Eksperiment en intertekstualiteit: - Nelson Mandela Metropolitan ...

Anglo-Boereoorlog ook steeds ‘n sterk literêre tema in resente Afrikaanse letterkunde is. Prominente
Afrikaanse romans soos Op soek na Generaal Mannetjies Mentz (1998) van Christoffel Coetzee,
Klaas Steytler se Ons oorlog (2000) asook Niggie (2002) van Winterbach is opvallende voorbeelde
hiervan in die hoofstroom van die Afrikaanse letterkunde.
‘n Intensiewe studie van Niggie het dit boonop duidelik gemaak dat daar sterk kreatiewe verwerking in
hierdie teks is van ouer en meer resente outobiografiese tekste en romans wat handel oor die Anglo-
Boereoorlog.
In eerste resensies van Niggie blyk dit duidelik dat ten spyte van ‘n gunstige ontvangs die begrip van
Winterbach se teks nie indringend is nie. Dit dui oënskynlik op ‘n toenemende vervreemding tussen
Winterbach as eksperimentele en vernuwende prosateur en haar lesers en kritici. Herkenning van die
intertekste van Celliers, Totius en talle ander, maak duidelik dat Niggie ‘n komplekse en verwikkelde
teks is waarvan vele aspekte en tegnieke nog nie voldoende benoem en raakgesien is nie, soos veral
die intertekstuele spel met ander Anglo-Boereoorlog materiaal.
Aangesien die gebrekkige resepsie van Niggie nie juis die intertekstuele spel herken nie, beoog ek
ontsluiting van die roman deur eerstens ‘n spesifieke nasporing van die kreatiewe verwerking van
Celliers se dagboek (asook dié van Totius, A.D. Lückhoff en ander) wat in die periode onmiddellik na
die Anglo-Boereoorlog ontstaan het. Tweedens spoor ek die intertekstualiteit met meer resente
Afrikaanse literêre tekste na soos Coetzee se Op soek na Generaal Mannetjies Mentz (1998), Steytler
se Ons oorlog (2000) en Etienne Leroux se Magersfontein, O! Magersfontein (1976).
Die doel is uiteindelik ‘n deeglike studie van Winterbach se eksperimentering met tekste oor die
Anglo-Boereoorlog, en ‘n deeglike ontsluiting van die roman. Begrip van die aard van die
intertekstuele spel met Celliers se dagboek is die sleutel tot dié procedé nie net in Niggie nie, maar ook
in Winterbach se ander Anglo-Boereoorlog romans (Belemmering, Karolina Ferreira, Buller se plan).
Die term intertekstualiteit word gebruik in die “hedendaagse literatuurstudie om aan te duiden dat een
literaire tekst gesitueerd is tussen andere teksten en er vaak op teruggaat” (H. van Gorp 1998:221).
Daar is meer as een benadering tot hierdie tipe studie: “Een intertekstuele benadering (b.v. in de
vergelijkende literatuurstudie en in de literatuurgeschiedenis) wordt aldus onderscheiden van een
(intra-)tekstuele benadering (d.w.z. beperkt tot de desbetreffende tekst zoals in de literaire kritiek) en
4