat buca pli il damogn.
L’ulteriura infrastructura sto pass per pass e tenor la
situaziun finanziala dalla vischnaunca vegnir sanada
per ch’il Center da sport e cultura resti vinavon attractivs.
La pagina d’internet www.centerdasport.com informescha
sur dalla purschida varionta ed attractiva dil Center
da sport e cultura.
Sanadad
Sil sectur dalla sanadad semida la legislaziun federala
e cantunala adina puspei. Perquei eis ei enorm grev da
planisar ad uras las disposiziuns necessarias e da
giudicar las consequenzas finanzialas che sedattan
per la vischnaunca. Cun l’entschatta digl onn 2011 ei il
sistem da finanziaziun (revisiun dalla lescha cantunala
20
davart la finanziaziun dalla tgira) danovamein vegnius
midaus. Tenor quella reglamentaziun ston las
vischnauncas surprender 75 % dils cuosts da tgira, il
Cantun mo 25 %. Ultra da quei s’augmentan las
expensas per il survetsch da spitex. Plinavon vegnan
ellas era a stuer segidar tier la finanziaziun da novs edifecis.
Perquei vegnan las expensas per las vischnauncas
a crescher considerablamein.
Casa da tgira Sursassiala
Sin fundament dil contract da collaboraziun denter las
treis vischnauncas da Sursassiala sco era dil concept
per las casas da tgira e per attempai ha la fundaziun
Casa da tgira Sursassiala survegniu l’incarica da realisar
ina engrondaziun dalla casa da tgira per 55 cussadents
a Mustér. Gia ils 25 da november 2009 ha il cussegl
da fundaziun concediu in credit da projectaziun
da frs. 300 000.–. Plinavon ha el eligiu ina cumissiun
da baghegiar (president Dumeni Columberg) e la giuria
per la concurrenza da project, ina pretensiun dallas
instanzas cantunalas per obtener las contribuziuns.
Entochen la fin da mars 2010 ein 33 projects vegni
inoltrai. Silsuenter ein quels vegni giudicai dalla giuria.
Lezza ha suttamess ils 11 da matg 2010 al cussegl da
fundaziun in rapport detagliau cun pliras recumonda -
ziuns.
«Maun en maun» – la sligiaziun
En ina seduta extraordinaria digl emprem da zercladur
2010 ha il cussegl da fundaziun decidiu unanimamein

d’acquistar e realisar il project «Maun en maun» dil biro
d’architectura Aschwanden Schürer Architekten AG a
Turitg. Immediat ei l’equipa semessa alla lavur per
saver presentar ton pli spert il preproject. Lu eis ei
semussau, ch’igl entir menaschi dalla casa da tgira sto
duront la fasa intensiva da baghegiar vegnir dislocaus.
En intensivas sondaziuns ein pliras variantas per in
provisori vegnidas examinadas. Sco sligiaziun la pli
ideala ei il Parkhotel Baur a Mustér sepresentada, quei
suenter che tuttas damondas arisguard menaschi,
lubientschas e finanziaziun eran sclaridas. Quella sligiaziun
optimala ei denton vegnida cumbattida da cerchels
turistics, aschia ch’ella ha la finfinala fatg naufragi.
Silsuenter ha la cumissiun intercuretg novas variantas
e vegnida alla conclusiun ch’ei seigi prudent da far dus
provisoris. Ina part dils cussadents (22 persunas)
duein vegnir plazzai ella Tgasa Sontgaclau a Curaglia e
l’autra (26 persunas) en Claustra a Mustér. L’emprema
dislocaziun (Curaglia) sto succeder el decuors digl
uost 2011, la secunda l’entschatta avrel 2012. Entras
la capientscha e la bunaveglia dalla vischnaunca da
Medel/Lucmagn e dalla venerabla Claustra benedictina
eis ei reussiu d’anflar ina digna dimora per ils cussadents
duront quella fasa transitoria.
Entras il naufragi dil project «Canossa» il mars 2007 ein
ins sut ina enorma pressiun da temps. Il niev project
sto numnadamein esser realisaus ed il quen final de -
ponius entochen ils 31 da december 2013 agl Uffeci
da sanadad dil Cantun, cass cuntrari crodan las
subvenziuns cantunalas.
La fin da november 2010 han ils architects presentau il
preproject e la calculaziun dils cuosts. Il project era
fetg generus, denton survargavan ils cuosts las pusseivladads
finanzialas. Perquei ha la cumissiun pretendiu
ina reducziun massiva dil volumen e dils cuosts.
Gia la fin da december 2010 han ils architects saviu
presentar pusseivladads per ina redimensiun. En concordanza
cun il cussegl da fundaziun ha la cumissiun
decidiu d’inoltrar quei preproject scursaniu allas
instanzas cantunalas (fasa II) per ina examinaziun. La
decisiun dalla Regenza digl emprem da mars 2011 ei
stada ina surpresa. Ella fa in tschuppel objecziuns e
proposiziuns. Il project seigi memia spazius e generus.
Tuttina approbescha ella il preproject presentau e
conceda ina subvenziun maximala da 8,75 milliuns
francs per 55 letgs da tgira. Sin fundament da quella
decisiun han ils responsabels pretendiu ina ulteriura
reducziun dils cuosts. Il cussegl da fundaziun ha
approbau ils 13 d’avrel 2011 quei preproject reduciu e
la conferenza dils presidents communals dalla Regiun
da planisaziun Sursassiala tscherca ina finanziaziun.
Suenter intensivas contractivas muntan ils cuosts
totals a frs. 23 970 000.– (+/–10 %). Da quels surpren
la vischnaunca da Mustér frs. 480 000.– per ina garascha
sutterrana. Entochen la retratga dalla nova casa
duess il fondo da renovaziun e las contribuziuns dallas
vischnauncas e dils cussadents muntar a rodund
Rapport da gestiun e quen 2010
3,1 milliuns francs. Il deivet restont da 11,6 milliuns
francs vegn finanziaus cun in deivet bancar ed amortisaus
predominontamein cun las contribuziuns dils
cussadents. Sche tut va tenor program, vegn ins a
saver entscheiver il settember 2011 a baghegiar.
Ils 26 da settember 2010 ha la cuminonza dils votants
dalla vischnaunca da Mustér concediu il dretg da ba -
ghegiar per l’entira parcella nua che la Casa da tgira e
la Casa Sogn Gions sesanflan. Cun quei conclus dat ei
buca pli la Casa Sogn Gions, demai che aschibein il
menaschi sco la proprietad ei ussa caussa dalla fundaziun
Casa da tgira Sursassiala.
Il menaschi dalla casa
Il cussegl da fundaziun sut il presidi da Duri Huonder ei
seradunaus egl onn 2010 tschun gadas, la cumissiun
da menaschi 15 gadas. In tema hanau ei stau la surprida
dalla gestiun dalla Tgasa Sontgaclau a Curaglia
cun l’entschatta digl onn 2010. Cuort sisu ha igl Uffeci
da sanadad dil Cantun constatau ina munconza da
persunal diplomau. Perquei ei la lubientscha da menar
la Tgasa Sontgaclau vegnida limitada sin la fin da mars
2010. Quella disposiziun ha caschunau bia irritaziuns e
malaveglia. Malgrad las intervenziuns ein ins la finfinala
vegni alla conclusiun ch’ei seigi buca pusseivel da
mantener ina tgira corrispundenta allas prescripziuns
digl Uffeci da sanadad ella Tgasa Sontgaclau a Curaglia.
Aschia ein ils cussadents pil pli vegni dislocai
ella Casa da tgira Sursassiala a Mustér.
La casa da tgira sut la direcziun da Rita Furger dispona
d’ina buna equipa da collaboraturas e collaboraturs
e vegn menada fetg bein e porscha ina tgira
d’aulta qualitad. Ella media ein 47 persunas occupadas
en uffeci parzial ni cumplein. Il diember da cussadents
svariescha entuorn 56 persunas. L’occupaziun
cun 19 252 (16 009) dis da pensiun munta a 77,57 %
ni 13,05 % dapli ch’igl onn avon. Il quen siara
cun entradas da frs. 4 252 958.30 ed expensas da
frs. 4 236 254.– aschia ch’ei seresulta in mudest
gudogn da frs. 16 704.–. L’expensa principala ein ils
cuosts da persunal (frs. 3 285 600.–). Las reservas per
renovaziuns muntan a 2,2 milliuns francs.
Il project per l’engrondaziun dalla Casa da tgira Sursassiala
«maun en maun» cun il baghetg da 1995 e la part nova
21

Rapport da gestiun e quen 2010
Cumissiun vegliadetgna sco schanza
La suprastonza communala ha incaricau ina cu -
missiun sut il presidi da geraua Cecilia Maissen-Desax
da sclarir ils basegns da nossas senioras e da nos
seniors e d’elaborar propostas co migliurar la purschida
(activitads per nos attempai, pusseivladads per
tgira ambulonta, fuormas adattadas per habitadis
(meisa da miezdi) etc. Cun la presentaziun dad in rapport
ha la cumissiun vegliadetgna sco schanza luvrau
intensivamein per anflar ina sligiaziun per glieud attempada
da nossa vischnaunca che drova buca tgira, mo
less tuttina prender dimora en ina habitaziun cun la
pusseivladad da saver retrer differents survetschs per
migliurar e levgiar la qualitad da viver el mintgadi.
La cumissiun enquera vinavon pusseivladads da finanziar
in tal project per saver far vinavon in ulteriur pass
viers la realisaziun. Ils pass van denton bia pli plaun
che previu.
Ovras socialas
Las expensas han saviu vegnir reducidas per varga
frs. 57 000.– enviers igl onn 2009. Quei ei oravontut
d’attribuir all’aboliziun dil regulativ davart la promoziun
d’energias regenerablas. El quen 2010 figureschan
ils davos pagaments per quella promoziun. Era las
contribuziuns per la construcziun da casas e habita -
ziuns ein sereducidas per varga frs. 18 000.–. Las
expensas per susteniments publics schaian cun ro -
dund frs. 150 000.– ella rama digl onn vargau. Ils
susteniments da burgheis e habitonts en vischnaunca
ein ils davos onns sereduci cuntinuadamein. Per ina
gronda part ei quei legreivel andament casuals. Da
l’autra vart ein quei ils fretgs d’ina buna cussegliaziun
entras il survetsch social regiunal. Deplorablamein ha
Robert Cajacob bandunau quei post la fin fevrer 2011
per surprender ina nova sfida sco menader dalla Casa
s. Martin a Trun.
Construcziun
Uffeci da baghegiar
Sper las lavurs usitadas ei il menader digl uffeci da
baghegiar s’occupaus en special cun suandontas
incaricas:
– Project general digl allontanament dallas auas
– Controlla dils schazetgs en connex cun la revisiun
ufficiala
– Procedura da perimeter ed entschatta dalla sanaziun
dalla Via Pintga a Raveras
– Sanaziun dalla Via Faltscharidas, accumpignament
projectaziun, procedura da perimeter
– Accumpignament dall’avertura zona da mistregn
Pignola
– Dislocaziun dalla canalisaziun a Caschuarz
– Terminaziun dil plan d’areal Acla da Fontauna
22
IL SVILUP D’INA REGIUN NI D’INA VISCH-
NAUNCA DEPENDA BUCA DALLAS INSTITU -
ZIUNS POLITICAS. L’IMPURTONTA RODA
EN QUEI MECANISSEM EI MINTGA PRIVAT E
MINTGA FATSCHENTA SINGULA. L’ACTIVITAD
DAD IN E SCADIN VEGN DABIEN ALL’ENTIRA
CUMINONZA.
ENTRAS IGL ENGASCHI DA NOSSAS
INTERPRESAS DAT EI PLAZZAS DA LAVUR – EXISTENZAS PER FAMI-
G LIAS – SCOLAS CUN AFFONS E. A.V. EN NOSSA VISCHNAUNCA.
ASCHIA SA MINTGA PERSUNA SINGULA INFLUENZAR POSITIVAMEIN
QUEI MECANISSEM CUN CUMPRAR LAS PRESTAZIUNS EN VISCH-
NAUNCA NI SILMEINS EN LA REGIUN.
Iso Mazzetta, gerau da baghegiar
«LA FINAMIRA SA BUCA ESSER DA VULER
CONTONSCHER QUEI CHE PORTA SUCCESS
ALS AUTERS. LA FINAMIRA STO ESSER DA
REALISAR QUEI CHE SA PURTAR SUCCESS
A NUS.»
Ervin Maissen, menader digl uffeci da baghegiar
– Introducziun dalla procedura per la revisiun dil plan
da quartier Sax
– Revisiun dil plan da quartier Acletta vest/sur via
– Studis per il niev quartier per indigens a Caschuarz
– Senda nova denter Stavel e Pardi
– Sanaziun dalla punt sul Rein a Cuflons
– Preparativas per la realisaziun dalla canalisaziun
Fontanivas – Mumpé Medel
– Mesiraziuns periodicas dall’aua dils uals, Stalusa,
Sogn Placi, Clavaniev ed Acletta
Il menaschi tecnic procura per il manteniment dall’
infrastructura communala. La collaboraziun denter igl
uffeci da baghegiar ed il forester communal ei stretga.
La fusiun ei aunc buca realisada el quen communal e
Ils luvrers dil menaschi tecnic en acziun

Ils mirs da crappa ella gassa Fontauna vegnan restaurai
las cumpetenzas denter ils differents survetschs buca
definidas. Uonn eis ei stau pusseivel da realisar la
senda denter Stavel e Pardi che remplazza la senda
naven da Caischavedra e Plaun Menisch. Plinavon eis
ei stau necessari da sanar urgentamein la punt da
Cuflons. Muort la schliat’aura digl atun eis ei buca
reussiu da sanar la senda denter Lag da Tgauns e Lag
Serein. Quellas lavurs duein vegnir realisadas el de -
cuors dalla primavera 2011. Sco usitau ha il club da
skis prestau lavur cumina per preparar il trassé per la
loipa Cadi. Plinavon ha ina gruppa dall’uniun da giuventetgna
prestau lavur cumina vid la senda da Tiolas
a Lag Serein.
All’instanza da baghegiar ei vegniu inoltrau igl onn
2010 223 (244) damondas da baghegiar. Da quellas
ein 55 (70) suttamessas alla procedura ordinaria
vegnidas publicadas, 114 (154) ein vegnidas tractadas
sco annunzia. Ulteriuramein ha l’instanza tractau 20
(9) damondas per reclamas ed inscripziuns e 40 (19)
damondas da principi. Plinavon eis ei stau necessari
d’introducir 14 (3) proceduras da cuntravenziuns encunter
las prescripziuns dalla lescha da baghegiar
e dalla lescha davart l’economisaziun dils rufids.
Da quels 14 cass ei in cass aunc pendents. En 14
(13) sedutas dalla cumissiun da baghegiar ein 165
(142) tractandas vegnidas deliberadas. Igl uffeci da
baghegiar ha collaudau 28 baghetgs. Sper las fatschentas
da baghegiar ha igl uffeci da baghegiar
preparau 54 (69) fatschentas per la suprastonza communala.
Planisaziun locala
Era el decuors digl onn 2010 ha igl uffeci da baghegiar
impundiu bia temps per la revisiun da planisaziun da
quartiers. La cussegliaziun da baghegiar cun Christian
Wagner sco cussegliader da baghegiar ei secumprovada.
Plans d’areal e da quartier: Il plan d’areal Acla da
Fontauna ha saviu vegnir serraus giu. Il plan da quartier
Pignola ei vegnius publicaus l’entschatta 2011.
Las retschercas per arver la zona da baghegiar per
indigens a Caschuarz ein secuntinuadas. Tenor conclus
dalla Regenza sto la vischnaunca aunc relaschar
per quei areal ina reglamentaziun denter habitaziuns
primaras e secundaras. Ulteriuramein ei vegniu instradau
la procedura per la revisiun dil plan da quartier Sax
e dil plan da quartier Acletta vest/sur via.
El decuors digl onn 2009 ha la Regenza relaschau in
plan directiv per habitaziuns secundaras per territoris
turistics. Entochen la fin digl onn 2013 ston las differentas
regiuns relaschar prescripziuns concernent la
construcziun da secundas habitaziuns. El rom dalla
planisaziun directiva ha la Regiun Surselva elaborau
in plan directiv regiunal. Las restricziuns previdas ein
massivas. La procedura da consultaziun ei instradada.
Vias
Rapport da gestiun e quen 2010
Straduns e vias cantunalas
Egl onn da gestiun ein succedidas las usitadas lavurs
da manteniment. Per la sanaziun dalla Via Sursilvana
23

Rapport da gestiun e quen 2010
Il bus local ei ina purschida che vegn appreziada da hosps ed indigens
ha igl uffeci da construcziun bassa instradau la projectaziun.
Igl ei semussau ch’ei basegna buca mo ina
sanaziun cosmetica. La sanaziun dalla Via Lucmagn
s’entarda.
Via Cavardiras: Avon quater onns ha il Cantun declarau
ch’el seigi promts da far certas remeduras dalla via
da Cavardiras. Per buca pregiudicar investiziuns fallidas,
ha il Cantun schau elaborar in project. Las lavurs
da projectaziun fan pign progress. Per la vischnaunca
eis ei da gronda muntada ch’ils puncts neuralgics ve -
gnan sanai.
Via Pardomat: Il project per la via a Pardomat ei ve -
gnius publicaus. La sanaziun dalla punt ei surdada ed
ei vegn entschiet il fevrer 2011 cul remplazzament
urgent dalla punt. En vesta all’ovra electrica Russein
vegn ins a dar peisa ch’il Cantun cuntinueschi senza
targlin la via denter la Punt Gronda e Madernal.
Mumpé Tujetsch: Ils 15 da fenadur 2010 ha igl uffeci
da construcziun bassa communicau che la respon -
sabladad per la via a Mumpé Tujetsch mondi naven
digl emprem da matg 2011 vi alla vischnaunca.
Schegie che la via ei vegnida construida da niev avon
paucs onns vegnan ils cuosts da manteniment e pil
survetsch d’unviern ad engreviar supplementarmein la
cassa communala.
Vias communalas
Manteniment: La situaziun dallas vias communalas
ei buca semigliurada. Quei demuossa il resultat dil
24
quen communal. Ils cuosts per las reparaturas sur -
vargan il preventiv e muntan a strusch frs. 93 000.–
(frs. 106 630.–).
Via da rimnada Faltscharias: Il project per la sanaziun
dalla Via Faltscharidas ei vegnius surluvraus.
Actualmein cuora la procedura da perimeter. El decuors
digl onn 2011 vegn la sanaziun realisada.
Via privata da quartier Pintga: Igl atun 2010 han ins
entschiet cun las lavurs da construziun. La construcziun
spira ei terminada. La primavera 2011 vegn ins a
far la cuvrida.
Via da rimnada Run: Tenor plan da finanzas eis ei
previu da cuntinuar cun la sanaziun dalla Via Run. Las
preparativas per la projectaziun cuoran.
Illuminaziun publica: Las discussiuns davart optimar il
consum d’energia dall’illuminaziun publica sespleigan
vinavon. Leu nua ch’ils stabiliments vegnan remplazzai,
dat la vischnaunca grond’attenziun da far diever da
quellas pusseivladads. Actualmein cuoran retschercas
per optimar l’illuminaziun e reducir il consum d’energia.
Plinavon dat ei ina nova illuminaziun da Nadal.
Parcadis: Actualmein prepara la vischnaunca in project
per economisar ils parcadis els uclauns. Las lavurs
ein denton s’entardadas.
Bus local: Il bus local vegn appreziaus aschibein dils
hosps sco dils indigens. Malgrad che la finanziaziun ei

