Technische achtergrondrapportage KRW - Delfland

Schoon water om van te genieten
Technisch achtergrondrapportage KRW Delftland

Inhoudsopgave
1 Inleiding 4
1.1 Deze rapportage 5
1.2 Aanleiding rapportage 5
1.3 Doel rapportage 6
1.4 Status rapportage 6
1.5 Leeswijzer 6
2 Achtergrond KRW 8
2.1 Inleiding 9
2.2 Stroomgebiedbenadering 9
2.3 Stand still principe 10
2.4 Resultaatverplichting 10
2.5 Proces KRW in Nederland 10
2.5.1 Landelijke uitwerking 10
2.5.2 Regionale uitwerking 10
3 Aanpak detailanalyse 14
3.1 Inleiding 15
3.2 Huiswerk op orde 16
3.3 Gebiedsprocessen 16
3.4 Analyse 17
3.5 Synthese 18
4 Organisatie en afstemming 20
4.1 Organisatie KRW 21
4.2 Organisatie gebiedsprocessen 21
4.3 Rollen, taken en bevoegdheden 23
betrokken partijen
2
5 Communicatie en publieke participatie 24
5.1 Inleiding 25
5.2 Participatie in het gebiedsproces 25
5.3 Burgerparticipatie is samenwerking 25
met gemeenten
5.4 Communicatie met de omgeving 25
5.5 Middelen en activiteiten 26
6 Beleidskaders, uitgangspunten en 28
randvoorwaarden
6.1 Beleidskaders en uitgangspunten 29
6.1.1 Vastgestelde landelijke uitgangs- 29
punten en randvoorwaarden
6.1.2 Vastgestelde regionale uitgangs- 29
punten en randvoorwaarden (Rijn-West)
6.1.3 Vastgestelde provinciale uitgangs- 29
punten en randvoorwaarden
6.1.4 Vastgestelde uitgangspunten en 30
randvoorwaarden Delfl and
6.2 Overige randvoorwaarden en risico’s 32
6.3 Spelregels voor samenwerking 32
7 Karakterisering (deel)stroomgebied en 34
beheergebied Delfl and
7.1 (Deel)stroomgebied 35
7.1.1 Systeemkenmerken van Rijndelta 35
7.1.2 Systeemkenmerken van Rijn-West 37
en Delfl and
7.2 Beheergebied Delfl and 40
7.2.1 Ontstaansgeschiedenis van het 40
Delfl andse watersysteem
7.2.2 Waterkwaliteit in historisch perspectief 45

8 Indeling in waterlichamen 48
8.1 Inleiding 49
8.2 Begrenzing waterlichamen 49
8.3 Statustoekenning waterlichamen 50
8.4 Type-indeling waterlichamen 51
9 Algemene principes en richtlijnen 54
gebiedsanalyses
9.1 Inleiding 55
9.2 Chemische doelen 55
9.2.1 Inleiding 55
9.2.2 Nieuwe normen stikstof en fosfaat 55
9.2.3 Huidige situatie 58
9.3 Ecologische doelen 59
9.3.1 Inleiding 59
9.3.2 Methodiek bepaling huidige toestand 60
waterlichamen
9.4 Opstellen maatregelenpakket 61
9.4.1 Inleiding 61
9.4.2 Resultaatverplichting versus 61
regionale ambitie
9.4.3 Investeringen in waterkwaliteit 63
vanaf 2000
9.4.4 Chemische waterkwaliteit 63
9.4.5 Chemie en riolering 67
9.4.6 Inrichting van het watersysteem 70
9.4.7 Onderhoud van het watersysteem 76
9.4.8 Onderbouwing afgevallen maatregelen 80
10 Boezemwaterlichamen: West- en Oostboezem 86
10.1 Westboezem 87
10.2 Oostboezem 92
11 Holierhoekse en Zouteveensepolder 96
12 Zuidpolder van Delfgauw 102
13 Polder Berkel 108
14 Vervolgtraject 114
3
14.1 Bestuursakkoord KRW ‘Schoon water om 115
van te genieten ‘
14.2 Monitoringsprogramma 119
14.2.1 Chemie 119
14.2.2 Ecologie 119
14.3 Onderzoeksprogramma 120
Referenties 124
Bijlagen 126
Bijlage 1 - Samenvatting pilotprojecten KRW Delfl and 128
Bijlage 2 - Samenstelling overlegorganen 135
Bijlage 3 - Gebiedsrapportages duinwaterlichamen 138
Bijlage 4 – Watersysteemanalyses Delfl and 139
Bijlage 5 - Knelpunten waterkwaliteitsspoor 142
Bijlage 6 - Afgevallen KRW maatregelen 145
Bijlage 7 – KRW uitwerking duingebied Rijn-West,
waterlichaam Meijendel
Bijlage 8 – KRW uitwerking duingebied Rijn-West,
waterlichaam Solleveld

1 Inleiding
Het Hoogheemraadschap van Delfl and heeft de afgelopen drie jaar in nauw overleg
met de provincie Zuid-Holland, de gemeenten, Stadsgewest Haaglanden en maatschap-
pelijke organisaties de KRW-opgave voor Delfl and uitgewerkt. Het resultaat is een
haalbaar en gedragen pakket aan waterkwaliteitsdoelen en maatregelen.
4

1.1 Deze rapportage
Vanaf 22 december 2000 is de Europese Kaderrichtlijn
Water (KRW, richtlijn 2000/60/EG) van kracht. Een richtlijn,
waarmee de Europese Commissie, uitgaande van
de stroomgebiedbenadering (river basin management),
oppervlakte- en grondwater kwalitatief wil beschermen
én verbeteren als ook een duurzaam gebruik van water
wil bevorderen. Met de KRW zet de Europese Commissie
de eerste stap in het integratieproces van verschillende
Europese richtlijnen over waterkwaliteit, ecologie en natuurbeheer.
Als verantwoordelijke voor het waterbeheer, speelt het
Hoogheemraadschap van Delfl and een belangrijke rol in
het realiseren van deze doelstelling. Delfl and werkt dan
ook sinds 2003 aan het uitwerken van de nieuwe waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW. Hoe beter bij het waterbeheer
wordt samen gewerkt met andere belanghebbenden,
des te beter is het resultaat. De samenwerking krijgt
vorm in een gebiedsproces. In Nederland is afgesproken
dat de regionale waterbeheerder de procesmanager is van
een gebiedsproces voor de KRW.
In het voorliggend Technisch Achtergrondrapport Waterlichamen
Delfl and geeft het Hoogheemraadschap
van Delfl and in detail tekst en uitleg over de gevoerde
gebiedsprocessen met de verschillende waterpartners.
Hierin geeft hij inzicht in de processtappen, de gemaakte
keuzes, de resultaten en de afspraken die deze gebiedsprocessen
hebben opgeleverd. Deze onderdelen samen
vormen de zogenaamde detailanalyse die Delfl and als
trekker van het proces heeft uitgevoerd om voor een
deel van de oppervlaktewateren binnen zijn beheergebied,
waterkwaliteitsdoelen en maatregelenpakketten
te formuleren.
Dit Technisch Achtergrondrapport Waterlichamen Delfland
vormt de uitgebreide weergave en verantwoording
van de detailanalyse. De samenvatting ervan is weergegeven
in de Gebiedsrapportage. De Gebiedsrapportage
vormt derhalve deel I en het voorliggende rapport vormt
deel II van de detailanalyse. Met het gereedkomen van de
detailanalyse wordt voor Delfl and één van de mijlpalen
bereikt die gemarkeerd zijn binnen het werkproces van
de KRW.
Het beheergebied van Delfl and valt samen met de beheergebieden
van andere waterbeheerders in een zogenaamd
stroomgebied. In een Stroomgebiedbeheerplan (SGBP)
worden de gezamenlijke waterkwaliteitsdoelen en maatregelenpakketten
van de waterbeheerders binnen een
stroomgebied verantwoord en gerapporteerd naar de Europese
Commissie. De detailanalyse vormt feitelijk voor
elke waterbeheerder, dus ook voor Delfl and, de inbreng in
het SGBP. De planvorming rondom het verplichte SGBP is
in 2005 gestart en heeft met het gereedkomen van de detailanalyse,
na de globale verkenning in 2006, de tweede
stap in de planvorming afgesloten.
De defi nitieve versie van elk SGBP dient voor 22 december
2009 aan de Europese Commissie gerapporteerd te zijn.
Dit betekent dat de status van de SGBP’s binnen Nederland
voor 2008 en daarmee ook die van de onderliggende
detailanalyses, nog niet defi nitief zijn. Er wordt dan ook
gesproken van een ontwerp-SGBP. Elk ontwerp-SGBP gaat
de inspraak in, hetgeen kan leiden tot aanpassingen. De
inspraak kan dus consequenties hebben voor elk van de
detailanalyses. De inspraak voor de elk ontwerp-SGBP
start op 22 december 2008. De regionale waterbeheerders
gaan op 5 januari 2009 de inspraak in. Het bestuurlijke
besluitvormingsproces en de inspraak vormen het sluitstuk
van de planvorming rondom het SGBP.
1.2 Aanleiding rapportage
De komst van de KRW leidt tot een scherpere focus op
waterkwaliteit en vergroot de kennis over en het inzicht
in de ecologie van watersystemen. De richtlijn zorgt voor
een trendbreuk in het waterkwaliteitsbeleid in Nederland
door:
- Aan de nieuw te formuleren waterkwaliteitsdoelen en
maatregelenpakketten een resultaatverplichting tot
doelbereik en uitvoering te verbinden;
- Bij het bepalen van de nieuwe waterkwaliteitsdoelen
uit te gaan van de gewenste ecologische toestand in
plaats van het gebruikelijke (chemische) stoffen- en
emissiebeheersingsbeleid. Het stoffen- en emissiebeheersingsbeleid
verdwijnen niet, maar worden meer
ondersteunend aan het bereiken van ecologisch gezonde
watersystemen. Wat onder ecologisch gezonde
watersystemen wordt verstaan, mag een lidstaat in
enige mate zelf bepalen.
Bestuurlijk ontstaat hiermee de uitdaging een nieuwe
waterkwaliteitsopgave (haalbare waterkwaliteitsdoelen
en uitvoerbare maatregelenpakketten) vast te stellen,
waarbij zowel een gezonde balans tussen ambitie en haalbaarheid
wordt gevonden als ook een brede maatschappelijke
belangenafweging heeft plaatsgevonden. Door de
stroomgebiedbenadering van de KRW ontstaat verder de
uitdaging deze opgave samen met betrokken besturen en
onderling samenhangend te bepalen.
5

Het vaststellen van de nieuwe waterkwaliteitsopgave is
een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle waterpartners
in Nederland, zijnde de Rijksoverheid, de provincies,
de waterschappen en de gemeenten.
1.3 Doel rapportage
Het doel van deze rapportage is om duidelijkheid en
transparantie te bieden in de gevoerde gebiedsprocessen,
inzicht te geven in gemaakte keuzes waar het gaat om
maatregelen en doelen en verantwoording af te leggen
voor die keuzes. Het is geschreven voor een ieder die geïnteresseerd
is in de KRW of in een specifi ek onderdeel hiervan
en die inzicht wil hebben in wat de gemaakte keuzes
in algemene zin betekenen of wat deze voor hem of haar
persoonlijk betekenen.
Daarnaast is het doel van deze rapportage om een bron-
en naslagdocument te hebben voor de komende jaren. De
jaren waarin ook daadwerkelijk uitvoering gegeven zal
moeten gaan worden aan de voorgestelde maatregelen
ten einde de waterkwaliteitsopgave vanuit de KRW ook
daadwerkelijk te realiseren.
1.4 Status rapportage
Dit Technisch Achtergrondrapport Waterlichamen Delfland
is op 9 december 2008 vastgesteld door het college
van Dijkgraaf en Hoogheemraden en vormt daarmee
onderdeel van het Waterbeheerplan voor de periode
2010-2015 (WBP 2010-2015).
Het rapport maakt onderdeel uit van de documenten bij
het concept-SGBP op basis waarvan kan worden ingesproken
en kan daarmee gezien worden als een belangrijke
bron van informatie.
1.5 Leeswijzer
Het voorliggende rapport is opgedeeld in een vijftal blokken.
Deze worden hieronder kort toegelicht:
- Het eerste blok (hoofdstuk 1 en 2) bestaat uit dit inleidende
hoofdstuk en een hoofdstuk waarin de achtergrond
van de KRW wordt toegelicht.
- In het tweede blok (hoofdstuk 3 tot en met 6) wordt
stilgestaan bij de organisatie van de detailanalyse in
het beheergebied van Delfl and, waarbij de aanpak
(hoofdstuk 3), organisatie en afstemming (hoofdstuk
4), communicatie en publieke participatie (hoofdstuk
5) en beleidskader, uitgangspunten en randvoorwaarden
(hoofdstuk 6) aan bod komen.
6
- In het derde blok (hoofdstuk 7 en 8) wordt ingegaan op
de karakterisering van het beheergebied. In hoofdstuk
7 wordt een algemene karakterisering van het (deel)
stroomgebied en beheergebied van Delfl and gegeven.
In hoofdstuk 8 wordt ingegaan op de aanwijzing van
de waterlichamen binnen dit beheergebied.
- Het vierde blok (hoofdstuk 9 tot en met 13) wordt gevormd
door de uitwerkingen van de verschillende gebiedsanalyses.
In het eerste hoofdstuk (hoofdstuk 9)
van dit blok wordt stilgestaan bij de algemene principes
en richtlijnen die voor alle waterlichamen van toepassing
zijn. In de hoofdstukken 10 tot en met 13 wordt
vervolgens ingegaan op de verschillende waterlichamen.
De boezemwaterlichamen Oost- en Westboezem
zijn in één hoofdstuk behandeld (hoofdstuk 10)
- In hoofdstuk 14 wordt ten slotte ingegaan op het vervolgtraject,
waarbij het bestuursakkoord KRW, het monitoringsprogramma
en het onderzoeksprogramma
aan bod gekomen.
- Het rapport wordt afgesloten met een referentielijst
en een aantal bijlagen

2 Achtergrond KRW
Schoon en gezond water is een erfgoed om zuinig op te zijn. Dit wordt op Europees
niveau erkend. De Europese Kaderrichtlijn Water stelt een duurzaam watersysteem
voor ons en toekomstige generaties centraal. De richtlijn gaat uit van gelijkheid. Niet
alleen Nederland maar alle EU-landen moeten volgens dezelfde norm doelen opstellen
en maatregelen nemen.
8

2.1 Inleiding
Het waterkwaliteitsbeleid in Nederland is lange tijd bepaald
door de Nota’s Waterhuishouding. Deze nota’s waren
vooral gericht op het terugdringen van de emissies
van verontreinigende stoffen naar het oppervlaktewater.
In 1969, bij de invoering van de Wet Verontreiniging
Oppervlaktewater (Wvo) was dat ook een logische inzet.
Sinds die tijd is er veel geïnvesteerd, vooral in de aanleg
van riolering en de bouw van afvalwaterzuiveringsinstallaties,
maar ook in de Wvo-vergunningverlening en
-handhaving. Hiermee is een grote verbetering van de waterkwaliteit
tot stand gebracht. Vanaf de tweede helft van
de jaren negentig stagneert deze verbetering.
Tot voor kort was de Wvo het enige instrument van de waterbeheerder
voor verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit.
In 2000 is daar echter de Europese Kaderrichtlijn
Water bijgekomen. De KRW geeft een nieuwe impuls aan
het waterkwaliteitsbeheer. De richtlijn gaat namelijk niet
alleen over verontreinigende stoffen, maar ook over planten
en dieren, de ecologie. Het is zelfs zo, dat de KRW de ecologie
centraal stelt. De reductie van emissies van verontreinigende
stoffen is weliswaar nog steeds een belangrijke peiler
van het beleid, maar in eerste instantie ondersteunend
voor het bereiken van ecologische doelen. Met de KRW wil
de Europese Commissie het volgende bereiken:
- Het beschermen en waar mogelijk verbeteren van
aquatische ecosystemen;
- Het bevorderen van duurzaam gebruik van water;
- Het verbeteren van de waterkwaliteit door een forse
vermindering van lozingen/emissies;
- Het aanzienlijk verminderen van huidige en toekomstige
verontreinigingen van grondwater;
- Het voldoen aan de doelen voor beschermde gebieden,
zoals die gelden vanuit andere Europese richtlijnen
bijvoorbeeld de Vogel- en Habitatrichtlijnen en de
Zwemwaterrichtlijn.
Deze doelstellingen vormen concrete opgaven zoals die
voortkomen uit de Europese Verklaring voor een Nieuwe
Watercultuur. In deze verklaring worden de meervoudige
dimensies van ethische, ecologische, sociale, economische,
politieke en emotionele waarden van aquatische ecosystemen
erkent. Tezamen maar ook elk apart dienen deze
dimensies gezien te worden als een erfgoed. Ecologisch gezond
water dient als erfgoed dan ook zodanig beschermd
en behouden te blijven.
De KRW moet een samenhangend ‘bouwwerk’ van voorschriften
en uitwerkingen vormen, waarover betrokken
besturen samenhangende keuzes moeten maken. Keuzes,
die moeten leiden tot het bereiken van kwalitatief goed
water. De KRW spreekt van het bereiken van de ‘Goede
toestand’. Deze ‘Goede toestand’ wordt uitgewerkt in chemische
én ecologische waterkwaliteitsdoelen en maatregelenpakketten.
De termijn voor het bereiken van de
waterkwaliteitsdoelen c.q. het uitvoeren van vastgelegde
maatregelen is in principe 2015 1 .
2.2 Stroomgebiedbenadering
De KRW gaat uit van een stroomgebiedbenadering, dat
wil zeggen dat de wateren in hun samenhang worden
bekeken. Zo wordt afwenteling van vervuild water van
de ene naar de andere plek voorkomen. Meer dan voorheen
moeten waterbeheerders samen en integraal werken
aan het verbeteren van de waterkwaliteit. Hiermee
probeert de Europese Commissie afwenteling van milieuproblemen
in tijd en ruimte zoveel mogelijk te voorkomen.
Ook zorgt de benadering voor een grotere effi -
ciëntie en kosteneffectiviteit binnen het waterbeheer. De
KRW richt zich daarbij op een uniforme benadering van
de waterkwaliteit in alle lidstaten.
De KRW verplicht lidstaten tot het opstellen van afgestemde
stroomgebiedplannen (SGBP’s). In Nederland is de Staatssecretaris
van Verkeer en Waterstaat eindverantwoordelijke
voor het vaststellen van deze SGBP’s. Zij is daarmee opdrachtgever
voor alle uitwerkingen van de KRW. Door de verdeling
van verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken binnen
het Nederlandse waterbeheer zijn alle waterpartners (Rijk,
provincies, waterschappen, gemeenten) bestuurlijk medeverantwoordelijkheid
zijn voor het uitwerken en bereiken
van de waterkwaliteitsopgave vanuit de KRW. Alle waterpartners
zijn dan ook bij het opstellen van de SGBP’s betrokken.
Via de Implementatiewet EG-kaderrichtlijn water is de
KRW vertaald in de Nederlandse wetgeving.
In Nederland gaan de SGBP’s van de vier internationale
stroomgebieden (Eems, Rijn, Maas en Schelde) samen met
de hoofdpunten van het landelijke waterbeleid de nieuwe
nationale Nota Waterhuishouding vormen. Deze landelijke
nota moet uiterlijk december 2009 volgens de deadlines
van de richtlijn zijn vastgesteld.
1. Voor bijzondere omstandigheden bestaat de mogelijkheid het bereiken van de doelen te faseren (2021 en 2027) dan wel de waterkwaliteitsdoelen te verlagen. Dit moet echter al in het SGBP (in 2009) goed
worden onderbouwd.
9

2.3 Stand still principe
De KRW kent een stand-still principe wat inhoudt dat de
toestand van de waterkwaliteit niet meer achteruit mag
gaan (verslechteren) ten opzichte van de kwaliteit zoals
die aanwezig was in het referentiejaar 2000. In het ‘besluit
kwaliteitseisen en monitoring water’ (de AMvB Doelstellingen)
is beschreven hoe stand-still in Nederland geïnterpreteerd
is. Deze AMvB ligt momenteel (november 2008) ter
inspraak bij de eerste en tweede kamer en is nog niet van
kracht.
2.4 Resultaatverplichting
Het gaat bij de KRW om het realiseren van doelen zoals
vastgelegd in de SGBP’s 2009. Voor het bereiken van deze
doelen, die moeten leiden tot de goede toestand, geldt
een resultaatsverplichting. De termijn waarop die doelstelling
moet worden gehaald kan verschillen, echter voor
de beschermde gebieden geldt 2015. Als gebruik wordt gemaakt
van de fasering (de 2 de planperiode eindigt in 2021,
de 3 de planperiode eindigt in 2027) wordt dat opgenomen
in het SGBP 2009.
Aan het eind van een planperiode (2015, 2021, 2027) kan
blijken dat de doelen niet zijn gehaald. In principe kunnen
er zich dan twee situaties voordoen:
1. Een aantal in het plan opgenomen maatregelen is
niet uitgevoerd:
De lidstaat loopt grote kans om met een ingebrekestellingprocedure
te worden geconfronteerd en wordt
verplicht om de maatregelen als nog uit te voeren;
2. De in het plan opgenomen maatregelen zijn uitgevoerd,
maar het effect is onvoldoende:
De Europese Commissie zal aandringen op additionele
doelstellingen om de doelstellingen te halen in de
volgende beheerperiode. De lidstaat neemt in het volgende
SGBP (iedere 6 jaar) extra maatregelen op om
alsnog de doelen te realiseren. Wanneer het programma
van maatregelen evident onvoldoende was om de
doelen te realiseren, dreigt een ingebrekestelling.
2.5 Proces KRW in Nederland
2.5.1 Landelijke uitwerking
Het feit dat bij de KRW uit wordt gegaan van een stroomgebiedbenadering,
het stand-still principe en (vooral) de
resultaatsverplichting, maakt dat er in Nederland een
uitgebreid KRW-proces wordt gevoerd. Omdat er zoveel
partijen betrokken zijn bij het waterbeheer in Nederland
en omdat het water vele functies en belangen vertegenwoordigd,
kunnen keuzes die ten doel hebben de ecolo-
10
gische waterkwaliteit te verbeteren, voor partijen en belangen
verschillende consequenties hebben. Het is dus
belangrijk dat alle partijen en alle belangen zorgvuldig
worden meegenomen en gewogen.
In 2005 werd gestart met het opzetten van de planvorming
voor de verplichte SGBP’s. De landelijke planning
rondom de planvorming werd vastgelegd in het landelijke
Werkprogramma WB21/KRW 2005-2009. Dit werkprogramma
introduceerde naast de deadlines vanuit de
KRW, ook drie tussentijdse ijk- en beslismomenten voor
de Nederlandse situatie: de Decembernota’s 2005, 2006
en 2007. Via deze extra ‘mijlpalen’ wil de Rijksoverheid
samen met haar regionale waterpartners elk jaar de waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW steeds scherper in
beeld brengen om daaropvolgend strategische keuzes
voor het vervolg richting de SGBP’s te maken (zie fi guur
2.1). In de landelijke Decembernota’s wordt behalve over
de KRW ook over WB21 gerapporteerd.
Voor Delfl and boden de landelijke Decembernota’s de
mogelijkheid de regionale waterkwaliteitsopgave vanuit
de KRW en de knelpunten bij het realiseren van deze opgave
bij het Rijk te agenderen.
De Decembernota 2005 is bestuurlijk vastgesteld en beschrijft
het huidige waterkwaliteitsbeleid en de mate
waarin dit beleid bijdraagt aan het bereiken van de doelen
van de KRW.
Ook de Decembernota 2006 is bestuurlijk vastgesteld. In
deze nota is de bandbreedte in waterkwaliteitsdoelen,
maatregelen en kosten globaal aangeduid en zijn landelijke
en regionale knelpunten voor het bereiken van doelen
of het uitvoeren van maatregelen benoemd. De regionale
waterbeheerders, ook die binnen Rijn-West, hebben daartoe
hun resultaten van de globale verkenning samengevoegd
en geaggregeerd aan DG Water verzonden. Op basis
van de Decembernota 2006 heeft een eerste trechteren
van beleid richting de SGBP’s plaats gevonden.
De Decembernota 2007 is vervangen door het Voortgangsbericht
KRW/WB21 2007. In deze brief is achtereenvolgens
ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen,
de aanpak van de kosten-batenanalyse in 2008 en ten
slotte de werkafspraken tussen rijk en regio voor 2008
en 2009.
2.5.2 Regionale uitwerking
Het Nederlandse Rijnstroomgebied is, vanuit praktisch
oogpunt, verdeeld in vier deelstroomgebieddistricten:

Figuur 2.1: Schematisatie planontwikkeling op landelijk niveau
Rijn-Noord, Rijn-Oost, Rijn-Midden en Rijn-West. Elk district
heeft een eigen organisatie om de KRW uit te kunnen
voeren. Bestuurlijke zaken op (deel)stroomgebiedniveau
worden afgehandeld in het Regionaal Bestuurlijk Overleg
(RBO). Dit wordt voorbereid in het Regionaal Ambtelijk
Overleg (RAO), ondersteund door verschillende werk- of
projectgroepen. De afstemming tussen deze vier deelstroomgebieden
loopt via het Coördinatiebureau Stroomgebieden
Nederland (CSN). Daar vindt ook de afstemming
plaats met de andere Nederlandse stroomgebieddistricten
van de Maas, Schelde en Eems.
Stap Termijn Inhoud
Tabel 2.1: De stappen van de regionale planontwikkeling
Op deelstroomgebiedsniveau is voor het deelstroomgebied
Rijn-West, waar het beheergebied van Delfl and deel
van uitmaakt, een planning uitgewerkt en zijn werkafspraken
gemaakt. In het regionale Werkplan deelstroomgebied
Rijn-West 2005-2009 zijn daartoe strategische
keuzes over methodiek, organisatie, e.d. vastgelegd. De
keuzes zijn op 16 juni 2005 bestuurlijk bekrachtigd in het
RBO Rijn-West en werken door in het KRW proces van
Delfl and. Voor de regionale planontwikkeling tot 2009
zijn zes stappen onderscheiden (zie tabel 2.1).
Stap 1 2005 Het opstellen van beleidsuitgangspunten, richtlijnen en randvoorwaarden voor de het proces van planontwikkeling
Stap 2 2005-2006 Een Globale Verkenning Waterkwaliteitsdoelen - Maatregelen - Kosten KRW op het schaalniveau van het beheergebied
van de waterschappen. Doel: het in beeld brengen van de bandbreedte in mogelijke waterkwaliteitsdoelen,
maatregelenpakketten, kosten en knelpunten rondom doelbereik en uitvoering
Tussenstap 2006 Pilotproject Glastuinbouwgebied met als doel het vinden van een procesvorm, van samen zoeken naar haalbare
doelen en betaalbare maatregelen
Pilotproject Stedelijk water Den Haag met als doel inzicht te verkrijgen in het bestuurlijke besluitvormingsproces
Stap 3 2006-2008 Een Detailanalyse Waterkwaliteitsdoelen - Maatregelen - Kosten KRW op het schaalniveau van oppervlaktewaterlichamen
c.q. deelgebieden. Doel: formuleren haalbare waterkwaliteitsdoelen en uitvoerbare maatregelenpakketten
Een bestuurlijk besluitvormingsproces, verdeeld over:
Stap 4 2008 Vaststellen van concept-waterkwaliteitsdoelen en -maatregelenpakketten via regionale ontwerp-‘waterplannen’
Stap 5 2009 Inspraak en publieke consultatie
Stap 6 2009 Defi nitief vaststellen van de (regionale) ‘waterplannen’, waarmee het waterkwaliteitsbeleid ‘KRW-proof’ wordt
11

De kern van de regionale planontwikkeling wordt gevormd
door de stappen 2 en 3. In deze stappen gaat het
om het doorlopen van een cyclische, iteratieve analyse
van waterkwaliteitsdoelen, maatregelen en kosten (zie
fi guur 2.2). Een analyseproces dat evenals het landelijke
werkprogramma een trechterende werkwijze volgt waarbij
de bandbreedte van waterkwaliteitsdoelen, maatregelen
en kosten voor verschillende strategieën in de tijd
steeds kleiner wordt. Gedurende het proces worden landelijke
en regionale kaders steeds scherper gedefi nieerd
en komen de effecten van maatregelen op ecologie en
waterkwaliteit steeds beter in beeld.
Doel van de stappen 2 en 3 is het formuleren van de
nieuwe waterkwaliteitsdoelen en bijbehorende maatregelenpakketten
inclusief een overzicht van de kosten en
de kostenverdeling (= waterkwaliteitsopgave vanuit de
KRW). De uiteindelijke doelen en maatregelen vormen
dan de ‘bouwstenen’ voor het KRW-proof maken van de
verschillende regionale ‘waterplannen’ en het opstellen
van de verplichte SGBP’s.
De uitkomsten van stap 2 (globale verkenning) zijn beschreven
in de Delfl andse rapportage ‘EU-richtlijnen, lokale
afspraken’. De uitkomsten van de detailanalyse (stap
3) zijn beschreven in voorliggende rapportage.
Figuur 2.2: Schematische weergave analyse KRW
12
Tussen de stappen 2 en 3 heeft Delfl and in 2006 twee
pilotprojecten voor de KRW uitgevoerd, te weten: de pilot
Glastuinbouwgebied en de pilot Stedelijk water Den
Haag. Deze pilotprojecten vormen een voorbereiding
op de Detailanalyse KRW. De pilot Glastuinbouwgebied
maakt duidelijk hoe het proces, van samen zoeken naar
haalbare doelen en betaalbare maatregelen eruit kan
zien. De pilot Stedelijk water Den Haag geeft inzicht in
het bestuurlijke besluitvormingsproces. De leerpunten
en aanbevelingen uit de pilotprojecten hebben hun
weerslag op het KRW-gebiedsproces voor de periode
2007 tot 2009. In bijlage 1 is een samenvatting weergegeven
van deze twee pilotprojecten.
Volgens landelijke en regionale bestuurlijke afspraken
gaat het uitwerken van de ‘bouwstenen’ via bestuurlijke
gebiedsprocessen (‘bottom up’) gebeuren. Verder is besloten
dat het vormgeven, begeleiden en uitvoeren van
de bestuurlijke gebiedsprocessen een taak is van de waterschappen.

3 Aanpak detailanalyse
Het doel van de detailanalyse was het bepalen van haalbare waterkwaliteitsdoelen en
betaalbare maatregelenpakketten voor het beheersgebied van Delfl and. De uitkomsten
van de detailanalyse vormen de basis voor de besluitvorming over de doelen en de
maatregelen die tussen 2010-2015 en de periode 2015 tot en met 2027 genomen worden
voor het verbeteren van de waterkwaliteit.
14

3.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de manier waarop Delfland
de detailanalyse heeft aangepakt. Het betreft dus het
proces over de periode 2006 tot en met eind 2008. Hierbij
wordt ingegaan op de verschillende stappen die daarbij
zijn doorlopen. In hoofdstuk 4 wordt vervolgens in meer detail
ingegaan op de organisatie van de detailanalyse en in
hoofdstuk 5 op het communicatietraject dat is doorlopen.
Vooraf was ingeschat dat de detailanalyse omgeven zou
zijn met de nodige onzekerheden. Vandaar dat een aanpak
is gekozen die verliep van globaal naar concreet. De detailanalyse
was een proces op bestuurlijk, maatschappelijk
en ambtelijk niveau. Opdrachtgever van de detailanalyse
waren de regionale waterpartners. Binnen de detailanalyse
waren meerdere interactieve en terugkoppelmomenten
ingebouwd die voldoende mogelijkheden bieden voor
tussentijdse (bestuurlijke) bijsturing van de koers. Van dit
proces was het Hoogheemraadschap van Delfl and de trekker
en de opsteller van het proces. Als procestrekker heeft
Delfl and in de aanpak 4 stappen onderscheiden om de detailanalyse
uit te voeren (zie fi guur 3.1).
1 Huiswerk
(op orde)
2a Analyse 2b ‘Gebieds-proces
3 Synthese
Figuur 3.1: Stappen detailanalyse op hoofdlijnen
De detailanalyse startte met een inhoudelijke voorbereiding
(‘huiswerk op orde’). Delfl and heeft als procestrekker
het initiatief genomen om in samenspraak met de
andere waterpartners de vertrekpunten en noodzakelijke
informatie voor de ‘gebiedsprocessen’ te verzamelen en
in beeld te brengen. Delfl and had als taken om enerzijds
de andere waterpartners aan deze voorbereidende stap
te laten deelnemen én om anderzijds de eigen watersysteeminformatie
voor de ‘gebiedsprocessen’ beschikbaar
te maken. Het ‘huiswerk’ vormde de basis voor de stappen
‘analyse’ en ‘gebiedsprocessen’.
De stappen ‘analyse’ en ‘gebiedsprocessen’ staan in iteratieve
relatie tot elkaar. Binnen de ‘analyse’ gaat het om
het uitwerken én toetsen van de inhoudelijke aspecten
van de KRW via technisch-inhoudelijke exercities. Samen
met de resultaten van het ‘huiswerk’ vormden de resultaten
van deze exercities de input voor de ‘gebiedsprocessen’.
De ‘gebiedsprocessen’ werden samen met de andere
waterpartners opgezet. Er werd daarbij zoveel mogelijk
aangesloten bij bestaande samenwerkingsverbanden en/
of ontwikkelingen. Binnen elk ‘gebiedsproces’ werd dan de
gebiedsspecifi eke waterkwaliteitsopgave vanuit de KRW
(concept-waterkwaliteitsdoelen en maatregelen) uitgewerkt
en bediscussieerd. Bestuurders en maatschappelijke
belangenorganisaties werden door middel van werksessies
en formele overleggen over thema’s/dilemma’s bij
de uitwerking betrokken.
Het werkproces is geëindigd met de stap ‘synthese’,
waarin alle resultaten van de verschillende werkprocessen
worden samengevoegd in twee eindrapporten, te
weten de KRW-gebiedsrapportage schoon water om van
te genieten en deze voorliggende Technische achtergrondrapportage
Waterlichamen Delfl and. Daarnaast zijn de
bestuurlijke afspraken verankerd in de bestuursovereenkomst
KRW-Delfl and, schoon water om van te genieten.
In de rapporten is de complete waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW voor Delfl and beschreven en als een ontwerpplan
door de besturen van Delfl and en zijn waterpartners
voorgelegd aan belanghebbenden. Gebiedspartijen
(o.a. maatschappelijke belangenorganisaties) zijn
geïnformeerd en geconsulteerd. Het rapporten zijn de
‘bouwsteen’ voor het bestuurlijke besluitvormingsproces
ná de detailanalyse en vormen de inhoudelijke basis
voor het inspraakproces.
Basis: indeling regionale watersystemen
Voor de detailanalyse is Delfl and uitgegaan van de begrenzing
van de waterlichamen zoals gedefi nieerd door
het waterschapsbestuur in 2004. Oppervlaktewaterlichamen
zijn de rapportage-eenheden voor de KRW, waaraan
de nieuwe waterkwaliteitsdoelen, maatregelenpakketten
én monitoringsverplichtingen worden gekoppeld. Ze zijn
onderdeel van het huidige waterhuishoudkundige systeem
binnen Delfl and. De begrenzingen en typeringen
hebben een voorlopige status. Bij defi nitief vaststellen
van het KRW plan (eind 2009) worden de begrenzingen
en typeringen met het SGBP defi nitief vastgesteld.
Binnen het polderboezemsysteem hebben oppervlaktewaterlichamen
een directe hydrologische relatie met al
het oppervlaktewater in het ‘omliggende’ stroomgebied.
15

In de detailanalyse is daarom voor prioritaire stoffen, Rijnrelevante
stoffen en de ecologie ondersteunende stoffen
stikstof en fosfaat ook naar mogelijke maatregelen gekeken
in het ‘omliggende’ polders.
3.2 Huiswerk op orde
Delfl and heeft als waterbeheerder informatie over het
functioneren van het watersysteem voor de ‘gebiedsprocessen’
beschikbaar gesteld. Het gaat onder andere om
informatie over aan- en afvoersituatie, grondgebruik,
huidige toestand waterkwaliteit, knelpunten en bronnen.
Belangrijke informatie komt al uit de globale verkenning,
waarin een beeld van de mogelijke waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW voor 2015 wordt geschetst. Delfl and heeft
deze verkenning tussen september 2005 en mei 2006
(vooral intern) uitgevoerd. Ook gaat het om het in samenspraak
met de andere waterpartners bepalen van beleidskaders,
bestuurlijke randvoorwaarden en wensen.
Delfl and heeft genoemde verwerkt zaken in een stappenplan
per oppervlaktewaterlichaam. Een stappenplan is
16
ambtelijk en bestuurlijk besproken, waardoor een gezamenlijk
vertrekpunt voor de volgende stappen ontstaat.
3.3 Gebiedsprocessen
Delfl and heeft de waterkwaliteitsopgave vanuit de KRW
(waterkwaliteitsdoelen en de maatregelenpakketten)
via interactieve werksessies opgesteld en besproken. Dit
op basis van de producten van de stappen ‘huiswerk’ en
‘analyse’. De werksessies vonden zowel intern binnen
Delfl and als extern met de andere waterpartners en gebiedspartijen
plaats.
Concreet ging het om het organiseren van interactieve
werksessies met ambtelijke vertegenwoordigers van de
waterpartners en (ambtelijke) vertegenwoordigers van
maatschappelijke organisaties. De werksessies waren gericht
op het gezamenlijk bepalen van een werkbaar en kosteneffectief
pakket aan waterkwaliteitsmaatregelen per
oppervlaktewaterlichaam incl. het stroomgebied.
Het in beeld brengen van de waterkwaliteitsopgave geldt
Activiteit Doel Actie/initiatief door:
Uitvoeren watersysteemanalyse Het opstellen van een zo volledig mogelijke gebiedsbeschrijving (toestand,
knelpunten).
Uitvoeren actoren- én krachtenveldanalyse
Inventariseren maatregelen huidig
beleid
Opstellen stappenplannen per
gebied
Tabel 3.1: Activiteiten binnen de stap ’Huiswerk’
Tabel 3.2: Activiteiten binnen de stap ’Gebiedsprocessen’
Het verkennen van de gebiedspartijen (maatschappelijke belangenorganisaties)
die bij het gebiedsproces moeten worden betrokken.
Het samenstellen van een overzicht van bestaande, concreet voorgenomen
waterkwaliteitsmaatregelen/voor waterkwaliteit relevante maatregelen.
Het bepalen van (beleids)kaders en werkafspraken voor het uitvoeren
van het werkproces.
Het verkrijgen van ambtelijke en, indien gewenst, bestuurlijke instemming
voor en betrokkenheid bij het gebiedsproces.
Delfl and i.s.m. RWS, gemeenten
Delfl and i.s.m. gemeenten
Delfl and, RWS, gemeenten, provincie
Delfl and, RWS, provincie, gemeenten
Activiteit Doel Actie/initiatief door:
Gebiedsproces per kleinschalig
oppervlaktewaterlichaam
(polders, 3x)
Gebiedsproces voor de Oost- en de
Westboezem
Gebiedsproces rondom
duinwaterinfi ltratieplassen
Het samen met andere waterpartners en de gebiedspartijen bepalen van
de regionale waterkwaliteitsopgave in de vorm van:
- Uitvoerbare maatregelen en een daaruit samengesteld en
gedragen pakket;
- (Breed) gedragen (ecologische) waterkwaliteitsdoelen op basis
van het mogelijke doelbereik van de gekozen maatregelen;
- Gedragen (chemische) waterkwaliteitsdoelen.
Delfl and, buurwaterschappen,
RWS, provincie, gemeenten,
belangenorganisaties
Delfl and, RWS, provincie,
gemeenten, belangenorganisaties
Delfl and, buurwaterschappen,
drinkwaterleidingbedrijven,
provincie, belangenorganisaties

niet alleen voor de regionale watersystemen. Ook voor de
gedefi nieerde grondwaterlichamen en de landelijke watersystemen
moet de opgave in beeld worden gebracht. Deze
opgaven kunnen van invloed zijn (randvoorwaarden, directe relaties)
op de regionale waterkwaliteitsopgave. Het initiatief
hiervoor lag bij de andere waterpartners, resp. provincie en
rijkswaterstaat. Deze organisaties werden gevraagd de benodigde
informatie in de ‘gebiedsprocessen’ in te brengen.
Faseren
Vanwege de beschikbare capaciteit, middelen én vanuit
inhoudelijke aspecten heeft Delfl and met de gebiedspartijen
afgesproken de gebiedsprocessen van de waterlichamen
te faseren. In het najaar van 2006 is gestart met de
gebiedsprocessen rondom:
[A] De ‘kleinere’ oppervlaktewaterlichamen (Polder van
Nootdorp 2 , Zuidpolder van Delfgauw, Polder Berkel,
de Holierhoekse en Zouteveense Polder)
[B] De ‘waterparels’ (de Banken, de Scheg en de Ackerdijkse
Plassen) en de zwemwateren.
Begin 2007 volgden de processen rondom:
[C] De twee ‘grotere’ oppervlaktewaterlichamen: West- en
Oostboezem.
[D] De drinkwaterinfi ltratieplassen in de duinen. Hiervoor
is een gezamenlijk proces met Hoogheemraadschap
van Rijnland en Hollands Noorderkwartier uitgevoerd.
Dit faseren bood de mogelijkheid om het beoogde resultaat,
ee0aterkwaliteitsdoelen en betaalbare maatregelenpakketten,
te bereiken:
- De mogelijkheid om kennis, leerpunten en ervaring op
te doen met het vormgeven, begeleiden en uitvoeren
van ‘gebiedsprocessen’ rondom de ‘kleinere’ oppervlaktewaterlichamen
dan wel de andere oppervlaktewateren;
- De mogelijkheid om de kennis, leerpunten en ervaringen
vanuit de pilots te gebruiken bij het opzetten van de
‘gebiedsprocessen’ rondom de meer complexe gebieden
West- en Oostboezem (immers de twee KRW-piltoprojecten
waren pas eind 2006 afgerond).
Voor de detailanalyse zijn aparte gebiedsprocessen gevoerd.
Voor de kleine polderwaterlichamen en de grotere
boezemwaterlichamen. Na verloop van tijd zijn de gebiedsprocessen
wel naar elkaar toegelopen en samengevoegd.
Er bleek geen meerwaarde meer te bestaan in het blijven
splitsen van gebiedsprocessen van de verschillende waterlichamen.
Voor verdere uitleg over de organisatie van
de gebiedsprocessen zie hoofdstuk 4.
3.4 Analyse
Delfl and is in samenspraak met gebiedspartijen gekomen
tot haalbare waterkwaliteitsdoelen en uitvoerbare maatregelenpakketten.
Delfl and heeft naast het ‘huiswerk’ ook
aanvullende input uit de ‘gebiedsprocessen’ gegenereerd
voor het opstellen van ecologische doelen en een overzicht
van mogelijke maatregelen.
Activiteit Doel Actie/initiatief door:
Inventariseren chemische waterkwaliteitsdoelen
Het in beeld brengen van alle relevante chemische waterkwaliteitsdoelen
(normen).
17
DG Water (Min V&W), Delfl and
Opstellen maatlatten Het opstellen van maatlatten voor kunstmatige watertypen Delfl and, buurwaterschappen
Opstellen MEP – GEP Het opstellen van referentiebeelden en ecologische waterkwaliteitsdoelen
per watertype
Inventariseren mogelijke maatregelen
Uitwerken en onderbouwen uitkomsten
‘gebiedsproces’
Tabel 3.3: Activiteiten binnen de stap ’Analyse’
Het samenstellen van een longlist van alle mogelijke waterkwaliteitsmaatregelen.
Het uitwerken en onderbouwen van de waterkwaliteitsopgave (toetsen
maatregelenpakketten op effecten).
Delfl and
Delfl and, RWS, gemeenten,
provincie, maatschappelijke
belangenorganisaties
Delfl and, RWS, provincie,
gemeenten
2. In een later stadium van het proces is waterlichaam Polder van Nootdorp van de waterlichamenkaart verdwenen. Uit nadere analyses en als gevolg van herverdeling van de polder bleek hij niet meer te
voldoen aan het oppervlaktecriterium van 1000 ha.

Het onderdeel analyse had als doel om het werk uit de
stappen huiswerk en gebiedsproces te vertalen naar de
vereisten van de KRW. Daarnaast ging het binnen deze
stap gaat het ook om het toetsen van de effecten van gekozen
maatregelen via het waterkwaliteitsinstrumentarium.
De resultaten worden weer in de ‘gebiedsprocessen’
ingebracht. Op deze manier is de iteratieslag gemaakt.
Bij aanvang van de detailanalyse was het de bedoeling om
voor het beheergebied van Delfl and aparte maatlatten op
te stellen en aparte MEP’s en GEP’s op te stellen. Delfl and
is hier samen met de gebiedspartijen en omliggende waterschappen
begin 2007 ook mee begonnen, echter tegelijkertijd
was gestart met het opstellen van landelijke
KRW-maatlatten specifi ek voor Sloten en Kanalen. Deze
hebben hun weerslag gekregen in de Default maatlat
Sloten en Kanalen. In het gebiedsproces KRW-Delfl and is
ervoor gekozen om ook deze default te gebruiken omdat
daarmee aangesloten wordt op de landelijke systematiek.
Daarnaast werden de default maatlatten als goed bruikbaar
ervaren voor de waterlichamen van Delfl and.
3.5 Synthese
De resultaten van alle ‘gebiedsprocessen’ zijn samengebracht
in twee eindrapporten. Het betreft een gebiedsrapportage
voor het KRW proces in Delfl and waarin een
samenvatting is weergegeven van het totaal doorlopen
proces en een technische achtergrondreportage die een
inhoudelijke en gedetailleerde weergave is van de detailanalyse.
In dit rapport wordt de complete waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW voor Delfl and gepresenteerd.
Product
Een eindrapport met de complete waterkwaliteitsopgave
vanuit de KRW voor Delfl and en een verantwoording voor
de gevoerde gebiedsprocessen. Vooraf is bij het opstellen
van het procesontwerp voor het Delfl andse gebiedsproces
een indicatie gegeven hoe het eindproduct eruit zou moeten
zien. Deze onderdelen zijn hieronder kort weergege-
18
ven. Vanzelfsprekend zijn in de loop van het proces andere
inzichten ontstaan waardoor het uiteindelijke eindproduct
er anders uitziet. Zoals reeds eerder aangegeven in
deze rapportage zijn de uitkomsten van het gebiedsproces
van de KRW in Delfl and vastgelegd in twee rapportages
en een bestuursovereenkomst.
- Een zo goed mogelijke beschrijving van het functioneren
van het watersysteem met nadruk op een toestandsbeschrijving
(chemisch en ecologisch), een knelpunten-
en bronnenanalyse;
- Een set van kaartbeelden met de begrenzingen en typeringen
(status, categorie, watertype) van alle oppervlaktewaterlichamen
volgens de defi nitievoorschriften
van de KRW.
- Een set van kaartbeelden met beelden van de chemische
en ecologische toestand;
- Alle (ontwerp-)chemische en ecologische waterkwaliteitsdoelen
(GCT+GEP’s) voor Delfl and incl. een onderbouwing
van het gekozen ambitieniveau (waarom wel
en niet streven naar een bepaald doelbereik?);
- Alle (ontwerp-)maatregelenpakketten voor Delfl and
incl. een overzicht van de kosten en baten (voor zover
mogelijk), de uitvoerende partijen én een onderbouwing
van de keuzes (waarom wel en niet bepaalde
maatregelen uitvoeren?);
- Een planning/fasering van de uitvoering incl. onderbouwing
van de keuzes;
- Een set van kaartbeelden met de locaties waar bepaalde
maatregelen zijn voorzien;
- Een operationeel meetprogramma met bijbehorend
meetplan.
Activiteit Doel Actie/initiatief door:
Uitvoeren MKBA Het in beeld brengen van maatschappelijke kosten + baten als input
voor integraal afgewogen besluitvorming door betrokken besturen.
Opstellen eindrapport detailanalyse
KRW
Tabel 3.4: Activiteiten binnen de stap ’Synthese’
Het bijeenbrengen van alle informatie vanuit de ‘gebiedsprocessen’ tot
één rapport.
Initiatief: Provincie ZH
Actie: waterpartners
Delfl and i.s.m. RWS, provincie,
gemeenten

4 Organisatie en afstemming
Delfl and is samen met de provincie en gemeenten in het gebied verantwoordelijk voor
het opstellen van haalbare waterkwaliteitsdoelen en uitvoerbare maatregelpakketten,
inclusief een kostenverdeling en een planning. In samenwerking met het Stadsgewest
Haaglanden en maatschappelijke organisaties hebben deze partijen het gebiedsproces
voor de Kaderrichtlijn Water in Delfl and vormgegeven.
20

4.1 Organisatie KRW
Op grond van een indeling in deelstroomgebieden zijn
voor het uitwerken van de KRW zeven regionale samenwerkingsverbanden
en een landelijke structuur opgezet.
Deze structuren staan niet los van ontwikkelingen als
NBW en WB21 binnen het waterbeheer. Verder zijn voor
het uitvoeren van de KRW binnen Rijn-West basisafspraken
gemaakt over de rol- en taakverdeling tussen de verschillende
partijen. Deze afspraken zijn verder uitgewerkt
in werkprocessen per waterbeheerder, in samenspraak
met betrokken partijen.
Figuur 4.1: Organisatie KRW in Nederland
Landelijk niveau
Op landelijk niveau is het Landelijk Bestuurlijk Overleg
Water (LBOW) ingesteld. Dit overleg richt zich op het aansturen
van het Nederlandse waterbeleid en voert dus de
regie over het uitvoeren van de KRW. De Staatssecretaris
van Verkeer en Waterstaat zit het overleg voor. De regionale
waterbeheerders zijn via de koepelorganisaties
(Interprovinciaal Overleg, Unie van Waterschappen en
Vereniging van Nederlandse Gemeenten) in het overleg
vertegenwoordigt.
Besluitvorming door het LBOW wordt ambtelijk voorbereid
door de Regiegroep. Dit overleg op hoog ambtelijk niveau
wordt voorgezeten door de landelijke projectleider
KRW ofwel stroomgebiedcoördinator. De coördinator is
aangesteld door de Staatssecretaris en verantwoordelijk
voor het coördineren en afstemmen van de werkzaamheden
tussen het landelijke en het regionale niveau én
tussen de verschillende deelstroomgebieden. De stroomgebiedcoördinator
wordt geassisteerd door adjunctstroomgebiedcoördinatoren.
Regionaal niveau
Op regionaal schaalniveau (deelstroomgebieden) zijn
voor het uitwerken van de KRW overlegstructuren opgezet.
Delfl and maakt geheel deel uit van het deelstroom-
gebied Rijn-West en dus neemt het hoogheemraadschap
deel aan het gelijknamige regionale samenwerkingsverband.
Het samenwerkingsverband Rijn-West is een hulpstructuur
om de KRW uit te werken. De samenwerking
richt zich op het afstemmen en plannen van onderlinge
activiteiten als ook het gezamenlijk agenderen van knelpunten
bij én informeren van de Rijksoverheid.
Het samenwerkingsverband wordt aangestuurd door het
Regionaal Bestuurlijk Overleg Rijn-West (RBO RW). Aan dit
overleg nemen alle provincies, alle waterschappen, enkele
bestuursleden van de gemeenten (als vertegenwoordigers
van alle gemeenten) en leidinggevenden van de regionale
directies van Rijkswaterstaat én LNV deel.
Het RBO RW wordt ondersteund door het Regionaal
Ambtelijk Overleg Rijn-West (RAO RW), een kernteam en
inhoudelijke werkgroepen. Maatschappelijke belangenorganisaties
zijn bij het uitwerken van de richtlijn betrokken
via de regionale klankbordgroep. Deze adviseert
aan het RBO RW.
Het RBO RW neemt niet de formele en autonome rollen en
taken van de betrokken overheidsbesturen over. Besluitvorming
en planvorming blijven bevoegdheden van de
afzonderlijke besturen; het RBO RW bereid enkel en alleen
de besluitvorming in deze besturen voor. Het RBO RW coordineert
niet de afstemming tussen de KRW met de uitvoering
van WB21. Dit wordt overgelaten aan de afzonderlijke
waterschapsbesturen via gebiedsgericht maatwerk.
Aanvullend op het RBO RW en het RAO RW voert Delfl and
regelmatig overleg met haar buurwaterschappen, zowel
bestuurlijk als ambtelijk. Dit om tot gezamenlijke standpuntbepaling
dan wel uitwerking van verschillende onderdelen
te komen.
4.2 Organisatie gebiedsprocessen
Voor de regionale overheden is het belangrijk dat in het
SGBP haalbare waterkwaliteitsdoelen en realistische
maatregelenpakketten worden opgenomen. Daarom werken
de Provincie Zuid-Holland, het Hoogheemraadschap
van Delfl and en de gemeenten binnen het beheergebied
van Delfl and samen aan hun bijdrage aan het SGBP. Dit
heet het gebiedsproces KRW-Delfl and.
Een eerdere verkenning heeft geleerd dat de KRW-opgave
in het beheergebied van Delfl and omvangrijk is en ruimtelijke
implicaties heeft. De benodigde maatregelen liggen
voor een belangrijk deel op het werkterrein van waterschap
en gemeenten en in mindere mate op dat van de
21

provincie. Het Stadsgewest Haaglanden was verantwoordelijk
voor het voorzitterschap van het BO KRW.
De betrokken partijen hebben elkaar nodig voor het vinden
van de meest effectieve oplossingen. Voor de uitwerking
van de defi nitieve maatregelenpakketten is een goede afstemming
vereist. Op 5 februari 2007 is daarom besloten
een bestuurlijk afstemmingsoverleg over de KRW in het
leven te roepen voor het beheergebied van Delfl and.
Hoe het gebiedsproces in Delfl and is georganiseerd, is
weergegeven in onderstaande fi guur.
Figuur 4.2: Stroomschema van het gebiedsproces in Delfl and
Er is gekozen voor een aanpak waarbij gebiedsprocessen
centraal staan. Zo worden de overheden en maatschappelijke
belangenorganisaties optimaal betrokken bij het
vaststellen van de doelen en de maatregelen, waardoor
gezamenlijkheid en medeverantwoordelijkheid ontstaat.
Voor de waterlichamen werkte het hoogheemraadschap
voorstellen voor de waterkwaliteitsopgave stap voor stap
uit. Deze voorstellen werden aan de gebiedswerkgroepen
(de werksessies) en in bilaterale contacten voorgelegd en
besproken. De opbouw van de maatregelenpakketten was
een gezamenlijk proces van voorbereiden door het hoogheemraadschap
met inhoudelijke inbreng van de partijen.
22
De uiteindelijke voorstellen voor waterkwaliteitsopgave
en maatregelen werden via het ambtelijk overleg en de
klankbordgroep ter besluitvorming doorgeleid naar het
Bestuurlijk Overleg.
Bestuurlijk Overleg KRW
Het Bestuurlijk Overleg KRW Delfl and (BO KRW) geeft sturing
aan de uitwerking van de bijdrage vanuit het beheergebied
van Delfl and aan het SGBP. Het overleg stuurt de
ambtelijke uitwerking aan en beslist over het pakket van
doelen en maatregelen dat wordt aangeleverd aan het Regionaal
Bestuurlijk Overleg (RBO) Rijn-West ten behoeve
van het SGBP.
De afzonderlijke organisaties (gemeenten, hoogheemraadschap,
provincie) stellen vervolgens in hun bestuur
de maatregelen vast die op hun werkterrein liggen.
Het Bestuurlijk Overleg bestaat uit bestuurlijke vertegenwoordigers
van de gemeenten 3 , het hoogheemraadschap
van Delfl and, de provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat
(voor de samenstelling zie bijlage 2). Delfl and voert
hierbij het secretariaat.
Ambtelijk overleg
Hierin hebben zitting de ambtelijke vertegenwoordigers
van de waterpartners. De taak van het ambtelijk overleg is
het voorbereiden van de vergaderingen van het Bestuurlijk
Overleg KRW.
Klankbordgroep
De rol van de klankbordgroep is meedenken bij het opstellen
van doelen en maatregelen en refl ecteren op de doelen
en maatregelen die uiteindelijk worden voorgelegd
aan het BO KRW. De bevindingen van de klankbordgroep
worden ingebracht en meegewogen in het BO KRW.
Hierin zijn vertegenwoordigd organisaties op het gebied
van landbouw, natuur, milieu, visserij, recreatie en bedrijfsleven
(voor de samenstelling zie bijlage 2).
Werksessies met betrokken overheden en belangenorganisaties
vormden de basis voor de inhoudelijke voorbereiding
van het BO KRW Delfl and. De werksessies werden
georganiseerd per waterlichaam.
Voor het totale gebiedsproces vervulde het hoogheemraadschap
van Delfl and de trekkersrol.
3. De gemeenten gelegen binnen het beheergebied van Delfl and en direct betrokken bij de KRW-opgave zijn: Delft, Den Haag, Lansingerland, Leidschendam-Voorburg, Maassluis, Midden-Delfl and, Pijnacker-
Nootdorp, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Wassenaar, Westland en het stadsgewest Haaglanden.

Relatie met Rijn-West
Het uitwerken van de KRW wordt op het niveau van het deelstroomgebied
Rijn-West bestuurlijk begeleid door het Regionaal
Bestuurlijk Overleg Rijn-West (RBO RW). Aan dit overleg
nemen vertegenwoordigers van alle waterpartners deel.
4.3 Rollen, taken en bevoegdheden betrokken partijen
Hoogheemraadschap van Delfl and
Het Hoogheemraadschap van Delfl and had binnen zijn
beheergebied twee rollen in het KRW werkproces: procesmanager
(initiator en facilitator) van de detailanalyse en
waterkwaliteitsbeheerder. Deze laatste rol brengt met zich
mee dat Delfl and binnen het KRW proces als “waterautoriteit”
ofwel het kennisinstituut voor waterbeheer optreedt,
die alle benodigde watersysteemkennis in het gebiedsgerichte
proces inbrengt. Daarnaast is Delfl and besluitvormer
wat betreft het vastleggen van doelen, uitvoerbare maatregelen
en kosten in Waterbeheerplannen en is zij (mede)
fi nancier van (een deel van) de uit te voeren maatregelen.
Gemeenten binnen Delfl and
Gemeenten hadden als lokaal bestuur een inhoudelijke
en een besluitvormende taak. Het ging hier om de inbreng
van informatie vanuit beleids- en beheertaken op
terreinen als riolering, ruimtelijke ordening, milieu, beheer
& inrichting. Gemeenten hadden een deel van het
instrumentarium voor het verbeteren van de (lokale) waterkwaliteit
in handen. Verder ging het om het vastleggen
van het gemeentelijke aandeel in de maatregelen in
plannen en/of uitvoeringsprogramma’s, GRP’s, bestemmingsplannen,
baggerplannen en milieubeleidsplannen.
Een aantal gemeenten zijn daarnaast (mede) fi nancier
van (een deel van) de uit te voeren maatregelen.
Provincie Zuid-Holland
De provincie had als algemeen middenbestuur de rol als
integraal afweger van belangen en processen op bovenlokaal
schaalniveau. Ook had zij de rollen van regionaal procesbewaker
en toezichthouder. Haar taken waren o.a. om
landelijke beleidskaders en beleidsbeslissingen vertalen
naar bruikbare uitwerkingen voor Delfl and en de gemeenten
én oplossingen aan te dragen in het geval van meningsverschillen
tussen Delfl and en een gemeente. Ook is
de provincie (mede)verantwoordelijk voor het fi nancieren
en uitvoeren van een deel van de gekozen maatregelen.
De provincie Zuid-Holland had voorts als taak om de relatie
tussen grondwater en kwaliteit van de regionale
watersystemen in beeld te brengen en de opgave voor
het grondwater uit te werken.
Rijksoverheid
Ministeries; De Rijksoverheid (de ministeries van VROM,
V&W en LNV) vertegenwoordigt Nederland als lidstaat
binnen de Europese Unie en is primair verantwoordelijk
voor het uitvoeren van de KRW, de verantwoording naar
de Europese Commissie en de afstemming met andere
lidstaten. Vanuit haar rol van landelijk beleidsmaker en
wetgever is zij verantwoordelijk voor het opstellen van
landelijk generieke beleidskaders, het beschikbaar stellen
van wettelijke instrumenten en/of het formuleren van
maatregelen om vastgestelde beleidskaders uit te voeren.
Ook heeft de Rijksoverheid de rol van toetser van de resultaten
van de door de regionale samenwerkingsverbanden
aangereikte uitwerkingen. Ook de Rijksoverheid is medeverantwoordelijk
voor het fi nancieren en uitvoeren van
een deel van de gekozen maatregelen.
Rijkswaterstaat (regionale directies); Rijkswaterstaat
had als waterbeheerder van het hoofdwatersysteem de
rol de waterkwaliteitsopgave voor de begrensde oppervlaktewaterlichamen
binnen het hoofdwatersysteem in
beeld te brengen. Vanuit die opgave had zij ook de taak
de randvoorwaarden en raakvlakken tussen het hoofdwatersysteem
en het regionale watersysteem van Delfl and in
beeld te brengen. Als waterbeheerder was Rijkswaterstaat
verantwoordelijk voor het uitvoeren van hun aandeel in
de gekozen maatregelen en daarmee ook voor het regelen
van de fi nanciering van deze maatregelen.
Europese Unie
De Europese Unie stelt als beleidsmaker en wetgever generieke
beleidskaders voor het waterheer en aanverwante
beleidsterreinen op én stelt wettelijke instrumenten beschikbaar
dan wel formuleert uitvoerbare maatregelen.
Een voorbeeld is het vaststellen van Europese chemische
waterkwaliteitsdoelen (normen) voor prioritaire en andere
milieugevaarlijke stoffen. De Europese Commissie
toetst als coördinator en toezichthouder de ontwikkelingen
op (inter)nationaal niveau en de SGBP’s, zoals die door
de lidstaten moeten worden aangeleverd. Ook de Europese
Unie heeft de rollen van medefi nancier en uitvoerder
van een deel van de gekozen maatregelen.
Maatschappelijke belangenorganisatie / gebiedspartijen
De organisaties op het gebied van landbouw, natuur, milieu,
visserij, recreatie en bedrijfsleven dachten mee bij het
opstellen van doelen en maatregelen. Zij brachten daarbij
hun (gebieds)kennis en ervaring in.
23

5 Communicatie en publieke
participatie
De Kaderrichtlijn Water vraagt van de lidstaten om maatschappelijke organisaties en
het brede publiek zo vroeg mogelijk te betrekken bij de uitvoering van de richtlijn. Het
betrekken van verschillende partijen bij het KRW-proces heeft een positieve invloed op
de kwaliteit van de besluitvorming. Het creëren van bewustzijn voor het belang van
een goede waterkwaliteit en draagvlak voor maatregelen zijn daar onlosmakelijk mee
verbonden.
24

5.1 Inleiding
Delfl and heeft de waterpartners en alle relevante gebiedspartijen
betrokken bij het bepalen van waterkwaliteitsopgave.
De Kaderrichtlijn Water vereist intensieve
samenwerking voor het formuleren van de waterkwaliteitsdoelen
en maatregelen. Gemeenten, provincie
en belangenorganisaties hebben actief meegedaan en
hun kennis en ervaring ingebracht in het proces. Voor
communicatie over de Kaderrichtlijn Water en actieve
betrokkenheid van belanghebbenden heeft Delfl and de
volgende uitgangspunten geformuleerd:
1. Delfl and voldoet aan artikel 14 van de KRW en de afspraken
die binnen Rijn-West zijn gemaakt.
2. Gemeenten, provincie en rijkswaterstaat zijn vanuit
hun taken en verantwoordelijkheden in het KRW-proces
partner in de gebiedsprocessen.
3. Aan maatschappelijke organisaties op het gebied van
landbouw, visserij, natuur en milieu, recreatie en economie
wordt de gelegenheid geboden actief te participeren
in de KRW-gebiedsprocessen.
4. Burgers worden voldoende geïnformeerd om gebruik
te kunnen maken van inspraakprocedures.
5. Met gemeenten worden afspraken gemaakt over het
betrekken van burgers bij het gebiedsgericht uitwerken
van maatregelen in het vervolgtraject.
5.2 Participatie in het gebiedsproces
Uitgangspunt bij de gekozen vorm van participatie is dat
de maatschappelijke belangenorganisaties in dit proces
individuele burgers en (agrarische) bedrijven vertegenwoordigen
bij het uitwerken van de KRW.
De praktijk en diverse onderzoeken leren, dat participatie
pas zinvol is wanneer het onderwerp voldoende concreet
is, het de leefomgeving van de burger raakt en er een handelingsperspectief
voor de burger aan verbonden kan
worden. Het KRW-proces voldoet niet aan deze punten,
zodat er voor gekozen is het participatieproces via maatschappelijke
belangenorganisaties te laten plaatsvinden.
In 2007 en 2008 heeft Delfl and een intensief gebiedsproces
gevoerd voor het opstellen van waterkwaliteitsdoelen
en bijbehorende maatregelpakketten voor
waterlichamen, waterparels en zwemwateren. Bij deze
gebiedsprocessen waren alle relevante partijen in het
gebied betrokken. Delfl and heeft per waterlichaam een
aantal werksessies (zie tabel 5.1.) voor gemeenten, provincie
en maatschappelijke organisaties georganiseerd.
Tijdens de sessies brachten de gebiedspartijen informatie
en hun kennis in en hebben de partijen meegedacht
en meegepraat over mogelijke maatregelpakketten en
waterkwaliteitsdoelen.
Ter ondersteuning van het gebiedsproces is een Bestuurlijk
Overleg KRW Delfl and, Ambtelijk Overleg KRW Delfland
en een klankbordgroep met vertegenwoordigers in
het leven geroepen. De resultaten van de werksessies zijn
voorgelegd aan het Bestuurlijk Overleg KRW Delfl and. Ter
voorbereiding van dit bestuurlijk overleg werden de resultaten
besproken in een ambtelijk platform en in de klankbordgroep
waarin de maatschappelijke organisaties zijn
vertegenwoordigd. Maatschappelijke organisaties hebben
via deze klankbordgroep hun belangen behartigd en
op een strategisch niveau over de resultaten van de werksessies
gediscussieerd.
5.3 Burgerparticipatie in samenwerking met gemeenten
Vanaf 2009 gaat de uitvoering van de Kaderrichtlijn
Water van start. Door concrete en lokale maatregelen
voor te leggen, is zinvolle participatie van burgers mogelijk.
Eerder in het KRW-proces zijn de onderwerpen
te abstract en raken zij onvoldoende de leefomgeving
van mensen. Delfl and wil bij het nemen van maatregelen
inwoners actief benaderen en betrekken. De Kaderrichtlijn
Water maatregelen moeten ook worden
verwerkt in de waterplannen van gemeenten. Bij het
opstellen van de plannen spreekt Delfl and met de gemeenten
af op welke wijze burgers betrokken kunnen
worden bij het gebiedsgericht uitwerken van maatregelen
in het vervolgtraject. Delfl and zal de gemeenten
bij communicatie over dit onderwerp zoveel mogelijk
ondersteunen en faciliteren.
Burgerparticipatie maakt onderdeel uit van de gemeentelijke
waterplannen die gemiddeld eens in de vier tot
zes jaar worden herzien en vastgesteld. Activiteiten
voor communicatie over de gemeentelijke waterplannen
die Delfl and in samenwerking met gemeenten zal
ondernemen zijn onder andere tentoonstellingen en
themapagina’s in huis-aan-huisbladen. Naast samenwerking
met gemeenten zoekt Delfl and ook samenwerking
met de Natuur- en Milieueducatiecentra voor het
organiseren van excursies naar plekken in het gebied
waar maatregelen zijn of worden genomen ter verbetering
van de waterkwaliteit.
5.4 Communicatie met de omgeving
Bij het KRW-proces van Delfl and, inclusief de participatie,
speelt communicatie een belangrijke ondersteunende rol.
Betrokkenen bij het proces zijn steeds goed geïnformeerd.
25

Op de website van Delfl and zijn relevante documenten
voor het gebiedsproces opgenomen.
Communicatieactiviteiten van Delfl and naar het algemeen
publiek richtte zich op het thema waterkwaliteit in
relatie tot leefomgeving. Dit thema is de afgelopen jaren
enigszins onderbelicht gebleven en krijgt door de Kaderrichtlijn
Water meer aandacht.
De doelstellingen die Delfl and voor communicatie gericht
op waterpartners, maatschappelijke belangenorganisaties,
individuele inwoners en medewerkers van Delfl and
over de Kaderrichtlijn Water zijn:
1. Gebiedsactoren bewust maken van het belang van
een goede waterkwaliteit.
2. Draagvlak creëren voor de benodigde waterkwaliteitsmaatregelen.
3. Een actieve en positieve betrokkenheid van waterpartners
en gebiedspartijen, leidend tot een actieve houding
in de gebiedsprocessen én het verbeteren van de
waterkwaliteit.
Kernboodschap
Deze kernboodschap zorgt voor eenduidigheid in de communicatie.
Dit basisverhaal biedt een inhoudelijk kader
voor nadere invulling in verschillende communicatiemiddelen
en –instrumenten. Om communicatie goed aan te
sluiten op de wensen van doelgroep wordt per doelgroep
een vertaalslag gemaakt van de kernboodschap.
De zorg voor de waterkwaliteit is een van de kerntaken van
Delfl and. Het waterschap maakt zich sterk voor schoon en
gezond water in kanalen, sloten en plassen. Water waarin
planten en dieren goed kunnen leven. Schoon water om
veilig in te zwemmen, te vissen en te varen; waar toekomstige
generaties nog lang van kunnen genieten.
26
Het water in het gebied van Delfl and staat er nu niet
overal goed voor. Delfl and spant zich in dit te verbeteren.
Bijvoorbeeld door het aanleggen van natuurvriendelijke
oevers. Tussen het riet en biezen is het goed toeven voor
vissen en vogels. Er ontstaat een natuurlijk evenwicht en
daarmee helder en schoon water.
Het aanleggen en onderhouden van natuurvriendelijke
oevers is een van de maatregelen die Delfl and neemt om
de waterkwaliteit te verbeteren. In samenwerking met
gemeenten en organisaties op het gebied van landbouw,
recreatie, natuur en milieu werkt Delfl and aan meer oplossingen.
Dit gebeurt ook in Europees verband. Nieuwe
wetgeving verplicht alle lidstaten van de Europese Unie
maatregelen te nemen die de waterkwaliteit verbeteren.
In 2009 geven alle landen aan op welke manier zij dit willen
bereiken. En in 2015 moeten de oppervlaktewateren
ook echt veel schoner zijn. Voor Delfl and en gemeenten
betekent dit, dat wij ons de komende jaren extra inspannen
om het water in ons gebied schoner te krijgen.
5.5 Middelen en activiteiten
Vanaf 2006 is communicatie over waterkwaliteit en de
kaderrichtlijn Water geïntensiveerd. In een aantal corporate
communicatieuitingen waaronder de website en
de Delfl andfi lm heeft het onderwerp een plek gekregen.
Daarnaast is het onderwerp steeds onder de aandacht
gebracht in andere uitingen van Delfl and te weten Delflands
Peil, Op Peil, de elektronische nieuwsbrief, de informatiepagina
in huis-aan-huisbladen en lunch- en
ontbijtbijeenkomsten. Ook bij activiteiten als de introductieprogramma’s
voor nieuwe gemeenteraadsleden
en de publieksevenementen staat het onderwerp op de
agenda.

