Men in White: schermers. Ingenieurs in het wild. Dineren in ... - VTK
Men in White: schermers. Ingenieurs in het wild. Dineren in ... - VTK
Men in White: schermers. Ingenieurs in het wild. Dineren in ... - VTK
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Wetenschappelijk<br />
De basis van een succesvol schaakspel<br />
is echter niet alleen een dergelijk<br />
gestrucureerd denkpatroon. Maar als<br />
ook andere vereisten, zoals rekenen<br />
en plann<strong>in</strong>g, nodig zijn, dan zou<br />
een uitmuntend schaker niet zozeer<br />
aangeboren talent moeten hebben.<br />
In dat geval zou goed schaken eerder<br />
<strong>het</strong> resultaat zijn van gespecialiseerde<br />
en gediscipl<strong>in</strong>eerde tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g.<br />
De Belgische psycholoog Adriaan<br />
de Groot, zelf een grootmeester <strong>in</strong><br />
schaak, bevestigde deze notie <strong>in</strong> 1938.<br />
Hij vergeleek gemiddelde en sterke<br />
schaakspelers <strong>in</strong> een groot Nederlands<br />
schaaktoernooi met de leidende<br />
schaakmeesters op wereldniveau.<br />
Hij vroeg de spelers hun gedachten<br />
te beschrijven als ze een bepaalde<br />
spelsituatie bekeken. Hieruit kon hij<br />
concluderen dat de sterkere spelers<br />
beduidend meer mogelijkheden overdachten<br />
dan de gemiddelde spelers.<br />
De grootmeesters daarentegen overdenken<br />
niet nog meer mogelijkheden,<br />
maar juist de betere mogelijkheden<br />
- zoals Capablanca vertelde.<br />
Recente studies hebben aangetoond<br />
dat Groots resultaten te danken waren<br />
aan de aard van de testopstell<strong>in</strong>gen.<br />
Een opstell<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> accurate<br />
bereken<strong>in</strong>gen cruciaal zijn, staat<br />
schaakmeesters meer toe hun d<strong>in</strong>g<br />
te doen.<br />
Toch wordt bekwaamheid en, sterker<br />
nog, expertise niet zozeer bepaald<br />
door een betere analytische kennis<br />
of een betere gestructureerde logica.<br />
Want wanneer een zwakkere speler<br />
en een grootmeester, met dezelfde<br />
vergaarde kennis, geconfronteerd<br />
worden met een moeilijke spelpositie,<br />
zal de zwakkere speler, na een half<br />
uur puzzelen, nog steeds niet alle<br />
mogelijkheden overdacht hebben,<br />
terwijl een grootmeester de zet bijna<br />
onmiddellijk ziet zonder eerst <strong>het</strong> spel<br />
volledig te moeten analyseren.<br />
De Groot liet zijn proefkonijnen ook<br />
een spelpositie bekijken gedurende<br />
een bepaalde tijd om deze dan<br />
achteraf te reconstrueren. Beg<strong>in</strong>nende<br />
schaakspelers her<strong>in</strong>nerden<br />
zich maar een aantal details van de<br />
posities, terwijl grootmeesters <strong>het</strong><br />
bord quasi perfect konden reconstrueren<br />
nadat ze er slechts 30 seconden<br />
naar mochten kijken. Dit specifiek<br />
Ir.Reëel 8<br />
memoriseren van spelposities <strong>in</strong> een<br />
korte periode moet een resultaat zijn<br />
van tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g, want schaakmeesters<br />
doen <strong>het</strong> niet beter dan anderen <strong>in</strong> algemene<br />
geheugentests.<br />
Gelijkaardige resultaten hebben<br />
aangetoond dat bridge spelers (die<br />
kaarten kunnen onthouden gedurende<br />
vele spelletjes), computerprogrammeurs<br />