uca garantida, ha la vischnaunca surpriu – cun agid
da Sedrun Mustér Turissem – la responsabladad per la
stagiun d’unviern 2010/11. Ina acziun da solidaritad
ha buca purtau il success giavischau. Sin fundament
dallas experienzas digl unviern vegn’ins a tschercar ina
sligiaziun pil futur.
Ambient
Il provediment d’aua
Las corporaziuns d’aua ein suttamessas alla sur vi -
gilonza dalla suprastonza communala (art. 78 dalla
constituziun communala). Cheutras porta ella la re -
sponsabladad finala per in bien provediment d’aua.
Las corporaziuns, allas qualas la vischnaunca ha
adossau quell’incarica, ein obligadas d’incassar taxas
minimalas per garantir la finanziaziun dils stabiliments
e per segirar ina coordinaziun enteifer la vischnaunca.
Las pretensiuns cantunalas visavi la qualitad dall’aua e
la segirtad en cass d’urgenza creschan. Per ina pintga
corporaziun eis ei grev d’ademplir quels criteris. Per -
quei ha ina cumissiun examinau la situaziun dallas
corporaziuns.
La Corporaziun d’aua Cavardiras ei vegnida fusiunada
cun la Corporaziun d’aua Spina da vin. Las retschercas
entras la Corporaziun d’aua Spina da vin sigl in -
tschess da Cavardiras, Pardomat e Madernal han
mussau ch’ei vegn a duvrar investiziuns da pli gronda
dimensiun per saver satisfar allas pretensiuns davart
igl inspectorat da victualias, sco era davart la polizia
da fiug en connex cun la prestaziun davart l’aua da
stizzar.
NIES PROVEDIMENT COMMUNAL PER LA
DISMESSA DALL’AUA EI INA BUMBA LATENTA
CHE BASEGNA ILS ONNS VEGNENTS NOSSA
CUM PLEINA ATTENZIUN. IL PLAN GENERAL
PER LA DISMESSA DALL’AUA QUENTA PILS
PROXIMS DUS DECENNIS CUN EXPENSAS
DA PLIRS MILLIUNS FRANCS PER SAVER
ADEMPLIR LAS PRETENSIUNS CANTUNALAS
E FEDERALAS. ASCHIA BASEGNA EI GRONDA ATTENZIUN E BIEN
INSCHIGN PER SAVER SLIGIAR QUELL’INCARICA SILLA MEGLIERA
MODA E MANIERA LA PLI EFFICACIA.
Roger Tuor, gerau ambient e segirtad
TGEI BI DELETG EIS EI D’ASTGAR VIVER EN
INA ASCHI BIALA ED INTACTA CUNTRADA,
NUA CHE MINTGIN SA FA DIEVER D’AUA
SCHU BRA. SIN IL MUND HAN CIRCA TRAIS
MILLIARDAS CARSTGAUNS NEGIN ACCESS
DA BEIBER AUA SCHUBRA.
Aluis Cabernard, causerenera
Era la Corporaziun d’aua Las Fontaunas Mumpé
Medel sto preveder proximamein investiziuns per
adattar igl aquaduct allas pretensiuns dalla segirtad da
victualias, sco era al stan tecnic actual. En quei con -
nex ein occurridas contractivas cun l’assicuranza da
baghetgs dil cantun Grischun. L’emprema etappa
duess vegnir realisada el decuors digl onn 2011.
Serenera
La serenera Raveras ha funcziunau 2010 senza
gronds incaps. Las revisiuns e reparaturas vid la serenera
e ses indrezs ein sefatgas ella rama usitada. Las
pretensiuns digl uffeci per la natira e pigl ambient ein
vegnidas contonschidas.
Igl ei vegniu tractau e schubergiau 559 738 m³
(587 316 m³) aua entras la serenera Raveras. Ord il
process da gliet ei vegniu produciu 36 222 m 3
(40 026 m 3 ) gas. Cun 26 822 m 3 (30 549 m 3 ) gas
ei vegniu produciu electricitad pigl agen diever e
9385 m 3 (9416 m 3 ) gas ein vegni duvrai per il motor da
gas (scaldament dil gliet). Alla Corporaziun schigentera
solara da gliet Cadi a Zignau ei vegniu furniu 139 m 3
gliet pressiau ni 43 tonnas materia schetga.
Successivamein vegnan las auas da plievgia e schu -
bras spartidas. Tenor lescha federala davart la protecziun
dallas auas stuessen tuttas auas schubras (begls,
dutgs, drenaschas etc.) dapi igl onn 2007 vegnir spartidas.
La separaziun dallas auas vegn aunc a cuzzar
plirs onns e vegn ad esser dependenta con spert ch’ils
projects per la sanaziun dallas vias san vegnir realisai.
Ella serenera Disla ei vegniu schubergiau e tractau
51 110 m 3 (63 421 m 3 ) aua. Las pretensiuns dil Cantun
ein per gronda part vegnidas ademplidas e la serenera
funcziunescha bein. 50 (45) m 3 gliet bletsch ein vegni
transportai alla serenera Raveras, nua ch’el vegn tractaus
e dismess tenor las prescripziuns.
L’entschatta december 2010 ei la cascharia nova a
Salaplauna ida en funcziun. Il menaschi dalla cascharia
ha gia engreviau pulitamein il menaschi dalla serenera,
quei che ha effectuau che la serenera ei suenter
Nadal e Daniev stada surcargada. Tgei consequenzas
Serenera Raveras
Rapport da gestiun e quen 2010
25

Rapport da gestiun e quen 2010
che quellas auas han sil menaschi dalla serenera ei pér
lu prevesibel cura che tuts indrezs per retener e pretractar
las auas piarsas ella cascharia a Salaplauna ein
installai. La serenera Raveras sto dapi entgins onns
contonscher ina cumpleina nitrificaziun. Entochen uss
ei quei stau pusseivel senza investiziuns supplementaras
el menaschi dalla serenera.
Ils treis pumpadis a Fontanivas, Plaun da Diras e
Raveras funcziuneschan medemamein senza incaps.
El decuors dil proxim onn vegn Mumpé Medel col -
ligiaus cun il pumpadi a Fontanivas e la serenera
Raveras.
Plan general da drenascha (GEP)
El decuors digl onn 2010 ei la fasa III (preprojects)
vegnida serrada giu. Il biro d’inschignier ei lundervi da
purificar la documentaziun. La concepziun generala
davart igl allontanament e la purificaziun dallas auas
vegn approbaus dalla suprastonza communala e sil -
suenter entras gl’uffeci per la natira e pigl ambient.
Sco gia menziunau pliras gadas, ei la vischnaunca
obligada da procurar per tuttas zonas da baghegiar
l’avertura generala. Il dretg surordinau pretenda en
quels loghens igl allontanament e la purificaziun dallas
auas piarsas. Els uclauns semanifestescha savens ina
discrepanza denter il diember dalla populaziun ed ils
cuosts per l’infrastructura. Ils habitadis decentrals ein
garant per la cultivaziun da nossa cuntrada, muntan
denton era ina grevezia finanziala pil maun public.
Els proxims onns sto la vischnaunca far considerablas
investiziuns per novas canalisaziuns e sereneras.
Denter auter pertucca quei Mumpé Medel sco era
Cavardiras e Pardomat-Madernal. Sin fundament dil
GEP han ins stuiu constatar che la vischnaunca
da Mustér sto ils proxims 15 onns investar el man -
teniment dalla reit da canalisaziun e la construcziun
dallas sereneras restontas ina summa da rodund
quater milliuns francs. En quella summa ein buca cunteni
la realisaziun dalla canalisaziun da Mumpé Medel
(frs. 350 000.–), ina canalisaziun d’aua schubra per
scargar la canalisaziun dil quartier Acletta sid sco era
buca l’avertura dil quartier Crest d’Acletta. En vesta da
quella situaziun eis ei necessari d’adattar las taxas
annualas da diever.
Canalisaziun
Il credit per la realisaziun dalla canalisaziun da Mumpé
Medel cul pumpadi a Fontanivas ei vegnius concedius
el decuors digl atun 2010. Actualmein cuora la submissiun
sco era la procedura da baghegiar. Il consentiment
dils proprietaris da terren pertuccai ei avon
maun. La realisaziun duei succeder igl onn 2011 en
collaboraziun cugl uffeci cantunal da construcziun
bassa. Per surpassar il Rein Anteriur a Fontanivas eis
ei stau pusseivel d’anflar ina sligiaziun communabla
cul Cantun, aschia ch’ins ha saviu desister d’ina punt
mo per la canalisaziun. Grazia a quella collaboraziun
eis ei pusseivel da reducir ils cuosts.
26
L’avertura dalla zona da mistregn a Plaun da Diras ei
vegnida realisada igl onn 2009. En connex cun l’avertura
dalla zona da mistregn a Pignola vegn ei ad esser
pusseivel da far diever dil niev pumpadi a Plaun da
Diras. El rom dil plan da quartier a Caschuarz ha la
canalisaziun publica stuiu vegnir dislocada. Quella
ei succedida el rom dallas prescripziuns dil plan da
quartier. La gronda part dallas lavurs ei succedida
cuort avon Nadal, las lavurs restontas ein previdas per
la primavera 2011.
El ritmus da treis onns ei ina part dalla canalisaziun
vegnida derschentada. Era uonn ha ei puspei dau
exempels co la canalisaziun vegn malduvrada per la
dismessa da rumians. Tals cass san sper las purtgerias
entras canalisaziuns stuppadas era caschunar
donns vid baghetgs ed indrezs sanitars.
Dismessa da rumien
Muort las pretensiuns pli severas davart la Regiun e las
controllas supplementaras ei il volumen dils rufids se -
sminuius danovamein. Igl onn 2010 ein las suan -
dontas muldas da 28 m 3 vegnidas emplenidas: 19
(19) cun cartun, 67 (96) cun rufids blocconts e lenna.
Plinavon ei vegniu deponiu 360 (328) m 3 pastget, 72
(100) m 3 rufids da baghetgs e 671 (709) buots à 80 l
curdems da cuschina.
Santeri
Igl onn 2010 ein dils 23 (24) defuncts, 2 (8) vegni satrai
ella partiziun dallas urnas, 6 (8) en fossas existentas e
14 (8) baras en fossas novas. Ei para che la damonda
da cremar ils defuncts stagneschi.
Renaturalisaziun digl ual d’Acletta
Finalmein han las lavurs da mesiraziun, mutaziun e las
davosas indemnisaziuns per ils acquists da terren
saviu vegnir terminadas. El decuors dil zercladur 2011
scada la garanzia dalla tiarza etappa. En quei connex
vegn ins aunc inagada a prender investa digl object.
Energias regenerablas
Ils 20 da november 2009 ha il cussegl da vischnaunca
decidiu d’abolir il regulativ per promover energias
regenerablas per la fin digl onn 2009. Ils projects
ch’ein vegni realisai tenor project approbau han retratg
lur contribuziuns. Dapi igl 1. da schaner 2010 san in -
teressents far diever dallas contribuziuns da Cantun e
Confederaziun.
Ovra Russein
L’Ovra electrica Russein ei vegnida erigida ils onns
1946/47 dalla PATVAG Kraftwerke AG. La concessiun
scada ils 30 da zercladur 2027. La proprietaria, oz
L’Axpo Hydro Surselva AG, las duas vischnauncas da
concessiun da Mustér e Sumvitg ed il cantun Grischun
ein secunvegni d’instradar gia ussa ina concessiun
anticipada.

El decuors dils dus davos onns ha in consorzi, che
secumpona dallas duas vischnauncas e dalla Axpo,
preprau la documentaziun per l’engrondaziun dall’
ovra Russein. Miez december 2010 ha el suttamess
allas vischnauncas la damonda per la scadenza avon
temps dalla concessiun existenta e per ina nova concessiun.
Las suprastonzas communalas da Mustér
e Sumvitg han tractau la damonda da cuminonza e
presentan ella al cussegl da vischnaunca da Mustér
respectivamein alla radunonza communala da
Sumvitg per mauns dalla votaziun dil pievel.
En sia seduta extraordinaria dils 7 da schaner 2011
ha il cussegl da vischnaunca approbau unanimamein
e senza cuntervuschs il project Ovra electrica Russein
per mauns dalla votaziun dil pievel dils 13 da
fevrer 2011.
Quei project ei sco ina schanza unica per la vischnaunca
e sustegn cun perschuasiun las proprostas
presentadas. Cun quella ovra san las entradas annualas
vegnir augmentadas da rodund 73 000 a 400 000
francs. Cun l’indemnisaziun per il retuorn a tschep sa
la vischnaunca separticipar cun 15 % alla nova societad
ed ei resta aunc varga dus milliuns francs per in -
vestiziuns prudentas sil sectur dalla energia.
Il cussegl da vischnaunca ha approbau las propostas
per mauns dalla votaziun dil pievel, numnadamein
d’approbar il retuorn a tschep avon temps e l’indemnisaziun
persuenter, la nova concessiun dil dretg dallas
auas al consorzi da studi Russein sco era la partici -
paziun dalla vischnaunca da 15 % alla nova societad
Ovra electrica Russein SA.
Lag da Barcuns vegn alzaus per 5 meters e la via modificada
Rapport da gestiun e quen 2010
Las vischnauncas profiteschan finanzialmein
Sco quei che las duas suprastonzas communalas
scrivan els messadis semtgai per decisiun, vegn
mintga vischnaunca indemnisada cun ina summa
unica da 5,159 milliuns francs per la concessiun anticipada,
respectivamein il retuorn a tschep avon temps.
Vidlunder vegn ina taxa unica da 200 000 francs. Ultra
da quei obtegnan ellas in tscheins d’aua annual da
mintgamai 250 000 francs. Las duas vischnauncas
surprendan mintgina 15 pertschien dil capital d’aczias
dall’Ovra electrica Russein SA ch’ei aunc da fundar.
Grazia a quella participaziun flessegian annualmein
aunc ina ga rodund 110 000 francs per vendita
d’energia da participaziun en mintga cassa communala.
Vidlunder vegn ina dividenda da mintgamai
44 000 francs. Tut en tut flessegian pia – sper las
favurs unicas – varga 400 000 francs mintg’onn en
cassa communala a Mustér, respectivamein a
Sumvitg. Per la concessiun anticipada obtegn il cantun
rodund 8,7 milliuns francs.
Participaziun alla societad nova
Tenor il president communal da Sumvitg, Walter
Deplazes, importa il capital d’aczias dalla societad
ch’ei aunc da fundar 17,2 milliuns francs. Per la participaziun
previda da Sumvitg sco Mustér (mintgamai
15 %) ei ina summa da mintgamai 2,58 milliuns francs
necessaria. Sch’ins deducescha quella summa dalla
contribuziun per la concessiun anticipada da 5,159
milliuns francs, vonza per mintga vischnaunca ina
summa da 2,579 milliuns francs per libra disposiziun.
27

Rapport da gestiun e quen 2010
Il mir vegn alzaus per tschun meters
L’Ovra electrica Russein ei vegnida erigida ils onns
1946 e 1947 dall’Ovra electrica Patvag SA cun igl
intent da producir energia per las Ovras da Domat.
Dapi siat onns ei l’ovra en possess dall’Axpo Hydro
Surselva SA. Avon biebein dus onns ei la societad
s’adressada allas duas vischnauncas, respectivamein
al cantun Grischun, cun la damonda d’anticipar la
concessiun che scada tenor contract igl onn 2027. En
in consorzi da lavur ein ils detagls persuenter vegni
elavurai, e sco quei che Dumeni Columberg di, han las
preparativas custau entochen oz rodund 900 000
francs. L’idea da tschaffar l’aua dils flums dalla Val
Acletta, Val Clavaniev, Val s. Placi e Val Lumpegna e
menar quella el lag a Barcuns ei curdada. Il project
preveda ussa d’alzar il mir da fermada dil lag da
Barcuns per tschun meters. Cheutras po il volumen
d’aua dil lag pli u meins vegnir dublegiaus sin 210 000
meters cubic. La societad preveda da realisar ina nova
lingia da pressiun da Barcuns entochen la centrala
sper il Rein anteriur, equipar la casa da maschinas cun
novas turbinas da Pelton, novs generaturs e novs
indrezs electromecanics. L’aua che vegn menada
ussa directamein el Rein duei vegnir menada igl ave -
gnir egl ual da Russein. Plinavon duei il trassé dalla via
en Russein vegnir midaus per part. Oravontut la sbuccada
naven dalla via cantunala sper la Punt gronda
entochen il Malpass vegn erigius da niev. Grazia allas
investiziuns da 70 milliuns francs vegn l’ovra a producir
igl avegnir rodund 70 milliuns kilowatt uras per onn.
Tenor Walter Deplazes ei quei in augment da rodund
20 milliuns.
Rapport da redactur Hans Huonder en «La Quotidiana»
dils 28 da december 2010.
Explotaziuns da mineralias
Las grondas intenziuns proclamadas d’ina gruppa
canadesa (Mary Brocks Minerals Ltd) ein buca severificadas
e las exploraziuns previdas buca succedidas.
Denton ein novs interessents s’annunziai. Talas
damondas vegnan examinadas da rudien avon che
conceder lubientschas per exploraziuns.
Economia
Agricultura
La digitalisaziun dallas surfatschas utilisadas dall’agricultura
(LWN), introducida igl onn vargau, ei se -
cumprovada. Il niev sistem ha purtau ina levgera pils
menaschis purils e per la vischnaunca pertuccont la
survesta dallas parcellas cultivadas. La controlla dallas
parcellas che vegn fatga mintgamai suenter termins
fixai, sa vegnir cumandada pli claramein dil Cantun.
Las gliestas vegnan tarmessas tier tenor plan dallas
parcellas alla geraua d’agricultura ch’ei obligada da
controllar. Tier las indicaziuns annualas ston las puras
28
MIA INCUMBENSA SANADAD/OVRAS SOCIA-
LAS ED AGRI CULTURA EI FETG MULTIFARA.
OMISDUS EIN DENTON SIGNAI DA GRONDAS
MIDADAS ED EI REGIA IN CERT MALGUESS
SCHE BUCA MALSEGIRTAD. MALGRAD CHE
LAS ENCONUSCHIENTSCHAS DA NIES TEMPS
TSCHONTSCHAN CLARAMEIN CHE NUS
CARSTGAUNS STUEIEN CULTIVAR E TGIRAR
LA SANADAD E LA NATIRA ED EN SPECIAL RESPECTAR E SCHURMI -
GIAR QUELLAS, MAUNCAN PER GRONDA PART STRATEGIAS COMMU -
NABLAS PER CONTONSCHER QUELLA FINAMIRA. LA DEVISA SEC L -
OMA DENTON VINAVON: LA RESPONSABLADAD VIERS LA SANADAD
DIL CARSTGAUN E VIERS INA NATIRA INTACTA RESTA TIER NUSEZ
PERTGEI: «NUS HAVEIN NEGINA SECUNDA SANADAD E NEGINA
SECUNDA NATIRA EN RESERVA.»
Cecilia Maissen-Desax, geraua agricultura, sanadad ed ovras socialas
ed ils purs vegnir pertscharts da quella pretensiun dil
Cantun pertgei ei va per las subvenziuns.
Tier la EX10 ha l’uniun purila organisau in oreifer
maletg dallas activitads purilas en vischnaunca. Bravo
ed engraziel fetg. En quei connex ha la statistica mussau
claramein il svilup dils davos decennis. Era uonn
duein las cefras annualas survir a quella orientaziun.
Il matg 2010 ei vegniu dumbrau en vischnaunca
208 (217) vaccas, 77 (68) vaccas mumma, 121 gene -
tschas, 159 (116) mugias, 183 (157) stiarlas/stiarls, 74
(247) vadials, 7 (5) taurs, 1414 (2278) nuorsas, 896
tschuts, 133 (193) cauras, 43 anseuls, 365 (411) ga -
glinas, 6 (9) cavals, 10 (9) ponis ed asens, 212 (278)
pievels d’aviuls, 12 (14) apiculturs.
Tiel di da tagl 2010 ei la vischnaunca vegnida obligada
da registrar supplementarmein tut ils aviuls, las gaglinas
ed ils pors. Tier ils aviuls ein era ils loghens dils
ualers vegni nudai, era da tals che vegnan buca pli
duvrai. Ina mesira prida per motivs da malsognas ed
epidemias.
La realitad ch’ils menaschis vegnan onn per onn pli
e pli gronds pretenda ponderaziuns pertuccont la
cultivaziun dallas spundas e plauncas che vegnan
cultivadas pli e pli pauc, mo era pertuccont il fatg
che las vias ein buca pli dapertut adattadas per
las maschinas agricolas dad ozlildi. Cheu duei ina
gruppa da lavur examinar la necessitad dad ina
meglieraziun per territoris cun bia pintgas parcellas
e per meglierar l’infrastructura, en special las vias
d’agricultura.
Cun gronda tristezia havein nus stuiu prender cumiau
la fin digl onn d’in pur giuven fetg innovativ. Sper
l’activitad ell’uniun da purs ei Patric Cabernard staus
schibein en la suprastonza dil Center sursilvan d’agricultura
sco era dalla Sennaria Surselva SA.
Center sursilvan d’agricultura
Il concept dil Center sursilvan d’agricultura (CSA) progredescha.
Il december 2010 ei la Sennaria Surselva