Datum Activiteit Doel Doelgroep
8 november 2005 Startbijeenkomst KRW Toelichtingen op doel, inhoud en aanpak
KRW
30 november 2005 Workshop waterplannen – KRW Eerste aanzet tot het formuleren van
haalbare waterkwaliteitsdoelen en
het opstellen van realistische maatregelpakketten.
28 februari 2006 Workshop Maatregelenpakketten
KRW
Beeld van mogelijke maatregelen voor
één van de waterlichamen. Discussie
over de haalbaarheid en effectiviteit
van deze maatregelen.
11 mei 2006 Terugkoppelbijeenkomst KRW Terugblik en presentatie van de globale
analyse. Delen kansen, knelpunten.
22 januari 2007 Ambtelijke startbijeenkomst detailanalyse
KRW
5 februari 2007 Bestuurlijke startbijeenkomst detailanalyse
KRW
30 januari 2007 Startbijeenkomst participatie detailanalyse
KRW
24 en 25 april 2007 Werksessie 1 Westboezem en Oostboezem
22 en 24 mei 2007 Werksessie 2 Westboezem en Oostboezem
26 maart 2008 Werksessie 3 Westboezem en
Oostboezem
Tabel 5.1: Overzicht werksessies KRW Delfl and
Aftrap voor de samenwerking die waterschap,
gemeenten en provincie.
Startmoment voor bestuurlijke
samenwerking op het KRW-dossier.
Afspraken over uitgangspunten voor
bestuurlijke samenwerking.
Overleg over vormgeving participatie
met belangenorganisaties.
Delen beelden waterkwaliteit in de
West- en Oostboezem. Eerste aanzet
huidige, geplande en mogelijk aanvullende
maatregelen.
Delen beelden waterkwaliteit in de
West- en Oostboezem. Eerste stap
naar haalbare en betaalbare maatregelen.
In deze werksessie is de eerste stap gezet
naar resultaatgerichte en inspanningsverplichte
maatregelen
27
gemeenten, provincie
Gemeenten
Gemeenten, provincie
Gemeenten, provincie, (belangen)
organisaties
Ambtelijk vertegenwoordigers gemeenten,
provincie, rijkswaterstaat
Bestuurlijk vertegenwoordigers gemeenten,
provincie, rijkswaterstaat
Belangenorganisaties
Gemeenten, provincie, rijkswaterstaat,
(belangen)organisaties
Gemeenten, provincie, Rijkswaterstaat,
(belangen)organisaties
Gemeenten, provincie, Rijkswaterstaat,
(belangen)organisaties

6 Beleidskaders, uitgangspunten
en randvoorwaarden
Voor de Kaderrichtlijn Water is op diverse niveaus (samen)gewerkt aan de implementa-
tie van de richtlijn. Alle waterpartners hebben verschillende taken en verantwoordelijk-
heden in het KRW-dossier. In dit hoofdstuk zijn de sturende kaders, uitgangspunten en
randvoorwaarden opgenomen die aan de basis hebben gestaan van de implementatie
van de KRW. Immers, om goed samen te werken is het nodig om vooraf spelregels en
uitgangspunten af te spreken waarmee gewerkt wordt.
28

6.1 Beleidskaders en uitgangspunten
6.1.1 Vastgestelde landelijke uitgangspunten en
randvoorwaarden
De Europese KRW is in de Nederlandse wetgeving vertaald
via de Implementatiewet EG-kaderrichtlijn water is. Deze
wet dient daarmee als uitgangspunt voor het KRW proces.
In Nederland is op voorhand gekozen voor een pragmatische
invoering van de Kaderrichtlijn Water. Hierbij geldt als
uitgangspunt dat de uitwerking pragmatisch, haalbaar en
betaalbaar moet zijn. Zonodig en goed beargumenteerd is
faseren tot 2027 mogelijk. Pas als doelen ook in 2027 echt
niet haalbaar zijn, komt verlaging van deze doelen in beeld.
6.1.2 Vastgestelde regionale uitgangspunten en
randvoorwaarden (Rijn-West)
Het beheergebied van Delfl and maakt in zijn geheel deel
uit van het deelstroomgebied Rijn-West. In het Werkplan
Rijn-West 2006-2008 (RBO op 08 09 2006) is de waterkwaliteitsopgave
voor de KRW als volgt gespecifi ceerd:
- Waterkwaliteitsdoelen voor ecologie (KRW: Goed Ecologisch
Potentieel (GEP)) en/of chemie (KRW: Goede Chemische
Toestand (GCT)) per oppervlaktewaterlichaam, voor de
oppervlaktewateren in beschermde gebieden, de ‘waterparels’
en overige oppervlaktewateren met als termijn
2027.
- Tussendoelen met als termijn 2015, onderbouwt op basis
van praktische (on)mogelijkheden, kostenniveaus,
gebiedskansen. Varianten zijn mogelijk op basis van
verschillende prioriteiten.
- Benodigde maatregelen, te nemen tot en met 2015. De
maatregelen worden SMART uitgewerkt.
Het werkplan vermeldt verder de volgende op te leveren
(tussen)producten:
- Kosteneffectiviteitanalyses per waterlichaam en hogere
schaalniveaus.
- Bijeenkomsten met de regio over aanpak en tussenresultaten
waarbij provincie, waterschappen en gemeenten
gezamenlijk naar voren treden.
- Voortgangsrapportages regioprocessen.
- Haal- en betaalbare varianten voor doelen, maatregelen
en kosten voor schoon water, met voorkeursvarianten
uit de regio.
- Oplevering eindrapporten door het waterschap (oppervlaktewater),
de provincie (grondwater) en Rijkswaterstaat
(hoofdwatersysteem Rijn-West).
Daarnaast zijn door Rijn-West de volgende uitgangspunten
vastgesteld:
- Voor kanalen en sloten worden de default GEP’s uit de
landelijk vastgestelde maatlat sloten en kanalen als
uitgangspunt gebruikt (Evers et al., 2007).
- Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van fasering.
- Er wordt gebruik gemaakt van de Handreiking MEP/
GEP.
- Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de landelijke
lijn.
6.1.3 Vastgestelde provinciale uitgangspunten en
randvoorwaarden
Het College van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland
heeft op 5 september 2006 de volgende randvoorwaarden
m.b.t. de detailanalyse vastgesteld:
- De inhoud en het proces van de detailanalyse moeten
voldoen aan de criteria transparantie, argumentatie,
compleetheid en proces. Uitleg:
(a) Transparantie: zijn alle keuzes expliciet gemaakt? Is de
analyse objectief en dus vrij van waardeoordelen?
(b) Argumentatie: zijn de analyses op voldoende informatie
gebaseerd? Zijn keuzes goed en ‘KRW-proof’ onderbouwd?
(c) Compleetheid: zijn alle typen oppervlaktewateren en
soorten stoffen (prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen,
overige stoffen) in de analyses meegenomen? Zijn
de verschillende typen oppervlaktewateren ook te onderscheiden
in de kosten? Zijn de maatschappelijke
kosten en baten in beeld gebracht?
(d) Proces: zijn gemeenten en maatschappelijke actoren
voldoende betrokken? Is het draagvlak voor de maatregelenpakketten
in beeld gebracht?
Deze criteria komen overeen met afspraken in het Regionaal
Bestuurlijk Overleg Rijn-West. In overleg met de waterpartners
worden de criteria ‘SMART’ gemaakt.
- Naast de kosten van maatregelen voor oppervlaktewaterlichamen
KRW moeten ook de maatregelen en
kosten voor overige oppervlaktewateren in beeld worden
gebracht. Alleen als de totale kosten voor waterkwaliteitsbeheer
voor Zuid-Holland duidelijk zijn, kunnen
uitspraken over een acceptabele, maatschappelijk
haalbare ambitie worden gedaan.
- Maatschappelijke kosten en baten van de maatregelenpakketten
moeten in beeld worden gebracht.
29

- Uitspraken over ruimtelijke prioritering en functieaanpassing
in het Beleidsplan Groen, Water en Milieu
(BGWM) 2006-2010 vormen uitgangspunt voor de detailanalyse.
Voor de ruimtelijke prioritering geldt in
beginsel de volgorde (punten 1 t/m 5 zijn gebaseerd op
BGWM):
1. Oppervlaktewater bestemd voor de bereiding van
drinkwater;
2. Oppervlaktewateren met functie zwemwater;
3. Vogel- en Habitatrichtlijngebieden;
4. Prioritaire stoffen binnen de KRW;
5. Oppervlaktewateren met functie Waternatuur of beschermingszone
natte landnatuur;
6. Overige KRW-oppervlaktewaterlichamen;
7. Overige oppervlaktewateren.
Voor functies geldt in principe dat wordt uitgegaan van
het huidige grondgebruik. Functieaanpassing is alleen
opportuun in de volgende gevallen (conform BGWM):
I. In gebieden met ruimtelijke ontwikkelingen;
II. Lokaal om kwetsbare functies als natuur, drink- en
zwemwater te beschermen;
III. Als een relatief kleine ingreep in de ruimtelijke ordening
positieve consequenties heeft voor de waterkwaliteit
in een groot gebied.
- Maatregelen die naast een waterkwaliteitsverbetering
meerwaarde bieden voor het realiseren van WB21,
PEHS en/of andere provinciale beleidsdoelen, verdienen
de voorkeur.
6.1.4 Vastgestelde uitgangspunten en randvoorwaarden
Delfl and
Ook Delfl and heeft al eerder in het werkproces van de KRW
een achttal uitgangspunten geformuleerd en vastgesteld.
De uitgangspunten zijn op basis van een gezamenlijk
overleg tussen de waterschappen binnen Rijn-West (D&H
2 december 2003, 411709) én bestuurlijke en ambtelijke
input vanuit de eigen organisatie opgesteld. De uitgangspunten
zijn besproken in het College van Dijkgraaf &
Hoogheemraden op 31 mei 2005 in de Verenigde Vergadering
op 15 september 2005 (VV 543813):
1. Delfl and spant zich zichtbaar en aantoonbaar in om
zijn beheergebied in 2015 te laten voldoen aan de doelstellingen
van de KRW (“Watersysteem op orde”).
30
2. Delfl and streeft in overeenstemming met landelijke
en regionale afspraken naar haalbare (ecologische)
waterkwaliteitsdoelen en uitvoerbare maatregelenpakketten.
3. Delfl and levert de door de Rijksoverheid gevraagde
producten tijdig en in de juiste vorm aan.
4. Delfl and geeft proactief invulling aan de KRW en
vervult de centrale rol bij de analyse van waterkwaliteitsdoelen
en maatregelen in het beheergebied. Dit
betekent concreet dat Delfl and inzet op:
- Het vooruitlopend op de defi nitieve besluitvorming
in beeld brengen van de consequenties van de KRW
op alle onderdelen.
- Het zo spoedig mogelijk vergroten van de kennis betreffende
effectiviteit van maatregelen en kosten/
baten.
- Het snel inzichtelijk maken welke maatregelen het
waterschap zelf kan nemen en voor welke maatregelen
andere partijen verantwoordelijkheid moeten
nemen.
- Het snel vormgeven van publieke participatie.
- Het benutten van de beschikbare beleidsvrijheid.
- Het verwerven van inzicht in de haalbaarheid van waterkwaliteitsdoelen
en maatregelen vanuit het perspectief
van het waterschap en andere betrokkenen.
- Het verwerven van inzicht in de bronnen/herkomst
van geconstateerde verontreinigingen van het oppervlaktewater.
- Het streven naar het inzichtelijk afwegen van de kosten
en baten van de KRW voor en samen met derden.
5. Delfl and gaat constructief samenwerken met andere
waterpartners als provincie en gemeenten én andere
organisaties die (potentieel) maatregelen moeten
nemen.
6. Delfl and brengt zo snel mogelijk in beeld voor welke
onderwerpen ontheffi ng 4 nodig kan zijn en welke
voorwaarden gelden voor het aanvragen van deze
ontheffi ng(en).
7. Op basis van deze informatie kan in een vroeg stadium
besloten of, en zo ja hoe, betrokken partijen in
Delfl and zich moeten voorbereiden op het indienen
van ontheffi ngsvoorstellen.
8. Delfl and streeft naar het nemen van brongerichte
maatregelen.
4. Eerder werd in dit kader gesproken van derogatie. Deze term is juridisch onjuist en daarom wordt nu gesproken van ontheffi ng. Het gaat concreet om: (a) het later halen van de waterkwaliteitsdoelen (uitstel
in de tijd), (b) faseren van de uitvoering van maatregelen en/of (c) het verlagen van doelen (in principe pas in 2027 mogelijk).

Door ontwikkelingen op landelijk en regionaal niveau
en het tot stand komen van het procesontwerp (2006)
heeft Delfl and daar een aantal uitgangspunten aan toegevoegd:
9. Delfl and gaat er vanuit dat alle betrokken waterpartners
en gebiedspartijen vanuit hun eigen taken
en bevoegdheden de verantwoordelijkheid voor het
uitvoeren van waterkwaliteitsmaatregelen op zich
nemen.
10. Delfl and gebruikt zoveel mogelijk landelijke en/of
regionale richtlijnen voor het uitwerken van de KRW,
bijvoorbeeld wat betreft ‘géén achteruitgang’ of onomkeerbaarheid.
Daar waar nog discussie over de
richtlijnen plaatsvindt, gaat Delfl and uit van eigen
inzichten en expertise.
11. Delfl and vindt dat onevenredigheid (disproportionaliteit)
van maatschappelijke kosten mede wordt
bepaald door de (on)mogelijkheid om de kosten van
maatregelen in de tijd te faseren.
12. Delfl and streeft naar het zoveel mogelijk voorkomen
van afwenteling van waterkwaliteitsproblemen tussen
watersystemen. Vanuit oogpunten als veiligheid,
het voorkomen van economische schade en/of de fysieke
ligging onder zeespiegelniveau kan echter afwentelen
nodig zijn. Delfl and streeft in relatie tot het
hoofdwatersysteem tot goede (werk)afspraken hieromtrent
met Rijkswaterstaat te komen.
13. Delfl and streeft naar gebiedsgericht maatwerk. De
waterkwaliteitsopgave wordt zoveel mogelijk gebiedsgericht
gedefi nieerd. Zo kan het uitvoeren van
de KRW specifi ek voor Delfl and zoveel mogelijk aansluiten
bij andere projecten en ontwikkelingen als
o.a. ABC-Delfl and.
Deze uitgangspunten werken door in de wijze waarop
Delfl and invulling gaat geven aan de komende gebiedsprocessen
voor de KRW.
De overheden in het beheergebied van Delfl and hebben
voorafgaand aan het gebiedsproces een aantal bestuurlijke
uitgangspunten opgesteld die moesten leiden tot
een uitvoerbaar maatregelpakket:
1. Het maatregelpakket voldoet aan de spelregels van
de KRW, afspraken in RBO Rijn-West, beleidsuitspraken
in de Decembernota 2006 en kaders die zijn opgesteld
door de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat.
2. Op basis van uitgangspunt 1 wordt de maximale
beleidsvrijheid benut om tot een uitvoerbaar en be-
taalbaar maatregelpakket te komen, passend bij het
karakter van het beheergebied en afgestemd op de
bestaande beleidskaders van de gebiedspartijen.
3. Het maatregelpakket is een gezamenlijk product van
waterschap, gemeenten en provincie en is met zorg
afgestemd met (belanghebbende) gebiedspartijen.
4. De realisatie van de KRW is een gezamenlijke verantwoordelijkheid
van de overheden. Gemeenten, provincie
en waterschap voeren de maatregelen uit die
op hun werkterrein liggen.
5. Gezien de grote inspanning die nodig is om in Delfl and
te kunnen voldoen aan de KRW-doelen, wordt ingezet
op fasering van een deel van het KRW-maatregelenpakket
tot 2027. Zonodig wordt in 2021 doelverlaging
aangevraagd als volledige realisatie van de KRW-doelen
zou leiden tot disproportionele kosten.
6. Voor verontreinigende stoffen is het rijksbeleid de basis
om te komen tot realisatie van KRW-doelen. Het instrumentarium
van de regionale overheden is meestal
ontoereikend. Er worden voor verontreinigende stoffen
daarom alleen regionale maatregelen opgenomen
in het KRW-maatregelenpakket 2010-2015, als deze
voldoende kosteneffectief zijn.
7. Maatregelen waarvan de (kosten)effectiviteit niet
duidelijk is, worden niet opgenomen in het KRWmaatregelenpakket
voor de planperiode 2010-2015.
Deze maatregelen worden in deze planperiode wel
onderzocht. Indien ze (kosten)effectief blijken, wordt
overwogen om de maatregelen op te nemen in het
tweede SGBP (planperiode 2016-2021). Hierover wordt
een bestuurlijk besluit genomen bij de voorbereiding
van het tweede SGBP.
8. Bij de uitwerking van het maatregelpakket wordt
maximale synergie gezocht met de taakvelden WB21
en veiligheid. Maatregelen worden zo veel mogelijk
gebiedsgericht ingepast. Gestreefd wordt naar integrale,
robuuste en duurzame (inpassing van) maatregelen.
9. Het maatregelpakket voor de planperiode 2010-2015
wordt opgebouwd uit een resultaatverplicht deel, dat
wordt opgenomen in het SGBP, en een deel met een inspanningsverplichting,
dat invulling geeft aan het benutten
van kansen in de ruimtelijke ontwikkeling van
het gebied. In het resultaatverplicht deel worden alleen
die maatregelen opgenomen die met voldoende zekerheid
kunnen worden uitgevoerd in de planperiode
2010-2015. Een inspanningsverplichting wordt aangegaan
op inrichtingsmaatregelen, waarvoor onvoldoende
zekerheid bestaat over realisatie in de planperiode
2010-2015. Dit deel van het maatregelpakket is een cruciaal
onderdeel van de strategie voor het verkrijgen van
31

goedkeuring in Brussel. Immers, na 2015 zal er een tweede
resultaatverplicht maatregelprogramma opgesteld
moeten worden. De inspanning gedaan in de periode
2010-2015 zal dan benut worden voor het maatregelprogramma
van het tweede SGBP. Op het inspanningverplichte
deel wordt echter in de periode 2010-2015
geen resultaatverplichting op aangegaan, omdat onzeker
is of al de kansen daadwerkelijk materialiseren
en volledig kunnen worden benut. Ook is het onzeker
of alle ontwikkelingen tijdig zullen worden ingezet. In
2015 wordt in het tweede SGBP verantwoording afgelegd
over de mate waarin kansen voor realisatie van de
KRW-inrichtingsopgave zijn benut.
10. Het resultaatverplichte KRW-maatregelenpakket 2010-
2015 is van voldoende omvang om zoveel als mogelijk
een waterkwaliteitsklasse verbetering te realiseren in
de waterlichamen.
6.2 Overige randvoorwaarden en risico’s
Procesmatige randvoorwaarden en risico’s
- De ‘gebiedsprocessen KRW’ moeten zoveel mogelijk
bij bestaande gebiedsgerichte processen, want vanuit
verschillende beleidsterreinen worden al dergelijke
processen uitgevoerd en/of gestart. Hierdoor worden
kansen benut en/of ‘dubbelwerk’ voorkomen.
- Betrokken waterpartners stellen voldoende capaciteit,
tijd en middelen beschikbaar voor de deelname aan
de detailanalyse. Een gebrek aan één van de zaken bemoeilijkt
de uitvoering.
- Ook betrokken gebiedspartijen stellen voldoende capaciteit,
tijd en middelen beschikbaar voor de deelname
aan de detailanalyse. Een gebrek aan één van de
zaken bemoeilijkt niet alleen de uitvoering, maar beperkt
ook de inbreng van het maatschappelijke belang
waarvoor de organisatie staat.
Inhoudelijke randvoorwaarden en risico’s
Voor de detailanalyse zijn (mogelijk) nog nader besluiten
nodig over:
- Landelijke en/of regionale kaders waterbeheer, die voor
generiek geldende aspecten een eenduidig standpunt
weergeven dan wel eenduidige uitleg geven.
- Informatie over kaders (uitgangspunten, randvoorwaarden
en wensen) vanuit beleidsterreinen als ruimtelijke
ordening, milieu, natuur & landschap, e.d. Dit
is een taak van de betrokken gemeenten, de provincie
Zuid-Holland en Rijkswaterstaat Zuid-Holland.
32
- Chemische waterkwaliteitsdoelen (stof- en/of emissiebeheersingsnormen)
voor prioritaire en Rijnrelevante
stoffen. Deze worden op Europees en/of landelijk niveau
vastgesteld.
- Landelijke en/of regionaal afgestemde referentiebeelden
en maatlatten voor watertypen kanalen en sloten.
- Landelijke en/of regionale formats voor het opstellen/
uitwerken van (tussen)producten om aan de behoefte
tot een eenduidige rapportage op regionaal en/of (inter)nationaal
niveau te komen.
- Landelijke en/of regionale afspraken over het gebruik
van bepaald waterkwaliteitsinstrumentarium (modellen,
kentallen, e.d.), bijv. de KRW-verkenner.
Dit alles om onduidelijkheden, onzekerheden en vertragingen
in de uitvoering van de detailanalyse zoveel mogelijk
te voorkomen dan wel te beperken.
6.3 Spelregels voor samenwerking
De detailanalyse is een belangrijke inhoudelijke stap in
het uitwerken van de KRW. De uitkomst van de analyse
bepaalt grotendeels de waterkwaliteitsopgave voor de
komende jaren. Om de detailanalyse goed te laten verlopen,
is het van belang dat betrokken partijen weten
wat zij wel en niet van elkaar kunnen verwachten én
wat de status van de verschillende activiteiten en (tussen)producten
zijn. Daarom stelt Delfl and de volgende
spelregels voor:
1. De overheden en gebiedspartijen zetten zich in om
inzicht te verwerven in mogelijke waterkwaliteitsdoelen,
relevante maatregelen, effecten en fi nanciële
consequenties van maatregelen. Alle partijen
worden gevraagd met een open houding gezamenlijk
aan de slag gaan.
2. De resultaten van de detailanalyse worden door Delfland
en zijn waterpartners vastgelegd in een eindrapport.
Het rapport vormt de input voor de bestuurlijke
afstemming binnen het beheergebied van Delfl and
én de rapportage over de waterkwaliteitsopgave vanuit
de KRW op het schaalniveau Rijn-West.
3. De informatie uit de detailanalyse vormt de basis voor
de latere besluitvorming over haalbare waterkwaliteitsdoelen
en betaalbare maatregelenpakketten.
Pas na de fi nale besluitvorming door de afzonderlijke
overheidsbesturen worden de resultaten van de detailanalyse
bindend. Dit betekent dat betrokken partijen
gedurende het proces nog de vrijheid hebben om
voortschrijdende kennis en inzichten in te brengen.

4. De detailanalyse hoeft niet direct tot consensus over
de waterkwaliteitsopgave (doelen en maatregelenpakketten)
te leiden. Het streven is daar echter wel op
gericht. Tegengestelde wensen en belangen kunnen
tijdens of ook nog na de detailanalyse bestuurlijk
worden geagendeerd, besproken en afgehandeld. Dit
kan een aanleiding zijn om varianten van de waterkwaliteitsopgave
te ontwikkelen.
5. De overheden en gebiedspartijen regelen zelf waar
nodig afstemming en draagvlak binnen hun organisatie
dan wel achterban.
6. De overheden en gebiedspartijen dragen zelf de kosten
van hun personele inzet en eventuele externe ondersteuning.
Delfl and voert en bekostigt het (project)
secretariaat. De wijze van afstemming en besluitvorming
wordt in stappenplannen nader uitgewerkt.
De overheden en gebiedspartijen streven naar het tijdig
opleveren van de noodzakelijke (tussen)producten. Dit
betekent dat de partijen tempo in het werkproces moeten
houden. Doel is en blijft het in 2009 kunnen opleveren
van het verplichte SGBP aan de Europese Commissie.
33

7 Karakterisering (deel)stroomgebied
en beheergebied Delfl and
De Kaderrichtlijn Water gaat over het verbeteren en in stand houden van de waterkwa-
liteit in Delfl and. Vertrekpunt voor de analyse van de doelen en de maatregelen is het
fysieke watersysteem van Delfl and in de huidige toestand. Het fysieke watersysteem
geeft al duidelijke vertrekpunten en (on)mogelijkheden om de waterkwaliteit te verbe-
teren. In dit hoofdstuk wordt het watersysteem van Delfl and gekarakteriseerd waar-
mee belangrijke fysieke randvoorwaarden zijn beschreven.
34

7.1 (Deel)stroomgebied
In paragraaf 2.2 is reeds ingegaan op de principes van de
stroomgebiedbenadering van de KRW. Nederland ligt in
vier internationale stroomgebieden: Eems, Rijn, Maas en
Schelde. Hiervan is het Rijnstroomgebied verreweg het
grootst (zie fi guur 7.1). Dit gebied wordt onderverdeeld in
negen stroomgebieddistricten. Nederland maakt deel uit
van het meest benedenstrooms gelegen district, Rijndelta
geheten. Voor het kunnen uitvoeren van de KRW worden
binnen het Nederlandse deel van het district Rijndelta
vier ‘deelstroomgebieden’ onderscheiden: Rijn-Noord,
-Oost, -Midden en –West. Deze indeling sluit veelal aan bij
de huidige waterbeheerpraktijk.
Figuur 7.1: Stroomgebied van de Rijn
7.1.1 Systeemkenmerken van Rijndelta
De Rijndelta is het meest benedenstrooms gelegen gedeelte
van het totale stroomgebied van de Rijn. Hier mondt
de Rijn uit in de Noordzee. In de benaming van het KRWwerkgebied
(delta) liggen al enkele belangrijk kenmerken
van het deelstroomgebied verscholen. Na de laatste ijstijd
(die het nodige reliëf in het werkgebied heeft gezorgd) is
het landschap, zoals we dat nu kennen, ontstaan; de Rijndelta.
Dus als gesproken wordt over het ontstaan van de
Rijndelta, gaat het over de processen die de afgelopen
tienduizend jaar hierop van invloed zijn geweest.
Het belangrijkste proces dat van invloed was en is op het
ontstaan van de Rijndelta is de wisselwerking tussen de
Noordzee en de rivier de Rijn. De zee heeft op een drietal
manieren invloed gehad op de vorming van het Rijndelta
gebied:
- de zee heeft grote hoeveelheden zeeklei afgezet;
- daarnaast heeft de zee in Noord en West Nederland
duincomplexen gevormd;
- de achter de strandwallen ontstane veengebieden zijn
deels door de zee afgebroken (transgressie, ontstaan
van de Zuiderzee en de Biesbosch).
Klimaat
Het overgrote deel van het klimaat in de Rijndelta (en de
rest van Nederland) wordt beïnvloed door de nabijheid
van de zee, dit wordt daarom een zeeklimaat genoemd.
Dit klimaat karakteriseert zich dan ook door zachte winters
en redelijk koele zomers. In de rapportage ‘Karakterisering
werkgebied Rijndelta’ (Ministerie V&W, 2005) is
aangegeven dat de gemiddelde neerslag (over een periode
van 30 jaar) tussen de 700 en 830 millimeter per jaar
is. In het westen is de neerslag iets meer dan in het oosten
van het werkgebied.
35
100
90
80
70
60
50
40
20
10
Figuur 7.2 Normaalverdeling neerslag en verdamping in Nederland (Bron: KNMI).

In het fi guur 7.2 is de normaalverdeling neerslag en verdamping
voor Nederland weergegeven. In de maanden
april tot en met augustus is er een klein neerslagtekort. In
de overige maanden is er een neerslagoverschot. Gemiddeld
is er in Nederland een jaarlijks neerslagoverschot
van 208 millimeter.
De temperatuur in Nederland (langjarig gemiddelde over
30 jaar) is in de koudste maanden rond de 2 o C en in de
warmste maanden ligt de temperatuur net boven de 17 o C.
Het aantal uren zonneschijn in het werkgebied Rijndelta
varieert tussen gemiddeld 40 uur in de winterperiode en
213 uur in de zomerperiode.
Klimaatverandering
Het klimaat in Europa zal de komende decennia veranderen.
Nu staat al vast dat de gemiddelde temperatuur
toeneemt en dat de neerslag in hoeveelheid en intensiteit
toeneemt. Voor Nederland wordt verwacht dat de winters
natter worden en de zomers juist droger. Daarnaast zullen
de buien, zowel in de zomer als in de winter, in een korte
tijd meer neerslag brengen dan voorheen. In Nederland is
in antwoord op de klimaatsverandering het Waterbeleid
voor de 21 ste eeuw vastgesteld. Hier worden drie scenario’s
beschreven in hoeverre het klimaat verandert. Voorlopig
wordt uitgegaan van het zogenaamde Middenscenario.
Dit middenscenario houdt het volgende in:
18
16
14
12
10
8
6
4
2
Figuur 7.3 Normaalverdeling temperatuur in Nederland (Bron: KNMI).
36
2050 2100
Temperatuur +1 o C +2 o C
Neerslag +3% +6%
Neerslagintensiteit buien +10% +20%
Zeespiegelrijzing +25 cm +60 cm
Tabel 7.1 WB21-scenario’s
Geologie
De diepe ondergrond van het de Rijndelta bestaat uit
mariene afzettingen uit het Krijt. Geheel Nederland lag
in deze periode volledig onder water. Bovenop de afzettingen
van het Krijt hebben zich pakketten zand, klei en
veen afgezet. Tijdens het Pleistoceen heeft de (inmiddels
ontstane) Noordzee zich langzaam teruggetrokken.
Op de droogvallende vlakten kreeg de Rijn steeds meer
invloed en zette zand en grind af, waardoor een deltagebied
is ontstaan. De twee ijstijden hebben vervolgens
een belangrijke invloed gehad op de geologie o.a. door
de stuwwallen zoals de Utrechtse heuvelrug, de Veluwe
en het Drent plateau. Na de ijstijden hebben zich dekzanden
en veenpakketten gevormd. Vanaf 7.500 zijn de
Pleistocene afzettingen bedekt met rivierafzettingen en
periodieke overstromingen van de zee. Hierdoor is een
gevarieerde bodemopbouw van veenpakketten, kwelders,
kleidekken, strandwallen en kustduinen ontstaan.
In paragraaf 7.1.2 is verder ingegaan op de geologische
ontwikkeling in laag West-Nederland.
Figuur 7.4: Een globale bodemkaart van Nederland anno 2000. Bron: Karakteriseringrapportage
Rijndelta

Figuur 7.5: De ontwikkelingsstadia van Nederland. Duidelijk is de invloed van de rivier en Noordzee terug te zien. Bron: Karakteriseringrapportage Rijndelta
Geomorfologie
De geologische ontwikkeling van Nederland is de afgelopen
tienduizend jaar vooral bepaald door de zeespiegelrijzing,
die gemiddeld 65 cm per eeuw bedroeg. Achtduizend
jaar geleden bereikte de zeespiegel een hoogte van
twintig meter onder het huidige niveau, waardoor op de
reeds aanwezige veenlagen verschillende soorten (‘oude’
en ‘jonge’) zeeklei werden afgezet. Strandwallen zijn pas
in de afgelopen drieduizend jaar gevormd.
Menselijke invloed
Naast de natuurlijke invloed, is het huidige landschap in
belangrijke mate bepaald door de mens. Tot tweeduizend
jaar geleden was het hele westen van Nederland nog met
verschillende soorten veen bedekt.
Dit veen is bijna allemaal afgegraven door de mens, omdat
het gedroogde veen (turf) vroeger een belangrijke
brandstof was. Door het afgraven ontstonden meren en
plassen, welke vervolgens vaak werden drooggelegd. Op
de plaatsen waar het veen is afgegraven, kwam opnieuw
de zandgrond aan de oppervlakte. Voordat de mens zijn
invloed uitoefende in dit gebied, hadden kreken alle
ruimte. Door de bedijking van de kreken kwam een groot
deel van het vruchtbare land dat oorspronkelijk tot het
stroomgebied van de kreken had behoord vrij voor bijvoorbeeld
landbouw.
7.1.2 Systeemkenmerken van Rijn-West en Delfl and
In deze paragraaf wordt ingegaan op de belangrijke
systeemvoorwaarden voor het deelstroomgebied Rijn-
West en het beheergebied van het Hoogheemraadschap
van Delfl and. Daar waar de systeemvoorwaarden in Rijn-
West en Delfl and gelijk zijn, wordt gebruikgemaakt van
de karakterisering van het deelstroomgebied zoals verwoord
in de rapportage ‘Karakterisering deelstroomge-
Figuur 7.6 Normaalverdeling neerslag Delfl and (Bron: KNMI, station
Rotterdam).
bied Rijn-West’ (RBO Rijn-West, 2004). NB voor de analyse
van de neerslaggegevens is gebruik gemaakt van het
KNMI station in Rotterdam.
Klimaat
Het klimaat van het beheergebied van het Hoogheemraadschap
van Delfl and wordt volledig gedomineerd
door de ligging aan de Noordzee. Voor westelijk Nederland
(en dus Delfl and) wordt het klimaat sterk
beïnvloed wordt door de warme Golfstroom in de Atlantische
Oceaan, die daarmee de Noordzee opwarmt.
Daarnaast wordt het klimaat beheerst door de overheersende
westelijke tot zuidwestelijke winden. Door
de warme Golfstroom is het klimaat in Delfl and veel
warmer dan op vergelijkbare andere plaatsen op aarde.
Het steeds nieuw aangevoerde warme zeewater functioneert
als buffer.
37
100
90
80
70
60
50
40
20
10

80
70
60
50
40
20
10
0
-10
-20
-40
Figuur 7.7 Neerslagoverschot en –tekort Delfl and (Bron: KNMI, station Rotterdam)
18
16
14
12
10
8
6
4
2
Figuur 7.8 Normaalverdeling temperatuur Delfl and (Bron: KNMI, station
Rotterdam)
Het feit dat Delfl and aan de Noordzee ligt, resulteert in afwijkende
neerslagwaarden ten opzichte van Nederlands
gemiddelden. De gemiddelde neerslaghoeveelheden in
Delfl and zijn in de maanden augustus tot en met november
over het algemeen hoger dan gemiddeld in Nederland.
In de overige maanden wijken de neerslaghoeveelheden
minder af. Gemiddeld valt er 815 millimeter
neerslag per jaar.
In de periode april t/m augustus is er gemiddeld een
neerslagtekort tussen de 15 en 35 millimeter per maand.
In de overige maanden is er een aanzienlijk neerslagoverschot.
Gemiddeld is er over een heel jaar een neer-
38
slagoverschot van 253 millimeter. In vergelijking met het
Nederlandse gemiddelde is er in de maanden juni t/m
augustus in Delfl and een minder groot tekort. Het overschot
daarentegen is in alle maanden in Delfl and groter
dan het gemiddelde in Nederland.
De gemiddelde temperatuur van Delfl and varieert tussen
de 3,5 en 17 o C. In de periode november t/m maart is
de temperatuur gemiddeld 0,5 o C warmer dan het gemiddelde
van Nederland. In de overige maanden is het temperatuurverschil
minder groot. De gemiddeld hogere
temperatuur is het gevolg van de invloed van de Noordzee
en de overheersende windrichting uit het westen en
zuidwesten.
Klimaatverandering
In 1998, 1999 en 2001 heeft het Hoogheemraadschap van
Delfl and al de mogelijk gevolgen ondervonden dat het
veranderende klimaat. Hevige buien in het najaar hebben
delen van het gebied voor enkele weken onderwater gezet.
Het blijft natuurlijk de vraag of dit het gevolg is van klimaatsverandering
of natuurlijke variatie in het klimaat.
In ieder geval was de gemiddelde neerslaghoeveelheid
over de periode 1998 t/m 2005 rond de 920 millimeter per
jaar. Dit ligt 100 millimeter hoger dan het langjarige gemiddelde
over een periode van 30 jaar. Om in de toekomst
hier tegen te wapenen, en om in te spelen op de klimaatsverandering
wordt er binnen het beheergebied van Delfland
rekening gehouden met het middenscenario van het
Waterbeleid in de 21ste eeuw. Dit betekent concreet:
1. een stijging van de gemiddelde temperatuur met
+1°C en daarmee een toename van de verdamping
met +4%, met als gevolg in de zomer een groter neerslagtekort;
2. een toename van zwaardere piekbuien met +10% in
de zomer;
3. rond de +3% meer neerslag in met name de winter;
4. een zeespiegelstijging van +25 cm en verhoogde rivierafvoeren
van+5%;
5. het maaiveld daalt met -25 cm.
Geologie
Zoals in eerdere paragrafen al is aangegeven is het westen
van Nederland sterk gevormd door de strijd tussen
de zee en de Rijn. Tot 5000 jaar geleden stroomde de Rijn
door het gebied van Delfl and naar de zee door middel
van een fi jnmazig rivier systeem. Vanaf deze tijd nam het
tempo af waarmee de zeespiegel steeg. Rond die tijd verplaatste
de hoofdafvoer van de Rijn zich naar de Oude

Figuur 7.9: Geologische afzettingen in het deelstroomgebied Rijn-West (Peijnenborgh et al., 2005)
Rijn bij Katwijk aan zee. De vele geulen die vanaf de kust
landinwaarts reikten, werden door de eerste strandwallen
en duinenrijen grotendeels afgesloten. Daardoor
kwamen de mondingen van de Maas en de Rijn op hun
huidige plaats te liggen. De afgenomen zee- en rivierinvloed
maakten het gebied aantrekkelijk voor bewoning
(zie verder paragraaf 7.2.1: ontstaansgeschiedenis
van het Delfl andse watersysteem).
In het beheergebied zijn verschillende afzettingen duidelijk
zichtbaar. Het betreft de zeeaf zet tingen, de geulafzettingen
en stroomgordels, de duinen en strandzanden
en de komaf zet tingen.
In het fi guur hiernaast zijn de zeeafzettingen in paars
aangegeven. Deze zijn in tijden van zee spiegel stijging afgezet.
De geulafzettingen en stroom gordels zijn in groen
aangegeven en geven de vroegere loop van de Rijn weer.
De duinen en strand zanden zijn in geel en oranje weergegeven
en zijn gevormd tijdens de afname van de zeespiegelstijging.
De komaf zettingen zijn in lichtgroen aangegeven.
Deze liggen langs de huidige loop van de rivier.
Geomorfologie Rijn-West
Het deelstroomgebied Rijn-West wordt ook wel het laagland
genoemd. Delfl and ligt in het laatste deel van de
Rijndelta. De zee heeft nog lange tijd grote invloed gehad
op de ontwikkeling van het landschap. De zeestromen
voerde zand mee en heeft deze afgezet aan de kust
waardoor strandwallen ontstonden. Bij laag water had
de wind invloed op deze strandwallen met als gevolg
dat er duinen zijn ontstaan. Achter deze duinen had de
zee invloed op het achterliggende vlakke land. Met vloed
nam de zee veel materiaal mee dat bij eb op het laagland
bezonk. Dit proces heeft het oude zeekleigebied doen
ontstaan. Deze zeekleigebieden waren erg voedselrijk en
snel groeide dit vol met vegetatie. Uit deze vegetatie is
later het veen ontstaan.
Vanaf de 11 e eeuw is de mens stapsgewijs begonnen met
het ontginnen van de veengronden. Eerst werden de gronden
gebruikt voor akkerbouw, later werden de gebieden
(als gevolg van inklinking en hogere grondwaterstanden)
alleen nog gebruikt voor de veehouderij. Daarnaast is het
veen ook op grote schaal ontgonnen voor de productie
39

van turf. Turf was in die tijd de belangrijkste brandstof.
Rond de 13 e eeuw zijn de laaglandbewoners begonnen
met het bedijken en ontwateren van de gebieden om op
die manier meer landbouwgrond en turfontginningen te
creëren. Hierdoor is het kleigebied langzaam richting zee
gegroeid. Kenmerkend voor deze gebieden zijn de droogmakerijen
en de ringvaarten die aan twee zijden omgeven
zijn door een dijk.
7.2 Beheergebied Delfl and
Het Hoogheemraadschap van Delfl and is één van de zesentwintig
waterschappen die ons land telt. Zijn beheergebied
wordt begrensd door de Noordzee, de Nieuwe Waterweg
en de lijn Lansingerland, Zoetermeer en Wassenaar.
Het beheergebied van Delfl and maakt in zijn geheel deel
uit van het deelstroomgebied Rijn-West (zie fi guur 7.7).
Om meer te begrijpen van het huidige watersysteem en
van de waterkwaliteitsproblematiek wordt in deze paragraaf
kort ingegaan op de ontwikkeling van het gebied 5 .
Figuur 7.10: De ligging van Delfl and in Rijn-West
40
7.2.1 Ontstaansgeschiedenis van het Delfl andse watersysteem
Delfl and ligt in het laagste deel van de Rijndelta en is gevormd
door de strijd tussen de zee en de Rijn. Zo’n vier
eeuwen voor de jaartelling bevond zich achter de duinen
een binnenzee die in de loop van enkele eeuwen dichtgegroeide
met veen. De zee lag in deze periode enkele kilometers
westelijker dan nu. De duinen en de oevers van
de Maas boden enige weerstand tegen de zee, maar door
afwateringsstroompjes uit het veengebied (ontstaan uit
het neerslagoverschot) kon de zee onder invloed van eb
en vloed uiteindelijk grote getijdengeulen vormen. Bij
stormvloed werden grote stukken veen langs de geulen
afgeslagen. De getijdengeulen drongen diep landinwaarts
tot aan waar nu Pijnacker ligt.
Figuur 7.11 Zuid-Holland in de middeleeuwen
5. Voor paragraaf 7.2.1 werd de informatie geput uit ‘de hand in eigen Boezem, Waterkwaliteit in het hoogheemraadschap van Delfl and 1888-2003’, van Jan van den Noort (Delft 2003).

Door duinvorming is rond de jaartelling de getijdengeul
de Gantel afgesloten van de zee waardoor veenvorming
sterk werd bevorderd. De kaart hiernaast laat de watergangen
zien omstreeks het jaar 800.
In de loop van de tijd begon het landschap dusdanig op
te drogen dat er bewoning mogelijk was op de duinen en
de kleiafzettingen van de Maas. Later kwam er ook bewoning
op de oevers van het Gantel- en Lierstelsel. Vanuit
deze kernen vond grootschalige ontginning van het veen
plaats. Grote stukken grond werden systematisch ontgonnen
en van sloten en kaden voorzien.
De kaden dienden om water vanuit de hogere terreinen
uit de te ontginnen venen te weren en de sloten dienden
om het overtollige regenwater af te voeren. De eerste ontginningen
van het veengebied gebeurden vermoedelijk
op eigen initiatief van de woongemeenschappen. Vanaf
de tiende eeuw is de ontginning meer gestructureerd en
werd van hogerhand bepaald welke gronden op welke
wijze deze mochten worden ontgonnen.
Oostelijk deel van de boezem
De effecten van de ontginning en de ontwatering werden na
verloop van tijd zichtbaar. Het veen werd droger en verloor
daardoor aan volume. Daarnaast werd het veen geploegd
(t.b.v. landbouw) waardoor het oxideerde met als gevolg een
aanzienlijke bodemdaling. Op sommige stukken daalde het
veen van vijf meter boven zeeniveau binnen enkele eeuwen
tot op het zeeniveau. Hierdoor werd het erg lastig om het
overtollige water kwijt te raken. Omstreeks het jaar 1000
werd dwars op de kavels en de ontginningen een afvoerkanaal
gegraven, de Delf. Later is dit kanaal de Oude Delft gaan
heten. De Oude Delft en de Schie werden gegraven om de afwatering
van het gebied op de Maas te bevorderen. Er werd
steeds meer water op de Oude Delft gebracht waardoor lagergelegen
woonkernen steeds vaker overlast kregen.
Om het probleem van wateroverlast op te lossen is de
Poldervaart gegraven als nieuwe verbinding naar de
Maas (nr. 4 op kaart). In de 13e eeuw werd de Oude Delft
in noordelijke richting verlengd en in verbinding gebracht
met de Leidsche Vliet (nr. 1 en 2 op kaart). Hierdoor
ontstond er een goede scheepvaartverbinding naar het
noorden en de Oude Rijn. Den Haag en Rotterdam groeven
halverwege de 13e eeuw extra kanalen om de scheepvaart
ook voor hun woonkernen te ontsluiten (nr. 3 en
7 op kaart). Om de handel in Delft te bevorderen heeft
Delft in 1389 het recht gekregen om tussen Schiedam en
Rotterdam een haven te ontwikkelen (Delfshaven) die tevens
werd aangesloten op de Schie (nr. 6 op de kaart).
Figuur 7.12 Het ontstaan van de Schieboezem
Rond de 14e eeuw had de Delft nog voldoende water vanuit
de hoger gelegen veengebieden. Als gevolg van verdere
ontginning van het veen en het proces van inklinking
kwamen de Oude Delft en de Schie hoger te liggen dan de
omgeving. Er kwamen molens om voldoende water in het
kanaal en de Delft te krijgen.
Westelijk deel van de boezem
Het westelijk deel van de boezem is ongeveer op dezelfde
manier ontstaan als het oostelijke deel. In eerste instantie
bleef de kolonisatie van het kustgebied beperkt tot de
hogere beboste duingebieden. In de 11e en de 12e eeuw
kwamen de ontginningen van het veen hier ook goed op
gang. In de jaren 1133, 1134 en 1164 zijn er grote overstromingen
geweest, hoewel de Maas wel bedijkt was. Kort
hierna werden de hoofdstromen aan de boven- en benedenloop
bedijkt. Rond 1200 werd de Maasoever van Delfland
opnieuw helemaal bedijkt (zie kaart op de volgende
bladzijde).
Door het sterk inklinken van het veen, net als in het oosten
van Delfl and, stagneerde de afwatering van het gebied.
41

Figuur 7.13 Het ontstaan van de afwatering via westelijk Delfl and.
Figuur 7.14: Oudste kaart Delfl and met ligging van de waterlichamen
42
De aanleg van de Maasdijk zorgde er ook nog eens voor dat
een rechtstreekse afwatering naar de Maas niet meer mogelijk
was. Daarom werd er een afwatering gegraven via de
Gaag naar Vlaardingen om een groot veenpakket heen (zie
nr. 1 op de kaart). Dit bleek onvoldoende en uiteindelijk zijn
er nog twee kanalen gegraven (nr. 2 en 3 op de kaart). Ook
deze drie kanalen waren nog niet voldoende voor al het af
te voeren water. Dwars op deze afwateringskanalen werden
nog eens drie kanalen gegraven met een uitwatering
op de Maas ter hoogte van Maassluis (nr. 4 op de kaart).
Het watersysteem van kaden, polders en waterscheidingen
dat in de 13e, 14e en 15e eeuw is aangelegd is in de
afgelopen 500 jaar wel aangepast, maar nooit ingrijpend
gewijzigd. Dit wordt mooi geïllustreerd door op de
oudste kaart van Delfl and (1606) met de waterlichamen
daarop geprojecteerd.

De drinkwaterinfiltratieplassen van Solleveld
en Meijendel
Solleveld is een 225 ha groot duingebied tussen Ter Heijde
en Kijkduin. Het grootste deel van dit duingebied is
onderdeel van het oude duinlandschap. De duinen kunnen
gekenmerkt worden als een ontkalkte strandwal.
Doordat de duinen oud zijn is de bodem kalkarm en zuur.
Alleen een smalle strook aan de zeereep kan gekenmerkt
worden als Jonge Duinen. Het gebied wordt al zeer lang
bewoond. Een voorbeeld hiervan is de Rijnweg die al vele
eeuwen door het gebied loopt. De walletjescomplexen in
het open duin en in de bossen zijn zeer waarschijnlijk afkomstig
van landbouwvorming in de late middeleeuwen.
Daarnaast is er een groot complex aan vierkante akkertjes
aanwezig dat vermoedelijk stamt uit de 19e eeuw.
Door kustafslag in de middeleeuwen is de zoetwaterbel
in de duinen kleiner geworden. Het gebied kent daardoor
relatief lage grondwaterstanden en is relatief droog, met
uitzondering van de infi ltratiekanalen die voor het gebruik
voor drinkwaterproductie het hele jaar oppervlaktewater
bevatten.
Enige jaren geleden werd besloten de waterwinning in het
noordelijk deel van het duingebied te concentreren. In het
zuidelijk deel werden infi ltratieplassen en waterwinputten
verwijderd, waardoor de duinen nu weer op natuurlijke
wijze kunnen stuiven (Stichting Duinbehoud, 2005).
Figuur 7.15: Herkomst van het water in de periode 1880 tot 2005. Bron: DZH
Meijendel is een duingebied van ongeveer 1750 ha groot,
gelegen tussen Scheveningen en Wassenaar. Het gebied
ligt grotendeels in het beheergebied van Hoogheemraadschap
Rijnland en slechts voor een klein deel in het beheergebied
van Hoogheemraadschap Delfl and.
De ontwikkeling van het gebied wordt al sinds de middeleeuwen
gestuurd door de mens. In de middeleeuwen
werden de duinen gebruikt als jachtgebied voor de edelen.
Vanaf de 18e eeuw werd het gebied ontgonnen ten
behoeve van landbouw, en werden valleien geëgaliseerd.
Tot eind 19e eeuw werden onder ander rogge, aardappelen
en erwten verbouwd en de duinen werden beweid.
Deze valleien, waaronder Kijfhoek, Bierlap en vallei Meijendel
bestaan nu vooral uit bos.
Bijna het gehele gebied bestaat uit jong duin met een
hoog kalkgehalte gelegen op oud duin, strandwallen en
strandvlaktes. Het gebied is reliëfrijk en landschappelijk
zeer afwisselend. Het gebied ligt relatief laag en er zijn
grote uitgestoven duinvalleien aanwezig.
Meijendel wordt van west naar oost in sterke mate gekarakteriseerd
door series van kleine en steeds grotere
paraboolduinen, waarin grote valleien liggen. Na de aanleg
van de drinkwaterwinning trad sterke verdroging op,
waardoor de landbouw steeds minder rendabel werd en
langzaam uit het gebied is verdwenen.
43

Vanaf 1955 werd het gebied lokaal weer natter, doordat
werd overgeschakeld op oppervlakte-infi ltratie. In delen
van het gebied zorgde de omschakeling er juist voor het
droger werd (med. DZH).
Drinkwaterbereiding.
Al vele jaren wordt het water in de duinen gebruikt voor
de bereiding van drinkwater. In zowel Solleveld als Meijendel
wordt water gewonnen door Duinwaterbedrijf
Zuid-Holland (DZH). Zij zijn hier tevens uitvoerend beheerder.
In 1853 werd in de duinen bij Vogelenzang het
eerste drinkwater aan de duinen onttrokken. Dit drinkwater
was bestemd voor Amsterdam. Vanaf 1865 werd de
drinkwaterwinning in de duinen op grotere schaal toegepast
na het uitbreken van een cholera-epidemie. Grote
delen van Noord- en Zuid Holland worden sindsdien
voorzien van drinkwater uit de duinen. Als gevolg van de
bevolkingstoename steeg het verbruik navenant. Het gevolg
was dat de zoetwaterlens onder de duinen, slechts
gevoed door hemelwater, erg klein werd. Het drinkwater
werd bedreigd door het brakke water onder de zoetwaterlens.
In eerste instantie werd drinkwater gewonnen door oppervlakkige
bemaling. Naarmate de vraag naar schoon
drinkwater toenam werd deze vorm van drinkwaterwinning
ontoereikend. Er werd toen overgegaan op diepe
bemaling van de zoetwaterlens. Door deze diepe bemaling
werd vervolgens de kans op brak waterindringing
te groot. Vanaf dat moment werd in de Noord- en Zuid
Hollandse duinen begonnen met het infi ltreren van oppervlaktewater
in de duinen. In fi guur 7.12 is een overzicht
gegeven van de landelijke trend in de herkomst van het
drinkwater uit de duinen.
In 1887 is in Solleveld begonnen met het onttrekken van het
duinwater voor de bereiding van drinkwater. Hiervoor werden
in eerste instantie open kanalen en draineerleidingen
aangelegd. Pas in 1970 is in Solleveld begonnen met het infi
ltreren van oppervlaktewater in de duinen. Hiervoor werd
rivierwater afkomstig uit de Lek gebruikt. De kwaliteit in de
Lek werd in deze periode steeds slechter waardoor vanaf 1983
begonnen is met het infi ltreren van voorgezuiverd rivierwater
uit de Andelse Maas. De huidige bron van infi ltratiewater
is het water afkomstig uit de Afgedamde Maas bij Brakel.
Het water wordt via een leiding bij Brakel doorgevoerd naar
pompstation Bergambacht. Na verdere voorzuivering wordt
het water via lange transportleidingen naar het duingebied
getransporteerd. Hier wordt het water in de infi ltratieplassen
gepompt. Op een diepte tussen de tien en twintig meter
wordt het water weer onttrokken aan de grond.
44
Jarenlang is de aanvoer en onttrekking rond de vijf miljoen
m 3 geweest. In 2005-2006 is er een MER Solleveld
opgesteld. Hierin is de situatie beschreven na de herinrichting
van het terrein. Het MER beschrijft een intensivering
van de winning op een kleiner oppervlak met een
vergroting van de totale wincapaciteit van vijf naar acht
miljoen m 3 ; hiervan is de variant uitgevoerd, waarbij vrijwel
elke plas onafhankelijk bevloeid wordt.
Door de herinrichting zijn een aantal infi ltratieplassen
opgeheven, zijn een aantal infi ltratieplassen heringericht
en zijn een tweetal nieuwe plassen aangelegd. De infi ltratieplassen
worden na de herinrichting onafhankelijk
van elkaar gevoed. Ook zijn de plassen verdiept tot twee à
drie meter, ze zijn verbreed en grote delen van de oevers
zijn geoptimaliseerd voor de natuur.
In Meijendel is men in 1874 begonnen met het onttrekken
van het duinwater voor de bereiding van drinkwater voor
de gemeente Den Haag. Hiervoor werd een 5.5 km lang
kanaal (de hoofdader) aangelegd. Vanaf 1885 werden ook
ondiepe draineerleidingen aangelegd en vijf jaar later
werd begonnen met verticale fi jnzanddrainage door middel
van putten van 12-17 m diep. Dit leidde tot een zeer
sterke verdroging.
In 1955 werd begonnen met de infi ltratie van oppervlaktewater
afkomstig uit de Lek. Hiervoor werden natuurlijke
valleien enigszins vergraven. Door de parabolisering
van de duinen was het niet mogelijk om effi ciënte infi ltratievelden
aan te leggen zoals in Solleveld. Men heeft
gebruik gemaakt van de natuurlijke geaccidenteerdheid
om de infi ltratieplassen aan te leggen. De aanleg van de
infi ltratieplassen is vooral uitgevoerd aan weerszijden
van de hoofdader. De plassen zijn twee tot drie meter
diep. Vooral aan de passieve zijde van de plassen (waar
de winningen niet zijn gelegen) volgen de oevers de natuurlijke
vormen van het duin. Om te voorkomen dat het
infi ltratiewater in de sprangen liep, zijn aan de actieve
zijde van de plassen zanddammen opgeworpen. Dit zijn
grotendeels strakke lijnen.
De kwaliteit in de Lek werd echter steeds slechter waardoor
vanaf 1976 begonnen is met het infi ltreren van voorgezuiverd
rivierwater uit de Andelse Maas. De huidige
bron van infi ltratiewater is het water afkomstig uit de Afgedamde
Maas bij Brakel. Het water wordt via een leiding
bij Brakel doorgevoerd naar pompstation Bergambacht.
Na verdere voorzuivering wordt het water via lange transportleidingen
naar het duingebied getransporteerd. Hier
wordt het water in de infi ltratieplassen gepompt. In Me-

ijendel wordt elke plas afzonderlijk bevloeid (med. DZH).
Op een diepte tussen de tien en twintig meter wordt het
water weer onttrokken aan de grond.
Het over decennia opgehoopte slib is en wordt nog afgevoerd.
Tegelijk met de slibruiming zijn beperkte oeveraanpassingen
gedaan. Er geldt dat het niet kies is om
voor een optimalisatiewinst grote delen van het aansluitende
hoge duin te vergraven.
In de huidige situatie wordt zoveel water aangevoerd dat
de plassen op een vast peil blijven. Wanneer de infi ltratie
gestopt wordt, zullen de plassen grotendeels verdwijnen.
7.2.2 Waterkwaliteit in historisch perspectief
De zorg voor en de zorgen om de waterkwaliteit gaan
eeuwen terug. Er zijn kanalen gegraven en sluizen en
molens gebouwd specifi ek om de waterkwaliteit te verbeteren.
De toenemende verstedelijking en industrialisatie in
de 19 e eeuw zorgden voor vervaarlijk stinkende grachten.
Het water werd in die tijd gebruikt als vuilnisvat,
dumpplaats voor slachtafval en eindstation voor menselijke
en dierlijke fecaliën. Als het vuil tot ontbinding
kwam, was de stank ondraaglijk. Dit was bijvoorbeeld
in Den Haag reden voor uitgebreide discussies over het
inzamelen van fecaliën, het aanleggen van riolering of
het verbeteren van de doorspoeling van het grachtensysteem.
Een uitvloeisel hiervan is de aanpassing van
het grachtenstelsel ten behoeve van de “verversching
van de residentie”. Het kanaal naar Scheveningen werd
gegraven, maar liep uiteindelijk dood in de duinen. Met
de aanleg van het Ververschingskanaal (1888) werd een
verbinding naar zee gemaakt.
Het doorspoelen van het watersysteem was in de negentiende
eeuw het belangrijkste middel om het water schoon
te houden. Er was daarom veel te doen over de aanvoer en
verdeling van het water. Het huidige KRW-uitgangspunt
dat waterkwaliteitsproblemen niet op de buren mogen
worden afgewenteld was ook al in de negentiende eeuw
al actueel. Den Haag werd destijds belast met de fecaliën
en huishoudelijk en industrieel afvalwater van Delft. Dit
werd met schoon Maaswater, ingelaten bij Schiedam,
naar de Hofstad getransporteerd. De kwalijke gevolgen laten
zich raden. Daar kon ook het rioleren van de residentie
weinig aan verhelpen.
Het Maaswater was niet alleen belangrijk voor het verversen
van stadswater. Ook het polderwater werd in de zo-
mer regelmatig ververst. De poldersloten waren immers,
bij gebrek aan regen, soms wekenlang niet langs de natuurlijke
weg voorzien van water. Om zowel het stedelijk
water als de polders schoon te houden moest goed worden
nagedacht over de verdeling van het water via de verschillende
inlaatpunten. Zo stagneerde de stroming van
de Schie als water werd ingelaten in Vlaardingen of Maassluis
en bleef vuil water in Delft hangen.
Ook in de negentiende eeuw waren er al confl icten tussen
waterkwaliteits- en kwantiteitsbelangen. Zo had Delfland
belang bij een goede afwatering via de Schie, terwijl
Schiedam juist belang had bij het inlaten van (veel) water
om de grachten schoon te spoelen.
Een heel ander historisch waterkwaliteitsknelpunt is de
verzilting als gevolg van de aanleg van de Nieuwe Waterweg,
eind negentiende eeuw. Voor het Westland, waar de
glastuinbouw volop in ontwikkeling was, was dit een bron
van zorg. De steeds verder oprukkende zouttong zorgde er
voor dat vanaf 1893 geen water meer kon worden ingelaten
via de Oranjesluis. Later volgden de sluizen bij Maassluis,
Vlaardingen, Schiedam en Rotterdam.
Voor de aanvoer van schoon water maakt Delfl and tegenwoordig
gebruik van de Brielsemeerleiding. Via een lange
pijp kan, bij watertekort, water vanuit het Brielse Meer
worden ingelaten in het Oranjekanaal. In tijden van extreme
droogte kan Delfl and ook water inlaten vanuit Rijnland,
via gemaal Dolk in Leidschendam.
45

Concentratie (mg/l)
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Figuur 7.16: Ontwikkeling van de waterkwaliteit in Delfl and.
Riolering
Lange tijd was het wegspoelen van verontreinigingen
naar de Noordzee en de Nieuwe waterweg dus de meest
gebruikte manier om het oppervlaktewater ‘schoon’ te
houden. Vanaf de negentiende eeuw kwam daar de riolering
bij. Geleidelijk werd een steeds groter gedeelte van
het stedelijk gebied gerioleerd.
Een grote impuls voor de oppervlaktewaterkwaliteit was
de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (WVO). Sinds
de invoering in de 1970 hebben Delfl and en gemeenten
veel geïnvesteerd in het verbeteren van riolering en AWZI’s
en in de vergunningverlening en handhaving. De meeste
bronnen van verontreinigd afvalwater zijn inmiddels aangesloten
op de riolering en AWZI en vuilemissies vanuit de
resterende bronnen zijn door regulering en handhaving
teruggebracht tot een basisniveau. Dit heeft de waterkwaliteit
sterk verbeterd. Deze verbetering stagneert echter
sinds de tweede helft van de jaren negentig.
In fi guur 7.16 is de gemiddelde waterkwaliteitsontwikkeling
in het beheergebied van Delfl and weergegeven. Vanaf
eind jaren negentig is er een rechte lijn zichtbaar. Voor
sommige stoffen voldoen ze aan de normen maar andere
stoffen overschrijden de normen nog steeds.
7.2.3 De verhouding stad-land
Het watersysteem zelf is de laatste eeuwen dan niet sterk
aan verandering onderhevig geweest, dat kan niet worden
gezegd van het grondgebruik. De transformatie van
het gebied Delfl and is extreem geweest de laatste honderd
jaar: van 5% bebouwd naar bijna 70% in 2008. Nog
geen eenderde van het gebied is nu groene ruimte. Van
46
het vroegere landschap is weinig meer over, met uitzondering
van Midden-Delfl and.
Op 41.000 hectare wonen nu bijna 1,4 miljoen mensen
en zijn zo’n 40.000 bedrijven gevestigd. Daarmee is het
gebied van Delfl and een van de dichtstbevolkte en meest
geïndustrialiseerde gebieden van Nederland. Het gebied
staat bovendien bekend om zijn grote concentratie glastuinbouw.
De consequenties hiervan voor de waterhuishouding en
de waterkwaliteit zijn enorm. Door het grote aandeel verhard
oppervlak is het gebied waar het water naar kan worden
afgevoerd en geborgen sterk verminderd. De behoefte
aan waterberging neemt dan ook toe, mede als gevolg van
klimaatverandering.
Door de grote druk op de ruimte is niet alleen de ruimte
voor waterafvoer en waterberging beperkt. Ook de ruimte
voor waterkwaliteit, planten en dieren is afgenomen. Het
watersysteem zit zo krap in z’n jasje dat het een steeds
minder geschikte plek is voor het waterleven. Daar komt
nog bij dat het intensieve grondgebruik ook gepaard gaat
met een grotere vracht verontreinigingen die op het water
worden geloosd. Zo is door de invloed van de mens en
de steeds grotere nadruk op economie de chemische kwaliteit
(verontreinigende stoffen) van het water verontrustend
slecht geworden. Ook de ecologische waterkwaliteit
is verre van goed.
Hoe de verstedelijking en de verglazing zijn opgerukt laten
de volgende kaartjes duidelijk zien.