(die een massa computercode<br />
kunnen reconstrueren) en<br />
muzikanten (die lange partituren uit<br />
<strong>het</strong> hoofd kunnen spelen) zo een geheugen<br />
hebben. Dit is een vereiste<br />
voor <strong>het</strong> bestaan van expertise.<br />
In de jaren 1960 probeerden Herbert<br />
A Simon en William Chase, beiden<br />
aan de Carnegie Mellon Universiteit,<br />
een betere kijk te krijgen op <strong>het</strong><br />
geheugen van een expert. Verder<br />
<strong>in</strong>gaand op <strong>het</strong> onderzoek van de<br />
Groot, vroegen ze aan spelers van<br />
verschillende niveaus om een random<br />
gegenereerde spelsi-tuatie te reconstrueren.<br />
Dit is immers helemaal<br />
anders dan wanneer men door een<br />
gespeeld schaakspel tot die bepaalde<br />
spelsituatie komt. De correlatie tus-<br />
sen schaken, schaakniveau en accuraatheid<br />
van de spelers was veel<br />
zwakker als de spelsituatie random<br />
gekozen is.<br />
Schaakgeheugen is dus meer specifiek<br />
dan men eerder dacht. Deze experimenten<br />
dragen ook bij tot eerdere<br />
studies waar<strong>in</strong> <strong>in</strong> men overtuigend<br />
demonstreerde dat bekwaamheid op<br />
een specifiek gebied niet automatisch<br />
wordt overgedragen op andere gebieden.<br />
De Amerikaanse psycholoog<br />
Edward Thorndike toonde dit voor <strong>het</strong><br />
eerst aan : de studie van Latijn verbeterde<br />
niet automatisch <strong>het</strong> Engelse<br />
taalgebruik en de studie van geometrie<br />
ontwikkelde niet automatisch een<br />
beter gebruik van dagelijkse logica.<br />
Herbert. A Simon verklaarde dat<br />
<strong>het</strong> relatief slechte geheugen van<br />
grootmeesters <strong>in</strong>zake een artificieel<br />
gecreëerde spelsituatie met een<br />
model gebaseerd op betekenisvolle<br />
patronen nl. de “stukkentheorie”. Met<br />
dit concept verklaarde hij hoe grootmeesters<br />
een e<strong>in</strong>deloze hoeveelheid<br />
aan <strong>in</strong>formatie kunnen manipuleren.<br />
De beroemde psycholoog George<br />
Miller van de Pr<strong>in</strong>ceton University,<br />
bepaalde de limieten van een werkend<br />
geheugen (1956, “The Magical<br />
Number Seven, Plus or M<strong>in</strong>us Two”).<br />
In dit werk toonde Miller aan dat<br />
mensen slechts 5 tot 9 items tegelijk<br />
kunnen overzien.<br />
“Door <strong>in</strong>formatie <strong>in</strong> stukken te kappen<br />
en te ordenen”, beweerde Simon,<br />
“kunnen grootmeesters werken met<br />
deze limitatie.” Bv. de z<strong>in</strong> “Zie, g<strong>in</strong>ds<br />
komt de stoomboot”. Het aantal stukken<br />
<strong>in</strong>formatie <strong>in</strong> deze z<strong>in</strong> hangt af van<br />
de kennis van dit k<strong>in</strong>derversje en van<br />
de Nederlandse taal. Voor de meeste<br />
autochtone Belgen is de z<strong>in</strong> een deel<br />
van een groter geheel, een gekend<br />
versje. Voor diegenen die de Nederlandse<br />
taal spreken, maar niet <strong>het</strong><br />
versje kennen, is dit een losstaande<br />
z<strong>in</strong>, één losstaand stuk. Voor iemand<br />
die de woorden kan memoriseren,<br />
maar niet hun betekenis, heeft de z<strong>in</strong><br />
5 stukken, en <strong>het</strong> zijn 24 stukken voor<br />
iemand die de letters kent, maar niet<br />
de woorden. In de context van schak-