Il causignun Peter Limacher en acziun
cun ina stizun vegnida aviarta. Impurtont ei da sustener
e veser la gronda schanza che quella porta a
nossa regiun el futur. Era l’engrondaziun dil menaschi
dalla Destillaria Candinas a Surrein ei vegnida fatga
cun grond gust architectonic.
La vischnaunca da Mustér sco acziunaria ha buca mo
susteniu il project. Ella ei era stada activa per la realisaziun
dil scaldament central cun stialas a Rieven, il qual
ei era staus semtgaus per l’avertura dalla Sennaria.
Il CSA vegn menaus en fuorma d’ina uniun ch’ei
responsabla per inoltrar e coordinar la realisaziun dils
Il tschaler da caschiel en la Sennaria Surselva
differents projects. Il project «Aventura d’alp Crap ner»
(purschidas en connex cun in menaschi d’alp) ei en las
davosas fasas dalla realisaziun.
La suprastonza communala sustegn vinavon tuttas
activitads che arvan perspectivas per in center da
muntada regiunala per l’agricultura e pil turissem.
Menaschi tecnic
Rapport da gestiun e quen 2010
La lavur quotidiana
Era egl onn 2010 ha ei dau bia da far. Ils giavischs e las
pretensiuns visavi il menaschi tecnic ein carschi, quei
che pretenda da tuts flexibilitad ella planisaziun ed
execuziun dalla lavur. Sep Antoni Schuoler ed Ignaz
Flepp han saviu festivar lur 15avel onn d’engaschament,
Linus Manetsch ed Ignaz Bisquolm lur 20avel.
Nus en graziein ad els per lur engaschi en favur dalla
vischnaunca. Dapi igl emprem d’uost 2010 lavura
Martin Lustenberger tier il menaschi tecnic. El ha
absolviu cun success siu emprendissadi sco bostger
tier la vischnaunca da Domat.
El decuors digl onn ein aunc luvrers supplementars
segidai, specialmein per ereger lavineras ella Val Cla -
vaniev, per la tgira digl uaul giuven egl intschess da
Cuoz sut, Stalusa e Cavorgia. Leutier vegnan agids
sporadics da scolas, particularmein per la tgira digl
uaul.
29

Rapport da gestiun e quen 2010
EGL ONN DA GESTIUN HA IN GROND VOLU-
MEN DA LAVUR STUIU VEGNIR LIQUIDAUS.
ILS GIAVISCHS E LAS PRETENSIUNS AL ME -
NASCHI TECNIC CRESCHAN CUNTINUADA-
MEIN E PRETENDAN DA TUTS CUMPIGLIAI BIA
AVIARTADAD PER NIEV SCO ERA FLEXIBLA-
DAD ELLA PLANISAZIUN ED EXECUZIUN
DALLA LAVUR.
Werner Müller, cau dil menaschi tecnic
Plontaziuns: Igl onn da gestiun ei vegniu plantau 2140
(350) plontinas, specialmein en connex cun il project
P23 Val Mala e P23 Val Clavaniev.
Per evitar donns e la derasaziun dil bau-scorsa eis ei
stau necessari da far entgins tagls da lenna. Denter
la Punt Stalusa e la Punt Gronda ein las plontas sper
via vegnidas pinadas, quei per evitar accidents. La
medema acziun ei succedida avon il portal dil tunnel
da Crestas.
Raccolta da lenna: Igl onn da gestiun eis ei vegniu
raccoltau 3818 (5176) m 3 lenna, da quei tagls sfurzai
pervia dil bau-scorsa 1591 m 3 ni 73,33 %.
Fiera da lenna: La resgia Mayr & Melnhof Swiss Timber
AG a Domat ha serrau las portas. Las consequenzas
30
negativas sils menaschis forestals e las vischnauncas
ein prevesiblas e vegnan en mintga cass a caschunar
ina reducziun dils prezis. Ils proprietaris da resgias
dall’Italia demuossan vinavon grond interess per nossa
lenna, denton han els dau d’entellir, ch’ils prezis
vegnien a sereducir 2011. Els muntan a frs. 102.– per
lenna da diever (503 m 3 ), frs. 96.– per tagls sfurzai
(2154 m 3 ) e frs. 28.– per lenna da brisch (1161 m 3 ).
Projects: Ella Val Mala ein las lavurs vegnidas cuntinuadas.
La gruppa forestala ei fetg versada ed ha
cumpletau las ustonzas per retener la neiv. Denter ils
ristials eis ei vegniu plantau da quei da 1800 plontinas,
specialmein tieu, denton era larischs e viezs.
Ella Val Clavaniev eis ei vegniu entschiet cun las davosas
etappas dallas ustonzas. Ina seiv schurmegia las
plontinas da donns entras selvaschinas. Egl onn da
gestiun ein 260 m 1 ristials da lenn vegni erigi el territori
Val dall`Aua. Aschia sa la segirtad vegnir augmentada
successivamein.
Gronda attenziun vegn ei dau al manteniment dalla
reit da sendas. Muort il niev tschancun pils veloci -
pedists da «downhill» naven da Caischavedra sur
Plaun Menisch ad Acletta ei la senda pils pedunzs
vegnida dislocada ord motivs da segirtad. Igl october
ein quellas lavurs stadas terminadas ed ussa mauncan
mo pli in pèr bauns. Ultra da quei ei la punt pils
pedunzs a Cuflons vegnida francada cun ina con-
Investiziuns forestalas 2010
Projects % Cuosts totals Contribuziuns Cuosts restonts
Lavineras Val Mala 80 219 489.10 175 591.29 43 897.82
Lavineras Val Clavaniev 80 239 885.53 191 908.42 47 977.11
Total 459 374.64 367 499.71 91 874.93
Repartiziun procentuala 100 % 80 % 20 %
Lavineras Val Mala, in impurtout project per la protecziun dil vitg

La Punt a Cuflons vegn sanada
strucziun d’itschal. Plirs tschancuns cun mirs schetgs,
ina appariziun tipica per nossa cuntrada, ein vegni
sanai.
La staziun IMIS Lumpegna ei in impurtont stabiliment
per giudicar il prighel da lavinas. Duront la stad ei igl
instrument per mesirar l’altezia dalla neiv vegnius controllaus
e remediaus.
Projects collectivs e tgira digl uaul giuven: Il credit concedius
ei vegnius duvraus per gronda part per tagls
sfurzai. Denter auter ei igl uaul giuven a Prau sura,
Caischavedra e Runfoppa vegnius tgiraus. Singuls
schurmetgs ein vegni fatgs a Stagias, Marietta,
Caischavedra, Sonduritg e Cunel.
Las investiziuns forestalas muntan igl onn da gestiun
a frs. 459 374.65 (287 687.–). Ellas ein vegnidas finanziadas
ella media per 80,0 % (69,5 %) entras contri -
buziuns cantunalas e federalas, aschia ch’ei resta
per la vischnaunca mo in importo da frs. 91 874.95
(87 754.–).
In sguard el futur
Ella Val Clavaniev vegnan duas ulteriuras etappas da
lavineras construidas. Quella ei necessaria per cumpletar
las lavineras ed aschia procurar per aunc dapli
segirtad el contuorn da Funs e Clavaniev. Ils proxims
onns vegn ei ad esser necessari da mantener e sanar
Rapport da gestiun e quen 2010
parzialmein las lavineras erigidas el decuors dils davos
quater decennis. Igl onn 2011 vegn ina ulteriura etappa
realisada entras ils collaboraturs dil menaschi tecnic.
En tut setracta ei da rodund 300 m 3 ristials da lenn
e d’itschal per retener la neiv.
Ella Val Mala ha ei dau il december 2010 in sbuau agl
ur dallas ustonzas novas. Il terren sto vegnir mess en
uorden e francaus ton pli spert. Gest en quei liug
exponiu eis ei impurtont da mirar ch`igl uaul devastau
vegni remplazzaus ton pli spert.
Plinavon ei la sanaziun da mirs schetgs el territori Acla
da Fontauna previda. Gronda attenziun vegn dau vi -
navon al man teniment dalla reit da sendas da spas -
segiar. Egl onn 2011 eis ei p. ex. previu d’ereger in
piogn a Cavrein sut.
Tagls da lenna ein previ a Runfoppa, Caprau, Crestas,
Cavorgia e Fontanivas, ultra da quei tagls sfurzai
entras il bau-scorsa.
Turissem – collaboraziun regiunala
Las autoritads communalas da Mustér ein adina
puspei s’occupadas cun la collaboraziun turistica sin
palancau regiunal. Avon tredisch onns ein las duas
uniuns da cura Mustér e Sedrun s’unidas ad ina
organisaziun communabla «Sedrun Mustér Turissem»
(SMT). Las duas vischnauncas da Tujetsch e Mustér
sco era ils partenaris turistics han susteniu quei process
da collaboraziun da tutta forza. El senn d’ina
buna coordinaziun eis ei vegniu elaborau ina lescha
communabla per igl incasso dallas taxas da cura e
taxas per la promoziun dil turissem. L’execuziun da
quella incarica ei vegnida surdada a SMT. Plinavon han
omisduas vischnauncas exequiu communablamein il
detretschament dallas incaricas e dallas cumpetenzas
denter vischnauncas e SMT.
SMT dispona oz d’ina structura consolidada e d’ina
equipa habla d’exequir las differentas incaricas. Deplorablemein
ha ei dau numerursas midadas per -
sunalas. Ussa duess la situaziun denton esser sestabilisada.
Denter auter organisescha SMT numerus
arranschaments, diregia in sistem da reservaziun, procura
per ina vasta informaziun dils hosps e per in bien
marketing. Sin proposta dalla «meisa rodunda» eis ei
vegniu installau ina gruppa da lavur che coordinescha
las acziuns da marketing e quei aschibein da SMT sco
era dallas duas pendicularas. A quella gruppa, che
vegn dirigida dil niev directur da SMT, Stefan Hantke,
appartegnan ils dus directurs dallas pendicularas e la
presidenta da Gastro Mustér Val Medel ed il president
da Gastro Sedrun. La lavur communabla gida a nezegiar
las sinergias, garantescha ina buna coordinaziun,
augmenta l’efficienza e vegn appreziada da hosps ed
indigens.
L’entschatta digl onn 2010 han las duas pendicularas
instradau ina campagna per separar SMT. La suprastonza
communala ed il cussegl da vischnaunca han
consequentamein cumbattiu quellas tentativas, damai
ch’els vesan negins motivs perschuadents per ina
31

Rapport da gestiun e quen 2010
Il cussegl da vischnaunca s’informescha davart la collaboraziun turistica Mustér – Sedrun – Andermatt
Center d’informaziun «Tgina dil Rein» sil Pass Alpsu
separaziun e disfatga dalla collaboraziun contonschida
el davos decenni. Quei ch’ei vegniu construiu cun
tonta breigia e cun bia stenta astgan ins buca destruir
d’in mument sin l’auter. Il cuntrari: Ina separaziun ei da
donn per la promoziun economica ed in fatg negativ
per novs investurs.
La Sursassiala collaborescha sin numerus secturs e
quei aschibein dalla veta publica sco dalla economia
privata. Sulettamein las pendicularas han strategias e
filosofias differentas. Quei fatg exista dall’entschatta
enneu ed ei negin motiv per ina sistida dalla collabo -
raziun regiunala. Per satisfar a lur basegns han ins
approbau la noziun dalla «geometria variabla», q. v. d.
ch’ils partenaris han la pusseivladad e la libertad da
separticipar a singuls products ed acziuns cun autras
regiuns. Ina da quellas ei il pass regiunal Surselva, che
gida da surmontar la munconza d’in bigliet communabel
denter las pendicularas da Mustér e Sedrun.
Il cussegl da vischnaunca ei s’occupaus repetidamein
cun la collaboraziun regiunala. En sia seduta dils 26 da
fevrer 2010 eis el s’exprimius encunter ina separaziun
da Sedrun Mustér Turissem ed exprimiu il giavisch,
ch’ei reusseschi d’anflar ina megliera collaboraziun
denter las pendicularas da Mustér e Sedrun e ch’ei
detti beingleiti in bigliet communabel. Ils 27 d’uost
2010 ei il parlament communal s’exprimius danovamein
per il manteniment da SMT e per ina collaboraziun
cun Sedrun ed Andermatt. Cun grond interess ha
el era priu enconuschientscha dalla retscherca dallas
32
uniuns da giuventetgna Tujetsch e Mustér concernent
la collaboraziun turistica. Cunquei che rodund 40 %
dalla populaziun han priu part, ei la retscherca representativa.
Ina maioritad dominonta dalla populaziun
(a Mustér varga 95 %) giavischa da mantener l’organisaziun
turistica SMT ed in bligliet d’ir cun skis cumbinau.
San Gottardo
La vischnaunca da Mustér ha era 2010 collaborau
el ravugl da San Gottardo. Las Regenzas dils quater
cantuns Grischun, Uri, Valleis e Tessin han documentau
la ferma voluntad da realisar ina tala collaboraziun
e da nezegiar communablamein il grond potenzial.
Il ressort turistic d’Andermatt (ASA da Samih Sawiris)
fa buns progress. Quei imposant project ei il motor dil
svilup ella regiun San Gottardo. Ussa setracta ei da
coordinar e da nezegiar quei potenzial e da crear buns
products. San Gottardo ha la schanza da daventar
la regiun da model tenor la nova politica regiunala.
La vischnaunca da Mustér separticipescha al program
da realisaziun tenor la nova politica regiunala
(Umsetzungsprogramm NRP). Sco ei semuossa,
drova ei bia dapli temps per realisar las finamiras previdas.
Ina communicaziun segira d’unviern e da stad cun il
Tessin e l’Italia sur il Pass Lucmagn ei d’eminenta
muntada. Per ina avertura permanenta drova ei denton
considerablas investiziuns.

Dapli frequenzas
Malgrad ils fastedis economics ein las pernottaziuns
carschidas egl onn da gestiun 2009/10 per 2,3 % a
total 550 646 (egl onn precedent 538 444) per la
regiun SMT. A Mustér eis ei vegniu registrau 299 335
pernottaziuns (297 548), da quei igl unviern 2009/10
159 124 (156 356) e la stad 2009 140 211 (141 192).
Da quellas ein 78 128 en hotels. L’occupaziun dalla
stad fa fastedis, perquei drova ei acziuns specialas,
sco la purschida «Bialas vacanzas».
Ina veglia pendenza ei il mateniment dallas taxas da
cura. La vischnaunca ha surdau quella incarica a SMT.
Dapi liung temps sestentan ins da tschaffar tuts locaturs
da habitaziuns secundaras per saver incassar las
taxas debitadas. Ussa ei quella acziun ton sco finida.
Cheutras han ins saviu recaltgar in bufatg importo.
Plinavon eis ei vegniu priu las disposiziuns per garantir
ch’igl incasso e la controlla funcziuneschien meglier el
futur.
Optima vista – la meisa rodunda alla tscherca
d’ina concordanza
Per surmontar las divergenzas ha Sedrun Mustér
Turissem instradau cun vigurus sustegn digl uffeci
cantunal per economia e turissem in project per intercurir
l’organisaziun turistica e per migliurar la colla -
boraziun denter ils differents partenaris. Quei project
(Optima vista) ei vegnius empalaus da Marcel Friberg.
El ei vegnius sustenius duront tschun meins d’in directur
ad interim, Roger A. Fischer. Aschia han ins saviu
garantir, che SMT funcziuneschi era duront quella fasa
transitoria.
Ils exponents dil turissem e dallas duas vischnauncas
ein semess alla «meisa rodunda» per anflar ina concordanza.
Ina gruppa pintga, nua las pendicularas
e las duas uniuns dils ustiers, l’Uniun da commerci e
mistregn (UCP), las autoritads communalas e SMT ein
sefatschentai cun las structuras turisticas futuras ed
intercuretg las pusseivladads d’optimar l’organisaziun
e l’activitad turistica. Suenter intensivas discussiuns
eis ella s’entelgida sin ina sligiaziun che preferescha
ina stretga collaboraziun denter Mustér, Sedrun ed
Andermatt. Quella ei cumbinada cun ina colligiaziun
dils territoris da skis. Entochen igl atun 2011 ston
las organisaziuns ed ils purtaders turistics decider
defini tivamein, schebein els san s’accordar cun quella
opziun.
Acla da Fontauna – difficultads e speronzas
Il plan d’areal Acla da Fontauna ei approbaus aschibein
dalla instanza da baghegiar sco dalla Regenza
grischuna. El cumpeglia ina surfatscha da rodund
22 400 m 2 . Era in regruppament da terren e la rectificaziun
da cunfins sco era la purificaziun da servituds ei
succedida ed impurtada el cudisch funsil. Cheutras
existan premissas optimalas per la realisaziun da quei
grond project. El decuors digl onn 2010 eis ei semussau
che la spazzada dil Hotel Acla da Fontauna
Rapport da gestiun e quen 2010
caschuna enorms cuosts, damai ch’igl edifeci ei ve -
gnius construius cun materials che pretendan speciala
precauziun. La gruppa d’interessents, cun la quala
nus contrahein dapi treis onns, ha elaborau in project
fetg generus ed attractiv e che corrispunda allas directivas
dalla vischnaunca. Igl ei era reussiu d’anflar ina
societad che dirigess il cumplex. La finanziaziun fa
denton fastedis. Nus sperein ch’ei reusseschi d’anflar
in investur valabel, sinaquei che quella impurtonta ovra
sappi vegnir realisada.
Habitaziuns secundaras
Cantun e Confederaziun pretendan claras disposi -
ziuns sil sectur dallas habitazius secundaras ed igl ei
da quintar cun massivas restricziuns. Ensemen cun igl
uffeci cantunal per economia e turissem (AWT) ed igl
uffeci per il svilup territorial (ARE) elaborescha la
suprastonza communala – en concordanza cun la
vischnaunca da Tujetsch – dapresent in studi sur da
quella problematica per silsuenter saver prender las
mesiras adequatas.
Pendicularas Mustér SA
Las Pendicularas Mustér SA ein in factur da gronda
impurtonza per il turissem. La societad ei bein consolidada
ed ha in ferm fundament finanzial. Ella ha danovamein
giu in bien onn. Las entradas totalas muntan a
6,41 (6,48) milliuns francs. Visavi igl onn precedent ei
quei ina pintga reducziun dad 1,1 %. Il cash-flow ei
denton s’augmentaus ad 1,391 (1,225) milliuns francs.
Quei ei in alzament da 13,5 % ed il meglier resultat
contonschius dapi 16 onns. Igl agen capital importa
7,052 (6,863) milliuns francs ni 51,50 %. Quei ei bia
dapli che la media dallas pendicularas grischunas ed
attesta che la societad ei bein fundada.
La stagiun d‘unviern 2010/11 ei stada empau speciala:
Malgrad la pauca neiv han ins saviu guder bellezia
pistas beinpreparadas senza neiv artificiala. Grazia
alla bellezia aura ein hosps ed indigens stai cuntents.
Ins vegn denton strusch a contonscher ils resultats
digl onn vargau. Danovamein eis ei semussau, che la
strategia dalla vischnaunca sedifferenziescha en en -
tgins puncts da quella dallas Pendicularas Mustér SA.
Aschia ein las autoritads communalas dil meini, ch’ina
collaboraziun regiunala, seigi – era sil sectur turistic –
indispensabla per garantir in prospereivel avegnir.
Quella tenuta corrispunda era cun il meini dalla
populaziun, sco quei che retschercas han confirmau.
Plinavon ei la suprastonza communala dall’opiniun,
che las pendicularas stoppien sezzas fixar lur strategia.
Quei principi vala era per ils stabiliments da far
neiv. Tals ein necessaris per garantir la segirtad da
neiv, surtut all’entschatta digl unviern ed en cass da
relaziuns extraordinarias. La vischnaunca sa buca surprender
quella incarica. Ella ei denton promta da segidar,
quei ch’ella ha gia fatg cun enzonar entgins
suloms al Crest d’Acletta. Ina cumpart dalla plivaleta
da quei terren enzonau da niev vegn considerada sco
33

