vol. 2

254 DE CONCORDIA I [5]
vel futurum sed tantum praesens, lmmutabile est ; sed in ipsis hominibus ex
libertate arbitrii aliquando est mutabile. Sicut enim quamvis in aeternitate
non fuit aut erit aliquid, sed tantum est, et tamen in tempore fuit et erit 3
aliquid sine repugnantia : ita quod in aeternitate mutari nequit, in tempore
aliquando per Iiberam voluntatem, antequam sit, esse mutabile probatur absque
inconvenientia. Quamvis autem nihil ibi sit nisi praesens, non est ta- 6
men illud praesens temporale sicut nostrum, sed aeternum, in quo tempora
cuncta continentur. Si quidem quemadmodum praesens tempus continet omnem
locum et quae in quolibet loco sunt : ita aeterno praesenti simul clau- 9
ditur omne tempus, et quae sunt in quolibet tempore. Cum ergo ait apostolus
quia deus sanctos suos »praescivit«, »praedestinavit«, »vocavit«, »iustificavit«,
»magnificavit«: nihil horum prius aut posterius apud deum est, 12
sed omnia simul aeterno praesanti sunt intelligenda. Habet enim aeternitas
suum simul, in quo sunt omnia quae simul sunt loco vel tempore, et quae
sunt diversis in locis vel temporibus. '5
Ut autem ostenderet idem apostolus non illa verba se pro temporali
significatione posuisse, illa etiam quae futura sunt praeteriti verbo temporis
pronuntiavit. Nondum enim quos praescivit adhuc nascituros iam temporaliter is
»vocavit«, »iustificavit«, »magnificavit«. Unde cognosci potest eum propter
indigentiam verbi significantis aeternam praesentiam usum esse verbis praeteritae
significationis; quoniam quae tempore praeterita sunt, ad similitudinem 21
aeterni praesentis omnino immutabilia sunt. In hoc siquidem magis similia
sunt aeterno praesenti temporaliter praeterita quam praesentia, quoniam quae
ibi sunt, numquam possunt non esse praesentia, sicut temporis praeterita non 24
valent umquam praeterita non esse, praesentia vero tempore omnia quae
transeunt fiunt non praesentia.
Hoc ergo modo quidquid de iis quae libero fiunt arbitrio, velut 27
necessarium sacra scriptura pronuntiat : secundum aeternitatem loquitur, in
6-10 tempore] Cf. AUGUSTINUS, De civitale Dei, 1. XI, c. XXI (CSELXXXX,
pars 1, p. 541 ; PL
41,334): Non enim more nostro ille vel quod futurum est prospicit,
vel quod praesens est aspicit, vel quod praeteritum est respicit ; sed alio modo quodam
a nostrarum cogitationum consuetudine longe alteque diverso. Ille quippe non ex hoc in
illud cogitatione mutata, sed omnino incommutabiliter videt ; ita ut illa quidem quae temporaliter
fiunt, et futura nondum sint, et praesentia iam sint, et praeterita iam non sint,
ipse vero haec omnia stabili ac sempiterna praesentia comprehendat.
12 est deum O 13 enim aeternitas] aeternum E 27 de his ES