Figuur 7.17: Ontwikkeling toename verharding Delftland in de Periode
1925-2030.
47

8 Indeling in waterlichamen
De Kaderrichtlijn Water gaat uit van oppervlaktewaterlichamen. In de oppervlaktewa-
terlichamen moet een goede ecologische toestand worden bereikt en gemonitord. De
begrenzing van de waterlichamen is onderhevig aan Europese en nationale rekenre-
gels. In dit hoofdstuk staat beschreven welk oppervlaktewateren zijn aangemerkt als
waterlichaam met een verantwoording van het watertype.
48

8.1 Inleiding
De term waterlichaam is een nieuw begrip in het waterbeheer
en staat voor de eenheid waarover wordt gerapporteerd
aan Brussel. Het aanwijzen van een waterlichaam
geschiedt op basis van Europese regels en landelijke
afspraken.
Waterlichamen vormen de elementaire bouwstenen van
het waterbeheer volgens de KRW. Een waterlichaam is
de basiseenheid waarvoor getoetst wordt of de toestand
van het oppervlaktewater voldoet aan de doelstellingen
die beschreven worden in artikel 4 van de KRW. Ze worden
daarom ook wel aangeduid als compliance checking
units. Dit betekent overigens niet, dat alles ook wordt gerapporteerd
op het niveau van waterlichamen. De KRW
geeft een korte defi nitie van een oppervlaktewaterlichaam.
Deze defi nitie is nader uitgewerkt in een EU-document
getiteld ‘Horizontal guidance on water bodies (fi nal version
10.0, 15-01-03)’. Dit document heeft niet dezelfde status
als een EU-richtlijn, maar dient wel door de lidstaten
te worden gebruikt als richtsnoer bij het uitwerken van
de KRW. Dit richtsnoer bevat de onderstaande kenmerken
van een oppervlaktewaterlichaam.
Een oppervlaktewaterlichaam:
1. is oppervlaktewater (bijvoorbeeld meer, ven, rivier,
beek, kanaal, riviermond, kustwater);
2. heeft één type volgens de Nederlandse of Duitse typologie
voor oppervlaktewaterlichamen (meren, rivieren,
overgangswateren of kustwateren). Wanneer een waterlichaam
samengesteld is uit verschillende oppervlaktewateren
heeft tenminste circa ‘80 procent’ van
het oppervlaktewater binnen het oppervlaktewaterlichaam
dezelfde typologie;
3. heeft één status (natuurlijk, kunstmatig of sterk veranderd)
en één doelstelling. Daar waar kunstmatig en
sterk veranderd met elkaar verweven zijn is uit pragmatisch
overwegingen deze combinatie ‘kunstmatig/sterk
veranderd’ beschouwd als zijnde sterk veranderd;
4. heeft één gemiddelde toestand van het oppervlaktewater;
5. ligt binnen één rapportage-eenheid.
De KRW geeft ook (impliciet) een minimumgrootte aan
van waterlichamen. Deze bedraagt 50 ha voor meren en
1.000 ha (water + land) voor stroomgebieden. Kleinere waterlichamen
hoeven niet als afzonderlijke waterlichamen
te worden aangewezen. Zij kunnen in de analyse worden
samengevoegd met andere wateren. Oppervlaktewateren
kleiner dan de genoemde ondergrenzen worden niet als
waterlichaam aangewezen.
Verschillende waterlopen met een zelfde type en doelstelling
binnen een rapportage-eenheid kunnen worden
samengevoegd tot één waterlichaam. Het is hiervoor niet
nodig, dat de afzonderlijke waterlopen/ elementen onderling
fysiek met elkaar in verbinding staan.
8.2 Begrenzing waterlichamen
De KRW geeft criteria voor de begrenzing van een waterlichaam.
Het belangrijkste criterium voor het boezem- en
poldersysteem van Delfl and is het groottecriterium: een
rivier, kanaal of andere (polder)watergang met een achterliggend
stroomgebied van 1000 ha of meer wordt gezien
als een waterlichaam. Op basis daarvan zijn in het gebied
van Delfl and de polders van meer dan 10 km² begrensd, en
daarbinnen de watergangen met een afwaterend oppervlak
van meer dan 5 km². Eind 2005 zijn de waterlichamen
voorlopig aangewezen en op 20 juni 2007 in het Bestuurlijk
Overleg KRW Delfl and vastgesteld. Het betreft de volgende
waterlichamen:
Grote boezemwaterlichamen: Oostboezem en Westboezem
(totale lengte 185 km)
- Kleine polderwaterlichamen:
• de Slinksloot in de Holierhoekse en Zouteveensepolder,
• een deel van de Binnenboezem van de Polder Berkel,
• een deel van de Karitaatmolensloot in de Zuidpolder
van Delfgauw.
Ook de drinkwaterinfi ltratieplassen Solleveld en Meijendel
zijn aangewezen als KRW-waterlichaam. Niet op basis van
het groottecriterium, maar omdat ze vanwege hun functie
een beschermde status genieten.
In de gesprekken met gemeenten is gesuggereerd om de
begrenzing van de Oost- en de Westboezem uit te breiden
met de volgende wateren: Kanaal naar Scheveningen, Lopend
Gat, ‘s-Gravenzandse vaart, Nieuwe tuindersvaart,
Middelvliet, Voorstraat / Koornmarkt en de Broeksloot.
Het gaat hier om wateren waar in potentie de gewenste
ecologische kwaliteit gerealiseerd kan worden, en die in
waterplannen vaak al in die zin zijn genoemd. Bijkomend
voordeel van een bredere begrenzing is, dat er dan ook
meer ruimte is om maatregelen te nemen. Hiermee is op
18 september 2007 ingestemd door het College van Dijkgraaf
en Hoogheemraden.
49

Figuur 8.1: KRW waterlichamen in het beheergebied van Delfl and
In onderstaande kaart zijn de waterlichamen in het beheergebied
van Delfl and weergegeven. De voorgestelde uitbreiding,
waarmee het College van Dijkgraaf en Hoogheemraden
heeft ingestemd, is hierin verwerkt.
8.3 Statustoekenning waterlichamen
Aan elk van de onderscheiden oppervlaktewaterlichamen
is een (voorlopige) status toegekend: ‘kunstmatig’,
‘natuurlijk’ dan wel ‘sterk veranderd’. Een ‘kunstmatig’
water is een water dat door mensenhand is ontstaan op
een locatie waar daarvóór geen water was (bijvoorbeeld
gegraven waterlichamen). Een water is ‘sterk veranderd’
50
als het van nature aanwezige water door hydromorfologische
wijzigingen, inclusief onderhoud, door menselijke
activiteiten wezenlijk van aard is veranderd (bijvoorbeeld
waterlichamen die rechtgetrokken, verdiept of op
een andere manier hydromorfologisch gewijzigd zijn).
Natuurlijke waterlichamen zijn hydromorfologisch (vrijwel)
ongewijzigde waterlichamen.
In beginsel is het streven om voor de sterk veranderde waterlichamen
de natuurlijke toestand te herstellen. Voor
kunstmatige waterlichamen is dit per defi nitie niet aan
de orde, al kunnen ook kunstmatige wateren een hoge

natuurdoelstelling hebben (te bereiken met mitigerende
maatregelen). Van de natuurlijke toestand of een hoge
doelstelling kan in het vervolgtraject goed beargumenteerd
worden afgeweken als:
- dit herstel respectievelijk deze mitigatie signifi cante
negatieve effecten heeft op het milieu of een aantal beschreven
maatschappelijke en economische belangen;
- er onevenredig hoge kosten moeten worden gemaakt.
In hoofdstuk 7 is reeds ingegaan op de ontstaansgeschiedenis
van Delfl ands watersysteem. Vanuit Delfl andse
archieven is op te maken dat het watersysteem al meer
dan 1000 jaar onder invloed staat van menselijk handelen.
Zonder menselijk handelen zou het beheergebied
van Delfl and sterk onder invloed staan van de Rijn en de
Noordzee. Het beheergebied zou een intergetijdengebied
zijn met een grote hoeveelheid (hoog)veen en enkele grote
intergetijdengeulen. Het boezem poldersysteem staat
ver af van zo’n intergetijdengebied waardoor het in eerste
instantie zeker niet aangemerkt kan worden als natuurlijk
watersysteem. Dan blijven alleen de indelingen Sterk
veranderd of Kunstmatig over.
Voor alle waterlichamen binnen Delfl and is de status
kunstmatig voorgesteld:
- De boezemwateren zoals ze er nu bij liggen zijn in zeer
veel gevallen gegraven om de gebieden af te wateren,
veen te ontginnen en om schepen te laten doorvaren.
Op kleine stukken na zijn de getijdengeulen die langs
de Maas lagen (Schie en Lier zie Ontstaansgeschiedenis
Delfl ands watersysteem) vastgelegd, rechtgetrokken,
bedijkt. Door de aanleg van de Maasdijk is de invloed
van de Maas en de Noordzee vanaf 1300 steeds
geringer geworden. Voor deze kleine stukken wateren
zou de defi nitie Sterk veranderd van toepassing zijn,
ze zijn immers van de categorie Overgangswater verschoven
naar de categorie Meer (zie 8.4. Indeling waterlichamen
in categorieën).
- In het geval van Delfl ands boezemsysteem is gekozen
om hier pragmatisch mee om te gaan. Meer dan 90%
van al het boezemwater valt onder de defi nitie van
Kunstmatig en zo’n 10% van het boezemsysteem kan
als Sterk veranderd aangemerkt worden. Daarnaast is
onduidelijk waar de fysieke grens zou moeten liggen.
In de vorige paragraaf is de eerste bruikbare geografi -
sche kaart van Delfl ands gebied en het bijbehorende
watersysteem weergegeven. Deze stamt uit het jaar
1600. Alle kaarten zijn interpretaties en geven geen
uitsluitsel over de werkelijke ligging van de getijden-
geulen. Het watersysteem van Delfl and op de kaart uit
1600 was al zover gevorderd (de vergelijking met de
waterlichamen laat dit zien) dat er allang geen spraken
meer was van invloed van de Noordzee en Maas op
het boezemsysteem.
- De gegraven boezemwateren en de vermeende getijdengeulen
zijn in de huidige situatie feitelijk hetzelfde
boezemwater. Hier is op geen enkele manier nog enig
verschil te zien. Dit heeft ertoe geleidt dat ervoor gekozen
is om al het boezemwater als Kunstmatig aan te
wijzen.
- Voor het oppervlaktewater in de polders geldt dat
deze voor 100% ontstaan zijn door menselijk handelen.
Immers, deze wateren zijn door de mens gegraven
bij het inpolderen van gebieden en het ontginnen van
de veengronden.
8.4 Type-indeling waterlichamen
Alle oppervlaktewaterlichamen zijn ingedeeld volgens
een door het rijk bepaalde typologie. De typologie is gebaseerd
op een aantal criteria, zoals vorm, geologie van
de ondergrond, gemiddelde waterdiepte, breedte wateroppervlak.
Voor kunstmatige waterlichamen is het
natuurlijke type dat het meest lijkt op het betreffende
waterlichaam, of een van de tien kunstmatige typen,
gekozen. Sterk veranderde waterlichamen krijgen de typologie
van het oorspronkelijke natuurlijke type. Soms
zijn sterk veranderde waterlichamen echter zo sterk veranderd,
dat in de huidige situatie het waterlichaam veel
meer op een ander type leidt. In zo’n geval is het huidige
meest gelijkende type op de kaart gezet .
In Nederland is ervoor gekozen om tot een type-indeling
van het watersysteem te komen op grond van abiotische
descriptoren (indelingskenmerken) uit het verplichte
pakket, zonodig aangevuld met descriptoren uit het facultatieve
pakket van de Richtlijn 2000/60/EG. In de Defi
nitiestudie KRW; Typologie Nederlandse Oppervlaktewateren
is een uitgebreide beslisboom opgenomen voor
de categorie Meer. Als gebruik wordt gemaakt van de
beslisboom Meer voor het boezem- en polderwater valt,
op basis van de eerste descriptor saliniteit, alles binnen
de zoete (0 - 300 mg Cl/l) en op basis van de descriptor
vorm binnen de lijnvormige wateren. In tabel 8.1 zijn de
ingevulde stappen van de beslisboom voor de wateren
binnen Delfl and weergegeven.
51

Geologie ondergrond
Gemiddelde waterdiepte
Oostboezem 50% kiezelh. > 3m > 15m 1-4 meq/l M7 Grote diepe kanalen
Westboezem 50% kiezelh. < 3m 8-15m 1-4 meq/l M3 Gebufferd regionaal kanaal
Zuidpolder van Delfgauw 50% kiezelh. < 3m 8-15m 1-4 meq/l M3 Gebufferd regionaal kanaal
Polder Berkel 50% kiezelh. < 3m 8-15m 1-4 meq/l M3 Gebufferd regionaal kanaal
Holierhoekse- en Zouteveensepolder
52
Breedte wateroppervlak
Buffercapaciteit
50% org. < 3m 8-15m M10 Laagveenvaarten en -kanalen
Tabel 8.1: Ingevulde stappen beslisboom type-indeling voor de categorie Meren uit de Defi nitiestudie KRW, I. Typologie Nederlandse Oppervlaktewateren.
Kiezelh. = Kiezelhoudend en org. = Organisch
KRW-type

9 Algemene principes en
richtlijnen gebiedsanalyses
Vooraf en tijdens het proces van de Kaderrichtlijn Water zijn inhoudelijke rekenregels,
uitgangspunten en richtlijnen gehanteerd. Het betreft zowel ecologische als chemische
rekenregels en uitgangspunten. Daarnaast heeft de uitgebreide monitoring voor de
KRW geleidt tot nieuwe inzichten in het ecologisch functioneren van het watersysteem.
Deze nieuwe inzichten, die aan de basis hebben gestaan van de inhoudelijke waterkwa-
liteitsanalyse staan in dit hoofdstuk omdat ze gelden voor al het oppervlaktewater van
Delfl and.
54

9.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de zaken die voor alle
gebiedsanalyses gelijk waren, namelijk de manier waarop
chemische en ecologische doelen zijn afgeleid, maatregelenpakketten
zijn opgesteld en kosten zijn berekend.
In de hoofdstukken die volgen (hoofdstukken 10 tot en
met 13) wordt ingegaan op de specifi eke onderdelen van
de gebiedsprocessen, zoals deze zijn uitgevoerd door de
boezem- (in één hoofdstuk) en polderwaterlichamen.
- Hoofdstuk 10: Boezemwaterlichamen West- en
Oostboezem
- Hoofdstuk 11: Holierhoekse en Zouteveensepolder
- Hoofdstuk 12: Zuidpolder van Delfgauw
- Hoofdstuk 13: Polder Berkel
De uitwerking van de doelen en maatregelen van de duinwaterlichamen
is opgepakt in Rijn-West verband. In een
gezamenlijk traject hebben alle betrokken Hoogheemraadschappen
(Delfl and, Rijnland en Hollands Noorderkwartier),
drinkwaterbedrijven (DZH, Waternet en PWN)
en provincies (Zuid-Holland en Noord-Holland) middels
een uniforme benadering een afgestemd pakket van
maatregelen voor de wateren in het duingebied ontwikkeld.
De gebiedsrapporten van Solleveld en Meijendel, die
in dit kader zijn opgesteld, zijn terug te vinden in bijlage
7 en 8 van dit rapport.
In onderstaande paragrafen wordt ingegaan op de onderdelen
van het gebiedsproces die voor alle boezem- en
polderwaterlichamen hetzelfde zijn. Na deze inleiding
wordt ingegaan op de afl eiding van en toetsing aan de
chemische (9.2) en ecologische doelstellingen (9.3). In
paragraaf 9.4 wordt tenslotte ingegaan op hoe de maatregelenpakketten
tot stand zijn gekomen.
Delfl and heeft ten behoeve van de gebiedsanalyses
meerdere watersysteemanalyses uitgevoerd. In een watersysteemanalyse
wordt de werking van een watersysteem
in beeld gebracht, worden emissies geanalyseerd
en worden mogelijke maatregelen geïdentifi ceerd om
de waterkwaliteit te verbeteren. De gevolgde werkwijze
van de watersysteemanalyses en de resultaten hiervan
zijn na te lezen in bijlage 6.
9.2 Chemische doelen
9.2.1 Inleiding
De KRW onderscheidt verschillende groepen van verontreinigende
stoffen:
- Prioritaire stoffen: stoffen die (potentieel) giftig zijn
voor aquatische natuurwaarden en/of mensen. De milieukwaliteitsnormen
voor deze stoffen worden op Europees
schaalniveau vastgesteld met als doel de emissies
van deze stoffen tot 2027 drastisch te verminderen
dan wel in 2027 geheel zijn stopgezet;
- Stroomgebiedrelevante stoffen: stoffen die specifi ek
binnen het stroomgebied van een rivier worden geloosd
en daarmee de algemene waterkwaliteit negatief
kunnen beïnvloeden. Voor Delfl and zijn de Rijnrelevante
stoffen van belang. De milieukwaliteitsnormen
voor deze stoffen worden nationaal bepaald;
- Overige stoffen: stoffen die gebiedsspecifi ek aquatische
natuurwaarden sterk kunnen beïnvloeden. Tot
deze groep behoren ook de ecologie ondersteunende
stoffen stikstof en fosfaat, waarvoor Delfl and zelf gebiedsspecifi
eke normen mag afl eiden. Delfl and rekent
ook gewasbeschermingsmiddelen tot deze groep stoffen.
De milieukwaliteitsnormen voor deze aparte categorie
worden wederom nationaal bepaald.
De KRW gaat uit van het principe ‘one out = all out’. Daarmee
moeten alle wateren uiterlijk 2027 aan alle wettelijke
milieukwaliteitsnormen voldoen. Het voldoen aan
alle normen wordt het bereiken van de ‘goede chemische
toestand’ genoemd. Een uitzondering op dit principe
vormen normoverschrijdingen voor de stoffen stikstof
en fosfaat. Eén van beide stoffen mag de norm overschrijden,
mits de meest sturende stof (gekozen door het
waterschap) het bereiken van een ecologisch gezond watersysteem
niet belemmert. Voor stikstof en fosfaat zijn
de doelstellingen bovendien gekoppeld aan de doelen
voor de ecologie. In dit kader zijn voor stikstof en fosfaat
nieuwe normen afgeleid voor Delfl and (zie paragraaf
9.2.2). De resterende stoffen zijn beoordeeld op basis van
vigerende landelijke normen (MTR).
9.2.2 Nieuwe normen stikstof en fosfaat
Binnen het KRW-traject worden door de waterschappen
doelen vastgesteld en worden maatregelen die tot deze
doelen moeten leiden gedefi nieerd. Hierbij kan voor
kunstmatige wateren eventueel worden afgeweken
van de landelijke normen, mits dit goed onderbouwd
kan worden. In relatie tot de nutriëntennormen voor
oppervlaktewater is in principe de ecologie leidend. Dit
55

etekent dat de nutriënten geen belemmering mogen
vormen voor het bereiken van een goede ecologische
toestand.
Hieronder wordt ingegaan op de redenen om voor de waterlichamen
van het Hoogheemraadschap van Delfl and af
te wijken van de landelijke normen voor fosfaat en stikstof
(resp. 0,15 mg P/l en 2,8 mg N/l; Evers et al., 2007).
Het afl eiden van nutriëntennormen is over het algemeen een
statistische aangelegenheid. In Nederland zijn er op dit moment
twee manieren om nutriëntennormen af te leiden.
a) De nutriëntengehalten van zogenaamde ‘best sites’
worden de norm
b) Er wordt grote datasets gebruikt met nutriëntengehalten
en hiervan worden percentielwaarden uit gedestilleerd.
De nutriëntennormen worden over het
algemeen gebaseerd op percentielwaarden 6 (doelbereik)
van 50, 75, 90 en 95 percentiel. Doorvertaald betekent
dit dat met respectievelijk 50%, 75%, 90% en 95%
zekerheid kan worden voorspeldt dat de nutriëntennorm
niet de belemmerende factor is voor het bereiken
van een goede ecologische toestand.
Het Hoogheemraadschap van Delfl and heeft voor zijn wateren
de stikstofnorm bepaald op maximaal 1,8 mg N/l en
de fosfaatnorm op 0,3 mg P/l. Voor deze nutriëntennormen
zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:
- Voor het watersysteem zet Delfl and in op limitatie
door middel van stikstof. Hoewel voor het overgrote
deel van de zoete wateren normaliter fosfor limiterend
is, gaat Delfl and voor stikstof. In polder en boezemsystemen
(met een relatief korte verblijftijd) blijkt
namelijk dat stikstof limitatief werkt;
- De fosfornorm en de visbiomassa kennen een sterke
relatie. Delfl and heeft een bepaalde ecologische KRWambitie
gekozen. Met de bijbehorende visgemeenschap
kun je hier een fosfornorm tegenover zetten;
- De fosfornorm is hoog en fosfor zal dan altijd in overvloed
aanwezig zijn. Om ervoor te zorgen dat de ecologische
toestand van het water goed wordt, staat hier
dan een lage stikstofnorm tegenover;
- Ieder waterlichaam krijgt dezelfde norm. Hoewel de
norm voor de Oostboezem lager zou kunnen, is het
vanuit vergunningverlening, operationeel en ecologisch
oogpunt logischer om overal dezelfde norm te
hanteren;
6. Let op: een percentielnorm moet niet verward worden met een percentieltoetsing aan een norm.
56
- Alle waterlichamen en alle overige wateren zullen
moeten voldoen aan deze nutriëntennormen.
Hieronder wordt in meer detail ingegaan op bovenstaande
uitgangspunten.
Stikstof
Het Hoogheemraadschap van Delfl and heeft in haar beleid
ingezet op het bereiken van stikstofl imitatie, omdat het bereiken
van fosfaatlimitatie niet haalbaar lijkt. Er is gebleken
dat in polder en boezemsystemen (met een relatief korte
verblijftijd) stikstof limitatief werkt (memo Nutriëntennormen
KRW, 2 november 2007). In tegenstelling tot fosfaat
zijn de bronnen van stikstof bovendien beter te sturen
en is de verblijftijd van stikstof in het systeem veel kleiner
dan die van fosfaat, doordat denitrifi catie op kan treden.
De norm van 1,8 mg N/l is afgeleid van de 90-percentielnorm
(memo Nutriëntennormen KRW, 2 november 2007).
In de meest recente versie van de maatlatten voor sloten
en kanalen (Evers et al., 2007) is deze norm echter omhoog
bijgesteld. Omdat door Delfl and is ingezet op het bereiken
van stikstofl imitatie is ervoor gekozen de oorspronkelijke
norm te handhaven.
Fosfor
De huidige fosfaatconcentraties in de waterlichamen van
Delfl and liggen veel hoger dan de landelijke normen. Bovendien
is een groot deel van het fosfaat afkomstig van nalevering
vanuit de bodem. Deze bron van fosfaat is moeilijk
te sturen. Omdat gestuurd zal gaan worden op stikstofl imitatie
is het niet noodzakelijk de fosfaatconcentraties dusdanig
te verlagen dat fosfaatlimitatie wordt bereikt. Omdat
er wel een norm voor fosfaat moet worden afgeleid is
ervoor gekozen deze af te leiden op basis van de ecologie.
Hierbij zijn twee belangrijke sporen gevolgd: visbiomassa
en het doorzicht. Uit metingen in de Delfl andse wateren
is gebleken dat er een duidelijk verband bestaat tussen de
visbiomassa en de totaal-fosforconcentratie (fi guur 9.1).
Met de visserijsector zijn afspraken gemaakt over de visstand
in Delfl andse wateren. De afspraak is dat gestuurd
zal worden op een visbiomassa van maximaal 300 kg/ha
door middel van wegvangen (visserijbeheer). Uit onderzoek
van Klinge et al. (1995) is gebleken dat deze visbiomassa
wordt bereikt bij een totaal-fosforconcentratie van
ongeveer 0,3 mg P/l.

Biomassa vis (kg/ha)
1000
800
600
400
200
0
Biomassa vis in relatie tot fosfor
Referentie
Westboezem
Westboezem gemiddeld
Oostboezem
Oostboezem gemiddeld
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2
Totaal-P (mg P/l)
Figuur 9.1: Relatie tussen visbiomassa en de totaal-fosforconcentratie in Delfl andse wateren. De referentielijn is gebaseerd op Klinge et al. (1995)
Chlorofyl-a (ug/l)
600
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Relatie chlorofyl-a vs. fosfor
Relatie Chlorofyl-a en P-totaal (data Delfland)
Delfland lijn (kanalen)
Landelijke lijn (meren)
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2
Totaal fosfaat (mg P/l)
Figuur 9.2: Relatie tussen de totaal-fosforconcentratie en de chlorofyl-a concentratie in Delfl andse wateren
Chlorofyl-a (ug/l)
600
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
Relatie doorzicht v.s. chlorofyl-a
0
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
Doorzicht (cm)
57
Chlorofyl-a gehalte
Figuur 9.3: Relatie tussen het doorzicht en de chlorofyl-a concentratie in Delfl andse wateren

De laatste decennia is onderkend dat de visstand een belangrijk
structurerend element is in aquatische gemeenschappen
(Witteveen+Bos, 1994). De structurerende invloed
van de visstand is een belangrijk uitgangspunt van actief
biologisch beheer (ABB), wat wordt ingezet als instrument
bij het ecologisch herstel van geëutrofi eerde wateren.
Een van de belangrijkste voorwaarden bij ecologisch herstel
is echter helder water. Het wegvangen van vis door
ABB is dan ook alleen zinvol wanneer bij de heersende
nutriëntenconcentraties een stabiel, helder water mogelijk
is. Het doorzicht van een waterlichaam wordt voor een
groot gedeelte bepaald door de chlorofyl-a concentratie.
Bij een fosfaatconcentratie van 0,3 mg P/l ligt de chlorofyla
concentratie op ongeveer 75 μg/l (fi guur 9.2). Bij deze
chlorofylconcentratie is een maximaal doorzicht van circa
90 cm mogelijk (fi guur 9.3). Uit fi guur 9.2 en 9.3 blijkt dat
bij de gestelde norm van 0,3 mg P/l helder water mogelijk
is. Hierdoor kunnen gunstige uitgangscondities ontstaan
voor de biologische kwaliteitselementen, zoals (ondergedoken)
watervegetatie, macrofauna en vissen.
9.2.3 Huidige situatie
Als waterkwaliteitsbeheerder doet het Hoogheemraadschap
van Delfl and onderzoek naar de kwaliteit van oppervlaktewater
en waterbodem. Het onderzoek heeft onder andere
tot doel inzicht te verkrijgen in de actuele waterkwaliteit en
inzicht te krijgen in het effect van verschillende maatregelen
op de kwaliteit van oppervlaktewater en waterbodem.
Verder is het onderzoek ingericht op het toetsen aan normen
die horen bij de functie van het oppervlaktewater.
Inmiddels is de monitoringsverplichting Europees geregeld
in de Europese KRW. Dit betekent dat vanaf 2007
de monitoring moet voldoen aan de KRW. Hierop is het
meetprogramma aangepast.
De jaarreeksen van chemische metingen worden gestandaardiseerd
(standaardwater) en getoetst aan de normen
(streefwaarde en MTR; zie kader) uit de “Regeling milieukwaliteitseisen
gevaarlijke stoffen oppervlaktewateren”
(ministeries van VROM en Verkeer en Waterstaat, 2004).
Voor stoffen die niet zijn genoemd in deze regeling wordt
de norm uit de 4e nota Waterhuishouding (ministerie van
V&W, 1998) gehanteerd, aangevuld met de normen vermeld
op www.wateremissies.nl. De resultaten van de toetsing
aan de streefwaarde en MTR worden in dit rapport besproken
aan de hand van toetswaarden zoals de 90-percentiel,
het zomergemiddelde etc. (conform de normering) en
58
dus niet de individuele metingen. De toetsing is uitgevoerd
met behulp van het programma iBever versie 3.2.130.
In 2005 en 2006 is ervaring opgedaan met de KRW monitoring.
Deze ervaringen zijn gebruikt bij het opstellen van het
meetprogramma 2007. Ook de KRW vraagt om beoordeling
van de toestand van het oppervlaktewater. De uitkomst bepaalt
of er maatregelen nodig zijn. De chemische normen
zijn wettelijk vastgesteld in de regeling milieukwaliteitseisen
gevaarlijke stoffen oppervlaktewateren (2004). Deze
regeling vervangt voor alle in de regeling genoemde stoffen
de MTR waarde uit 4e Nota waterhuishouding. Ecologische
normen en doelen zijn vastgesteld op basis van de gebiedsrapportage
KRW Delfl and (Schoon water om van te genieten)
en de maatlatten voor kunstmatige wateren (MEP/GEP
Sloten en kanalen). Een toetsing van de meetgegevens uit
2006 laat zien dat een beperkt aantal stoffen de geldende
milieukwaliteitsnormen 7 in de waterlichamen van Delfl and
structureel overschrijden (gezien over langere perioden als
zomerperiode, een jaar of meerdere jaren). Het beleidsdoel
NW4 om in 2000 de concentraties van elke stof in het milieu
niet hoger dan het maximaal toelaatbare risiconiveau
(MTR) te laten zijn, is dan ook niet gehaald. En ook het beleidsdoel
voor 2010, de concentraties zijn niet hoger dan de
streefwaarden, wordt zeker niet gehaald.
In Delfl and zijn in 2006 de volgende probleemstoffen in normoverschrijdende
hoeveelheden geconstateerd: stikstof, fosfaat,
koper, zink, een aantal gewasbeschermingsmiddelen,
fl uorantheen, een aantal polycyclische aromatische koolwaterstoffen
(PAK’s) en tributyltin. De eerste vier vormen een
probleem in alle boezem- en polderwaterlichamen. Gewasbeschermingsmiddelen
zijn terug te voeren op emissies vanuit
de glastuinbouw en komen daarom vooral in verhoogde
concentraties voor in glastuinbouwgebied. PAK’s en tributyltin
overschrijden alleen de norm in de Oostboezem en zijn
waarschijnlijk gerelateerd aan de beroepsscheepvaart.
In ecologisch opzicht zijn nutriënten (stikstof en fosfaat)
sturend voor het wel of niet bereiken van een goede ecologische
toestand. Metalen (koper en zink), PAK’s en tributyltin
zijn bij bepaalde concentratie toxisch voor een groot
aantal organismen en hebben daarmee ook een negatief
effect op de ecologische waterkwaliteit. Gewasbeschermingsmiddelen
zijn stoffen die relatief open in het milieu
worden toegepast en juist vanwege hun doel (doden van
organismen) milieurisico’s opleveren als ze (in te grote omvang)
buiten het toepassingsgebied terecht komen.
7. Op Europees niveau zijn dat de normen voor prioritaire/prioritair gevaarlijke stoffen, opgesteld door het Frauenhofer Institut. Op landelijk niveau zijn dat de MTR- en VR-normen.

9.3 Ecologische doelen
9.3.1 Inleiding
In tegenstelling tot de normen voor verontreinigende
stoffen gelden de doelen voor de ecologie alleen voor de
waterlichamen.
Voor een groot aantal natuurlijke watertypen is een ideale
ecologische toestand (referentie) beschreven door Van der
Molen en Pot (redactie, 2007). Voor natuurlijke waterlichamen
is deze ideale ecologische toestand bepalend voor het
formuleren van de ecologische waterkwaliteitsdoelen.
In het beheergebied van Delfl and komen echter alleen nietnatuurlijke
waterlichamen voor. Voor deze waterlichamen
is per defi nitie geen natuurlijke referentietoestand bekend.
De ecologische waterkwaliteitsdoelen voor deze waterlichamen
is afgeleid van een ecologische toestand die onder
de bestaande hydromorfologie van het waterlichaam
maximaal haalbaar zou zijn ná uitvoering van realiseerbare,
mitigerende maatregelen. Deze maximaal haalbare ecologische
toestand wordt het ‘maximaal ecologisch potentieel’
(MEP) genoemd. Op basis van deze maximaal haalbare
ecologische toestand is uiteindelijk de goede ecologische
toestand bepaald; die voor kunstmatige waterlichamen
het ‘goed ecologisch potentieel’ (GEP) wordt genoemd. Voor
het formuleren van dit GEP zijn op landelijk niveau maatlatten
voor sloten en kanalen met bijbehorende EKR geformuleerd
(Evers et al., 2007). Dit GEP bepaalt de ecologische
waterkwaliteitsdoelen per waterlichaam.
De ecologische kwaliteit van de oppervlaktewaterlichamen
wordt beoordeeld op basis van vier parameters: fytoplankton
(algen), macrofauna (kleine ongewervelde waterdieren),
macrofyten (waterplanten) en vissen. Voor de
kanalen in Delfl and zijn de landelijke maatlatten, en daarmee
ook het landelijk GEP, ongewijzigd overgenomen. Dit
is gedaan op uitdrukkelijk verzoek van DG Water.
Naast ecologische waterkwaliteitsnormen zijn ook normen
opgenomen voor ecologie ondersteunende parameters. Het
gaat hierbij om stoffen die sturend zijn in het wel of niet
bereiken van een goede ecologische toestand (nutriënten,
zoutgehalte) en een aantal fysische componenten (zuurstof,
doorzicht, temperatuur en zuurgraad). In tegenstelling tot
de ecologische waterkwaliteitsnormen gelden deze ecologie
ondersteunende stoffen voor alle oppervlaktewater van Delfland.
Delfl and neemt de stofnormen over zoals verwoord in
de Default maatlatten Sloten en Kanalen met uitzondering
van de stoffen stikstof en fosfaat (zie chemische doelen).
Hiervoor heeft Delfl and gebiedsspecifi eke normen afgeleid.
Berekeningen opgave waterplanten
In de Default maatlat voor sloten en kanalen is per watertype
aangegeven wat het bedekkingspercentage en de
soortensamenstelling voor waterplanten (macrofyten)
moet zijn. Dit is afhankelijk van het watertype en de beschikbare
hoeveelheid begroeibaar areaal. In algemene
zin is er in het beheersgebied van Delfl and op een pragmatische
manier mee omgegaan.
De hoeveelheid licht die, in de huidige situatie, kan
doordringen in de waterkolom varieert erg sterk in Delflandse
wateren. In veel gevallen is de hoeveelheid licht
(het doorzicht) niet afhankelijk van de concentratie chlorofyl-a
maar van de hoeveelheid zwevend stof. Op veel
plaatsen is het water erg troebel en wordt dat voor een
belangrijk deel veroorzaakt door de grote hoeveelheid
witvis in het watersysteem.
Uitgaande van een goede toestand (het ideale kanaal en
de beschrijving in de default maatlat voor sloten en kanalen)
in het ondiepe systeem van de polderwateren, de
Westboezem en een groot gedeelte van de Oostboezem
kan zonlicht tot op de waterbodem doordringen. Het begroeibaar
areaal gaat dus uit van de mogelijkheid dat
overal in de kanalen waterplanten kunnen groeien. Het is
daarnaast ook nog mogelijk om in die delen waar het nog
erg troebel blijft (bijvoorbeeld door scheepvaart) om technische
maatregelen te nemen om toch waterplanten te laten
groeien, bijvoorbeeld door de aanleg van natuurvriendelijke
oevers. In de beschrijving van de default maatlatten
is vervolgens gemotiveerd aangegeven dat een kanaal
meerdere functies kent ten aanzien van gebruik (aan- en
afvoer, scheepvaart, etc.) en welke plantenbedekkingen en
soortensamenstelling mogelijk is bij het gebruik. Delfl and
kent drie watertypen met diverse deelmaatlatten voor
waterplanten (zie onderstaande tabel).
Bedekkingspercentage van drijfblad, emergente
en ondergedoken vegetatie
59
Macrofyten (% van de maximale score van 62) 30
M3 M7b M10
25 20 25
Macrofyten (% van de maximale score van 47) 25
Macrofyten (% van de maximale score van 82) 25
Tabel 9.1 GEP-doelstellingen voor Macrofyten

9.3.2 Methodiek bepaling huidige toestand waterlichamen
De huidige toestand van alle waterlichamen is bepaald
aan de hand van meet- en toetsgegevens uit het ijkjaar
2006. Delfl and heeft in dit jaar een soort nulmeting van
de ecologische toestand voor alle waterlichamen uitgevoerd.
Naast veldmetingen van de aanwezige waterplanten
en macrofauna zijn ook een visuele inspectieronde
langs alle waterlichamen en een visstandbemonstering
uitgevoerd.
Alle veldmetingen zijn omgezet in waarden op de deelmaatlatten.
De veldmetingen zijn daarnaast ook gevisualiseerd
op kaarten, waarmee de ruimtelijke spreiding van
de verschillende soortengroepen inzichtelijk is gemaakt.
De visuele inspectieronde was bedoeld om de lokale situatie
van elk waterlichaam aan de hand van enkele criteria
in kaart te brengen, waarbij foto’s zijn gemaakt van de
toenmalige situatie én om de potenties voor een toekomstige
meer natuurvriendelijke oeverinrichting in te schatten.
De fotomeetpunten zijn op kaart gezet, waardoor de
mogelijkheid bestaat in de toekomst eenzelfde inspectieronde
door het beheergebied te maken en de verschillen
en/of effecten van uitgevoerde maatregelen letterlijk in
beeld te brengen.
De visstandbemonstering is uitgevoerd om te bepalen
welke vissoorten waar in welke omvang binnen Delfl ands
oppervlaktewatersysteem voorkomen. De informatie was
nodig om te kunnen bepalen of het huidige visbestand
wel voldoet aan de gewenste situatie vanuit de KRW én
voor een aparte beleidsontwikkeling rondom vismigratie
en visbeheer.
9.3.3 Huidige toestand
De huidige ecologische toestand van de waterlichamen is
uitgewerkt in de waterlichaamhoofdstukken. Hieronder
wordt kort ingegaan op de algemene zaken die in alle waterlichamen
van toepassing zijn.
De KRW stelt eisen aan de ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater.
In alle waterlichamen van Delfl and is deze
momenteel niet op orde. De problemen met de ecologische
kwaliteit zijn terug te voeren op het niet op orde zijn van:
- Chemische waterkwaliteit: de concentraties van een
aantal verontreinigende stoffen overschrijden de
norm (zie chemische doelen);
60
- Inrichting van het watersysteem: er zijn niet voldoende
geschikte plekken voor plantengroei en voor het
paaien en opgroeien van vis (inclusief vismigratiemogelijkheden);
- Onderhoud van het watersysteem: deze is niet optimaal
afgestemd op de eisen die water- en oeverplanten
en -dieren stellen aan hun leefomgeving;
In alle waterlichamen is een te grote hoeveelheid vis geconstateerd
van soorten als karpers en brasem. Deze vissoorten
staan bekend om hun snelgroeiende populaties
in voedselrijk water, zoals bijna al het oppervlaktewater
in Delfl and is te kwalifi ceren. Ook staan de soorten bekend
als bodemwoelers die continu door bodemomwoeling
voor een vertroebeling van het water zorgen, waardoor
zonlicht maar matig in de waterfase kan doordringen
en zodoende in onvoldoende mate beschikbaar komt
voor de groeiprocessen van waterplanten. Waterplanten
krijgen zodoende niet of nauwelijks gelegenheid zich te
ontplooien, wat weer gevolgen heeft voor de levensvatbaarheid
van macrofauna die veelal afhankelijk is van de
aanwezigheid van waterplanten (voedsel, bescherming,
leefmilieu). In fi guur 9.4 is de cyclus van onderlinge relaties
weergegeven.
- plantminnende
roofvis
- planten
+ brasem
- watervlooien
woelt bodem
om
+ algen
troebel water
+ nutriënten
Figuur 9.4: De onderlinge relaties en beïnvloedingen binnen een watersysteem.

9.4 Opstellen maatregelenpakket
9.4.1 Inleiding
De KRW stelt eisen aan de chemische en de ecologische
kwaliteit van het oppervlaktewater. Op dit moment zijn
beide niet op orde. Een aantal stoffen overschrijdt de normen
en het aquatisch ecosysteem voldoet niet aan het
beeld dat hoort bij een gezond waterlichaam.
De drie essentiële randvoorwaarden voor een gezond watersysteem
zijn:
- Chemische waterkwaliteit: concentraties van verontreinigende
stoffen dermate laag dat ze de ontwikkeling
van een gezond aquatisch ecosysteem niet in de
weg staan:
- Inrichting van het watersysteem: voldoende geschikte
plekken voor plantengroei en voor het paaien en opgroeien
van vis (inclusief vismigratie mogelijkheden);
- Onderhoud van het watersysteem: maximaal afgestemd
op de eisen die water- en oeverplanten en -dieren
stellen aan hun leefomgeving.
De KRW vereist dus een reductie van emissie van probleemstoffen,
een natuurvriendelijker inrichting van het
watersysteem, met name van de oevers en het verder
doorvoeren van ecologisch onderhoud.
9.4.2 Resultaatverplichting versus regionale ambitie
Het KRW-maatregelenpakket voor Delfl and bevat een serie
van resultaatverplichte maatregelen, resultaatverplicht
onderzoek (om doelgat te verklaren) en een regionale ambitie
ten aanzien van de koppeling van KRW-maatregelen
aan ruimtelijke dynamiek.
Resultaat- en inspanningsverplichte maatregelen
Binnen het gebiedsproces van de KRW in Delfl and zijn
afspraken gemaakt over zowel resultaat- als inspanningsverplichte
maatregelen. De resultaatverplichte
maatregelen zijn de zekere maatregelen die uitgevoerd
worden. Deze worden ook opgevoerd als KRWmaatregel
en gerapporteerd aan het Rijk en de EU.
De inspanningsverplichte maatregelen zijn onzekere
maatregelen waar regionaal afspraken over zijn gemaakt
met betrekking tot de uitvoering.
Het maatregelpakket voorziet in een gefaseerde aanpak
van de KRW-opgave. Dat wil zeggen dat niet wordt ingezet
op volledig doelbereik in 2015, maar op doelbereik in
2027. Uitdrukkelijk wordt de optie open gehouden om in
2021 doelverlaging aan te vragen. Doelverlaging kan alleen
aangevraagd worden indien overheden hun instrumenten
maximaal hebben ingezet. Daarom zijn ook de waterkwaliteitsmaatregelen
die al vastgelegd zijn in bestaande
plannen opgenomen in het maatregelpakket (autonoom
beleid).
Om het gepresenteerde maatregelpakket in het juiste
licht te kunnen bezien is door Delfl and onderscheid gemaakt
tussen de formele KRW-doelen, de regionale ambitie
en het maatregelpakket dat wordt gerapporteerd richting
Brussel. In fi guur 9.5 is schematisch weergegeven hoe
deze onderdelen in samenhang tot elkaar staan.
KRW-doel 2027. Hiermee wordt bedoeld de normen voor
verontreinigende stoffen (zie paragraaf 9.2) en de doelstellingen
voor de ecologie (zie paragraaf 9.3). Daar waar in de
notities wordt gesproken over percentages doelbereik gaat
het altijd over de formele KRW-doelen. Daarop toetst Brussel
en daarover moet verantwoording worden afgelegd.
Regionale ambitie. De regionale ambitie komt tot uitdrukking
in het gepresenteerde maatregelpakket en de
achterliggende uitgangspunten. Het is de maximale regionale
inzet, gegeven het karakter en de mogelijkheden
van het gebied. Meer doen zou op dit moment leiden tot
signifi cante schade aan de functies in het gebied. De regionale
ambitie leidt voor vier kleine waterlichamen tot
(vrijwel) volledig doelbereik (Zuidpolder van Delfgauw,
Holierhoekse en Zouteveensepolder, Solleveld, Meijendel).
Voor twee grotere waterlichamen is doelbereik in 2027
vooralsnog niet waarschijnlijk (Oostboezem en Westboezem).
Voor één klein waterlichaam is het bereiken van de
KRW-doelen in 2027 twijfelachtig. Dit waterlichaam zal op
de grens zitten van doelbereik (Polder Berkel).
61
DOELGAT BRUSSEL
ALGEMENE OPBOUW MAATREGELPAKKET
KRW DOEL
RESULTAATVERPLICHTE KRW-ONDERZOEKEN
AMBITIE
REGIONALE KRW-MAATREGELEN
REGIONALE KRW-ONDERZOEKEN
DOELBEREIK RICHTING BRUSSEL
RESULTAATVERPLICHTE KRW-MAATREGELEN
HUIDIGE TOESTAND
Figuur 9.5: Strategie opbouw maatregelpakket Delfl and
DOELVERLAGING 2021

Cruciaal is het benutten van kansen in de ruimtelijke ontwikkeling
voor het realiseren van de KRW-inrichtingsopgave.
Het gepresenteerde maatregelpakket weerspiegelt
wat er mogelijk is als alle kansen die op dit moment zijn
te voorzien maximaal worden benut met het daarbij behorende
doelbereik en kosten.
In de nabije toekomst kunnen zich zeker nieuwe kansen
voordoen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de toetsing van
kades op veiligheid die in de afgelopen periode nog niet in
beeld zijn geweest of het onderzoek naar de mogelijkheden
van ecologisch onderhoud in het boezemsysteem.
Maatregelen en onderzoek t.b.v. het eerste SGBP. Het Rijk
is verantwoordelijk voor het opstellen van het eerste
SGBP. Hierin wordt voor alle waterlichamen in Nederland
aangegeven wat de maatregelen zijn voor de planperiode
2010-2015 met bijbehorend doelbereik. Tevens
wordt een doorkijk gegeven naar het doelbereik in 2027
indien er gebruik gemaakt wordt van fasering van de
doelen. Het SGBP wordt aangeboden aan de EU op 22 december
2009. Alle maatregelen die opgenomen zijn in
dit eerste SGBP zijn resultaatverplicht ten aanzien van
uitvoering ervan.
Indien ingezet wordt op fasering van de doelen (dus
doelbereik na 2015) zal hiervoor een verklaring gegeven
moeten worden door middel van onderzoek. Relevante
verklaringen zijn bijvoorbeeld disproportionele kosten,
onzekerheid in effectiviteit van maatregelen, onduidelijkheid
in noodzakelijke omvang van het maatregelpakket.
De onderzoeken die een verklaring vormen voor het
doelgat en dus opgenomen zijn in het eerste SGBP zijn
daarmee ook gelijk resultaatverplicht net als de maatregelen.
Het onderzoekspakket voor het gebied van Delfland
lijkt qua omvang aanzienlijk maar staat in verhouding
tot het doelgat en de onderzoeksvragen.
Op het Bestuurlijk Overleg KRW Delfl and van 5 december
2007 lagen vier scenario’s voor ten aanzien van de omvang
van het resultaatverplichtende maatregelenpakket:
1. alle kansen 100% benutten (bovengrens);
2. geen resultaatverplichting op inrichtingsmaatregelen
(ondergrens);
3. resultaatverplichting alleen voor inrichtingsmaatregelen
waarvan realisatie vrijwel zeker is;
4. resultaatverplichting voor inrichtingsmaatregelen
waarvan realisatie vrijwel zeker is en voor een percentage
van de kansen.
62
Scenario 3: resultaatverplichting voor inrichtingsmaatregelen waarvan
realisatie vrijwel zeker is.
In dit scenario gaan partijen alleen een resultaatverplichting aan op
de inrichtingsmaatregelen waarvan vrijwel zeker is dat ze ook kunnen
worden uitgevoerd. De regionale ambitie blijft gelden. Partijen geven
richting Brussel aan dat ze zich in de periode 2010-2015 volop inspannen
om andere kansen voor realisatie van de inrichtingsopgave te benutten.
Ze leggen zich in het SGBP echter niet vast op concrete maatregelen
en doelbereik voor deze andere kansen. In 2015 wordt gerapporteerd
welke stap is gezet richting de KRW-doelen.
Voordeel
- Veel fl exibiliteit
- Haalbare resultaatverplichting
Risico
De kans is aanwezig dat Brussel ook dit scenario interpreteert als een te
laag ambitieniveau en niet akkoord gaat met het maatregelenpakket.
Van de vier scenario’s is besloten tot uitvoering van het
derde scenario (zie kader).
Op grond van dit besluit is met alle gebiedspartijen verder
onderzocht welke maatregelen als resultaatverplichtend
kunnen worden aangemerkt, zowel voor het terugdringen
van de verontreinigende stoffen als voor de inrichting.
De KRW-kansenkaart (fi guur 9.6 pagina 64)
In samenwerking met de betrokken gebiedspartijen in
het KRW-proces is onderzocht welke ruimtelijke ontwikkelingen
zich voor doen langs de KRW-waterlichamen.
Het gaat dan om het totaal aan ruimtelijke ontwikkelingen
in de periode 2007 tot en met 2027. Vanzelfsprekend geldt
dat hoe verder in de tijd, hoe lastiger in te schatten welke
daadwerkelijke ontwikkelingen zich zullen voordoen.
Het totaal van deze ruimtelijke ontwikkelingen is op een
kaart weergegeven en vormt de zogenaamde KRW-kansenkaart.
Deze kaart is vervolgens als basis gebruikt in de
verdere analyses van maatregelen en ecologisch doelbereik.
Bij het inschatten van de omvang van de maatregelen
en het ecologisch doelbereik is als uitgangspunt genomen
dat over de totale lengte van de ruimtelijke ontwikkeling
mogelijkheden zijn om een deel van de KRW-opgave te realiseren.
NB, de KRW kansen-kaart is gebruikt als instrument
om maatregelen en doelbereik af te kunnen leiden, deze
kaart heeft geen juridische status. Juridische doorwerking
van de KRW op ruimtelijke plannen moet plaatsvinden in
structuurvisies en bestemmingsplannen zoals in de nieuwe
wet op de Ruimtelijke Ordening omschreven staat.

9.4.3 Investeringen in waterkwaliteit vanaf 2000
In het Bestuurlijk Overleg KRW van 5 december 2007 is
besloten om ook de investeringen in de waterkwaliteit
vanaf 2000 van gemeenten en hoogheemraadschap inzichtelijk
te maken. Het gaat hierbij om maatregelen die
een positieve bijdrage leveren aan de verbetering van de
waterkwaliteit in het beheergebied van Delfl and en daarbuiten
(Nieuwe Waterweg en Noordzee). Het jaar 2000 is
gekozen omdat toen de KRW van kracht werd. Reden om
dit inzichtelijk te maken is omdat de partners het belangrijk
vinden te laten zien dat inspanningen ter verbetering
van de waterkwaliteit niet pas in de toekomst zullen worden
verricht maar reeds geruime tijd aan de gang zijn.
Dat de nadruk van de investeringen op maatregelen in
de waterketen lag en in mindere mate op inrichting en
beheer en onderhoud doet daar niets aan af. Vanaf heden
zullen de maatregelen op het gebied van ecologie (inrichting)
en stoffen hand in hand gaan.
In tabel 9.2 zijn de investeringen van gemeenten en
hoogheemraadschap samengevat. De getallen geven
miljoen euro’s aan.
Gemeenten Delfl and Totaal
Riolering * 74 74
Inrichting en beheer 7 12 19
Baggeren 9 7 16
ABC ecol. berging 5 5
Waterzuivering 2 1.185 1.187
Tabel 9.2: Investeringen in waterkwaliteit in beheergebied Delfl and in miljoenen
euro’s vanaf 2000
*Hieronder vallen: afkoppelen verhard oppervlak, aanpassen/saneren riooloverstorten,
aansluiten ongezuiverde lozingen, IBA’s, bergbezinkbassins.
9.4.4 Chemische waterkwaliteit
Het bereiken van een goede chemische toestand is één
van de doelstellingen van de KRW. Deze toestand wordt
bereikt als alle stofconcentraties in watersystemen op een
ecologisch aanvaardbaar niveau liggen. Dit niveau is geconcretiseerd
in milieukwaliteitsnormen.
De denklijn chemie en emissiebeheer van Delfl and focust
zich op de aanpak van probleemstoffen die het bereiken
van de goede chemische toestand voorkomen:
- Stikstof en fosfaat. Watersysteemanalyses voor Delfland
tonen aan dat de normoverschrijding van stikstof
en fosfaat in belangrijke mate kan worden toegeschreven
aan menselijke activiteiten als glastuinbouw
en veehouderij. Berekeningen laten zien dat ongeveer
50% van de belasting van het oppervlaktewater komt
vanuit stikstofemissies door de glastuinbouwsector.
Hetzelfde geldt in zekere mate ook voor de normoverschrijding
wat betreft fosfaat. Een aanpak van de
emissies van stikstof en fosfaat vanuit de glastuinbouw
levert dan ook een substantiële verbetering van
de waterkwaliteit op en draagt bij aan het op termijn
bereiken van de doelstellingen van de KRW.
- Koper en zink. Normoverschrijding voor deze metalen
is niet toe te schrijven aan één dominante oorzaak. Er
zijn meerdere bronnen en de exacte omvang van deze
bronnen is vaak moeilijk te kwantifi ceren. Gedetailleerde
informatie hierover ontbreekt. Watersysteemanalyses
voor koper en zink zijn dan ook nog niet beschikbaar.
Toch is bekend dat de belangrijkste bronnen
van koper bouwmaterialen, remvoeringen, antifouling
(recreatievaart), koperbaden (veehouderij), veevoer,
mest en vuurwerk zijn. De belangrijkste bronnen van
zink zijn bouwmaterialen, autobanden, antifouling,
weg- en straatmeubilair, veevoer en mest.
- Gewasbeschermingsmiddelen. Watersysteemanalyses
voor de als probleemstoffen aangemerkte gewasbeschermingsmiddelen
zijn niet beschikbaar. Normoverschrijding
door gewasbeschermingsmiddelen in de
waterlichamen is echter bijna volledig toe te schrijven
aan het gebruik van deze middelen in de glastuinbouw.
Daarnaast is atmosferische depositie waarschijnlijk
als bron aan te merken. Een aanpak van deze
probleemstoffen ligt vooral bij de bron (toediening
door gebruikers e.d.) en op het vlak van het toelatingsbeleid.
• Het huidige gebruik aan onkruidbestrijdingsmiddelen
op verhardingen leidt op dit moment niet tot problemen
op waterlichaamniveau. De gemeenten en het
waterschap bestrijden onkruid op verhardingen overwegend
op duurzame wijze. In de gemeenten waar
dit nog niet het geval is, wordt duurzame onkruidbestrijding
overwogen. Indien de huidige praktijk wordt
voortgezet zal onkruidbestrijding op verhardingen
niet leiden tot problemen in relatie tot de KRW.
• Het aansluiten van glastuinbouwbedrijven op de riolering
draagt bij aan een lagere emissie van gewasbeschermingsmiddelen
op het regionale oppervlaktewater,
maar leidt wel tot een andere stroom van de
middelen richting het oppervlaktewatersysteem. Een
groot deel van de gewasbeschermingsmiddelen wordt
63

Figuur 9.6 KRW-kansenkaart beheersgebied Delfl and.
64

ij de huidige stand van de techniek niet door de AW-
ZI’s uit het afvalwater gezuiverd en belandt zodoende
via het effl uent op rijkswater. Een aanpak van dit probleem
is onderwerp van overleg met de rijksoverheid.
- PAK’s en Tributyltin. Ook voor deze probleemstoffen
zijn geen watersysteemanalyses beschikbaar. PAK’s en
tributyltin overschrijden de milieukwaliteitsnormen
in de boezemwatergangen van de Oostboezem.
• Voor de normoverschrijding door PAK’s is geen eenduidige
oorzaak aan te wijzen. Er zijn meerdere bronnen
in het afwaterende gebied van de Oostboezem. De omvang
van de afzonderlijke bronnen is echter moeilijk
te kwantifi ceren, omdat gedetailleerde achtergrondinformatie
ontbreekt. Daar PAK’s alleen probleemstoffen
in de Oostboezem zijn, is er een mogelijk verband
met de (beroeps)scheepvaart. Zo is scheepvaart een
bekende bron van PAK’s vanwege het gebruik van
PAK-houdende scheepscoatings, emissies van smeermiddelen,
emissies via uitlaatgassen en bilgenwater.
Het verband tussen normoverschrijding en de scheepvaart
kan op het moment niet cijfermatig worden onderbouwd.
Scheepvaart wordt aangemerkt als diffuse
bron, omdat emissies gedurende het varen plaatsvinden.
Mogelijk is ook het schutten van de sluizen langs
de Nieuwe Waterweg een weg waarlangs PAK’s het regionale
watersysteem belasten.
• Tributyltin is in de tussentijd in internationaal verband
verboden, zodat te verwachten valt dat de concentraties
van deze probleemstof in de tijd afnemen. Het verbod is
echter nog niet (breed genoeg) geratifi ceerd.
Autonome maatregelen
De Delfl andse aanpak voor de KRW concentreert zich tot
2015 op de aanpak van de probleemstoffen stikstof en fosfaat.
Deze stoffen zijn belangrijk voor het realiseren van
ecologisch robuuste watersystemen. Om deze stoffen zoveel
mogelijk aan te pakken, voeren Delfl and, de gemeenten
of gebiedspartijen tot 2015 nu al maatregelen uit. Het
gaat om de volgende autonome maatregelen:
1. Waterketenmaatregelen. Maatregelen om de basisinspanning
8 te realiseren als aansluiten op de riolering,
saneren riooloverstorten en afkoppelen verhard oppervlak.
Zie verder paragraaf 9.4.5 (Chemie en riolering).
2. Minder mestgift op landbouwgronden. De landbouwsector
moet op basis van het derde Uitvoeringsprogramma
Nitraat (landelijk mestbeleid) de komende
66
jaren dusdanig minder mest op landbouwgronden
brengen dat uiterlijk 2015 sprake is van een evenwicht
tussen de toevoer van meststoffen aan de grond en
de opname van stikstof en fosfaat door gewassen en
vegetatie.
3. Aanleg natuurvriendelijke oeverinrichting langs watergangen
buiten het waterlichaam. Door de aanleg van
natuurvriendelijke oevers langs zoveel mogelijk watergangen
zal het zuiverende vermogen van het oppervlaktewatersysteem
toenemen; planten nemen namelijk
stikstof en fosfaat op voor hun groeiprocessen.
4. Vasthouden water in haarvaten. Uit een oriënterend
onderzoek voor de waterlichamen is al gebleken dat
een langer vasthouden van water in de polders de
stikstof- en fosforconcentraties in de waterlichamen
verlaagt. In de huidige plannen van gemeenten en
waterschap zijn maatregelen als verlengen wateraanvoerroutes
of de aanleg van stuwen opgenomen om
het water langer vast te houden.
Naast deze bestaande maatregelen zijn ook beleidsontwikkelingen
gaande die gedurende de periode tot 2015
tot het formuleren van aanvullende maatregelen gaan
leiden. Het gaat om de volgende ontwikkelingen:
1. Het opstellen van landelijke emissienormen voor de
glastuinbouw. De Rijksoverheid is milieukwaliteitsnormen
voor het terugdringen van stikstof- en fosfaatemissies
vanuit glastuinbouwbedrijven aan het
opstellen. Deze normen moeten vanaf 2010 in werking
treden. Delfl and heeft in dit traject een adviserende
rol. Vanaf 2010 is het waterschap verantwoordelijk
voor de vergunningverlening (Wvo) en handhaving.
2. Het opstellen van een provinciaal beleidskader glastuinbouw.
De Provincie Zuid-Holland stelt een integraal beleidskader
op om de ruimtelijke effecten van ontwikkelingen
wat betreft de glastuinbouwsector in goede banen te
leiden. Uit het beleidskader volgen mogelijk maatregelen
voor Delfl and, de gemeenten en de gebiedspartijen.
3. Meerjarenvisie diffuse bronnen. Delfl and gaat zelf een
meerjarenvisie voor de aanpak van diffuse emissies
opstellen. Uit deze aanpak volgen mogelijk nog aanvullende
maatregelen.
Ook werd voor het boezemstelsel een onderzoeksopgave
gedefi nieerd die voor de toekomst de kwaliteit van het
oppervlaktewater in polderwaterlichamen positief kan
beïnvloeden:
8. De basisinspanning is een afspraak om rioolsystemen zodanig aan te passen dat de vuiluitworp uit overstorten van deze systemen wordt verminderd. Veelgenomen maatregelen zijn het aanbrengen van
meer berging of pompovercapaciteit. Een deel van de inspanning moet daarbij door de gemeente worden gedaan, een ander deel door het waterschap.

1. Onderzoek veranderen doorspoelregime/sturen waterstromen.
De stikstof- en fosfaatconcentraties in de boezemwatergangen
kunnen worden verlaagd als meer
schoon water wordt ingelaten, bijvoorbeeld vanuit het
Brielse Meer. Een oriënterende modelstudie heeft al laten
zien dat een dergelijke maatregel effectief kan zijn.
In de periode 2010-2015 worden concrete maatregelen
als waterinlaat, gemaalbeheer en het veranderen van
waterstromen op hun effectiviteit nader onderzocht.
2. Onderzoek invloed eutrofe bagger. Bagger met veel
stikstof en fosfaat kan een bron van verontreiniging
van het oppervlaktewater zijn. Op het moment is
echter niet bekend of het (lokaal) verwijderen van
eutrofe bagger (kosten)effectief en praktisch uitvoerbaar
is. Daarom worden beide aspecten in de periode
2010-2015 onderzocht.
3. Onderzoek aanpassen peilbeheer in het groene buitengebied.
Uit een oriënterende modelstudie is gebleken
dat een aanpassing van het peilbeheer alleen effectief
is als deze maatregel wordt gecombineerd met een
functieverandering van een gebied van landbouw
naar natuur. Een dergelijke aanpassing moet echter
locatiespecifi ek worden getoetst.
Maatregel Autonoom Aanvullend
2010-2015
Waterketenmaatregelen (uitsplitsing, zie paragraaf 9.4.3 en
tabel 9.3)
De hoofdlijn van het maatregelenpakket voor stikstof en
fosfaat is weergegeven in tabel 9.3. Een Delfl andse aanpak
voor de KRW van de overige probleemstoffen wordt
tot 2015 niet voorzien. Redenen daartoe zijn de afhankelijkheid
van (de ontwikkeling van) landelijk, Europees en
soms zelfs mondiaal beleid én het niet beschikbaar hebben
van regionale sturings- en handhavinginstrumenten.
9.4.5 Chemie en riolering
In het licht van de KRW-opgave kan riolering worden gezien
als:
- Een waterkwaliteitsmaatregel. In het verleden aangelegde
riolering zorgt er voor dat de waterkwaliteit niet
nog veel slechter is dan nu het geval is. Daar waar nog
ongerioleerde lozing plaatsvindt, is het aanleggen van
riolering een mogelijke oplossing;
- Een potentiële verontreinigingsbron m.b.t. emissie
van probleemstoffen naar het oppervlaktewater. Riolering
is geen gesloten systeem en daarmee een potentieel
probleem voor de oppervlaktewaterkwaliteit.
Onderzocht moet worden hoe groot dit probleem is en
of emissiereductie zinvol, haalbaar en betaalbaar is.
67
Kostendrager
Maatregel Gemeenten, waterschap,
provincie
Landelijk mestbeleid landbouw Maatregel Maatregel Landbouw
Emissienormen glastuinbouw Maatregel Tuinbouw
Provinciaal beleidskader glastuinbouw Maatregel Tuinbouw
Verwijderen eutrofe bagger Onderzoek Waterschap
Beperken belasting watersysteem met blad en maaisel Onderzoek Waterschap
Nutriëntenpilots Onderzoek Waterschap
Innovatie bronneringen Onderzoek Waterschap
Aanleg helofytenfi lters Onderzoek Waterschap, gemeenten
Maatregelen in de waterhuishouding
- vasthouden water in haarvaten
- omleiden vuile waterstromen
- doorspoelen
Tabel 9.3: Maatregelen met betrekking tot de chemische waterkwaliteit
Onderzoek
Onderzoek
Onderzoek
Waterschap, gemeenten

Huidige situatie
Gemengde rioolstelsels
Gemengde rioolstelsels voeren afvalwater en regenwater
via één systeem af naar de zuivering. Indien het harder regent
dan de riolering aan kan zal het systeem overstorten.
Hiermee vindt een emissie van verontreinigingen plaats
naar het oppervlaktewater. Het overstortwater bevat verontreinigende
stoffen die in het licht van de KRW twee negatieve
effecten kunnen hebben:
- De overstort draagt bij aan het overschrijden van de
waterkwaliteitsnormen voor de KRW-probleemstoffen;
- De overstort heeft een negatief effect op het aquatisch
ecosysteem.
Bijdrage overstorten aan vervuiling van het watersysteem
Watersysteemberekeningen tonen aan dat de overstorten
in Delfl and slechts in beperkte mate bijdragen aan de
overschrijding van de KRW-normen in de waterlichamen.
Weliswaar zijn de overstorten een bron van stikstof, fosfaat,
koper, zink en PAK, de vracht van deze stoffen vanuit
overstorten is gering vergeleken met de totaalvracht op
het watersysteem (circa 3% voor stikstof en circa 6% voor
fosfaat). Dit betekent dat maatregelen om de emissies
vanuit individuele overstorten (verder) te beperken, vanuit
KRW-perspectief, weinig kosteneffectief zullen zijn.
Overstorten veroorzaken wel locale en (tijdelijke) waterkwaliteitsproblemen,
die tot uitdrukking komen in
normoverschrijding en negatieve effecten op het ecosysteem.
Denk daarbij aan vissterfte en stank. Ook zijn
overstorten een bron van bacteriële verontreiniging, wat
een probleem kan opleveren nabij zwemwaterlocaties.
Gezien de geringe en locale invloed van overstorten, is de
KRW toetsingssystematiek geen geschikt kader om waterkwaliteitsproblemen
door overstorten te beoordelen.
Invloed van overstorten op het ecosysteem
Het effect van overstorten op de ecologische waterkwaliteit
is onvoldoende duidelijk. De vraag is in welke mate
de tijdelijke en locale belasting door overstorten leidt tot
een ecologische achteruitgang die (ook op langere termijn)
“signifi cant voelbaar” is op waterlichaamniveau. Ervaring
leert dat met name in droge zomerperiodes overstorten
kunnen leiden tot aanzienlijke effecten op de ecologische
kwaliteit. Er is onderzoek nodig om de doorwerking op waterlichaamniveau
in te kunnen schatten. Zonder een dergelijk
onderzoek is er onvoldoende onderbouwing om, op
68
basis van de KRW, overstorten aan te pakken ten behoeve
van de ecologische kwaliteit.
Tenslotte moet worden opgemerkt dat er onder specialisten
twijfel is of waterkwaliteitsspoortoetsing en
daaropvolgende maatregelen in alle gevallen afdoende
zullen zijn om tot een adequate bescherming van het
ecosysteem te komen. Waterkwaliteitsspoortoetsing is
in sommige gevallen minder geschikt voor een adequate
locatiespecifi eke inschatting van effecten van overstorten
in het veld. De KRW vraagt wel om een dergelijke
adequate beoordeling. Dit is aanleiding om de geschiktheid
van het instrumentarium te evalueren en zonodig
toe te werken naar een instrumentarium dat beter geschikt
is voor locatiespecifi eke systeemanalyse.
Gescheiden rioolstelsels en afgekoppeld verhard oppervlak
Bij (verbeterd) gescheiden rioolstelsels en gebieden met
veel afgekoppeld verhard oppervlak vormt afstromend
regenwater een belasting voor het watersysteem. Het
regenwater is over het algemeen minder vuil dan overstortwater.
Voor nutriënten scheelt dat al gauw een factor
3 à 4 (wat overigens niet betekent dat het water daarmee
altijd voldoet aan de waterkwaliteitsnormen). Daar
staat tegenover dat belasting plaatsvindt bij elke bui van
enige omvang.
Voor het boezemsysteem van Delfl and is berekend dat
regenwaterriolen en afgekoppeld verhard oppervlak respectievelijk
circa 5 en circa 6 procent bijdragen aan de
totaalvracht van stikstof en fosfaat op jaarbasis.
Evenals overstorten uit gemengde stelsels kunnen uitlaten
van regenwaterriolering en afgekoppeld verhard oppervlak
tot lokale waterkwaliteitsproblemen leiden. Op
specifi eke locaties met relatief vervuild verhard oppervlak
en/of een kwetsbaar ontvangend watersysteem kan
vervuild regenwater zorgen voor een achteruitgang van
de waterkwaliteit: normoverschrijding en/of negatieve
effecten op het ecosysteem. Daar staat tegenover dat het
regenwater een verdunnend effect kan hebben op plaatsen
waar het ontvangende water relatief vuil is.
In kwantitatief opzicht kan worden gesteld dat het afkoppelen
van regenwater een positief effect heeft op de waterhuishouding.
Dit komt met name tot uiting in droge
perioden, waarin afgekoppeld regenwater bijdraagt aan
een adequate watervoorziening, met gebiedseigen water.