Rapport da gestiun e quen 2010
contribuziun communala als stabiliments d’ennevar.
Aschibein ils hosps sco ils indigens beneventassen,
sch’ei reussess era d’anflar ina cooperaziun da tariffas
per la regiun.
Embellaziun dil vitg – nova cumparsa
Ina biala cumparsa dil vitg e dalla cuntrada ei da
gronda muntada per l’attractivitad da nossa visch -
naunca turistica. Quei impurtont postulat ei francaus el
program d’activitad. Igl ei previu da reponderar la
cumparsa dalla staziun, denton era digl entir vitg. La
lavur ei s’entardada. El decuors digl onn 2011 sperein
nus da realisar quei concept.
Finanzas
In bien quen
Il quen 2010 ei considerablamein pli favoreivels che
previu. Quei bien resultat ei d’ina vart il meret dalla
buna disciplina budgetara. Da l’autra vart ein las en -
tradas carschidas. Quei augment deriva specialmein
dalla vendita dall’energia da participaziun e dalla taglia
sin scumiada da maun. Perencunter semovan las
entradas dallas taglias sin l’entrada e la facultad sco
era ils tscheins d’aua el rom dil preventiv.
Il quen current 2010 siara cun expensas da frs.
13 346 619. – (onn 2009: frs. 12 177 122.–, preventiv
2010: frs. 12 110 500.–) ed entradas da frs.
13 404 601.– (onn 2009 frs. 12 248 912.–, preventiv
34
2010: frs. 11 897 300.–). Las amortisaziuns totalas
importan frs. 2 800 779.– (onn 2009: frs. 2 022 832.–,
preventiv 2010: frs. 1 479 400.–). En pei d’in manco
da frs. 213 200.– havein nus in pign avanzament da
frs. 57 982.– e la pusseivladad da liquidar entginas
pendenzas finanzialas. Il recav brut (cash-flow) munta
a frs. 2 858 761.– e survarga il resultat digl onn vargau
per frs. 764 138.–.
Il favoreivel resultat dil quen current lubescha ina sanaziun
parziala dalla bilanza. Dapi onns cuntegn la
bilanza posiziuns senza ina valeta effectiva. Entras
amortisaziuns supplementaras da biebein 1,4 milliuns
francs san quellas posizius (p. ex. la contribuziun alla
sanaziun dalla cassa da pensiun cantunala, planisaziun
locala, mesiraziun/terminaziun, contribuziuns a
corporaziuns d’aua, contribuziun a Reka) vegnir eliminadas
ni sminuidas. L’activaziun dalla contribuziun alla
surbaghegiada Reka munta aunc adina a 1,1 milliuns
francs.
Il quen d’investiziun siara cun expensas da frs.
1 725 218.– (onn 2009: frs. 1 964 211.–: preventiv
2010: frs. 2 506 500.–) ed entradas da frs. 1 019 554.–
(onn 2009: frs. 878 183.–, preventiv 2010: frs.
730 000.–), pia investiziuns nettas da frs. 705 663.–
(onn 2009: frs. 1 086 028.–, preventiv 2010: frs.
1 776 500.–). Las investiziuns principalas ein stadas la
sanaziun dalla casa communala sco era ils projects
forestals Vala Mala e lavineras en Val Clavaniev. La
gronda part dallas entradas ein d’attribuir als subsidis
cantunals pils projects forestals sco era allas taxas
Centrala da scaldament cun stialas a Val Rieven
El decuors digl onn 2011 vegnan las casas da scola ed il Center da sport e cultura colligiadas cun quei niev sistem, aschia che la vischnaunca
sa desister digl ieli

da colligiaziun alla canalisaziun e serenera (taxaziuns
posteriuras entras novs schazetgs). Las investiziuns
nettas schaian per varga in milliun francs sut il preventiv.
Il resultat ei per varga in milliun francs megliers che
prevediu. Quei importo ei denton negin respargn. Per
differents motivs ein las investiziuns s’entardadas ed
aschia stuschadas sin pli tard. Ils credits buca duvrai
crodan cun la fin digl onn da gestiun e san buca vegnir
transferi sigl onn niev.
Preventiv ed activitads 2011
Tenor il program d’activitad ein ils suandonts projects
previ per 2011:
> Cuntinuaziun dalla renovaziun dallas structuras sco
era ina ulteriura migliur dalla situaziun economica
e finanziala
> Elaborar in concept per las investiziuns a cuorta e
liunga vesta per il Center da sport e cultura
> Integraziun da persunas d’ordeifer: Ina cumissiun
analisescha la situaziun actuala e ponderescha co
promover l’integraziun (scola, uniuns, veta sociala
quotidiana)
> Eruir igl interess per la nova zona per indigens a
Caschuarz
> Realisar l’engrondaziun dalla Casa da tgira Sursassiala
en collaboraziun cun las vischnauncas da
Sursassiala
> Eruir ils giavischs ed ils basegns dils attempai
(cumissiun)
> Nezegiar las resursas naturalas (energia regenerabla)
e duvrar nossa lenna per ils scaldaments dils
edifecis communals
> Cuntinuaziun cun la realisaziun dalla Ovra Russein
> Bus local: Sclarir la damonda dil purtader e dalla
finanziaziun
> Meglieraziun funsila: Elaborar in studi cun ina cumissiun
accumpignonta
> Zona da mistregn a Pignola: Realisar l’avertura e
locaziun da terren
> Collaboraziun turistica: Soluziun communabla sin
fundament dalla mediaziun Optima vista (Mustér–
Sedrun–Andermatt)
Preventiv
Il preventiv 2011 preveda pil quen da menaschi
entradas da frs. 12 225 200.– ed expensas da frs.
12 203 400.–, aschia ch’ei seresulta in surpli d’entradas
da frs. 21 800.–. Enviers il preventiv 2010 munta
quei ad ina migliur da rodund frs. 200 000.–. Il quen
d’investiziun 2011 quenta cun expensas da brutto
frs. 2 795 000.– ed entradas ord contribuziuns e
subvenziuns da frs. 1 052 500.–. Cheutras seresultan
investiziuns nettas da frs. 1 742 500.–. En quei importo
ei cunteniu lavurs da sanaziun el Center da sport e cultura,
la sanaziun dalla Via Faltscharidas, la colligiaziun
da Mumpé Medel alla serenera Raveras, projects
Rapport da gestiun e quen 2010
forestals sco era cuosts da studi per in’ovra electrica
en Val Acletta. Las amortisaziuns ein calculadas cun
frs. 1 644 700.–, aschia ch’ei seresulta in deficit da
finanziaziun da frs. 76 000.–. Per consolidar la situaziun
finanziala dalla vischnaunca resta il pei da taglia
sco tochen dacheu, respectivamein la decisiun dalla
cuminonza dils votants dils 24 da fevrer 2008 vegn
mantenida.
Consideraziuns finalas
Entras las mesiras da spargn ed il bien quen eis ei stau
pusseivel da liquidar entginas pendenzas finanzialas e
da reducir ils deivets. Quei ei in legreivel success!
Ei drova denton vinavon gronda prudientscha e precauziun
per contonscher in bien equiliber finanzial.
El mument ein differents projects sin rucca. Denter
auter setracta ei d’anflar ina sligiaziun per las habita -
ziuns secundaras, quei en connex cun las restricziuns
previdas el plan directiv cantunal, mo era per cum -
pensar il manco dalla finanziaziun dallas habitaziuns
secundaras alla infrastructura communala. En collaboraziun
cun igl uffeci cantunal per economia e turissem
(AWT) ed igl uffeci pil svilup di territori (ARE) examineschan
las vischnauncas da Tujetsch e Mustér en in
project da pilot quella problematica. Denter auter stat
l’introducziun d’ina taxa directiva ed era ina eventuala
taxa cantunala per promover il turissem en discussiun.
Avon che prender novas disposiziuns finanzialas, ston
quels problems e quellas pusseivladads esser sclaridas.
Pér lu eis ei pusseivel da far ina prognosa seriusa
pil svilup futur dallas finanzas communalas e da prender
las mesiras adequatas. Cun satisfacziun savein
nus constatar, che nus essan sin ina buna via.
Nus essan pertscharts ch’ei drova vinavon grondas
stentas per garantir igl equiliber finanzial e per instradar
novas activitads economicas. Da cuminonza ed
en buna entelgientscha cun ils commembers dallas
autoritads communalas sco era cun il sustegn da
vischins e vischinas lein nus s’engaschar per progress
e prosperitad.
Per conclusiun da nies rapport admettein nus ad in e
scadin ch’ha gidau a contonscher il grond success in
profund e sincer Dieus paghi, en emprema lingia al
cussegl da vischnaunca ed a tuts cumpigliai per quella
excellenta lavur e per quella collaboraziun. Quei engraziament
va era allas convischinas e convischins per la
gronda confidonza demussada.
Suprastonza communala Disentis/Mustér
Il president: dr. Dumeni Columberg
Il canzlist: Andri Hendry
35

Quen 2010
Resultat cumplet
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Survesta frs. frs. frs. frs. frs. frs.
Quen current
Total expensas 13 346 619 12 110 500 12 177 122
Total entradas 13 404 601 11 897 300 12 248 912
Surpli expensas 213 200
Surpli entradas 57 982 71 790
Quen d’investiziun
Expensas per investiziuns 1 725 218 2 506 500 1 964 211
Entradas per investiziuns 1 019 554 730 000 878 183
Investiziuns nettas 705 663 1 776 500 1 086 028
Finanziaziun
Investiziuns nettas 705 663 1 776 500 1 086 028
Amortisaziuns facultad administrativa 1 318 360 1 459 400 1 449 154
Amortisaziuns supplementaras 1 418 072 0 212 657
Amortisaziuns facultad finanziala 64 347 20 000 132 793
Amortisaziun dil deficit da bilanza 0 0 228 228
Surpli expensas quen current 213 200
Surpli entradas quen current 57 982 71 790
Avanzament da finanziaziun 2 153 098 1 008 595
Deficit da finanziaziun 510 300
Cash-flow
Amortisaziuns facultad administrativa 1 318 360 1 459 400 1 449 154
Amortisaziuns supplementaras 1 418 072 0 212 657
Amortisaziuns facultad finanziala 64 347 20 000 132 793
Amortisaziun dil deficit da bilanza 0 0 228 228
Surpli expensas quen current 213 200
Surpli entradas quen current 57 982 71 790
Cash-flow 2 858 761 1 266 200 2 094 623
Grad d’atgna finanziaziun 405 % 71 % 193 %
36

Quen current
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Survesta tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
0 Administraziun generala 1 181 777.10 284 571.41 1 206 000 240 300 1 126 517.30 255 119.20
Surpli expensas 897 205.69 965 700 871 398.10
1 Segirtad publica 287 191.80 171 458.55 289 300 107 900 247 610.70 115 155.65
Surpli expensas 115 733.25 181 400 132 455.05
2 Scolaziun e formaziun 3 125 781.55 703 823.60 3 179 900 715 800 3 072 084.40 806 240.20
Surpli expensas 2 421 957.95 2 464 100 2 265 844.20
3 Cultura e temps liber 333 628.71 25 179.05 366 100 22 000 289 635.56 25 227.05
Surpli expensas 308 449.66 344 100 264 408.51
4 Sanadad 441 562.95 37 300.50 494 900 60 000 468 890.60 121 029.40
Surpli expensas 404 262.45 434 900 347 861.20
5 Ovras socialas 245 457.30 39 114.00 313 400 74 000 316 653.95 52 521.10
Surpli expensas 206 343.30 239 400 264 132.85
6 Traffic 948 716.15 504 236.65 897 300 320 900 1 084 026.80 539 243.65
Surpli expensas 444 479.50 576 400 544 783.15
7 Ambient/planisaziun 1 307 702.39 1 142 551.99 1 309 000 1 210 800 1 224 096.39 1 143 574.14
Surpli expensas 165 150.40 98 200 80 522.25
8 Economia 2 327 282.30 3 144 938.51 2 161 400 2 369 500 1 944 010.20 2 261 046.65
Surpli entradas 817 656.21 208 100 317 036.45
9 Finanzas 3 147 518.90 7 351 427.17 1 893 200 6 776 100 2 403 595.83 6 929 755.07
Surpli entradas 4 203 908.27 4 882 900 4 526 159.24
Total expensas 13 346 619.15 12 110 500 12 177 121.73
Total entradas 13 404 601.43 11 897 300 12 248 912.11
Surpli expensas 213 200
Surpli entradas 57 982.28 71 790.38
Entradas Expensas
1% Segirtad publica
2% Administraziun
8% Ambient/planisaziun
0% Cultura/temps liber
24 % Economia
4% Traffic
0,5 % Sanadad
5% Scolaziun/formaziun
0,5 % Ovras socialas
55 % Finanzas
23 % Scolaziun/
formaziun
10 % Ambient/
planisaziun
2% Ovras socialas
7% Traffic
24 % Finanzas
17 % Economia
3% Sanadad
3% Cultura/temps liber
2% Segirtad publica
9% Administraziun
37

Quen current
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Structurau tenor gruppas da materia frs. frs. frs. frs. frs. frs.
3 Expensas 13 346 619.15 12 110 500 12 177 121.73
30 Cuosts da persunal 4 240 215.60 4 324 400 4 183 422.50
31 Cuosts da material 3’387 541.64 3 319 600 2 947 010.29
32 Tscheins passivs 467 687.15 548 000 528 684.60
33 Amortisaziuns 2 800 778.65 1 479 400 2 022 832.63
34 Cumparts e contribuziuns senza
destinaziun d’intent 115 722.95 88 000 111 801.35
35 Indemnisaziuns alla communitad 59 274.90 76 900 62 273.45
36 Atgnas contribuziuns 1 613 466.26 1 679 000 1 589 094.81
38 Deposit en finanziaziuns specialas
e fundaziuns 0.00 0 17 928.25
39 Scuntraziuns internas 661 932.00 595 200 714 073.85
4 Entradas 13 404 601.43 11 897 300 12 248 912.11
40 Taglias 5 942 699.17 5 369 000 5 344 379.49
41 Regals e concessiuns 3 046 947.95 2 463 600 2 110 892.55
42 Recav dil possess 182 455.30 146 200 160 778.43
43 Recumpensas 2 048 059.61 1 899 800 2 187 411.80
45 Restituziuns dalla communitad 207 819.36 141 500 149 032.55
46 Contribuziuns per agen quen 1 096 657.75 958 700 1 313 169.10
48 Prelevaziun ord finanziaziuns
specialas e fundaziuns 218 030.29 323 300 269 174.34
49 Scuntraziuns internas 661 932.00 595 200 714 073.85
Surpli expensas 213 200
Surpli entradas 57 982.28 71 790.38
Entradas Expensas
44 % Taglias
38
8% Contribuziun agen quen
1% Recav dil possess
15 % Recumpensas
2% Restituziuns
23 % Regals e
concessiuns
5% Scuntraziuns internas
2% Prelevaziuns
5% Scuntraziuns
internas
32 % Persunal
12 % Atgnas contribuziuns
25,5 % Cuosts da material
1% Cumparts e
contribuziuns
0% Deposit en
finanziaziuns specialas
3% Tscheins passivs
21% Amortisaziuns
0,5 % Indemnisaziun al maun public

Quen current
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Structurau tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
Total 13 346 619.15 13 404 601.43 12 110 500.00 11 897 300.00 12 177 121.73 12 248 912.11
Expensas netto 213 200.00
Entradas netto 57 982.28 71 790.38
0 Administraziun generala 1 181 777.10 284 571.41 1 206 000.00 240 300.00 1 126 517.30 255 119.20
01 Legislativa ed executiva 221 014.75 5 000.00 217 100.00 5 000.00 200 473.30 5 000.00
011 Legislativa 58 429.60 56 300.00 47 500.10
012 Executiva 162 585.15 5 000.00 160 800.00 5 000.00 152 973.20 5 000.00
02 Administraziun generala 917 830.70 274 291.41 950 400.00 230 500.00 884 276.50 244 599.20
020 Cuosts da persunal e da biro 697 306.50 124 725.56 723 000.00 107 800.00 681 569.25 100 621.00
021 Uffeci da baghegiar 158 378.55 86 649.55 157 100.00 50 700.00 132 054.20 64 362.10
025 Assicuranzas 21 085.30 21 300.00 20 863.55
026 Taxas e provisiuns 26 839.40 62 916.30 34 000.00 72 000.00 36 278.35 79 616.10
029 Regiun Surselva 14 220.95 15 000.00 13 511.15
07 Baghetgs d’administraziun 42 931.65 5 280.00 38 500.00 4 800.00 41 767.50 5 520.00
070 Casa communala 42 931.65 5 280.00 38 500.00 4 800.00 41 767.50 5 520.00
1 Segirtad publica 287 191.80 171 458.55 289 300.00 107 900.00 247 610.70 115 155.65
10 Survigilonza giuridica 111 726.30 64 399.75 84 000.00 1 800.00 91 901.65 24 173.70
100 Uffeci funsil 50 000.00 62 770.20 50 000.00 55 650.00 22 603.50
101 Mesiraziun e terminaziun 2 184.30 1 629.55 3 000.00 1 800.00 2 200.40 1 570.20
109 Ulteriura survigilonza giuridica 59 542.00 31 000.00 34 051.25
11 Polizia communala 9 070.95 9 000.00 12 500.00 9 000.00 8 894.65 8 000.00
12 Sentenzia giuridica 16 027.80 21 000.00 21 317.25
120 District /cumin 16 027.80 21 000.00 21 317.25
14 Pumpiers e polizia da fiug 107 732.65 77 925.35 127 900.00 75 300.00 91 957.00 61 010.60
15 Stan da sittar e da schibas 2 144.95 2 200.00 2 592.60
16 Protecziun civila 40 489.15 20 133.45 41 700.00 21 800.00 30 947.55 21 971.35
2 Scolaziun e formaziun 3 125 781.55 703 823.60 3 179 900.00 715 800.00 3 072 084.40 806 240.20
20 Scoletta 152 025.00 35 039.00 161 600.00 37 000.00 156 255.30 33 178.00
21 Scolas fundamentalas 2 669 305.75 668 784.60 2 717 900.00 678 800.00 2 639 691.55 773 062.20
210 Scola primara e classa pintga 975 794.75 237 191.20 952 100.00 246 000.00 960 830.59 289 104.90
211 Scola reala 314 920.10 103 023.70 321 700.00 115 600.00 314 757.45 140 898.30
212 Scola secundara 548 899.40 235 704.30 575 900.00 222 000.00 542 777.75 200 197.60
214 Scola da musica 31 388.10 32 000.00 35 740.10
215 Scola da lavur e tenercasa 179 640.00 192 900.00 200 787.95 22 421.30
217 Baghetgs da scola e halla Cons 374 871.05 21 591.00 387 400.00 25 900.00 360 007.80 47 064.15
219 Diversa scolaresser 243 792.35 71 274.40 255 900.00 69 300.00 224 789.91 73 375.95
22 Scolaziun speciala 63 634.90 68 400.00 49 436.60
23 Formaziun professiunala 240 815.90 232 000.00 226 700.95
39

Quen current
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Structurau tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
3 Cultura e temps liber 333 628.71 25 179.05 366 100.00 22 000.00 289 635.56 25 227.05
30 Promoziun dalla cultura 108 681.70 120.00 112 200.00 66 719.70 260.00
34 Sport 219 722.31 238 600.00 212 695.11
340 Center da sport e cultura 139 282.31 160 600.00 131 181.61
342 Susteniments d’uniuns sportivas 80 440.00 78 000.00 81 513.50
35 Ulteriur divertiment e temps liber 25 059.05 22 000.00 24 967.05
39 Clutgers da baselgias e capluttas 5 224.70 15 300.00 10 220.75
4 Sanadad 441 562.95 37 300.50 494 900.00 60 000.00 468 890.60 121 029.40
40 Spitals 352 934.05 355 000.00 361 676.20 60 780.00
400 Spital regiunal Surselva 223 934.05 250 000.00 238 189.20
410 Casa da tgira 129 000.00 105 000.00 123 487.00 60 780.00
44 Tgira ambulonta 26 221.25 51 400.00 21 641.80
45 Profilaxa 300.00 1 100.00 300.00
46 Survetsch da sanadad en scola 62 107.65 37 300.50 87 400.00 60 000.00 85 272.60 60 249.40
5 Ovras socialas 245 457.30 39 114.00 313 400.00 74 000.00 316 653.95 52 521.10
52 Assicuranzas da malsauns 39 594.75 13 676.70 50 000.00 25 000.00 35 588.00 9 385.00
55 Invaliditad 1 184.00 1 500.00 820.00
56 Construcziun da casas/habitaziuns 15 446.90 38 000.00 65 005.90
57 Casa da seniors Sogn Gions 13 250.00 15 000.00 13 110.00
58 Susteniments socials 175 981.65 25 437.30 207 900.00 49 000.00 202 130.05 43 136.10
581 Susteniments socials 138 873.60 15 926.95 168 000.00 39 000.00 169 214.05 26 495.10
589 Divers susteniments 37 108.05 9 510.35 39 900.00 10 000.00 32 916.00 16 641.00
59 Acziuns d’agid 1 000.00
6 Traffic 948 716.15 504 236.65 897 300.00 320 900.00 1 084 026.80 539 243.65
62 Vias communalas 911 813.20 504 236.65 860 400.00 320 900.00 1 047 195.25 539 243.65
620 Vias 340 948.30 12 677.50 267 000.00 7 500.00 490 413.50 3 393.00
621 Vias funsilas 7 976.90 16 200.00 9 602.95
622 Survetsch tecnic 449 756.40 419 861.10 440 400.00 242 800.00 428 789.95 466 777.15
623 Parcadis (detagls mira pagina 51) 71 698.05 71 698.05 70 600.00 70 600.00 69 073.50 69 073.50
624 Illuminaziun 41 433.55 66 200.00 49 315.35
65 Traffic regiunal 36 902.95 36 900.00 36 831.55
651 Bus local 36 902.95 36 900.00 36 831.55
7 Ambient e planisaziun 1 307 702.39 1 142 551.99 1 309 000.00 1 210 800.00 1 224 096.39 1 143 574.14
70 Aquaducts 40 599.35 37 000.00 7 000.00 7 830.35
40

Quen current
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Structurau tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
71 Dismessa e purificaziun dall’aua 686 725.94 686 725.94 758 700.00 758 700.00 688 676.84 688 676.84
710 Canalisaziun e serenera 686 725.94 686 725.94 758 700.00 758 700.00 688 676.84 688 676.84
(detagls mira pagina 51)
72 Dismessa da rumians 436 022.80 436 022.80 426 400.00 426 400.00 427 768.00 427 768.00
(detagls mira pagina 51)
74 Santeri 20 280.25 14 000.00 39 300.00 12 500.00 30 268.60 13 100.00
75 Rempars e punts 36 341.85 12 700.00 11 149.55
78 Ulteriur schurmetg dalla natira 16 725.45 5 803.25 18 400.00 6 200.00 15 170.35 4 882.60
781 Dismessa da cadavers 16 725.45 5 803.25 18 400.00 6 200.00 15 170.35 4 882.60
79 Planisaziun 71 006.75 16 500.00 43 232.70 9 146.70
8 Economia 2 327 282.30 3 144 938.51 2 161 400.00 2 369 500.00 1 944 010.20 2 261 046.65
80 Agricultura 49 416.95 24 200.50 62 200.00 25 500.00 50 603.50 26 722.00
800 Alps e pastiras 1 991.65 3 878.00 13 100.00 3 500.00 1 977.35 4 420.00
801 Meglieraziuns 5 965.00 1 500.00 2 333.45
802 Tratga d’animals 40 568.30 20 322.50 46 700.00 22 000.00 45 400.70 22 302.00
808 Mesiras socialas 892.00 900.00 892.00
81 Forestalesser 1 115 949.60 1 122 553.81 1 096 600.00 904 000.00 1 328 096.85 1 378 335.40
810 Lavur ed administraziun forestalesser 912 358.25 784 900.50 882 600.00 644 000.00 1 195 506.20 912 624.80
811 Plontaziun e manteniment 8 572.15 9 000.00 1 045.20
812 Raccolta da lenna 170 675.20 329 018.31 179 000.00 251 500.00 129 186.85 456 860.60
813 Vias d’uaul 19 432.65 8 635.00 20 000.00 8 500.00 507.50 8 850.00
819 Diversa forestalesser 4 911.35 6 000.00 1 851.10
83 Turissem 368 184.65 143 289.50 285 800.00 120 000.00 282 399.45 136 694.00
84 Mistregn e commerci 46 105.95 46 800.00 28 058.95
86 Energia 747 625.15 1 854 894.70 670 000.00 1 320 000.00 254 851.45 719 295.25
9 Finanzas 3 147 518.90 7 351 427.17 1 893 200.00 6 776 100.00 2 403 595.83 6 929 755.07
90 Taglias 22 512.00 5 943 972.17 30 000.00 5 369 000.00 19 657.45 5 346 329.49
92 Ulivaziun da finanzas 115 722.95 88 000.00 111 801.35
93 Cumparts 18 636.85 1 197 629.75 23 800.00 1 150 900.00 5 618.45 1 400 869.20
932 Regals e patentas 850.00 800.00 1 550.00
933 Cumparts vid taxas cantunalas 160.00 200.00 215.00
934 Tscheins d’aua 15 928.60 1 016 945.75 21 000.00 1 012 800.00 2 690.00 1 259 442.70
935 Concessiuns 2 708.25 179 674.00 2 800.00 137 100.00 2 928.45 139 661.50
94 Administraziun dalla facultad
e dils deivets 470 328.85 209 825.25 552 500.00 256 200.00 531 455.40 182 556.38
940 Tscheins 470 087.15 159 189.35 552 300.00 249 700.00 530 854.60 175 978.38
942 Tscheins d’affittaziun sin immobilias 241.70 50 635.90 200.00 6 500.00 600.80 6 578.00
98 Amortisaziuns 2 520 318.25 1 198 900.00 1 735 063.18
980 Amortisaziuns dalla facultad finanziala 64 346.50 20 000.00 132 793.25
981 Amortisaziuns dalla facultad administrativa 2 455 971.75 1 178 900.00 1 602 269.93
41

Quen d’investiziun
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Survesta tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
Quen d’investiziun
0 Administraziun generala 782 161.20 780 000 0.00
Surpli expensas 782 161.20 780 000
1 Segirtad publica 53 599.15 27 091.25 60 000 30 000 65 036.35 23 848.75
Surpli expensas 26 507.90 30 000 41 187.60
3 Cultura e temps liber 0.00 75 000 50 559.85
Surpli expensas 75 000 50 559.85
4 Sanadad 42 654.10 45 000 43 519.05
Surpli expensas 42 654.10 45 000 43 519.05
6 Traffic 112 724.65 149 000.00 345 000 122 500 1 199 973.00 515 985.65
Surpli expensas 222 500 683 987.35
Surpli entradas 36 275.35
7 Ambient/planisaziun 105 647.95 504 640.30 361 500 155 000 365 067.00 113 188.90
Surpli expensas 206 500 251 878.10
Surpli entradas 398 992.35
8 Economia 628 430.65 338 822.75 840 000 422 500 240 055.95 225 160.05
Surpli expensas 289 607.90 417 500 14 895.90
Investiziuns bruttas 1 725 217.70 2 506 500 1 964 211.20
Contribuziuns e subvenziuns 1 019 554.30 730 000 878 183.35
Investiziuns nettas 705’663.40 1 776 500 1 086 027.85
Structurau tenor gruppas da materia
5 Expensas 1 725 217.70 2 506 500 1 964 211.20
50 Beins 1 614 211.60 2 371 500 1 910 197.60
52 Emprests e participaziuns 111 006.10 135 000 43 519.05
58 Ulteriuras expensas 0.00 0 10 494.55
6 Entradas 1 019 554.30 730 000 878 183.35
60 Vendita da schischom 0.00 0.00 93 990.00
61 Taxas da gudida e recumpensas
per avantatgs 504 640.30 155 000.00 46 965.20
62 Restituziun d’emprests e 50 000.00 122 500 32 785.65
participaziuns
66 Contribuziuns per agen quen 464 914.00 452 500 704 442.50
Investiziuns nettas 705 663.40 1 776 500 1 086 027.85
42

Quen d’investiziun
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Structurau tenor funcziuns frs. frs. frs. frs. frs. frs.
Total 1 725 217.70 1 019 554.30 2 506 500.00 730 000.00 1 964 211.20 878 183.35
Expensas netto 705 663.40 1 776 500.00 1 086 027.85
0 Administraziun generala 782 161.20 780 000.00
07 Baghetgs d’administraziun 782 161.20 780 000.00
070 Casa communala 782 161.20 780 000.00
1 Segirtad publica 53 599.15 27 091.25 60 000.00 30 000.00 65 036.35 23 848.75
10 Survigilonza giuridica 16 330.10
101 Mesiraziun e terminaziun 16 330.10
14 Pumpiers e polizia da fiug 53 599.15 27 091.25 60 000.00 30 000.00 48 706.25 23 848.75
3 Cultura e temps liber 75 000.00 50 559.85
30 Promoziun dalla cultura 75 000.00
34 Sport 50 559.85
340 Center da sport e cultura 50 559.85
4 Sanadad 42 654.10 45 000.00 43 519.05
40 Spitals 42 654.10 45 000.00 43 519.05
400 Spital regiunal Surselva 42 654.10 45 000.00 43 519.05
6 Traffic 112 724.65 149 000.00 345 000.00 122 500.00 1 199 973.00 515 985.65
61 Vias cantunalas 93 167.35 44 000.00
62 Vias communalas 112 724.65 149 000.00 345 000.00 122 500.00 1 106 805.65 471 985.65
620 Vias communalas 64 039.20 50 000.00 285 000.00 122 500.00 214 537.20 32 785.65
622 Survetsch tecnic 48 685.45 99 000.00 35 000.00 892 268.45 439 200.00
623 Parcadis 25 000.00
7 Ambient e planisaziun 105 647.95 504 640.30 361 500.00 155 000.00 365 067.00 113 188.90
71 Dismessa e purificaziun dall’aua 71 964.00 504 640.30 261 500.00 155 000.00 336 896.25 46 965.20
72 Dismessa da rumians 40 000.00
75 Rempars e punts 13 683.95 17 676.20 54 716.70
78 Ulteriur schurmetg dalla natira 20 000.00 60 000.00
79 Planisaziun 10 494.55 11 507.00
8 Economia 628 430.65 338 822.75 840 000.00 422 500.00 240 055.95 225 160.05
80 Agricultura 68 352.00 90 000.00 93 990.00
800 Alps e pastiras 68 352.00 90 000.00 93 990.00
81 Forestalesser 560 078.65 338 822.75 650 000.00 422 500.00 240 055.95 131 170.05
816 Project IP Disentis 240 055.95 131 170.05
817 Projects forestals 560 078.65 338 822.75 650 000.00 422 500.00
83 Turissem 100 000.00
43

Quen dalla circulaziun dils mieds finanzials
44
Quen 2010 Quen 2009
frs. frs.
Recav total dil menaschi 57 982 71 790
Gudogn da contabilitad vaglias –5 062 –15 188
Amortisaziun facultad administrativa 1 037 900 1 161 385
Amortisaziuns supplementaras 1 418 072 212 657
Amortisaziun facultad finanziala 64 347 117 408
Amortisaziun finanziaziun speciala 280 460 287 769
Amortisaziuns scuntradas vinavon –18 830 –18 830
Amortisaziun deficit da bilanza 0 228 228
Amortisaziun cassa da pensiun 40 000 40 000
Revaletaziun dallas vaglias 0 15 385
Circulaziun dils mieds finanzials avon la midada dil capital da gestiun 2 874 869 2 100 605
Midada Debiturs 29 393 –289 523
Sperditas sin debiturs –64 347 –45 245
Activas transitorias 245 486 –363 664
Crediturs 333 516 –252 367
Passivas transitorias 197 381 59 064.00
Plumbas e sacs da rumien 6 955 –3 153
Circulaziun dils mieds finanzials ord capital da gestiun 748 384 –894 887
Circulaziun dils mieds finanzials ord activitad dil menaschi 3 623 253 1 205 718
Investiziuns Aczias e participaziuns –75 000 0
Immobilias 0 –63 000
Facultad administrativa –1 656 866 –1 990 085
Contribuziuns d’investiziun –68 352 70 000
Desinvestiziuns Facultad finanziala 20 063 15 188
Contribuziuns da tiarzas persunas Facultad administrativa 534 004 1 030 158
Circulaziun dils mieds finanzials ord investiziuns –1 246 151 –937 739
Concessiun da credit Finanziaziun speciala 290 593 –383 319
Finanziaziun speciala –11 757 –15 972
Reducziuns Obligaziuns a miez e liung termin –2 700 000
Fonds restonts –89 443
Credit d’investiziun –111 000 –111 000
Augments Obligaziuns a cuort termin 500 000 0
Obligaziuns a miez e liung termin 0 200 000
Fondos restonts 6 639 0
Circulaziun dils mieds finanzials ord finanziaziuns –2 025 525 –399 733
Midada dils mieds liquids 351 578 –131 755
Mieds liquids 1. da schaner –118 944 12 811
Mieds liquids 31 da december 232 634 –118 944
Augment/reducziun dils mieds liquids 351 578 –131 755

Amortisaziuns 2010
Investau brutto Activau Investiziuns Amortisaziuns Activau
entochen ils igl Expensas Entradas ordinarias supplementaras ils
Object 31-12-2009 1-1-2010 31-12-2010
Alp Magriel 60 100 60 100
Archiv communal 83 899 32 402 6 500 25 902 0
Vehichels e material da pumpiers 102 305 1 53 599 27 091 26 509 0
Canalisaziun Fontanivas 760 224 388 377 43 800 344 577
Canalisaziun Acletta vest 50 887 31 987 3 600 28 387
Canalisaziun Acletta sid 240 596 94 915 10 600 84 315
Canalisaziun Clavaniev 87 320 69 920 7 900 62 020
Canalisaziun Clis 56 488 45 288 5 100 40 188
Canalisaziun Disla 7 875 1 1 0
Canalisaziun Mumpé Medel 43 180 25 248 7 532 2 800 29 980
Canalisaziun Mumpé Tujetsch 251 102 8 817 8 817
Canalisaziun Raveras 34 432 34 432
Canalisaziun Segnas 186 670 48 131 3 000 45 131
Canalisaziun Via da Scola 96 173 49 491 5 600 43 891
Canalisaziun Vitg 3 166 049 61 016 6 900 54 116
Canalisaziun zona da mistregn Plaun da Diras 345 409 301 540 301 540
Caplutta da morts 75 331 54 931 6 200 48 731
Casa communala 979 867 158 106 782 161 17 800 200 000 722 468
Casa da scola Segnas 54 501 54 501 54 501
Casa da scola veglia Vitg 708 970 514 171 57 100 457 071
Casa da scola Vitg 21 286 1 1
Casa da tgira Sursassiala (93/95) 1 816 171 344 563 38 800 305 763
Casa Sogn Gions 258 239 1 1 0
Center da sport, stabiliments (1979/80–93/96) 13 676 712 2 279 620 251 000 2 028 620
Concepziun generala da drenascha 347 056 207 156 30 000 20 300 216 856
Contribuziun aquaduct a Segnas 404 000 254 500 28 700 225 800 0
Contribuziun aquaduct Fontanivas 120 223 75 823 8 500 67 323 0
Contribuziun Center sursilvan d’agricultura 68 352 68 352
Deponias 1 522 1 1 0
Finanziaziun cassa da pensiun cantunala 280 000 40 000 240 000 0
Halla Cons 2 211 906 1 070 806 120 700 950 106
Local per la dismessa da cadavers (1996/98) 192 419 1 1 0
Local e staziun per emplenir butteglias 32 426 1 1 0
Luvratori communal 975 452 480 167 48 685 99 000 2 900 100 000 326 952
Maschinas dil forestalesser 35 000 1 1
Maschinas dil stradalesser 365 859 131 959 33 300 98 659
Mesiraziun e terminaziun 911 307 51 057 9 700 41 357 0
Migliuraziun Mumpé Medel 322 121 46 823 5 300 41 523 0
Parcadis 1 571 294 241 190 27 200 213 990
Passapei/parcadi Funs – s. Catrina (1992/93) 443 932 52 700 5 900 46 800
Pastiras 450 317 345 156 345 156
Planisaziun locala 712 381 150 047 17 100 132 947 0
Plaz sut baselgia Segnas 92 891 1 1 0
Plazza communala 132 734 36 600 4 100 32 500
Plazza communala da rufids (1998) 153 831 26 231 26 230 1 0
Project integral forestal 14 506 122 305 864 560 079 338 823 21 700 505 420
Project per donns da malaura 629 021 237 383 26 700 210 683
Projekt Reka 1 803 800 1 470 000 70 000 300 000 1 100 000
Sanaziun santeri 554 200 116 115 13 100 103 015
Scoletta 67 973 54 373 6 100 48 273
Serenera Disla 593 654 216 410 24 500 191 910
Serenera Raveras (1971/73, 1995/98) 13 085 907 749 467 19 090 74 100 656 277
Serenera Raveras (cumpart vischnaunca) 849 522 61 431 6 900 54 531
Spital regiunal Surselva 2 977 067 449 062 42 654 45 100 446 616
Stabiliments per la protecziun civila 4 382 131 1 1 0
Stan da sittar Sars-Sut 1 102 058 541 591 61 000 480 591
Lag da Fontanivas cun indrez da termagliar 463 469 247 969 27 900 220 069
Terren a Raveras/Via Lucmagn 157 163 120 000 120 000
Tualettas publicas 74 974 1 20 000 20 001
Uauls 797 737 797 737
Uor rein d’Acletta (1998/99) 1 798 151 720 020 13 684 733 704
45

Amortisaziuns 2010
Investau brutto Activau Investiziuns Amortisaziuns Activau
entochen ils igl Expensas Entradas ordinarias supplementaras ils
Object 31-12-2009 1-1-2010 31-12-2010
Via Acletta 114 239 78 833 8 800 70 033
Via Bugnei 199 309 166 524 16 700 149 824
Via Cavardiras 94 641 41 540 4 700 36 840
Via Clavaniev-Vitg (1987) 361 555 64 876 7 400 57 476
Via Clis 98 846 1 1 0
Via Cons 53 500 46 600 5 100 41 500
Via Cuoz (1992) 502 397 150 654 17 000 133 654
Via Disla 225 819 203 219 22 600 180 619
Via Disla-Craiers 63 709 1 1 0
Via da Scola 172 457 38 478 4 300 34 178
Via dalla Staziun 234 670 103 170 11 600 91 570
Via Faltscharidas 37 590 1 8 371 8 372
Via Mumpé Tujetsch 152 610 78 710 8 900 69 810
Via Pintga 1 769 55 668 50 000 7 437
Via Plauns 490 092 0 0
Via Raveras 1 110 106 168 208 19 000 149 208
Via Sontga Gada (1987) 265 524 45 663 5 100 40 563
Via Sogn Gions 1 1 0
Via Vitg/Vias cantunalas 744 679 330 807 31 300 299 507
80 512 879 15 679 827 1 725 218 534 004 1 339 530 1 418 071.75 14 113 439.31
1 191 214 2 757 602
La gruppa da judokas en acziun a caschun dalla fiasta da giubileum «40 onns Budo Disentis»
46