Afkoppelen van verhard oppervlak wordt vaak genoemd
als maatregel met een positief effect op de waterhuishouding,
de waterketen en de waterkwaliteit. Aandachtspunt
hierbij is dat afkoppelen weliswaar leidt tot
minder belasting door overstorten, maar dat de diffuse
belasting met vervuild regenwater toeneemt.
Voor de totaalvracht van nutriënten naar het oppervlaktewater
betekent afkoppelen niet zondermeer een
reductie van de belasting. Afkoppelen zal er echter wel
voor zorgen dat een relatief laagfrequente piekbelasting
vanuit overstorten wordt ingeruild voor een relatief
hoogfrequente meer diffuse belasting vanuit regenwateruitlaten
en afgekoppeld verhard oppervlak.
Met betrekking tot totaalvracht is afkoppelen dus waarschijnlijk
alleen een effectieve maatregel als afkoppelen
op adequate wijze plaatsvindt (via wadi’s of waterdoorlatende
verharding met zuiverende en bergende voorziening
eronder) of wanneer het wordt gecombineerd met
randvoorzieningen en/of maatregelen ter voorkoming
van vervuiling van het regenwater.
Locale overstortproblemen kunnen door afkoppelen worden
opgelost. Daarbij moet echter de kanttekening moet
worden geplaatst dat ook vervuild regenwater voor locale
problemen kan zorgen, omdat het relatief veel zwevend
stof en organisch materiaal bevatten. Er is daarom
altijd een locatiespecifi eke beoordeling nodig. Te denken
valt aan een soort van waterkwaliteitsspoortoetsing voor
regenwater.
Overstortbemaling
De waterweggemeenten voeren bij hevige regenval een
deel van het water af via overstortbemaling op de Nieuwe
Waterweg. Deze overstortbemaling belast het rijkswater.
Overstortbemalingen vormen daarmee geen direct probleem
voor de oppervlaktewaterkwaliteit in de waterlichamen
van Delfl and en vallen buiten de beschouwing
van de KRW-gebiedsprocessen van Delfl and.
De problematiek van de overstortbemalingen is opgepakt
in het kader van de OASen waterplannen. Op dit moment
vindt bestuurlijke besluitvorming plaats over het uitvoeringsprogramma
van de OAS. Gezien de primaire relevantie
voor rijkswater maakt het uitvoeringsprogramma
geen onderdeel uit van het KRW-maatregelenpakket.
Huidig beleid
Het huidige beleid op het gebied van riolering is beschreven
in de Voortgangsrapportage Riolering 2006. In deze
paragraaf wordt volstaan met een korte samenvatting
van de belangrijkste punten, vanuit KRW-perspectief:
1. Saneren lozingen afvalwater buitengebied
Aansluiten woningen, tuinbouwbedrijven en overige bedrijven
op de riolering. Voor 1 januari 2008 is het grootste
deel van het buitengebied gerioleerd. Op 1 januari 2010
is het gehele buitengebied gerioleerd. Dat wil echter nog
niet zeggen dat ook de aansluiting op de riolering dat al
volledig is gerealiseerd.
Aansluiten woningen op IBA’s (Individuele behandeling
van Afvalwater). Op 1 januari 2008 zijn alle IBA’s operationeel.
De verwachte participatiegraad is 70-80 %.
2. Basisinspanning
Bijna alle gemeenten hebben een integraal maatregelenpakket
vastgesteld. De andere gemeenten stellen een maatregelpakket
vast in de nabije toekomst. In 2010 moeten de
maatregelen volgens de vergunning worden uitgevoerd.
3. Waterkwaliteitsspoor
Voor de meeste gemeenten is toetsing en planvorming
gereed.
Niet op alle lozingspunten kan worden voldaan aan het
waterkwaliteitsspoor. Er blijven knelpunten over in Delft
en Den Haag. In bijlage 3 zijn deze knelpunten beschreven
en is aangegeven hoe hier in de toekomst mee wordt
omgegaan.
4. Samenwerken in de waterketen
Intensiveren samenwerking: afvalwaterakkoorden, optimalisatiestudies,
innovatie.
5. Afkoppelbeleid
In 2007 vindt herijking plaats van regenwaterbeleid.
69

Uitgangspunten KRW en riolering
Op basis van de analyse van de relatie tussen de KRW-opgave
en riolering en de inventarisatie van het huidige beleid
hanteert Delfl and de volgende uitgangspunten met
betrekking tot het uitwerken van het KRW-maatregelenpakket,
daar waar het rioleringsmaatregelen betreft:
1. De aanleg van riolering in het buitengebied en de aanleg
van IBA’s vindt plaats conform huidig beleid;
2. Op 1 januari 2010 wordt volledig voldaan aan de basisinspanning
en het waterkwaliteitsspoor. Basisinspanning
en waterkwaliteitsspoor hebben vooral een
lokaal effect op de waterkwaliteit en dragen beperkt
bij aan de verbetering van de waterkwaliteit op waterlichaamniveau.
Dit is voor Delfl and geen reden om de
basisinspanning of waterkwaliteitsspoor ter discussie
te stellen. Basisinspanning en waterkwaliteitsspoor
hebben een andere doelstelling dan de KRW. De KRW
hoeft daarom ook niet als legitimatie te dienen voor
de basisinspanning en waterkwaliteitsspoor;
3. Delfl and neemt geen extra rioleringsmaatregelen voor
de KRW in de periode 2009-2015 en stuurt niet aan op
het nemen van extra maatregelen door gemeenten
(bovenop het huidige beleid);
4. Bij het herijken van het hemelwaterbeleid maakt Delfland
inzichtelijk welk waterkwaliteitseffect is te verwachten
van afkoppelen. Een randvoorwaarde vanuit
de KRW is dat dit beleid niet leidt tot achteruitgang
van de waterkwaliteit en dat het geen belemmering
vormt voor het behalen van de ecologische doelen van
de KRW;
5. Delfl and onderzoekt het effect van overstorten en regenwateruitlaten
op de ecologische waterkwaliteit.
Indien de uitkomsten van het onderzoek daartoe aanleiding
geven worden aanvullende KRW-maatregelen
opgenomen in het tweede SGBP;
Maatregel
Waterketen maatregelen
- aanleg riolering buitengebied
- opheffen ongerioleerde
lozingen
- basisinspanning
- waterkwaliteitspoor
- afkoppelen
Autonoom Aanvullend
2010-2015
Maatregel
Maatregel
Maatregel
Maatregel
Maatregel
Tabel 9.4: Maatregelen met betrekking tot riolering
Kostendrager
Gemeenten,
waterschap,
provincie
70
6. Delfl and blijft maximaal inzetten op samenwerking in
de afvalwaterketen.
9.4.6 Inrichting van het watersysteem
Waarom kansen in de ruimtelijke ontwikkeling
benutten?
Het benutten van de beschikbare ruimte en van de kansen
in de ruimtelijke dynamiek is een cruciaal onderdeel
van strategie om te komen tot een maatwerkambitie
voor het gebied van Delfl and, die KRW-proof is. Indien
kansen in de ruimtelijke ontwikkeling onverhoopt niet
kunnen worden benut (bijvoorbeeld vanwege technische
uitvoerbaarheid of signifi cante schade) zal hiervoor
een onderbouwing worden opgesteld. De som van de
kansen en de onderbouwing vormen in 2021 de onderlegger
voor de hoogte van het KRW-doel dat tot dan toe
gehaald is. Op deze manier zal in het gebied van Delfl and
voldaan worden aan de randvoorwaarden van de KRW
en zal, indien daartoe aanleiding is, in 2021 doelverlaging
worden aangevraagd op een deel van de waterlichamen
in het beheersgebied van Delfl and.
Aanleg natuurvriendelijke oevers
De huidige, over het algemeen slechte ecologische kwaliteit
van het water vraagt om forse maatregelen voor
de KRW. Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers is,
naast het verder doorvoeren van ecologisch onderhoud en
een reductie van emissie van probleemstoffen, een zeer
belangrijke maatregel om de kwaliteit van het oppervlaktewater
structureel te verbeteren.
De focus van de maatregelen voor deze deelopgave richten
zich op het realiseren van voldoende levensruimte voor
waterplanten en vissen. Dit zijn de primaire soortengroepen
voor het bereiken van een ecologisch robuust watersysteem.
De verwachting is dat de soortengroep macrofauna
‘meelift’ met de ontwikkeling van waterplanten. Overmatige
algengroei is alleen te voorkomen als de stikstofconcentraties
in het oppervlaktewatersysteem aan de norm
gaan voldoen.
De levensruimte voor waterplanten kan worden vergroot
door zoals gezegd planten in de watergang te laten staan
of door natuurvriendelijke oevers aan te leggen, afhankelijk
van de ruimte in het watersysteem. De aanwezigheid van
waterplanten mag namelijk de functie van een watergang
als af- of aanvoerkanaal van water niet belemmeren om zo
de kans op wateroverlast zo klein mogelijk te houden.

Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers wordt tegelijkertijd
de levensruimte voor vissen vergroot. Daarnaast
zijn nog aparte paai- en opgroeiplaatsen nodig om vooral
jonge vis de gelegenheid te geven tot volwassenheid door
te groeien. Bij het ontbreken van deze plaatsen verdwijnt
namelijk veel jonge vis door predatie uit het oppervlaktewatersysteem.
De landelijke norm voor de ruimtelijke- en inrichtingsopgave
is dat 25% van het wateroppervlak water- en oevervegetatie
moet bevatten. Voor scheepvaartkanalen is de
norm bijgesteld tot 20% van het wateroppervlak.
Het realiseren van een meer natuurvriendelijke oeverinrichting
en paai- en opgroeiplaatsen voor vis is dus een
ruimtelijke opgave. In een sterk verstedelijkt gebied als
het beheergebied van Delfl and is dit een moeilijk te realiseren
opgave, daar de druk op de beschikbare ruimte
vanuit allerlei grondgebruikfuncties groot is. Volledige
realisatie van de doelen vergt circa 200 km (90 ha) aan
natuurvriendelijke oevers en 110 ha paaiplaatsen goed
verspreid over de waterlichamen.
Het realiseren van structureel meer natuurvriendelijke
oeverinrichting is tot op heden geen expliciet beleidsvoornemen
van Delfl and, de gemeenten of gebiedspartijen
geweest. In het autonome waterkwaliteitsbeleid zijn dan
ook nauwelijks autonome maatregelen terug te vinden,
die bijdragen aan het realiseren van de inrichtingsopgave
KRW. Dit betekent dus dat alle inrichtingsmaatregelen
voor de KRW aanvullende maatregelen zijn. Bij het bepalen
van haalbare maatregelen voor deze deelopgave is bestuurlijk
het volgende afgesproken:
1. Bestaande afspraken worden nagekomen (autonoom
beleid);
2. Kansen in de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied
worden maximaal benut voor realisatie van de KRWopgave.
Partijen zetten al hun instrumenten in voor
realisatie. De zoekopgave voor natuurvriendelijke inrichting
wordt vastgelegd in ruimtelijke plannen;
3. Wanneer overheidspartijen initiatiefnemer of opdrachtgever
zijn van een ruimtelijke ontwikkeling, zijn
zij verantwoordelijk voor realisatie van de KRW-opgave.
De initiatiefnemer of opdrachtgever faciliteert
de grond, tenzij deze in het bezit is van een andere
overheidspartij. De initiatiefnemer richt in. Het waterschap
beheert en onderhoudt.
Deze afspraken vormden de basis voor de gesprekken die
Delfl and met gemeenten, provincie en gebiedspartijen heeft
gevoerd. Doel van de gesprekken was het inventariseren van
de mogelijkheden om de ruimtelijke opgave te realiseren.
Om te komen tot een realistische, dat wil zeggen haalbare
en betaalbare inrichtingsopgave, zijn in het Bestuurlijk
Overleg KRW van 20 juni 2007 uitgangspunten vastgesteld.
De algemene uitgangspunten voor inrichting van
natuurvriendelijke oevers zijn als volgt geformuleerd:
1. Bij natuurvriendelijke inrichting wordt zo veel mogelijk
synergie gezocht met projecten t.b.v. de realisatie
van de waterkwantiteitsopgave;
2. Natuurvriendelijke inrichting wordt gerealiseerd
buiten het bestaande watervoerend profi el, tenzij er
evident voldoende ruimte is voor waterafvoer;
3. Natuurvriendelijke inrichting wordt gerealiseerd op
plaatsen waar het waterhuishoudkundig functioneren
de ecologische ontwikkeling niet belemmert;
4. Natuurvriendelijke inrichting gaat niet ten koste van
(het functioneren van) kunstwerken en civieltechnische
constructies die waterhuishouding en veiligheid
dienen;
5. Natuurvriendelijke inrichting gaat niet ten koste van
archeologische vindplaatsen;
6. Gemeenten, waterschap en provincie zoeken gezamenlijk
naar de meest (kosten)effectieve ruimtelijke
oplossing om de inrichtingsopgave te realiseren.
De uitgangspunten voor inrichting van natuurvriendelijke
oevers in stedelijk gebied, glastuinbouwgebied en
agrarisch gebied kunnen als volgt worden samengevat:
- waar ruimte is: aanleg realiseren
- waar geen ruimte is maar wel ruimtelijke dynamiek:
kansen grijpen
- waar geen ruimte is en geen dynamiek: geen opgave.
71

Het uitgangspunt voor inrichting van natuurvriendelijke
oevers bij waterkeringen: daar waar aanpassingen aan
waterkeringen plaatsvinden, maakt de KRW-opgave integraal
onderdeel uit van de inrichtingsopgave en worden
kansen benut, tenzij een veiligheidsrisico deze synergie niet
toelaat.
Kansen van koppeling met kaderverbetering
Met het benutten van de ruimte in het bestaande systeem
voor ecologisch onderhoud en voor het aanleggen van natuurvriendelijke
oevers zal de KRW-opgave vermoedelijk
niet overal worden gehaald. Er is een grotere krachtsinspanning
nodig om meer substantieel te kunnen voldoen
aan de ruimtelijke opgave ter verbetering van de waterkwaliteit.
De ruimte daarvoor moet buiten het bestaande
profi el worden gevonden. In bedijkte kanalen is de enige
mogelijkheid om die ruimte te creëren het aanpassen van
de kaden.
De kadeverbeteringswerken komen voort uit een onaanvaardbaar
risico met betrekking tot veiligheid. Verbreding
van het bestaande profi el speelt daarbij alleen een rol
als de veiligheid hierom vraagt. De komende jaren loopt
er een uitgebreid kadeverbeteringsprogramma. Dit programma
leidt tot ruimtelijke dynamiek en biedt daarmee
kansen voor realisatie van de KRW-opgave.
Voordat de KRW-opgave daadwerkelijk wordt gekoppeld
aan kadeverbetering is het van belang om de consequenties
hiervan voor de planvormingsprocedure in beeld te
brengen. Op dit moment is er zicht op de volgende consequenties:
- Als er al ontwerpberekeningen voor het profi el waren
gemaakt (afhankelijk van het stadium waarin het proces
nu verkeert), zullen nieuwe ontwerpberekeningen
moeten worden gemaakt (drie maanden);
- In het planvormingsproces komt (o.a.) in beeld of inpassing
van de KRW-opgave mogelijk is met of zonder
kadeverlegging. Als besloten wordt om een variant
met kadeverlegging verder uit te werken vergt dit
aanvullend grondonderzoek (drie maanden).
Op het moment dat het inpassen van de KRW-opgave
alleen zou kunnen plaatsvinden in combinatie met een
kadeverlegging heeft dit een aantal specifi eke consequenties:
- Om te voldoen aan de stabiliteitsnormen die het Hoogheemraadschap
van Delfl and stelt aan nieuwe kaden
zal op een slappe ondergrond het kadeprofi el veel bre-
72
der van opzet moeten zijn dan de huidige kaden. Bij
slechts enkele meters opschuiven van de kade kan het
zijn dat het kadeprofi el vele meters breder moet worden
aangelegd.
- Het opschuiven van de kade en een breder kadeprofi
el leidt tot hogere aanlegkosten doordat meer grond
nodig is om de kade op te bouwen en tot een langere
aanlegtijd omdat het langer duurt totdat de kade voldoende
stabiel zal zijn.
- De verplaatste en brede kade valt vaker buiten de vastgelegde
bestemmingen van het bestemmingsplan,
waardoor vaker een lange ruimtelijke procedure moet
worden gevolgd (vrijstellingsprocedure).
- Er zal een groter oppervlakte grond moeten worden
verworven of voor een groter oppervlakte gebruiksovereenkomsten
moeten worden gesloten met de eigenaren.
- Oude kaden bevatten vaak puin en bodemverontreinigingen.
Bij het verplaatsen van de kade zal de oude
kade moeten worden weg gegraven. De verontreinigingen
moeten worden gesaneerd. Dit is een dure
aangelegenheid.
- Extra ruimtevraag betekent meer belanghebbenden
en daarmee een langere voorbereidingstijd van de kadeverbeteringsprojecten.
- Een nieuwe kade op een slappe ondergrond van klei
en veen vraagt een langere realisatietijd dan ophogen
van een bestaande kade. Een nieuwe kade moet laag
voor laag worden opgebouwd en na iedere laag een
aantal jaren consolideren.
- Een leggerwijziging is noodzakelijk.
Voorgesteld wordt om met betrekking tot de koppeling
van KRW en kadeverbetering de volgende uitgangspunten
te hanteren:
1. Daar waar kaderverbetering plaatsvindt, wordt bij de
uitwerking van de varianten tenminste één variant
meegenomen waarin de KRW-opgave zo goed mogelijk
is ingepast;
2. De keuze of de KRW-variant uiteindelijk wordt uitgevoerd
wordt per verbetertraject gemaakt. Het is maatwerk
per traject;
3. De eerste kadeverbeteringsprojecten waarin een KRWvariant
wordt uitgewerkt dienen als pilot om een afwegingskader
op te stellen. Dit afwegingskader wordt
gebruikt bij de keuze voor het wel of niet uitvoeren
van de KRW-variant.

Aanleg vispaaiplaatsen
Grimm et al. (1992) heeft een model gepresenteerd
waarmee de potentiële consumptie door baars en snoek
op planktivore prooivis kan worden ingeschat. In de rapportage
Ontwerp paai en opgroeigebied Binnenschelde,
door Witteveen+Bos (1994) is dit model verder in de praktijk
gebracht op de Binnenschelde. Het bovengenoemde
model en de uitwerking voor de Binnenschelde heeft aan
de basis gestaan voor de visstandanalyse van Delfl andse
wateren en om te bepalen wat nodig is om de KRW doelen
te bereiken.
Uit analyses van de visstandgegevens blijkt dat in grote
delen van het Delfl andse watersysteem erg veel visbiomassa
aanwezig is en dat er weinig tot geen roofvis
(voornamelijk snoek en baars groter dan 30 cm) in het
watersysteem zit. Voor verdere gegevens over de visstand
zie de rapportage over de KRW-visstandbemonstering
en nulmeting geschreven door VisAdvies. Voorts
blijkt ook dat, zeker in de Westboezem, de visbiomassa
in lijn is met de publicatie van Klinge et al. (1995). In
voorliggende technische achtergrondrapportage is deze
relatie beschreven en aangegeven dat Delfl and streeft
naar een visbiomassa van maximaal 300 kg/ha met
een bijbehorend fosfaatgehalte van 0,3 mg P /l. Om dit
te bereiken moet zowel aan de knop van nutriënten als
aan de knop van de visstand gedraaid worden. Een van
de maatregelen die nodig is om de visstand in de goede
richting te sturen is het zorg dragen voor voldoende paai
en opgroeigebied voor roofvis en in het bijzonder voor
de snoek.
Om te onderzoeken en berekenen hoeveel paaigebied en
opgroeigebied er moet komen voor de snoek in Delfl and
is gebruik gemaakt van de kennisregels uit de rapportage
Ontwerp paai en opgroeigebied Binnenschelde.
Rekenwerk
In de rapportage Ontwerp paai- en opgroeigebied Binnenschelde
zijn kennisregels gebruikt om de prooivis productie
af te leiden van het fosfaatgehalte. Vervolgens zijn er
kennisregels gebruikt hoe groot het roofvisbestand moet
zijn om de hoeveelheid geproduceerde planktivore vis wet
te eten. Hierbij wordt ervan uit gegaan dat het deel van de
roofvis populatie in hoofdzaak vis eet.
De kennisregels zijn gebaseerd op relatief lage nutriëntengehalten
met een fosfaatgehalte tussen de 0,05 en
0,1 mg P/l. Hierbij gaat het om lage nutriëntengehalten
in grotere meren waar het water een lange verblijftijd
heeft. Delfl and heeft een veel hogere fosfaatnorm van 0,3
mg P/l. Dit heeft ermee te maken dat de verblijftijd van
het water relatief kort (in de zomer gemiddeld 30 dagen)
en daarom een hoger nutriëntengehalte gehanteerd kan
worden. Als naar de kennisregels gekeken wordt dan is te
zien dat er een zeer sterke relatie is tussen de visbiomassa
en het fosfaatgehalte. Analyses voor het afl eiden van de
nutriëntennorm voor fosfaat laten ook zien dat de relatie
tussen visbiomassa en fosfaatgehalte boven de 0,1 mg p/l
ook nog sterk is.
Om berekeningen te kunnen maken van de verwachte
visbiomassa, de benodigde reductie en de bijbehorende
snoekstand, is de relatie die gevonden is in de fosfaatrange
van 0,05 – 0,1 recht evenredig doorgetrokken naar een
fosfaatgehalte van 0,3 mg p/l. Op deze manier is ook voor
de hogere visbiomassa’s en het hogere fosfaatgehalte toch
ook een berekening te maken. De R 2 van de relatie visbiomassa
en nutriëntenhalten is hoog (0,9), wat betekent dat
er een sterke relatie bestaat.
De berekening van visbiomassa naar uiteindelijk de gewenste
snoekstand en de daarbij behorende hoeveelheid
paaigebied en opgroeigebied gaat in meerdere stappen.
In onderstaande grafi eken en tabellen zijn deze verschillende
stappen uitgewerkt. Het resultaat hiervan is dat per
waterlichaam kan worden aangegeven hoeveel ha paai-
en overwinteringsgebied er nodig is om bij een fosfaatgehalte
van 0,3 mg P/l de gewenste snoekstand te krijgen en
dus de gewenste visstand en visbiomassa.
In fi guur 9.8 is de relatie aangegeven tussen het fosfaatgehalte
en de totale visbiomassa en de biomassa planktivore
vis. Daarbij is eveneens aangeven wat de benodigde
reductie biomassa planktivore vis moet zijn. De relatie in
de grafi eken geldt voor de fosfaat bandbreedte tussen de
0,05 en 0,1. De doorgetrokken relatie naar de gewenste
fosfaatnorm van 0,3 mg P/l is weergegeven in onderstaande
tabel. Bij een fosfaatgehalte van 0,3 mg P/l is de visbiomassa
circa 300 kg/ha. De hoeveelheid planktivore vis is
circa 230 hg/ha. De aangroei en dus de reductie die nodig
is om op een biomassa van circa 300 kg/ha te behouden
is zo’n 210 kg/ha.
73

160
140
120
100
80
60
40
20
140
120
100
80
60
40
20
Totale visstand
Planktivore productie
y = 789,47x + 69,474
R 2 = 0,9868
0
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12
Stap 1: De relatie tussen fosfaatgehalte en de totale biomassa vis.
y = 578,95x + 58,947
R 2 = 0,9098
0
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12
Stap 2: De relatie tussen het fosfaatgehalte en de biomassa planktivore vis
120
100
80
60
40
20
Benodigde reductie
y = 578,95x + 38,947
R 2 = 0,9098
0
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12
Stap 3: De relatie tussen het fosfaatgehalte benodigde reductie van het
aandeel planktivore vis
Figuur 9.7. Relatie fosfaatgehalte, en totale visbiomassa en biomassa planktivore
vis.
Fosfaatgehalte mg P/l 0,05 0,08 0,1 0,2 0,3
Totale visstand kg/ha 110 130 150 227 306
Planktivore productie kg/ha 90 100 120 175 233
Benodigde reductie kg/ha 70 80 100 155 213
Tabel 9.5: Relatie tussen fosfaatgehalte, totale visstand, planktivore productie en de benodigde reductie
74

Stap 4:
In Delfl ands watersysteem is het nodig dat er jaarlijks 210
kg/ha planktivore vis wordt gereduceerd, weg gegeten.
Om ervoor te zorgen dat er voldoende snoek in het watersysteem
aanwezig is om de andere vis weg te eten is er ook
een jaarlijkse aangroei van de snoekstand noodzakelijk. In
fi guur 9.8 is aangegeven wat de productie van snoek moet
zijn om een voldoende grote snoekpopulatie te behouden.
De omvang van de productie van snoek is afhankelijk van
het zogenaamde snoekwatertype. In het rapport Ontwerp
paai- en opgroeigebied Binnenschelde zijn drie type snoekwateren
beschreven waarvoor rekenregels gelden. De drie
snoekwatertypen zijn beschreven in tabel 9.6.
Uit analyses van de visstand en de habitatkenmerken van
Delfl ands watersysteem blijkt dat het merendeel van het
water gekarakteriseerd kan worden als snoekwatertype 1.
18
16
14
12
10
8
6
4
2
Benodigde snoekproductie y = 97,368x + 5,8684
R 2 = 0,9481
0
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12
Figuur 9.8. Relatie tussen fosfaatgehalte (x-as) en de snoekproductie die
nodig is om een voldoende grote snoekpopulatie te behouden (y-as) voor
snoekwatertype 1.
In tabel 9.8 is de relatie tussen fosfaatgehalte en snoekproductie
doorgetrokken tot een fosfaatgehalte van 0,3
mg P/l. Hieruit volgt dat er een jaarlijkse snoekproductie
nodig is van 35 kg/ha.
Stap 5:
Om ervoor te zorgen dat er jaarlijks voldoende snoekproductie
is (35 kg/ha) moeten er voldoende mogelijkheden
zijn voor de snoek om zich voort te planten. Snoek plant
zich voort in gebieden met voldoende emergente vegetatie.
Dit kunnen rietvelden zijn met een relatief dunne
stengeldichtheid maar ook ondergelopen graslanden of
plas dras gebieden met verschillende soorten emergente
waterplanten. Uit onderzoek blijkt dat er een relatie
bestaat tussen de biomassa snoek en de productie van
snoek. Dit wordt de zogenaamde productie: biomassarelatie
genoemd (P/B ratio). Deze ratio is eveneens afhankelijk
van het snoekwatertype. Voor snoekwatertype 1
(weinig biomassa en overwegend oudere exemplaren) is
de ratio 0,25.
Voor Delfl ands watersysteem met een nutriëntengehalte
van 0,3 mg P/l en een noodzakelijke snoekproductie van
35 kg/ha betekent dit dat de snoekstand moet uitkomen
op zo’n 140 kg/ha. Vanuit de totale snoekbiomassa kan
vervolgens berekend wat het areaal emergente vegetatie
is om de snoekproductie te verkrijgen. Hiervoor zijn
eveneens de rekenregels gebruikt uit de rapportage
Ontwerp paai- opgroeigebied Binnenschelde. Gebruikt
makend van deze rekenregels is het noodzakelijk dat bij
het gewenste fosfaatgehalte 29% van het wateroppervlak
uit het gewenste areaal emergente vegetatie bestaat.
Dit areaal kan vertaald worden als noodzakelijke
hoeveelheid paaigebied voor snoek om zich voldoende te
kunnen voortplanten.
Snoekwatertype Habitatkenmerken Type Snoekpopulatie
1 Veel emergente en weinig submerse vegetatie Vooral oude individuen
2 Veel emergente en veel submerse vegetatie Zowel jonge als oude individuen
3 Weinig emergente en zeer veel submerse vegetatie Vooral jonge individuen
Tabel 9.6: Snoekwatertypen beschreven in het rapport Ontwerp paai- en opgroeigebied Binnenschelde (Witteveen+Bos, 1994)
Fosfaatgehalte mg P/l 0,05 0,08 0,1 0,2 0,3
Benodigde reductie kg/ha 70 80 100 155 213
Conversie coëffi ciënt - 0,16 0,16 0,16 0,16 0,16
Snoek productie kg/ha 11 13 16 25 35
Tabel 9.7: Relatie tussen fosfaatgehalte en snoekproductie
75

Fosfaatgehalte mg P/l 0,05 0,08 0,1 0,2 0,3
Snoekproductie kg/ha 11 13 16 25 35
P/B ratio 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25
Noodzakelijke snoekstand kg/ha 44 52 64 101 140
Gewenst areaal emergente vegetatie % 9 11 13 21 29
Oostboezem (148 ha) ha 14 16 20 31 43
Westboezem (206 ha) ha 19 22 27 44 60
Holierhoekse en Zouteveensepolder (3,8 ha) ha 0,3 0,4 0,5 0,8 1,1
Zuidpolder van Delfgauw (4,9 ha) ha 0,4 0,5 0,7 1,0 1,4
Polder Berkel (16,7 ha) ha 1,5 1,8 2,2 3,5 4,9
Tabel 9.8: Relatie tussen nutriëntengehalte, snoekproductie en gewenst areaal emergente vegetatie
Maatregel Autonoom Aanvullend
2010-2015
In bovenstaande tabel is per waterlichaam aangegeven
wat het areaal paaigebied moet zijn om een gezonde
snoekstand te verkrijgen. Het noodzakelijke areaal is
vanzelfsprekend afhankelijk van de omvang van het waterlichaam.
Aanleg vispassages
In het maatregelpakket zijn 8 concrete maatregelen opgenomen
voor het bevorderen van vismigratie. De belangrijkste
maatregel t.a.v. vismigratie is het vispasseerbaar
maken van gemaal Schoute. Hiermee wordt een belangrijk
knelpunt voor de migratie van aal weggenomen. Uit
onderzoek van de Visstandbeheerscommissie Den Haag
blijkt dat er jaarlijks grote hoeveelheden glasaal voor het
gemaal wacht om het zoete watersysteem van Delfl and
op te zwemmen. Helaas is dit in de huidige situatie niet
mogelijk. Echter, aal is een vissoort die enorm onder druk
staat en waarvan wordt aangenomen dat deze met uit-
76
Kostendrager
Aanleg natuurvriendelijke oevers (omvang 17,7 ha) Maatregel Waterschap, gemeenten, provincie,
grondbezitters
Aanleg paaiplaatsen roofvis (omvang 10,3 ha) Maatregel Waterschap
Bevorderen vismigratie (omvang 8 vispassages) Maatregel Waterschap, Rijkswaterstaat
Onderzoek ecologie m.b.t. inrichting watersysteem
- Effect van natuurvriendelijke oever op bedrijfvoering
glastuinbouw
- Effect van investeringen ecologische waterkwaliteit buiten
de KRW-waterlichamen
- Dichten doelgat voor KRW inrichtingsopgave
Tabel 9.9: Maatregelen m.b.t. de inrichting van het watersysteem.
Onderzoek Waterschap
sterven wordt bedreigt. Inmiddels is de aal ook opgenomen
op de CITES lijst voor beschermde organismen. Daarnaast
is de aal een KRW-indicator voor de Rijkswateren.
Naast het zorgdragen voor vismigratie van de Noordzee
naar de boezem van Delfl and via gemaal Schoute wordt
er voor de KRW nog 7 poldergemalen vispasseerbaar gemaakt
voor volwassen aal om terug naar zee te zwemmen.
Het gaat hier om gemalen in graslandgebieden of
andere poldergebieden waarvan bekend is dat het goede
opgroeigebieden zijn voor de aal of waarvan bekend is dat
daar jonge glasaal wordt uitgezet.
Overzicht maatregelen m.b.t. de inrichting van
het watersysteem
In tabel 9.9 wordt een overzicht gegeven van het pakket
van maatregelen, dat door Delfl and is voorgesteld met betrekking
tot de inrichting van het watersysteem.

9.4.7 Onderhoud van het watersysteem
De opgave voor beheer en onderhoud is door Delfl and uitgewerkt
voor de onderwerpen onderhoud natuurvriendelijke
oevers, ecologisch onderhoud in de boezem, visbeheer
en voor een aantal onderzoeksmaatregelen.
Beheer en onderhoud natuurvriendelijke oevers
Nadat natuurvriendelijke oevers zijn aangelegd zal hier
beheer en onderhoud uitgevoerd moeten worden. Voor
een optimale ontwikkeling van vegetatie is goed onderhoud
cruciaal. Door verkeerd onderhoud kan een natuurvriendelijke
oever binnen enkele jaren verlanden / verruigen
en neemt de ecologische waarde voor oppervlaktewaterkwaliteit
snel af. Vissen en macrofauna kunnen geen
gebruik meer maken van de oever.
Omdat de KRW een resultaatsverplichting kent op zowel
de inzet van maatregelen als het behalen van de ecologische
waterkwaliteitsdoelen is het belangrijk dat Delfl and
of andere partijen met kennis de natuurvriendelijke oevers
onderhoudt.
Ecologisch onderhoud van de boezem
Als alle kansen voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers
optimaal worden benut kan tussen de 30 en 50% van
de gewenste inrichtingsopgave voor natuurvriendelijke
oevers gerealiseerd worden. Om een extra stap te zetten
richting het ecologisch doel (GEP) kan ecologisch onderhoud
in de boezem worden uitgevoerd.
Met ecologisch onderhoud wordt bedoeld het laten staan
van waterplanten in de boezem van Delfl and. Afhankelijk
van de hydromorfologische eigenschappen van een kanaal
betekent dit een ander maairegime en in sommige
gevallen (als de randvoorwaarden niet optimaal zijn) een
kleine inrichtingsopgave, om het kanaal geschikt te maken
voor plantengroei binnen het profi el (zie Figuur 9.9a
en 9.9b).
Net als de aanleg van natuurvriendelijke oevers draagt
ecologisch onderhoud bij aan het bereiken van de 25% bedekkingregel
voor waterplanten.
In een modelstudie is onderzocht in hoeverre het boezemsysteem
potentiële ruimte biedt voor ecologisch onderhoud.
Het doel van de studie was om inzicht te verschaffen
in de potentiële ruimte in de boezemwatergangen om
waterplanten te laten staan, zonder dat dit ten koste gaat
van de benodigde capaciteit voor waterafvoer.
Figuur 9.9a: Ondiep kanaal, alleen een ander maairegime Figuur 9.9b: Diep kanaal, deels verondiepen en ander maairegime
77

Het laten staan van waterplanten in de boezem (en in
sommige gevallen kleine delen verondiepen) moet vooraf
goed doordacht zijn. Immers, de boezem heeft een zeer belangrijke
functie in de verwerking (afvoer en berging) van
overtollig water. Momenteel worden ten behoeve hiervan
vele kanalen in de boezem verbreed en worden extra boezemkanalen
aangelegd. Het is van belang om hierbij aan
te tekenen dat deze maatregelen niet alleen worden getroffen
om aan de normen voor wateroverlast en veiligheid
te (blijven) voldoen, maar ook een bijdrage leveren
aan het realiseren van een robuust watersysteem. Onder
robuustheid wordt verstaan dat ook bij een extreme neerslag
boven de normen de schade niet disproportioneel
toeneemt met de neerslag.
Omdat de boezem zo’n cruciale en belangrijke functie
heeft is ervoor gekozen om de effecten van de waterplanten
op de boezem conservatief door te rekenen zodat
maximale zekerheid gegarandeerd kan worden. Hieronder
zijn de randvoorwaarden en uitgangspunten van de
modelstudie weergegeven:
- Als uitgangssituatie voor het model is genomen dat alle
geplande ABC-boezemmaatregelen uitgevoerd zijn;
- Bij de doorrekening worden alle gemalen maximaal
belast zodat een maximale afvoersituatie doorgerekend
wordt (conservatief);
- Er is alleen gekeken naar de kanalen die ook een KRWwaterlichaam
zijn;
- Om het effect van de waterplanten (en de geringe verondieping)
op de afvoer van de boezem te berekenen is
er van uitgegaan dat er geen water door de planten kan
stromen. Voor de modelstudie betekent dit dat daar
waar waterplanten gewenst zijn, het profi el van de boezem
verkleind is (als het ware gedempt; conservatief);
- Als uitgangspunt is genomen dat ecologisch onderhoud
in de boezem geen verandering t.o.v. de waterberging
betekent, dus dit is verder ook niet doorgerekend;
- Alle kanalen waar momenteel boezemwaterverbredingen
worden uitgevoerd, of op de planning staan
worden niet verkend voor de mogelijkheid voor ecologisch
onderhoud:
- De kanalen die bijzonder cruciaal zijn voor de afvoer
zijn ook niet verkend voor de mogelijkheid voor ecologisch
onderhoud (voorbeelden hiervan zijn de Zweth,
Kromme Zweth en Boonervliet).
Op basis van de resultaten van een stationaire modelberekening
is bekeken welke kanalen wel en niet in aanmerking
zouden kunnen komen voor ecologisch onderhoud.
Alleen die kanalen waar volgens het model en de praktijk
78
blijkt dat er in eerste instantie meer dan voldoende ruimte
is qua waterhuishouding om ecologisch onderhoud toe
te passen, is verder gerekend met drie scenario’s:
1. Het effect van 10% profi elvernauwing in alle aangewezen
kanalen op de afvoercapaciteit van deze kanalen;
2. Het effect van 25% profi elvernauwing van alle aangewezen
kanalen op de afvoercapaciteit van deze kanalen;
3. Het effect van 25% profi elvernauwing op die kanalen
die in scenario 2 geen bijzonder grote opstuwing veroorzaakten
op de afvoercapaciteit van deze kanalen.
De modelresultaten
In fi guur 9.10 is een samenvatting van modelresultaten
weergegeven van de stationaire berekeningen. In de fi -
guur is aangegeven waar wel en waar geen potentiële
ruimte zit in het systeem. Tevens kan in de fi guur gezien
worden wat dit betekent in termen van opstuwing.
Figuur 9.10: De modelresultaten van de studie naar het effect van 25% profi
elvernauwing op de stationaire afvoer

De modelresultaten geven zes verschillende categorieën
weer. Van kanalen waar nauwelijks sprake is van opstuwing
als gevolg van 25 % profi elvernauwing, tot kanalen
waar profi elvernauwing grote gevolgen heeft en waar
derhalve geen ruimte is in de boezem. Uit de modelresultaten
zijn de volgende algemene conclusies getrokken:
1. Een profi elvernauwing resulteert altijd in extra opstuwing
in het kanaal en/of kanalen stroomopwaarts.
Dit is niet verwonderlijk omdat dezelfde hoeveelheid
water door een minder groot profi el kan en dit water
harder gaat stromen en/of hoger komt te staan. Geredeneerd
vanuit de modelresultaten wordt dan ook
voorgesteld om ecologisch onderhoud alleen te overwegen
in de kanalen die groen, geel en licht oranje zijn
gekleurd. Voor de overige kanalen zijn de effecten van
25% profi elvernauwing te groot.
2. Een tweede algemene conclusie is dat een profi elvernauwing
van 25% in de modelresultaten ook 25%
percentage vermindering van de robuustheid van het
boezemmodel laat zien. De kantekening die hierbij geplaatst
wordt is dat in de praktijk de robuustheid minder
afneemt. In de modellen is conservatief gerekend
en wordt er vanuit gegaan dat daar waar waterplanten
staan totaal geen doorstroming is. In de praktijk
is dit niet het geval omdat in de zomerperiode tussen
de waterplanten door ook afvoer plaatsvindt en in de
winterperiode (als het overgrote deel van de waterplanten
is afgestorven) er in deze zone ook afvoer van
water plaatsvindt. Alleen in die delen waar kleine verondiepingen
zijn aangebracht zal daadwerkelijk geen
afvoer meer plaatsvinden.
Potentiële locaties voor ecologisch onderhoud
Als onderdeel van de studie zijn de modelresultaten besproken
met medewerkers van Operationeel Waterbeheer,
omdat zowel de theorie (model) als de praktijk zich moeten
kunnen vinden in de kanalen waar ecologisch onderhoud
kan worden toegepast. Vanuit de praktijk worden de
modelresultaten ondersteund en ziet men weinig belemmeringen
in de potentiële locaties voor uitvoeren van het
ecologisch onderhoud, met uitzondering van de volgende
twee kanalen:
- de Westgaag of Spartelwatering: de modelstudie geeft
aan dat hier mogelijkheden zijn. Vanuit de praktijk
wordt dit niet gedeeld. Dit is een cruciale watergang
in de afvoer en waterplanten in de watergang zijn bij
de huidige dimensies ongewenst;
- de Middelwatering: dit kanaal kleurt nu donker oranje
en rood op de kaart. Dit wordt zeker niet herkend van-
79
Westboezem Oostboezem
Dulder Delftsche Vliet of Haagse Vaart
Gantel Laakhaven
Lee- of Lierwatering Laakkanaal
Noordhoornsche watering
Middelvliet
Polderwatering
Middelwatering
Nieuwe tuindersvaart
Noordvliet
Oostgaag
Strijp
Verlengde Strijp
Vlaardingervaart
Wennetjessloot
Tabel 9.10: overzicht van de kanalen in de Oost- en Westboezem waar in
potentie ecologisch onderhoud mogelijk is. De breedte van het ecologisch
onderhoud varieert tussen de twee en acht meter afhankelijk van de
breedte van het kanaal.
uit de praktijk. Dit kanaal zou gewoon groen moeten
kleuren omdat deze voor de afwatering in het geheel
niet belangrijk is. In de praktijk staat de Middelwatering
de gehele periode helemaal vol met waterplanten.
Over het gehele oppervlak van de Middelwatering
groeien witte waterlelies en gele plomp. Vanuit de
praktijk wordt dan ook aangegeven om dit kanaal toe
te voegen.
Op basis van de modelresultaten en de beheer- onderhoudspraktijk
wordt dan ook voorgesteld om in de volgende
potentiële kanalen een vervolgstap te maken voor het
realiseren van ecologisch onderhoud. Opgemerkt moet
worden dat enkele kanalen niet geheel zijn aangemerkt
voor ecologisch onderhoud. Voor bijvoorbeeld de Strijp of
de Delftse Vliet wordt voorgesteld om een deel ecologisch
te onderhouden.
Visbeheer
In de huidige situatie is het oppervlaktewater erg eutroof.
Voornamelijk het fosforgehalte in de boezem en polderwateren
is hoog. Dit hoge voedselaanbod heeft tot gevolg dat
er erg veel witvis (in het bijzonder brasem) in de wateren
aanwezig is. Een sterke reductie van de visstand is gewenst,
evenals een visstand waarvan een aanzienlijk deel bestaat
uit roofvis en plantminnende vis. Naast het terugdringen
van het nutriëntengehalte, de aanleg van natuurvriendelijke

oevers en de aanleg van vispaaiplaatsen, is ook visbeheer nodig
om de waterkwaliteit in de gewenste goede toestand te
bewegen.
Met het begrip visbeheer wordt bedoeld het periodiek ingrijpen
in de visstand om de ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater
in een bepaalde toestand te krijgen of te behouden.
Hiermee onderscheidt visbeheer zich direct van het
algemenere Actief Biologisch Beheer (ABB). Bij ABB gaat men
ervan uit dat het een eenmalige ingreep is in de visstand en
vanaf dat moment de visstand in evenwicht blijft. Ten aanzien
van de visstand gaat Delfl and er in de planperiode van
de KRW vanuit dat er regelmatig ingegrepen moet worden in
de visstand. De omstandigheden zijn voorlopig niet optimaal
genoeg om de visstand in een bepaald “evenwicht” te houden.
De belangrijkste oorzaak is het relatief hoge nutriëntengehalte
in het oppervlaktewater. Omdat de komende jaren
sterke veranderingen te verwachten zijn in het nutriëntengehalte
zal dit een behoorlijk effect hebben op de visstand en de
visbiomassa. Ten aanzien van visbeheer wordt het volgende
beheer voorgesteld:
In de periode tot 2010 wordt een aanzienlijke verbetering
van het nutriëntengehalte verwacht als gevolg van het
aansluiten van het buitengebied op de riolering. In het bijzonder
de aanleg van riolering in het Westland zal voor een
sterke reductie van het nutriëntengehalte in oppervlaktewater
zorgen. De modelresultaten voorspellen dat de vracht
aan nutriënten binnen een paar jaar sterk is gereduceerd
en daarmee ook de nutriëntenconcentratie. De verwachting
is dat de nutriëntengehalten sterker en sneller zullen
dalen dan de visstand aan kan. Voor veel vis (in het bijzonder
brasem) betekent dit dat er in een zeer korte tijd (twee-
tot drie jaar) te weinig voedsel in de boezem aanwezig is.
In het begin van het voorjaar kan het voedseltekort ertoe
leiden dat veel vis het niet overleeft. Het is daarom gewenst
om in de periode 2010 – 2015 (indien daartoe aanleiding is)
de visstand en visbiomassa terug te brengen tot een stand
die hoort bij de dan geldende nutriëntengehalten.
Voorgesteld wordt om in samenwerking met de visstandbeheercommissies
een aantal pilotprojecten op te starten
om te kijken hoe de visstand gestuurd kan worden in de
gewenste richting. Onderwerp van onderzoek is hoeveel
en hoe vaak er moet worden ingegrepen in de visstand om
de visdoelstellingen voor de KRW te kunnen halen. Er is in
80
Nederland al veel kennis en ervaring opgedaan met het
sturen van de visstand in grote plassen en meren. In boezem-
en poldersystemen is minder kennis en inzicht in het
effect van visbeheer op de totale ecologische kwaliteit van
het oppervlaktewater. Door in de periode 2010 – 2015 deze
pilotprojecten uit te voeren wordt kennis en inzicht verkregen
ten aanzien van effect van ingrijpen in de visstand.
Op basis van de ervaringen uit de pilotprojecten wordt in
de periode 2015-2027 de visstand in de dan gewenste richting
gestuurd. De overige inrichting- en beheermaatregelen
zijn dan zover gevorderd dat structureel ingrijpen in de visstand
verantwoord is. Op dit moment wordt wel verwacht
dat ook na 2027 periodiek ingrijpen in de visstand noodzakelijk
is. De nutriëntennormen worden niet dusdanig laag
dat er makkelijk een biologisch evenwicht ontstaat.
9.4.8 Onderbouwing afgevallen maatregelen
In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de maatregelen
die zijn afgevallen in het beheergebied van Delfl and.
De uitgangspunten die hieraan ten grondslag liggen, worden
hieronder toegelicht.
Landelijke denklijn
De Kaderrichtlijn Water biedt de mogelijkheid om gemotiveerd
aan te geven welke (potentiële) hydromorfologische
herstelmaatregelen om een goede (ecologische) waterkwaliteit
te halen in kunstmatige en sterk veranderde
wateren zullen leiden tot signifi cant negatieve effecten
op functies en milieu in bredere zin. Op basis van deze
motivatie mogen deze (potentiële) hydromorfologische
herstelmaatregelen afvallen.
DG water heeft op basis van de criteria zoals die in de regio’s
zijn gehanteerd 9 en aan de hand van de KRW-tekst,
een algemene denklijn signifi cante schade opgesteld 10 . Op
basis van de ervaringen in de regionale gebiedsprocessen
en binnen de randvoorwaarden die de KRW stelt is de volgende
overweging rondom signifi cante negatieve effecten
aan functies en het milieu tot stand gekomen:
1. Maatregelen die ten koste gaan van de veiligheid en
de beroepsscheepvaart worden in vrijwel alle gevallen
signifi cant bevonden.
Ook voor deze maatregelen geldt dat er situaties denkbaar
zijn waarin geen signifi cant negatieve effecten
9. De landelijke denklijn is opgesteld nadat door Rijn-West en Delfl and eigen uitgangspunten zijn opgesteld. De uitgangspunten uit de verschillende regio’s zijn wel gebruikt bij het opstellen van deze denklijn.
10. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, DG Water, 21 augustus 2007. Algemene denklijn Signifi cante schade.

zullen optreden, bijvoorbeeld bij het aanpassen of weghalen
van een strekdam zonder dat dit effect heeft op
de scheepvaartfunctie.
2. Voor het realiseren van KRW-doelen worden geen (gedwongen)
functiewijzigingen doorgevoerd. Uitzondering
daarop vormen:
- functiewijzigingen die onderdeel uitmaken van bestaand
beleid;
- inrichting van bufferstroken en natuurvriendelijke oevers
(dit betreft ingrepen met een beperkte omvang,
die ongeacht de overheersende functie kunnen worden
uitgevoerd zonder te leiden tot signifi cant negatieve
effecten aan functies of milieu).
3. Signifi cante schade wordt afhankelijk gesteld van
de belangrijkste gebruiksfuncties, waarbij onderscheid
wordt gemaakt tussen water in gebieden
met veel natuur enerzijds (zie 4) en gebieden
met intensief landbouwgebied en stedelijk
gebied anderzijds (zie 5 respectievelijk 6).
Bovendien is er in Nederland een tussencategorie
aan de orde, namelijk landbouwgebieden die deels
een natuurfunctie hebben (of gebieden met een
overwegend landbouwkundig gebruik waarin ook
kleinere natuurgebieden liggen). Voor deze tussencategorie
geldt in het bijzonder dat de effecten van
maatregelen op basis van de locatiespecifi eke omstandigheden
dienen te worden beoordeeld!
Wat betreft beekherstel/hermeandering wordt opgemerkt
dat hiervoor gebiedsspecifi ek maatwerk geldt. Zo
zal in het algemeen in gebieden met intensieve landbouw
het nemen van hydromorfologische herstelmaatregelen
in de vorm van beekherstel/hermeandering al
snel leiden tot signifi cante negatieve effecten op de waterhuishouding,
aangezien in de meeste gevallen de ingrepen
aan het beeksysteem in het verleden gedaan om
de waterhuishouding voor de intensieve landbouw zo
optimaal mogelijk in te stellen. In gebieden met extensieve
landbouw daarentegen is het veel makkelijker om
beekherstel/hermeandering toe te passen zonder dat dit
tot signifi cante negatieve effecten op de aanwezige landbouw
leidt.
4. In gebieden met een hoofdfunctie natuur zijn in
het algemeen veel minder snel hydromorfologische
herstelmaatregelen van toepassing die signifi cante
schade aan functies veroorzaken. Bovendien, en dat
is juist ook de bedoeling van de KRW: veel hydrologische
herstelmaatregelen zullen vaak bijdragen aan de
81
ecologische doelstellingen. Uitzonderingen hierop zijn
gebieden waar door grote peilveranderingen wel degelijk
kan leiden tot schadelijke effecten op de ecologische
doelstellingen ter plaatse.
5. In gebieden met intensieve landbouw leiden de volgende
hydromorfologische herstelmaatregelen mogelijk
tot signifi cant negatieve effecten aan functies.
Veelal is daarbij het aangrijpingspunt dat die herstelmaatregelen
leiden tot een minder optimale situatie
voor de landbouw m.b.t. bijv. de waterhuishouding,
afwatering, wateroverlast. Signifi cante negatieve effecten
gaan hierbij ervan uit dat hierdoor opbrengstderving
ontstaat die niet te mitigeren is door bewezen
aanpassingen in de goede landbouwpraktijk. Voorbeelden
van potentiële maatregelen zijn:
- het instellen van een natuurlijk peil in (grotere) waterlopen;
- opheffen van drainage of het verhogen van de drainagebasis;
- peilwijziging en/of verwijderen van stuwen en sluizen
in poldergebied;
- hermeandering van beken en kreken.
6. In stedelijk gebied leiden de volgende maatregelen
veelal tot signifi cant negatieve effecten (mits deze
effecten zijn gerelateerd aan waterhuishoudkundige
aspecten zoals droogte, wateroverlast en afwatering)
in het geval hierdoor schade aan stedelijke functies
ontstaat die niet te mitigeren is door bewezen aanpassingen
in stedelijk waterbeheer:
- het instellen van een natuurlijk peil in (grotere) waterlopen;
- opheffen van drainage of het verhogen van de drainagebasis;
- peilwijziging en/of verwijderen van stuwen en sluizen;
- hermeandering van beken en kreken.
NB: Bovenstaande denklijn heeft vooral betrekking op
de maatregelen in relatie tot functies. Ook in relatie tot
“milieu in bredere zin” kan mogelijk een vergelijkbare lijst
worden opgesteld; het blijkt echter dat hieraan tot dusverre
in de regionale gebiedsprocessen nauwelijks tot geen
aandacht is geschonken. Door het ontbreken van deze informatie
is hier geen verdere uitwerking aan gegeven.

Uitgangspunten Rijn-West
Bij het bepalen van doelen wordt rekening gehouden dat
een aantal ingrepen onomkeerbaar zijn en dat maatregelen
kunnen leiden tot signifi cante schade. De belangrijkst
overwegingen om maatregelen niet op te nemen vanwege
signifi cante schade c.q. onomkeerbaarheid zijn:
- Onaanvaardbare maatschappelijke schade, bijvoorbeeld
bij aanpassen en/of verwijderen van bebouwing
en waterhuishoudkundige infrastructuur.
- Onomkeerbare ingrepen in de hydromorfologie van
waterlichamen ten behoeve van onder andere scheepvaart,
waterbeheersing, bescherming tegen hoogwater.
Het gaat hierbij om dijken, sluizen, gemalen,
aanwezige bebouwing en wegen. Natuurvriendelijke
inrichting mag niet ten koste gaan van (het functioneren
van) kunstwerken en civieltechnische constructies
die waterhuishouding en veiligheid dienen.
Geen consequenties voor waterhuishoudkundige functie:
- Voor een aantal functies is aangegeven dat geen schade
mag optreden. Hierbij gaat het vooral om veiligheid
en scheepvaart. Bij een deel van de maatregelen zijn
de randvoorwaarden voor de schade aan de betreffende
functies aangegeven. Het gaat hierbij om voldoende
diepgang en beperkte peilfl uctuatie.
- De vaarweg moet vrij blijven van plantengroei en
daarmee ook van natuurvriendelijke oevers. Natuurvriendelijke
inrichting wordt gerealiseerd op plaatsen
waar de ecologische ontwikkeling het waterhuishoudkundig
functioneren het doorstroomprofi el van
primaire en secundaire wateren en de vaarstrook niet
belemmert.
- Ook als het aanpassen van de oppervlaktewaterpeilen
consequenties heeft voor een groot gebied en de
daarin liggende functies is dit aangemerkt als een
maatregel met signifi cante schade. Als criterium is
hierbij gebruikt: niet meer dan 5% inkomstenderving
in samenhangende gebieden van meer dan 500 ha.
Uitgaan van de bestaande functies ten behoeve van het
eerste SGBP:
11. Criteria overgenomen uit pilot van waterschap Zuiderzeeland voor uitwerking van signifi cante schade op gebiedsniveau:
- De schade aan sectoren bedraagt 15% van het verzamelinkomen van een sector;
- De schade is (statistisch) signifi cant meer dan de normale variatie van jaar tot jaar (schade berekend als percentage van gemiddelde omzet van een sector);
- De schade bedreigt de gebruiksfunctie in zijn voortbestaan.
82
- Een belangrijk uitgangspunt bij het bepalen van
de maatregelpakketten voor het eerste SGBP is het
handhaven of in zeer beperkte mate wijzigen van bestaande
functies. Inrichting- en beheermaatregelen in
stedelijk- en landelijk gebied worden alleen genomen
als dit past bij de bestaande functies en er voldoende
ruimte is voor een goede inpassing. Bestaande functies
worden niet aangetast tenzij de provincies in deze
reeds een functiewijziging in gang hebben gezet. Voor
het realiseren van KRW-doelen worden geen gedwongen
functiewijziging doorgevoerd. Aanvullende maatregelen
gericht op emissiereductie in de landbouw
vindt alleen plaats op vrijwillige basis.
Denklijn Delfl and
Door Delfl and wordt in principe aangestuurd op volledig
doelbereik in 2027, tenzij dit leidt tot signifi cante schade
aan gebruiksfuncties of het milieu. Bij de afweging hiervan
zijn de uitgangspunten gehanteerd die op 20 juni
2007 in het Bestuurlijk Overleg KRW Delfl and zijn vastgesteld.
De opbouw van de argumentatie voor Delfl and is afgestemd
op een veelgebruikte pilotstudie van Waterschap
Zuiderzeeland (Signifi cante schade; een studie naar signifi
cante schade van verbetermaatregelen in het kader van
de KRW) en notities van andere waterschappen binnen
Rijn-West.
Op gebiedsniveau is er geen sprake van signifi cante
schade aan functies
Voor Delfl and is de analyse dat het aanleggen van natuurvriendelijke
oevers niet leidt tot signifi cante schade op gebiedsniveau
11 . Wel brengt de maatregel, met name door de
benodigde grond, kosten met zich mee.
De aankoop van grond voor inrichting van oevers kan
leiden tot afname van het areaal, waardoor de totale
economische waarde van een sector zal afnemen. De
maximale afname is op gebiedsniveau echter dermate
gering (< 0,3 %) dat dit niet leidt tot schade volgens bovengenoemde
criteria.
Maatregelen die in bepaalde gevallen wel zouden kunnen
leiden tot signifi cante schade op gebiedsniveau zijn het

grootschalig verwijderen van drainage, het verhogen van
de drainagebasis en peilopzet. Deze maatregelen zouden
kunnen leiden tot signifi cante schade, bijvoorbeeld aan
grondgebonden glastuinbouw, door opbrengstderving.
Op gebiedsniveau wel sprake van signifi cante schade
aan milieu: historische stadscentra / beschermd
stadsgezicht
De term signifi cante schade aan milieu is een brede term.
Hieronder vallen ook beschermde landschappen, historische
stadscentra en beschermde stadsgezichten. Het
aanleggen van natuurvriendelijke oevers kan op deze
plaatsen confl icteren met het gewenste beeld van de omgeving.
Dit is aanleiding om inrichtingsmaatregelen niet
te nemen of anders in te passen.
Een voorwaarde is wel dat de status van een landschap,
stadscentrum of stadsgezicht beleidsmatig is vastgelegd.
Locaal wel signifi cante schade aan functies
Hoewel er op gebiedsniveau geen sprake is van signifi -
cante schade aan functies kunnen inrichtingsmaatregel
op lokaal niveau dermate ingrijpend zijn dat dit kan worden
aangeduid als signifi cante schade aan de functies in
het gebied. Denk daarbij aan het op grote schaal weghalen
of verplaatsen van huizen, bedrijven en infrastructuur,
alleen voor het behalen van de ecologische doelen
van de KRW.
Dit betekent echter niet dat het verplaatsen of weghalen
van huizen, bedrijven of infrastructuur nooit kan. Daar
waar sprake is van ruimtelijke ontwikkeling zullen soms
ingrijpende veranderingen worden doorgevoerd. In die
ruimtelijke dynamiek kan ook de inrichtingsopgave voor
de KRW een plaats krijgen. Langs deze lijn zijn onderstaande
uitgangspunten uitgewerkt.
Algemene uitgangspunten
1. Bij natuurvriendelijke inrichting wordt zo veel mogelijk
synergie gezocht met projecten t.b.v. de realisatie
van de waterkwantiteitsopgave;
2. Natuurvriendelijke inrichting wordt gerealiseerd buiten
het bestaande watervoerend profi el, tenzij er evident
voldoende ruimte is voor waterafvoer;
3. Natuurvriendelijke inrichting wordt gerealiseerd op
plaatsen waar het waterhuishoudkundig functioneren
de ecologische ontwikkeling niet belemmert;
4. Natuurvriendelijke inrichting gaat niet ten koste van
(het functioneren van) kunstwerken en civieltechnische
constructies die waterhuishouding en veiligheid
dienen;
5. Natuurvriendelijke inrichting gaat niet ten koste van
archeologische vindplaatsen;
6. Gemeenten, waterschap en provincie zoeken gezamenlijk
naar de meest (kosten)effectieve ruimtelijke
oplossing om de inrichtingsopgave te realiseren.
Uitgangspunten stedelijk gebied
1. Historische stads- en dorpscentra en gebieden met een
beschermd stadsgezicht worden alleen natuurvriendelijk
ingericht als dit past in het stadsbeeld en er een mogelijkheid
is tot meekoppeling met gebiedsontwikkeling;
2. In andere delen van het stedelijk gebied wordt natuurvriendelijke
inrichting gerealiseerd op die plaatsen
waar voldoende ruimte is, het redelijkerwijs kan
en zinvol is (bijvoorbeeld in bepaalde delen stedelijk
groen);
3. Daar waar sprake is van beperkte ruimte als gevolg
van bebouwing, infrastructuur of tuinen wordt niet
aangestuurd op realisatie van de inrichtingsopgave
als er geen sprake is van ruimtelijke dynamiek. Bij
stedelijke ontwikkeling, stedelijke vernieuwing of infrastructurele
aanpassingen maakt de KRW-opgave
integraal onderdeel uit van de inrichtingsopgave en
worden kansen voor natuurvriendelijke inrichting van
de waterlichamen benut;
4. In nieuw stedelijk gebied maakt de KRW-opgave integraal
onderdeel uit van de inrichting;
5. Voor het SGBP werken gemeente, waterschap en provincie
een realistische inrichtingsopgave uit op basis
van de beschikbare ruimte en de voorziene stedelijke
ontwikkeling;
6. Waar geen mogelijkheid is voor natuurvriendelijke inrichting
wordt ingezet op optimalisatie van beheer en
onderhoud, binnen de mogelijkheden van het waterhuishoudkundig
functioneren en randvoorwaarden
vanuit andere gebruiksfuncties.
Uitgangspunten glastuinbouwgebied
1. In delen van het glastuinbouwgebied waar voldoende
ruimte is (overhoeken) wordt natuurvriendelijke inrichting
gerealiseerd op die plaatsen waar dat redelijkerwijs
kan en zinvol is;
2. Daar waar sprake is van bebouwing of infrastructuur
wordt niet aangestuurd op realisatie van de inrichtingsopgave
als er geen sprake is van ruimtelijke dynamiek.
Bij herstructurering maakt de KRW-opgave
integraal onderdeel uit van de inrichtingsopgave en
worden kansen voor realisatie benut;
3. In nieuw glastuinbouwgebied maakt de KRW-opgave
integraal onderdeel uit van de inrichtingsopgave;
4. Voor het SGBP werken gemeente, waterschap en provin-
83

cie samen met betrokken gebiedspartijen een realistische
inrichtingsopgave uit op basis van de beschikbare
ruimte en de voorziene ruimtelijke ontwikkelingen;
5. Waar geen mogelijkheid is voor natuurvriendelijke inrichting
wordt ingezet op optimalisatie van beheer en
onderhoud, binnen de mogelijkheden van het waterhuishoudkundig
functioneren en randvoorwaarden
vanuit andere gebruiksfuncties.
Uitgangspunten voor keringen
1. Daar waar aanpassingen aan keringen plaatsvinden,
maakt de KRW-opgave integraal onderdeel uit van de
inrichtingsopgave en worden kansen benut, tenzij een
acuut veiligheidsrisico deze synergie niet toelaat.
Uitgangspunten landelijk gebied
1. Landelijk gebied met beschermde landschappelijke
waarden wordt alleen natuurvriendelijk ingericht als
dit past in het landschapsbeeld;
2. Natuurvriendelijke inrichting wordt gerealiseerd op
die plaatsen waar voldoende ruimte is, het redelijkerwijs
kan en zinvol is;
3. Daar waar sprake is van beperkte ruimte als gevolg van
bebouwing en infrastructuur wordt niet aangestuurd
op realisatie van de inrichtingsopgave als er geen sprake
is van ruimtelijke dynamiek. Bij ruimtelijke ontwikkeling
maakt de KRW-opgave integraal onderdeel uit van
de inrichtingsopgave en worden kansen voor natuurvriendelijke
inrichting van de waterlichamen benut.
84
Beroepsscheepvaart
1. De inrichtingsopgave voor de Oostboezem wordt met
voorkeur gerealiseerd in die watergangen waar geen
beroepsscheepvaart plaatsvindt;
2. De beroepsscheepvaart staat niet ter discussie op die
delen van de Oostboezem waar het nu is toegestaan.
Bedrijven zijn hiervan afhankelijk en de Oostboezem
maakt deel uit van een doorgaande scheepvaartroute;
3. Daar waar nu beroepsscheepvaart plaatsvindt, is de
mogelijkheid voor natuurvriendelijke inrichting binnen
de bestaande ruimtelijke invulling beperkt en
weinig effectief. Natuurvriendelijke inrichting in deze
delen van de Oostboezem wordt alleen overwogen bij
ruimtelijke ontwikkelingen waar de inrichtingsopgave
op een goede manier is te combineren met de scheepvaartfunctie;
4. Voorziene economische ontwikkelingen van de scheepvaart
op de Oostboezem staan niet ter discussie. Indien
dit leidt tot aanpassing van het watersysteem
maakt de KRW-opgave integraal onderdeel uit van de
inrichtingsopgave. Mitigerende maatregelen worden
genomen om stand-still te waarborgen.
Recreatievaart
1. Recreatievaart staat niet ter discussie. Recreatievaart
en inrichting worden ruimtelijk op elkaar afgestemd,
waarbij onderscheid kan worden gemaakt tussen verschillende
vormen van recreatievaart;
2. Het lokaal weren van recreatievaart op watergangen
waar dat nu is toegestaan is mogelijk bij uitzondering:
alleen indien natuurvriendelijke inrichting van
deze watergangen een grote meerwaarde heeft, er
voldoende alternatieven zijn of worden gecreëerd en
het niet ten koste gaat van grote investeringen.