Bilanza
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
1 ACTIVAS
Facultad finanziala 3 933 948.43 4 179 832.58
10 Mieds liquids 21 493.58 45 542.88
100.00 Cassa 1 775.80 4 338.25
101.00 Schec postal 12 997.27 39 300.92
102.05 UBS: quen current 6 720.51 1 903.71
11 Dabiens 823 510.70 852 903.90
111.00 Cantun: quen current –47 891.93 47 589.13
112.00 Debiturs da taglia 314 676.30 265 117.04
115.00 Divers debiturs 554 081.53 525 347.08
119.00 Taglia preliminara 2 644.80 14 850.65
12 Investiziuns 1 799 286.00 1 746 242.00
121 Aczias e participaziuns 1 583 874.00 1 523 875.00
121.01 Ovras Electricas Reinanteriur: 220 aczias 1 371 000.00 1 371 000.00
121.02 Repower Holding Surselva: 1 aczia 1.00 1.00
121.03 Pendicularas Mustér SA: 83 aczias 33 615.00 33 615.00
121.04 Viafier retica: 16 aczias 1.00 1.00
121.05 Matterhorn Gotthard Bahn: 24 aczias 1.00 1.00
121.06 Repower AG: 465 aczias 116 250.00 116 250.00
121.08 Grischelectra: 10 aczias 1.00 1.00
121.10 Plazza da golf Sedrun SA: 10 aczias 1.00 1.00
121.13 ISM SA: 0 aczias (liquidau) – 1.00
121.50 Banca Raiffeisen Disentis/Cadi: 1 assegn 1.00 1.00
121.51 Banca Cantunala Grischuna: 40 certificats da participaziun 1.00 1.00
121.52 Scola da skis e snowboard: 1 assegn 1.00 1.00
121.53 Centrala d’emissiun: 1 assegn 1.00 1.00
121.54 Reka: 3 certificats da participaziun 3 000.00 3 000.00
121.55 Senneria Surselva SA: 25 aczias 10 000.00 –
121.56 Recal SA: 5 aczias 50 000.00 –
123 Immobilias 214 380.00 214 380.00
123.01 Terren Sur Gliendas 37 380.00 37 380.00
123.02 Casa da scola Disla 57 000.00 57 000.00
123.03 Terren a Raveras/Via Lucmagn 120 000.00 120 000.00
125 Reservas 1 032.00 7 987.00
125.01 Reserva marcas da rumien 1 032.00 7 987.00
13 Activas transitorias 1 289 658.15 1 535 143.80
130.00 Diversas activas transitorias 1 289 658.15 1 535 143.80
Facultad administrativa 14 111 318.44 15 677 706.89
14 Beins materials 12 942 966.44 13 726 602.94
140 Schischom 117 880.00 117 880.00
140.01 Cuoz-Sut: terren 117 880.00 117 880.00
141 Indrezs da construcziun bassa 5 413 672.09 5 918 447.54
141.01 Canalisaziun Vitg 54 115.70 61 015.70
141.03 Canalisaziun Disla – 1.00
141.06 Canalisaziun Mumpé Tujetsch 8 817.20 8 817.20
141.07 Canalisaziun Segnas 45 130.85 48 130.85
141.08 Canalisaziun Raveras 34 432.00 –
47

Bilanza
48
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
141.09 Canalisaziun zona da mistregn Plaun da Diras 301 540.35 301 540.35
141.10 Canalisaziun Via da Scola 43 891.60 49 491.60
141.11 Serenera Raveras 656 277.03 749 467.03
141.12 Canalisaziun Mumpé Medel 29 979.90 25 247.90
141.13 Serenera Disla 191 909.75 216 409.75
141.14 Serenera Raveras (cumpart vischnaunca) 54 531.35 61 431.35
141.15 Canalisaziun Acletta vest 28 386.95 31 986.95
141.16 Canalisaziun Acletta sid 84 315.00 94 915.00
141.18 Concepziun generala da drenascha 216 855.70 207 155.70
141.19 Canalisaziun Fontanivas 344 577.25 388 377.25
141.20 Vias cantunalas 299 506.65 330 806.65
141.21 Via Sontga Gada 40 562.80 45 662.80
141.22 Via Clavaniev/Vitg 57 475.60 64 875.60
141.23 Via Faltscharidas 8 372.20 1.00
141.28 Via Cuoz 133 654.45 150 654.45
141.31 Via Clis – 1.00
141.33 Passapei/parcadis Funs – s. Catrina 46 800.00 52 700.00
141.35 Via Raveras 149 208.00 168 208.00
141.38 Plaz Sut baselgia Segnas – 1.00
141.39 Plazza communala 32 500.00 36 600.00
141.41 Via Cavardiras 36 840.40 41 540.40
141.42 Via da Scola 34 178.00 38 478.00
141.43 Via dalla Staziun 91 569.70 103 169.70
141.45 Via Mumpé Tujetsch 69 810.20 78 710.20
141.47 Via Acletta 70 033.20 78 833.20
141.48 Via Disla 180 619.30 203 219.30
141.49 Via Disla-Craiers – 1.00
141.50 Canalisaziun Clis 40 188.30 45 288.30
141.51 Canalisaziun Clavaniev 62 019.80 69 919.80
141.52 Via Cons 41 499.85 46 599.85
141.53 Via Bugnei 149 823.55 166 523.55
141.54 Via Sogn Gions – 1.00
141.56 Via Pintga 7 437.40 1 769.40
141.60 Uor Acletta 733 703.75 720 019.80
141.63 Project integral forestal 505 420.32 305 864.42
141.67 Project per donns da malaura 210 683.24 237 383.24
141.70 Parcadis 213 990.05 241 190.05
141.80 Santeri 103 014.70 116 114.70
141.85 Deponias – 1.00
141.90 Contribuziun aquaduct a Segnas – 254 500.00
141.91 Contribuziun aquaduct Fontanivas – 75 822.50
143 Indrezs da construcziun aulta 6 109 761.30 6 276 095.95
143.01 Casa communala 722 467.65 158 106.45
143.02 Casa da scola veglia 457 070.65 514 170.65
143.03 Casa da scola nova 1.00 1.00
143.04 Halla Cons 950 105.65 1 070 805.65
143.05 Stabiliments per la protecziun civila – 1.00
143.06 Center da sport e cultura 2 028 620.30 2 279 620.30
143.07 Stabiliment per pumpiers – 1.00
143.08 Casa da scola Segnas 54 501.00 54 501.00
143.09 Tualettas publicas 20 001.00 1.00
143.11 Spital regiunal Surselva 446 615.65 449 061.55
143.12 Casa da tgira Sursassiala 305 762.50 344 562.50
143.14 Casa Sogn Gions – 1.00
143.15 Local per la dismessa da cadavers – 1.00
143.16 Plazza communala da rufids – 26 231.40
143.17 Stan da sittar Sars-Sut 480 590.65 541 590.65
143.18 Lag da Fontanivas cun indrezs da termagliar 220 069.30 247 969.30
143.19 Luvratori communal 326 952.15 480 166.70
143.20 Caplutta da morts 48 730.80 54 930.80
143.21 Scoletta 48 273.00 54 373.00

Bilanza
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
145 Uauls, alps e pastiras 1 202 992.60 1 249 816.00
145.00 Uauls 797 736.60 797 736.60
145.01 Pastiras 345 156.00 345 156.00
145.02 Alp Magriel 60 100.00 60 100.00
145.03 Meglieraziun Mumpé Medel – 46 823.40
146 Mobilias, maschinas e vehichels 98 660.45 164 363.45
146.06 Maschinas dil stradalesser 98 659.45 131 959.45
146.07 Maschinas dil forestalesser 1.00 1.00
146.11 Archiv communal – 32 402.00
146.17 Vehichels e material da pumpiers – 1.00
16 Contribuziuns d’investiziun 1 168 352.00 1 470 000.00
165.00 Project Reka 1 100 000.00 1 470 000.00
165.02 Contribuziun Center sursilvan d’agricultura 68 352.00 –
17 Diversas investiziuns activadas – 481 103.95
171 Planisaziun locala – 150 046.90
171.00 Planisaziun locala – 150 046.90
172 Mesiraziun e terminaziun – 51 057.05
172.00 Mesiraziun – 1.00
172.01 Terminaziun – 51 056.05
179 Ulteriuras expensas activadas – 280 000.00
179.00 Finanziaziun cassa da pensiun cantunala – 280 000.00
Finanziaziuns specialas 321 342.18 611 934.84
18 Contos d’ulivaziun da menaschis communals e fondos 321 342.18 611 934.84
181 Contos d’ulivaziun 316 989.61 607 599.67
181.01 Canalisaziun e serenera 316 989.61 607 599.67
189 Fondos 4 352.57 4 335.17
189.10 Deposit forestal 4 352.57 4 335.17
Total 18 366 609.05 20 469 474.31
EX10 – presentaziun dalla Distec Formentechnik AG
49

Bilanza
50
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
2 PASSIVAS
Capital jester 16 872 191.13 19 027 921.17
20 Quens currents 1 084 238.71 750 722.33
200 Crediturs 799 598.46 475 841.78
200.00 Divers crediturs 799 869.36 431 161.08
209.00 Taglia sin plivaleta –270.90 44 680.70
201 Fondos 284 640.25 274 880.55
201.00 Fondos per fossas 270 966.05 273 226.80
201.01 Pauschala globala per susteniment 13 674.20 1 653.75
21 Deivet a cuort termin 288 859.32 164 486.49
210 Bancas 288 859.32 164 486.49
210.01 Banca Cantunala Grischuna: quen current –209 840.33 182 688.99
210.03 Banca Raiffeisen Cadi: quen current –1 300.35 –18 202.50
210.10 Banca Cantunala Grischuna: emprest 500 000.00 –
22 Deivets a miez e liung termin 15 020 000.00 17 831 000.00
221 Emprests tier bancas 14 500 000.00 17 200 000.00
221.08 UBS: emprest 1 500 000.00 1 500 000.00
221.10 Banca Raiffeisen Cadi: emprest 1 500 000.00 1 500 000.00
221.11 Banca Raiffeisen Cadi: emprest – 700 000.00
221.12 UBS: emprest 1 000 000.00 –
221.13 Banca Cantunala Grischuna: emprest 1 000 000.00 1 000 000.00
221.15 UBS: emprest – 2 000 000.00
221.18 Banca Cantunala Grischuna: emprest 1 000 000.00 –
221.19 Banca Raiffeisen Cadi: emprest 1 500 000.00 1 500 000.00
221.20 Banca Raiffeisen Cadi: emprest – 1 000 000.00
221.23 UBS: emprest 3 000 000.00 3 000 000.00
221.28 Banca Raiffeisen Cadi: emprest 1 000 000.00 1 000 000.00
221.29 Banca Cantunala Grischuna: emprest – 1 000 000.00
221.30 Banca Cantunala Grischuna: emprest 1 000 000.00 1 000 000.00
221.34 Banca Raiffeisen Cadi: emprest 1 000 000.00 1 000 000.00
221.35 UBS: emprest 1 000 000.00 1 000 000.00
225 Credits d’investiziun 520 000.00 631 000.00
225.06 Halla Cons 152 000.00 171 000.00
225.07 Fontanivas 368 000.00 460 000.00
23 Legats 28 402.35 28 402.35
233.01 Legat Zambotto 28 402.35 28 402.35
25 Passivas transitorias 450 690.75 253 310.00
250.00 Diversas passivas transitorias 450 690.75 253 310.00
28 Finanziaziuns specialas 1 364 645.26 1 369 762.76
281 Contos d’ulivaziun da menaschis communals 150 844.70 162 601.30
281.04 Parcadis 15 813.50 19 838.65
281.05 Dismessa da rumians 135 031.20 142 762.65
289 Fondos 1 213 800.56 1 207 161.46
289.00 Deposit forestal 4 352.57 4 335.17
289.01 Schurmetg civil: daner d’acquist 80 499.75 92 478.80
289.03 Cristallas 10 917.25 8 209.00

Bilanza
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
289.04 Suga «Wyssen» 81 352.23 81 352.23
289.05 Orcan «Vivian» 637 673.95 637 673.95
289.06 Suga «Valentini» 63 827.35 61 041.35
289.08 Fondo scoletta 4 716.08 3 609.58
289.09 Casa Sogn Gions 159 471.38 159 471.38
289.10 Cumpra da terren 93 990.00 93 990.00
289.13 Taxas da cumpensaziun per parcadis 77 000.00 65 000.00
29 Capital
290.00 Capital agen per ils 1-1 71 790.38 –228 228.08
Amortisaziun dil deficit da bilanza – 101 000.00
Amortisaziun supplementara deficit da bilanza – 127 228.08
Surpli entradas 57 982.28 71 790.38
Capital agen per ils 31-12 129 772.66 71 790.38
Total 18 366 609.05 20 469 474.31
Pretensiuns ed obligaziuns eventualas
Sedrun Mustér Turissem 150 000.00 150 000.00
Garanzia da banca pils credits sil quen current
Finanziaziuns specialas
623 Parcadis
Expensas Entradas
frs. frs.
Cuosts da material 24 255.20
Amortisaziuns 27 200.00
Scuntraziuns internas 20 242.85 300.00
Conto d’ulivaziun (deficit) 4 025.15
Taxas da parcar, castitgs 67 372.90
Total 71 698.05 71 698.05
710 Canalisaziun e serenera
Cuosts da persunal e material 376 039.94
Amortisaziuns 227 030.00
Scuntraziuns internas 83 656.00 19 867.50
Taxas da diever 471 918.20
Conto d’ulivaziun (deficit) 194 940.24
Total 686 725.94 686 725.94
720 Dismessa da rumians
Cuosts da material 356 438.00
Amortisaziuns 26 230.40
Scuntraziuns internas 53 354.40 2 100.00
Conto d’ulivaziun (deficit) 7 731.45
Taxas fundamentalas 331 216.10
Taxas per differentas dismessas 53 487.65
Contribuziun Regiun Surselva 41 487.60
Total 436 022.80 436 022.80
51

Cash flow
en milliuns francs n Investiziuns nettas n Cashflow
6
5
4
3
2
1
0
52
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Entradas da taglia
2009 2010
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
4% Fontauna
53 % Entrada
Deivet netto
en milliuns francs
1998 2000 2002 2004 2006 2008
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Spezificaziun frs. frs. frs.
Taglia sin entrada persunas naturalas 3 126 465 3 200 000 3 089 610
Taglia sin facultad persunas naturalas 583 948 530 000 538 933
Taglia persunas giuridicas 483 121 490 000 473 960
Taglia alla fontauna 238 163 160 000 187 627
Taglia sin cumpensaziun da capital 116 288 35 000 57 040
Taglia sin schischom 727 318 670 000 695 814
Taglia sin gudogn da schischom 55 193 50 000 22 774
Taglia sin scumiada da maun 522 030 200 000 229 586
Taglia sin ierta 80 626 20 000 16 006
Taglia sin donaziun 150 23 751
Taglia da tgauns 9 399 9 000 9 278
Taglia penala 1 273 1 950
Total 5 943 972 5 364 000 5 346 329
8% Persunas giuridicas
4% Ulteriuras
10% Facultad
9% Scumiada da maun
12 % Schischom
2010

Center da sport e cultura
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Expensas Entradas Expensas Entradas Expensas Entradas
Quen current frs. frs. frs. frs. frs. frs.
Administraziun 635 892.03 5 297.90 601 000.00 0.00 580 175.56 13 727.30
Restauraziun 128 757.60 219 077.50 125 000.00 258 000.00 122 126.45 223 207.75
Hallas, stabiliments 219 879.88 650 721.25 187 000.00 554 000.00 206 600.80 548 151.05
Indrezs ordadora 26 459.45 91 834.30 26 000.00 84 000.00 21 966.30 79 101.95
Plazza da glatsch 78 061.15 38 932.20 60 000.00 36 000.00 59 906.50 34 605.95
Total expensas 1 089 050.11 999 000.00 990 775.61
Total entradas 1 005 863.15 932 000.00 898 794.00
Gudogn
Sperdita 83 186.96 67 000.00 91 981.61
31-12-2010 31-12-2009
Bilanza frs. frs.
1 ACTIVAS
Facultad finanziala 154 702.23 106 127.29
10 Mieds liquids 75 178.53 72 586.73
100 Cassa 10 385.90 8 754.40
102 Bancas 64 792.63 63 832.33
11 Dabiens 70 123.70 6 012.81
115 Debiturs 63 042.55 20.96
119 Taglia preliminara 7 081.15 5 991.85
12 Investiziuns 7 500.00 14 095.00
125 Reservas 7 500.00 14 095.00
13 Activas transitorias 1 900.00 13 432.75
130 Activas transitorias 1 900.00 13 432.75
Facultad administrativa 6.00 6.00
14 Beins materials 6.00 6.00
146 Mobilias, maschinas e vehichels 6.00 6.00
Total 154 708.23 106 133.29
2 PASSIVAS
Capital jester 120 708.23 106 133.29
20 Quens currents 56 739.65 62 570.15
200 Crediturs 39 503.10 48 620.65
205 Conto da transfer – 2 358.45
209 Taglia sin plivaleta 17 236.55 11 591.05
22 Deivets a miez e liung termin 39 048.58 13 513.74
221 Emprests 39 048.58 13 513.74
24 Rentenziuns finanzialas 34 000.00 –
240 Rentenziuns finanzialas 34 000.00 –
25 Passivas transitorias 24 920.00 30 049.40
250 Passivas transitorias 24 920.00 30 049.40
Total 154 708.23 106 133.29
53

Casa da tgira Sursassiala
Quen 2010 Preventiv 2010 Quen 2009
Quen da menaschi frs. frs. frs.
Total expensas dil menaschi 4 236 254.30 3 787 700.00 3 353 061.40
Cuosts da persunal 3 283 600.40 3 171 300.00 2 780 444.30
Cuosts da material 763 534.20 616 400.00 572 617.10
Basegns medicinals 57 689.30 44 000.00 52 380.40
Cuosts per victualias 220 916.90 220 000.00 209 577.65
Cuosts d’economia 43 088.45 45 200.00 40 916.25
Manteniment e rep. dallas immobilias
e mobilias 41 895.85 45 100.00 42 877.30
Cuosts per diever dils baghetgs 141 660.60 33 400.00 20 992.40
Cuosts per energia e provediment d’aua 102 074.40 115 200.00 112 551.40
Cuosts da biro ed administraziun 126 525.90 74 300.00 59 210.20
Dismessa d’aua e rumians 9 771.65 15 000.00 11 321.30
Premias per assicuranzas,
taxas ed ulteriurs cuosts 19 911.15 24 200.00 22 790.20
Surpli expensas Tgasa Sontgaclau 189 119.70 0.00 0.00
Total entradas dil menaschi 4 252 958.30 3 780 700.00 3 306 852.30
Taxas da pensiun Casa Sogn Gions 281 963.05 273 400.00 264 288.00
Taxas da pensiun Casa da tgira 1 696 935.00 2 426 600.00 1 394 205.00
Taxas da tgira BESA, tgira e quitau 2 049 476.00 828 500.00 1 407 590.00
Prestaziuns secundaras medicinalas 56 775.40 44 800.00 46 939.85
Ulteriuras prestaziuns per ils cussadents 33 868.90 36 400.00 47 829.85
Tscheins d’affittaziun e tscheins bancars 21 438.65 31 000.00 47 931.85
Sviulta cafetaria 47 430.30 41 000.00 44 589.55
Prestaziuns persunal e tiarzas persunas 65 071.00 99 000.00 53 478.20
Surpli entradas/expensas 16 704.00 -7 000.00 -46 209.10
54
Giubilar da 100 onns
Ils 26 d’uost 2010 ha Aluis Truaisch astgau festivar siu
100avel di da naschien tscha. Ina delegaziun dalla suprastonza
communala ha purtau ils salids ed auguris a nies
senior dalla vischnaunca. Ensemen cun ses parents ed ils
cussadents dalla casa da tgira ha il giubilar festivau siu special
natalezi.
Activaziun

Activas
31-12-2010 31-12-2009
Bilanza frs. frs.
Mieds liquids 1 628 808.92 1 602 771.53
Cassa 1 103.10 471.00
Bancas 1 627 705.82 1 602 300.53
Dabiens 539 349.87 494 561.96
Debiturs cussadents 460 381.85 408 270.70
Debiturs divers 2 755.50 1 994.50
Debiturs project «Regiun Sursassiala» 0.00 71 200.35
Debitur vischnaunca Medel/Lucmagn 70 140.00 0.00
Dabiens dils cussadents 450.00 0.00
Taglia anticipada 5 622.52 13 096.41
Provisiuns 36 315.00 58 529.00
Activas transitorias 235 705.60 154 985.80
Investiziuns 695 701.50 202.00
Banca Raiffeisen: Quotas da fatschenta 400.00 200.00
Casa da tgira Sursassiala 695 300.50 1.00
Casa Sogn Gions 1.00 1.00
Total activas 3 135 880.89 2 311 050.29
31-12-2010 31-12-2009
frs. frs.
Passivas
Capital jester 2 725 027.50 1 916 900.90
Quens currents 251 812.35 86 342.60
Divers crediturs 45 319.15 40 662.20
Ulteriurs crediturs 1 941.55 0.00
Depot per clavs 4 860.00 4 230.00
Passivas transitorias 199 691.65 41 450.40
Fondos 291 252.25 309 960.40
Reservas da renovaziuns 2 181 962.90 1 520 597.90
Reserva da renovaziun Casa da tgira Sursassiala 1 057 607.90 957 607.90
Reserva da renovaziun Casa Sogn Gions 25 000.00 25 000.00
Reservas specialas 100 000.00 50 000.00
Contribuziuns d’investiziun: cussadents 504 625.00 246 785.00
Contribuziuns d’investiziun: vischnauncas 494 730.00 241 205.00
Capital agen 410 853.39 394 149.39
Capital agen dallas vischnauncas 230 853.39 214 149.39
Capital agen vischnaunca Mustér 215 393.09 205 206.22
Capital agen vischnaunca Medel 3 355.96 375.74
Capital agen vischnaunca Tujetsch 12 104.34 8 567.43
Capital dalla fundaziun 180 000.00 180 000.00
Capital da fundaziun Mustér 84 168.00 84 168.00
Capital da fundaziun Medel 28 080.00 28 080.00
Capital da fundaziun Tujetsch 67 752.00 67 752.00
Total passivas 3 135 880.89 2 311 050.29
55