10 Boezemwaterlichamen:
West- en Oostboezem
Het stroomgebied van de Westboezem wordt gedomineerd door glastuinbouw. Wie
door het Westland rijdt ziet één en al glas. Door de aansluiting van de glastuinbouw op
riolering zal de kwaliteit van het water enorm verbeteren. De Oostboezem stroomt door
Rotterdam, Delft, Den Haag. Dit is sterk verstedelijkt gebied waar de huizen vaak tot
aan het water staan. In dit gebied is de ruimte voor maatregelen ter verbetering van de
ecologie beperkt.
Bij ruimtelijke ontwikkelingen in beide gebieden is er vaak plaats om stukken oevers
natuurvriendelijk in te richten of vispaaiplaatsen aan te leggen.
86

10.1 Westboezem
Basisgegevens
Naam Westboezem
Code NL15_02
Status Kunstmatig
Type M3 – Gebufferde (regionale) kanalen
Stroomgebied RijnWest
Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfl and
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Delft, Maassluis, MiddenDelfl and, Rijswijk, Rotterdam,
‘s Gravenhage, Vlaardingen, Westland
Karakterisering van het waterlichaam
Stilstaand tot langzaam stromend kanaalwater dat bestaat uit oppervlaktewater waarvan de herkomst wisselend is.
De stroomrichting kan gedurende het jaar omkeren. Vaak is sprake van een belangrijke scheepvaartfunctie, wat ook
leidt tot een rechte waterbak (rechthoekig of trapeziumvorm) met abrupte overgangen van land naar water.
Onderbouwing van de status “kunstmatig”
Dit waterlichaam heeft de status kunstmatig omdat het door mensen gegraven is, dan wel zodanig vergraven is dat
feitelijk sprake is van een gegraven water op de plek van het oorspronkelijke water.
Biologisch en algemeen fysisch-chemische toestand
Doelafl eiding: berekening opgave waterplanten
De Westboezem kent 40 afzonderlijke kanalen. De totale lengte van de kanalen is 112 kilometer. De breedte van de
kanalen varieert tussen de 5 en 45 meter. De totale oppervlakte van de kanalen is zo’n 200 ha. Er zijn nog enkele kleine
stukjes waterlichaam die moeilijk aan een kanaal te koppelen zijn waardoor de totale oppervlakte aan waterlichaam
iets groter is. De totale oppervlakte waterlichaam is 206 ha. De diepte in de Westboezem varieert tussen de 50 cm en
twee meter. Gemiddeld komt de diepte van de Westboezem uit op circa één meter. Om ervoor te zorgen dat er minimaal
25% bedekking is met waterplanten is een oppervlakte nodig van circa 50 ha. Dit kan onder meer gerealiseerd
worden door de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Bij berekening van de lengte en de breedte van de natuurvriendelijke
oevers is als uitgangspunt genomen dat er aan één zijde van het kanaal waterplanten staan. De breedte
van waterplanten (natuurvriendelijke oevers) varieert tussen de twee en twaalf meter. Dit is namelijk afhankelijk van
de breedte van het betreffende kanaal.
87

Kanalen in de Westboezem Breedte Lengte Oppervlakte
88
Oppervlakte voor
GEP
(m) (m) (m2) (m2) (m)
Boonervliet 45 5521 262276 65569 12
Boschsloot 7 2298 18998 4750 2
Bree- of Lichtvoetswatering 28 2716 76048 19012 7
Dulder 18 1163 20416 5104 4
Gaag 19 902 17154 4289 5
Gantel 12 2787 43140 10785 4
Groeneveldsche- of Monsterwatering
13 2595 36506 9127 4
Holle watering 7 1227 10994 2749 2
Hoornsche Vaart 11 2271 23977 5994 3
Kerstanje 13 1872 23921 5980 3
Korte- of Reijerwatering 9 1733 16997 4249 2
Kromme Zweth 17 2375 40375 10094 4
Lange watering 12 2319 32185 8046 3
Lee- of Lierwatering 17 3610 80738 20185 6
Look 8 2746 27139 6785 2
Lopend gat 7 709 4963 1241 2
Lots- of Harnaschwatering 10 2582 23259 5815 2
Middelvliet 30 3900 116979 29245 7
Middelwatering 12 1890 20228 5057 3
Monstersche vaart 11 736 10779 2695 4
Naaldwijkse vaart 10 2480 29243 7311 3
Nieuwe tuindersvaart 9 2500 21860 5465 2
Nieuwe vaart 9 4686 53284 13321 3
Nieuwe water 5 9068 128635 32159 4
Noordhoornsche Watering 11 915 9749 2437 3
Noordvliet 20 3939 93787 23447 6
Oostgaag 14 3515 49553 12388 4
Oranjekanaal 20 2758 69524 17381 6
Poelwatering 11 2613 34027 8507 3
s'Gravenzandse vaart 12 1750 21100 5275 3
Strijp 15 6180 74661 18665 3
Breedte voor GEP

Verlengde Strijp 17 1619 27523 6881 4
Vlaardingervaart 40 4301 199588 49897 12
Vlotwatering 7 2415 42476 10619 4
Wennetjessloot 10 2000 20000 5000 3
Westgaag of Spartelvaart 8 3443 29380 7345 2
Zijde 17 2768 51160 12790 5
Zuidgaag 12 2843 35435 8859 3
Zweth 17 2375 40375 10094 4
Zwethkanaal 14 3819 54518 13630 4
Som (km en ha) 112 199 50
Toetsing huidige situatie
De huidige ecologische toestand van het waterlichaam Westboezem is getoetst aan de normen voor Ondiepe regionale
kanalen (M3) (Evers et al., 2007). Om te voldoen aan de KRW-doelen moeten alle parameters goed scoren (groen).
Onderstaande tabel laat zien dat de Westboezem hier niet aan voldoet. De grootste opgave ligt op het gebied van de
planten.
De problemen met de ecologische kwaliteit zijn terug te voeren op het niet op orde zijn van drie essentiële randvoorwaarden:
- Inrichting van het watersysteem. Er zijn onvoldoende geschikte plekken voor plantengroei, onvoldoende geschikte
plekken voor het paaien en opgroeien van vis en onvoldoende mogelijkheden voor vismigratie;
- Onderhoud van het watersysteem. Het onderhoud is onvoldoende afgestemd op de eisen die water- en oeverplanten
en -dieren stellen aan hun leefomgeving;
- Chemische waterkwaliteit. Concentraties van verontreinigende stoffen zijn te hoog voor de ontwikkeling van een
gezond aquatisch ecosysteem.
Toetsing huidige situatie Westboezem (M3) aan landelijke maatlatten voor sloten en kanalen (Everts et
al., 2007). Rood = slecht; oranje = ontoereikend; geel = matig; groen = goed / GEP
KRW maatlatten
Macrofauna (EKR) 0,2
Macrofyten (EKR) 0
Vis (EKR) 0,2
Fytoplankton (EKR)
Fysisch-chemische parameters
0,2
Totaal fosfaat (zomergemiddelde) (mg P/l) 0,9
Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 5,92
Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 111
Temperatuur (maximum waarde) (°C) 22
Doorzicht (zomergemiddelde) (Meter) 0,57
Zuurgraad (zomergemiddelde) 8,7
Zuurstofverzadiging (zomergemiddelde) (%) 89
89

Chemische toestand
In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de probleemstoffen die in de Westboezem in normoverschrijdende
hoeveelheden zijn gemeten: stikstof, fosfaat, koper, zink, een aantal gewasbeschermingsmiddel en de som
Benzo(ghi)peryleen + Indeno(123cd)pyreen (PAK).
Normoverschrijdende stoffen in de Westboezem
Prioritaire stoffen
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s)
som Benzo(ghi)peryleen + Indeno(123cd)pyreen
Rijnrelevante stoffen
x
Koper opgelost x
Koper totaal x
Zink opgelost x
Zink totaal
Overige stoffen
x
Fosfaat x
Stikstof
Gewasbeschermingsmiddelen
x
Carbendazim x
Imidacloprid x
Methiocarb x
Methomyl x
Pirimicarb x
90

Maatregelenoverzicht 2010-2015
Autonome maatregelen
Zie hoofdstuk 9.
Resultaatverplichte maatregelen
De volgende resultaatverplichte maatregelen zijn voorzien in het waterlichaam in de periode 2010 2015. Voor een
verdere analyse van het resultaatverplichte maatregelpakket zie bijlage 4.
Omschrijving Omvang Eenheid Initiatiefnemer
Realiseren natuurvriendelijke oeverinrichting 11 Ha Waterschap / Gemeente Westland
Realiseren van vispaaiplaatsen 6,5 Ha Waterschap
Verbetering van de riolering 1 Stuks Gemeente
Onderzoek naar verminderen uitstoot of effect van schadelijke
stoffen
1 Stuks Waterschap
Pilot ecologische ontwikkeling in de boezem 1 Stuks Waterschap
Onderzoek naar effectief onderhoud t.b.v. waterkwaliteit 3 Stuks Waterschap
Onderzoek naar effectief visbeheer t.b.v. waterkwaliteit 1 Stuks Waterschap
Onderzoek naar vispasseerbaarheid gemalen 1 Stuks Waterschap
Vispasseerbaar maken gemalen 5 Stuks Waterschap
Onderzoek naar inrichtingsmaatregelen t.b.v. waterkwaliteit
1 Stuks Waterschap
Onderzoek naar waterhuishouding 1 Stuks Waterschap
Baggeren 200 Ha Waterschap
91

10.2 Oostboezem
Basisgegevens
Naam Oostboezem
Code NL15_01
Status Kunstmatig
Type M7b - Grote diepe kanalen met scheepvaart
Stroomgebied RijnWest
Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfl and
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Delft, Lansingerland, Leidschendam-Voorburg,
Midden-Delfl and, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk,
Rotterdam, Schiedam, ‘s-Gravenhage
Karakterisering van het waterlichaam
Groot en diep kanaal dat vooral bestaat uit oppervlaktewater waarbij de herkomst wisselend is en de stroomrichting
gedurende het jaar kan omkeren. Periodiek is er zichtbare stroming, vooral in de buurt van inlaten/gemalen. Vaak
is sprake van een belangrijke scheepvaartfunctie, wat ook leidt tot een rechte waterbak (rechthoekig of trapeziumvorm)
met abrupte overgangen van land naar water.
Onderbouwing van de status “kunstmatig”
Dit waterlichaam heeft de status kunstmatig omdat het door mensen gegraven is, dan wel zodanig vergraven is dat
feitelijk sprake is van een gegraven water op de plek van het oorspronkelijke water.
Biologisch en algemeen fysisch-chemische toestand
Doelafl eiding: berekening opgave waterplanten
De Oostboezem kent 24 afzonderlijke kanalen. De totale lengte van de kanalen is 71 kilometer. De breedte van de kanalen
varieert tussen de 3 en 45 meter. De totale oppervlakte van de kanalen is zo’n 167 ha. Niet alles hiervan is waterlichaam,
de totale oppervlakte aan waterlichamen is 148 ha. Daar waar in de Oostboezem be-roepsscheepvaart plaatsvindt, is de
diepte meer dan drie meter. Om ervoor te zorgen dat er minimaal 20% bedekking is met waterplanten is een oppervlakte
nodig van circa 33 ha. Dit kan onder meer gerealiseerd wor-den door de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Bij
berekening van de lengte en de breedte van de natuur-vriendelijke oevers is als uitgangspunt genomen dat er aan één
zijde van het kanaal waterplanten staan. De breedte van waterplanten (natuurvriendelijke oevers) varieert tussen de
twee en zeventien meter. Dit is name-lijk afhankelijk van de breedte van het betreffende kanaal.
92

Kanalen in de Oostboezem
Breedte Lengte Oppervlakte Oppervlakte voor GEP Breedte voor GEP
(m) (m) (m2) (m2) (m)
Berkelsche Zweth 21 3000 55054 11011 4
Broeksloot 9 3600 32327 6465 2
Coolhaven 68 1078 92592 18518 17
Delfshavensche Schie 50 3897 208290 41658 11
Delftsche Vliet of
Haagse Vaart
Haagsche Vliet of
Trekvaart
29 4091 154568 30914 8
29 1771 55925 11185 6
Koorngracht 10 1100 10446 2089 2
Laakhaven 46 2072 89593 17919 9
Laakkanaal 28 3287 94012 18802 6
Lange en Korte laak 12,5 2044 23640 4728 2
Leidsche Vliet 25 4454 109194 21839 5
Loosduinsche Vaart 10 5751 49271 9854 2
Loosduinsche Vaart 10 5751 49271 9854 2
Noorderkanaal 44 1200 55132 11026 9
Noordvest en Vellevest
20 1007 22376 4475 4
Pijnackersche Vaart 10 4237 30386 6077 1
Polderwatering 9 1532 21995 4399 3
Rijn-Schie kanaal 42 1408 67347 13469 10
Rotterdamsche Schie 22 1842 38016 7603 4
Schie 28 9176 256928 51386 6
Schiedamsche Schie 24 3236 93582 18716 6
Singel 3 6626 19878 3976 1
Tweemolentjesvaart 7 948 8071 1614 2
Verversingskanaal Afvoerkanaal
29 3182 76517 15303 5
Som (km en ha) 71 167 33
93

Toetsing huidige situatie
De huidige ecologische toestand van het waterlichaam Oostboezem is getoetst aan de normen voor Diepe (scheepvaartgedomineerde)
kanalen (M7b) (Evers et al., 2007). Om te voldoen aan de KRW-doelen moeten alle parameters
goed scoren (groen). Onderstaande tabel laat zien dat de Oostboezem hier niet aan voldoet. De grootste opgave ligt
op het gebied van de planten.
De problemen met de ecologische kwaliteit zijn terug te voeren op het niet op orde zijn van drie essentiële randvoorwaarden:
- Inrichting van het watersysteem. Er zijn onvoldoende geschikte plekken voor plantengroei, onvoldoende geschikte
plekken voor het paaien en opgroeien van vis en onvoldoende mogelijkheden voor vismigratie;
- Onderhoud van het watersysteem. Het onderhoud is onvoldoende afgestemd op de eisen die water- en oeverplanten
en -dieren stellen aan hun leefomgeving;
- Chemische waterkwaliteit. Concentraties van verontreinigende stoffen zijn te hoog voor de ontwikkeling van een
gezond aquatisch ecosysteem.
Toetsing huidige situatie Oostboezem (M7b) aan landelijke maatlatten voor sloten en kanalen (Everts et
al., 2007). Rood = slecht; oranje = ontoereikend; geel = matig; groen = goed / GEP
KRW maatlatten
Macrofauna (EKR) 0,2
Macrofyten (EKR) 0
Vis (EKR) 0,2
Fytoplankton (EKR) 0,2
Fysisch-chemische parameters
Totaal fosfaat (zomergemiddelde) (mg P/l) 0,58
Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 2,83
Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 120
Temperatuur (maximum waarde) (°C) 21,5
Doorzicht (zomergemiddelde) (Meter) 0,7
Zuurgraad (zomergemiddelde) 8,3
Zuurstofverzadiging (zomergemiddelde) (%) 68
94

Chemische toestand
In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de probleemstoffen die in de Oostboezem in normoverschrijdende
hoeveelheden zijn gemeten: stikstof, fosfaat, koper, zink, Imidacloprid (gewasbeschermingsmiddel), een aantal PAK’s en
tributyltin.
Normoverschrijdende stoffen in de Oostboezem
Prioritaire stoffen
Fluorantheen x
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's)
Benzo(a)pyreen x
som Benzo(b)fl uorantheen + Benzo(k)fl uorantheen x
som Benzo(ghi)peryleen + Indeno(123cd)pyreen x
Benzo(a)antraceen x
Tributyltin x
Rijnrelevante stoffen
Koper opgelost x
Koper totaal x
Zink opgelost x
Zink totaal
Overige stoffen
x
Fosfaat x
Stikstof
Gewasbeschermingsmiddelen
x
Imidacloprid x
Maatregelenoverzicht 2010-2015
Autonome maatregelen
Zie hoofdstuk 9.
Resultaatverplichte maatregelen
De volgende resultaatverplichte maatregelen zijn voorzien in het waterlichaam in de periode 2010 2015. Voor een
verdere analyse van het resultaatverplichte maatregelpakket zie bijlage 4.
Omschrijving Omvang Eenheid Initiatiefnemer
Realiseren van natuurvriendelijke oeverinrichting 1 Ha Provincie
Onderzoek naar verminderen uitstoot of effect van schadelijke stoffen 2 Stuks Waterschap
Onderzoek naar verbetering riolering 1 Stuks Gemeenten
Realiseren van vispaaiplaatsen 2 Ha Provincie
Verbetering van de riolering 1 Stuks Gemeente
Onderzoek naar inrichtingskansen 5 Ha Waterschap
Vispasseerbaar maken gemalen 1 Stuks Waterschap
Onderzoek vispasseerbaarheid gemalen 1 Stuks Waterschap
Onderzoek mogelijkheden ecologisch onderhoud 1 Stuks Waterschap
Baggeren 160 Ha Waterschap
95

11 Holierhoekse en Zouteveensepolder
In Midden-Delfl and en Vlaardingen ligt het veenweidegebied, de Holierhoekse en Zout-
veensepolder, met veel landbouw. Door de uitspoeling van meststoffen is het water op
veel plekken groen en groeit er veel kroos in het water. Om het mestprobleem aan te
pakken zoekt Delfl and samen met veehouders naar oplossingen. Ondertussen gaat
Delfl and aan de slag met de herinrichting van de oevers.
96

Basisgegevens
Naam Holierhoekse en Zouteveensepolder
Code NL15_06
Status Kunstmatig
Type M10 - Laagveen vaarten en kanalen
Stroomgebied RijnWest
Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfl and
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Midden-Delfl and
Karakterisering van het waterlichaam
Kanaal of vaart die vooral in laag Nederland voorkomt, waar veen en rivier/zeeafzettingen voorkomen. De herkomst
van het water is wisselend. Periodiek is er sprake van waterstroming, functioneel is er nauwelijks scheepvaart
aanwezig.
Onderbouwing van de status “kunstmatig”
Dit waterlichaam heeft de status kunstmatig omdat het door mensen gegraven is, dan wel zodanig vergraven is dat
feitelijk sprake is van een gegraven water op de plek van het oorspronkelijke water.
Biologisch en algemeen fysisch-chemische toestand
Doelafl eiding: berekening opgave waterplanten
In de Holierhoekse en Zouteveensepolder is één kanaal aangewezen als waterlichaam (de Slinksloot), het betreft hier
het hoofd afvoerkanaal van de polder. De totale lengte van dit kanaal is drie kilometer. De breedte van de kanalen is
gemiddeld achttien meter. Niet het gehele kanaal is waterlichaam, de totale lengte van het waterlichaam is 2,1 kilometer
en heeft een oppervlakte van 3,7 ha. De gemiddelde diepte van het waterlichaam is 80 centimeter. Om ervoor
te zorgen dat er minimaal 25% bedekking is met waterplanten is een oppervlakte nodig van circa 1 ha. Dit kan onder
meer gerealiseerd worden door de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Bij berekening van de lengte en de breedte
van de natuurvriendelijke oevers is als uitgangspunt genomen dat er aan één zijde van het kanaal waterplanten
staan. De gemiddelde breedte van waterplanten (natuurvriendelijke oevers) is 4,5 meter.
Normoverschrijdende stoffen
Holierhoekse en zoutveensepolder
Breedte Lengte Oppervlakte
97
Oppervlakte voor
GEP
(m) (m) (m 2 ) (m 2 ) (m)
Slinksloot 18 2100 37800 9450 4,5
Breedte voor GEP

Toetsing huidige situatie
De huidige ecologische toestand van het waterlichaam Holierhoekse en Zouteveensepolder (Slinksloot) is getoetst
aan de normen voor Laagveenvaarten en kanalen (M10). Om te voldoen aan de KRW-doelen moeten alle parameters
goed scoren (groen). Onderstaande tabel laat zien dat zowel fytoplankton, macrofauna als vis ontoereikend scoren.
Macrofyten scoren slecht.
Bepalend voor het (niet) bereiken van een goede ecologische toestand in het agrarische gebied zijn de nutriëntengehaltes
en de inrichting en beheer van watergangen. Nutriëntengehaltes worden in het groene gebied bepaald door
uit- en afspoeling van meststoffen, door kwel en door mineralisatie van veen (ook door inlaat van bicarbonaat- en sulfaatrijk
water). De mate van uit- en afspoeling van nutriënten hangt in belangrijke mate af van het generieke beleid
ten aanzien van (mest)stoffen. Dit beleid wordt niet door de regio gemaakt.
Toetsing huidige situatie Holierhoekse en Zouteveensepolder (M10) aan landelijke maatlatten voor sloten en kanalen
(Everts et al., 2007). Rood = slecht; oranje = ontoereikend; geel = matig; groen = goed / GEP
KRW maatlatten
Macrofauna (EKR) 0,2
Macrofyten (EKR) 0
Vis (EKR) 0,2
Fytoplankton (EKR)
Fysisch-chemische parameters
0,2
Totaal fosfaat (zomergemiddelde) (mg P/l) 1,65
Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 3,25
Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 120
Temperatuur (maximum waarde) (°C) 22,4
Doorzicht (zomergemiddelde) (Meter) 0,41
Zuurgraad (zomergemiddelde) 8,2
Zuurstofverzadiging (zomergemiddelde) (%) 43
98

Chemische toestand
Conform landelijke afspraken over de toetsing van de chemische toestand is het waterlichaam Holierhoekse en Zouteveensepolder
getoetst aan de normen voor prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en enkele probleemstoffen voor de
ecologie (nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen). Daarbij zijn de monitoringsgegevens uit 2006 gehanteerd van het
monsterpunt in de Slinksloot (nabij gemaal Holierhoek).
Uit de monitoringsgegevens (2006) blijkt dat de huidige chemische toestand in de Slinksloot niet voldoet aan de norm
wat betreft:
- Koper en Zink (in opgeloste vorm). Momenteel wordt landelijk een 2e lijnsbeoordeling van de biobeschikbaarheid
van deze zware metalen uitgevoerd. Waarschijnlijk vervalt daarna de normoverschrijding van koper en zink in opgeloste
vorm;
- Bestrijdingsmiddelen zoals Imidacloprid (gewasbeschermingsmiddel; glastuinbouw). Wellicht via boezemwater en
drift in gebied aangetroffen. Dit beeld is niet anders dan elders binnen Delfl and. Waarschijnlijk heeft dit middel
geen (substantiële) bron in de Holierhoekse en Zouteveensepolder zelf;
- Fosfaat: De huidige fosfaatconcentratie in de Slinksloot (zomerhalfjaargemiddelden in recente jaren) bedraagt circa
1,3–1,4 mg/l. Dit is een forse normoverschrijding.
- Nitraat/stikstofverbindingen: De huidige stikstofconcentratie in de Slinksloot (zomerhalfjaargemiddelde 2005 -
2006) bedraagt circa 3,5 – 4,3 mg/l. Hiermee wordt de norm overschreden.
Normoverschrijdende stoffen in het waterlichaam Holierhoekse en Zouteveensepolder.
Rijnrelevante stoffen
Koper opgelost x
Zink opgelost x
Overige stoffen
Fosfaat x
Stikstof x
Gewasbeschermingsmiddelen
Imidacloprid x
De belangrijkste bronnen voor belasting van het gebied Holierhoekse en Zouteveensepolder met stoffen zijn in algemene
zin:
- Diffuse bronnen: uit- en afspoeling uit het agrarische veen- en kleigebied (zowel belasting door mestgift als belasting
uit veen). Belasting neemt af door autonome ontwikkelingen;
- Puntbronnen: overstort van het gemengd stelsel is gelegen nabij de kern van Schipluiden. Deze overstort geeft
geen noemenswaardige belasting van de Slinksloot. Er zijn geen industriële lozingen en RWZI’s in de Holierhoekse
en Zouteveensepolder;
- Externe bronnen en achtergrondbelasting: in droge perioden wordt boezemwater ingelaten uit de Vlaardingervaart:
deze is momenteel relatief nutriëntenrijk en bevat gewas beschermings middelen en enkele zware metalen;
- Nalevering nutriënten uit veengronden en waterbodem;
- De stikstofbelasting vindt vooral plaats in de zomer via het inlaatwater uit de Vlaardingervaart. Er worden relatief
lage concentraties stikstof(verbindingen) in de polder zelf aangetroffen. De indruk bestaat dat agrariërs
steeds minder kunststof gebruiken;
- De fosforbelasting van de Slinksloot komt vooral uit het gebied zelf (uit grasland en nalevering uit veen). Er worden
relatief hoge concentraties aangetroffen, wat overeenkomt met agrarische (veen)weide gebieden elders in
West Nederland.
99

Maatregelenoverzicht 2010-2015
Autonome maatregelen
Zie hoofdstuk 9.
Extra uitvoerings- en onderzoeksmaatregelen
In algemene zin volgen we voor een verdere verbetering van de ecologische toestand de strategie van:
1. het door middel van pilots onderzoeken en in de praktijk testen of de interne en externe stikstofbronnen (stikstifl
imitatief) nog verder teruggebracht kunnen worden. Verwacht wordt dat met relatief beperkt ingrijpende
maatregelen de kritische stikstofgrens in de zomer is te benaderen. Ingeschat wordt dat de fosforbelasting lastiger
is terug te dringen. Dit omdat het generiek mestbeleid vooralsnog niet verandert, de peilen op de huidige
functies zijn ingesteld en de fosfaatnalevering uit bodem en veen ook bij het verminderen van uit- en afspoeling
van mest voorlopig zal voortduren.
2. het komen tot een meer natuur- en visvriendelijke inrichting en beheer van de Holierhoekse en Zouteveensepolder
over het algemeen en de Slinksloot in het bijzonder.
Pilots/onderzoek:
- Inlaatpunt Schipluiden: onderzoek naar mogelijkheden en effecten van het vergroten van het percentage inlaatwater
vanuit het inlaatpunt Schipluiden in combinatie met het voorzuiveren van inlaatwater. Daarmee wordt
een langere aanvoerweg van boezemwater naar Slinksloot gerealiseerd en kan er recirculatie/ zuivering van water
in de polder zelf optreden. Deze maatregel is bedoeld om de stikstofbelasting van de Holierhoekse en Zouteveensepolder
(Slinksloot) terug te dringen door het relatief stikstofrijke boezemwater voor te zuiveren. Initiatief
voor het onderzoek ligt bij Delfl and.
- Pilotprojecten met agrariërs in de Holierhoekse en Zouteveensepolder gericht op het op vrijwillige basis, met
vergoeding komen tot:
- Bewustwording en verbeteren bedrijfsvoering (kunst)mesttoediening.
- Benutten mogelijkheden tot en effecten van het vergroten van mestvrije zones langs watergangen (breder
dan wettelijk is voorgeschreven).
- Bespreken en toepassen mogelijkheden voor beperken stikstof in mest.
- Natuurvriendelijke schouw/natuurvriendelijk onderhoud perceelsloten: onderdeel van Proeftuin Groenblauwe
diensten Midden-Delfl and (plan van aanpak 2008–2010). Bestaand beheer van natuurvriendelijke oevers in Slinksloot
en Zweth wordt in 2007-2008 door Delfl and geëvalueerd waarna in overleg met de agrariërs en Vereniging
Vockestaert nieuwe afspraken tussen Delfl and en agrariërs worden gemaakt over het (natuurvriendelijk) beheer
en onderhoud van natuurvriendelijke oevers. Een zelfde lijn wordt in overleg met de VBC gevolgd voor de te realiseren
vispaaiplaatsen.
- Onderzoek vismigratiemaatregelen gericht op kunstwerken binnen de polder. Het initiatief voor deze onderzoeksmaatregel
ligt bij Delfl and in overleg met de Visstandbeheercommissie.
100

Uitvoeringsmaatregelen inrichting en beheer:
- Aanleg en beheer van natuurvriendelijke oevers Slinksloot: gestreefd wordt naar circa 1,5 ha extra water- en oevervegetatie
in de vorm van natuurvriendelijke oevers van circa 5 meter breed (gericht op halen GEP). Dat is een
natuurvriendelijke inrichting van de totale Slinksloot (éénzijdig) over de totale lengte van de Slinksloot van circa
3 km. Deze maatregel wordt in overleg met betrokken agrariërs ingevuld en wordt nauw afgestemd op herstelwerkzaamheden,
plan voor verbreding Slinksloot (ABC polderstudie) en de Proeftuin Groenblauwe diensten Midden-Delfl
and (inzet op beheer van natuurvriendelijke oevers door agra-riërs). Door de werkgroep wordt ingeschat
dat tenminste de helft van de 1,5 ha in nauw overleg met de agrariërs in 2015 moet kunnen zijn gerealiseerd. De
werkgroep stelt als KRW maatregel voor om tot 2015 0,75 ha natuurvriendelijke oevers te realiseren 12 .
- Visstandsmaatregelen: 1,2 ha extra ruimte in de Slinksloot. Te realiseren nabij (nieuw) gemaal Holierhoek en ‘halverwege’
in Slinksloot. De precieze locatie moet nog worden bepaald. Er zijn kansen ten oosten van het zandlichaam
A4.
- Baggeren: regulier baggerwerk; realisatie extra diepte in het kader van ABC polderstudie.
Resultaatverplichte maatregelen
De volgende resultaatverplichte maatregelen zijn voorzien in het waterlichaam in de periode 2010 2015:
Omschrijving Omvang Eenheid Initiatiefnemer
Realiseren van natuurvriendelijke oeverinrichting 1,5 Ha Waterschap
Onderzoek stoffen 5 Stuks Waterschap
Baggeren 15 Ha Waterschap
12. Er zijn drie mogelijke varianten voor de uitvoering en beheer van natuurvriendelijke oevers: 1. Aankoop en inrichting door Delfl and; Beheer door agrariërs (groenblauwe dienst) circa tien agraiërs. 2.
Inrichting en beheer agrariërs (als groenblauwe dienst). 3. Aankoop, inrichting en beheer door Delfl and.
101

12 Zuidpolder van Delfgauw
De omgeving bij de Karitaat Molensloot in de Zuidpolder van Delfgauw, vlakbij Delft,
bestaat uit landbouw- en recreatiegebieden. In de weekenden komen veel dagjesmen-
sen uit de stad hier ontspannen. Waar nu nog schapen lopen wordt binnenkort een
bedrijventerrein ontwikkeld voor universiteit en kennisinstituten. Bij de herinrichting
van het gebied wordt ook hier ruimte gemaakt voor het ontwikkelen van waternatuur.
102

Basisgegevens
Naam Zuidpolder Delfgauw
Code NL15_04
Status Kunstmatig
Type M3 - Gebufferde (regionale) kanalen
Stroomgebied RijnWest
Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfl and
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Delft, Pijnacker Nootdorp
Karakterisering van het waterlichaam
Stilstaand tot langzaam stromend kanaalwater dat bestaat uit oppervlaktewater waarvan de herkomst wisselend
is. De stroomrichting kan gedurende het jaar omkeren. Vaak is sprake van een belangrijke afvoerfunctie, wat ook
leidt tot een rechte waterbak (rechthoekig of trapeziumvorm) met abrupte overgangen van land naar water.
Onderbouwing van de status “kunstmatig”
Dit waterlichaam heeft de status kunstmatig omdat het door mensen gegraven is, dan wel zodanig vergraven is dat
feitelijk sprake is van een gegraven water op de plek van het oorspronkelijke water.
Biologisch en algemeen fysisch-chemische toestand
Doelafl eiding: berekening opgave waterplanten
In de Zuidpolder van Delfgauw is één kanaal aangewezen als waterlichaam (de Karitaatmolensloot), het betreft hier
het hoofdafvoerkanaal van de polder. De totale lengte van dit kanaal is 2,1 kilometer. De breedte van de kanalen is
gemiddeld 23 meter. Het gehele kanaal is aangewezen als waterlichaam en heeft een oppervlakte van circa 5 ha. De
gemiddelde diepte van het waterlichaam is 80 centimeter. Om ervoor te zorgen dat er mi-nimaal 25% bedekking is
met waterplanten is een oppervlakte nodig van circa 1,2 ha. Dit kan onder meer gerealiseerd worden door de aanleg
van natuurvriendelijke oevers. Bij berekening van de lengte en de breedte van de natuurvriendelijke oevers is als
uitgangspunt genomen dat er aan één zijde van het kanaal waterplanten staan. De gemiddelde breedte van waterplanten
(natuurvriendelijke oevers) is zes meter.
Kanalen in de Zuidpolder van
Delfgauw
Breedte Lengte Oppervlakte
103
Oppervlakte voor
GEP
(m) (m) (m2) (m2) (m)
Karitaatmolensloot 23 2100 49235 12309 6
Breedte voor GEP

Toetsing huidige situatie
De huidige ecologische toestand van het waterlichaam Zuidpolder van Delfgauw (Karitaatmolensloot) is getoetst aan
de normen voor Ondiepe regionale kanalen (M3). Om te voldoen aan de KRW-doelen moeten alle parameters goed
scoren (groen). Onderstaande tabel laat zien dat dit niet het geval is. Macrofyten scoren slecht. Macrofauna, vis en
fytoplankton scoren alle drie ontoereikend.
Op basis van de genoemde inventarisaties en veldmetingen kunnen voor de Zuidpolder van Delfgauw de volgende
gebiedsspecifi eke conclusies worden getrokken:
- In en om de Karitaatmolensloot bestaan onvoldoende geschikte plekken voor waterplanten om tot ontplooiing te
komen en daaropvolgend in leven te blijven;
- In en om de Karitaatmolensloot bestaan daarnaast ook onvoldoende geschikte plekken voor vissen om te paaien
en jonge vis om op te groeien;
- Verder bestaan er geen mogelijkheden voor vissen om in en uit de polder te migreren;
- Het huidige beheer en onderhoud van de watergangen is niet afgestemd op de eisen die waterplanten (oever-,
drijfblad- en ondergedoken vegetatie), vissen en kleine waterdiertjes aan hun leefomgeving stellen als het gaat
om groei en instandhouding van de soort(en);
Tot slot zijn de concentraties van verontreinigende stoffen te hoog om de omslag naar een ecologisch gezond oppervlaktewatersysteem
nu te bereiken. De grootste probleemstoffen zijn de voedingsstoffen stikstof en fosfaat.
KRW maatlatten
Macrofauna (EKR) 0,2
Macrofyten (EKR) 0
Vis (EKR) 0,2
Fytoplankton (EKR)
Fysisch-chemische parameters
0,2
Totaal fosfaat (zomergemiddelde) (mg P/l) 0,86
Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 3,65
Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 128
Temperatuur (maximum waarde) (°C) 20,5
Doorzicht (zomergemiddelde) (Meter) 0,45
Zuurgraad (zomergemiddelde) 7,9
Zuurstofverzadiging (zomergemiddelde) (%) 50
Chemische toestand
Conform landelijke afspraken over de toetsing van de chemische toestand is het waterlichaam Zuidpolder van Delfgauw
getoetst aan de normen voor prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en enkele probleemstoffen voor de ecologie
(nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen). Daarbij zijn de monitoringsgegevens uit 2006 gehanteerd van het
monsterpunt in Karitaatmolensloot.
Uit de monitoringsgegevens (2006) blijkt dat de huidige chemische toestand in de Karitaatmolensloot niet voldoet aan
de norm wat betreft:
- Koper en Zink;
- Imidacloprid (gewasbeschermingsmiddel; glastuinbouw). Wellicht via boezemwater en drift in gebied aangetroffen.
Dit beeld is niet anders dan elders binnen Delfl and. Waarschijnlijk heeft dit middel geen (substantiële) bron in
Zuidpolder van Delfgauw zelf;
- Fosfaat: forse normoverschrijding;
- Nitraat/stikstofverbindingen: enige normoverschrijding.
104

Normoverschrijdende stoffen in het waterlichaam Zuidpolder van Delfgauw (Karitaatmolensloot).
Rijnrelevante stoffen
Koper opgelost x
Koper totaal x
Zink opgelost x
Zink totaal
Overige stoffen
Fosfaat x
Stikstof
Gewasbeschermingsmiddelen
Imidacloprid x
Maatregelenoverzicht 2010-2015
Autonome maatregelen
Zie hoofdstuk 9. In het geval van de Zuidpolder van Delfgauw gaat het daarbij specifi ek om:
1. Waterketenmaatregelen. Uiterlijk in 2010 aansluiten van alle ongerioleerde panden en bedrijfsgebouwen in het
glastuinbouwgebied in het noordoostelijk deel van de polder en de aanpak van riooloverstorten in het bebouwde
gebied van Pijnacker. Beide maatregelen zijn een taak van de gemeente Pijnacker-Nootdorp.
2. Aanleg natuurvriendelijke oeverinrichting langs watergangen buiten het waterlichaam. In de Zuidpolder van
Delfgauw gaat het concreet om de aanleg van natuurvriendelijke oevers langs bijvoorbeeld de bypass N470
(bermsloten langs de nieuwe provinciale weg) en de nieuw aan te leggen Verlengde Komkommerweg.
3. Onderzoek aanpassen peilbeheer in het groene buitengebied. Uit een oriënterende modelstudie is gebleken dat
een aanpassing van het peilbeheer alleen effectief is als deze maatregel wordt gecombineerd met een functieverandering
van een gebied van landbouw naar natuur. Een dergelijke aanpassing moet echter locatiespecifi ek worden
getoetst. In de Zuidpolder van Delfgauw is op termijn de aanleg van een natuurreservaat gepland, midden in
de polder. Bij het realiseren van dit natuurgebied zal een aanpassing van het peilbeheer worden onderzocht.
Extra uitvoerings- en onderzoeksmaatregelen
Het realiseren van een meer natuurvriendelijke oeverinrichting is tot op heden geen expliciet beleidsvoornemen van
Delfl and, de gemeenten of gebiedspartijen geweest. In het autonome waterkwaliteitsbeleid zijn dan ook nauwelijks
autonome maatregelen terug te vinden, die bijdragen aan het realiseren van de inrichtingsopgave KRW. Dit betekent
dus dat alle inrichtingsmaatregelen voor de KRW aanvullende maatregelen zijn.
Voor de Zuidpolder van Delfgauw (Karitaatmolensloot) is gekozen de ruimtelijke opgave buiten het zogenaamde
watervoerend profi el te realiseren en wel vanwege de volgende twee redenen:
- de watergang is de hoofdwatergang van de polder waarlangs het grootste deel van het overtollige polderwater
moet worden afgevoerd. Het laten staan van waterplanten belemmert naar verwachting deze afvoerfunctie;
- verschillende ruimtelijke ontwikkelingen rondom de watergang boden uitgelezen kansen om natuurvriendelijke
oevers volgens de wensen vanuit de KRW te realiseren.
105

Het gaat om de volgende ruimtelijke ontwikkelingen en realisatie van inrichtingsmaatregelen tot 2015:
1. Aanleg natuurvriendelijke oevers aan noordzijde Karitaatmolensloot, ten westen van A13. De gemeente Delft wil
in samenwerking met de TU Delft, Deltares (voormalig WL) en Delfl and het gebied ten noorden van de Karitaatmolensloot
herontwikkelen tot een modern woon- en werkgebied. Onderdeel van de herinrichting is een aanpassing
van de waterhuishouding van het gebied dat de mogelijkheid biedt om de gewenste natuurvriendelijke
oevers langs de Karitaatmolensloot aan te leggen.
2. Aanleg natuurvriendelijke oevers aan zuidzijde Karitaatmolensloot, ten westen van A13. De Dienst Landelijk Gebied
is uitvoerder van de herontwikkeling van het gebied ten zuiden van de Karitaatmolensloot. Het betreft een
herontwikkeling van landbouwgronden tot recreatie- en natuurgebied als onderdeel van de Reconstructie Midden-Delfl
and.
3. Aanleg natuurvriendelijke oevers aan zuidzijde Karitaatmolensloot, ten oosten van A13. De Dienst Landelijk Gebied
is wederom uitvoerder van de herontwikkeling van het gebied ten zuiden van de Karitaatmolensloot. Ook nu
betreft het een herontwikkeling van landbouwgronden tot recreatie- en natuurgebied, ditmaal als onderdeel van
het Plan Oude Leede.
4. Aanleg paai- en opgroeiplaats voor vis aansluitend op de bypass Pijnackerse Vaart. Direct langs de nog aan te
leggen bermsloten van de N470 komen gronden beschikbaar. Door deze gronden af te graven, aan te sluiten op
de waterhuishouding van het gebied en als een ondiepe, maar zeer brede plasberm in te richten, ontstaat de
gewenste levensruimte voor vis. Het gaat om het herontwikkelen van 1.8 ha voormalige landbouwgrond dat vanwege
de vorm ‘de Paddestoel’ wordt genoemd.
Naast deze ruimtelijke maatregelen zijn ook aanvullende maatregelen nodig om de gewenste visstand in de Zuidpolder
van Delfgauw te bereiken. Daartoe zijn de volgende maatregelen gekozen:
1. Het wegvangen van (wit)vis. Om de hoeveelheid brasem (en karper) in het oppervlaktewatersysteem omlaag te
brengen, moet regelmatig een hoeveelheid van deze vissoorten worden weggevangen. Delfl and noemt dit visbeheer.
2. Het vispasserbaar maken van kunstwerken. Om de vismigratie van en naar de Zuidpolder van Delfgauw mogelijk
te maken, moeten bestaande kunstwerken vispasserbaar worden gemaakt. Delfl and heeft daartoe in
samenwerking met de Visstandbeheercommissies Delfl and op het niveau van het gehele beheergebied een
knelpuntenanalyse uitgevoerd.
Resultaatverplichte maatregelen
De volgende resultaatverplichte maatregelen zijn voorzien in het waterlichaam in de periode 2010 2015:
Omschrijving Omvang Eenheid Initiatiefnemer
Realiseren van natuurvriendelijke oeverinrichting 1,4 Ha Waterschap
Realiseren vispaaiplaatsen 1,8 Ha Waterschap
Baggeren 8 Ha Waterschap
106

107

13 Polder Berkel
Een ander waterlichaam in Delfl and ligt in de polder Berkel in Berkel en Rodenrijs. Het
water ligt strak ingeklemd tussen de waterkering en bebouwing. Een groot deel van de
glastuinbouw moet daar wijken voor woningbouw en recreatie. De ontwikkeling hier-
van biedt kansen voor meer natuur in het water.
108

Basisgegevens
Naam Polder Berkel
Code NL15_05
Status Status
Type M3 - Gebufferde (regionale) kanalen
Stroomgebied RijnWest
Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Delfl and
Provincie Zuid-Holland
Gemeente Lansingerland, Pijnacker Nootdorp, Rotterdam
Karakterisering van het waterlichaam
Groot en diep kanaal dat vooral bestaat uit oppervlaktewater waarbij de herkomst wisselend is en de stroomrichting
gedurende het jaar kan omkeren. Periodiek is er zichtbare stroming, vooral in de buurt van inlaten/gemalen.
Vaak is sprake van een belangrijke scheepvaartfunctie, wat ook leidt tot een rechte waterbak (rechthoekig of
trapeziumvorm) met abrupte overgangen van land naar water.
Onderbouwing van de status “kunstmatig”
Dit waterlichaam heeft de status kunstmatig omdat het door mensen gegraven is, dan wel zodanig vergraven is dat
feitelijk sprake is van een gegraven water op de plek van het oorspronkelijke water.
Biologisch en algemeen fysisch-chemische toestand
Doelafl eiding: berekening opgave waterplanten
De binnenboezem van de polder van Berkel kent vier afzonderlijke kanalen. Daarnaast wordt er in de Bergboezem van
de polder van Berkel een bypass aangelegd die in tijden van hevige neerslag gebruikt wordt als extra afvoerkanaal.
Vanwege de specifi eke ligging en interactie met het waterlichaam wordt ook deze bypass bekend bij de lengte en
breedte van het watersysteem. Uiteindelijk maakt deze bypass geen onderdeel uit van het waterlichaam. De totale
lengte van de kanalen is dertien kilometer. De breedte van de kanalen varieert tussen de 8,5 en 15 meter. De totale
oppervlakte van de kanalen is zo’n 17 ha. Niet alles hiervan is waterlichaam, de totale oppervlakte aan waterlichamen
is 16,7 ha. De gemiddelde diepte van de kanalen is zo’n 80 centimeter tot een meter. Om ervoor te zorgen dat er minimaal
25% bedekking is met waterplanten is een oppervlakte nodig van circa vier ha. Dit kan onder meer gerealiseerd
worden door de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Bij berekening van de lengte en de breedte van de natuurvriendelijke
oevers is als uitgangspunt genomen dat er aan één zijde van het kanaal waterplanten staan. De breedte
van waterplanten (natuurvriendelijke oevers) varieert tussen de twee en vier meter. Dit is namelijk afhankelijk van
de breedte van het betreffende kanaal.
109

Kanalen in de Polder Berkel Breedte Lengte Oppervlakte
110
Oppervlakte voor
GEP
(m) (m) (m2) (m2) (m)
Bovenvaart 15 3200 48000 12000 4
Klapwijkse vaart 12 1500 18000 4500 3
Boezemvaart 13 5600 72800 18200 3
Oude bovendijkse vaart 15 800 12000 3000 4
Bypass Binnenboezem 8,5 2000 17000 4250 2
Som (km en ha) 13,1 17 4
Breedte voor GEP
Toetsing huidige situatie
De huidige ecologische toestand van het waterlichaam Polder Berkel is getoetst aan de normen voor Ondiepe regionale
kanalen (M3). Om te voldoen aan de KRW-doelen moeten alle parameters goed scoren (groen). Onderstaande
tabel laat zien dat dit niet het geval is; zowel fytoplankton, macrofauna als vis scoren ontoereikend. Macrofyten scoren
slecht.
Toetsing huidige situatie Polder Berkel (M3) aan landelijke maatlatten voor sloten en kanalen (Everts et
al., 2007). Rood = slecht; oranje = ontoereikend; geel = matig; groen = goed / GEP
KRW maatlatten
Macrofauna (EKR) 0,2
Macrofyten (EKR) 0
Vis (EKR) 0,2
Fytoplankton (EKR)
Fysisch-chemische parameters
0,2
Totaal fosfaat (zomergemiddelde) (mg P/l) 0,42
Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 6,5
Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 132,5
Temperatuur (maximum waarde) (°C) 20,6
Doorzicht (zomergemiddelde) (Meter) 0,48
Zuurgraad (zomergemiddelde) 8,2
Zuurstofverzadiging (zomergemiddelde) (%) 44

Chemische toestand
De beschikbare monitoringsgegevens voor Polder Berkel zijn conform landelijke afspraken getoetst aan Prioritaire stoffen,
Rijnrelevante stoffen en enkele probleemstoffen voor de ecologie (nutriënten, gewasbeschermingsmiddelen).
Als algemene knelpunten zijn gebleken:
- Koper en Zink (in opgeloste vorm). Hiervoor zal nog een nieuwe zogenaamde 2e lijnsbeoordeling van de biobeschikbaarheid
van deze zware metalen worden uitgevoerd. Waarschijnlijk vervalt daarna de normoverschrijding van koper
en zink in opgeloste vorm.
- Bestrijdingsmiddelen zoals Carbendazim, Imidacloprid, Methomyl en Pirimicarb. Aanpak via het landelijke stoffenbeleid
en landelijke afspraken met de glastuinbouwsector.
- Stikstof- en fosforverbindingen: in huidige situatie (forse) normoverschrijding.
Normoverschrijdende stoffen in het waterlichaam Polder Berkel.
Rijnrelevante stoffen
Koper opgelost x
Zink opgelost x
Zink totaal
Overige stoffen
x
Fosfaat x
Stikstof
Gewasbeschermingsmiddelen
x
Carbendazim x
Imidacloprid x
Methomyl x
Pirimicarb x
De belangrijkste bronnen voor belasting van Polder Berkel met stoffen zijn in algemene zin:
- Diffuse bronnen: uit- en afspoeling uit het glastuinbouw- en graslandgebied (zowel belasting door mestgift als
nalevering uit de bodem). Belasting neemt af door het aansluiten van de glastuinbouw op de riolering en het
aanleggen van drukriolering.
- Puntbronnen: in de huidige situatie met name de overstorten uit de oude gemengde rioolstelsel en de RWZI’s
Berkel en Rodenrijs. De overstorten worden momenteel aangepakt, onder meer door realisatie van drukriolering.
De RWZI’s Berkel en Rodenrijs worden op korte termijn gesaneerd waardoor die bron verdwijnt.
- Externe bronnen en achtergrondbelasting: grootschalige inlaat van relatief nutriëntenrijk boezemwater uit de
Berkelsche Zweth (Oostboezem Delfl and) en Rotteboezem (Boezem Schieland).
De nutriëntenbelasting van de waterlichamen vindt vooral plaats in de zomer via het inlaatwater uit de boezem en
door belasting vanuit de polders.
111

Maatregelenoverzicht 2010-2015
Autonome maatregelen
Zie hoofdstuk 9. In het geval van Polder Berkel (Berkel en Rodenrijs) gaat het in de periode vanaf 2007 concreet om het
aanpassen/herstellen van ruim 21 km vrijvervalriolering (waarvan bijna 9 km na 2015), het realiseren van drukriolering,
het afkoppelen van ruim 7 ha verhard oppervlakte, het aansluiten/saneren van circa 120 nog niet aangesloten
bedrijven (veelal glastuinbouwbedrijven) en woningen op de riolering en het saneren van het tweetal bestaande
RWZI’s nabij de kern Rodenrijs.
Voor de KRW geldt het uitgangspunt dat de aanleg van/aansluiten op de riolering en/of IBA’s plaatsvindt conform huidig
beleid en dat uiterlijk in 2010 wordt voldaan aan de basisinspanning en waterkwaliteitspoor. Als daar aan wordt
voldaan, is er verder geen aanleiding om in het kader van de KRW detailanalyse te komen tot nieuwe, aanvullende afspraken
met de gemeente over het rioleringsbeleid en daarbij horende maatregelen. Er wordt daarbij overigens wel van
uitgegaan dat afkoppelingsmaatregelen niet tot een verslechtering van de waterkwaliteit zullen leiden.
Daarnaast wordt verondersteld dat de groene inrichting/natuurontwikkeling zoals die in de Groenzone Berkel-
Pijnacker/Bergboezem Berkel, Hoekse Park en Bleiswijkse Zoom aan de orde is in algemene zin bijdraagt aan verbetering
van de chemische en ecologische toestand in het gebied. Echter, er wordt niet verwacht dat daarmee de ecologische
toestand van de waterlichamen zelf structureel zal verbeteren. Uitzondering hierop is de (her)inrichting van de
Bergboezem Berkel en natuurvriendelijke inrichting van de bypass aldaar van de Bovenvaart. Hier zijn forse ingrepen
gepland ter verbetering van omstandigheden voor natuur in het algemeen en vis in het bijzonder.
Verwacht wordt dat de ontwikkeling van grasland naar woningbouw- en bedrijventerreinen in algemene zin een
positieve bijdrage zal leveren aan het terugdringen van de nutriëntenconcentraties in het polderwaterlichaam Berkel.
Deze ontwikkelingen worden beschouwd als autonome ontwikkeling en niet als een specifi eke KRW maatregel.
Specifi eke inrichtingsmaatregelen in de nieuwe wijken en terreinen dragen bij aan het verbeteren van de ecologische
toestand van watergangen in het algemeen. Maar in de meeste gevallen leidt dat niet tot verbeteringen van de ecologische
toestand van de waterlichamen zelf waarover voor de KRW moet worden gerapporteerd. De waterlichamen
liggen immers niet in de nieuwe wijken.
Extra uitvoerings- en onderzoeksmaatregelen
Met het doorvoeren van de autonome ontwikkelingen wordt een verbetering van de nutriëntenbelasting verwacht.
Echter, het effect op de ecologische toestand van de waterlichamen blijft onvoldoende zonder aanvullende maatregelen
gericht op meer ruimte voor planten, vissen en macrofauna. In het werkproces zijn extra uitvoerings- en onderzoeksmaatregelen
in beeld gebracht.
1. Aanleg en beheer van natuurvriendelijke oevers waar de ruimte het toelaat
- In waterlichaam Polder Berkel gaat het om een opgave van in totaal circa 4 ha natuurvriendelijke oevers. Waarvan
als uitvoeringsmaatregel een natuurvriendelijke inrichting van de te realiseren Bypass in de Bergboezem Berkel
(circa 2 ha; gekoppeld aan Herinrichting Bergboezem Berkel), realisatie van natuurvriendelijke oevers in de Bovenvaart
Berkel (circa 0,9 ha). De rest van de opgave is nog niet concreet genoeg om als uitvoeringsmaatregel KRW te
beschouwen. Deze opgave wordt geformuleerd als onderzoeksmaatregel van het zoeken naar mogelijkheden van
een natuurvriendelijke inrichting van (circa 1,1 ha), gekoppeld aan kadeverbetering, van delen van de Bovenvaart,
Klapwijkse vaart en Boezemvaart. Ten aanzien van het beheer en onderhoud van watergangen en oevers stelt
Delfl and voor het beheergebied van Delfl and in de eerste helft van 2008 een notitie op.
2. Maatregelen gericht op visbeheer en –migratie
- Het bevorderen van vismigratie is voor de waterschappen in het algemeen een aandachtspunt bij het vervangen
van kunstwerken en herinrichting van gebieden. Dit is concreet aan de orde bij het realiseren van de bypass in
Bergboezem Berkel.
- Het actief bevorderen van vismigratie op bestaande gemalen en stuwen is een concreet voornemen voor gemaal
Berkel en een onderzoeksmaatregel voor de poldergemalen in de Binnenboezem Berkel.
112

- Het actief bevorderen van vismigratie op bestaande gemalen en stuwen is een concreet voornemen voor gemaal
Berkel en een onderzoeksmaatregel voor de poldergemalen in de Binnenboezem Berkel.
- Aanleg en beheer van vispaaiplaatsen wordt voor het waterlichaam van Polder Berkel gerealiseerd als onderdeel
van de herinrichting bypass Bergboezem Berkel (omvang visvoorzieningen circa 2,5 ha).
- Voor de Polder Berkel worden, in overleg met de Visstandsbeheercommissie (VBC), visstandsmaatregelen voorbereid
(wegvangen vis; onderzoeksmaatregel).
3. Overig (regulier) beheer en onderhoud zoals baggerwerkzaamheden. Hiervoor zijn géén extra maatregelen uitgewerkt.
De bestaande baggerplannen en –cyclus van de waterschappen worden onverminderd doorgezet.
113

14 Vervolgtraject
De implementatie van de Kaderrichtlijn Water heeft geleidt tot een pakket van doelen
en maatregelen die tussen 2010-2015 en de periode worden uitgevoerd. Naast het
maatregelenpakket heeft de KRW nog meer opgeleverd. Zo is er op 7 november 2008
een bestuurovereenkomst KRW-Delfl and ondertekend waarin de gemeenten en het
Hoogheemraadschap afspraken hebben gemaakt over samenwerking in de toekomst.
Vanaf start 2010 een intensief monitorings- en onderzoeksprogramma om de effecten
van het KRW-maatregelpakket te volgen en om leemten in kennis te inventariseren.
114

14.1 Bestuursakkoord KRW ‘Schoon water om van te
genieten’
Op vrijdag 7 november 2008 heeft de ondertekening van
het Bestuursakkoord Kaderrichtlijn Water Delfl and plaats
gevonden. De verschillende bestuurders in het beheergebied
van Delfl and hebben hiermee afgesproken te werken
aan het verbeteren van de riolering, het aanleggen van 125
kilometer natuurvriendelijke oever en het aanleggen van
15 hectare vispaaiplaats.
De tekst van de bestuursovereenkomst is hieronder in
zijn geheel overgenomen. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen
van de partijen die de overeenkomst hebben
ondertekend.
Inleiding
Schoon helder water, water dat leeft, het is een basisvoorwaarde
voor een rijk planten- en dierenleven. Het is in
onze waterrijke regio een bepalend element in de woon-
en leefomgeving. In de diverse plannen van de regionale
overheden zijn dan ook ambities en maatregelen opgenomen
om het water schoner en aantrekkelijker te maken.
Een betere waterkwaliteit zorgt immers voor een betere
leefomgeving. En een betere leefomgeving zorgt voor een
aantrekkelijker klimaat voor mensen om in te wonen en
bedrijven om zich te vestigen.
We kunnen er niet meer omheen, Europa stelt regels aan
de waterkwaliteit en houdt ons daaraan. Om een goede
waterkwaliteit te bereiken is samenwerking nodig, zeker
in dit dichtbebouwde en intensief gebruikte stukje Nederland.
Want water trekt zich niets aan van provincie-
of gemeentegrenzen. Waterkwaliteitsverbetering vraagt
dus om afspraken over grenzen heen. Dat geldt voor
landsgrenzen, maar zeker ook voor regionale grenzen.
Daarom deze stap: een bestuursovereenkomst dat laat
zien hoe de overheden in Delfl and samenwerken aan een
fl inke en structurele verbetering van de waterkwaliteit
in de periode 2010-2015.
Werken aan de wateropgaven is niet nieuw in Delfl and.
Provincie, waterschap, gemeenten en stadsgewest Haaglanden
hebben in het Regionaal Bestuursakkoord Water
afspraken gemaakt ten aanzien van het voorkomen van
wateroverlast. Ook nemen de waterpartners al jaren maatregelen
om de waterkwaliteit in het gebied te verbeteren.
Er is én wordt fl ink geïnvesteerd in riolering en zuivering
van afvalwater. Tegelijkertijd zijn er tientallen kilometers
natuurvriendelijke oevers aangelegd en is er geïnvesteerd
in de ontwikkeling en het behoud van bijzondere natuurwaarden.
Ten einde de kwaliteit van het water en de leef-
omgeving verder te verbeteren zullen riolering, emissiebeperkende
maatregelen en ecologische maatregelen moeten
worden gecontinueerd of worden uitgebreid. In welke
mate? Dat is uitgezocht in de gebiedsanalyse voor de KRW.
Het resultaat van deze analyse zijn realistische waterkwaliteitsdoelen
die passen bij het karakter van het gebied en
uitvoerbare maatregelen om de waterkwaliteit ook echt te
verbeteren. De doelen en het maatregelprogramma staan
beschreven in de ‘Gebiedsrapportage KRW-Delfl and’.
Doel bestuursovereenkomst
In de periode 2006-2008 hebben provincie, waterschap,
gemeenten en het stadsgewest Haaglanden intensief
samengewerkt aan de implementatie van de Europese
Kaderrichtlijn water (KRW). Deze samenwerking heeft
geleid tot een breed gedragen maatregelenprogramma,
fasering van de uitvoering en afspraken over de kostenverdeling.
Het zichtbaar verbeteren van de waterkwaliteit
is echter alleen mogelijk als alle KRW-maatregelen worden
uitgevoerd. De uitvoering van de KRW plannen wordt
daarom defi nitief vastgelegd in bestuurlijke besluiten.
Deze bestuursovereenkomst onderstreept de bestuurlijke
samenwerking en is bedoeld ter ondersteuning van de besluitvorming.
De waterpartners spreken af gezamenlijk te
werken aan een betere waterkwaliteit en de KRW te verankeren
in de diverse waterplannen.
Regionaal Structuurplan Haaglanden (RSP)
Het belang om te investeren in waterkwaliteit, ecologie en
een duurzame groene omgeving zijn al jaren belangrijke
pijlers in het omgevingsbeleid van de overheden in Delfland.
De kaderrichtlijn water strookt met dit beleid en is
daarom terug te vinden in de diverse beleidsplannen in
de regio. Zo heeft de KRW in het Regionaal Structuurplan
Haaglanden 2020 (april 2008) zijn eigen plaats gekregen.
In het RSP is aangegeven:
-
-
-
-
-
115
In 2030 voldoet het watersysteem aan de vereisten
van de kaderrichtlijn water en is het zwemwater van
een goede kwaliteit;
In 2020 voldoet tweederde van het watersysteem aan
de vereiste van de Kaderrichtlijn water;
De ruimtelijke maatregelen in het maatregelpakket
voor de kaderrichtlijn water zijn een uitgangspunt bij
de uitwerking van de bestemmingsplannen;
De implementatie van de kaderrichtlijn water is onderdeel
van het RSP;
Er worden onder regie van het Hoogheemraadschap
van Delfl and bestuurlijke afspraken gemaakt over de
realisatie van de maatregelen voor de Kaderrichtlijn
water.

Structuurplan Regio Rotterdam-Rijnmond (RR2020)
Ook in de stadsregio Rotterdam heeft water een belangrijke
plaats gekregen, in het RR2020 (december 2005).
Hoewel de kaderrichtlijn water niet als zodanig genoemd
is in het plan, wordt het belang van een goede en gezonde
leefomgeving gekoppeld aan water. In het RR2020 wordt
gesproken over een groenblauw raamwerk. Hierover is het
volgende aangegeven:
-
-
-
Stadsregio Rotterdam streeft naar een compleet en
goed functionerend groenblauw raamwerk in de regio,
stevig ingebed in het omringende deltalandschap,
waarin het ecologische systeem zich kan ontwikkelen
met een duurzame bescherming tegen water;
Een goed functionerend groenblauw raamwerk is van
bovenregionaal belang en betreft meerdere bestuurslagen;
Waterkwaliteit en waterbeleid vormen een fundament
onder het onderdeel groenblauw raamwerk.
Bestuursovereenkomst Kaderrichtlijn water
De partijen overwegen dat:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
zij de inhoud van de Gebiedsrapportage KRW-Delfland
onderschrijven en de afspraken in een bestuursovereenkomst
willen vastleggen;
op Europees en nationaal niveau normen zijn gesteld
ten aanzien van de waterkwaliteit in de peiljaren
2015, 2021 en 2027;
de beleidsnota’s van provincie Zuid Holland, de stadsregio’s
Haaglanden en Rotterdam-Rijnmond en gemeenten
getuigen van een hoge ambitie ten aanzien
van de kwaliteit van de woon- en leefomgeving;
in de gemeentelijke waterplannen al afspraken zijn gemaakt
voor de verbetering van de waterkwaliteit, ook
voor de wateren die niet voor de KRW van belang zijn;
de maatregelen voor de KRW haalbaar en betaalbaar
zijn;
in principe stapsgewijs wordt gestreefd naar een
aantoonbare kwaliteitsverbetering in iedere afzonderlijke
periode van de KRW (2010-2015, 2016-2021 en
2022-2027);
voor het inpassen van maatregelen integrale ruimtelijke
afwegingen nodig zijn, die primair door de
provincie, de gemeenten en de stadsregio’s moeten
worden gemaakt;
samenwerking tussen de partijen nodig is voor een
optimaal resultaat;
de medewerking van zowel publieke als private partijen
nodig is om de gestelde doelen te bereiken.
116
De partijen komen overeen dat:
Artikel 1 Doelstelling
1. De doelen voor de Europese Kaderichtlijn Water, zoals
vormgegeven in de regionale gebiedsuitwerking van
de verbetering van de waterkwaliteit in het watersysteem
van Delfl and, in 2027 zijn behaald.
2. Partijen ernaar streven om door samenwerking duurzame
oplossingen te realiseren, tegen de laagste kosten.
3. Maatwerk wordt toegepast, rekening houdend met
het karakter van het gebied en de mogelijkheden die
zich aandienen. Waterlichamen Delfl and.
4. In een fasegewijze doch voortvarende aanpak wordt
gestreefd naar een hoog kwaliteitsniveau in het beheergebied,
waarbij in de periode tot en met 2015
specifi ek wordt ingezet op de doelstellingen voor
stikstof en fosfaat en op een fl inke verbetering van
de ecologische kwaliteit.
5. Een benadering wordt gevolgd waarbij:
-
-
de maatregelen die in de gemeentelijke water- en rioleringsplannen
zijn of worden opgenomen, worden
uitgevoerd;
partijen afzonderlijk en gezamenlijk ruimtelijke ontwikkelingen
benutten om KRW-maatregelen te nemen
of te laten nemen.

Artikel 2 inhoudelijke afspraken
I Waterkwaliteitsdoelstelling
De KRW-doelstellingen worden gefaseerd gerealiseerd. De
strategie voor het behalen van de waterkwaliteitsdoelen is
het koppelen van de te nemen KRW-maatregelen aan de
ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied. De waterkwaliteitsdoelstellingen
zijn bepaald aan de hand van autonoom beleid
en de verwachte ruimtelijke dynamiek tot en met 2027.
1.
2.
Uitgedrukt in de kwaliteitsklassen van de Kaderrichtlijn
water voor kunstmatige wateren streven we naar
de een betere waterkwaliteit:
Het waterschap monitoort de chemische en ecologische
ontwikkelingen van de waterkwaliteit in het oppervlaktewater.
II Maatregelprogramma waterkwaliteit
3. Het (resultaatverplichte) maatregelpakket Kaderrichtlijn
water dat is gerapporteerd aan het rijk en de
EU is in 2015 uitgevoerd en omvat de volgende maatregelen:
a.
b.
c.
d.
4.
a.
b.
Waterlichaam Huidig 2015 2027
Oostboezem Slecht Ontoereikend Matig
Westboezem Slecht Matig Goed
Polder Berkel Slecht Matig Matig
Zuidpolder van Delfgauw
Holierhoekse- en
Zouteveensepolder
Slecht Goed Goed
Slecht Matig Goed
Duinwater Solleveld Ontoereikend Goed Goed
Duinwater Meijendel Ontoereikend Goed Goed
autonome maatregelen in de waterketen zoals vastge-
legd in de gemeentelijke rioleringsplannen;
de aanleg van 17,7 ha. natuurvriendelijke oevers;
de aanleg van 10,3 ha. paaiplaatsen voor roofvis;
het vispasserbaar maken van 8 kunstwerken.
Het (aanvullende) maatregelpakket ten behoeve van
de regionale waterkwaliteitsambitie is in 2027 uitgevoerd.
De partijen spannen zich in om bij ruimtelijke
ontwikkelingen de onderstaande opgave te realiseren:
de aanleg van 60 ha. natuurvriendelijke oevers;
de aanleg van 20 ha. paaiplaats voor roofvis;
c. het creëren van plantrijke zones in het boezemsysteem
van Delfl and;
d. alle uitgevoerde maatregelen volgend uit de regionale
ambitie (a, b en c) worden opgenomen in het tweede
SGBP 2015-2021.
III Ruimtelijke opgave
De ruimtelijke opgave voor de Kaderrichtlijn water in het
beheergebied van Delfl and is een ingewikkelde opgave
vanwege de ruimtedruk en toekomstige ruimteclaims. De
ontwikkelingen langs de KRW-waterlichamen bieden echter
goede mogelijkheden om de KRW-opgave gefaseerd in
te passen in het gebied.
5.
117
De ruimtelijke strategie voor het invullen van de inrichtingsmaatregelen
is als volgt geformuleerd:
a. Daar waar langs waterlichamen ruimtelijke mogelijk-
heden zijn om invulling te geven aan de ruimtelijke
KRW-opgave worden deze benut;
b. Bij ruimtelijke ontwikkelingen wordt onderzocht of
een deel van de ruimtelijke KRW-opgave hieraan gekoppeld
kan worden;
c. Op plaatsen waar geen ruimtelijke mogelijkheden en
ruimtelijke ontwikkelingen zijn, wordt geen deel van
de KRW-opgave gerealiseerd.
6.
Uitvoeringsstrategie voor het realiseren van de ruimtelijke
KRW-opgave:
a. Kansen in de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied
worden benut voor realisatie van de KRW-opgave. Partijen
zetten hun instrumenten in voor realisatie. De
zoekopgave voor natuurvriendelijke inrichting wordt
vastgelegd in ruimtelijke plannen.
b. Wanneer overheidspartijen initiatiefnemer of op-
drachtgever zijn van een ruimtelijke ontwikkeling, zijn
zij verantwoordelijk voor het benutten van deze kans
om een deel van de KRW-opgave te realiseren. De initiatiefnemer
richt in. Het waterschap beheert en onderhoudt.c.
Het waterschap past de watertoets aan naar de ver-
eisten van de KRW en ziet er in het kader van het watertoetsproces
op toe dat kansen in de ruimtelijke
ontwikkelingen zoveel mogelijk benut worden voor
realisatie van de KRW-opgave.

IV Verankering in plannen
De waterkwaliteitsdoelen en maatregelen voor de Kaderrichtlijn
water worden in meerdere waterplannen verankerd.
Iedere publieke partij legt vast waarvoor zij verantwoordelijk
is:
7.
De gemeenten verankeren de KRW-maatregelen in
een gemeentelijk bestuursbesluit en nemen de specifi
eke maatregelen op in het waterplan.
8. Het waterschap legt de waterkwaliteitsnormen en
KRW-maatregelen op zijn werkterrein vast in het waterbeheerplan.
9. Het waterschap verankert de monitoring van de waterkwaliteit
in het waterbeheerplan en monitoringsprogramma.
10. De provincie legt de waterkwaliteitsdoelen en provinciale
KRW-maatregelen vast in het provinciaal waterplan.
11. Provincie, gemeenten en stadsgewest verankeren de
ruimtelijke KRW-opgave in de diverse structuurvisies
en in aangepaste gebruiksvoorschriften.
12. De gemeenten verankeren de inrichtingsopgave, na
realisatie, defi nitief in het bestemmingsplan.
Artikel 3 fi nanciering
1. De Kaderrichtlijn water betekent geen verandering van
de fi nanciering van de maatregelen zoals verwoord in
het autonome beleid van de publieke partners.
2. De ruimtelijke KRW-opgave voor de realisatie van de
ecologische doelen wordt gefi nancierd door de initiatiefnemer
van de ruimtelijke ontwikkeling. Kansen die
voortkomen uit de dynamiek in het gebied worden benut
om de KRW-opgave te realiseren.
3. De volgende uitgangspunten gelden met betrekking
tot de benodigde grond voor realisatie van maatregelen
met een ruimtelijke implicatie:
a. indien de provincie, het waterschap of de gemeente
eigenaar is van de benodigde grond voor de inrichting,
stellen zij deze grond beschikbaar voor realisatie.
b. indien zich projectontwikkelingen voordoen (nieuwe
uitleg of herstructurering) en de benodigde grond in
particulier eigendom is, dan bevordert de gemeente
met de inzet van haar instrumentarium dat de gron-
118
den (gelijk infrastructuur) voor het doel ter beschikking
worden gesteld.
4. In alle gevallen draagt het waterschap de kosten van
het onderhoud van de natuurvriendelijke oevers en
vispaaiplaatsen die zijn aangelegd in de KRW-waterlichamen.
5. Het waterschap draagt de kosten voor de monitoring
van de chemische en ecologische ontwikkeling van de
oppervlaktewaterkwaliteit.
Artikel 4 aanvullende fi nancieringsmogelijkheden
1. In concrete projecten spannen de partijen zich in om
medefi nanciering te verkrijgen door belanghebbende
derden of initiatiefnemers van ontwikkelingen.
2. Partijen zoeken naar andere bronnen van fi nanciering
bij het rijk en bij de Europese Unie, bijvoorbeeld subsidie
voor gebiedsgerichte projecten.
3. Als KRW-maatregelen gekoppeld worden aan natuuren
recreatiedoelen zal onderzocht worden hoe gelden
uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) benut
kunnen worden.
Artikel 5 organisatie
1. Partijen komen minstens eenmaal per jaar bijeen om
de resultaten van lopende onderzoeken en de voortgang
van de maatregelen te bespreken. Ook om ervaringen
uit te wisselen en de afspraken uit dit convenant
te bespreken. Het waterschap roept daarvoor de
partijen bijeen.
2. Het waterschap zal de resultaten van de monitoring
waterkwaliteit en voortgang van de uitvoering van de
maatregelen jaarlijks rapporteren.
3. Vanaf 2013 starten de partijen een intensieve samenwerking
ter voorbereiding van het tweede SGBP. Het
waterschap roept daarvoor de partijen bijeen.
4. De partijen komen uiterlijk drie jaar na ondertekening
van het convenant bijeen om het convenant zonodig
bij te stellen.
Artikel 6 slotbepaling
1. Elk van de partijen heeft het recht om bij knelpunten,
geschillen, onvoorziene omstandigheden of nieuwe
inzichten bij de uitvoering van dit convenant, wijziging
van het convenant voor te stellen.

2.
3.
4.
Dit convenant is niet in rechte afdwingbaar.
Dit convenant treedt in werking met ingang van de
dag na ondertekening en loopt tot 1 januari 2015.
Deze bestuursovereenkomst kan geciteerd worden als
“Bestuursovereenkomst KRW-Delfl and”.
14.2 Monitoringsprogramma
Voor de KRW monitoringsinspanning zijn binnen
Rijn West afspraken gemaakt. Op basis van deze
afspraken en de richtlijnen voor KRW monitoring
zijn meetplannen gemaakt en opgenomen in de
meetprogramma’s van 2006, 2007 en 2008. Een
deel van de resultaten wordt gerapporteerd aan
de EU. Wat er precies gerapporteerd wordt aan de
EU is vastgelegd op het KRW portaal. Daarnaast
wordt er gemeten voor eigen informatiebehoefte.
14.2.1 Chemie
Toestand- en trendmonitoring
De KRW onderscheidt prioritaire stoffen en overige verontreinigende
stoffen. De lijst prioritaire stoffen is vastgesteld.
De lijst overige verontreinigende stoffen wordt per
lidstaat ingevuld. In principe moeten alle stoffen gemeten
worden waarvan wordt verwacht dat ze in signifi cante
hoeveelheden aanwezig zijn. De meetfrequentie per stof
kan wijzigen.
Voor de eigen informatiebehoefte heeft Delfl and gekozen
voor een meetfrequentie van een keer in de drie jaar (vereiste
van de KRW voor offi ciële toestand- en trendmonitoring
is minimaal een meetjaar in de zes jaar).
In 2004 heeft Delfl and voor dit meetdoel vijf locaties (belangrijke
afwateringspunten) in de boezem geselecteerd
conform de toen beschikbare landelijke richtlijnen. Door
de waterbeheerders in Rijn-West is in 2005 een volledige
toestand- en trendmonitoring uitgevoerd.
In 2006 is binnen Rijn-West afgesproken om voor rapportage
aan de EU alleen gebruik te maken van meetlocaties
in Rijkswateren. Delfl andse locaties zijn dan ook niet aangemeld
voor het KRW-meetnet. Wel is in 2006 het metalenonderzoek
herhaald, omdat in 2005 de totaalgehalten
aan metalen in water zijn gemeten, terwijl de KRW-toetsing
uitgaat van opgeloste gehalten.
Operationele monitoring
Bij de operationele monitoring wordt aan de hand van
het volgen van probleemstoffen (geïdentifi ceerd bij de
toestand- en trendmonitoring op eigen meetpunten) getoetst
of de genomen maatregelen effect hebben en het
waterlichaam zich richting GCT en GET ontwikkelt. Deze
monitoring moet een statistisch onderbouwde trend opleveren
voor toetsing van het beleid.
De operationele monitoring heeft een hogere frequentie
dan toestand- en trendmonitoring en moet ieder jaar
worden uitgevoerd. In 2005 is gekozen voor de vijf meetpunten
voor toestand- en trendmonitoring als offi ciële
operationele KRW-meetlocaties chemie en vijf locaties
voor de eigen informatiebehoefte. In 2006 is, mede naar
aanleiding van de ‘2e collegiale toets’, binnen Rijn-West
afgesproken om voor rapportage aan de EU gebruik te
maken van een beperkter aantal meetlocaties. Dit heeft
geleid tot twee offi ciële meetlocaties voor operationele
monitoring voor Delfl and (OW006-003 en OW062-008),
die via het KRW-portaal zijn aangemeld voor rapportage
aan de EU. Alle overige locaties worden gebruikt voor de
eigen informatiebehoefte. De parameters zijn mede bepaald
uit de toestand- en trendmonitoring in 2005. De
hierbij geïdentifi ceerde probleemstoffen worden minimaal
gemeten met de frequenties uit de KRW.
In 2007 heeft Delfl and besloten om de Polder van
Nootdorp te laten vervallen als waterlichaam. Hierdoor
vervalt per 2008 de meetlocatie in dit waterlichaam
(OW215-026). Wel wordt hier gemeten voor
eigen informatiebehoefte.
14.2.2 Ecologie
Toestand- en trendmonitoring
Binnen de werkgroep Monitoring Rijn-West is de toestand-
en trendmonitoring ecologie (en hydromorfologie)
verdeeld over de verschillende waterbeheerders.
Iedere waterbeheerder binnen Rijn-West meet in enkele
waterlichamen van een bepaald afgesproken watertype.
Delfl and is verantwoordelijk voor het onderzoek in de waterlichamen
van het watertype M7 (Oostboezem). Hiervoor
is één offi ciële meetlocatie gekozen, bestaande uit
meerdere meetpunten. Voor de waterlichamen met andere
watertypen (M3+M10) wordt gebruik gemaakt van
toestand- en trendmetingen elders in Rijn-West. Voor de
eigen informatiebehoefte heeft Delfl and in alle waterlichamen
meetpunten gekozen.
De parameters zijn de verplichte ecologische parameters
uit de landelijke richtlijnen, aangevuld met algemeen
fysische parameters. Duinwateren (M23) worden niet gerapporteerd
aan de EU, omdat deze te klein zijn voor Rijn-
West.
119

De monitoring dient eens in de zes jaar plaats te vinden
en heeft voor het eerst plaatsgevonden in 2006 en in het
duinwater in Meijendel in 2007. Meijendel wordt gemeten
voor eigen informatiebehoefte. In 2007 heeft Delfl and
besloten om de Polder van Nootdorp te laten vervallen als
waterlichaam. Hierdoor vervalt per 2008 de meetlocatie
in dit waterlichaam (OW215-026). Wel wordt hier gemeten
voor eigen informatiebehoefte.
Ecologie: Operationele monitoring
Bij de Operationele monitoring ecologie (en hydromorfologie)
wordt aan de hand van het meest relevante kwaliteitselement
getoetst of de genomen maatregelen effect
hebben en het waterlichaam zich richting GET ontwikkelt.
Per waterlichaam is volgens landelijke richtlijnen één
kwaliteitselement ecologie en hydromorfologie geselecteerd
om te meten. Dit is voor de meeste waterlichamen
‘macrofyten’. Alleen voor de Oostboezem heeft dit geleid
tot het kwaliteitselement ‘vis’. De operationele monitoring
moet een statistisch onderbouwde trend opleveren,
omdat het beleid getoetst moet worden. De operationele
monitoring heeft een hogere frequentie dan toestand- en
trendmonitoring en moet ieder jaar worden uitgevoerd.
Delfl and gaat uit van operationele monitoring in alle zeven
waterlichamen. Volgens de KRW hoeft operationele
monitoring niet in ieder waterlichaam (at risk) gemeten
te worden, maar mogen waterlichamen geclusterd worden
op basis van gelijkheid in regio, druk en ecologisch en
hydro(morfo)logisch functioneren.
In 2006 is, mede naar aanleiding van de ‘2e collegiale toets’,
binnen Rijn-West afgesproken om voor rapportage aan de
EU maar een beperkt aantal meetlocaties te gebruiken.
Dit heeft na clustering geleid tot vier offi ciële meetlocaties
voor operationele monitoring (= tien meetpunten)
ecologie voor Delfl and, die via het KRW-portaal zijn aangemeld
voor rapportage aan de EU. Dit betreft een locatie
in ieder watertype (M3, 7, 10 en 22). De M3’s zijn geclusterd,
waarbij gekozen is voor de meetlocatie Westboezem. De
meetlocaties in de 3 kleine waterlichamen van type M3
worden niet gerapporteerd aan de EU, maar gebruikt voor
de eigen informatiebehoefte.
Naast macrofyten worden in 2008 ook nutriënten en hydromorfologie
gemeten. Vis in 2009.
14.3 Onderzoeksprogramma
Het onderzoeksprogramma is opgebouwd uit twee thematische
peilers: verontreinigende stoffen en ecologie. Per
peiler is de achtergrond van de verschillende onderzoeken
120
kort beschreven. In de periode 2009 tot en met 2015 zal het
onderzoeksprogramma voor de KRW in samenwerking
met de gebiedspartijen worden uitgevoerd.
Verontreinigende stoffen
In het gebiedsproces zijn zeven onderzoeksonderwerpen
benoemd die vallen onder het thema verontreinigende
stoffen. Per onderwerp zijn er één of meerdere onderzoeksvragen
benoemd.
S1. Stikstof en fosfaat in de waterbodem
Het is onduidelijk in welke mate de waterbodem op verschillende
plaatsen in Delfl and bijdraagt aan de belasting
van het oppervlaktewater met stikstof en fosfaat. In de periode
2010-2015 pakken de gebiedspartijen de belangrijkste
(externe) bronnen van stikstof en fosfaat aan. Daarna
zou emissie vanuit de waterbodem lokaal substantieel
kunnen bijdragen aan de resterende meststoffenbelasting.
Onderzocht wordt of dat zo is en, zo ja, of er (kosten)
effectieve maatregelen zijn om emissies vanuit de waterbodem
terug te dringen.
S2. Nutriëntenpilots: (a) agrarische bedrijfsvoering
en (b) de rol van het veen
Het landelijke mestbeleid is ontoereikend om in het veenweidegebied
aan de KRW-doelen voor stikstof en fosfaat
te voldoen. Delfl and zoekt daarom samen met LTO Delflands
Groen naar mogelijkheden binnen de agrarische
bedrijfsvoering om emissies van meststoffen (op vrijwillige
basis) verder terug te dringen. Ook onderzoekt Delfland
de bijdrage van het veen aan de belasting van het
oppervlaktewater met meststoffen. Indien het veen een
belangrijke bijdrage levert, onderzoekt Delfl and of er (kosten)effectieve
maatregelen mogelijk zijn om de emissie
vanuit het veen terug te dringen.
S3. Beperken belasting met blad en maaisel
In stedelijk gebied dragen blad en maaisel (van stedelijk
groen) bij aan de belasting van het oppervlaktewater met
stikstof, fosfaat en zuurstof vragende stoffen. De mate
waarin blad en maaisel bijdragen aan de totale belasting
is nog onduidelijk. Delfl and en gemeenten gaan dit samen
onderzoeken. Indien blad en maaisel een belangrijke
bijdrage leveren, onderzoeken Delfl and en de gemeenten
of er (kosten)effectieve maatregelen mogelijk zijn om de
belasting terug te dringen.
S4. Maatregelen in de waterhuishouding
Maatregelen in de waterhuishouding kunnen bijdragen
aan het terugdringen van de concentraties stikstof
en fosfaat in het oppervlaktewater. Delfl and onderzoekt

de (kosten)effectiviteit van de volgende maatregelen: (a)
aanpassen van het peilbeheer in het (groene) buitengebied
(onder meer langer vasthouden van water in de
haarvaten van het systeem; dwarsverband S4 met S2) en
(b) veranderen van het doorspoelregime.
S5. Effectiviteit van helofytenfi lters
In bestaande plannen zijn enkele helofytenfi lters opgenomen
om de concentraties stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater
terug te dringen. De effectiviteit van helofytenfi
lters is echter onderwerp van discussie, onder andere
in de landelijke ex-ante evaluatie voor de KRW. Delfl and
onderzoekt onder welke voorwaarden helofytenfi lters een
(kosten)effectieve bijdrage kunnen leveren aan het terugdringen
van de belasting van het oppervlaktewater met
stikstof en fosfaat.
S6. Stikstof en fosfaat uit bronneringen
Bronneringen kunnen tijdelijk en lokaal een substantiële
bijdrage leveren aan de belasting van het oppervlaktewater
met stikstof en fosfaat. Delfl and onderzoekt samen
met de bouwsector hoe de belasting van het oppervlaktewater
door bronneringen kan worden geminimaliseerd.
Ook onderzoekt Delfl and hoe de effecten van bronneringen
kunnen worden geminimaliseerd.
S7. Zwemwater
De kwaliteit van de zwemwateren in Delfl and voldoet
niet aan de eisen en daarom zijn maatregelen nodig om
de kwaliteit te verbeteren. Van enkele potentiële maatregelen
is de (kosten)effectiviteit onduidelijk. Ook zijn op
enkele locaties de oorzaken van de waterkwaliteitsproblemen
niet volledig duidelijk. Delfl and onderzoekt daarom
samen met de locatiebeheerders de kosteneffectiviteit
van potentiële maatregelen en de oorzaken van zwemwaterproblemen.
Het zwemwateronderzoek heeft enkele dwarsverbanden
met de andere onderzoeken onder het thema verontreinigende
stoffen. De onderzoeken worden op elkaar afgestemd.
Ecologie
In het gebiedsproces zijn acht onderzoeksonderwerpen
benoemd die vallen onder het thema ecologie. Per onderwerp
zijn er één of meerdere onderzoeksvragen benoemd.
E1. Ecologisch onderhoud in de boezem
Het laten staan van waterplanten in de boezem (ecologisch
onderhoud) kan substantieel bijdragen aan het
bereiken van de KRW-doelen. Het kan echter alleen als de
waterafvoer hierdoor niet in gevaar komt. In 2007 heeft
Delfl and een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden
voor ecologisch onderhoud. Dit onderzoek wordt verdiept
ter ondersteuning van de besluitvorming over het daadwerkelijk
uitvoeren van ecologisch onderhoud (waar mag
in welke omvang ecologisch onderhoud worden uitgevoerd).
E2. Proefl ocatie ecologische ontwikkeling boezem
Het KRW-maatregelpakket is opgebouwd uit een combinatie
van maatregelen. De maatregelen samen moeten
leiden tot het bereiken van de KRW-doelen. Over de effectiviteit
van de individuele maatregelen is relatief veel
bekend. Er is echter nog weinig ervaring met de combinatie,
zeker in lijnvormige wateren. Op een proefl ocatie onderzoekt
Delfl and de effectiviteit van de combinatie van
KRW-maatregelen: leidt het KRW-maatregelpakket daadwerkelijk
tot het verwachte resultaat en welke factoren
hebben daar invloed op.
E3. Visbeheer
Het periodiek wegvangen van witvis (visbeheer) is een
belangrijke maatregel in het KRWmaatregelpakket. Er is
echter nog weinig ervaring mee in het beheergebied en in
lijnvormige wateren. Delfl and, de VBCs en de waterschappen
Rivierenland en Schieland en Krimpenerwaard onderzoeken
daarom in een pilot op welke manier visbeheer
(kosten)effectief kan worden uitgevoerd in kanalen en
vaarten. Op basis van de uitkomsten van de pilot besluit
Delfl and over het opschalen van het visbeheer.
E4. Beheer vispaaiplaatsen
Het aanleggen van vispaaiplaatsen is een belangrijke
maatregel in het KRW-maatregelpakket. Op dit moment
heeft Delfl and nog weinig vispaaiplaatsen en de ervaring
met het beheer en onderhoud ervan is beperkt. Delfl and
onderzoekt daarom samen met de VBCs welk type beheer
en onderhoud het meest (kosten)effectief is. De resultaten
vertaalt Delfl and in beheerprotocollen, onderhoudsmethoden
en (indien relevant) ontwerpcriteria.
E5. Nuttig (her)gebruik van maaisel en kroos
De KRW-maatregelen zorgen (op termijn) voor meer water-
en oeverplanten in de watergangen. Om deze vegetatie
vitaal te houden moeten de planten periodiek worden
gemaaid en afgevoerd. Verder heeft Delfl and regelmatig
te kampen met veel kroos op de watergangen. Bij grote
hoeveelheden wordt dit kroos verwijderd en afgevoerd.
Het afgevoerde maaisel en kroos worden momenteel buiten
het beheergebied verbrand, gestort of gecomposteerd.
In dit onderzoek verkent Delfl and samen met andere be-
121

langhebbende partijen (o.a. Natuurmonumenten, GZH) of
maaisel en kroos op een (kosten)effectieve manier binnen
het beheergebied kunnen worden verwerkt tot een nuttig
product (meststof, bodemverbeteraar, groene stroom).
E6. Invloed nvo’s op bedrijfsvoering glastuinbouw
Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers is een belangrijke
maatregel in het KRW maatregelpakket, ook in
glastuinbouwgebied. De glastuinbouwsector vreest dat
nvo’s mogelijk negatieve effecten hebben op de productie,
door een toename van ongewenste fl ora en fauna in
de kassen. Delfl and onderzoekt de potentiële invloed van
nvo’s op de productie samen met de glastuinbouwsector
en gemeente Westland.
E7. Effect van ecologiemaatregelen buiten de waterlichamen
De ecologiemaatregelen in het KRW-maatregelpakket zijn
maatregelen in de waterlichamen. Dit is gebaseerd op de
aanname dat maatregelen buiten de waterlichamen maar
beperkt bijdragen aan het bereiken van de KRW-doelen.
Hierover is echter nog niet veel informatie beschikbaar.
Delfl and onderzoekt daarom in welke mate ecologiemaatregelen
buiten de waterlichamen daadwerkelijk kunnen
bijdragen aan het KRW-doelbereik en concludeert hieruit
of dergelijke maatregelen passen in het maatregelpakket
voor het tweede Stroomgebiedbeheersplan.
E8. Dichten doelgat KRW-opgave inrichting
Het areaal aan nvo’s en vispaaiplaatsen dat nodig is om
de KRW-doelen te bereiken is dermate groot dat het onzeker
is of het ook voor 2027 geheel aangelegd kan worden.
Als dat niet lukt resteert er in 2027 een doelgat. Het is niet
duidelijk of en hoe Delfl and zo’n doelgat zou kunnen dichten
(behalve met inrichtingsmaatregelen). Delfl and gaat
daarom op zoek naar (kosten)effectieve alternatieven.
122

123

Referenties
124

Bestuurlijk
Verslagen, (opleg)notities en memo’s bestuurlijke en ambtelijke
overleggen KRW Delfl and
Literatuur
Evers, C.H.M., A.J.M. van den Broek, R. Buskens & A. van
Leerdam, 2007. Omschrijving MEP en conceptmaatlatten
voor sloten en kanalen voor de Kaderrichtlijn Water. In opdracht
van de deel-stroomgebieden Rijn-West, Rijn-Midden,
Rijn-Oost, Eems en Maas, STOWA en CSN. Referentie:
9S3656/R00002/901530/AH/DenB. Rapport 25 september
2007.
Grimm, M.P., E. Jagtman & M. Klinge, 1992. Fosfaatgehalten
en de haalbaarheid van actief bio-logisch beheer. Een
visbiologisch perspectief. H2O 25(16): 424-431.
Klinge, M., M.P. Grim & S.H. Hosper, 1995. Eutrophication
and ecological rehabilitation of Dutch lakes: presentation
of a new conceptual framework. Water, Science & Technology
31: 207-218.
LBOW, 2004. Notitie inspannings- en resultaatsverplichting,
vastgesteld door het Landelijk Be-stuurlijk Overleg
Water op 15 november 2004.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1998. Vierde Nota
waterhuishouding, Regeringsbeslis-sing.
Ministerie V&W, 2005. Karakterisering Werkgebied Rijndelta.
Rapportage volgens artikel 5 van de Kaderrichtlijn
Water (2000/60/EG).
Peijnenborgh, E., H.H. van der Beek & I. Phillip, 2005. Peilbesluit
Delfl ands Boezem, Inventa-risatierapport.
RBO Rijn-West, 2004. Karakterisering deelstroomgebied
Rijn-West. Eindrapport.
RBO Rijn-West, 2008. Adviesnota Schoon Water Rijn-West:
Op weg naar het 1e Stroomgebiedbe-heersplan in het
deelstroomgebied Rijn-West. Juni 2008
Stichting Duinbehoud, 2005. Jaarverslag 2005. Stichting
Duinbehoud, Leiden.
Van der Molen, D.T. & R. Pot (redactie), 2007. Referenties
en maatlatten voor natuurlijke wa-tertypen voor de Kaderrichtlijn
water. Expertteams, december 2007. STOWA
rapportnummer 2007-32.
Van den Noort, J., 2003. Hand in eigen Boezem: waterkwaliteit
in het Hoogheemraadschap van Delfl and 1888-2003.
Delft, november 2003.
Van Uitert, M. & R. Schaafsma, 2006. Procesontwerp Detailanalyse
Europese Kaderrichtlijn Water. Hoogheemraadschap
van Delfl and.
Van Uitert, M. & J. Willems, 2007. Pilotprojecten KRW Delfland.
Samenvatting van de KRW pilotpro-jecten Glastuinbouwgebied
& Stedelijk water Den Haag. Kenmerk:
620290.
Witteveen+Bos, 1994. Ontwerp paai- en opgroeigebied
Binnenschelde. Witteveen+Bos, Deven-ter.
Websites
www.wateremissies.nl (voor actuele normen)
www.hhDelfl and.nl (website van Hoogheemraadschap
van Delfl and)
www.kaderrichtlijnwater.nl (website van Nederland leeft
met Water)
www.themas.stowa.nl/Themas/Kaderrichtlijn_water.
aspx?rID=759 (website van Stowa)
125

Bijlagen
126

Bijlage 1 Samenvatting pilotprojecten
- Pilot Glastuinbouwgebied
- Pilot Stedelijk water Den Haag
Bijlage 2 Samenstelling overlegorganen
- Bestuurlijk overleg
- Klankbordgroep
Bijlage 3 Knelpunten waterkwaliteitsspoor
- Delft
- Den Haag
Bijlage 4 Analyse van het resultaatverplichte maatregelpakket
voor het 1e SGBP West- en Oostboezem
Bijlage 5 Afgevallen KRW Maatregelen
Bijlage 6 Watersysteemanalyse Delfl and
Bijlage 7 – KRW uitwerking duingebied Rijn-West,
waterlichaam Meijendel
Bijlage 8 – KRW uitwerking duingebied Rijn-West,
waterlichaam Solleveld
127

Bijlage 1 - Samenvatting pilotprojecten KRW Delfl and
Bron: Van Uitert, M. & J. Willems, 2007. Pilotprojecten KRW
Delfl and. Samenvatting van de KRW pilotprojecten Glastuinbouwgebied
& Stedelijk water Den Haag. Kenmerk:
620290.
In 2006 zijn twee Kaderrichtlijn Water pilotprojecten
uitgevoerd, de pilot Glastuinbouwgebied en de pilot Stedelijk
water Den Haag. Deze pilotprojecten vormen een
voorbereiding op de Detailanalyse KRW. De pilot Glastuinbouwgebied
maakt duidelijk hoe het proces, van samen
zoeken naar haalbare doelen en betaalbare maatregelen
eruit kan zien. De pilot Stedelijk water Den Haag
geeft inzicht in het bestuurlijke besluitvormingsproces.
Deze samenvatting is een onderlegger voor het Procesontwerp
Detailanalyse van Delfl and (Van Uitert & Schaafsma,
2006). De leerpunten en aanbevelingen uit de pilotprojecten
hebben hun weerslag op het KRW-gebiedsproces voor
de periode 2007 tot 2009.
1. Inleiding
In oktober 2005 stelde Delfl and het werkplan Implementatie
Kaderrichtlijn water 2005-2009 vast. Dit werkplan
geeft op hoofdlijnen een beschrijving van de werkzaamheden
in de genoemde periode. Het primaire KRW-werkproces
bestaat grofweg uit drie “hoofdfasen”: de globale
analyse, de detailanalyse en het bestuurlijk traject. Halverwege
2006 is de globale analyse afgesloten met een
rapportage waarin een bandbreedte voor de KRW-opgave
is neergelegd. Na de zomer van 2006 startte Delfl and
met de voorbereiding van de detailanalyse. De twee
KRW-pilotprojecten zijn uitgevoerd in de periode waarin
Delfl and de globale analyse afrondde en van start ging
met de detailanalyse.
Figuur 1: werkplan Delfl and voor KRW 2005-2009
128
Doel van de pilotprojecten
Doel van deze pilots was om vooruitlopend op de detailanalyse
kennis en ervaring op te doen voor het inrichten
van deze fase en het daaropvolgende bestuurlijke besluitvormingsproces
in 2008/2009.
De pilots vormden daarmee een brug tussen de globale
analyse en de detailanalyse. In onderstaand fi guur zijn de
werkzaamheden in een tijdlijn weergegeven.
Doel van deze samenvatting:
Dit is een uitgebreide samenvatting van de resultaten van
de KRW-pilotprojecten Glastuinbouwgebeid en Stedelijk
water Den Haag. Het doel van deze samenvatting is om de
resultaten van de twee pilotprojecten breed te verspreiden.
Met deze uitgebreide samenvatting wil Delfl and zowel
betrokkenen in het gebied, als Delfl anders informeren
over de resultaten van de pilots. In de samenvatting is per
pilotproject de aanleiding, werkwijze, resultaten en aanbevelingen
weergegeven.
2. Pilot Glastuinbouwgebied
In de glastuinbouwgebieden is de KRW-opgave bijzonder
urgent. Niet alleen de problemen met eutrofi ering
(het water bevat te hoge concentraties stikstof en fosfaat),
maar ook de hoge toxiciteit van het oppervlaktewater
(te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen
en zware metalen) en gebrek aan ruimte voor
ecologie (inrichting) spelen hierbij een rol. De oplossing
van deze problematiek is complex. De glastuinbouwsector
heeft immers een belangrijke economische functie
en er is een groot aantal betrokken partijen met uiteenlopende
belangen.

De urgentie en de mogelijke impact van de KRW wordt in
het gebied nog niet altijd onderkend en niet door alle partijen
op dezelfde manier beleefd. Dit komt voornamelijk
doordat de ene partij meer kennis heeft van de toestand
van de waterkwaliteit in het gebied en de negatieve consequenties
die daaruit kunnen voortvloeien voor de eigen
bedrijfsvoering dan de andere partij. Ook het economisch
perspectief van de regionale ontwikkeling en maatschappelijke
taken (bijvoorbeeld van gemeenten) spelen mee in
de verschillen in perceptie.
De pilot volgt een aanpak langs twee sporen: een procesmatig
en een inhoudelijk spoor. Beide sporen kennen
specifi eke doelen, aanpak en resultaten. Zij worden in dit
hoofdstuk apart beschreven.
2.1 Doelstellingen
Doelstellingen procesmatig spoor
Het opzetten van een probleemerkenningstraject met de
relevante partijen in het glastuinbouwgebied, zodat deze
partijen hun eigen specifi eke belangen bij de KRW-opgave
leren (her)kennen en hun verantwoordelijkheid willen nemen
in een gezamenlijke KRW detailanalyse.
• verbeteren van het kennisniveau van de actoren in het
glastuinbouwgebied voor de onderwerpen waterkwaliteit
en Kaderrichtlijn Water;
• het komen tot gezamenlijke probleemerkenning met
betrekking tot de waterkwaliteit in het licht van de Kaderrichtlijn
Water;
• het opstellen van een voorstel voor een werkplan Detailanalyse
West- en Oostboezem met de actoren in
het gebied.
Doelstellingen technisch spoor
• Het verzamelen van denkbare maatregelen in de vorm
van een “longlist” om de chemische en ecologische waterkwaliteit
te verbeteren die specifi ek zijn gerelateerd
aan de glastuinbouw. Het gaat daarbij zowel om gangbare
als innovatieve maatregelen, concepten en leerpunten
uit pilotprojecten. Verder wordt er onderscheid
gemaakt tussen maatregelen die op landelijk en regionaal
niveau worden genomen, en tussen bronmaatregelen,
end-of-pipe maatregelen, RO-maatregelen (relatie
herstructurering) en inrichting- en beheermaatregelen.
• Bepalen in welke mate de maatregelen kunnen bijdragen
aan het realiseren van de chemisch en ecologische
KRW-doelen. Daarbij is inzichtelijk gemaakt waar de balans
ligt tussen landelijke en regionale maatregelen.
2.2 Werkwijze
Procesmatig spoor
Voor het procesmatig spoor heeft Delfl and een intermediair
ingezet met als opdracht een concept werkplan detailanalyse
voor de West- en Oostboezem op te stellen. De
intermediair is met de onderstaande kernboodschap het
glastuinbouwgebied ingegaan.
Kernboodschap
De Kaderrichtlijn Water biedt mogelijkheden om gebiedsgericht,
met de betrokken overheden en private
partijen, haalbare waterkwaliteitsdoelen en betaalbare
maatregelenpakketten samen te stellen en de uitvoering
daarvan te faseren in lijn met de ontwikkelingen
(bijvoorbeeld herstructurering) in het glastuinbouwgebied.
Het is in het belang van alle partijen om deze kans
aan te grijpen, zowel met het oog op de waterkwaliteit
in het gebied, als met het oog op de ontwikkelingsperspectieven
van de glastuinbouw.
Het procesmatig spoor startte met bilaterale gesprekken
met de actoren in het glastuinbouwgebied. De bilaterale
gesprekken waren een opmaat voor een eerste rondetafelbijeenkomst
met de direct betrokken besturen uit de
glastuinbouwgebieden. Hierin werden de positionering,
voorwaarden en voorbehouden van de glastuinbouwsector
bij samenwerking in het KRW proces duidelijk. In
een tweede rondetafelbijeenkomst met de actoren uit
het glastuinbouwgebied is een eerste voorstel voor een
concept werkplan besproken. Ten slotte is met enkele
actoren nog een bilateraal gesprek gevoerd. Uiteindelijk
resulteerde dit in een voorstel voor een werkplan Detailanalyse
voor de West- en Oostboezem.
Technisch spoor
De uitdaging van dit onderdeel van de pilot Glastuinbouwgebied
zat hem in het boven tafel krijgen van maatregelen,
pilotstudies en onderzoeken voor de verbetering van de
waterkwaliteit in glastuinbouwgebieden. De grote bulk van
het werk is uitgevoerd als een deskstudie, waarin informatie
over waterkwaliteitsmaatregelen in de glastuinbouw is
gebundeld. De verzamelde informatie vormde input voor
werksessies, waarin de relevantie en effectiviteit en categorisering
van de verzamelde maatregelen in beeld is gebracht.
129

2.3 Resultaten
Procesmatig spoor
Hieronder zijn de resultaten van het procesmatig
spoor kort weergegeven:
• het procesmatig spoor heeft een conceptvoorstel voor
een werkplan Detailanalyse West- en Oostboezem opgeleverd.
De partijen die bij de pilot betrokken waren,
kunnen zich vinden in dit conceptvoorstel;
• in het conceptvoorstel wordt voorgesteld om langs
drie sporen te werken: een inhoudelijk spoor, een
maatschappelijk spoor en een besluitvormingsspoor;
• om de samenwerking in de detailanalyse een succes
te laten worden, moeten onderstaande drie uitgangspunten
aan de basis staan:
de urgentie om samen te werken in het KRW proces
moet duidelijk zijn en gedeeld worden;
herkenbaarheid van de huidige situatie, waterkwaliteitsproblemen,
maatregelen en kosteneffectiviteit
moeten in beeld zijn gebracht;
de capaciteit van organisaties om mee te werken in de
detailanalyse is beperkt; een slim werkproces is daarom
essentieel.
• tussen het besluitvormingsproces van de gezamenlijke
overheden en de meningsvorming en –uiting van
maatschappelijke organisaties zit een sterke afhankelijkheid.
Het is dan ook noodzakelijk dat er geen verassingen
optreden tijdens het besluitvormingsproces;
• tijdens het proces is het van belang alert te zijn op het
tijdig benoemen van onzekerheden.
Technisch spoor
De deskstudie heeft een lijst met 68 maatregelen opgeleverd.
Hiervan zijn 48 maatregelen relevant voor het KRWproces.
Over het algemeen zijn het de “bekende maatregelen”
die naar voren zijn gekomen. De 48 relevante maatregelen
brengt Delfl and in het KRW-proces in als potentieel
te nemen maatregelen. Over deze maatregelen heeft dus
nog geen besluitvorming plaatsgevonden. Dit is immers
uitkomst van het KRW-proces. Een groot deel van de gevonden
maatregelen heeft betrekking op emissies. De
helft van de maatregelen vallen onder de categorie bronmaatregelen
en 25% onder de categorie end-of-pipe.
Maatregelen met een groot effect op de reductie van stikstof-
en fosfaatemissies zijn:
1. Samenwerkingsverband tussen overheden en glastuinbouwsector op het gebied van Glastuinbouw en Milieu
130
• terugdringen van spuien van overtollig gietwater
op oppervlaktewater / opvangen, reinigen en hergebruiken
van drainagewater / recirculeren en gesloten
teelten. In GLAMI 1 -verband wordt hier al invulling
aan gegeven, doordat men begonnen is met het opstellen
van emissienormen. In 2010 moet het Besluit
glastuinbouw aangepast zijn op emissienormen. De
glastuinbouwsector heeft de ambitie uitgesproken
te zorgen voor een totale nulemissie voor stikstof en
fosfaat in 2027;
• uitplaatsen van grondgeboden glastuinbouw uit
kwelgebieden of (indien mogelijk) overgaan op substraatteelt;
• inzamelen en zuiveren van het afvalwater.
In het kader van riolering buitengebied wordt hier
door de gemeenten, Delfl and en de glastuinbouwsector
reeds invulling aan gegeven. In 2010 moet het overgrote
deel van de glastuinbouw aangesloten zijn op riolering,
waardoor er aanzienlijk minder emissies van
nutriënten naar het oppervlaktewater plaatsvindt.
Effectieve maatregelen om gewasbeschermingsmiddelen
te verminderen zijn:
• terugdringen van spuien van overtollig gietwater
op oppervlaktewater / opvangen, reinigen en hergebruiken
van drainagewater / recirculeren en gesloten
teelten;
• opvangen van condenswater / opvangen en hergebruiken
First fl ush;
• stimuleren biologische glastuinbouw.
Bijna de helft van de relevante KRW-maatregelen kunnen
individueel en/of regionaal genomen worden. Van 40%
van de maatregelen moet nog nader bekeken worden op
welke schaal deze genomen zouden kunnen worden.
Er is ingeschat dat 70% van de maatregelen in potentie
mee kunnen liften met de herstructurering van de glastuinbouw.
Bij de meeste maatregelen kon nauwelijks
bruikbare informatie gevonden worden over kosten en
kosteneffectiviteit.
Maatregelen in de ruimtelijke ordening:
In het technisch spoor is expliciet gezocht naar maatregelen
in de ruimtelijke ordening en (her)inrichting van
glastuinbouwgebieden. Er is naar vier ontwikkelingsgebieden
gekeken waarvan de planvorming in een verge-

vorderd stadium is. Uit de planvorming kan opgemaakt
worden dat duurzaamheid hoog op de agenda staat en
de Kaderrichtlijn water is als onderwerp genoemd. De
slag van planvorming naar concrete inrichting voor de
Kaderrichtlijn Water is nog niet gemaakt. In de plannen
staan geen duidelijke kentallen en inrichtingseisen die
als voorbeeld gebruikt kunnen worden voor de detailanalyse
van Delfl and. In deze plannen van de vier ontwikkelingsgebieden
blijft het bij algemene inrichtingsprincipen.
In de ruimtelijke ordening en (her)inrichting
van gebieden zijn de volgende algemene inrichtingsmaatregelen
frequent genoemd:
• collectieve gietwatervoorziening;
• aanleg van (verbeterd) gescheiden rioolstelsel in combinatie
met zuivering;
• inpassing en zonering van glastuinbouw en natuur-
en milieubelangen.
2.4 Conclusie en aanbevelingen
Procesmatig spoor
De resultaten van het procesmatig spoor gebruikt Delfland
in de detailanalyse van de West- en Oostboezem. De
actoren in het glastuinbouwgebied zijn enthousiast om
mee te werken. Met veel energie en kennis van het glastuinbouwondernemen
staat de sector klaar om deel te
nemen aan de detailanalyse.
Bij het opstellen van het defi nitieve werkplan voor de
West- en Oostboezem moeten de volgende punten in acht
worden genomen:
• gezamenlijke probleemerkenning en opbouwen van
bestuurlijke urgentie;
• instellen van bestuurlijke arena, inclusief bestuurlijke
samenstelling;
• bestuurlijke opdrachtbeschrijving voor het inhoudelijke
spoor met daarin de criteria, voorwaarden en uitgangspunten;
• contacten leggen met maatschappelijk betrokken individuen
en organisaties en relevantie en noodzaak
aangeven om deel te nemen aan de detailanalyse;
• in het inhoudelijke spoor moet de onderlinge verhoudingen
tussen verschillende belangengroepen evenwichtig
zijn verdeeld;
• uitwerken van de inhoudelijke opgave in het inhoudelijke
spoor;
• vastleggen van denkbare maatregelen en daarna onderscheiden
van haalbare, niet haalbare en onzekere
maatregelen;
• ondersteunen van de bestuurlijke besluitvorming en
maatschappelijke beeldvorming ten behoeve van onzekere
maatregelen. Bestuurlijke besluitvorming kan
ondersteund worden door bijvoorbeeld een maatschappelijke
kosten-batenanalyses of een multi-criteria-analyses;
• waarborgen van transparante afweging richting defi -
nitieve keuzes ten behoeve van ambitie 2027 én maatregelplan
2009-2015.
Technisch spoor
De inventarisaties die uitgevoerd zijn voor het technisch
spoor hebben geleid tot 48 bruikbare maatregelen om de
oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. De maatregelen
in deze lijst zijn voornamelijk maatregelen ter voorkoming
en beperking van emissies naar het oppervlaktewater
(brongerichte en end-of-pipe maatregelen). Dit is ook
het type maatregelen waar veel onderzoek naar wordt
gedaan. Er is veel minder bekend over maatregelen in de
inrichting en beheer en onderhoud in glastuinbouwgebieden.
De maatregelenlijst zal ingebracht worden in het
KRW-gebiedsproces waar bepaald wordt of de maatregelen
uitvoerbaar en betaalbaar zijn. Natuurlijk kunnen er
ook nieuwe maatregelen aan de lijst toegevoerd worden.
Het landelijke onderzoek m.b.t. de glastuinbouwsector
richt zich op terugdringen van emissies en verbetering
van de bedrijfsvoering. De onderzoeken en maatregelen
zijn dan dus ook vooral technisch van aard. Daardoor zijn
er in de pilot Glastuinbouwgebied ook geen specifi eke
maatregelen geïdentifi ceerd die betrekking hebben op
verbetering van de ecologische waterkwaliteit in de glastuinbouwgebieden.
131

3 Pilot Stedelijk water Den Haag
In april 2006 ging de KRW-pilot Stedelijk Water Den Haag
van start. De pilot was een gezamenlijk project van de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten, het adviesbureau
DHV, de Gemeente Den Haag, het Hoogheemraadschap
van Delfl and en de Provincie Zuid-Holland.
Het project maakt deel uit van een initiatief van VNG en
DHV om de betrokkenheid van gemeenten bij het uitwerken
van de KRW te vergroten. In een vijftal pilots, verspreid
over Nederland, is getracht de consequenties van de KRW
voor gemeenten in beeld te brengen. Aanleiding voor de
pilots was het feit dat gemeenten tot 2006 nauwelijks bij
het uitwerken van de KRW waren betrokken. De gemeenten
zijn echter na 2009 verantwoordelijk voor het uitvoeren
van een deel van de maatregelen. De pilot draagt bij
aan het inzichtelijk maken van de rollen en taken van gemeenten
in het werkproces van de KRW.
Over de resultaten van de pilots is en wordt uitvoerig gecommuniceerd,
onder andere via netwerkbijeenkomsten
en de website www.krwnetwrk.nl. Het initiatief wordt
door Stichting Leven met Water gesubsidieerd.
3.1 Doelstellingen pilot
De pilot richtte zich op het in beeld brengen van de bestuurlijke
kansen en knelpunten van de KRW voor de Gemeente
Den Haag. Het ging daarbij zowel om het in beeld
brengen van inhoudelijke kansen en knelpunten rondom
planvorming (waterkwaliteitsopgave), als om de procesmatige
kansen en knelpunten rondom besluitvorming
(bestuurlijke keuzeruimte).
Inhoudelijk ging het om het in beeld brengen van de toekomstige
waterkwaliteitsopgave (geïnitieerd vanuit de
KRW) voor het stedelijke gebied van Den Haag en daarmee
het beantwoorden van vragen als:
• Wat is de relatieve bijdrage van de belasting vanuit
het stedelijke gebied aan de totale belasting van het
watersysteem?
• Wat zijn de huidige maatregelen om de (ecologische)
waterkwaliteit te verbeteren?
• Welke aanvullende maatregelen zijn nodig en mogelijk
om de (ecologische) waterkwaliteit te verbeteren?
• Wat zijn de fi nanciële en ruimtelijke consequenties
van de waterkwaliteitsopgave?
Bestuurlijk ging het om het in beeld brengen van de bestuurlijke
keuzeruimte rondom plan- en besluitvorming
voor gemeente, hoogheemraadschap en provincie door:
132
• het identifi ceren van bestuurlijke keuze- en sturingsmogelijkheden;
• het in beeld brengen van de mogelijkheden om de samenwerking
tussen gemeente, hoogheemraadschap
en provincie verder uit te bouwen.
Door het laatstgenoemde bestond er ook een relatie tussen
de pilot en het opstellen van het plan van aanpak voor
de detailanalyse binnen Delfl and.
3.2 Werkwijze
De pilot kende een aanpak langs twee sporen:
• een inhoudelijk spoor gericht op het verzamelen van
watersysteeminformatie en het bepalen van mogelijke
waterkwaliteitsdoelen en –maatregelen;
• een bestuurlijk spoor gericht op het inzichtelijk maken
van de rollen, taken en wettelijke verplichtingen van
vooral de gemeente. Dit had betrekking op de KRW en
het proces van bestuurlijke besluitvorming over doelen
en maatregelen.
Voor het inhoudelijk spoor is beschikbare informatie verzameld
en gerapporteerd. Voeding hiervoor waren bronnen
als documenten en informatiesystemen. Voor het
bestuurlijke spoor is een desktopstudie uitgevoerd en zijn
betrokken bestuurders geïnterviewd.
3.3 Resultaten
De pilot heeft de samenwerking tussen de betrokken medewerkers
van gemeente, waterschap en provincie vergroot
en verdiept. Men heeft kennis genomen van ieders belang,
ieders interpretatie van de KRW en de mogelijke waterkwaliteitsopgave,
die gezamenlijk moet worden bepaald.
De belangrijkste inhoudelijke leerpunten zijn:
• het is nu niet mogelijk de (relatieve) bijdrage van verschillende
bronnen aan knelpunten in het oppervlaktewater
op een betrouwbare wijze aan te duiden;
• de gemeente heeft behoefte aan het operationaliseren
van de waterkwaliteitsopgave in ruimtelijke zin
(beelden en ruimtevraag) om vanuit haar kennis aan
het werkproces te kunnen bijdragen;
• kansen om de waterkwaliteit te verbeteren bestaan
vooral binnen (grootschalige) herinrichtingprojecten.
Beperkingen komen voort uit de beschikbare fysieke
ruimte, bijvoorbeeld voor de aanleg van natuurvriendelijke
oevers en de reikwijdte van het beschikbare instrumentarium,
bijvoorbeeld rondom het tegengaan
van emissies van uitloogbare bouwstoffen.

De belangrijkste bestuurlijk leerpunten zijn:
• gemeenten zijn op basis van de Nederlandse wetgeving
formeel niet verplicht bij te dragen aan het uitwerken
van de KRW. Gemeentelijke medewerking is
vrijwillig echter in de decembernota 2006 is door het
rijk hierover een passage opgenomen over de gemeentelijke
medewerking en behoorlijk bestuur;
• gemeenten zijn vanuit aanverwante politiek-bestuurlijke
verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld op het vlak
van milieu, beleving, e.d. betrokken bij en verantwoordelijk
voor het bepalen en uitvoeren van maatregelen
om de (ecologische) waterkwaliteit te verbeteren;
• betrokken bestuurders van alle partijen hebben behoefte
aan het krijgen van exact dezelfde informatie
om in gezamenlijkheid tot plan- en besluitvorming te
komen;
• betrokken bestuurders hebben ook behoefte aan het
op een sprekende manier in beeld brengen van de
noodzakelijke maatregelen om andere bestuurders en
burgers mee te krijgen;
• betrokken bestuurders vinden het een risico dat burgers
nog nauwelijks op de hoogte zijn van de inhoud
en het proces van de KRW en de mogelijke consequenties
ervan.
• betrokken bestuurders lijken te hoge verwachtingen
te hebben van zaken als het in beeld brengen van de
bijdrage van verschillende verontreinigingsbronnen
aan waterkwaliteitsproblemen. Bestuurders moeten
mogelijk besluiten nemen op basis van informatie
met onzekerheidsmarges, bijvoorbeeld als het gaat
om (ecologische) effectiviteit van maatregelen.
3.4 Conclusies en aanbevelingen
Conclusies op hoofdlijnen
De pilot heeft inhoudelijk niet de gewenste resultaten
opgeleverd. De beoogde verdieping van de globale verkenning
richting de detailanalyse is slechts gedeeltelijk
bereikt. Redenen hiervoor zijn het ontbreken van voldoende
basisinformatie over het watersysteem en het
ontbreken van uitgewerkte (landelijke) kaders als ecologische
maatlatten. Ook (detail)informatie over de relatie
tussen bron lozing voorkomen in watersysteem en effect
voor bepaalde probleemstoffen ontbreekt. Het bepalen
van (kosten)effectieve maatregelen om deze probleemstoffen
aan te pakken is daarmee moeilijk. Mogelijk is
onderzoek noodzakelijk. Daarnaast kunnen bepaalde
probleemstoffen alleen worden teruggedrongen als bestaande
instrumenten worden aangescherpt of nieuwe
instrumenten worden ontwikkeld (wet- en regelgeving).
Voorbeelden zijn: het afdwingbaar maken van duurzaam
bouwen of het verplicht uitvoeren van het waterkwaliteitsspoor.
Bestuurlijk heeft de pilot meer inzicht verschaft in de
rollen, taken, wensen en belangen van de gemeenten bij
het werkproces van de KRW. Om medewerking van gemeenten
te verkrijgen is het nodig zoveel mogelijk aan
te sluiten bij werkwijzen, denkbeelden en ambities van
gemeenten. Verder wordt het eenduidig en transparant
communiceren over inhoud en proces gezien als randvoorwaarde
voor het bepalen van haalbare waterkwaliteitsdoelen
en uitvoerbare maatregelen.
Belangrijkste aanbevelingen
Maak voor de detailanalyse zoveel mogelijk gebruik van
informatie en kennis bij gemeenten, zowel over doelen
en ambities als over uitvoerbaarheid en effectiviteit van
maatregelen.
• Informeer betrokken bestuurders tijdig en regelmatig
over bestuurlijke thema’s en te nemen besluiten.
• Duid zo vroeg mogelijk in het proces aan waarover
bestuurders in het proces besluiten gaan nemen. Dit
voorkomt verrassingen en maakt het mogelijk de
ambtelijke inspanningen te richten op de bestuurlijke
behoefte aan informatie en keuzemogelijkheden.
• Richt de discussie met bestuurders en gebiedspartijen
(maatschappelijke belangenorganisaties) vooral
op het bepalen van maatregelen. Het opstellen van
ecologische waterkwaliteitsdoelen is een technischinhoudelijke
exercitie die het beste aan deskundigen
kan worden overgelaten.
• Maak de baten van maatregelen inzichtelijk én zichtbaar.
Door baten goed in beeld te brengen, ontstaat
mogelijk bij burgers en doelgroepen draagvlak voor
het uitvoeren van noodzakelijke maatregelen én de
kosten/lastenstijging die hiermee is gemoeid. Mogelijke
manieren zijn een voorbeeldenboek met beeldmateriaal,
een kwalitatieve analyse van kosten en
baten.
• Communiceer duidelijk en regelmatig over de voortgang
en inhoud van het proces richting doelgroepen
en burgers. Gebruik daarvoor de bestaande communicatiemiddelen
of ontwikkel nieuwe middelen.
133

4. Vervolgtraject
De resultaten en de leerervaringen uit de pilots zijn doorvertaald
in het Procesontwerp Detailanalyse (Uitert &
Schaafsma, 2006). Zo hebben beide pilotprojecten invloed
gehad op het oprichten van een bestuurlijk besluitvormingsplatform
en de organisatiestructuur van de detailanalyse.
In de werkplannen voor de West- en Oostboezem zijn de
resultaten van de twee pilotprojecten geïntegreerd. De pilot
Glastuinbouwgebied heeft een blauwdruk neergelegd
voor de werkplannen en de pilot Stedelijk water Den Haag
heeft een voorzet gedaan voor het opstellen van waterkwaliteitsdoelen
voor een gedeelte van de Oostboezem.
134

Bijlage 2 - Samenstelling overlegorganen
Samenstelling Bestuurlijk overleg
Persoon Organisatie Rol
Dhr. mr. drs. G.A.A. Verkerk Gemeente Delft, Stadsgewest Haaglanden Voorzitter
Mw. H.M.C. Dwarshuis Provincie Zuid-Holland Lid
Mw. dr. ir. M.P.M. Ruijgh-van der Ploeg Hoogheemraadschap van Delfl and Lid
Dhr. J.J.J.M. van der Burg Hoogheemraadschap van Delfl and Lid
Mw. drs. L. Merkx Gemeente Delft Lid
Dhr. drs. M.J. Norder Gemeente Den Haag Lid
Dhr. L. Houwen Gemeente Hoek van Holland Lid
Dhr. J. de Rijke Gemeente Lansingerland Lid
Dhr. E.P. Beimers Gemeente Leidschendam-Voorburg Lid
Dhr. mr. M.A. Houtzager Gemeente Leidschendam-Voorburg Lid
Dhr. A.C. van der Knijff Gemeente Maassluis Lid
Dhr. P. van den Berg Gemeente Midden-Delfl and Lid
Dhr. C. van der Kamp Gemeente Midden-Delfl and Lid
Dhr. C.J. van der Kraan Gemeente Pijnacker-Nootdorp Lid
Dhr. D. Jense Gemeente Rijswijk Lid
Dhr. W. van Putten Gemeente Rijswijk Lid
Dhr. L.M.M. Bolsius Gemeente Rotterdam Lid
Dhr. Y. Haan Gemeente Schiedam Lid
Dhr. J. Versluijs Gemeente Vlaardingen Lid
Dhr. N.J. Alkemade Gemeente Wassenaar Lid
Dhr. E.H. van Vliet Gemeente Westland Lid
Dhr. dr. ir. C. Cuypers HH van Delfl and Secretaris tot 31-01-2008
Dhr. ing. J.A. Willems HH van Delfl and Secretariaat vanaf
01-02-2008
Dhr. P. van Wensveen VNG gemeenteambassadeur KRW/WB21 Gemeenteambassadeur
Dhr. J. Kuijpers RWS Zuid-Holland Agendalid
135

Samenstelling Klankbordgroep
Organisatie
LTO Noord Glaskracht
LTO Noord, afdeling Delfl andsGroen
KNNV afd. Regio Delft
Koninklijk Nederlands Watersport Verbond
Dienst Landelijk Gebied
Vereniging Natuurmonumenten
Initiatiefgroep Natuurbeheer Delft
Federatie van Hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland
Visserijbedrijf Den Boer
Stichting Het Zuid-Hollands Landschap
IVN Consulentschap Zuid-Holland
Agrarische Natuurvereniging Vockestaert
Kamer van Koophandel Haaglanden
VNO NCW West
Milieufederatie Zuid-Holland
136

Deelnemende partijen Bestuursovereenkomst KRW-Delfl and
Het dagelijks bestuur van het Stadsgewest Haaglanden, namens deze
Portefeuillehouder Ruimtelijke Ordening, de heer mr.drs. G.A.A. Verkerk
Het college van dijkgraaf en hoogheemraden van het Hoogheemraadschap van Delfl and, namens het college
Hoogheemraad, mevrouw dr.ir. M.P.M. Ruijgh-van der Ploeg
Het college van burgemeester en wethouders van Delft, namens het college
Wethouder, mevrouw drs. L.J. Merkx
Het college van burgemeester en wethouders van Den Haag, namens het college
Wethouder, de heer drs. P.W.M. Smit
Het college van burgemeester en wethouders van Lansingerland, namens het college
Wethouder, de heer J. de Rijke
Het college van burgemeester en wethouders van Leidschendam-Voorburg, namens het college
Wethouder, de heer mr. M.A. Houtzager
Het college van burgemeester en wethouders van Maassluis, namens het college
Wethouder, de heer C. Pleijsier
Het college van burgemeester en wethouders van Midden-Delfl and, namens het college
Wethouder, de heer P. van den Berg
Het college van burgemeester en wethouders van Pijnacker-Nootdorp, namens het college
Wethouder, de heer C.J. van der Kraan
Het college van burgemeester en wethouders van Rijswijk, namens het college
Wethouder, de heer D. Jense
Het college van burgemeester en wethouders van Rotterdam, namens het college
Wethouder, de heer drs. L.M.M. Bolsius
Het college van burgemeester en wethouders van Schiedam, namens het college
Burgemeester, mevrouw W.M. Verver-Aartsen
Het college van burgemeester en wethouders van Vlaardingen, namens het college
Wethouder, de heer mr. J. Versluijs
Het college van burgemeester en wethouders van Wassenaar, namens het college
Wethouder, de heer mr. P. van de Locht
Het college van burgemeester en wethouders van Westland, namens het college
Wethouder, de heer drs. A.W. Meijer
137

Bijlage 3 - Knelpunten waterkwaliteitsspoor
Delft
Door Delfl and is de invloed van de vuilemissie op de ontvangende
watersystemen onderzocht (het waterkwaliteitsspoor).
Hieruit blijkt dat niet bij alle lozingspunten
wordt voldaan aan de waterkwaliteitsdoelstelling. In
overleg met de gemeente is een pakket maatregelen samengesteld
om aan de waterkwaliteitsdoelstelling te voldoen.
Door het toepassen van de maatregelen wordt zo veel
mogelijk aan de waterkwaliteitsdoelstelling voldaan. De
overstorten G15032, Krakeelpolderweg en de overstorten
G17090, Industriestraat en H16008, Locomotiefpad blijven
een knelpunt. De oplossing wordt gezocht in het scheiden
van schoon en vuil water door aanpassing van de waterstructuur
en een grotere doorspoeling vanuit de Buitenwatersloot.
Verder blijft er een knelpunt bestaan rondom overstort
nummer K11084 (C1302U op de tekening bij de aanvraag),
bij de oude IJsbaan in de Bieslandse Bovenpolder.
Deze overgebleven knelpunten kunnen alleen met ingrijpende
maatregelen in de infrastructuur worden opgelost.
Dit kan redelijkerwijs alleen in een herinrichting
van het gebied. De knelpunten zullen dan ook moeten
worden ingebracht in het door Delft op te stellen beleid
ten aanzien van de herinrichting. Bij herinrichting van
de betreffende gebieden zal dan een oplossing gevonden
moeten worden voor de knelpunten in de waterkwaliteit.
De lozingen voldoen daarmee niet aan het beleid, maar
kunnen toch worden toegestaan.
Den Haag
Met de maatregelen kan worden voldaan aan de basisinspanning.
De waterkwaliteitsdoelstelling kan met de
maatregelen niet worden behaald. Op vijf punten binnen
de gemeente Den Haag, te weten de Kwekerij / Belgisch
Park, de Valkenboskade / Soestdijksekade, de Eshofpolder,
’t Laakje en Schenk blijven knelpunten bestaan. In de rapportages
is daarom een pluspakket BBB’s doorgerekend.
Hierin is rekening gehouden met grotere bergingscapaciteit.
Uit berekeningen blijkt dat de effecten van het
pluspakket zeer beperkt zijn. Aangezien met het pluspakket
de waterkwaliteitsdoelstelling nog steeds niet wordt
behaald, staan de effecten op de waterkwaliteit niet in
verhouding tot de kosten. Bovendien zijn de voorgestelde
bergbezinkvoorzieningen dermate groot, dat er praktische
bezwaren zijn omtrent de afvoer van het opgevangen water
naar de afvalwaterzuiveringsinstallatie. Het voorgestelde
pluspakket valt daarom buiten de best uitvoerbare
techniek en is ook niet in de vergunning opgenomen.
138
Om aan de waterkwaliteitsdoelstelling te voldoen moeten
nog vijf knelpunten worden opgelost. Deze vijf knelpunten
zijn onder te verdelen in grotere en kleinere knelpunten.
Voor de kleine knelpunten is in deze vergunning opgenomen
dat een plan van aanpak opgesteld moet worden
ten behoeve van het oplossen van deze knelpunten.
Dit betreft de knelpunten Valkenboskade / Soestijksekade,
de Eshofpolder en Schenk.
Voor de knelpunten Kwekerij / Belgisch Park en ’t Laakje
geldt dat een omvangrijke uitbreiding van de hoeveelheid
oppervlaktewater moet plaatsvinden en/of ingrijpende
maatregelen in de infrastructuur. Dit kan redelijkerwijs
alleen in een herinrichting van het gebied. De knelpunten
zullen dan ook worden ingebracht in de door Den Haag op
te stellen waterstructuurvisie, welke als bouwsteen voor
de structuurvisie zal dienen. Bij herinrichting van de betreffende
gebieden zal dan ook een oplossing gevonden
moeten worden voor de knelpunten in de waterkwaliteit.
De lozingen voldoen daarmee niet aan het beleid, maar
kunnen toch worden toegestaan.

Bijlage 4 - Analyse van het resultaatverplichte
maatregelpakket t.b.v. 1e SGBP West- en Oostboezem
Stoffen
Het KRW-maatregelenpakket voor verontreinigende stoffen
concentreert zich op twee van de elf probleemstoffen,
te weten stikstof en fosfaat. De hoofdlijn van het maatregelenpakket
voor stikstof en fosfaat is beschreven in
hoofdstuk 9. Het maatregelenpakket is opgebouwd uit
twee onderdelen, een maatregelenpakket en een pakket
met onderzoeken. Samengevat bestaat het KRW-maatregelenpakket
voor nutriënten uit de volgende onderdelen:
• maatregelen in de waterketen € 123.000.000,- (allen
autonoom);
• onderzoek naar potentiële maatregelen € 1.000.000,-
(allen nieuw onderzoek).
Maximale vrijheid in uitvoering
Het KRW-maatregelenpakket in de waterketen bestaat uit
zeer veel afzonderlijke maatregelen, in totaal vele tientallen.
Richting rijk en de EU wordt alleen de som van alle
maatregelen resultaatverplicht aangemeld. Dit betekent
dat alle afzonderlijke maatregelen (waaruit het pakket is
opgebouwd) niet bekend zijn bij rijk en EU. Ten aanzien
van het onderzoek wordt dezelfde strategie gehanteerd.
Alle afzonderlijke onderzoeken worden opgeteld en er
wordt één onderzoeksbudget aangegeven. Dezelfde strategie
wordt overigens toegepast voor het resultaatverplichte
pakket voor ecologie
maatregel autonoom aanvullend
2010-2015
Aanleg natuurvriendelijke oevers
(omvang 12,4 ha)
Aanleg paaiplaatsen roofvis
(omvang 7,3 ha)
Bevorderen vismigratie
(omvang 8 vispassages)
Onderzoek ecologie
- ecologisch onderhoud in de boezem
- ecologische ontwikkeling in de boezem
- effectiviteit en methodiek visbeheer
- beheer paaiplaatsen roofvis
- nuttig hergebruik maaisel
- effect van nvo op bedrijfvoering glastuinbouw
- effect van investeringen ecologische water
kwaliteit buiten de KRW-waterlichamen
- dichten doelgat voor KRW inrichtingsopgave
Ecologie
Het KRW-maatregelpakket voor de ecologie bestaat in
hoofdlijnen uit het natuurvriendelijk inrichting en beheren
van de waterlichamen. De principebesluitvorming van de
inrichtings- en beheermaatregelen van gemeenten, provincie
en Delfl and zijn als basis genomen om het pakket t.b.v.
het eerste SGBP op te bouwen. Uitgangspunt hierbij is dat
de uitvoering vrijwel zeker is. Om dit te toetsen is als basis
genomen dat de maatregelen opgenomen zijn in (meerjaren)begrotingen
van de overheden. Na analyse blijkt dat
de vrijwel zekere inrichtingsmaatregelen vooral afkomstig
zijn van Delfl and door instemming met de interim KRWmaatregelen
op 31 januari 2008. Daarnaast zijn het de
grootgrondbezitters die kosten voor de inbreng van grond.
Samengevat bestaat het KRW-maatregelenpakket voor de
ecologie uit:
• M€ 27,4 aan maatregelen ter verbetering van de ecologische
waterkwaliteit
• M€ 3,1 aan onderzoek
Het pakket ten behoeve van de ecologie voor Delfl and
bestaat uit tientallen individuele maatregelen. In ieder
waterlichaam worden inrichtingsmaatregelen genomen
waarbij de omvang afhankelijk is van de ruimtelijke dynamiek
in het waterlichaam.
139
kosten 2015
(M€)
kostendrager
M** 17,4 *W, G, P, grondbezitters
M 6,6 W
M 3,4 W, RWS
O** 3,1 W
Tabel 1: vrijwel zekere maatregelen t.b.v. het eerste SGBP exclusief aangescherpt pakket Westboezem* W = waterschap G = gemeenten P = provincie
RWS = Rijkswaterstaat Directie Zuid-Holland ** M = Maatregel O = Onderzoek

Doelbereik
In tabel 2 is per waterlichaam aangegeven wat het verwachte
doelbereik is in 2015 op basis van het maatregelenpakket
met resultaatverplichting (chemie en ecologie).
waterlichaam huidig 2015
Oostboezem slecht slecht
Westboezem slecht slecht
Polder Berkel slecht matig
Zuidpolder van Delfgauw
Holierhoekse- & Zouteveensepolder
slecht goed
slecht matig
Solleveld ontoereikend goed
Meijendel ontoereikend goed
Tabel 2. Doelbereik op basis van alle zekere maatregelen (2015) excl. aangescherpt
pakket Westboezem
In de tabel is aangegeven dat de waterkwaliteit in de kleine
waterlichamen zal verbeteren terwijl er geen klassenverbetering
optreedt in de twee grote boezemwaterlichamen.
In eerste instantie lijkt dit een overwegend positieve
ontwikkeling. Immers, in het merendeel van de waterlichamen
zal de waterkwaliteit sterk verbeteren waardoor
klassenverschuivingen optreden en sommige waterlichamen
zelfs goed scoren.
Als er echter beter naar de getallen en de investeringen
wordt gekeken dan moet dit positieve beeld genuanceerd
worden. In tabel 3 is voor de boezem en de polderwaterlichamen
aangegeven hoe de investeringen over de water-
waterlichaam nvo
ha
nvo
M€
140
lichamen verdeeld zijn. De duinwaterlichamen (Solleveld
en Meijendel) zijn hier buiten beschouwing gelaten omdat
hier in de periode 2010-2015 geen extra investeringen
nodig zijn om een goede kwaliteit te realiseren 2 .
Wat de tabel laat zien is dat er ongeveer 6,7 miljoen euro
geïnvesteerd wordt in de drie kleinere polderwaterlichamen.
Het effect van deze investering is dat deze waterlichamen
van kwaliteitsklasse ‘slecht’ in ‘matig’ tot ‘goed’
komen. De investering vindt echter plaats op een oppervlak
dat nog geen 5% beslaat van het totale oppervlak aan
waterlichamen in Delfl ands beheersgebied.
Het overgrote deel van de investeringen vind plaats in de
grotere boezemwaterlichamen, in totaal zo’n 20,7 miljoen
euro. Hiervoor worden 6 vispassages aangelegd en zo’n 12
ha aan inrichtingsmaatregelen genomen. Het effect van
deze investeringen is dat beide waterlichamen nog geen
waterkwaliteitsverbetering laten zien. Ze blijven steken in
de laagste klasse ‘slecht’. De twee boezems beslaan 95%
van het oppervlak aan waterlichamen in Delfl ands beheersgebied.
Een aanscherping van de boezemwaterlichamen
Het is teleurstellend dat de Oost- en de Westboezem ondanks
de investeringen geen klassenverbetering laten
zien met het resultaatverplichtende maatregelenpakket.
De vraag is nu wat er voor nodig is voor de boezems om
een klasse op te schuiven.
Voor de Oostboezem zijn nog 7 ha extra nvo’s nodig om
in de volgende klasse ‘ontoereikend’ te komen en voor de
Westboezem betreft dit nog 5,5 ha extra nvo’s en 3 ha aan
paaiplaats voor roofvis. Dit aangescherpte maatregelpakket
om tot een verbetering van een klasse te komen voor
paai
ha
paai
M€
passage
aantal
passage
M€
Oostboezem 1 1 2 2 1 0,1 3,1
Westboezem 5,5 11,5 3,5 3,6 5 2,5 17,6
Polder Berkel 3 0,5 2 0,75 1,25
Zuidpolder van Delfgauw 1,4 2,2 1,8 1 3,2
Holierhoekse- & Zouteveensepolder 1,5 2,2 2,2
Totaal 12,4 17,4 7,3 6,6 8 3,35 27,4
Tabel 3. Verdeling kosten over de waterlichamen
totaal
M€
2. In de Verenigde vergadering van 31 januari 2008 is uiteengezet waarom geen extra investeringen nodig zijn in de waterlichamen Solleveld en Meijendel. Alle duinwateren in Noord- en Zuid Holland zijn op
dezelfde manier afgeleid in een afzonderlijk gebiedsproces.

waterlichaam nvo
ha.
Oostboezem
vrijwel zeker
Oostboezem
aanscherping
Westboezem
vrijwel zeker
Westboezem
aanscherping
nvo
M€
paai
ha.
paai
M€
1 1 2 2 3
totaal
M€
7 10 0 0 10
5,5 11,5 3,5 3,6 15,1
5,5 8 3 3 11
Totaal 19 30,5 8,5 8,6 39,1
Tabel 4. Pluspakket boezemwateren.
de Oost- en de Westboezem is in tabel 4 aangegeven, inclusief
de extra kosten.
Om beide waterlichamen een klasse te verbeteren moet
zo’n 15,5 ha extra gebied natuurvriendelijk ingericht worden
met natuurvriendelijke oevers en paaiplaatsen. De
kosten hiervoor zijn 21 miljoen euro. In hoeverre is het ook
mogelijk deze extra hectares alsnog met een resultaatverplichting
aan het rijk te melden? Een indicator daarvoor
is het aandeel van de ‘aanscherping’ ten opzichte van
de totale hoeveelheid kansen. In tabel 5 is weergegeven
hoeveel kansen er zijn, gebaseerd op de mogelijkheden
om KRW-maatregelen te koppelen aan kansen en ruimte-
waterlichaam Ha M€ % van kansenbenutten
Oostboezem benodigde
aanscherping
Oostboezem som van de
kansen
Westboezem benodigde
aanscherping
Westboezem som van de
kansen
7 10
15 41
8,5 11
59 71
46%
14%
Tabel 5. Aanscherping van de maatregelen als percentage van totaal per
waterlichaam
lijke dynamiek in het gebied. Onder ruimtelijke dynamiek
wordt verstaan kadeverbetering, mogelijkheden ecologisch
onderhoud, herstructurering glastuinbouw en stedelijke
ontwikkeling.
Afweging t.a.v. het maatregelpakket eerste SGBP
De analyses van de pluspakketten (Oostboezem en Westboezem)
laten zien dat er een aanzienlijk verschil zit in
het benutten van de kansen om een klasse te verbeteren.
Het benutten van de kansen is nooit volledig zeker. Dit
betekent dan ook dat er een inschatting gemaakt moet
worden of het benutten van de kansen grote risico’s met
zich meebrengen. Hieronder is een inschatting gemaakt
van de risico’s.
Westboezem
Ten aanzien van de Westboezem is het risico klein om het
maatregelenpakket aan te scherpen met 14% van de kansen
in het gebied. Meer dan 65% van de ruimtelijke kansen
liggen bij Delfl and. De overige kansen liggen bij de gemeenten
met stedelijke ontwikkelingen of herstructurering
van het glastuinbouwgebied. De gemeenten nemen
2,5 ha nvo’s van de aanscherping voor hun rekening. Met
de uitvoering van kadeverbetering Commandeurspolder,
het toepassen van ecologisch onderhoud en de maatregelen
uit het Waterplan Westland zal ruimschoots voldaan
worden aan het invullen van de 14% aan kansen. De totale
kosten aan inrichtingsmaatregelen voor de Westboezem
stijgen van 15,1 naar 26,1 miljoen euro.
Oostboezem
Ten aanzien van de Oostboezem is het risico aanzienlijk
om het maatregelenpakket aan te scherpen met bijna
50% van de kansen. Het risico om de Oostboezem een
klasse te verbeteren wordt als aanzienlijk aangemerkt
omdat veel van de kansen zijn voorzien in de periode na
2015. De kansen zijn voornamelijk gekoppeld aan stedelijke
ontwikkelingen. De totale investeringen aan ruimtelijke
ontwikkelingen moet voor een klassenverbetering
opgehoogd worden van 3 naar 13 miljoen euro.
141

Bijlage 5 - Afgevallen KRW maatregelen
CODE SUBCATEGORIE SAMENGESTELDE_NAAM REDEN VAN AFVALLEN
IN01 Vasthouden water in haarvaten van het
systeem
IN04 Verbreden (snel) stromend water / hermeanderen,
NVO < 3 m
IN05 Verbreden (snel) stromend water / hermeanderen,
3m < NVO < 10 m
IN06 Verbreden (snel) stromend water/ hermeanderen
, NVO >10 m
IN10 Verbreden watergang/-systeem: aansluiten
wetland of verlagen uiterwaard
IN12 Verdiepen watergang/-systeem (overdimensioneren)
Vasthouden water in haarvaten van het
systeem
Verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend
water
Verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend
water
Verbreden / hermeanderen / nvo; (snel) stromend
water
Verbreden watersysteem, aansluitend wetland
/ verlagen uiterwaard
Verdiepen watersysteem (overdimensioneren)
142
Maatregel is weinig effectief: waterkwaliteit
Delfl andse water is voor een belangrijk
deel afhankelijk van snelle doorstroming.
Vasthouden van water in haarvaten zou in
veel gevallen niet tot het verbeteren van de
waterkwaliteit leiden, maar eerder tot verslechtering
van de waterkwaliteit
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
Maatregel is weinig effectief: de verblijftijd
van water is al relatief kort is in het beheergebied
van Delfl and. Deze maatregel draagt
daardoor niet of nauwelijks bij aan een
goede waterkwaliteit
IN13 Verondiepen watergang/-systeem Verondiepen watersysteem Maatregel gaat mogelijk ten koste van de
afvoercapaciteit van het watersysteem. Onderzoek
is geprogrammeerd voor de periode
2010-2015 waarbij voornamelijk gekeken
wordt naar effect op afvoercapaciteit
IN14 Aanpassen streefpeil Aanpassen waterpeil Signifi cante schade aan functies, bijvoorbeeld
aan grondgebonden glastuinbouw
IN16 Verwijderen stuw Verwijderen stuw Maatregel gaat ten koste van voorkomen
wateroverlast
IN18 Aanleg speciale leefgebieden fl ora en fauna Aanleg speciale leefgebieden fl ora en fauna Er worden voor vissen speciale leefgebieden
aangelegd, de paai- en opgroeigebieden.
Echter, deze zijn opgenomen als andere
maatregelcategorie
IN20 Overige inrichtingsmaatregelen Overige inrichtingsmaatregelen Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
BE01 Uitvoeren actief visstands- of schelpdierstandsbeheer
BE02 Uitvoeren actief vegetatiebeheer (enten,
zaaien, planten)
BE05 Verwijderen vervuilde bagger (m.u.v. eutrofe
bagger)
Uitvoeren actief visstands- of schelpdierstandsbeheer
Uitvoeren actief vegetatie- / waterkwaliteitsbeheer
Onderzoeksmaatregel in de periode
2010-2015 is samenwerking met de hengelsportverenigingen
en de beroepsvisserij
Onderzoeksmaatregel in de periode
2010-2015
Verwijderen verontreinigde bagger Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
BE06 Aanpassen begroeiing langs water Aanpassen begroeiing langs water Onderzoeksmaatregel in de periode
2010-2015
BE07 Beheren van grootschalige grondwaterverontreinigingen
Beheren grootschalige grondwaterverontreinigingen
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
BR01 Verminderen emissie nutriënten landbouw Verminderen emissie nutriënten landbouw Generiek beleid en onderzoeksmaatregelen
in de periode 2010-2015
BR02 Verminderen emissie zware metalen en overige
microverontreinigingen landbouw
BR03 Verminderen emissie gewasbeschermingsmiddelen
landbouw
Verminderen emissie zware metalen landbouw
Verminderen emissie gewasbescherming- /
bestrijdingsmiddelen
BR05 Verminderen emissie verkeer Verminderen emissie verkeer / scheepvaart Generiek beleid
Onderzoeksmaatregel in de periode
2010-2015
Generiek beleid en onderzoeksmaatregel in
de periode 2010-2015