Rapport da gestiun e quen 2010
Rapport
dalla cumissiun da gestiun
Conform ad art. 54 dalla constituziun communala e dil
regulativ da fatschentas sco era sebasond sin la
lescha da finanzas dil cantun Grischun e las directivas
da cudischaziun per il quen communal ha la cumissiun
da gestiun examinau l’administraziun communala ed il
menaschi finanzial. Las sedutas han giu liug per part
ensemen cun la suprastonza communala ed ils revisurs
externs. La revisiun tecnica ei succedida entras il
biro da revisiun REVIBÜNDEN GmbH (Arne Nold,
Cuera, ed Edgar Durschei, Mustér).
La cumissiun ha repassau ina vasta documentaziun
sco ils protocols dallas autoritads communalas e controllau
las activitads dall’administraziun, ils differents
quens e la bilanza, cumpriu la cassa e la contabilitad
sco era il quen da menaschi dil Center da sport e cultura.
Per il quen ei la suprastonza communala responsabla,
ferton che nossa funcziun ei da controllar el e da dar
giu nies pareri.
Nossas examinaziuns ein succedidas conform als
principis da revisiun. Tenor quels ei l’examinaziun da
planisar e d’exequir aschia, che munconzas essenzialas
el quen annual san vegnir eruidas cun segirtad
sufficienta. Nus havein controllau ils posts e las indicaziuns
dil quen annual cun agid d’analisas e retschercas
sin basa d’emprovas da controlla. Nus essan dil
meini, che nossas controllas fuorman in basa sufficienta
per nies pareri.
Plazza da grillar giudem Salaplauna
56
Sin fundament dallas examinaziuns fatgas savein nus
constatar ch’il quen current ed il quen d’investiziun
corrispundan alla contabilitad e che quella ei menada
conform allas prescripziuns vertentas. La cumissiun
constatescha che la suprastonza communala, ils ufficials
ed ils emploiai administreschan cun quitau e bien
senn da responsabladad il menaschi communal.
Propostas
Sin fundament dallas controllas e dall’examinaziun dil
quen e dils fatgs administrativs propona la cumissiun
da gestiun al cussegl da vischnaunca da:
1. approbar il rapport da gestiun 2010;
2. approbar il quen 2010;
3. suttametter il quen 2010 al referendum facultativ
conform agl art. 21, lit. a dalla constituziun communala;
4. dar scarica alla suprastonza communala, a tuts ufficials
ed als collaboraturs communals e dil Center
da sport e cultura;
5. admetter in cordial engraziament alla suprastonza,
als ufficials, als collaboraturs communals e dil
Center da sport e cultura.
CUMISSIUN DA GESTIUN
Victor Flepp, president
Clemens Berther
Pader Vigeli Monn
Disentis/Mustér, entschatta avrel 2011

Autoritads
communalas 2010
Suprastonza communala
President communal; administraziun,
finanzas ed economia dr. Dumeni Columberg
Substitut Hans Huonder
Vicepresident; scolaziun e forestalesser
Hans Huonder
Substitut Iso Mazzetta
Sanadad, ovras socialas ed agricultura
Cecilia Maissen-Desax
Substitut dr. Dumeni Columberg
Baghegiar Iso Mazzetta
Substitut Roger Tuor
Ambient e segirtad publica Roger Tuor
Substituta Cecilia Maissen-Desax
Cussegl da vischnaunca
President Robert Cajacob
Vicepresidenta Rita Huonder-Tenner
Actuar Ervin Maissen
Clemens Berther, Heinrich Berther, Robert Cajacob,
Bernadetta Caminada-Mühlebach, Giusep
Columberg, Madlen Deflorin-Spescha, Emerita Flepp-
Degonda, Victor Flepp, Martina Gienal-Caviezel, Rita
Huonder-Tenner, Jordana Lozza-Desax, Pirmin Lozza,
Pader Vigeli Monn, Flavio Murer, Alfred Spescha
Cumissiun da gestiun
President Clemens Berther
Victor Flepp, Pader Vigeli Monn
Administraziun communala
Canzlist communal Andri Hendry
Uffeci da taglia/vicecanzlist Romeo Schmed
Secretariat Manuela Meier
Cassa da cumpensaziun/uffeci da lavur/causecziun
Carmen Lombriser
Contabilitad/controlla da habitonts Gisela Berther
Emprendist(a)s Vanessa Venzin (entochen ils 31-07),
Remo Flepp, Bettina Decurtins (naven dils 01-07)
Uffeci da baghegiar
Ervin Maissen
Survigilader dalla serenera Aluis Cabernard
Rapport da gestiun e quen 2010
Menaschi tecnic
Cau e forester communal
Werner Müller
Collaboraturs
Ignaz Bisquolm, Toni Dermon, Ignaz Flepp,
Mario Lombris, Martin Lustenberger (naven
dils 01-08), Giusep Lutz, Linus Manetsch,
Sep Antoni Schuoler
Emprendist Adrian Huonder
Manteniment edifecis communals
Scola Vitg Gerold Schmed e
Letizia Schmed-Flepp
Casa communala Severina Levy-Beck
Scola Segnas Tiburzia Giger-Flepp
Center da sport e cultura
Cumissiun da menaschi
President Flavio Murer
Tamara Deflorin, Hans Huonder, Pirmin Lozza
(naven dils 01-05), Manuela Meier, Tomas Schmed
(entochen ils 30-04)
Menaschi
Cau Umberto Zanin
Manteniment Daniel Deflorin (entochen ils 31-03),
Edi Huonder (naven dils 01-06), Evelina Monn,
Alfred Petschen (entochen ils 30-06), Tomas Schmed
(naven dils 01-06), Madleina Spescha-Heini
Caffetaria Gisela Bernsteiner, Birgit Fercher
(naven dils 01-10), Helena Manetsch-Papôt,
Helen Lutz-Riedweg, Jolanda Zanin-Monn
Scolaresser
Cussegl da scola
President Francestg Cajacob
Simon Bergamin, Hans Huonder
Ulrike Lechmann-Krabacher, Regula Pally-Vinzens
(sco representanta dalla vischnaunca
da Medel/Lucmagn), Alfons Quinter
Meinascola
Vigeli Jacomet (entochen ils 31-07)
Kai Hinrichsen (naven dils 01-08)
Persunal d’instrucziun
Scola primara
Michel Andriuet, Bruno Flepp, Yvonne Flepp-Venzin,
Linus Flepp, Gion Tenner, Roger Tuor
Scola reala
Meinrad Giger, Marcus Munsch,
Lisa Schmidt-Candinas (entochen ils 31-08),
Aluis Hosang (naven dils 01-09)
57

Rapport da gestiun e quen 2010
Scola secundara
Christoph Berger, Adrian Pally, Gabriel Venzin
Classa pintga integrada
Aluis Hosang (entochen ils 31-08),
Olinda Hosang-Tschalèr
Scola da lavur
Irena Flepp-Sac, Catarina Steger
Ductrina
Cecilia Flepp-Walder, Ingrid Flepp-Heshof,
Martina Gienal-Caviezel, Olinda Hosang-Tschalèr,
Aluis Hosang, Gion Tenner, Gabriel Venzin
Scoletta
Rilana Monn, Pia Condrau-Schuoler
Miedis da scola
dr. Marcus Huonder, dr. Thomas Lechmann
dr. Stephan Schönle
Miedia-dentista
dr. med. dent. Petra Tuor
Biblioteca populara
Menadra
Christine Bischof-Häfeli
Gidontras
Heidi Bisquolm-Burkhardt, Madleina Caminada-
Degonda, Anna Maria Cavegn-Schlegel, Rosmarie
Duff-Albin, Elvira Deplazes-Bearth, Augusta
Gadola-Bearth, Ulrike Lechmann-Krabacher
Spital regiunal Surselva e Spitex Cadi
Edith Bass, Robert Cajacob, Astrid Flepp-Manetsch,
Martina Gienal-Caviezel, Rita Huonder-Tenner,
Cecilia Maissen-Desax
Casa da tgira Sursassiala
Cumissiun da menaschi
President Duri Huonder
Monika Berther-Sommer, Baseli Berther, Clau Giusep
Flepp, Cecilia Maissen-Desax, Peter Binz
Meinacasa Rita Furger
Cussegl
Claudia Bearth-Degonda, dr. Dumeni Columberg,
Romana Deragisch-Hendry, Renata Giger,
dr. Thomas Lechmann, Rita Pally-Hartmann,
Rinaldo Schmid, Erica Tuor
58
Cumisiun da baghegiar per l’engrondaziun
President dr. Dumeni Columberg
Baseli Berther, Duri Huonder,
Robert Meier, Peter Binz, Astrid Flepp-Manetsch
(actuara e secretariat)
Schigentera solara da gliet Cadi
Iso Mazzetta (delegaziun), Roger Tuor (suprastonza)
Cumissiun da baghegiar
President Iso Mazzetta
Gion Albin, Corsin Bundi,
Robert Cajacob, Dario Manetsch
Controlla da fiug
Uffeci polizia da fiug Sursassiala Franz Decurtins
Pumpiers Sursassiala
Suprastonza
President Ciprian Giger
Vicepresident Baseli Berther
Roger Tuor
Cumandant Gion Tenner
Cumissiun Premi Desertina
Presidenta Cecilia Maissen-Desax
dr. Marcus Huonder, Martina Sialm-Schwarz
Archiv communal
Gion Tenner, Alexi Loretz (fotografias)
Uffeci civil Cadi, Trun
Placi Decurtins
Uffeci funsil Cadi
Menader Marcel Soliva
Substitut Martin Monn

Nossas senioras e nos seniors
(stan 31-12-2010)
Truaisch-Baselgia Alois, Casa da tgira, 26-08-1910
Schmed-Monn Giuseppa, Funs, 07-07-1914
Desax Mathilda, Casa da tgira, 25-07-1914
Deflorin-Huonder Fidel, Casa da tgira, 12-10-1914
Levy-Bundi Pia, Sontget, 17-04-1916
Furger-Flepp Josef, Sontget, 14-01-1917
Caminada Cecilia, Casa da tgira, 30-01-1917
Durschei-Casanova Victor, Cons, 12-03-1917
Dr. Pader Widmer Ambros, Claustra, 06-04-1917
Stiefenhofer-Desax Sebastian, Segnas, 17-04-1917
Desax-Fry Gada, Casa da tgira, 04-06-1917
Schuoler-Fry Augustina, Casa da tgira, 04-06-1917
Camartin-Cavigelli Irma, Chischliun, 02-08-1917
Giger-Tschuor Susanna, Cavardiras, 08-08-1917
Tschuor-Maissen Stefania, Casa da tgira, 26-12-1917
Lechmann-Deragisch Gada, Raveras, 05-02-1918
Thewissen-Venzin Maria, Casa da tgira, 03-05-1918
Maissen-Durschei Christina, Segnas, 25-07-1918
Columberg-Lutz Anna, Casa da tgira, 31-12-1918
Langini Maria, Casa da tgira, 12-09-1919
Deragisch-Petschen Anton, Raveras, 14-11-1919
Deflorin-Huonder Felizia, Cons, 09-04-1920
Carigiet-Halter Maria Rosalia, Vitg, 01-10-1920
Dr. Pader Drack Basil, Claustra, 18-10-1920
Frater Heim Lukas, Claustra, 19-10-1920
Caminada-Jacomet Emmanuel, Latis, 03-02-1921
Steger-Columberg Mengia, Cavardiras, 05-06-1921
Gadola-Dedual Maria, Casa da tgira, 10-09-1921
Knüsel Kaspar, Claustra, 14-09-1921
Lombris-Manetsch Rest Antoni, Gonda, 13-12-1921
Schuoler Josepha, Faltscharidas, 15-12-1921
Deragisch-Calvi Placi, Gonda, 22-01-1922
Berther-Jacomet Franzisca, Sontget, 30-01-1922
Geissmann-Klöti Annemarie, Segnas, 22-04-1922
Fry-Manetsch Battesta, Gonda, 26-04-1922
Pally Franziska, Davos-Mustér, 30-05-1922
Bigliel-Flepp Giusep, Disla, 09-06-1922
Fry-Desax Julia, Peisel, 25-08-1922
Simonet-Flepp Leci, Mumpé Medel, 25-10-1922
Flepp-Cathomas Ursula, Raveras, 31-10-1922
Levy-Soliva Claudia, Casa da tgira, 13-01-1923
Venzin-Bergamin Alex, Casa da tgira, 04-02-1923
Landsberger Lore Emma, Disentiserhof, 28-04-1923
Venzin-Bergamin Agatha, Casa da tgira, 15-09-1923
Andriuet-Simonet Genoveva, Dulezi, 02-12-1923
Fry-Tuor Leci, Carcarola, 17-12-1923
Rapport da gestiun e quen 2010
Albin-Manetsch Culastica, Funs-Dado, 24-01-1924
Furger Alphons, Davos-Mustér, 02-03-1924
Deflorin-Deflorin Benedict, Clavaniev, 21-03-1924
Quinter-Riedi Luzia, Segnas, 03-07-1924
Manetsch-Spescha Rosina, Segnas, 04-07-1924
Dotti-Baumgartner Ursula, Clavaniev, 01-09-1924
Deragisch-Calvi Luisia, Gonda, 27-09-1924
Frater Cavegn Leci, Claustra, 03-11-1924
Caminada Giusep, Casa da tgira, 11-12-1924
Condrau-Hendry Pius, Sontget, 27-12-1924
Camata Emilia, Casa da tgira, 07-01-1925
Candinas-Schnider Victor, Dulezi, 18-01-1925
Huonder-Fry Anna, Dulezi, 22-02-1925
Huonder-Jacomet Valentin, Latis, 07-03-1925
Dermon-Deflorin Elisabeth, Disla, 11-05-1925
Riedi-Columberg Giachen, Disla, 17-09-1925
Schuoler-Deragisch Elisabeth, Davos-Mustér, 03-10-1925
Bloch-Castelberg Kurt, Scaletta, 22-11-1925
Flepp-Caduff Gion, Clavaniev, 25-11-1925
Stagnoli-Simonet Maria, Gonda, 06-12-1925
a. Avat Winiker Pankraz, Claustra, 16-12-1925
Manetsch-Maissen Johanna, Casa da tgira, 04-01-1926
Desax-Derungs Josefina, Sogn Gions, 10-01-1926
Fry-Tuor Amalia, Carcarola, 24-01-1926
Arpagaus-Lutz Maria, Latis, 22-03-1926
Manetsch-Thomann Catrina, Funs, 24-03-1926
Gugler-Jacomet Maria Pia, Mumpé Tujetsch, 31-05-1926
Flepp-Manetsch Cecilia, Vitg, 08-10-1926
Simonet-Flepp Rosa, Mumpé Medel, 27-11-1926
Meier Ida, Chischliun, 29-11-1926
Bisquolm-Schmed Maria, Madernal, 21-12-1926
Fasnacht-Loosli Anita, Casa S. Martin, 02-01-1927
Bundi-Derungs Pius, Sogn Gions, 17-02-1927
Desax Maria Luisa, Mumpé Medel, 08-03-1927
Petschen-Schmed Thomas, Casa da tgira, 22-03-1927
Monn-Deflorin Lucia, Disla, 24-04-1927
Levy-Thomann Josefina, Dulezi, 26-04-1927
Lechmann-Senn Rudolfin, Vitg, 04-05-1927
Monn-Maissen Franzisca, Funs, 31-08-1927
Arpagaus Moritz, Casa S. Giusep, 09-09-1927
Capaul Anna, Casa da tgira, 29-10-1927
Huonder-Tenner Giuliana, Funs, 20-11-1927
Fry-Manetsch Gada, Casa da tgira, 21-12-1927
Andriuet-Simonet Julia, Rieven, 31-01-1928
Flury-Sonder Barbara, Scaletta, 20-02-1928
Lutz Mathilda, Segnas, 14-03-1928
Monn-Bisquolm Filomena, Cavardiras, 12-06-1928
Huonder-Jacomet Filomena, Latis, 19-07-1928
Manetsch-Deflorin Julia, Raveras, 25-08-1928
Flepp-Manetsch Sigisbert, Clavaniev, 04-09-1928
Maissen Luzia, Segnas, 12-12-1928
Tenner Clotilda, Acla da Fontauna, 12-01-1929
Giger Rosa, Casa da tgira, 12-02-1929
59