CODE SUBCATEGORIE SAMENGESTELDE_NAAM REDEN VAN AFVALLEN
BR06 Verminderen diffuse emissie industrie Verminderen diffuse emissie industrie Generiek beleid
BR07 Saneren uitlogende oeverbescherming Saneren uitlogende oeverbescherming Bestaand beleid Delfl and, oeverbescherming
mag niet uitlogen
IM01 Verminderen belasting RWZI - nutriënten Verminderen belasting RWZI Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
IM02 Verminderen belasting RWZI - overige stoffen
Verminderen belasting RWZI Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
IM05 Herstellen lekke riolen Herstellen lekke riolen Maatregelen voor lekker riolering is meegenomen
in een andere categorie rioleringsmaatregelen
IM07 Spuitvrije zones Inrichten mest- / spuitvrije zone Generiek beleid
IM08 Mestvrije zones Inrichten mest- / spuitvrije zone Generiek beleid en onderzoeksmaatregel in
de periode 2010-2015
IM09 Aanleg zuiveringsmoeras bij lozings- en/of
innamepunt
IM10 Saneren verontreinigde landbodems Saneren verontreinigd(e) landbodems /
grondwater
IM11 Saneren verontreinigde landbodem en/of
grondwater
Aanleg zuiveringsmoeras Onderzoeksmaatregel in de periode
2010-2015
Saneren verontreinigd(e) landbodems /
grondwater
143
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
RO02 Beperken recreatie Wijzigen / beperken gebruiksfunctie Signifi cante schade aan functies. Recreatievaart
staat niet ter discussie. Recreatievaart
en inrichting worden ruimtelijk op elkaar
afgestemd, waarbij onderscheid kan worden
gemaakt tussen verschillende vormen van
recreatievaart
RO03 Beperken scheepvaart Wijzigen / beperken gebruiksfunctie Signifi cante schade aan functies. De beroepsscheepvaart
staat niet ter discussie op
die delen van de Oostboezem waar het nu
is toegestaan. Bedrijven zijn hiervan afhankelijk
en de Oostboezem maakt deel uit van
een doorgaande scheepvaartroute.
RO05 Wijzigen stedelijke functie Wijzigen / beperken gebruiksfunctie Signifi cante schade aan milieu in brede
zin. Historische stads- en dorpscentra en
gebieden met een beschermd stadsgezicht
worden alleen natuurvriendelijk ingericht
als dit past in het stadsbeeld en er een mogelijkheid
is tot meekoppeling met gebiedsontwikkeling.
In andere delen van het stedelijk gebied
wordt natuurvriendelijke inrichting gerealiseerd
op die plaatsen waar voldoende
ruimte is, het redelijkerwijs kan en zinvol
is (bijvoorbeeld in bepaalde delen stedelijk
groen);
Daar waar sprake is van beperkte ruimte
als gevolg van bebouwing, infrastructuur of
tuinen wordt niet aangestuurd op realisatie
van de inrichtingsopgave als er geen sprake
is van ruimtelijke dynamiek. Bij stedelijke
ontwikkeling, stedelijke vernieuwing of
infrastructurele aanpassingen maakt de
KRW-opgave integraal onderdeel uit van de
inrichtingsopgave en worden kansen voor
natuurvriendelijke inrichting van de waterlichamen
benut;

CODE SUBCATEGORIE SAMENGESTELDE_NAAM REDEN VAN AFVALLEN
RO06 Mijden risicovolle functies in grondwaterbe- Wijzigen / beperken gebruiksfunctie Maatregelen voor grondwater zijn niet opgeschermingsgebiedennomen
in KRW programma Delfl and
RO07 Verminderen / verplaatsen van de grondwaterwinning
Aanpassen / verplaatsen grondwaterwinning
RO08 Stopzetten van kleine winningen (campings) Aanpassen / verplaatsen grondwaterwinning
144
Maatregelen voor grondwater zijn niet opgenomen
in KRW programma Delfl and
Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
S04 Opstellen nieuw plan Opstellen nieuw plan Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
S05 Financiële maatregelen Financiële maatregelen Alle maatregelen hebben een fi nanciële
component. Er zijn geen specifi eke maatregelen
opgenomen die alleen een fi nancieel
component bevat
S06 Overige instrumentele maatregelen Overige instrumentele maatregelen Niet relevant in het oppervlaktewatersysteem
van Delfl and
WB21 WB21 maatregelen WB21 maatregelen Inrichtingsmaatregelen voor de KRW zijn
vaak gekoppeld aan bestaande (nog uit
te voeren) WB21 maatregelen. Er zijn geen
aparte WB21 maatregelen opgenomen in het
KRW-maatregelprogramma
GGOR GGOR maatregelen GGOR maatregelen Er zijn geen aparte GGOR maatregelen opgenomen
in het KRW-maatregelprogramma.
Daar waar koppeling mogelijk is tussen KRW
en GGOR is dit opgenomen in het maatregelpakket

Bijlage 6 – Watersysteemanalyses Delfl and
1.1 Inleiding en methodiek
De watersysteemanalyse
Delfl and heeft voor de gebiedsprocessen meerdere watersysteemanalyses
uitgevoerd. In de watersysteemanalyses
zijn de werking van de watersystemen in beeld gebracht,
emissies geanalyseerd en maatregelen geïdentifi ceerd
om de waterkwaliteit te verbeteren. Deze watersysteemanalyses
hadden tot doel voor elk waterlichaam:
1. inzicht te verkrijgen in het hydrologische en chemische
functioneren van het oppervlaktewatersysteem;
2. inzicht te verkrijgen in de interne en externe bronnen
van de geconstateerde knelpunten en
3. op basis van het verkregen inzicht de effecten van
gekozen maatregelen op de waterhuishouding, de
waterkwaliteit en de ecologische toestand te kwantifi
ceren, zodat weloverwogen keuzebesluiten kunnen
worden genomen.
Daarnaast hadden de analyses ook tot doel een gekalibreerd,
gevalideerd en toegepast modelinstrument voor
het doorrekenen van hydrologische maatregelen en effecten
van maatregelen betreffende emissies en waterkwaliteit
voor Delfl and op te leveren.
Watersysteemanalyses zijn uitgevoerd voor de drie polderwaterlichamen
een voor het boezemstelsel van Delfland.
Voor het boezemstelsel is ervoor gekozen om één
geïntegreerde watersysteemanalyse op te zetten. Het watersysteem
van deze twee waterlichamen is namelijk te
sterk verweven.
Wat houdt het in?
Simpel geformuleerd geeft een watersysteemanalyse inzicht
in hoe het stukje water dat je bestudeert – in dit geval
een waterlichaam - nu eigenlijk werkt. Hoe komt het
aan zijn water, waarheen en in welke richting wordt het
water aan- en afgevoerd? Welke stoffen treffen we in welke
mate in het water aan? Hoe komt het dat we die stoffen
daar in dat water aantreffen, dus wat is de bron van die
stoffen? Welke bronnen zijn het belangrijkst? In hoeverre
staan aangetroffen stofgehaltes de geformuleerde ecologische
doelen in de weg? Enzovoorts, enzovoorts.
Door Delfl and is in de eerste plaats aandacht besteed
aan het hydrologisch functioneren van het watersysteem
(waterbalans). Nagegaan is waar het water vandaan
komt in natte periodes, gemiddelde periodes en
droge periodes. Ook is gekeken hoe wordt omgegaan
met overtollig water of watertekort in het afvoergebied
van de waterlichamen.
Daarnaast is onderzocht hoe het zit met de belasting van
verontreinigende stoffen (chloride, stikstof, fosfaat, koper,
lood, nikkel en zink) vanuit verschillende bronnen, zoals
glastuinbouw, uitspoeling als gevolg van bemesting, diffuse
bronnen, riooloverstorten. Daarbij is nagegaan hoe
die stoffen hun weg vinden door het watersysteem en
welke concentraties van verontreiniging de emissies tot
gevolg hebben.
Tenslotte is de effectiviteit van de verschillende maatregelen
op de kwaliteit van het water geanalyseerd. Bijvoorbeeld
het aansluiten van de glastuinbouw op het riool, het
aanleggen van natuurvriendelijke oevers, verschillende
inlaatscenario’s voor water, scenario’s voor peilopzet en
fl exibel peilbeheer.
Hoe is het uitgevoerd?
Bij Delfl and is er voor gekozen om de analyses die voor de
KRW uitgevoerd worden waar mogelijk te kwantifi ceren,
zo goed als mogelijk gefundeerd te kwantifi ceren. Hierbij
is gebruik gemaakt van bij Delfl and aanwezige beheerkennis,
van geografi sche informatie en van simulatiemodellen.
In het complexe integrale kader van het huidige waterbeheer
is het gebruik van computersimulatiemodellen een
geaccepteerd gegeven. In het geval van de KRW-opgave
dienen die modellen inzicht geven in effecten van bijvoorbeeld
hydrologische veranderingen op de ecologie.
Daartoe is een instrumentarium vereist dat de relatie kan
leggen tussen hydrologie, hydrodynamica, emissies, waterkwaliteit
en ecologie. De analyseketen is gepresenteerd
in fi guur 1.1. Er is gebruik gemaakt van de volgende modelcodes
en versies:
-
-
145
SOBEK, versie 2.10.007. In SOBEK is gebruik gemaakt
van modelcodes voor hydrologie (SOBEK RR), hydrodynamica
(SOBEK CF) en waterkwaliteit (SOBEK WQ).
Voor emissies heeft Delfl and de lacune op eigen wijze
ingevuld, geïntegreerd met en aansluitend op het al
beschikbare modelinstrumentarium. Hiertoe is een
applicatie ontwikkeld die emissiegegevens vertaalt in
stofconcentraties, de “Emissietool voor SOBEK” (Siebe
Bosch Hydroconsult, 2007).
De resultaten van de modelberekeningen zijn steeds op
meerdere manieren getoetst aan harde gegevens die we
over de watersystemen verzameld hebben.

Figuur 1.1: De analyseketen.
1.2 Doelstelling van de watersysteemanalyses
De watersysteemanalyses van de waterlichamen hebben
als doel:
1.
2.
3.
Het verkrijgen van inzicht in het huidige functioneren
van het watersysteem.
Vervolgens op basis van dit inzicht houvast geven
bij het schatten van het te verwachten functioneren
op grond van autonome ontwikkeling en de effecten
van eventueel aanvullende maatregelen op de waterhuishouding,
de waterkwaliteit en de ecologische
toestand in het waterlichaam ten behoeve van een
weloverwogen besluitvorming.
Het opleveren van een gekalibreerd, gevalideerd en
toegepast modelinstrument of instrumenten voor
het doorrekenen van hydrologische maatregelen en
effecten van maatregelen betreffende emissies en
waterkwaliteit.
Doelstelling 1 en 2 hebben direct betrekking op het “huiswerk”
dat uit de KRW is voortgekomen. De derde doelstelling
gaat verder dan hiervoor noodzakelijk is, maar ondersteunt
wel een betere onderbouwing. De derde doelstelling
voorziet ook in een gewenste ontwikkeling voor de
toekomst.
146
1.3 Methodiek
De watersysteemanalyses zijn uitgevoerd voor de waterlichamen
binnen het beheergebied van het hoogheemraadschap
van Delfl and. Het betreft hier een drietal kleine
waterlichamen in polders (Holierhoekse en Zouteveensepolder,
de Polder van Berkel en de Zuidpolder van Delfgauw)
en een tweetal waterlichamen in de boezem. De
Delfl andse boezem is onderverdeeld in twee lichamen, de
Oost- en de Westboezem. In de watersysteemanalyse zijn
ze vanwege de hoge mate van uitwisseling tussen beiden
gecombineerd tot één te analyseren watersysteem.
Hydrologie & hydrodynamica
Voor hoogwaterstudies (de ABC projecten) zijn de afgelopen
jaren vrij uitgebreid modellen opgetuigd van alle
polders binnen Delfl and en van de boezem. Deze modellen
zijn opgesteld in de modelcodes SOBEK-rr en SOBEK-cf.
SOBEK-rr is een neerslag afvoer model, met SOBEK-cf is de
beweging/verdeling van het oppervlaktewater beschreven.
De poldermodellen kennen een hoger detailniveau
dan de modelbeschrijving van de boezem. Deze modellen
bieden een prima uitgangspunt voor een modelmatig
onderbouwen van het hydrologisch functioneren van
onze waterlichamen, echter ze zijn wel redelijk monodisciplinair
opgesteld (m.a.w. ze zijn alleen geschikt voor het

doorrekenen van pieksituaties, extreem natte situaties,
etc). Daarom zijn de modellen aangepast, zodat ook de
aanvoer van water beschreven wordt. Deze aanpassingen
zijn gebaseerd op interviews met peilbeheerders, verzamelde
gegevens over inlaatgedrag en maalstaten en tot
slot ervaring met vergelijkbare modelleervraagstukken
voor vergelijkbare watersystemen (Rijnland en Waternet).
In de interviews met de peilbeheerders is voor zover bekend
informatie over inlaat van water verzameld, waarna
deze zijn toegevoegd aan het model. De modellen zijn verder
aangepast om ook in principe droogweersituaties te
kunnen simuleren, waarna ook daadwerkelijk meerdere
hydrologische jaren zijn doorgerekend.
Aan het einde van ieder waterlichaam bevindt (of bevinden)
zich een of meerdere gemalen. In de modellen worden
deze gemalen net als in de praktijk vooral gestuurd
op waterpeil. Stijgt het peil, dan wordt er uitgemalen, zakt
het peil teveel, dan wordt er ingelaten. Hierdoor genereert
het model als het ware zelf op basis van neerslag en verdamping
zijn benodigde maalstaat ten behoeve van peilbeheer.
In de praktijk wordt er meestal meer ingelaten,
oftewel doorgespoeld. Aangezien Delfl and (in de meeste
gevallen) ook beschikt over registraties van de uitgeslagen
hoeveelheden water aan de gemalen, is het mogelijk de
extra ingelaten hoeveelheid water voor doorspoelen in te
schatten.
Aan het einde van ieder waterlichaam bevindt (of bevinden)
zich als een soort sluitpost 1 of meerdere gemalen. In
Figuur 1.2: Beschikbare SOBEK-rr en SOBEK-cf modelbeschrijvingen op verschillend detailniveau
de modellen worden deze gemalen net als in de praktijk
vooral gestuurd op waterpeil. Stijgt het peil, dan wordt
er uitgemalen, zakt het peil teveel, dan wordt er ingelaten.
Hierdoor genereert het model als het ware zelf op
basis van neerslag en verdamping zijn benodigde maalstaat
ten behoeve van peilbeheer. In de praktijk wordt
er meestal meer ingelaten, een stukje doorspoelen. Aangezien
Delfl and registraties uitvoert van de uitgeslagen
hoeveelheden water aan de gemalen is het mogelijk die
extra ingelaten hoeveelheid water voor doorspoelen in te
schatten. Uiteindelijk komt het erop neer dat het model
pas een voldoende nauwkeurige beschrijving van het hydrologisch
gedrag van een waterlichaam geeft als de berekende
maalstaat min of meer overeenkomt met de geregistreerde
maalstaat en tegelijkertijd het peil conform
beheer gehandhaafd blijft.
Opgemerkt dient te worden dat van inlaten in polders
vaak niet bekend is hoeveel er wordt ingelaten. De neerslag
is redelijk bekend, evenals verdamping en de hoeveelheid
uitgemalen water. Daarmee verschuift de sluitpost
van de waterbalans van polders naar de inlaten.
Waterbalansen
Waterbalansen zijn op verschillende niveaus op te stellen,
ieder met eigen kenmerken, karakteristieken. Figuur 1.3 illustreert
de verschillende balanstypen en zijn begrenzingen.
Voor de analyses van de boezemwaterlichamen zijn
de totaalbalans van Delfl and en de boezemwaterbalans
opgesteld, voor de polderwaterlichamen de waterbalansen
voor de polders.
147

Figuur 1.3: Verschillende waterbalansen en hun begrenzingen
Herkomst
Een goede aanvullende manier van presenteren van de
hydrologie van een systeem is het uitvoeren van een herkomstberekening.
In een herkomstberekening kunnen
labels (of kleuren) worden toegekend aan (groepen van)
bronnen, of aan regio’s, aan uitwisselingen met het watersysteem.
Met behulp van kleurenkaarten kan dan inzicht
worden gegeven in het voorkomen of het aandeel van water
van zo’n bron, regio of uitwisseling in het hele waterlichaam,
of modelgebied. In feite is de herkomstberekening
niets meer dan een nabewerking op of andersoortige presentatie
van de berekende hydrologie. Maar wel een berekening
die inzichtverhogend werkt. De gekozen labels
variëren per toepassing.
Inzicht in de herkomst van het water per locatie verkrijgen
we vervolgens door een zogenaamde “fractiegrafi ek”
te maken. Dit is een grafi ek waarin de herkomstverdeling
van het water wordt uiteengezet. De onderstaande fi guur
geeft een voorbeeld van zo’n fractiegrafi ek:
De vlakken vertegenwoordigen het aandeel (de fractie)
dat water van die herkomst uitmaakt van het totaal.
Omdat de som van alle fracties altijd 100% bedraagt,
loopt de verticale as tussen 0 en 100%. In het voorbeeld
is te zien dat water uit deelgebied Haagland het grootste
aandeel opeist.
148
Emissies
Voor de KRW is in 2006 een zogeheten “Globale Analyse”
uitgevoerd. Per waterlichaam zijn gegevens verzameld
over stofvrachten vanuit verschillende bronnen op het
waterlichaam. Hierbij hebben we gebruik gemaakt van informatie
uit de ERC-KRW nationale emissieregistratie (gegevens
voor het jaar 2000), informatie uit het instrument
Waternood (uitspoeling uit de bodem), dat informatie
geeft over de uitspoeling van nutriënten vanuit de bodem
(op basis van grondsoort, landgebruik, grondwatertrap en
belasting) en informatie uit eigen metingen.
In de ERC-KRW is voor een groot aantal diffuse bronnen
op basis van kennisregels en geografi sch voorkomen een
schatting gemaakt van de jaarlijkse emissie van een groot
aantal stoffen vanuit een groot aantal potentiële bronsoorten.
De databank is een nationale bron van gegevens,
waaraan Delfl and zelf ook gegevens toelevert. Opgemerkt
dient te worden dat de ERC-KRW een nationale database
betreft. Regionalisering van de kengetallen is soms heikel.
Er is gebruik gemaakt van de versie uit 2004 met kengetallen
uit 2000. In de meest recente versie van de emissieregistratie
(oplevering eind 2007) is ons gebied op een
andere manier ingedeeld en zijn de data op meerdere
manieren uit te database te destilleren. Voor toekomstige
toepassingen en actualisering dient bekeken te worden of
de nieuwe ERC de voorkeur verdient boven keuzes die we
nu gemaakt hebben. Wij hebben er op dit moment voor
gekozen voort te borduren op de voor Delfl and opgestelde
Globale Analyse.

Figuur 1.4: Een fractie- of herkomstgrafi ek
De Globale Analyse geeft ons informatie over de belasting
op de waterlichamen op jaarbasis. Deze getallen zijn vertrekpunt
geweest voor de Detailanalyses die Delfl and in
2007 heeft uitgevoerd. Er zijn een paar redenen geweest
waarom we gemeend hebben in te grijpen op de brongegevens
(ERC-KRW, Waternood):
•
•
Het hydrologische systeemgedrag van een waterlichaam
verschilt over de seizoenen, of zelfs binnen een
seizoen, afhankelijk van of het nat of droog is. Veel
emissies zijn neerslaggerelateerd, zoals drainage uit de
bodem of inloop vanuit regenwaterriolen. Inlaat van
water vindt voornamelijk in het zomerhalfjaar plaats,
de bulk van de afvoer echter weer in het winterhalfjaar.
Daarom hebben we het noodzakelijk gevonden aan de
uitgangsgetallen een tijdsvariatie toe te kennen. Het
liefst door een emissie van een (groep) bron(nen) te relateren
aan een “bron van water” uit het hydrologische
model. Anders op basis van literatuur.
Daarbovenop hebben we voorafgaande aan het kwantifi
ceren van effecten van maatregelen en ontwikkelingen
al een doorkijk gemaakt naar de soort maatregelen
en ontwikkelingen, waarvan we de effecten
willen kwantifi ceren. Denk hierbij aan bijvoorbeeld
het veranderen van gemengd gerioleerd gebied in ge-
•
•
149
scheiden gerioleerd gebied. Of verandering van areaal
landbouw in natuur of recreatiegebied. Dit heeft ertoe
geleid dat we kentallen uit ERC en Waternood hebben
omgerekend naar oppervlakte gerelateerde eenheden.
Waar dit niet mogelijk bleek zijn de getallen vervangen
door literatuurwaarden of meetgegevens. Bijvoorbeeld
de onderverdeling van vrachten naar type rioolstelsel
bleek niet te extraheren uit de ERC database,
waarop besloten is terug te vallen op gemeten stofconcentraties
in de verschillende typen rioolstelsels.
Ook inlaten van de buiten naar het waterlichaam zijn
een voorname bron. Deze zijn gekwantifi ceerd door
het ingelaten volume (een resultaat uit modelberekeningen)
te vermenigvuldigen met gemeten stofconcentraties.
Het kwantifi ceren van de stofvrachten is gedaan met
een combinatie aan modellen. Meerdere emissiebronnen
zijn hierbij samengevoegd en gerelateerd aan modelknopen
in het neerslag-afvoer model (SOBEK-RR) of
hydrodynamisch model (SOBEK-CF).
Waterkwaliteit
De verzamelde emissiegegevens met tijdverdeling samen
met de hydrologie geven inzicht in de stofstromen over het
jaar binnen de waterlichamen. In het modelinstrumenta-

ium van Delfl and zit ook een waterkwaliteitsmodel, SOBEK-
WQ, waarmee inzicht gekregen kan worden in de rol van
processen in het oppervlaktewater versus stoftransport.
Het model rekent de resulterende stofconcentraties in de
waterlichamen uit. Het huidige model concentreert zich
vooral op transport van stoffen en kent een eenvoudige
proceskinetiek. Met het model is het mogelijk inzicht te
krijgen in dynamiek en verspreiding van de stoffen chloride,
stikstof, fosfor, koper, lood, nikkel en zink binnen het
beheergebied.
Binnen de waterlichamen zijn monsters genomen om
stofconcentraties vast te stellen. Door de gemeten gehaltes
te vergelijken met de door het model berekende concentraties
wordt inzicht gegeven in de kwaliteit van de
emissiegegevens (en de juistheid van de hydrologie).
Kwantifi ceren effecten van maatregelen
Goed begrip van ons huidige watersysteem, van neerslag
afvoer tot aan stofconcentraties, stelt ons in staat
betere uitspraken te doen over de effecten van toekomstige
maatregelen op de toekomstige waterkwaliteit in
onze waterlichamen. Randvoorwaarde hierbij is wel dat
het voldoende mogelijk moet zijn de maatregelen op een
valide manier te vertalen naar een ingreep in het model.
Aan deze randvoorwaarde is voldaan door zoveel mogelijk
gebruik te maken van een geïntegreerd modelinstrumentarium
(in dit geval SOBEK) en waar dat niet zo is (voor
emissies) deze zodanig te ontwerpen dat deze optimaal
aansluit op dat instrumentarium.
Met het instrumentarium zijn analyses uitgevoerd voor
verschillende soorten maatregelen en situaties, zoals:
-
-
-
-
-
Meteorologisch gemiddelde, natte en droge jaren.
Huidige gebiedsinrichting en autonome inrichting
Autonome ontwikkelingen als aansluiten glastuinbouw
op (druk)riool, effect van huidig mestbeleid,
uitvoeren basisinspanning in stedelijk gebied.
Verschillende inlaatscenario’s (vanuit Brielse meer of
gemaal Dolk voor de boezem, of inlaatvarianten voor
de polders).
Peilopzet – en fl exibel peilbeheer scenario’s.
De resultaten zijn geanalyseerd en getoetst aan de gedefi
nieerde normen.
150
1.4 Overzicht doorgerekende scenario’s
In deze paragraaf is een overzicht opgenomen van de
doorgerekende scenario’s per watersysteemanalyse per
waterlichaam. Zeer beknopt is een opsomming gegeven
van de doorgevoerde maatregelen per scenario in het model
en de aannames die daarbij zijn gemaakt.
In algemene zin is er onderscheid gemaakt in een huidige
en een autonome situatie. Die is voor alle waterlichamen
vergelijkbaar. Vervolgens is per waterlichaam / watersysteemanalyse
een eigen serie doorgerekende scenario’s
opgesteld.
Huidige situatie (0AA)
Basis zijn de ABC modellen.
Ingrepen in het ABC boezemmodel wat betreft hydrologie:
-
-
-
-
-
-
-
Opgedrukte inlaat vanuit het Brielse Meer en/of Rijnland
Opgedrukte maalstaten op dagbasis voor de boezemgemalen,
sturingsregels voor Schiegemaal en Zaaijer
(de 2 gemalen met de grootste afvoer) en de poldergemalen
Schut- en lekverliezen ontbraken. Deze zijn als constanten
ingevoerd op basis van boezembalansgegevens
uit 1994.
Neerslag op en verdamping uit het boezemwater ontbraken
in het model; deze zijn toegevoegd.
Landgebruik onverhard is van enkel gras gedetailleerder
ingevuld.
Verhard oppervlak is nader geanalyseerd; dit heeft in
wijzigingen heeft geleid. Er is een groter aandeel afgekoppeld
oppervlak geïntroduceerd. In het basis ABC
model ging er een te grote vracht naar de awzi’s.
In en uitlaten zijn gescheiden gemodelleerd (vanwege
een bug in het waterkwaliteitsmodel) om de waterbalans
zuiverder te kunnen analyseren.

Ingrepen in de ABC poldermodellen:
-
-
Inlaten toegevoegd en “ingeregeld” op basis van registratie
poldergemalen. Feitelijk het opvullen van de
ontbrekende term onder aanname dat de “overige”
posten goed gekwantifi ceerd zijn.
Sturing van de poldergemalen op basis van aan en afslagpeil.
Emissies – waterkwaliteit:
-
-
-
-
-
-
-
-
Emissies uit globale analyse geoperationaliseerd voor
boezem totaal. Basis wordt gevormd door de ERC-KRW
kentallen. Deze zijn echter in de geleverde vorm (massa’s)
meestal ongeschikt voor het kwantifi ceren van effecten
van ingrepen. Daarom zijn de vrachten omgerekend
naar massa per type oppervlak (onverhard gebied,
glastuinbouw, verhard oppervlak en open water).
De emissies zijn toegekend aan (hydrologische stromen
in/op) modelknopen in het neerslag afvoermodel.
Om maatregelen op het gebied van basisinspanning
riolering te kunnen kwantifi ceren zijn de ERC getallen
vervangen door gemeten concentraties in verschillende
typen rioolstelsels (gemengd en (verbeterd) gescheiden).
Om maatregelen op het gebied van landgebruik en
uitspoeling van nutriënten te berekenen is gebruik
gemaakt van kentallen uit NUTRICALC-WATERNOOD, een metamodel
op STONE, dat ook toelevert aan de ERC-KRW. De
NUTRICALC kentallen zijn gerelateerd aan bodemtype (klei,
veen, zand) en landgebruik (agrarisch, natuur, overig).
Stofvrachten over de systeemranden (van de waterbalans)
zijn bepaald op basis van afvoer en concentratie
meetreeksen.
Er is een waterkwaliteitsmodel geoperationaliseerd.
Met dit model is het mogelijk stofstromen in het systeem
te bestuderen en concentraties te relateren aan
bron(groep).
Het model richt zich in eerste instantie op chloride, stikstof,
fosfor. Metalen als zink en koper “liften mee”.
Er is een beperkte proceskinethiek geïntroduceerd.
Stikstof kan netto verdwijnen (denitrifi catie) naar de
atmosfeer Fosfor kan bezinken naar de waterbodem en
daar weer vrijkomen. Beide processen zijn afhankelijk
van temperatuur en waterdiepte. Metalen kunnen bezinken.
Nalevering van metalen uit de waterbodem is
nog niet geïmplementeerd.
Met de modellen is de huidige situatie onderzocht. Toetsing
heeft steeds plaatsgevonden aan beschikbare meetgegevens.
Vervolgens zijn scenario’s bepaald en onderzocht.
Autonome ontwikkeling (1AA)
-
-
-
-
-
-
-
151
Glastuinbouw: Het areaal glas met substraatteelt
wordt 100% aangesloten op (druk)riolering, de (gedraineerde)
grondteelt wordt voor 75% aangesloten.
Daarnaast is er geen verandering in totaal glasareaal.
Wel wordt er in geval nodig nog water onttrokken aan
boezem- of polderwater. In het model is dit gesimuleerd
door het areaal glas te reduceren. De belasting
gaat naar awzi’s en die lozen allen niet op het boezemsysteem.
Het betreft hier zowel proceswater als neerslag
op de kassen.
Landbouw: Het huidig beleid aangaande nutriëntemissies
wordt gevolgd. Dit komt grofweg neer op een
reductie van de N vracht met 20%, P 0% (uitkomst
STONE berekening).
Landbouw: De effecten van “uitfaseren” van areaal
landbouwgrond (omvormen landbouwgrond naar natuur
of stedelijke uitbreidingen) worden geschat op
basis van de “Waterkansenkaart 2030”, het “Regionaal
Structuurplan” en de “RR2020”, tenzij detailinvulling
in bestemmingsplannen beschikbaar is. Dit is op polderniveau
geïmplementeerd in het boezemmodel. In
meer detail in de poldermodellen.
Verhard oppervlak: Conform voorgaande wordt de uitbreiding
van stedelijk areaal geïmplementeerd. Aangenomen
wordt dat deze gebieden alle (verbeterd)
gescheiden gerioleerd zijn, dus afwateren naar polder
of boezemwater toe.
Verhard oppervlak: Uitvoeren basisinspanning (meer
berging in rioolstelsel, wijziging in capaciteit rioolgemalen,
wijziging in type rioolstelsel).
(1) Aanname basisinspanning is geheel uitgevoerd
(2015): De gemiddelde berging in rioolstelsels
neemt toe van 7 naar 9 mm bij een gemiddelde rioolgemaalcapaciteit
van 0.7 mm/uur.
(2) Geschat is dat gemengd gerioleerd stelsel met
gemiddeld 0.5% per jaar wordt afgekoppeld. Aanname:
in totaal wordt 10% van het gemengd gerioleerd
gebied straks afgekoppeld.
(3) Door zuiverende voorzieningen als lamellenafscheiders
en bodempassages treedt een voorzuivering
op. Dit resulteert in een kwaliteitsverbetering
voor (verbeterd) gescheiden gerioleerde stelsels (en
aangenomen ook afgekoppelde delen): N 2 mg/l, P
0.3 mg/l, Cu 0.02 mg/l, Pb 0.02 mg/l, Ni 0.005 mg/l,
Zn 0.20 mg/l.
Buiten werking stellen afvalwaterzuiveringsinstallaties
Berkel en Rodenrijs.
Atmosferische depositie: toekomstige luchtkwaliteit.
Aanname is geen verandering hierin.

-
Randvoorwaarden: toekomstige te verwachten waterkwaliteit
aan de boezemranden. Het betreft hier de
inlaat uit het Brielse Meer, de inlaat Dolk vanuit Rijnland
en de randvoorwaarden als gevolg van Schut en
lekverliezen.
Scenario’s boezem
Uitgangspunt voor de scenario’s is steeds de autonome
ontwikkeling.
Gevoeligheid op de glastuinbouw:
-
-
2BA: Glastuinbouw: open grond teelt 50% aangesloten
in plaats van 75%.
2CA: Glastuinbouw: substraatteelt en open grond
teelt 100% aangesloten. Dit komt neer op een nulemissie
uit de glastuinbouwsector, inclusief neerslag.
Natuurvriendelijke oevers:
-
-
2DA: 100% natuurvriendelijke oever aan 1 kant (overal
25% toename breedte profi el) in de waterlichamen
(vispaaiplaatsen niet meegenomen, want niet goed
kwantifi ceerbaar)
2EA: 30% natuurvriendelijke oever aan 1 kant (overal
7,5% toename breedte profi el)
Doorspoelscenario’s:
-
-
-
-
-
2FA: Veel meer doorspoelen vanuit het Brielse meer
(continu 8 m3/s in de zomer), afvoeren via Vlotwatering
en Parksluizen
2GA: Doorspoelen vanuit Dolk (continu 8 m3/s in de
zomer) in plaats van uit het Brielse Meer, afvoeren
via Vlotwatering en Parksluizen
2HA: Doorspoelen vanuit Brielse Meer en
Dolk (beiden 4 m3/s zomer), afvoeren via
Vlotwatering+Parksluizen
2LA: Alleen nog inlaat in polders voor peilbeheer.
Geen doorspoelen meer.
2NA: Doorspoelen vanuit het Brielse meer (continu 6
m3/s in de zomer), afvoeren 1 m3/s via alle gemalen
van Delfl and met uitzondering van gemaal Westland.
Peilbeheer:
-
2IA: Flexibel peil in regio Midden Delfl and (+10 cm,
-10 cm), inlaat alleen voor peilbeheer, emissies als
autonoom.
152
-
-
2JA: Peilopzet tot 10 cm –maaiveld in Midden Delfland
(landbouw onmogelijk), inlaat alleen voor peilbeheer,
emissies op natuur
2KA: Peilopzet tot 20 cm –maaiveld in Midden Delfland,
inlaat alleen voor peilbeheer, emissies als autonoom
Waterbodem:
-
2OA: Geen nalevering meer mogelijk vanuit de waterbodem.
Meteorologie:
-
0AB/1AB: bovenstaande scenario’s zijn steeds doorgerekend
op gemiddelde hydrologische omstandigheden
(2005). Er is onderzocht of de resultaten
anders zijn in een droog jaar (2006/2003).
Scenario’s polders
Holierhoekse en Zouteveense polder:
-
-
-
-
-
0AA: huidige situatie
1AA: effect autonome ontwikkeling
0AB/1AB: bovenstaande scenario’s zijn steeds doorgerekend
op gemiddelde hydrologische omstandigheden
(2005). Er is onderzocht of de resultaten
anders zijn in een droog jaar (2006/2003).
2BD: Effect aanleg natuurvriendelijke oever en kadeverbetering
langs de Slinksloot.
2CD: Verleggen hoofd inlaat van het gemaal Vlaardingervaart
naar Schipluiden dorp.
Polder Berkel:
-
-
-
-
0AA: huidige situatie
1AA: effect autonome ontwikkeling
0AB/1AB: bovenstaande scenario’s zijn steeds doorgerekend
op gemiddelde hydrologische omstandigheden
(2005). Er is onderzocht of de resultaten
anders zijn in een droog jaar (2006/2003).
2BD: Effect aanleg natuurvriendelijke oever als geformuleerd
voor de polder.

Zuidpolder Delfgauw:
-
-
-
-
-
-
-
0AA: huidige situatie
1AA01: invoer autonome ontwikkeling glastuinbouwsector
1AA02: idem, plus autonome ontwikkeling stedelijk
en landelijk gebied
1AA03: idem, plus autonome ontwikkeling kwaliteit
inlaatwater (dit scenario is autonome ontwikkeling
totaal 1AA)
1AA04: idem, plus kwaliteit inlaatwater conform
norm
0AB/1AB: bovenstaande scenario’s zijn steeds doorgerekend
op gemiddelde hydrologische omstandigheden
(2005). Er is onderzocht of de resultaten
anders zijn in een droog jaar (2006/2003).
2BC: autonome ontwikkeling met afkoppelen deel
van polder van Pijnacker.
153

2. Watersysteemanalyse West- en Oostboezem
2.1 De waterbalans
De waterbalansen op twee verschillende niveaus, te weten
op afwateringseenheid niveau en op oppervlaktewaterniveau,
op basis van de meteorologie van 2005 zijn gepresenteerd
in tabel 2.1.
2.2 Herkomstanalyse
In deze studie zijn herkomstberekeningen uitgevoerd.
Hiermee is inzicht gekregen hoe het water op iedere tijd
en locatie is samengesteld uit water met verschillende
herkomst. Het aandeel dat water van een bepaalde bron
heeft in het totaal, noemen we de ‘fractie’.
In deze toepassing is onderscheid gemaakt in water met
de volgende herkomst:
•
Schut- en lekverlies: dit is water dat de boezem binnenkomt
door schuttingen en lekkage door sluisdeuren.
Merk op dat alle schut- en lekverliezen uit de Nieuwe
Waterweg afkomstig zijn, en dat daardoor de chloride-
Tabel 2.1a: De waterbalans van Delfl ands afwateringseenheid boezem (voor 2005)
Tabel 2.1b: De oppervlaktewaterbalans van Delfl ands boezem (voor 2005)
154
•
•
•
•
concentraties van de fractie schut- en lekverlies hoog
zullen zijn. Overigens treedt er ook schut- en lekverlies
op aan de grenzen met Rijnland en Schieland, maar dit
zijn uitgaande posten, en vormen dus geen aandeel in
de samenstelling van Delfl ands water.
Inlaat Brielse meer: water dat door Delfl and wordt ingelaten
vanuit het Brielse meer. Dit gebeurt via een
pijpleiding die onder de Nieuwe Waterweg doorloopt.
Water uit het Brielse meer is van een goede kwaliteit.
Inlaat Rijnland: water dat door Delfl and wordt ingelaten
vanuit het naburige hoogheemraadschap van
Rijnland. Het inlaatpunt, gemaal de Dolk, ligt ter hoogte
van Leidschendam.
Neerslag Boezem: neerslagwater dat direct op de boezem
valt.
Oostboezem Haagland: water dat afkomstig is uit het
Noordwestelijke kwadrant van het beheersgebied: de
regio Den Haag. Omdat dit een verstedelijkt gebied is
hebben we de fractie een roodachtige kleur gegeven.
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Inlaat Brielse meer 9,0 2,6% Lozing boezemgemalen -119,5 -34,8%
Inlaat Den dolk 0,0 0,0% Lozing op buitenwater + RWA awzi -21,1 -6,1%
Kwel 12,6 3,7% Wegzijging -14,7 -4,3%
Schut en lekwater 16,6 4,8% Schut en lekwater -3,3 -1,0%
DWA Berkel+Rodenrijs 0,6 0,2% Verdamping boezem -4,0 -1,2%
Neerslag boezem 4,6 1,3% Verdamping verhard gebied -16,3 -4,8%
Neerslag polders 300,4 87,4% Verdamping onverhard gebied -134,3 -39,1%
Verdamping/gebruik kassen -14,8 -4,3%
Verdamping open water polders -11,0 -3,2%
Onttrekking Schieland 0,0 0,0%
Bergingsverandering -3,1 -0,9%
Sluitfout -1,7 -0,5%
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Inlaat Brielse meer 9,0 5,0% Lozing boezemgemalen -123,4 -68,6%
Inlaat Den dolk 0,0 0,0%
Schut en lekwater 16,57 9,2% Schut en lekwater -3,3 -1,9%
Oostboezem Haagland 32,3 17,9% Oostboezem Haagland -8,7 -4,8%
Oostboezem Oostland 49,8 27,7% Oostboezem Oostland -19,0 -10,6%
Westboezem Westland 28,4 15,8% Westboezem Westland -6,6 -3,7%
Westboezem Midden-Delfl and 39,2 21,8% Westboezem Midden-Delfl and -14,7 -8,2%
Neerslag boezem 4,6 2,6% Verdamping boezem -4,0 -2,2%
Onttrekking Schieland 0,0 0,0%
Bergingsverandering 0,0
Sluitfout 0,0
Totaal 179,7 -179,8

•
•
•
Oostboezem Oostland: water dat afkomstig is uit het
Noordoostelijke kwadrant van het beheersgebied: het
gebied rond Delft en Pijnacker.
Westboezem Westland: water dat afkomstig is uit het
Zuidwestelijke kwadrant van het beheersgebied: het
kassengebied. Deze fractie hebben we geel gekleurd.
Westboezem Midden-Delfl and: water dat afkomstig
is uit het Zuidoostelijke kwadrant van het beheersgebied.
Tot slot is er nog een fractie “Initieel”: water dat bij het
begin van de simulatieberekening al in de modelschematisatie
aanwezig was, en waarvoor we dus geen herkomst
kunnen vaststellen. De snelheid waarmee deze fractie verdwijnt,
is overigens een goede indicator voor de verblijftijd
van het water in de boezem.
Enkele karakteristieke herkomstfi guren voor de boezem
zijn gepresenteerd in fi guur 2.2.
Opvallend is dat in aandeel een vrij hoog percentage
schut- en lekwater in de Oostboezem wordt aangetroffen.
Figuur 2.2: Karakteristieke herkomstfi guren in de boezem (voor 2005)
De schattingen zijn gebaseerd op onderzoek uit de jaren
negentig, maar zouden ook momenteel niet onrealistisch
zijn. De hoeveelheid schut- en lekwater bij de Parksluizen
overstijgt in de zomermaanden ruimschoots de hoeveelheid
die er wordt uitgemalen. Dit is de verklaring voor het
grote aandeel gedurende de zomerperiode in de zuidelijke
Schie. Omdat dit zelden leidt tot hoge chlorideconcentraties,
wordt vermoedelijk in de schutkolk water uit de
“zoete bovenlaag” in de Nieuwe Waterweg “aangezogen”.
Daarmee heeft Delfl and geluk.
Water blijft goeddeels in de eigen “zone” hangen. Haags
water in Den Haag, Midden Delfl and vooral in Midden
Delfl and en Westland water vooral in het Westland.
Inlaat vanuit het Brielse meer wordt nauwelijks aangetroffen
in de Oostboezem. Het komt vooral ten goede aan
het Westland. De sturende factor hierin is inzet van gemaal
Vlotwatering.
155

2.3 Resultaten stofstroomanalyse op boezemniveau
Stikstof
In de fi guren 2.2a-c zijn een drietal karakteristieke belastingprofi
elen voor Delfl ands boezemgebied als totaal gepresenteerd
voor respectievelijk de huidige, de autonome
situatie en voor een doorspoelvariant.
Figuur 2.2a: Belastingprofi el stikstof naar bron in de huidige situatie (0AA,
totaal 1128 ton)
Figuur 2.2b: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie
(1AA, totaal 522 ton)
156
Figuur 2.2c: Belastingprofi el stikstof naar bron in doorspoelscenario 2HA
(2HA, totaal 759 ton)
De belangrijkste bron van stikstof is de glastuinbouwsector,
bijna 50%. In oppervlakte uitgedrukt beslaat het aantal
hectare glas ongeveer 13% van het boezemstelsel. Naar
verhouding levert deze bron dus een zeer forse emissie.
Vooral in het Westland (Westboezem) zal deze bron dominant
zijn. Autonoom beleid is dat de glastuinbouw aangesloten
wordt op het riool. Na realisatie hiervan zal de
emissie vanuit de glastuinbouw op het open water naar
verwachting fors afnemen.
De tweede bron van stikstof in de huidige situatie betreft
uitspoeling uit de bodemkolom (circa 30%). Iets minder
dan de helft van het onverharde oppervlak in Delfl and is
in gebruik als landbouwgrond. Autonome ontwikkeling in
het gebied is een gedeeltelijk “uitfaseren van landbouw”
door groenontwikkeling en uitbreiding van het oppervlak
stedelijk gebied, beiden met een lagere emissie. Daarnaast
zal de emissie uit de landbouw afnemen als gevolg
van autonoom mestbeleid. De autonome ontwikkeling in
dit gebied zal een reduceren van de stikstofvracht vanuit
de bodem inhouden. Ondanks al deze te verwachten
reducties in absolute zin zal bodemuitspoeling naar verwachting
de “rol” van belangrijkste bron in relatieve zin
overnemen van de glastuinbouwsector (zie fi guur 2.2b).
Als gevolg van natuurlijke processen (denitrifi catie) verdwijnt
er veel stikstof uit het oppervlaktewater (ongeveer
1/3 deel). Dit is (o.a.) een temperatuurgerelateerd natuurlijk
fenomeen. Hoe langer de verblijftijd, hoe meer ondie-

pe sloten met anaërobe waterbodems, hoe meer natuurvriendelijke
oevers, des te meer stikstof zal er verdwijnen.
Met een jaargemiddeld verdwijnen van circa 1/3 deel mag
verwacht worden dat het procesmatig verdwijnen van
stikstof (naar de atmosfeer; de karakteristieke luchtbelletjes
in het oppervlaktewater) in het zomerhalfjaar circa
50% bedraagt.
Bij de doorgerekende extreme doorspoelscenario’s (bijvoorbeeld
fi guur 2.2c) neemt de belasting van het systeem
weer toe (en de verblijftijd af) als gevolg van de grotere
inlaat.
Regionaal en lokaal kunnen zich grote verschillen voordoen,
zowel in de huidige als in de autonome situatie.
Dit wordt geïllustreerd door fi guur 2.3. In deze fi guur zijn
profi elen van zomergemiddelde stikstofconcentraties gepresenteerd
voor de huidige situatie en de autonome situatie.
Duidelijk zichtbaar is de forse verbetering die zich voordoet
in de autonome ontwikkeling. In de huidige situatie
springt vooral het Westland eruit als gebied waar de norm
(1.8 mg N/l) het meest overschreden wordt. Zomergemiddelde
concentraties boven de 6 mg/l zijn hier eerder regel
dan uitzondering. In de autonome situatie zien we dat als
gevolg van emissiereductie uit de glastuinbouw in combinatie
met doorspoelen in deze regio voor een groot deel
zelfs de norm haalbaar is. De norm lijkt ook realiseerbaar
in de regio Haagland. Normoverschrijding blijft in Midden
Delfl and, de regio Delft en in de Schie.
Figuur 2.3: Zomergemiddeld stikstofprofi el voor scenario 0AA (huidig 2005; linker fi guur) en 1AA (autonoom 2005; rechter fi guur)
157

Fosfor
In de fi guren 2.4a-c zijn een drietal karakteristieke belastingprofi
elen voor Delfl ands boezemgebied als totaal gepresenteerd
voor respectievelijk de huidige, de autonome
situatie en voor een doorspoelvariant.
Belangrijkste bronnen van fosfor in de huidige situatie be-
Figuur 2.4a: Belastingprofi el fosfor naar bron in de huidige situatie (0AA,
totaal 120 ton)
Figuur 2.4b: Belastingprofi el fosfor naar bron in de autonome situatie (1AA,
totaal 70 ton)
158
Figuur 2.4c: Belastingprofi el fosfor naar bron in doorspoelscenario 2HA
(2HA, totaal 95 ton)
treffen uitspoeling uit de bodem (circa 45%) en emissies
vanuit de glastuinbouwsector (circa 40%), gezamenlijk
goed voor meer dan 80% van de huidige belasting van het
oppervlaktewater.
Van de uitspoeling uit de bodemkolom levert als landbouwgrond
in gebruik zijnde percelen de belangrijkste
bijdrage. Circa de helft van het onverharde oppervlak in
Delfl and is in gebruik als landbouwgrond, circa tweederde
van de belasting uit onverhard gebied is hieruit afkomstig.
Autonome ontwikkeling in het gebied is een gedeeltelijk
“uitfaseren van landbouw” door groenontwikkeling
en uitbreiding van het oppervlak stedelijk gebied, beiden
met een lagere emissie. Daarnaast zal de emissie uit de
landbouw afnemen als gevolg van autonoom mestbeleid.
De autonome ontwikkeling in dit gebied zal een reduceren
van de stikstofvracht vanuit de bodem inhouden (als
gevolg van ander grondgebruik en gereduceerd onverhard
oppervlak).
De glastuinbouwsector beslaat in hectares circa 13% van
het oppervlak van Delfl and, de totale emissiebijdrage
bedraagt circa 40%. Naar rato van oppervlak is glastuinbouw
daarom de voornaamste bron. Autonoom beleid is
dat de glastuinbouw aangesloten wordt op het riool. Na
realisatie hiervan zal de emissie vanuit de glastuinbouw
op het open water naar verwachting fors afnemen.
De derde bron betreft afspoeling van het verhard opper-

vlak exclusief het deel dat naar awzi’s verdwijnt.
Inlaat, inclusief schut- en lekverliezen, is nu nog een kleine
bron. Doorgerekende doorspoelscenario’s (zie bijvoorbeeld
fi guur 2.4c) laten zien dat bij doorspoelen deze bron aan
relevantie toeneemt. Zeker indien wordt ingelaten vanuit
Rijnland.
Netto verdwijnt er in Delfl and als gevolg van processen
circa 5% van de fosfor belasting op het oppervlaktewatersysteem
naar de waterbodem. Dit komt neer op een netto
verdwijnen in de winterperiode en een netto naleveren in
de zomermaanden. Behalve temporele variatie zal ook de
geografi sche variatie zeer groot zijn. In een veenpolder als
de Holierhoekse en Zouteveensepolder is op jaarbasis een
netto naleveren van meer dan ruim 65% gevonden, terwijl
in een diepe droogmakerij er op jaarbasis juist 25% verdwijnt
(zie hiervoor ook de resultaatbeschrijvingen van de
kleine waterlichamen).
Regionaal en lokaal kunnen zich grote verschillen voordoen,
zowel in de huidige als in de autonome situatie.
Figuur 2.5 illustreert dit. In deze fi guur zijn zomergemiddelde
fosfor concentratieprofi elen gepresenteerd voor de
huidige situatie en de autonome situatie.
Duidelijk zichtbaar is de forse verbetering die zich voordoet
in de autonome ontwikkeling. In de huidige situatie
wordt in vrijwel de hele boezem niet aan de norm voldaan
(0.3 mg P/l), maar springt vooral de hele Westboezem
en regio Delft eruit. Zomergemiddelde concentraties
boven de 1 mg P/l zijn hier heel normaal. In de autonome
situatie zien we dat als gevolg van emissiereductie de gestelde
norm dichterbij komt maar nog vrijwel nauwelijks
gehaald wordt. De grootste sprong voorwaarts wordt gevonden
in de regio Westland. Midden Delfl and en de regio
Delft blijven een knelpunt.
Figuur 2.5:.Zomergemiddeld fosfor profi el voor scenario 0AA (huidig 2005; linker fi guur) en 1AA (autonoom 2005; rechter fi guur)
159

Chloride
In de fi guren 2.6a-c een drietal karakteristieke belastingprofi
elen voor Delfl ands boezemgebied als totaal gepresenteerd
voor respectievelijk de huidige, de autonome
situatie en voor een doorspoelvariant.
Figuur 2.6a: Belastingprofi el chloride in de huidige situatie (0AA, totaal 19
miljoen kg)
Figuur 2.6b: Belastingprofi el chloride in de autonome situatie (1AA, totaal
17 miljoen kg)
160
Figuur 2.6c: Belastingprofi el chloride in doorspoelscenario 2HA (2HA, totaal
32 miljoen kg)
De belangrijkste chloridebronnen in de huidige situatie
zijn uitspoeling uit de bodem en schut- en lekverliezen.
Waar schut- en lekverliezen als “in-post” nog geen 5%
van de waterbalans uitmaakt, bepaalt het voor circa 35%
de chloridebalans. Het grootste deel hiervan komt bij de
Parksluizen het beheergebied van Delfl and binnen, wat
tot een zoutgradiënt over de Schie leidt. Deze “zoutindringing”
is terug te dringen door beperken van schut- en
lekverliezen, “slimmere” inzet van gemaal Parksluizen (of
Schiegemaal), of een grotere hoeveelheid doorspoelen,
ook na de zomer. De hoogste chlorideconcentraties onder
reguliere omstandigheden (2003 betrof een uitzonderlijk
geval) worden opvallend genoeg vaak gevonden in de periode
oktober - november. In deze periode wordt gemaal
Parksluizen minder ingezet, waardoor schutverliezen
naar binnen toe dominant kunnen worden. Een tweetal
voorbeeldprofi elen voor de huidige situatie zijn te zien in
fi guur 2.7.

Figuur 2.7: Gemiddeld (links) en maximaal (rechts) chlorideprofi el voor scenario 0AA (huidig, 2005)
De berekening van de autonome ontwikkeling laat een
afname van de belasting zien met zo’n 10%, voornamelijk
veroorzaakt door afkoppeling van de glastuinbouwsector.
Of dit realistisch is valt te betwijfelen. Effecten van een
eventueel stoppen van de grondwateronttrekking door
DSM en toename van de verzilting aan de systeemranden
(bijv voor schut- en lekverliezen) is niet in de analyse meegenomen
en kunnen deze afname teniet doen of zelfs leiden
tot een toename. Chloride is geen aandachtsstof voor
de KRW en daarom verder buiten beschouwing gelaten.
Bij de doorspoelscenario’s neemt de belasting vaak weer
fors toe als gevolg van de grotere inlaat. In fi guur 2.6c
is een van de doorgerekende varianten gepresenteerd,
waarin de belasting van 17 kiloton toeneemt tot 32 kiloton.
De toename komt geheel ten laste van inlaat uit Brielse
meer en Rijnland.
161

2.4 Resultaten stofconcentraties Westboezem
In de Westboezem zijn een drietal KRW meetpunten gedefi
nieerd. De resultaten van de detailanalyse zijn getoetst
aan de individuele metingen op deze locaties en gewogen
gemiddeld.
Stikstof
[mg N/l] of [ton]
Referentie metingen huidig
(2005-2006)
Jaarvracht
boezem
totaal
[ton]
162
Stikstof
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 2.2.
Westland Midden-
Delfl and
OW004001
Zweth
Dorpskade
zomer [mg
N/l]
OW056000
Groote
Gantel
zomer [mg
N/l]
OW026000
Vlaardingervaart
zomer [mg
N/l]
Westboezem
gewogen
zomer
[mg/l]
6.4 6.7 5.8 6.3 6.4
0AA: huidig 2005 1160 6.0 6.9 6.4 6.5 6.1
0AB: huidig 2006 1156 5.4 6.4 5.8 5.9
1AA: autonoom 2005 = REFERENTIE 546 2.5 2.4 3.5 2.8 2.9
1AB: autonoom 2006 549 2.0 2.1 2.6 2.2
2BA: gevoeligheid glas 1 602 2.7 3.0 3.6 3.1 3.1
2CA: gevoeligheid glas 2 (0 emissie) 486 2.3 1.9 3.4 2.5 2.7
2DA: 100% realisatie natuurvriendelijke
oevers
544 2.2 2.1 3.1 2.5 2.6
2EA: 30% realisatie natuurvriendelijke
oevers
544 2.4 2.3 3.4 2.7 2.8
2FA: extra spoelen Brielse meer 753 2.0 2.0 2.6 2.2 2.5
2GA: extra spoelen Dolk 805 2.2 2.2 2.9 2.4 2.7
2HA: extra spoelen Brielse meer +
Dolk
779 2.1 2.1 3.0 2.4 2.7
2IA: Flexibel peilbeheer Midden-
Delfl and
2JA: peilopzet 10cm-mv Midden-
Delfl and
2KA: peilopzet 20cm-mv Midden-
Delfl and
2LA: inlaat polders enkel voor peilbeheer
543 2.4 2.4 2.9 2.6 2.7
510 2.4 2.4 2.8 2.5 2.7
542 2.4 2.4 3.0 2.6 2.7
543 2.2 2.2 2.6 2.3 2.6
2NA: gedistribueerd extra spoelen 683 2.0 2.0 2.4 2.1 2.5
2XX: wegvangen vis 546 2.2 2.1 3.2 2.5 2.6
Tabel 2.2: Stikstof in de Westboezem per scenario
Norm: 1.8 mg N/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, oranje voldoet niet aan normtoetsing, geel voldoet bijna aan normtoetsing
Westboezem
gewogen
jaar
[mg/l]

Figuur 2.8: De scenario’s tegen het licht gehouden voor stikstof (zomergemiddelde)
stikstof totaal in mgN-l
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
jan-05
Figuur 2.9: Concentratieprofi elen voor stikstof in de diverse scenario’s
jan-06
163
norm 1.8
0AA: Huidig 2005
0AB: Huidig 2006
Meetgegevens gewogen Westland
Meetgegevens gewogen Midden
Delfland
1AA: Autonoom 2005
1AB: Autonoom 2006
2DA: NVO's 100% 2005
2FA: Doorspoel Brielse Meer 2005
2IA: Flexpeil Miden Delfland 2005
2NA: Gedistribueerd doorspoelen 2005

In fi guur 2.8 zijn de resultaten van alle doorgerekende scenario’s
en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 2.9 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
In geen van de scenario’s wordt in de Westboezem de norm
gehaald. Wel mag uitgegaan worden van ruimschoots een
halvering van de stikstofconcentraties ten opzichte van de
huidige situatie.
De zomerhalfjaargerelateerde norm wordt niet bereikt
als gevolg van hoge concentraties in de maanden april en
mei. In deze maanden is de uitspoeling van nutriënten uit
de bodem nog hoog en is als gevolg van een nog lagere
watertemperatuur het verdwijnen als gevolg van processen
nog relatief laag. In de rest van de zomerperiode
wordt de norm wel degelijk bereikt.
Doorspoelen resulteert in lagere stikstofconcentraties,
maar tegelijkertijd neemt zowel de belasting van het oppervlaktewater
als de afwenteling naar buiten er door
toe. Gedistribueerd doorspoelen resulteert voor stikstof
in het beste resultaat. Bij doorspoelen wordt ook het
zelfreinigende vermogen van het eigen watersysteem
minder benut. Het is daarom maar zeer de vraag of verhoogd
doorspoelen als duurzame maatregel kan worden
bestempeld.
De invloed van natuurvriendelijke oevers op de stikstofconcentraties
in de boezem is klein. Dit valt binnen de
verwachting. De positieve bijdrage van inrichting van natuurvriendelijke
oeverzones moet vooral gezocht worden
in verbetering van habitat geschiktheid voor ecologie.
De invloed van peilbeheersmaatregelen op de stikstofconcentraties
in de boezem is klein.
164
De kalibratie van het model op de huidige situatie van
2005 is beoordeeld als goed. De verifi catie op 2006 laat in
de zomermaanden lagere berekeningsresultaten zien dan
daadwerkelijke metingen.
Een belasting van 1100 ton stikstof per jaar komt bij een
open water oppervlak (in polders en boezem) van 2110 ha
overeen met circa 52 g/m 2 /jaar. In 2005 gaat er exclusief
verdamping zo’n 145 miljoen m 3 water door boezem en
polderwater om. Bij een belasting van 1100 ton stikstof
per jaar komt dit grofweg overeen met een gemiddelde
jaarconcentratie van 7.6 mg/l voor het oppervlaktewater
in Delfl and (polder en boezem). In de autonome situatie
halveert de belasting ongeveer, wat resulteert in een gemiddelde
jaarconcentratie onder de 4 mg/l.

Fosfor
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 2.3.
Fosfor
[mg P/l] of [ton]
Jaarvracht
boezem
totaal
[ton]
Westland Midden
Delfl and
OW004001
Zweth
Dorpskade
zomer [mg
N/l]
165
OW056000
Groote Gantel
zomer [mg
N/l]
OW026000
Vlaardingervaart
zomer [mg
N/l]
Westboezemgewogen
zomer
[mg/l]
Referentie metingen huidig (2005-2006) 1.18 1.15 1.00 1.09 0.97
0AA: huidig 2005 121 1.00 1.02 1.24 1.09 0.89
0AB: huidig 2006 122 0.86 0.84 1.06 0.92
1AA: autonoom 2005 = referentie 74 0.58 0.46 0.95 0.67 0.57
1AB: autonoom 2006 73 0.38 0.33 0.62 0.45
2BA: gevoeligheid glas 1 79 0.60 0.54 0.96 0.70 0.60
2CA: gevoeligheid glas 2 (0 emissie) 69 0.55 0.39 0.95 0.63 0.55
2DA: 100% realisatie natuurvriendelijke
oevers
Westboezemgewogen
jaar
[mg/l]
74 0.52 0.43 0.89 0.61 0.53
2EA: 30% realisatie natuurvriendelijke oevers 74 0.56 0.45 0.93 0.65 0.56
2FA: extra spoelen Brielse meer 86 0.18 0.16 0.55 0.30 0.34
2GA: extra spoelen Dolk 110 0.34 0.38 0.59 0.44 0.42
2HA: extra spoelen Brielse meer + Dolk 98 0.28 0.28 0.76 0.44 0.43
2IA: Flexibel peilbeheer Midden-Delfl and 74 0.57 0.46 0.75 0.59 0.53
2JA: peilopzet 10cm-mv Midden-Delfl and 65 0.57 0.46 0.71 0.58 0.53
2KA: peilopzet 20cm-mv Midden-Delfl and 73 0.57 0.46 0.78 0.61 0.53
2LA: inlaat polders enkel voor peilbeheer 74 0.52 0.44 0.68 0.55 0.51
2NA: gedistribueerd extra spoelen 79 0.22 0.16 0.32 0.24 0.30
2XX: wegvangen vis 74 0.48 0.36 0.85 0.57 0.47
Tabel 2.3: Fosfor in de Westboezem per scenario
Norm: 0.3 mg P/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, geel voldoet bijna aan norm, oranje voldoet niet aan norm

Figuur 2.10: De scenario’s tegen het licht gehouden voor fosfor
fosfor totaal in mgP-l
1,5
1,4
1,3
1,2
1,1
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
jan-05
jan-06
Figuur 2.11: Concentratieprofi elen fosfor in de diverse scenario’s.
166
norm 0.3
0AA: Huidig 2005
0AB: Huidig 2006
Meetgegevens gewogen Westland
Meetgegevens gewogen Midden
Delfland
1AA: Autonoom 2005
1AB: Autonoom 2006
2DA: NVO's 100% 2005
2FA: Doorspoel Brielse Meer 2005
2IA: Flexpeil Miden Delfland 2005
2NA: Gedistribueerd doorspoelen 2005

In fi guur 2.10 zijn de resultaten van alle doorgerekende
scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 16 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Een belasting van 120 ton fosfor per jaar komt bij een open
water oppervlak (in polders en boezem) van 2110 hectare
overeen met circa 6 g/m 2 /jaar. Water met een dergelijke
hoge belasting valt te kwalifi ceren als zeer eutroof. In 2005
gaat er exclusief verdamping zo’n 145 miljoen m 3 water
door boezem en polderwater om. Bij een belasting van 125
ton fosfor per jaar komt dit overeen met een jaargemiddelde
oppervlaktewater concentratie (in boezem en polder)
van 0.9 mg/l.
Ook in de autonome situatie bedraagt de belasting nog
een kleine 4 g/m 2 /jaar, wat overeenkomt met een geschat
jaargemiddeld concentratieniveau van iets minder dan
0.6 mg/l.
De waargenomen concentraties in Delfl ands boezem en
polderwater zijn in de zomermaanden momenteel fors
hoger (gemiddeld circa 1 mg/l) dan de huidige MTR (0.15
mg P/l) en de voorgestelde norm van 0.3 mg P/l. Bij huidig
beheer dient de emissiereductie circa twee keer zo
hoog te zijn dan nu uit autonoom beleid voortvloeit. Het
is maar zeer de vraag of dit een realistisch gegeven is. De
“achtergrondbelasting” uit veengebieden levert een forse
bijdrage aan de autonome belasting.
De invloed van natuurvriendelijke oevers op de fosforconcentraties
in de boezem is klein. Dit valt binnen de
verwachting. De positieve bijdrage van inrichting van natuurvriendelijke
oeverzones moet vooral gezocht worden
in verbetering van habitat geschiktheid voor ecologie.
Ook de invloed van peilbeheersmaatregelen op de fosforconcentraties
in de boezem is klein.
De kalibratie van het model op de huidige situatie van
2005 is voor de Westboezem beoordeeld als redelijk. De
verifi catie op 2006 laat in de zomermaanden lagere berekeningsresultaten
zien dan daadwerkelijke metingen. Dit
valt waarschijnlijk toe te schrijven aan niet gemodelleerde
heterogeniteit in fosforemissies uit de glastuinbouwsector
in de nabijheid van de KRW referentiepunten (Westland)
en een grotere invloed van nalevering van fosfor uit
de waterbodem (in de omgeving) van de Vlaardingervaart
dan in het model beschreven. In het boezemmodel is namelijk
in tegenstelling tot de detailmodellen van de klei-
ne waterlichamen uitgegaan van uniforme emissiegegevens
uit glastuinbouw en een uniforme beschrijving van
de interactie met de waterbodem. In de omgeving van de
Vlaardingervaart bevinden zich meer veengronden dan
elders in Delfl and. Een hogere nalevering uit de waterbodem
in de zomerperiode is dan realistisch.
Uit de fi guren 2.10 en 2.11 blijkt dat bij optimaliseren van
het doorspoelen ondanks een verhoging van de systeembelasting
het mogelijk blijkt aan de norm van 0.3 mg P/l te
voldoen in de Westboezem.
Zonder doorspoelen zien we dat de concentraties in de
zomerperiode hoger zijn dan in de winterperiode. Dit is
tegengesteld aan de waarnemingen voor stikstof. De verklaring
hiervoor is dat er in de winter een netto verdwijnen
van fosfor naar de waterbodem plaatsvindt en in de
zomermaanden niet, of zelfs sprake is van netto nalevering.
De proceskinetiek van fosfor is momenteel dermate
grof in de modellen ingebouwd en de invloed van de
waterbodem is dermate complexe materie dat dit nader
onderzoek vereist, alvorens hier harde conclusies aan te
verbinden.
In de doorspoelvarianten zien we een afname van het
netto verdwijnen. Dit houdt in dat de waterbodem binnen
Delfl and netto minder oplaadt (gunstig), maar dat er
tegelijkertijd ook meer wordt afgewenteld naar “buiten”.
Het is maar zeer de vraag of we verhoogd doorspoelen
daarom kunnen kwalifi ceren als duurzame maatregel.
Afgezien van de (extreme) doorspoelscenario’s is de discrepantie
tussen waargenomen concentraties en norm
voor fosfaat groter dan voor stikstof. Bovendien is de rol
van de waterbodem voor fosfaat een wat onzekere factor.
Voor de KRW volstaat met het oog op het beperken van de
primaire productie (algenbloei) echter het bereiken van
een van beide nutriëntnormen. Het lijkt daarom zinvoller
in te zetten op een limitatie van stikstof voor algenbloei
dan voor fosfaat.
167

2.5 Resultaten stofconcentraties Oostboezem
In de Oostboezem zijn een drietal KRW meetpunten gedefi
nieerd. De resultaten van de detailanalyse zijn getoetst
aan de individuele metingen op deze locaties en gewogen
gemiddeld.
Stikstof
[mg N/l] of [ton]
Referentie metingen huidig
(2005-2006)
Jaarvrachtboezem
totaal
[ton]
168
Stikstof
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 2.4.
Oostland Haagland
OW062008
Schie Kerk
Overschie
zomer [mg
N/l]
OW062002
Schie Kruithuiswg
zomer [mg
N/l]
OW043002
Verversing
Sch.ningen
zomer [mg
N/l]
OW044000
Haagse
Vliet
zomer [mg
N/l]
Oostboezemgewogen
zomer
[mg/l]
3.1 3.4 2.1 2.5 2.8 3.6
0AA: huidig 2005 1160 3.2 4.9 3.2 3.8 3.8 3.8
0AB: huidig 2006 1156 3.4 4.7 2.9 3.4 3.6
1AA: autonoom 2005 = referentie 546 2.6 3.3 2.0 2.2 2.5 2.5
1AB: autonoom 2006 549 2.5 2.8 1.6 1.9 2.2
2BA: gevoeligheid glas 1 602 2.6 3.4 2.0 2.2 2.5 2.5
2CA: gevoeligheid glas 2 (0 emissie)
486 2.6 3.3 2.0 2.2 2.5 2.2
2DA: 100% realisatie natuurvriendelijke
oevers
2EA: 30% realisatie natuurvriendelijke
oevers
544 2.2 3.0 1.6 1.9 2.2 2.4
544 2.5 3.2 1.9 2.1 2.4 2.2
2FA: extra spoelen Brielse meer 753 2.3 2.3 1.7 1.9 2.0 2.4
2GA: extra spoelen Dolk 805 2.4 2.4 2.0 2.2 2.2 2.4
2HA: extra spoelen Brielse meer
+ Dolk
779 2.4 2.4 1.8 1.9 2.1 2.3
2IA: Flexibel peilbeheer Midden-
Delfl and
2JA: peilopzet 10cm-mv Midden-
Delfl and
2KA: peilopzet 20cm-mv Midden-
Delfl and
2LA: inlaat polders enkel voor peilbeheer
543 2.6 3.2 1.9 2.2 2.5 2.5
510 2.6 3.2 1.9 2.2 2.5 2.5
542 2.6 3.2 1.9 2.2 2.5 2.5
543 2.6 2.9 1.9 2.1 2.4 2.4
2NA: gedistribueerd extra spoelen 683 2.9 2.7 1.9 2.1 2.4 2.4
2XX: wegvangen vis 546 2.3 3.0 1.7 2.0 2.3 2.2
Tabel 2.4: Stikstof in de Oostboezem per scenario
Norm: 1.8 mg N/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, oranje voldoet niet aan normtoetsing
Oostboezemgewogen
jaar
[mg/l]

Figuur 2.12: De scenario’s tegen het licht gehouden voor stikstof
Figuur 2.13: Concentratieprofi elen voor stikstof in de diverse scenario’s
169

In fi guur 2.12 zijn de resultaten van alle doorgerekende scenario’s
en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 2.13 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
In geen van de scenario’s wordt in de Oostboezem de norm
gehaald. Wel mag uitgegaan worden van ruimschoots een
halvering van de stikstofconcentraties ten opzichte van de
huidige situatie.
De kalibratie van het model op de huidige situatie van
2005 is beoordeeld als goed voor het Oostland en matig
voor Haagland. De metingen in Haagland vallen lager
uit dan het model laat zien. Mogelijk (en waarschijnlijk)
wordt dit veroorzaakt door verouderde grondgebruikinformatie
in het basismodel en/of de basisinspanning voor
verhard oppervlak is in de regio Den Haag in verder gevorderd
stadium dan Delfl and gemiddeld en/of de kentallen
voor riooluitloop (waarvan bekend is dat ze een grote
spreiding vertonen) zijn te hoog voor deze regio. Als voorbeeld
van grondgebruikinformatie kan genoemd worden
dat de stedelijke uitbreidingen in de regio Ypenburg nog
als landbouwgrond geregistreerd staan in het basismodel.
Als we er vanuit gaan dat de regio Den Haag al grotendeels
getransformeerd is richting de in het model als
autonoom beschreven situatie komen de metingen veel
beter overeen met de berekeningen.
170
De zomerhalfjaargerelateerde norm wordt vooral niet
bereikt als gevolg van hoge concentraties in de maanden
april en mei. In deze maanden is de uitspoeling van nutrienten
uit de bodem nog hoog en is als gevolg van een nog
lagere watertemperatuur het verdwijnen als gevolg van
processen nog relatief laag. In tegenstelling tot de Westboezem
wordt ook de rest van de zomerperiode wordt de
norm niet bereikt.
Doorspoelen heeft in de doorgerekende varianten in de
Oostboezem minder effect dan in de Westboezem. Doospoelen
vanuit het Brielse meer en uitmalen bij Parksluizen
heeft het grootste effect.
De invloed van natuurvriendelijke oevers op de stikstofconcentraties
in de boezem is klein. Dit valt binnen de
verwachting. De positieve bijdrage van inrichting van natuurvriendelijke
oeverzones moet vooral gezocht worden
in verbetering van habitat geschiktheid voor ecologie.
De invloed van peilbeheersmaatregelen in midden Delfland
(Westboezem) op de stikstofconcentraties in de Oostboezem
is naar verwachting verwaarloosbaar.

Fosfor
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 2.5.
Fosfor
[mg P/l] of [ton]
Referentie metingen huidig
(2005-2006)
Jaarvracht
boezem
totaal
[ton]
Oostland Haagland
OW062008
Schie Kerk
Overschie
zomer [mg
N/l]
OW062002
Schie Kruithuiswg
zomer [mg
N/l]
171
OW043002
Verversing
Sch.ningen
zomer [mg
N/l]
OW044000
Haagse
Vliet
zomer [mg
N/l]
Oostboezemgewogen
zomer
[mg/l]
Oostboezem
gewogen
jaar
[mg/l]
0.41 0.68 0.71 0.62 0.61 0.62
0AA: huidig 2005 121 0.47 1.00 0.60 0.70 0.69 0.61
0AB: huidig 2006 122 0.59 1.02 0.50 0.61 0.68
1AA: autonoom 2005 = REFE-
RENTIE
74 0.37 0.78 0.44 0.51 0.53 0.48
1AB: autonoom 2006 73 0.37 0.66 0.33 0.38 0.44
2BA: gevoeligheid glas 1 79 0.37 0.80 0.44 0.51 0.53 0.48
2CA: gevoeligheid glas 2 (0
emissie)
69 0.37 0.77 0.44 0.51 0.52 0.48
2DA: 100% realisatie natuurvriendelijke
oevers
2EA: 30% realisatie natuurvriendelijke
oevers
2FA: extra spoelen Brielse
meer
74 0.32 0.74 0.37 0.45 0.47 0.44
74 0.35 0.76 0.42 0.50 0.51 0.46
86 0.32 0.33 0.27 0.23 0.29 0.34
2GA: extra spoelen Dolk 110 0.37 0.37 0.31 0.31 0.34 0.37
2HA: extra spoelen Brielse
meer + Dolk
98 0.39 0.39 0.34 0.36 0.37 0.38
2IA: Flexibel peilbeheer Midden-Delfl
and
2JA: peilopzet 10cm-mv Midden-Delfl
and
2KA: peilopzet 20cm-mv
Midden-Delfl and
2LA: inlaat polders enkel voor
peilbeheer
2NA: gedistribueerd extra
spoelen
74 0.37 0.77 0.43 0.50 0.52 0.47
65 0.37 0.77 0.43 0.50 0.52 0.48
73 0.38 0.76 0.44 0.50 0.52 0.47
74 0.35 0.59 0.42 0.48 0.46 0.45
79 0.63 0.55 0.32 0.38 0.47 0.42
2XX: wegvangen vis 74 0.27 0.68 0.34 0.41 0.43 0.38
Tabel 2.5: Fosfor in de Oostboezem per scenario
Norm: 0.3 mg P/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, geel voldoet bijna aan norm, oranje voldoet niet aan norm

Figuur 2.14: De scenario’s tegen het licht gehouden voor fosfor
Figuur 2.15: Concentratieprofi elen fosfor in de diverse scenario’s.
172

In fi guur 2.14 zijn de resultaten van alle doorgerekende
scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 2.15 zijn rekenresultaten van het
concentratieverloop over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Wat zijn de belangrijkste leringen die we hieruit kunnen
trekken?
De kalibratie van het model op de huidige situatie van
2005 is voor de Oostboezem beoordeeld als goed. De verifi
catie op 2006 is eveneens goed te noemen. Dit ondersteunt
de hypothese voor de gevonden afwijkingen in de
Westboezem (gerelateerd aan glastuinbouw en nalevering
uit veen).
De concentraties fosfor in de Oostboezem zijn lager dan in
de Westboezem.
De waargenomen concentraties in de Oostboezem zijn in
de zomermaanden momenteel fors hoger dan de huidige
MTR (0.15 mg P/l) en de voorgestelde norm van 0.3 mg P/l.
Bij autonoom beleid in combinatie met doorspoelen kan
een verbetering gerealiseerd worden, maar normbereik
lijkt niet realistisch.
De invloed van natuurvriendelijke oevers op de fosforconcentraties
in de boezem is klein. Dit valt binnen de
verwachting. De positieve bijdrage van inrichting van natuurvriendelijke
oeverzones moet vooral gezocht worden
in verbetering van habitat geschiktheid voor ecologie.
Ook de invloed van peilbeheersmaatregelen in Midden-
Delfl and op de fosforconcentraties in de Oostboezem is
naar verwachting verwaarloosbaar.
Zonder doorspoelen zien we dat de concentraties in de
zomerperiode hoger zijn dan in de winterperiode. Dit is
tegengesteld aan de waarnemingen voor stikstof. De verklaring
hiervoor is dat er in de winter een netto verdwijnen
van fosfor naar de waterbodem plaatsvindt en in de
zomermaanden niet, of zelfs sprake is van netto nalevering.
De proceskinetiek van fosfor is momenteel dermate
grof in de modellen ingebouwd en de invloed van de
waterbodem is dermate complexe materie dat dit nader
onderzoek vereist, alvorens hier harde conclusies aan te
verbinden.
In de doorspoelvarianten zien we een afname van het
netto verdwijnen. Dit houdt in dat de waterbodem binnen
Delfl and netto minder oplaadt (gunstig), maar dat er
tegelijkertijd ook meer wordt afgewenteld naar “buiten”.
Het is maar zeer de vraag of we verhoogd doorspoelen
daarom kunnen kwalifi ceren als duurzame maatregel.
Afgezien van de (extreme) doorspoelscenario’s is de discrepantie
tussen waargenomen concentraties en norm
voor fosfaat groter dan voor stikstof. Bovendien is de rol
van de waterbodem voor fosfaat een wat onzekere factor.
Voor de KRW volstaat met het oog op het beperken van de
primaire productie (algenbloei) echter het bereiken van
een van beide nutriëntnormen. Het lijkt daarom zinvoller
in te zetten op een limitatie van stikstof voor algenbloei
dan voor fosfaat.
173

3. Watersysteemanalyse Holierhoekse en Zouteveensepolder
3.1 Beschrijving watersysteem
Ligging en grondgebruik
De Holierhoekse en Zouteveensepolder maakt onderdeel
uit van het gebied Abstwoude. Het gebied Abtswoude
ligt in het zuidoosten van het beheersgebied van
Delfl and en heeft een oppervlakte van 2.164 hectare. Het
gebied wordt ingeklemd door het bebouwde gebied van
Delft (noordzijde), de Delftse Schie (oostzijde), de bebouwde
gebieden van Schiedam en Vlaardingen (zuidzijde), de
Vlaardingervaart, de Bree- of Lichtvoetswatering en de
Gaag (westzijde).
Het gebied Abtswoude bestaat uit vier polders. De Kerkpolder
ligt in het noordwesten van het gebied. Ten oosten
van de Kerkpolder is de Lage Abtswoudsche Polder gelegen.
Ten zuiden van de Lage Abtswoudsche Polder ligt de
Noord-Kethelpolder grenzend aan het bebouwde gebied
van Schiedam. Ten westen van de Noord-Kethelpolder ligt
de Holierhoekse en Zouteveense Polder (fi guur 3.1). En in
die laatste is de aanvoersloot naar het gemaal Vlaardingervaart,
de Slinksloot, aangewezen als waterlichaam.
Het grondgebruik in de polders is grotendeels grasland.
In de Noord-Kethelpolder is een groot deel natuur aanwezig.
Gebieden waar gerecreëerd wordt, zijn te vinden in de
Lage Abtswoudsche Polder (uitloopgebied Delft) en in de
Kerkpolder Zuid (golfterrein). In het westelijk deel van de
Kerkpolder Zuid is een deel van de stedelijke kern Schipluiden
gelegen. Het grondgebruik is samengevat in tabel 3.1.
Grondgebruik Oppervlakte
[hectare]
Stedelijk gebied 181 8,4
Glastuinbouw 4 0,2
Grasland 1.592 73,6
Recreatiegebied 312 14,4
Natuurgebied 47 2,2
Oppervlaktewater
28 1,3
Totaal 2.164 100
Tabel 3.1: Verdeling grondgebruik in gebied Abtswoude
Percentage
[%]
174
In de bovengrond van de polders variëren afzettingen
van humusrijke klei tot venige klei of kleiig veen. De ondergrond
bestaat hoofdzakelijk uit kalrijke klei met zeggeveen
of zeggerietveen. De geologische bodemopbouw
en de bodemgeografi e is nader beschreven in het inventarisatierapport
Peilbesluit Abtswoude en de toelichting
op het Peilbesluit Kerkpolder Noord. In wateratlassen is de
verdeling van bodemtypen weergegeven.
3.2 De waterbalans
Het SOBEK model dat gebruikt is voor de watersysteemanalyse
beslaat de afwateringseenheid Abstwoude. Hierin
is een onderverdeling in deelgebieden gemaakt die is
gepresenteerd in fi guur 3-2.
Waterbalansen kunnen op verschillende niveaus worden
opgesteld. Ieder niveau heeft zijn eigen begrenzingen
en daardoor mogelijk andere “hoofdposten”, die inzicht
geven in invloed en onzekerheid van de verschillende balansposten.
Voor de KRW watersysteemanalyses is steeds
op een tweetal niveaus een waterbalans opgesteld. Voor
het waterlichaam van Holierhoek en Zouteveense polder
(en omgeving) zijn een tweetal waterbalansen opgesteld:
•
•
op polderniveau
op polderwater- of slootniveau
De waterbalans op polderniveau (tabel 3.2) heeft als begrenzing
het omringende dijklichaam, de atmosfeer en de
scheiding tussen freatisch en eerste watervoerend pakket.
De belangrijkste aanvoerpost betreft neerslag (meer dan
80%), gevolgd door inlaat van water (ca 13%). Wat betreft
inlaat van water dient als nuance te worden toegevoegd
dat ook dijkse kwel hier onderdeel van uit maakt. Het betreft
dus eigenlijk aanvoer van water vanuit de boezem,
direct, dan wel via het dijklichaam. Afvoer vindt plaats via
verdamping (ca 54%) of via gemalen (ca 42%).
De begrenzing van de balans op polderwater- of slootniveau
bestaat uit oevers van de watergangen, inlaten en
gemalen (tabel 3-3). De belangrijkste aanvoer betreft drainage
uit de percelen, bijna 70%. In hoeveelheid m3 voor
2005 gaat het om 7.5 miljoen m3. Een groot deel van de gevallen
neerslag komt dus nooit tot afstroming. Meer dan
80% van het slootwater verlaat het gebied via de poldergemalen.
Een kleine 20% infi ltreert weer vanuit de sloot
naar de bodem toe.

Figuur 3.1 Luchtfoto onderzoeksgebied
Figuur 3.2 : Modelgebied Abstwoude, waarop de waterbalansen zijn gebaseerd (voor 2005)
175

IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Inlaat HHZV 1,2 5,5% Gemaal HHZveen -5,3 -24,9%
Inlaat overig 1,6 7,3% Gemaal Abstwoude -1,1 -5,1%
Gemaal Kerkpolder -0,7 -3,2%
Gemaal Kethel -1,8 -8,3%
Kwel 0,7 3,3% Wegzijging 0,0 -0,0%
Neerslag 17,5 82,9 Verdamping verhard -0,4 -1,9%
Verdamping onverhard -10,6 -49,9%
Gebruik kassen -0,02 -0,1%
Verdamping open water -0,4 -2,1%
RWA naar awzi 0,0 -0,2%
Bergingsverandering 0,0 0,0% Bergingsverandering -1,0 -4,5%
Sluitfout / berging CF 0,2 0,9% Sluitfout / berging CF 0,0 -0,0%
Totaal 21,2 -21,2
Tabel 3.2: Polderbalans 2005. Waterbalans op gebiedsniveau
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Drainage naar HHZV peilvak I 2,2 20,4% Infi ltratie uit HHZV peilvak I -0,4 -3,5%
Drainage naar HHZV peilvak II 0,8 6,9% Infi ltratie uit HHZV peilvak II -0,1 -0,8%
Drainage naar HHZV peilvak V 0,5 4,7% Infi ltratie uit HHZV peilvak V -0,1 -0,7%
Drainage naar HHZV peilvak XIII 0,2 1,6% Infi ltratie uit HHZV peilvak XIII 0,0 -0,4%
Drainage Schipluiden 0,1 1,1% Infi ltratie uit Schipluiden 0,0 -0,1%
Drainage Kerkpolder 1,2 11,1% Infi ltratie uit Kerkpolder -0,9 -8,5%
Drainage Lage Abstwoudse pldr 0,9 8,1% Infi ltratie uit Lage Abstwoudse pldr -0,2 -2,1%
Drainage Kethelpolder 1,6 14,5% Infi ltratie uit Kethelpolder -0,32 -3,0%
Inlaat HHZV 1,2 10,8% Gemaal HHZV (Vlaardingervaart) -5,3 -48,3%
Inlaat overig 1,6 14,2% Gemaal Kerkpolder -0,7 -6,2%
Neerslag open water 0,7 6,6% Gemaal Abstwoudse polders -1,1 -9,9%
Gemaal Kethelpolder -1,8 -16,1%
Sluitfout / berging CF 0,0 0,0% Sluitfout / berging CF 0,0 -0,0%
Totaal 10,9 -10,9
Tabel 3.3: Polderbalans 2005. Waterbalans op slootniveau
Als we deze laatste balans opsplitsen in zomer en winterhalfjaar
krijgen we inzicht in seizoensverschillen. Uit die
opsplitsing kan geconcludeerd worden dat het grootste
deel van de inlaat in de zomer plaatsvindt, eveneens de
periode waarin door de percelen water gevraagd wordt.
Er is in 2005 2.8 miljoen m3 ingelaten (som dijkse kwel en
inlaat) uit de boezem, tegen 2.1 miljoen m3 watervraag
aan de sloot. Hieruit valt voorzichtig te concluderen, dat
er in de Holierhoekse en Zouteveense polder vooral water
wordt aangevoerd ten behoeve van peilbeheer, of in andere
woorden om te voldoen aan de vraag, een vraag die
vooral in het zomerhalfjaar plaatsvindt.
176
De waterbalans is getoetst aan veldkennis (interview
met peilbeheerders) en aan registratie van afvoeren aan
het poldergemaal. Er is een goede overeenkomst tussen
berekende en geregistreerde maalcijfers gevonden. Dit is
een reden waarom er vertrouwd kan worden op een voldoende
begrip van het hydrologisch functioneren van de
afwateringseenheid.

3.3 Herkomstanalyse
Met een herkomstanalyse (of fractiesom) kan inzicht worden
verkregen in het belang of aandeel van verschillende
bronnen (van water) op iedere locatie in het watersysteem.
Voor de herkomstanalyse van het waterlichaam in
de Holierhoekse en Zouteveense polder is er voor gekozen
onderscheid te maken in “bronnen” naar geografi sch deelgebied.
Dit resulteert in de volgende “bronnen”:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Inlaatwater (vanuit het aanvoersysteem) voor peilbeheer
of doorspoelen
Stedelijk gebied Schipluiden
Kerkpolder
Lage Abstwoudsche polder
Noord-Kethelpolder
Holierhoekse en Zouteveensepolder: Peilvak I (incl.
onderbemalingen)
Holierhoekse en Zouteveensepolder: Peilvak II
Holierhoekse en Zouteveensepolder: Peilvak V
Holierhoekse en Zouteveensepolder: Peilvak XIII (watert
af via Noord-Kethelpolder)
Enkele karakteristieke resultaten van de herkomstanalyse
voor de polder zijn gepresenteerd in fi guur 3.3. De fi guren
Figuur 3.3: Karakteristieke herkomstfi guren in het gebied Abstwoude (voor 2005)
geven tijdbeelden op jaarbasis voor 2005 (een redelijk
gemiddeld hydrologisch jaar met een bovengemiddeld
warme maar ook relatief natte zomer).
Net als uit de waterbalans blijkt ook uit deze fi guren dat
inlaat van water vanuit de boezem naar de polder (lichtblauw)
vooral in de zomermaanden plaatsvindt. Het betreft
voor deze polder voornamelijk inlaat ten behoeve
van peilbeheer (aanvullen van het verdampingsoverschot)
en voor een beperkt deel ook voor doorspoelen. Het is ’s
zomers wel de dominante fractie, wat consequenties zal
hebben voor de gevonden waterkwaliteit in deze periode.
In de wintermaanden wordt vooral drainagewater vanuit
de percelen teruggevonden in de sloten. In deze maanden
is er ook sprake van een neerslagoverschot, dat afgevoerd
wordt via de gemalen.
In het deel polderwater dat als waterlichaam is aangewezen,
de Slinksloot, wordt water teruggevonden van de
meest geografi sch verschillende herkomsten. De Slinksloot
is dan ook de “verzamelgoot” van overtollig drainagewater
uit de verschillende delen van de polder. Het betekent
ook dat stofemissies in al deze delen invloed zullen
uitoefenen op de waterkwaliteit.
177

3.4 Beschrijving resultaten stofstroomanalyse en waterkwaliteit
De resultaten van de modelsimulaties zijn getoetst aan
metingen op het KRW meetpunt (OW111-000), in het waterlichaam
in de Slinksloot op korte afstand van het gemaal
Vlaardingervaart.
Op dit moment is de resultaatbeschrijving van de probleemstoffen
in de polder kwantitatief goed onderbouwd
voor stikstof en fosfor. Van de andere probleemstoffen is
geen resultaatbeschrijving opgesteld.
Stikstof
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 3.4.
In de fi guren 3.4 en 3.5 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
Figuur 3.4: Belastingprofi el stikstof naar bron in de huidige situatie (totaal
54 ton)
178
In fi guur 3.6 zijn de resultaten van alle doorgerekende scenario’s
en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 3.7 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Stikstof [mg N/l] of [ton] 0AA (huidig) 0AB 1AA 1AB 2BD 2CD
Jaarvracht IN [ton] 54 59 39 42 39 39
Jaargemiddelde concentratie [mg/l] 4.0 4.0 2.8 2.8 2.6 2.5
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] 3.6 4.2 2.2 2.6 2.0 1.9
Tabel 3.4: Stikstof in de Holierhoekse en Zouteveensepolder per scenario
Norm: 1.8 mg N/l zomergemiddeld
Figuur 3.5: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie (totaal
39 ton)

Figuur 3.6: De scenario’s tegen het licht gehouden voor stikstof
stikstof totaal in mgN-l
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
jan-05
jan-06
Figuur 3.7: Concentratieprofi elen stikstof in de diverse scenario’s.
179
0AA/0AB huidig
1AA/1AB autonoom beleid
2BD (+nvo)
2CD (+nvo + verlegde inlaat)
Stikstof Slinksloot
Ntot OW026-000 boezem

-
-
-
-
-
Het lijkt erop dat in geen enkel scenario voldaan zal
kunnen worden aan de norm van 1.8 mg N/l zomergemiddeld.
Wel wordt een forse sprong voorwaarts voorspeld.
Van gemiddeld 3.5 a 4.5 mg/l naar 2.2 a 2.6 mg/l.
De relatief hoge zomergemiddelden worden vooral
veroorzaakt aan het voorkomen van hoge stikstofgehaltes
in het voorjaar (april - mei).
De belangrijkste bron van belasting betreft drainage
uit de bodem (groen). Het betreft hier een gecombineerde
bijdrage van uitspoeling van meststoffen, kwel
en stikstof wat vrijkomt als gevolg van mineralisatie
van veen in de bodem. Uitvoering van autonoom beleid
op dit terrein leidt slechts tot een reduceren van
circa 32 ton per jaar naar circa 26 ton (een verbetering
van 20%).
Interne verwijdering van stikstof (paars) levert een belangrijke
bijdrage aan de gevonden stikstofgehaltes.
Het zelfreinigende vermogen van het watersysteem
met betrekking tot stikstof is hoog. Ruim 40% van de
belasting verdwijnt als gevolg hiervan.
In de zomermaanden is ook inlaat voor peilbeheer een
belangrijke bron van stikstof (13 ton voor Holierhoek
en omgeving, 24% van de totaalbelasting). Uitgaande
van een gelijkblijvend inlaatregime in de polder en de
autonome ontwikkeling van de stofconcentraties in
boezem nabij de inlaatpunten zal deze belasting dalen
naar 8 ton (een kleine 40% reduceren ten opzichte
van nu, maar ook dan nog 20% van de belasting van
het systeem). Op basis van metingen in de boezem
kunnen we concluderen dat inlaatwater vrijwel altijd
hogere stikstofgehaltes bevat dan het polderwater
zelf. Doorspoelen van het poldersysteem in het voorjaar
om lagere zomergemiddelde concentraties te realiseren
biedt daarom geen soelaas.
Het ingelaten water is rijk aan bicarbonaat en sulfaat.
In de recente wetenschap wordt een relatie gelegd
tussen het voorkomen van deze stoffen in zogeheten
gebiedsvreemd water en afbraak van veen. Deze zogeheten
interne eutrofi ering als gevolg van deze stoffen
kan van grotere invloed zijn dan afbraak van veen als
gevolg van oxidatie als gevolg van drooglegging.
180
-
-
Droog versus nat: in droge zomers worden hogere
concentraties aangetroffen dan in nattere zomers. Dit
duidt op een hogere aanvoer.
Het aansluiten van de glastuinbouwsector op (druk)
riolering en het uitvoeren van de basis inspanning riolering
leidt slechts tot een marginale verbetering voor
stikstof in de polder.
Fosfor
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 3.5.
In de fi guren 3.8 en 3.9 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
Fosfor [mg P/l] of [ton] 0AA (huidig) 0AB 1AA 1AB 2BD 2CD
Jaarvracht [ton] 14 16 13 15 13 13
Jaargemiddelde concentratie [mg/l] 1.0 1.0 0.9 0.9 0.8 0.7
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] 1.4 1.3 1.3 1.3 1.1 1.0
Tabel 3.5: Fosfor in de Holierhoekse en Zouteveensepolder per scenario
Norm: 0.3 mg P/l zomergemiddelde
Figuur 3.8: Belastingprofi el fosfor naar bron in de huidige situatie (totaal
14 ton)

Figuur 3.9: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie (totaal
13 ton)
In fi guur 3.10 zijn de resultaten van alle doorgerekende
scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 8 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem. Wat
zijn de belangrijkste leringen die we hieruit kunnen trekken?
Het heeft er alle schijn van dat we in geen enkele doorgerekende
variant kunnen voldoen aan de norm van 0.3
mg P/l zomergemiddeld. Sterker nog het heeft er schijn
van dat fosfor op basis van autonoom beleid niet of nauwelijks
van concentratie zal veranderen. De zomergemiddelde
concentratieniveaus liggen ruim boven de 1 mg P/l,
tegen een norm van 0.3 mg P/l.
Intern produceren van fosfor als gevolg van nalevering uit
de waterbodem en veenafbraak is de boosdoener (paarse
post). De geschatte bijdrage van deze bron bedraagt circa
2/3 deel van de totale belasting. Interne eutrofi ering (zie
paragraaf over stikstof) speelt hier een belangrijke rol bij.
Aanleg van natuurvriendelijke oevers en het verleggen
van de hoofdinlaat naar een locatie verder van het waterlichaam
af dragen beiden positief bij. De zomergemiddelde
concentratie daalt van circa 1.3 mg/l naar circa 1 mg/l (desondanks
nog steeds meer dan drie keer boven de norm).
Doorspoelen van het polderwater biedt wederom geen
soelaas. Ook het inlaatwater bevat te hoge gehaltes (zie
fi guur 3.11). De hypothese dat nalevering van fosfor als interne
bron groot is wordt ook onderstreept door de goede
relatie tussen berekende en gemeten fosforgehaltes in
het waterlichaam. In een droge zomer is de gemiddelde
concentratie lager dan in een natte zomer. Dit valt toe te
schrijven aan de hogere inlaat.
181

Figuur 3.10: De scenario’s tegen het licht gehouden voor fosfor
Figuur 3.11: Concentratieprofi elen fosfor in de diverse scenario’s.
182

4. Watersysteemanalyse Zuidpolder van Delfgauw
4.1 Ruimtegebruik
De Zuidpolder van Delfgauw is één van de circa zeventig
polders binnen het beheersgebied van Delfl and en heeft
een oppervlakte van ongeveer van circa 1.350 ha 3 . Het is
daarmee één van de grotere polders binnen het beheersgebied.
De Karitaatmolensloot, het aangewezen waterlichaam,
is één van de twee hoofdwatergangen van de
polder.
De Zuidpolder van Delfgauw ligt in het oostelijk deel van
Delfl ands beheersgebied op het grondgebied van de gemeenten
Delft en Pijnacker-Nootdorp (zie fi guur 4.1). De
polder wordt aan de noodwestzijde begrensd door het
boezemland van de stad Delft. Aan de noordzijde vormt
de boezemwatergang Pijnackerse Vaart de grens met het
omliggende gebied; aan de oostzijde is de grens de Overgauwse
Weg. De Oude Leede Weg en de Ackerdijkse Weg
vormen de zuidgrens van de polder. De Delftsche Schie, een
belangrijke boezemwatergang binnen het beheersgebied
van Delfl and, vormt de westelijke grens van de polder.
Figuur 4.1: Het waterlichaam Karitaatmolensloot en de Zuidpolder van Delfgauw
3. Informatie op basis van de digitale informatie uit IntWIS, GIS-applicatie in gebruik bij het Hoogheemraadschap van Delfl and.
De Zuidpolder van Delfgauw is globaal te verdelen in zes
deelgebieden. Ieder deelgebied heeft bepaalde karakteristieken
wat betreft grondgebruik en waterbeheer. Het gaat
om de volgende gebieden:
-
-
-
-
-
-
183
De TU-wijk tussen de Delftsche Schie en de A13 in het
noordwesten van de polder;
De VINEX-lokatie Emerald en het bedrijventerrein
Ruijven, eveneens in het noordwesten van de polder;
Het glastuinbouwgebied in het noordoosten van de
polder;
De droogmaking in het zuidoosten van de polder;
De bergboezem aan de zuidrand van de polder tussen
de droogmaking en de A13;
Het overige poldergebied tussen het glastuinbouwgebied,
de droogmaking, de bergboezem, het bedrijventerrein
en het gedeeltelijk bebouwde gebied ten
westen van de A13.

In de toekomst komt er een deelgebied bij. In het midden
van de polder wordt op termijn namelijk een natuurreservaat
gerealiseerd, dat hydrologisch van het omliggende
poldergebied wordt geïsoleerd.
De maaiveldhoogte tussen de deelgebieden varieert in
grote mate, tussen NAP -5,05 m lokaal in de droogmaking
tot NAP-niveau op enkele locaties aan de noord- en
westranden van het gebied. Het gemiddelde maaiveldniveau
van de droogmaking en de bergboezem ligt dan ook
circa 2 m lager dan van het poldergebied (respectievelijk
NAP -4,5 m en NAP -2,5 m).
Gemiddeld genomen neemt de maaiveldhoogte in alle
‘deelgebieden’ van oost naar west toe. Zo varieert het
maaiveldniveau in het gebied van de TU-wijk tussen circa
NAP -2 m in het oosten en NAP -0,5 m in het westen. Het
gebied van de VINEX-lokatie Emerald en het bedrijventerreinen
Ruijven kent een soortgelijke variatie van zuid naar
noord. In het kassengebied in het noordoosten van de
polder variëren de maaiveldhoogten tussen NAP -2 m en
NAP -1 m. In het resterende poldergebied liggen de laagste
punten tussen NAP -3,2 m en NAP -2,8 m.
Figuur 4.2: Gebiedsindeling in SOBEK model van de Zuidpolder van Delfgauw
184
Het huidige grondgebruik in de polder is overwegend
grasland; ongeveer 50% van het grondoppervlak wordt
voor deze vorm van agrarische bedrijfsvoering gebruikt.
Verder zijn grote delen van de polder bebouwd met woningen,
onderwijs en onderzoeksinstellingen en bedrijven,
waaronder glastuinbouwbedrijven (zie fi guur 4.2).
De polder wordt in de huidige situatie van noord naar
zuid doorsneden door 2 wegen; de Zuideindse Weg en de
autosnelweg A13.
Het grondgebruik in polder is de afgelopen paar jaren
aanzienlijk veranderd en zal nog verder veranderen. Het
verharde oppervlak is toegenomen door de uitbreiding
van het glastuinbouwgebied in het noordoosten van de
polder en de aanleg van de provinciale weg N470. Daarnaast
zijn er vergevorderde plannen om natuur- en recreatiegebieden
aan te leggen.

4.2 Het watersysteem
Het poldergebied bestaat in principe uit één groot peilvak
met een zomerstreefpeil van NAP -2,95 m. Vanwege lokale
laagtes in het maaiveld wordt de gewenste drooglegging
daar gerealiseerd via onderbemalingen. De TU-wijk valt
buiten dit peilvak, maar de hoofdafwatering naar het gemaal
heeft hetzelfde peil als het poldergebied. Ter plaatse
van de wijk Emerald en het bedrijventerrein Ruijven zijn
nieuwe onderbemalingen gepland en wordt in de toekomst
een zomerstreefpeil van NAP -3,20 m gehanteerd.
Vanwege de hogere maaiveldligging zijn in het kassengebied
tussen Delft en Pijnacker vier kleinere peilvakken gelegen
met zomerstreefpeilen tussen NAP -2,25 m en NAP
-2,68 m.
In de droogmaking en de bergboezem wordt een zomerstreefpeil
van NAP -5,05 m gehanteerd. Ook in de droogmaking
zijn er een groot aantal gebiedjes met een afwijkend
peil. Dit zijn zowel onderbemalingen met een lagere
maaiveldligging als gestuwde gebiedjes vanwege de hogere
maaiveldligging aan de randen van de droogmaking.
In de grote peilgebieden van de polder en de droogmaking
ligt het winterstreefpeil 5 tot 10 cm lager dan het zomerstreefpeil,
respectievelijk op NAP -3,00 m en NAP -5,15 m.
Uit het verschil tussen het lokale maaiveldniveau en het
zomerstreefpeil volgt de drooglegging in de zomersituatie.
In grote delen van het poldergebied is de drooglegging
kleiner dan 40 cm. Vooral ten oosten van de A13 komen
enkele grote oppervlakten voor met een drooglegging
kleiner dan 20 cm. Lokaal is de drooglegging zelfs afwezig
en treedt inundatie (overstroming) op, zoals in de eendenkooi
in het centrum van de polder. Ook in de droogmaking
is de drooglegging lokaal kleiner dan 20 cm. Het perceel
aan de noordrand van de droogmaking met een drooglegging
van meer dan 2 m is een voormalige stortplaats die
formeel tot het peilgebied van de droogmaking wordt gerekend.
In de TU-wijk varieert de drooglegging tussen 0,8
en 2 m. In de wijk Emerald en het bedrijventerrein Ruijven
varieert de drooglegging tussen 0,6 en 2 m. Lokaal langs
de A13 is de drooglegging wederom kleiner dan 20 cm. In
het kassengebied varieert de drooglegging tussen 0,6 en
1,5 m.
Voor het gebiedsproces KRW zijn waterbalansen opgesteld.
In fi guur 4.3 wordt de waterbalans voor de Zuidpolder
van Delfgauw gepresenteerd op basis van klimatologische
gegevens vanuit 2005. Het betreft een oppervlaktewaterbalans
en geen waterbalans voor het gehele gebied,
reden waarom posten als neerslag en verdamping ontbreken.
In en Uit vanuit achtereenvolgens stedelijk dominant,
landbouw/groen dominant en kassen dominant betreffen
daarom drainage dan wel intrek vanuit de sloot richting
het grondwater van die gebieden.
De Zuidpolder van Delfgauw watert af in westelijke richting
op de Delftsche Schie via twee hoofdwatergangen.
De noordelijke hoofdafwatering loopt via de wijk Emerald
onder de A13 van oost naar west en doorkruist daarbij de
TU-wijk richting het vijzelgemaal nabij de Balthazar van
de Polweg. Dit gemaal heeft op het moment een capaciteit
van 58 m3/min. De zuidelijke hoofdafwatering loopt
via de Karitaatmolensloot onder de A13 eveneens van oost
naar west langs het Waterloopkundig Laboratorium richting
het hoofdgemaal van de polder met een capaciteit
van 2x70 m 3 /min. Beide gemalen worden in het kader van
het programma ABC-Delfl and aangepast.
De droogmaking in het zuidoosten van de polder watert
via een gemaal af op de Oude Leedse Vaart die als ringvaart
langs de zuidrand van de droogmaking loopt. Het
gemaal heeft een capaciteit van 18 m 3 /min. De Oude
Leedse Vaart behoort tot het peilgebied van de polder en
stroomt af op de Toetocht. De droogmaking en de bergboezem
zijn via een grondduiker onder de Toetocht met
elkaar verbonden. Ook dit gemaal wordt in het kader van
het programma ABC-Delfl and aangepast.
De Zuidpolder van Delfgauw kent een vrijwel continue
inlaat van boezemwater vanuit de Pijnackerse Vaart (en
daarmee de Delftsche Schie) en via de watergang langs de
Overgauwse Weg. De inlaat is in de zomerperiode hoger. Er
vindt zodoende constant een lichte doorspoeling van het
oppervlaktewater in de polder plaats. Daarnaast wordt in
de zomermaanden meer water ingelaten voor peilhandhaving
(aanvulling neerslagtekort). In het winterhalfjaar
is de neerslagafvoer (de drainage vanuit de percelen) de
dominante bron van water. Op jaarbasis werd in 2005 zo
ongeveer 2,5 miljoen m³ water ingelaten, ongeveer eenderde
van de (zoet) waterbehoefte.
Ook van dit studiegebied zijn waterbalansen opgesteld
op verschillende niveaus. Ieder niveau heeft zijn eigen
begrenzingen en daardoor mogelijk andere “hoofdposten”,
die inzicht geven in invloed en onzekerheid van de
verschillende balansposten. Voor de Zuidpolder van Delfgauw
zijn twee waterbalansen opgesteld:
185
•
•
op polderniveau
op polderwater- of slootniveau

De waterbalans op polderniveau (tabel 4.1) heeft als begrenzing
het omringende dijklichaam, de atmosfeer en de
scheiding tussen freatisch en eerste watervoerend pakket.
De belangrijkste aanvoerpost betreft neerslag (meer dan
80%), gevolgd door inlaat van water (ca 17%). Wat betreft
inlaat van water dient als nuance te worden toegevoegd
dat ook dijkse kwel hier onderdeel van uit maakt. Het betreft
dus eigenlijk aanvoer van water vanuit de boezem,
direct, dan wel via het dijklichaam. Afvoer vindt plaats via
verdamping (ca 49%) of via gemalen (ca 47%).
De begrenzing van de balans op polderwater- of slootniveau
bestaat uit oevers van de watergangen, inlaten en gemalen
(tabel 4-2). De belangrijkste aanvoer betreft drainage uit de
percelen, bijna 67%. In hoeveelheid m3 voor 2005 gaat het om
4.5 miljoen m3. Een groot deel van de gevallen neerslag (10.5
miljoen m3) komt dus nooit tot afstroming. Bijna 90% van het
slootwater verlaat het gebied via de poldergemalen. Een kleine
10% infi ltreert weer vanuit de sloot naar de bodem toe.
Deze waterbalansen zijn getoetst aan veldkennis (interview
met peilbeheerders) én aan de geregistreerde afvoeren
van beide genoemde poldergemalen. De berekende
en geregistreerde maalcijfers lieten overeenkomsten
Tabel 4.1: Waterbalans op gebiedsniveau
Tabel 4.2: Waterbalans op slootniveau
186
zien, zodat met enige zekerheid kan worden gezegd dat
Delfl and intussen voldoende begrip van het hydrologisch
functioneren van het watersysteem heeft verkregen.
Dit inzicht in het hydrologisch functioneren kwam goed
van pas bij het opzetten en uitvoeren van de herkomstanalyse.
Via de herkomstanalyse (of fractiesom) werd inzicht
in het aandeel van verschillende bronnen (van water)
op iedere locatie in het watersysteem verkregen. Voor
de herkomstanalyse van de Zuidpolder van Delfgauw is
ervoor gekozen onderscheid te maken in bronnen naar
geografi sch deelgebied, naast uiteraard de systeemranden.
Dit resulteert in de volgende bronnen:
-
-
-
-
-
-
inlaatwater (voeding direct of indirect uit de Pijnackerse
vaart) voor peilbeheer en doorspoelen;
afwenteling van een deel van Pijnacker (te verwachten
autonome ontwikkeling);
VINEX-wijk Emerald, deel TU wijk en bedrijventerrein;
een gebied in het noordoosten van de polder (Delfgauw)
dat gedomineerd wordt door glastuinbouw;
de droogmakerij in het zuidoosten van de polder;
het overige gebied, gedomineerd door landbouw en
veeteelt.
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Inlaat 2,2 16,9% Gemaal BvdPolweg -0,1 -00,9%
Kwel 0,0 0,0% Gemaal WL (hoofdgemaal) -5,8 -45,3%
Neerslag 10,5 81,9% Wegzijging 0,0 -0,0%
Verdamping verhard -0,5 -3,7%
Verdamping onverhard -5,3 -41,6%
Gebruik kassen -0,02 -0,2%
Verdamping open water -0,5 -3,8%
RWA naar awzi -0,6 -4,6%
Bergingsverandering RR 0,1 1,2% Bergingsverandering 0,0 0,0%
Sluitfout / berging CF 0,0 0,0% Sluitfout / berging CF 0,0 0,0%
Totaal 12,8 -12,8
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Drainage gebied: vinex/bedrijven 1,4 21,6% Infi ltratie gebied: vinex/bedrijven -0,2 -2,8%
Drainage gebied: kassen 1,0 15,6% Infi ltratie gebied: kassen 0,0 -0,7%
Drainage gebied:
1,3 20,1% Infi ltratie gebied:
-0,3 -4,9%
landbouw/veeteelt/natuur
landbouw/veeteelt/natuur
Drainage gebied:
0,7 10,5% Infi ltratie gebied:
-0,2 -3,2%
diepe droogmakerij
diepe droogmakerij
Inlaten 2,2 32,2% Gemaal BvdPolweg -0,1 -1,7%
Gemaal WL (hoofdgemaal) -5,78 -86,3%
Sluitfout / berging CF 0,0 0,0% Sluitfout / berging CF 0,0 0,0%
Totaal 6,7 -6,7

1
0
1-jan
1
0
1-jan 1-jan
1-feb
1
0
1-jan
1-feb
1-mrt
1-feb
1- mrt
1-mrt
1-apr
1- ap r
1-apr
1-mei
1-mei
1-mei
1-jun
1-jun
1-jul
1-jul
1-jun 1-jun
1-aug
1-aug
1-jul 1-jul
1-sep
1-sep
1-aug 1-aug
1-okt
1-okt
1-nov
1-sep 1-sep
1-nov
1-dec
1-okt 1-okt
1-dec
1-jan
1-nov 1-nov
1-jan
1-dec 1-dec
Figuur 4.3: Karakteristieke herkomstfi guren in de Zuidpolder van Delfgauw (voor 2005)
1-jan 1-jan
1
0
1-jan
1-feb
1-mrt
1-apr
1-mei
1-jun
1-jul
1
0
1-jan
1-aug
1-sep
1-feb
1-mrt
1-okt
1-apr
1-n ov
187
1-dec
1-mei
1-jan
1- jun
1-j ul
1-aug
1-sep
1- okt
1-nov
1-dec
1-jan
1
0
1-jan
1-feb
1-mrt
1-ap r
1-mei
1
0
1-jan
1-jun
1-feb
1-mr t
1-jul
1-apr
1-au g
1-m ei
1-sep
1-jun
1-jul
1-okt
1-aug
1-nov
1-sep
1-okt
1-dec
1-nov
1-jan
1-dec
1-jan

Enkele karakteristieke herkomstfi guren voor de polder
zijn gepresenteerd in fi guur 4.3. Ook dit fi guur bevestigt
dat de inlaat van water vanuit de boezem naar de polder
(lichtblauw) vooral in de zomermaanden plaatsvindt. Inlaat
is dan ook ’s zomers de dominante fractie, wat consequenties
heeft voor de geconstateerde waterkwaliteit in
deze periode. In de wintermaanden vinden we vooral drainagewater
vanuit de percelen van de verschillende deelgebieden
terug in de sloten. In deze maanden is er ook
sprake van een neerslagoverschot, dat afgevoerd wordt
via de gemalen.
In de Karitaatmolensloot vinden we de meeste geografi
sch onderscheiden bronnen van herkomst terug. Het
waterlichaam fungeert als het ware als “verzamelgoot”
van overtollig drainagewater uit de verschillende delen
van de polder. Het betekent ook dat stofemissies in alle
delen van de polder van invloed zijn op de (ecologische)
waterkwaliteit.
4.3 Resultaten stofstroomanalyse en waterkwaliteit
In de Zuidpolder van Delfgauw is een KRW meetpunt aangewezen,
OW221A013, in het waterlichaam nabij de duiker
onder de rijksweg A13. De resultaten van de detailanalyse
zijn getoetst aan metingen op deze locatie.
Op dit moment is de resultaatbeschrijving van de probleemstoffen
in de polder kwantitatief goed onderbouwd
voor stikstof en fosfor. Andere probleemstoffen als koper
en zink zijn meer kwalitatief beschreven.
Stikstof
[mg N/l] of [ton]
0AA
huidig
0AB 1AA01 1AA02 1AA03
188
autonoom
1AA04 1AB 2BC
Jaarvracht [ton] 48.3 48.5 32.8 29.6 22.5 19.5 23.2 29.4
Jaargemiddelde concentratie
[mg/l]
Zomerhalfjaar concentratie
[mg/l]
Tabel 4.3: Stikstof in de Zuidpolder van Delfgauw per scenario
Figuur 4.4: Belastingprofi el stikstof naar bron in de huidige situatie (0AA,
totaal 48.3 ton)
5.5 5.0 3.9 3.7 2.4 1.9 2.3 2.4
4.8 3.8 3.3 3.1 1.85 1.4 1.85 1.9
Norm: 1.8 mg N/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, oranje voldoet niet aan normtoetsing
+Pijnacker

Figuur 4.5: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie
(1AA03, totaal 22.5 ton)
Stikstof
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 4.3.
In de fi guren 4.4 en 4.5 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
In fi guur 4.6 zijn de resultaten van alle doorgerekende
scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 4.7 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Conclusies stikstof:
-
-
-
-
-
-
189
Droog versus nat: in 2006 worden lagere zomergemiddelde
stikstofconcentraties berekend dan in 2005. Dit
valt toe te schrijven aan enkele pieken die doorwerken
op het zomergemiddelde in 2005.
Het aansluiten van de glastuinbouwsector op (druk)riolering
leidt tot een aanzienlijke verbetering voor stikstof
in de polder. De zomergemiddelde concentraties
dalen van 4.8 naar 3.3 mg/l.
Autonome ontwikkeling op het gebied van uitspoeling
uit percelen en uitvoering van de basisinspanning
riolering daarbovenop leidt slechts tot een kleine verdere
verbetering (van 3.3 naar 3.1 mg N/l in de waterloop
die als waterlichaam is aangewezen).
In de polder wordt het hele jaar door ingelaten. De stikstofconcentraties
in het buitenwater zijn vrijwel altijd
hoger dan die in het polderwater zelf. In de winter zijn
de concentraties hoger dan in de zomer. Zowel in de
zomermaanden als in de wintermaanden is inlaat
voor peilbeheer en doorspoelen een zeer belangrijke
bron van stikstof. Uitgaande van een gelijkblijvend inlaatregime
in de polder en de autonome ontwikkeling
van de stofconcentraties in de Pijnackerse vaart wordt
de verwachting uitgesproken dat in de toekomst vrijwel
aan de gestelde stofnorm voldaan zal worden (van
3.1 naar 1.85 mg N/l). Als er vanuit wordt gegaan dat de
inlaat aan de norm voldoet wordt zelfs een zomergemiddeld
gehalte van 1.4 mg N/l gerealiseerd.
Afwentelen van een deel van de polder van Pijnacker
heeft geen noemenswaardige effecten op de stofconcentraties
in het waterlichaam. Wel neemt de vracht
ten opzichte van autonoom toe van 22.5 naar 29.4 ton
per jaar.
Onderzoekshypothese: wat gebeurt er met de concentraties
in de polder als er enkel water wordt ingelaten
ten behoeve van peilbeheer? Verwachting: hoger vanwege
interne belasting, lager vanwege toegenomen
interne zuivering.

Figuur 4.6: De scenario’s tegen het licht gehouden voor stikstof
Figuur 4.7: Concentratieprofi elen voor stikstof in de diverse scenario’s
190

Fosfor
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in onderstaande tabel.
In de fi guren 4.8 en 4.9 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
Figuur 4.8: Belastingprofi el fosfor naar bron in de huidige situatie (totaal
4.7 ton)
In fi guur 4.10 zijn de resultaten van alle doorgerekende
scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 4.11 zijn rekenresultaten van het
concentratieverloop over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Wat zijn de belangrijkste leringen die we hieruit kunnen
trekken?
Fosfor
[mg P/l] of [ton]
0AA
huidig
Conclusies fosfor:
-
-
0AB 1AA01 1AA02 1AA03
autonoom
191
Droog versus nat: in 2006 worden lagere zomergemiddelde
stikstofconcentraties berekend dan in 2005.
Er is hiervoor geen eenduidige verklaring te geven. Er
wordt in 2006 netto meer kg fosfor uitgemalen dan in
2005 en er is een hogere watervraag vanuit de percelen
(gewasverdamping).
In 2006 zijn in juni en juli hoge fosforgehaltes geregistreerd
die niet door het model gereproduceerd
worden. Een waarschijnlijke verklaring hiervoor is een
gelimiteerde inlaat in de droge periode, waardoor er
minder is doorgespoeld. Nalevering van fosfor uit de
waterbodem en oever domineert dan ter plekke van
het waterlichaam de fosforconcentratie (vergelijk de
1AA04 1AB 2BC
+Pijnacker
Jaarvracht [ton] 4.7 4.8 3.9 3.9 2.8 2.4 3.1 4.0
Jaargemiddelde concentratie
[mg/l]
Zomerhalfjaar concentratie
[mg/l]
Tabel 4.4: Fosfor in de Zuidpolder van Delfgauw per scenario
Figuur 4.9: Belastingprofi el fosfor naar bron in de autonome situatie (totaal
2.8 ton)
0.72 0.62 0.70 0.69 0.46 0.36 0.34 0.46
0.88 0.70 0.87 0.86 0.55 0.41 0.37 0.55
Norm: 0.3 mg P/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, geel voldoet bijna aan norm, oranje voldoet niet aan norm

-
-
-
-
-
fosfor nalevering in een veenweidepolder als Holierhoek
en Zouteveen).
Het aansluiten van de glastuinbouwsector op (druk)riolering
leidt in tegenstelling tot stikstof nauwelijks tot
een verbetering van fosforconcentraties in de polder.
Wel neemt de vracht aanzienlijk af (oorzaak: minder
doorstroming, relatief hogere invloed externe bron als
inlaat en toename nalevering in autonome situatie).
Autonome ontwikkeling op het gebied van uitspoeling
uit percelen en uitvoering van de basisinspanning
riolering leidt eveneens tot een zeer geringe verbetering
(in de waterloop die als waterlichaam is aangewezen).
In de zomermaanden is inlaat voor peilbeheer en doorspoelen
momenteel een belangrijke bron van fosfor,
naast nalevering uit de waterbodem. De buitenconcentratie
in de Pijnackerse vaart is meestal ook hoger
dan de concentraties die in de polder worden waargenomen.
Uitgaande van een gelijkblijvend inlaatregime
in de polder en de autonome ontwikkeling van
de fosforconcentraties in de Pijnackerse vaart wordt
een forse concentratieafname voorspeld. Aan de norm
wordt echter nog niet voldaan.
Afwentelen van een deel van de polder van Pijnacker
heeft geen noemenswaardige effecten op de stofconcentraties
in het waterlichaam. Wel neemt de vracht
ten opzichte van autonoom weer toe van 2.8 naar 4.0
ton per jaar.
In autonome situatie is door toegenomen verblijftijd
de invloed van de waterbodem groter. Fosfaat levert
in de zomermaanden netto na, verdwijnt netto in de
wintermaanden. Het netto verdwijnen op jaarbasis in
de polder neemt iets af in de toekomst.
192

Figuur 4.10: De scenario’s tegen het licht gehouden voor fosfor
Figuur 4.11: Concentratieprofi elen fosfor in de diverse scenario’s
193

5. Watersysteemanalyse polder Berkel
Grondgebruik
Het grondgebruik binnen het afwateringsgebied van het
waterlichaam is divers. Van oudsher is het een agrarisch
gebied (glastuinbouw, akkerbouw en melkveehouderij) in
combinatie met oude woonlinten en enkele dorpsuitbreidingen
op de meer hoger gelegen delen. De laatste jaren
is het gebied in ruimtelijke zin getransformeerd naar een
meer stedelijk gebied met diverse nieuwe woongebieden,
bedrijfsterreinen, moderne glastuinbouwgebieden en
groen- en recreatiegebieden.
De grondslag van het gebied is gedeeltelijk klei (droogmakerijen)
en gedeeltelijk veen/zand. Figuur 5.1 geeft een
globale begrenzing van het waterlichaam Polder Berkel.
De waterhuishouding van Polder Berkel is als volgt kort te
karakteriseren:
-
-
Binnenboezem (tussenboezem) en een negental deelpolders
(afwateringsgebied). De binnenboezem bestaat
uit de Bovenvaart, Klap wijkse vaart, Rodenrijse
vaart en Noordeindse vaart (zie fi guur 12.2). Voor de
KRW vormt de binnenboezem zelf hier het oppervlaktewaterlichaam.
De binnenboezem wordt gevoed met water uit de Berkelsche
Zweth, gelegen net ten zuiden van Polder Ber-
Figuur 5.1: Polder Berkel en deelpolders
194
-
-
kel en onderdeel van Delfl ands boezemstelsel. Overtollig
water wordt via een aantal poldergemalen (trapsgewijze)
uit de polder Berkel afgevoerd naar deze boezem
(gemaal Berkel nabij Berkelsche Zweth).
De Polder Berkel kan worden beschouwd als een ‘rondpompsysteem’;
er wordt relatief veel water ingelaten
uit en uitgemalen naar de Berkelsche Zweth (onderdeel
Oostboezem Delfl and). De kwaliteit van het waterlichaam
van de Polder Berkel wordt in belangrijke
mate bepaald door inlaat van nutriëntenrijk boezemwater
en door uit- en afspoeling van nutriënten uit de
deelpolders (glastuinbouw, afspoeling van verhard en
onverhard oppervlakte en de huidige overstorten van
rioolstelsel en lozingen van de RWZI’s (te saneren in
2008)). Grootste uitposten zijn het uitmalen naar de
boezem en natuurlijke processen in het gebied zelf.
De binnenboezem is beschoeid en ligt veelal ingeklemd
tussen infrastructuur en woonlinten.
De waterbalans
Ook van dit studiegebied zijn waterbalansen opgesteld
op verschillende niveaus. Ieder niveau heeft zijn eigen begrenzingen
en daardoor mogelijk andere “hoofdposten”,
die inzicht geven in invloed en onzekerheid van de verschillende
balansposten. Voor de polder Berkel zijn twee
waterbalansen opgesteld, op basis van de meteorologie
van 2005:

•
•
op polderniveau
op polderwater- of slootniveau
In de modelstudie is een bron- en gebiedsindeling gemaakt
die is gepresenteerd in fi guur 5.2.
De waterbalans op polderniveau (tabel 5.1) heeft als begrenzing
het omringende dijklichaam, de atmosfeer en de
scheiding tussen freatisch en eerste watervoerend pakket.
De belangrijkste aanvoerpost betreft neerslag (meer dan
75%), gevolgd door kwel (circa 12%) in de diepe droogmakerij
en awzi effl uentwater (circa 7.5%). De hoeveelheid inlaatwater
is ten opzichte van de andere onderzoeksgebieden
zeer laag, de kwel juist weer hoog. De hoeveelheid inlaatwater
zal in de toekomst naar alle waarschijnlijkheid
toenemen, wanneer de awzi’s zijn gesloten. Afvoer vindt
plaats via verdamping (ca 42%) of via gemalen (ca 53%).
Figuur 5.2: Gebiedsindeling voor de watersysteemanalyse
De begrenzing van de balans op polderwater- of slootniveau
bestaat uit oevers van de watergangen, inlaten en gemalen
(tabel 5-2). De belangrijkste aanvoer betreft drainage uit de
percelen, bijna 84%. In hoeveelheid m3 voor 2005 gaat het
om 10.3 miljoen m3. Een groot deel van de gevallen neerslag
en diepe kwel (samen bijna 19 miljoen m3) komt dus
nooit tot afstroming. Bijna 90% van het slootwater verlaat
het gebied via de poldergemalen. Een kleine 10% infi ltreert
weer vanuit de sloot naar de bodem toe.
Deze waterbalansen zijn getoetst aan veldkennis (interview
met peilbeheerders) én aan de geregistreerde afvoeren
van beide genoemde poldergemalen. De berekende
en geregistreerde maalcijfers lieten overeenkomsten
zien, zodat met enige zekerheid kan worden gezegd dat
Delfl and intussen voldoende begrip van het hydrologisch
functioneren van het watersysteem heeft verkregen.
195

IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Externe glastuinbouwgebieden 0,1 0,6%
Awzi’s Berkel & Rodenrijs 1,5 7,4%
Inlaat uit Oostboezem 0,4 2,0%
Uitwisseling met Schieland 0,0 0,0%
Kwel 2,6 12,4% Wegzijging 0,0 0,0%
Neerslag 16,1 77,6% Verdamping verhard -0,7 -3,6%
Verdamping onverhard -7,2 -35,0%
Verdamping open water -0,8 -3,7%
Gemaal polder Berkel
(naar Oostboezem)
-11,0 53,0%
Bergingsverandering RR 0,0 0,0% Bergingsverandering 0,0 -2,0%
Sluitfout / berging CF 0,0 0,0% Sluitfout / berging CF 0,0 -2,9%
Totaal 20,7 -20,7
Tabel 5.1: Waterbalans op gebiedsniveau
IN miljoen m 3
UIT miljoen m 3
Uitwisseling met de Oostboezem 0,4 3,4% Uitwisseling met de Oostboezem -11,0 -88,8%
Noordpolder
3,4
27,4%
Noordpolder
-0,1
-0,4%
Noordpolder: Voorafsche polder 0,8
6,1%
Noordpolder: Voorafsche polder -0,2
-1,7%
Noordpolder: Windaassloot 0,2
1,8%
Noordpolder: Windaassloot
0,0
-0,4%
Noordpolder: Nwe drgm Oostm 1,8
14,6%
Noordpolder: Nwe drgm Oostm -0,3
-2,8%
polder
polder
Zuidpolder Rodenrijs 0,5 4,3% Zuidpolder Rodenrijs -0,2 -1,3%
Westpolder
1,3
10,7%
Westpolder
-0,2
-1,9%
Westpolder: Bergboezem 0,6
5,0%
Westpolder: Bergboezem
0,0
-0,3%
Westpolder: Oude Leede
0,9
7,6%
Westpolder: Oude Leede
0,0
-0,4%
Westpolder: Oude Land
0,3
2,4%
Westpolder: Oude Land
0,0
-0,4%
Westpolder: Nwe Rod drgm
polder
0,4
3,5%
Westpolder: Nwe Rod drgm polder -0,1
-0,8
Awzi Berkel
1,3
10,4%
Awzi Rodenrijs
0,2
1,9%
Glastuinbouw Ackerdijkse polder 0,1
0,7%
Glastuinbouw Pijnacker Pieter
Bregmanlaan
0,0
0,3%
Uitlaat naar Schieland 0,0 0,0% uitlaat naar Schieland 0,0 -0,4%
Sluitfout / bergingsverandering 0,0 0,0% Sluitfout / bergingsverandering -0,1 -0,5%
Totaal 12,4 -12,4
Tabel 5.2: Waterbalans op oppervlaktewaterniveau
Herkomstanalyse
Enkele karakteristieke herkomstfi guren voor de het waterlichaam
in de polder van Berkel zijn gepresenteerd in
fi guur 5.3.
Resultaten stofstroomanalyse en waterkwaliteit
In de polder Berkel zijn een tweetal KRW meetpunten aangewezen;
OW202-000 in de binnenboezem ter hoogte van
het gemaal naar de Berkelse Zweth en OW202-320 in de
klapwijksevaart. De resultaten van de detailanalyse zijn
getoetst aan metingen op beide locaties.
196
Op dit moment is de resultaatbeschrijving van de probleemstoffen
in de polder kwantitatief goed onderbouwd
voor stikstof en fosfor. Andere probleemstoffen als koper
en zink zijn meer kwalitatief beschreven.
Stikstof
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 5.3.

1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1-jan
1-feb
1-mrt
1-apr
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1-jan
1-feb
1-mei
1-mrt
1-jun
1-apr
1-jul
1-mei
1-jun
1-aug
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1-jan
1-jul
1-sep
1-feb
1-aug
1-okt
1-mrt
1-sep
1-apr
1-okt
1-nov
1-mei
Figuur 5.3: Karakteristieke herkomstfi guren in het waterlichaam van de polder Berkel (voor 2005)
Stikstof
[mg N/l] of [ton]
1-nov
1-dec
1-jun
1-dec
1-jan
1-jul
1-jan
1-aug
1-sep
Polder Berkel
resultaten tussenboezem
1-okt
1-nov
1-dec
1-jan
gemeten 0AA
197
huidig
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1-jan
1-feb
1-mrt
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1-jan
1-apr
1-feb
1-mei
1-mrt
1-jun
0AB 1AA
1-apr
1-jul
1-mei
1-aug
autonoom
1-jun
1-sep
1-jul
1-okt
1-aug
1-nov
1-sep
1-dec
1-jan
1-okt
1-nov
1-dec
1AB 2BB
Emissies / Belasting [ton/jaar] 97 100 27 29 27
Jaargemiddelde concentratie [mg/l]
OW202-000
6.6 5.2 5.0 1.9 1.9 1.8
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] OW202-000 5.4 4.3 3.6 1.5 1.4 1.4
Jaargemiddelde concentratie [mg/l]
OW202-320
6.0 5.8 1.8 1.9 1.7
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] OW202-320 5.0 4.2 1.3 1.3 1.2
Tabel 5.3: Stikstof in Polder Berkel per scenario
Norm: 1.8 mg N/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, oranje voldoet niet aan normtoetsing
+nvo
1-jan

In de fi guren 5.4 en 5.5 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
Figuur 5.4: Belastingprofi el stikstof naar bron in de huidige situatie (0AA,
totaal 97 ton)
Figuur 5.5: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie
(1AA, totaal 27 ton)
198
In fi guur 5.6 zijn de resultaten van alle doorgerekende scenario’s
en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
In fi guur 5.7 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte
van metingen in het waterlichaam en in de boezem.
Momenteel voldoet stikstof in de polder niet aan de gestelde
norm. Het lijkt erop dat als gedefi nieerd autonoom
beleid volledig uitgevoerd wordt in de toekomst de nu
gestelde norm gehaald gaat worden. Opgemerkt dient
te worden dat de huidige gemeten gemiddelden ruim 1
mg/l hoger zijn dan de berekende gemiddelden. Voor de
winterperiode is de voorspelling door het model beter dan
voor de zomer. Mogelijk is de verwijdering van stikstof als
gevolg van processen (denitrifi catie) overschat in deze
polder. Een andere mogelijkheid is dat het in de polder
ingelaten water in werkelijkheid hogere stofgehaltes kent
dan nu is opgegeven (er is bij gebrek aan beter gebruik gemaakt
van een meetpunt in de Schie). Ondanks deze kanttekening
op het modelfunctioneren is de emissiereductie
(meer dan een factor drie) dermate groot dat normbereik
binnen de lijn der verwachting ligt.
De belangrijkste bron van belasting betreft emissie uit de
glastuinbouwsector (geel in fi guur 5.4). Autonoom beleid
is dat de glastuinbouwsector enerzijds nog verder groeit,
maar tegelijkertijd grotendeels op drukriolering wordt
aangesloten en gemoderniseerd wordt. Als gevolg hiervan
zal emissie in de toekomst aanzienlijk afnemen van
nu bijna 48 ton per jaar naar ongeveer 4 ton per jaar (een
reductie met meer dan 90%).
Drainage uit de bodem (groen) betreft de tweede voornaamste
bron. Het betreft hier een gecombineerde bijdrage
van uitspoeling van meststoffen en kwel. Landbouw
areaal in de polder wordt grotendeels uitgefaseerd ten
faveure van stadsuitbreiding en ontwikkeling van natuur
en recreatieve voorzieningen. De huidige geschatte
emissie is 27.5 ton per jaar. In de autonome situatie is deze
geschat op 14 ton, een reductie van ongeveer 50%. Uitvoering
van autonoom beleid op dit terrein leidt slechts tot
een reduceren van circa 32 ton per jaar naar circa 26 ton
(een verbetering van 20%).
Een derde grote post betreft de effl uentbelasting vanuit
de awzi’s Berkel en Rodenrijs. In de zeer nabije toekomst
worden deze gesloten en wordt het riool aangesloten op
awzi Harnaschpolder. Daarmee wordt een emissiereductie
van 13 ton stikstof per jaar gerealiseerd (ongeveer 15%
van de huidige belasting).

De overige posten (inlaat en verhard oppervlak gerelateerde
emissies) zijn op polderniveau beschouwd relatief
klein te noemen. Inlaat vanuit de Oostboezem heeft
gedurende de zomerperiode wel een grote invloed op de
verwachte kwaliteit op het meetpunt OW202-000, aangezien
deze zich kort nabij het inlaatpunt bevindt.
Figuur 5.6: De scenario’s tegen het licht gehouden voor stikstof (op locatie OW202-000)
Figuur 5.7: Concentratieprofi elen voor stikstof in de diverse scenario’s (op locatie OW202-000)
Interne verwijdering van stikstof (paars) levert een belangrijke
bijdrage aan de gevonden stikstofgehaltes. Het
zelfreinigende vermogen van het watersysteem met betrekking
tot stikstof is hoog. Ruim 30% van de belasting
verdwijnt als gevolg hiervan. Mogelijk is deze post momenteel
wat overschat.
199

Fosfor
De samengevatte resultaten na toetsing zijn gepresenteerd
in tabel 5.4.
In de fi guren 5.8 en 5.9 zijn de resultaten van de bijbehorende
bronanalyse voor stikstof gepresenteerd.
Figuur 5.9: Belastingprofi el stikstof naar bron in de autonome situatie (totaal
3.3 ton)
Fosfor
[mg P/l] of [ton]
Gemeten 0AA
200
huidig
0AB 1AA
autonoom
1AB 2BB
Emissies / Belasting [ton/jaar] 10 10 3.3 3.8 3.3
Jaargemiddelde concentratie [mg/l]
OW202-000
+nvo
0.60 0.64 0.54 0.32 0.28 0.28
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] OW202-000 0.65 0.74 0.60 0.38 0.33 0.34
Jaargemiddelde concentratie [mg/l]
OW202-320
0.63 0.55 0.28 0.26 0.25
Zomerhalfjaar concentratie [mg/l] OW202-320 0.74 0.62 0.33 0.29 0.28
Tabel 5.4: Fosfor in Polder Berkel per scenario
Figuur 5.8: Belastingprofi el fosfor naar bron in de huidige situatie (totaal
10 ton)
Norm: 0.3 mg P/l zomergemiddeld, groen voldoet aan normtoetsing, geel voldoet bijna aan norm, oranje voldoet niet aan norm

In fi guur 5.10 zijn de resultaten van alle doorgerekende scenario’s en effecten van aanvullende maatregelen gepresenteerd.
Figuur 5.11: Concentratieprofi elen fosfor in de diverse scenario’s (op locatie OW202-000).
201

In fi guur 5.11 zijn rekenresultaten van het concentratieverloop
over het jaar gepresenteerd ten opzichte van metingen
in het waterlichaam en in de boezem.
Momenteel voldoet het oppervlaktewater in de polder
voor fosfor niet aan de norm. De normoverschrijding is
uitgaande van de nieuw voorgestelde norm van 0.3 mg
P/l (was 0.15 mg P/l) ongeveer een factor twee. Als gevolg
van een forse emissiereductie die in de polder gerealiseerd
gaat worden als gevolg van autonoom beleid lijkt
het erop dat we in de toekomst deze norm kunnen gaan
benaderen.
De belangrijkste winst wordt geboekt door emissiereductie
vanuit de glastuinbouwsector (van 3.3 ton naar 0.3 ton)
en het sluiten van de awzi’s in de polder (van circa 3 ton
naar 0 ton)
202

203

Colofon
Hoogheemraadschap van Delfland
Phoenixstraat 32
2601 DB Delft
T (015) 260 81 08
info@hhdelfland.nl
www.hhdelfland.nl
Vormgeving
Berg Kleijn Communicatie C.V., Den Haag
Drukwerk
Drukkerij Stimuka, Rijswijk
08 / 250 ex.