Rapport da gestiun e quen 2010
Huonder-Manetsch Anna, Latis, 17-02-1929
Kreiliger-Meyer Louise, Dulezi, 20-03-1929
Frater Teigesser Giacomo Jakab, Claustra,
15-04-1929
Huonder Amanda, Acletta, 02-05-1929
Deflorin-Deflorin Maria, Clavaniev, 25-05-1929
Huonder-Bigliel Casper, Dulezi, 28-07-1929
Berther-Durschei Albert, Segnas, 30-09-1929
Bigliel-Berther Christgina, Cons, 15-12-1929
Tönz-Albin Barla, Mumpé Tujetsch, 07-01-1930
Deflorin-Maissen Turtè, Casa da tgira, 25-01-1930
Fasnacht-Loosli Hans, Casa S. Martin, 26-01-1930
Schuoler-Petschen Julia, Carcarola, 12-03-1930
Duff-Caminada Elisabeth, Sogn Gions, 31-03-1930
Maissen-Manetsch Martin, Clavaniev, 16-04-1930
Manetsch Anna, Gonda, 19-04-1930
Hendry-Gadola Richard, Vitg, 29-04-1930
Sur Wenzin Pius, Segnas, 01-06-1930
Decurtins-Manetsch Maria, Vitg, 21-06-1930
Tenner-Schnoz Peter, Funs, 09-07-1930
Gerth-Tschalèr Antonia, Sontget, 21-07-1930
Curschellas-Niggli Caspar, Chischliun, 13-08-1930
Genelin-Foppa Placi, Acletta, 18-08-1930
Schmed-Manetsch Barla, Disla, 01-10-1930
Deflorin-Wenzin Giusepa, Acletta, 26-10-1930
Deflorin-Levy Valentina, Dulezi, 18-11-1930
Huonder-Jacomet Ernst, Gonda, 23-11-1930
Albin-Flepp Ottilia, Casa da tgira, 19-12-1930
Riedi Stiafen, Segnas, 25-12-1930
Gräser-Masshardt Hansrudolf, Acletta, 09-01-1931
Riedi-Columberg Antonia, Disla, 02-02-1931
Maissen-Deflorin Margretha, Casa da tgira, 07-02-1931
Hartung-Haser Helmuth, Carcarola, 26-02-1931
Maissen-Manetsch Johanna, Clavaniev, 25-03-1931
Manetsch-Spescha Anna, Segnas, 10-04-1931
Gräser-Masshardt Rosmarie, Acletta, 17-04-1931
Manetsch-Tones Gion, Gonda, 03-05-1931
Casanova-Jacomet Maria, Acla da Fontauna, 12-05-1931
Deflorin-Loretz Balzer, Funs, 26-06-1931
Caminada Isidor, Casa da tgira, 01-08-1931
Simonet-Beeli Sep, Mumpé Medel, 20-08-1931
Gerth-Tschalèr Franz, Sontget, 11-09-1931
Flepp-Manetsch Josefina, Dulezi, 20-09-1931
Pfenninger Werner, Sontget, 05-11-1931
Condrau-Hendry Alexandra, Sontget, 14-12-1931
Manetsch Sofia, Funs-Dado, 24-01-1932
Sac-Schmed Barla Catrina, Latis, 06-02-1932
Sora Solèr Giuanna, Cons, 14-02-1932
Giger-Fry Tresa, Latis, 21-02-1932
Bach-Sacchi Fritz, Raveras, 07-03-1932
Spescha-Imhof Leonard, Davos-Mustér, 11-03-1932
Huonder-Bearth Maria, Raveras, 04-04-1932
Pally-Monn Marcellina, Latis, 26-04-1932
Bigliel-Flepp Imelda, Disla, 08-05-1932
Tenner-Schnoz Felicia, Funs, 09-06-1932
60
Lutz Rosina, Sontget, 02-07-1932
Spescha-Imhof Frieda, Davos-Mustér, 08-07-1932
Coray-Truog Ursula, Cons-Sut, 17-08-1932
Jacomet-Schwarz Leo, Peisel, 07-09-1932
Sialm-Pally Serafina, Segnas, 12-09-1932
Flepp-Venzin Tresa, Clavaniev, 16-09-1932
Maissen-Gienal Vica, Gonda, 16-09-1932
Dotti-Baumgartner Giacomo, Clavaniev, 22-09-1932
Decurtins-Huonder Basilissa, Dulezi, 24-09-1932
Deflorin-Sac Alfons, Dulezi, 30-09-1932
Schmed-Durschei Giusep, Cons-Su, 29-10-1932
Flepp-Caduff Cecilia, Clavaniev, 02-12-1932
Huonder-Huonder Adelheid, Cons, 12-12-1932
Sora Desax Beatrice, Cons, 06-01-1933
Gadola-Goldmann Marili, Latis, 31-01-1933
Huonder-Bigliel Hildegard, Dulezi, 06-03-1933
Deflorin-Casanova Giusep, Faltscharidas, 10-03-1933
Berther-Durschei Rita, Segnas, 13-03-1933
Casanova-Jacomet Martin, Sax, 02-04-1933
Duff-Mathiuet Christian, Pardomat, 08-04-1933
Truaisch Ursulina, Cons, 04-05-1933
Desax Barla, Faltscharidas, 06-05-1933
Tenner-Schnoz Battesta, Segnas, 11-05-1933
Columberg-Gadola Pius, Cavardiras, 01-06-1933
Coray-Truog Mathias, Cons-Sut, 07-06-1933
Orlik-Bigliel Georg, Disla, 22-06-1933
Maissen-Deflorin Irena, Segnas, 27-06-1933
Wenzin Placi, Acletta, 27-06-1933
Deragisch Felix, Gonda, 01-07-1933
Flepp-Hollenstein Alexi, Gonda, 30-07-1933
Lozza-Foppa Rosina, Acletta, 21-08-1933
Schnoz-Alig Oscar, Dulezi, 24-09-1933
Caduff-Flepp Robert, Clavaniev, 01-12-1933
Jacomet-Deflorin Lucia, Mumpé Medel, 13-12-1933
Blumenthal-Knecht Philipp, Casa da tgira, 04-03-1934
Flepp-Camenisch Florentina, Raveras, 27-04-1934
Jacomet Alfred, Peisel, 01-07-1934
Jacomet-Cathomas Lucas, Clavaniev, 06-08-1934
Bloch-de Castelberg Helena, Carcarola, 17-08-1934
Orlik-Bigliel Luisa, Disla, 17-09-1934
Flepp Augustina, Clavaniev, 12-10-1934
Flepp-Camenisch Fidel, Raveras, 24-10-1934
Deragisch-Schmed Antonia, Carcarola, 26-10-1934
Sur Bearth Martin, Latis, 12-11-1934
Deflorin-Cavegn Guido, Vitg, 25-01-1935
Huonder-Jacomet Luzia, Gonda, 18-04-1935
Candinas-Schnider Verena, Dulezi, 29-04-1935
Schnoz-Pally Maria, Buretsch, 04-05-1935
Flepp-Manetsch Maria, Casa da tgira, 05-05-1935
Keller-Cazin Maria, Vitg, 21-05-1935
Gadola-Seglio Mario, Dulezi, 27-05-1935
Flepp-Hollenstein Anna, Gonda, 07-06-1935
Durschei-Casanova Anna, Cons-Sut, 22-06-1935
Manetsch-Derungs Alfons, Vitg, 08-08-1935
Duff-Capaul Rosa, Pardomat, 10-08-1935

Manetsch-Tones Mengia, Gonda, 24-08-1935
Schuoler-Manetsch Tresa, Dulezi, 10-10-1935
Duff-Deflorin Tresa, Cons-Su, 17-10-1935
Schnoz-Deflorin Lucas, Cuoz, 22-11-1935
Keller-Cazin Paul, Vitg, 08-01-1936
Lutz-Simmen Christian, Faltscharidas, 28-01-1936
Haslimeier-Truaisch Dora, Cons, 23-02-1936
Huonder-Casanova Heinrich, Cons, 10-04-1936
Huonder-Simonet Leo, Cons, 10-04-1936
Giger-Vincenz Anita, Cuera, 18-04-1936
Manetsch-Schwitter Frida, Dulezi, 29-04-1936
Seglio Adriano, Vitg, 06-05-1936
Duff Pius, Casa da tgira, 22-05-1936
Manetsch-Schwitter Hans, Dulezi, 23-05-1936
Sialm-Pally Leci, Segnas, 10-06-1936
Mathiuet-Giger Alexi, Cavardiras, 03-07-1936
Gienal-Sac Paul, Latis, 25-07-1936
Durschei-Manetsch Battesta, Segnas, 13-08-1936
Müller Roman, Acletta, 10-09-1936
Deragisch-Desax Giusep, Raveras, 21-09-1936
Deflorin-Schuoler Bistgaun, Dulezi, 29-09-1936
Lutz-Castelberg Rita, Disla, 16-10-1936
Duff Franz, Acla, 30-10-1936
Cathomen-Manetsch Amalia, Vitg, 05-11-1936
Genelin-Foppa Franzisca, Acletta, 18-11-1936
Nos defuncts
2010 han 26 (21) convischin(a)s terminau lur viadi terrester.
Columberg-Gadola Anton, Raveras,
14-04-1932 – 22-01-2010
Lutz Augustin, Casa da tgira, 19-07-1920 – 02-02-2010
Berther-Jacomet Placi, Sontget,
22-02-1917 – 06-02-2010
Loretz Lucia, Casa da tgira, 16-01-1920 – 07-02-2010
Desax-Borellini Erina Rosa, Cuppa,
06-05-1937 – 12-02-2010
Giger-Fry Giusep Anton, Casa da tgira,
18-03-1930 – 24-02-2010
Pader Held Johannes, Claustra, 14-03-1930 – 23-03-2010
Carigiet-Halter Carli, Vitg 12-11-1920 – 10-05-2010
Kreiliger-Meyer Josef, Dulezi, 09-10-1921 – 16-05-2010
Huonder-Huonder Margrita, Latis,
08-06-1920 – 24-05-2010
Beer Antonia, Casa da tgira, 27-12-1908 – 20-06-2010
Maissen Victor, Acletta, 04-06-1922 – 27-06-2010
Bundi-Derungs Johanna, Sogn Gions,
27-08-1924 – 22-07-2010
Vogel-Huber Beatrice, Caschuarz,
12-08-1917 – 01-08-2010
Caminada-Schütz Leo, Sax, 20-03-1950 – 07-08-2010
Zanin-Pfister Mengia, Casa da tgira,
07-06-1916 – 11-09-2010
Bundi-Loretz Mathilda, Funs,
04-05-1945 – 17-09-2010
Rapport da gestiun e quen 2010
Desax-Maissen Anna, Sogn Gions,
19-05-1921 – 30-09-2010
Jacomet-Deflorin Sebastian, Mumpé Medel,
30-11-1920 – 04-10-2010
Genelin Martha, Acletta, 01-09-1967 – 16-10-2010
Huonder-Manetsch Pius, Casa da tgira,
13-09-1923 – 05-11-2010
Fry-Gadola Brighita, Caschuarz, 07-04-1915 – 26-11-2010
Wilhelm-Jenewein Paula, Davos-Mustér,
10-01-1923 – 08-12-2010
Simonet-Beeli Barla, Mumpé Medel,
13-08-1934 – 18-12-2010
Cabernard-Huonder Patric, Segnas,
20-05-1969 – 28-12-2010
Plinavon ein vegni satrai en nossa vischnaunca:
Deflorin-Schroff Stiafen, 25-12-1929 – 06-08-2010
Naschientschas
Egl onn 2010 havein nus registrau 26 (21) naschientschas.
Barmettler Silvan, 03-01-2010
affon da Beat e Priska Barmettler naschida Niederberger
Strupler Simon, 11-01-2010
affon da Sérgio Fernandes Marques e
da Susanne Strupler
Murer Elia-Maurin, 17-01-2010
affon da Flavio ed Ursina Murer naschida Fatzer
Manetsch Rihanna Alessia, 25-01-2010
affon da Romina Manetsch
Duff Lian Noel, 27-01-2010
affon da Christian Loretz e Clarissa Duff
Peter Nico Laurin, 01-02-2010
affon da Pascal Beeli e Dominique Peter
Duarte Silva Melanie, 09-03-2010,
affon da Paulo Jorge Costa Da Silva e
Paula Cristina De Jesus Duarte
Lutz Lea, 20-04-2010
affon dad Othmar ed
Ursina Lutz naschida Schmed
Caviezel Jonas, 19-05-2010,
affon da Manfred Caviezel e
Claudia Foppa Caviezel naschida Foppa
Lutz Bastian, 20-05-2010
affon da Bas Eikens e Caroline Lutz
Manetsch Ladina, 11-06-2010
affon da Jonathan Schmid e Claudia Manetsch
Dermon Fadri, 11-07-2010
affon da Gion Duri Maissen e Melanie Dermon
Schmed Simeon, 16-07-2010
affon da Marc e Barbara Schmed naschida Rech
Deflorin Nelio, 18-07-2010
affon da Beat e Sandra Deflorin naschida Schnoz
Rodrigues Nayen Yorian, 28-07-2010,
affon da Marcel Nayen e
Sonia Alexandra Rodrigues da Cunha
61

Rapport da gestiun e quen 2010
Scheuber Lina, 09-08-2010
affon da Pascal e Nicole Scheuber naschida Bieber
Giger Nirvana, 20-08-2010
affon da Flavio e Rosangela Giger naschida Klaiss
Benesová Lea, 14-09-2010
affon da Ciril Carigiet e Vera Benesová
Schwarz Mara, 23-09-2010
affon da Fabian e Sina Schwarz naschida Schneller
Brazinha da Costa Iris, 28-09-2010,
affon da Jorge Fernandes da Costa e
Telma Sofia Nunes Brazinha
Oliveira Silva Matilde, 16-10-2010,
affon dad Adriano Robert Da Silva e
Sandra Filipa Gomes De Oliveira
Lutz Leonie, 25-10-2010
affon da Roger e Helen Lutz naschida Riedweg
Flepp Nevio, 23-11-2010
affon da Beat e Jacqueline Flepp naschida Marti
Macedo Carvalho Rodrigo, 24-11-2010,
affon da José Augusto Amorim Carvalho e
Tania Raquel Oliveira Macedo
Novas votantas e votants
Nus selegrein d’astgar recepir uonn 27 (26) nov(a)s votant(a)s.
Manetsch Remo, Vitg, 15-01-1992
Venzin Dino, Acletta, 30-01-1992
Flepp Aurelia, Latis, 29-02-1992
Flepp Pirmin, Clavaniev, 01-03-1992
Manetsch Franco, Gonda, 08-03-1992
Deflorin Nadia, Dulezi, 12-03-1992
Flepp Bianca, Sogn Placi, 05-04-1992
Zazzi Simona, Vitg, 13-04-1992
Huonder Lilian, Dulezi, 21-04-1992
Levy Pascal, Faltscharidas, 27-04-1992
Petschen Curdin, Cons-Su, 07-05-1992
Beer Simon, Cons-Sut, 01-06-1992
Candinas Silvio, Dulezi, 17-06-1992
62
250
200
150
100
50
Ferreira Figueiredo Mateus, 06-12-2010
affon da Mauricio David Fernandes Figueiredo ed
Elisabete Marina Gomes Ferreira
Bisquolm Elia, 19-12-2010
affon da Corsin e Rahel Bisquolm naschida Albin
n Cumin CADI n Vischnaunca
231
58
41
169
108
31
123
34
0
1960 1970 1980 1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Il moviment dallas naschientschas ella Cadi ed en vischnaunca
Manetsch Emanuel, Clavaniev, 24-06-1992
Vincenz Angelo, Cons-Sut, 27-06-1992
Ulmann Simon, Davos-Mustér, 01-08-1992
Deflorin Gian, Carcarola, 23-08-1992
Giger Simon, Raveras, 24-08-1992
Manetsch Rita, Mumpé Medel, 14-09-1992
Di Bella Mariella, Dulezi, 25-09-1992
Hosang Laurin , Dulezi, 14-10-1992
Coray Flavio, Latis, 26-10-1992
Probst Iris, Chischliun, 30-11-1992
72
15
Huonder Daniela, Latis, 03-12-1992
Levy Celine, Carcarola, 17-12-1992
Albin Benedict, Raveras, 20-12-1992
Beer Silvana, Raveras, 25-12-1992
93
18
68
72
62
62
56
60
13 16 15 12 12 15
56 54 57
20 21 26

Moviment dalla populaziun
Cun la fin da 2010 (2009) secumpona la populaziun sequentamein:
Rapport da gestiun e quen 2010
Liug d’origin Umens Dunnas Total
2010 2009 2010 2009 2010 2009
Vischnaunca 544 (555) 551 (567) 1095 (1122)
Grischun 273 (277) 276 (281) 549 (558)
Svizra 124 (119) 107 (104) 231 (223)
Subtotal 941 (951) 934 (952) 1875 (1903)
Persunas digl exteriur 151 (162) 109 (105) 260 (267)
Total habitonts 1092 (1113) 1043 (1057) 2135 (2170)
Persunas cun attest da domicil 66 (34) 52 (31) 118 (65)
Total 1158 (1147) 1095 (1088) 2253 (2235)
Habitonts tenor fracziun
cun dimorants dalla jamna e jasters 2010
Vitg 1258
Funs/Clavaniev 362
Segnas 232
Acletta 200
Disla 97
Mumpé Medel 48
Cavardiras 34
Mumpé Tujetsch 22
Total habitonts 2253
Populaziun
n Svizra n Exteriur n Dimorant
Umens Dunnas
66 Dimorants
151 Exteriur
941 Svizra
52 Dimorants
109 Exteriur
934 Svizra
63

Rapport da gestiun e quen 2010
Structura da vegliadetgna dalla populaziun 2010
Annada Onns Umens Dunnas Dunnas ed umens
Svizra Dimorant Exteriur Total Svizra Dimorant Exteriur Total Svizra Dimorant Exteriur Total
2006–2010 00–04 39 0 11 50 30 0 12 42 69 0 23 92
2001–2005 05–09 29 0 8 37 34 0 7 41 63 0 15 78
1996–2000 10–14 35 5 5 45 37 1 3 41 72 6 8 86
1991–1995 15–19 64 32 7 103 58 20 5 83 122 52 12 186
1986–1990 20–24 85 5 11 101 67 11 19 97 152 16 30 198
1981–1985 25–29 49 8 21 78 44 1 12 57 93 9 33 135
1976–1980 30–34 53 1 18 72 50 1 18 69 103 2 36 141
1971–1975 35–39 47 1 19 67 50 0 7 57 97 1 26 124
1966–1970 40–44 65 1 15 81 47 1 6 54 112 2 21 135
1961–1965 45–49 59 0 12 71 68 3 8 79 127 3 20 150
1956–1960 50–54 73 3 11 87 68 0 5 73 141 3 16 160
1951–1955 55–59 70 1 9 80 64 0 4 68 134 1 13 148
1946–1950 60–64 69 3 0 72 63 0 0 63 132 3 0 135
1941–1945 65–69 73 1 0 74 71 2 1 74 144 3 1 148
1936–1940 70–74 51 1 2 54 53 0 0 53 104 1 2 107
1931–1935 75–79 33 1 2 36 50 0 0 50 83 1 2 86
1926–1930 80–84 17 2 0 19 44 1 0 45 61 3 0 64
1921–1925 85–89 20 1 0 21 21 4 1 26 41 5 1 47
1916–1920 90–94 8 0 0 8 13 6 1 20 21 6 1 28
1910–1915 95–100 2 0 0 2 2 1 0 3 4 1 0 5
Il niev luvratori cantunal a Plaun da Diras
64
941 66 151 1 158 934 52 109 1 095 1 875 118 260 2 253

Informaziuns
e-mail admin@disentis.ch
homepage www.disentis.ch
Rapport da gestiun e quen 2010
Sin nossa pagina d’internet www.disentis.ch anfleis Vus biaras informaziuns. Denter auter san ils messadis sco era
ils protocols dil cussegl da vischnaunca vegnir cargai giu sut: www.disentis.ch/Servis/Documents. Plinavon ein tut
las leschas publicadas sut Spurtegl virtual.
Uras da spurtegl dall’administraziun communala
avonmiezdi suentermiezdi
gliendisdis – venderdis 9.00 uras – 11.30 uras 14.00 uras – 17.00 uras
Numeras da telefon e fax
administraziun communala tel. +41 (0) 81 920 36 36 fax +41 (0) 81 920 36 37
uffeci da taglia tel. +41 (0) 81 920 36 40
uffeci da baghegiar tel. +41 (0) 81 920 36 46
uffeci forestal tel. +41 (0) 81 920 36 41
casa da scola, Vitg tel. +41 (0) 81 947 52 85
meinascola tel. +41 (0) 81 936 44 25
serenera Raveras tel. +41 (0) 81 947 57 31 fax +41 (0) 81 947 57 45
uffeci civil Cadi tel. +41 (0) 81 920 20 45 fax +41 (0) 81 920 20 49
uffeci funsil Cadi tel. +41 (0) 81 920 33 44 fax +41 (0) 81 920 33 45
uffeci polizia da fiug Sursassiala tel. +41 (0) 81 920 47 97 fax +41 (0) 81 949 22 10
pumpiers (clom d’urgenza) 118
Plan da vacanzas dallas scolas da Mustér
onn da scola 2010–2011 onn da scola 2011 –2012
Entschatta digl onn da scola 16-08-2010 22-08-2011
Vacanzas d’atun 11-10-2010 – 22-10-2010 10-10-2011 – 21-10-2011
Vacanzas da Nadal 23-12-2010 – 05-01-2011 26-12-2011 – 06-01-2012
Vacanzas da sport 28-02-2011 – 04-03-2011 27-02-2012 – 02-03-2012
Vacanzas da primavera 02-05-2011 – 11-05-2011 30-04-2012 – 04-05-2012
Fin digl onn da scola 22-06-2011 22-06-2012
65

Rapport da gestiun e quen 2010
Dismessa da rumien
Materia Liug da rimnada
Veider Plazza da rimnada da rumien a Raveras
Eurospar, Acletta, Davos-Mustér, Val Segnas,
Center da sport e cultura, Mumpé Medel,
casa da scola Segnas
Alumini/stuors alv Plazza da rimnada a Raveras
Curdems da cuschina, manizzems Plazza da rimnada a Raveras
da caglias e curdems da curtin
Cartun Plazza da rimnada a Raveras
Rufids blocconts, textilias, ieli da cuschina Plazza da rimnada a Raveras
ed ieli da motor, fier, lenna, PET, batterias
da tenercasa
Cadavers Local da cadavers a Raveras
Termometer/medicaments Apoteca Desertina
Ferramenta electronica e battarias (apparats Staziun dalla Viafier retica (gratuit)
ed uaffens d’electro dil sectur da casa e hobi Mintga di naven dallas 7.00 uras
sco era giugs d’electro) entochen allas 19.00 uras
Pupi vegl Vegn rimnaus entras las scolas
Rufids da baghetg (mo quantums pigns) Plazza da rimnada a Raveras
Liug d’informaziun
Tissis/chemicalias Uffeci per la natira ed igl ambient
www.umwelt-gr.ch
Taxa:
Rufid bloccont, lenna e fier entochen 1m 3 sa vegnir deponius gratuitamein. Perencunter vegn incassau ina taxa da
frs. 20.–/m 3 per rufid bloccont, lenna e fier sur 1m 3 .
Per deponer rumien da baghegiar e plastic vegn incassau ina taxa da frs. 50.–/m 3 (incl. transport). Material entochen
0,5m 3 sto vegnir pagaus immediat.
Temps d’avertura
Plazza da rimnada da rumien a Raveras mesjamna dallas 16.00–17.30
sonda dallas 10.00–12.00
Deponias selvadias Ei astga vegnir deponiu negin material
ordeifer las deponias indicadas.
66